STANBUL TEKN K ÜN VERS TES FEN B L MLER ENST TÜSÜ

METAKAOL N VE S L S DUMANI ÇEREN HARÇ

VE BETONLARIN ÖZELL KLER

YÜKSEK L SANS TEZ

n . Müh. Yusuf HAMALI

Anabilim Dal) : N+AAT MÜHEND SL ,

Program) : YAPI MÜHEND SL ,

HAZ RAN 2007

STANBUL TEKN K ÜN VERS TES FEN B L MLER ENST TÜSÜ

METAKAOL N VE S L S DUMANI ÇEREN HARÇ VE

BETONLARIN ÖZELL KLER

YÜKSEK L SANS TEZ

n . Müh. Yusuf HAMALI
501041129

Tezin Enstitüye Verildi:i Tarih : 7 May)s 2007

Tezin Savunuldu:u Tarih : 13 Haziran 2007

Tez Dan) man) : Prof. Dr. M. Ali TA+DEM R

Di:er Jüri Üyeleri Doç. Dr. Recep Y SAN

Prof. Dr. Halit Ya a ERSOY

HAZ RAN 2007

ÖNSÖZ

Yüksek Lisans Tez çal mam n her a amas nda ilgisini, yard m n ve zaman n
esirgemeyen de erli hocam Sn. Prof. Dr. Mehmet Ali TA$DEM&R’e katk lar ndan
dolay te ekkür ederim.

Tez çal mamda ve özellikle deneylerin yap lmas s ras nda emek ve deste ini
esirgemeyen Sn. Dr. Özkan $ENGÜL’e te ekkür ederim.

Çal mam s ras nda kullan lan çimentoyu sa lad için Nuh Çimento’ya, silis
duman n sa lad için Elker’e, katk y sa lad için YKS’ye ve Metakaolini
sa lad için PowerPozz’a te ekkür ederim.

Çal mam s ras nda maddi, manevi varl klar ile daima yan mda olan aileme te ekkür
ederim.

HAZ&RAN 2007 Yusuf HAMALI

ii
 Ç NDEK LER

TABLO L STES ....................................................................................................... v

+EK L L STES ........................................................................................................ vi
ÖZET.........................................................................................................................vii
SUMMARY .............................................................................................................viii
1. G R + ...................................................................................................................... 1
2. KATKI MADDELER .......................................................................................... 3
2.1. Priz ve Sertle meyi Etkileyen Katk Maddeleri:............................................... 4
2.1.1. Priz H zland r c Katk lar ........................................................................... 4
2.1.2. Priz Geciktirici Katk lar ............................................................................. 6
2.2. Taze Betonun Reolojik Özelliklerini De i tiren Katk Maddeleri ................... 7
2.2.1. Su Azalt c (Ak kanla t r c ) Katk lar....................................................... 7
2.2.2. Su Tutucu Katk lar ..................................................................................... 9
2.3. Kimyasal ve Fiziksel Etkilere Dayan kl l Art ran Katk Maddeleri ............. 9
2.4. Katk Maddelerini Kullan rken Al nacak Önlemler........................................ 10
3. M NERAL KATKILAR...................................................................................... 11
3.1. Mineral Katk lar n Çimento ve Beton &çerisinde Kullan lmas ...................... 13
3.1.1 Do al Mineral Katk lar ............................................................................. 13
3.1.2 Yapay Mineral Katk lar............................................................................. 13
4. METAKAOL N ................................................................................................... 18
4.1. Kaolin.............................................................................................................. 18
4.2. Metakaolin....................................................................................................... 19
4.2.1. Metakaolinin kimyasal bile imi ............................................................... 19
4.2.2. Çimento ve Beton &çerisinde Metakaolin................................................. 20
4.2.2.1. Metakaolinin Varl n n Taze Haldeki Etkileri................................. 21
4.2.2.2. Metakaolin Varl n n &leri Ya taki Etkileri ..................................... 21
4.2.2.3. Metakaolin Kar t r lm Pasta, Harç ve Betonlar n Yap lar ........... 22
4.2.2.4. Metakaolinin Harç ve Beton Durabilitesine Etkisi ........................... 26
5. DENEYSEL ÇALI+MA ...................................................................................... 29
5.1. Kullan lan Malzemeler.................................................................................... 29
5.1.1 Agrega ....................................................................................................... 29
5.1.2. Çimento ve Mineral Katk lar ................................................................... 30
5.1.3. Kimyasal Katk ......................................................................................... 30
5.2. Deney Bile imleri............................................................................................ 30
5.3.Yap lan Deneyler ............................................................................................. 34
6. DENEY SONUÇLARI ve DE,ERLEND R LMES ....................................... 35
6.1. Taze Beton ve Harç Deneyleri ........................................................................ 35
6.2. Sertle mi Beton Deneyleri............................................................................. 36
6.2.1. Silindir bas nç deneyleri........................................................................... 36
6.2.2. Yarma deneyi ........................................................................................... 37
6.2.3. Klor geçirimlili i deneyi .......................................................................... 37
6.3. Sertle mi Harç Deneyleri .............................................................................. 38
6.3.1. Elektriksel özdirenç deneyi ...................................................................... 38
6.3.2. E ilme deneyi........................................................................................... 40

iii
 6.3.3. Bas nç deneyi ........................................................................................... 41
6.4. De erlendirme................................................................................................. 41
KAYNAKLAR ......................................................................................................... 43
ÖZGEÇM +.............................................................................................................. 45

iv
TABLO L STES

Sayfa No
Tablo 4.1 Metakaolin eklenmi çimentolar n toplam porozitesi [10].……… 25
Tablo 5.1 Elek Analizi Sonuçlar ................………………………………….. 29
Tablo 5.2 Glenium 51 Teknik Özelikleri ….................................…………. 30
Tablo 5.3 1m3 yerle mi beton için gerçek kar m miktarlar (su/ba lay c =
0,35 için)........................................................................................... 32
Tablo 5.4 1m3 yerle mi beton için gerçek kar m miktarlar (su/ba lay c =
0,45 için)........................................................................................... 32
Tablo 5.5 1m3 yerle mi harç için gerçek kar m miktarlar (su/ba lay c =
0,35 için)........................................................................................... 33
Tablo 5.6 1m3 yerle mi harç için gerçek kar m miktarlar (su/ba lay c =
0,45 için)........................................................................................... 33
Tablo 6.1 Taze beton deney sonuçlar (su/ba lay c = 0,35 için)……………. 35
Tablo 6.2 Taze beton deney sonuçlar (su/ba lay c = 0,45 için)……………. 35
Tablo 6.3 Taze harç deney sonuçlar (su/ba lay c = 0,35 için)…..…………. 35
Tablo 6.4 Taze harç deney sonuçlar (su/ba lay c = 0,45 için)…..…………. 35
Tablo 6.5 Elastisite modülleri…..………….…..………….…..………….….. 36
Tablo 6.6 28 günlük silindir numune bas nç dayan mlar …..………….…..... 36
Tablo 6.7 Silindir numune yarma dayan mlar …..………….…..…………… 37
Tablo 6.8 Klor geçirimlili i deneyi sonuçlar …..………….…..…………...... 37
Tablo 6.9 Elektriksel özdirenç de erleri (su/ba lay c = 0,35 için),
(kohm.cm) …..………….…..………….…..………….…..……… 39
Tablo 6.10 Elektriksel özdirenç de erleri (su/ba lay c = 0,45 için),
(kohm.cm) …..………….…..………….…..………….…..……… 39
Tablo 6.11 E ilme deneyi sonuçlar (su/ba lay c = 0,35 için), (MPa).…..…... 40
Tablo 6.12 E ilme deneyi sonuçlar (su/ba lay c = 0,45 için), (MPa).…..…... 40
Tablo 6.13 Bas nç deneyi sonuçlar (su/ba lay c = 0,35 için), (MPa).…..…... 41
Tablo 6.14 Bas nç deneyi sonuçlar (su/ba lay c = 0,45 için), (MPa).…..…... 41

v
+EK L L STES

Sayfa No
+ekil 4.1 Kalsiyum hidroksit içeri i ile hidratasyon süresinin ili kisi [12]..... 23
+ekil 5.1 Granülometri E risi................…………………………………...... 31
+ekil 6.1 Metakaolin içeri inin betonun klor geçirimlili ine etkisi................ 38
+ekil 6.2 Su/ba lay c oran 0,35 için elektriksel özdirenç de erleri.............. 39
+ekil 6.3 Su/ba lay c oran 0,45 için elektriksel özdirenç de erleri.............. 40

vi
METAKAOL N VE S L S DUMANI ÇEREN HARÇ VE BETONLARIN
ÖZELL KLER

ÖZET

Metakaolin yüksek reaktifli e sahip olan yüksek incelikte bir puzolanik malzemedir.
Bu çal man n esas amac , metakaolinin beton özellikleri üzerindeki etkisi ile ilgili
daha fazla veri elde etmektir. Ayn portland çimentosu ve metakaolinin kullan ld ,
0,35 ve 0,45 su/ba lay c oranlar na sahip olan iki beton serisi haz rlanm t r. Bu
kar mlardaki çimento % 8 ve % 16 oranlar nda metakaolin ile yer de i tirilmi tir.
Daha fazla numune ve farkl ya larda test sonuçlar elde edebilmek amac yla bu
betonlar n harç fazlar da üretilmi tir. Metakaolin ile silis duman n n
kar la t r labilmesi için ayn harç fazlar silis duman ile de üretilmi tir. Beton
numuneler üzerinde baz mekanik testler ile klor geçirimlili i testleri yap lm t r.
Bas nç mukavemeti ve elektriksel özdirenç de erlerindeki geli im harç numuneler
üzerinden takip edilmi tir. Portland çimentosunu ile metakaolinin yer de i tirilmesi
beton ve harc n bas nç mukavemetini artt rm t r. Metakaolin, betonun klor
geçirimlili ini belirgin bir biçimde azaltm t r. % 16 metakaolin içeren betonlar n,
ASTM C 1202’ye göre ihmal edilebilir derecedeki klor geçirimlili i limitine çok
yak n oldu u görülmü tür. Portland çimentosununun metakaolin ile yer
de i tirilmesi, permeabilite karakteristi inin göstergesi olan elektriksel özdirenç
de erlerinde belirgin bir art a yol açm t r. Elde edilen elektriksel özdirenç de erleri
klor geçirimlili i de erlerini do rulamaktad r.

vii
PROPERTIES OF MORTARS AND CONCRETES WITH METAKAOLIN
AND SILICA FUME

SUMMARY

Metakaolin is a highly reactive pozzolanic material with high fineness. The main
objective of the work presented here was to provide more data on the effect of
metakaolin on the properties of concrete tested. Two series of concrete mixtures with
water/binder ratios of 0.35 and 0.45 were prepared using the same portland cement
(OPC) and the same metakaolin. In these mixtures the cement was replaced by 8%
and 16 % metakaolin. In order to obtain more specimens and carry out some of the
testing at different ages, mortar phase of these concretes were also produced. For a
comparison of metakaolin with silica fume, mortar mixtures were prepared also
using the silica fume. Some mechanical tests and rapid chloride permeability tests
were carried out on concrete specimens. Development of compressive strength and
electrical resistivity were monitored on mortar specimens. Replacing ordinary
portland cement by metakaolin increased the compressive strength of concrete and
mortar. Metakaolin reduced the chloride permeability of concrete significantly and
the permeability of the 16 % metakaolin concretes were very close to the negligible
chloride permeability limit specified in ASTM C 1202. Replacement of portland
cement by metakaolin or silica fume increased the electrical resistivity substantially
which is an indication of reduced permeability characteristics. The resistivity test
results obtained confirmed the chloride permeability test results.

viii
1. G R +

Çimento üretimi, önemli CO2 olu um kaynaklar ndan birisidir ve 1 ton çimento
üretilmesi yakla k olarak 1 ton CO2’in atmosfere sal n m na neden olur. Betonun
çevreye olan zarar n n azalt lmas , Portland çimentosunun puzolanik malzemelerle
yer de i tirilmesi sonucu çimento tüketiminin azalt lmas ile sa lanabilir. Betonun
durabilitesinin iyile tirilmesi ve böylece servis ömrünün artt r lmas yla da uzun
dönemde beton ihtiyac ve dolay s yla betonun çevresel etkileri azalacakt r.

Puzolanik malzemelerin kullan lmas , uzun dönem durabilitesi iyi olan yüksek
performansl betonlar n elde edilmesinde etkili bir yöntemdir. Bu malzemeler, bir
miktar çimentonun yerine kullan ld klar için çimento tüketimini azaltmakta, ayn
zamanda da taze ve sertle mi özelliklerini de iyile tirmektedirler. Betonun kimyasal
kompozisyonu, parçac k boyut da l m , inceli i ve puzolanik aktifli i betonun
mekanik özelliklerini etkileyen önemli etkenlerdir.

Ortalama çap 0,1-0,2 µm civarlar nda olan silis duman n n tanecikleri normal
Portland çimentosundan yakla k 100 kat küçüktür. Silis duman , bu yüksek inceli i
nedeniyle uçucu kül ve cürufa k yasla çok daha reaktiftir. Yüksek incelik ve
reaktifli ine ba l olarak silis duman n n beton mikro yap s na önemli etkisi
olmaktad r. Yap lan çal malar, çimento pastas n n bo luk yap s n n silis duman
eklenmesiyle iyile tirilebilece ini göstermi tir. Bununla birlikte, silis duman
kullan m agrega-çimento pastas arayüzü de güçlendirmektedir. Metakaolinin beton
içerisinde kullan m son y llarda artmaktad r. Metakaolin, yüksek safl ktaki kilin
600-850 RC’de kalsinasyonundan elde edilmektedir. Metakaolin, CH ile reksiyona
girebilecek aktif formda silis ve alumina içermektedir. Metakaolinin tanecik da l m
ve puzolanik reaktifli i silis duman ile kar la t r labilir.

Literatürde silis duman n n etkisini inceleyen çok say da çal ma olmas na ra men
metakaolin ile ilgili çal malar k s tl d r. Bu çal man n esas amac metakaolinin
beton özellikleri üzerindeki etkisi ile ilgili daha fazla veri elde etmektir. Bu amaç

1
do rultusunda metakaolin içeren betonlar ve bu betonlar n harç fazlar üretildi. Ayn
ekilde bu harçlar n silis duman içeren kar mlar da üretildi.

2
2. KATKI MADDELER

Çimentolar n sahip olduklar özellikleri iyi yönde ve belirli bir ölçüde de i tirmek
amac yla, beton üretilirken kar ma az miktarda ilave edilen maddelere katk
maddeleri denilmektedir [1]. Katk maddeleri çimento a rl n n % 5’inden daha az
olur. Miktar daha fazla olursa o maddeye bir bile en gözüyle bak l r. Bunlar beton
üretiminde kar t rma a amas nda kat l rlar ve betonun taze ve sertle mi haldeki
baz özelliklerinin iyile tirilmesini sa larlar [2].

Katk maddeleri konusunda a a daki temel bilgi ve de erlendirmeleri daima

hat rlamak gerekir [2]:

1. Katk maddeleri sihirli maddeler de ildir. Kurallar na uygun olarak

üretilmeyen kötü bir betonun katk kullan larak iyile tirilmesi imkans zd r.
2. Katk maddeleri her çimento, her agrega türü ve granülometrisi için olumlu
sonuç vermeyebilir. Belki katk miktar n art rmak-azaltmak gerekebilir. Bu
bak mdan katk n n eldeki di er malzemeye uyumu önceden deneyle
ara t r lmal d r.
3. Pazarlay c taraf ndan önerilen yüzdeler her hale uygulanabilir de erler
de ildir. Katk dozaj ön deneylerle ara t r lmal d r.
4. Katk maddelerinin an fonksiyonlar yan nda daima ikincil etkileri de vard r.
Bir özelli i düzeltirken ba ka bir özelli i bozmak olas d r.
5. Baz durumlarda birden fazla katk maddesi birlikte kullan l r. Bunlar n
uyumlar , birbirlerinin etkilerini bozmad klar kan tlanmal d r.

Bugün beton üretiminde pek çok çe it katk maddesi üretilmektedir. Bu katk

maddelerini olu turduklar etkiler ve fonksiyonlar aç s ndan s n fland rmak en çok
kullan lan yöntemlerden biridir. Buna göre katk maddelerini üç ana grupta
incelemek mümkündür:

- Priz sürelerini ve sertle me geli imini etkileyen katk maddeleri,

- Taze betonun reolojisini de i tiren katk maddeleri,

3
 - Kimyasal ve fiziksel etkilere dayan kl l artt ran katk maddeleri.

Bu k s mda, yukar daki s n fland rmaya göre katk maddeleri incelenecektir. Bununla
birlikte, katk maddelerini kökenlerine göre de kimyasal ve mineral katk lar olarak
ikiye ay rmak mümkündür. Bu çal mada, bir mineral katk olan metakaolinin daha
detayl incelenmesi ve di er mineral katk larla k yaslanmas amaçland için,
mineral katk lar takip eden bölümde daha detayl incelenecektir.

2.1. Priz ve Sertle meyi Etkileyen Katk) Maddeleri:

Standartlara göre çimentolar n bir saatten önce prize ba lamalar , 10 saatten sonra
priz olay n n bitmesi istenmez. Ancak özel durumlarda priz ba lama ve bitme
sürelerinin de i tirilmesi, sertle menin de h zland r lmas istenebilir. Bu istek katk
maddeleri ile sa lan r [2]. Suda çözünen türde olan bu katk maddelerine bir katalizör
gözüyle bakmak mümkündür. Gerçekten bu s n ftaki maddeler, katalizörlerin u
genel özelliklerine sahip bulunmaktad r [1]:

a) Az miktarda kullan ld klar vakit etkili olabiliyor.

b) Ancak meydana gelen reaksiyonlar üzerinde etki yapabiliyor.
c) Reaksiyon sonundaki dengeyi de i tirmiyor.

Çimentolar n kat la mas veya prizi anhidr elemanlar n çözünmesiyle ba lamaktad r.

& te bu s n fa giren katk maddelerinin çözünmeyi kolayla t rmas halinde, ba ka bir
deyimle çözünme olay n n daha k sa bir zamanda olmas n sa lad vakit, bu priz
h zland r c bir madde olmaktad r. Katk maddesi çözünmeyi güçle tiriyorsa prizi
geciktiren bir madde ile kar kar ya bulunuyoruz demektir [1].

2.1.1. Priz H)zland)r)c) Katk)lar

Prizi h zland ran belli ba l maddeler unlard r [1, 2]:

- Bütün klorürler (Ca, Na, Al, Fe, NH4 klorürleri)
- Alkali hidroksitler (bazlar) (Na, K, NH4 hidroksitleri)
- Alkali metal tuzlar (Na2CO3 gibi)
- Karbonat, silikat, fluosilikat, alüminat ve boratlar (Na2SiF6 – sodyum
fluosilikat gibi)
- Baz ticari ürünlerin içerisinde kalsiyum nitrat (CaNO3) ve kalsiyum nitrit’e,
asit okzalik’e ve trietanolamin’e rastlan r.

4
Bu katk maddeleri çimento a rl n n % 0,5-5 miktar nda yo urma suyuna kat larak
kullan l r [1, 2].

Prizi h zland ran maddeler aras nda en çok kullan lan kalsiyum klorürdür. Bu
maddenin çimento a rl n n en fazla % 2’si oran nda suyla kar t r larak
kullan lmas önerilir. Kalsiyum klorür prizi h zland rmakla veya ba ka bir deyi le
priz süresini k saltmakla beraber betonlar n ba lang çtaki mukavemetlerini art r r.
Mukavemetteki art ilk günlerde büyük iken zaman ilerledikçe azal r. En sonunda
katk l ve katk s z betonlar n mukavemetinde bir fark kalmaz. CaCl2’ün kullan lmas
halinde, hidratasyon olay h zland ndan, hidratasyon s s belirgin bir art gösterir.
Bu özellikten dolay so uk havalarda beton dökümü bir miktar CaCl2 kullan lmas yla
gerçekle tirilebilir. Bu maddenin % 2 oran ndan fazla kullan lmas n n u sak ncalar
vard r [1]:

- Betonun rötresini art r r.

- Betonun içinde bulunan donat lar n korozyonuna neden olur. Bu zararl
etkisinden dolay betonarme yap larda CaCl2 % 1 oran ndan daha fazla
kullan lmamal d r. Ayn nedenden bu katk maddesinin öngerilmeli beton
yap larda kullan m yasaklanm t r.
- CaCl2 rutubet çekici bir maddedir. Bu bak mdan yap lar n rutubet çekici
olmas na neden olur.

Kalsiyum klorür, betonun sülfatl sular n etkisi alt nda bulunmas ve bir alkali –
agrega reaksiyonunun meydana gelme olas l n n varolmas hallerinde kesinlikle
kullan lmamal d r [1].

Do rudan hidroksitlerin kullan m (KOH, NaOH, gibi) denetimi güç bir h zlanmaya
yol açmaktad r. &lk gün zarf nda hidratasyon s s yükselmekte ve priz süratle
olmakta, daha sonra ise s h zl bir biçimde azalmaktad r [2].

Ticari ürünler aras nda daha çok sodyum alüminat kullan lmaktad r. Bu katk ,
Portland ve Yüksek f r n cürufu çimentolar nda uygun sonuç vermektedir. Prizi 8
dakikada sona erdirmek mümkün olabilir. Böyle bir betonu i lemek hemen hemen
imkans zd r. Esasen sodyum alüminat da püskürtme betonlarda (shotcrete), galeri
duvarlar n süratle örtmek, t kamakta kullan l r. Su/çimento oran fazlala t kça

5
h zland rma etkisi azal r. Alkali h zland r c lar son dayan mlar önemli ölçüde
dü ürürler.

H zland r c lar a a daki çal malarda gerekli olmaktad r [2].

• So uk havalarda beton dökümü. CaCl2’ün burada donma noktas n indirgeme

özelli i de etkinlik ta r.
• Çabuk kal p alma durumu.
• Is l i lem uygulanan prefabrikasyon i leri.
• Kür sürelerini azaltma durumlar .
• Kal plara gelen yanal bas nç yüklerini azaltma.
• T kama, su s zd rmazl n sa lama.
• Nemli galeri duvarlar na püskürtme beton uygulanmas .

2.1.2. Priz Geciktirici Katk)lar

Katk maddeleri kullan larak prizin geciktirilmesi iki ekilde gerçekle mektedir.
Birincisi anhidr elemanlar n çözülümünü güçle tirmektir. Bu, kar m suyuna ya l
kireç koymak suretiyle Ca miktar n art rarak yap labilir. &kincisi, silikat taneleri
üzerini az geçirimli bir tabaka ile kaplayarak anhidr elemanlar n su ile yapt klar
reaksiyonlar azaltmakt r. Bu amaçla, muhtelif türde anyon ve katyon kullan lmas
mümkün ise de bunlar n beklenilmeyen a r etkilerinden dolay bu yola
gidilmemektedir. Bu nedenle iyonik olmayan maddelere, örne in ekere
yönelinmekte ve bununla silikatlar n yüzeyinde az geçirimli bir tabaka
olu turulmaktad r [1].

Priz geciktirici belli ba l maddeler a a da gösterilmi tir [1, 2]:

- Lignosülfatlar (kalsiyum, sodyum, amonyum)
- Hidroksi karboksilik asit ve tuzlar , nitrik asit (limon asidi)
- Karbonhidratlar, ekerler, ni asta, selüloz
- Fosforik asitler, fluorhidrik asit, hümik asit, fosfat ve florürler
- Oksitler, çinko ve kur un oksit
- Gliserin
- Boraks
- Magnezyum tuzlar

6
Bu maddeler genellikle çok az miktarda, çimento a rl n n ‰ 0,5-2’si aras nda
kullan lmakla kendilerinden beklenilen etkiyi gösterirler. Örne in ekerin ‰ 0,5
oran nda kullan lmas priz ba lama süresini 2,5 saat, priz sona erme süresini de 6 saat
geciktirebilir. Priz geciktirici maddelerin kullan lmas halinde beton 1 ve 2 günlük
mukavemetlerinde büyük azalmalar meydana gelir. Böyle olmakla beraber, priz
geciktirici kullan larak üretilen betonlar n 28 ve 90 günlük mukavemetleri, katk s z
betonlar n mukavemetlerinden daha büyük de erler alabilir. Priz geciktirici
maddelerin kullan lmas prizden evvelki rötreyi belirgin ölçüde art r r. Geciktiriciler
ayn zamanda ak kanla t r c fonksiyonunu da görürler. Ayr ca priz s ras nda s
yükselmesi azd r, ancak daha sonra toplam hidratasyon s s nda bir de i iklik olmaz
[1, 2].

Priz geciktiriciler u alanlarda aran lmaktad r [2]:

• S cak havalarda beton dökümü,

• &n aat kesinti derzlerini azaltma,
• Transmikserle uzun mesafeye beton ta nmas , haz r beton üretimi,
• Pompa betonu,
• Yüzeyi pürüzlendirilecek beton panolar n üretimi.

2.2. Taze Betonun Reolojik Özelliklerini De:i tiren Katk) Maddeleri

Bu katk maddeleri betonun reolojisini deformasyon yapma kabiliyetini art r c yönde

de i tirir. Betonun reolojik özellikleri i lenebilme özellikleri olmaktad r. Bu katk
maddesini kullanmakla betonun i lenebilme özellikleri artar. Bu da betonun çok daha
iyi bir ekilde kal b na bo luk b rakmadan yerle mesini ve kal p içindeki donat lar
devaml bir ekilde sarmas n sa lar [1]. Plastifian veya plastikli i art ran bu katk
maddelerini su azalt c (ak kanla t r c ) ve su tutucu olmak üzere iki grup alt nda
toplamak mümkündür [1, 2].

2.2.1. Su Azalt)c) (Ak) kanla t)r)c)) Katk)lar

Su azalt c bir madde kullan lmas u iki olanaktan birini sa lar [1]:
• Betonun ayn derecede bir i lenebilme özelli ine sahip olmas daha az su
kullanmak suretiyle elde edilir. Çünkü, bilindi i gibi su miktar n n art r lmas
betonun i lenebilme özelli ini çok daha iyi bir duruma sokar. Bu itibarla, bu

7
 katk maddesi yard m yla daha az su kullanarak istenilen i lenebilme
özelli inin elde edilmesi betonun mukavemetini art r r.
• Su miktar azalt lmadan bu katk maddesi kullan l rsa, betonun i lenebilme
özelli ini önemli ölçüde art rm oluruz.

Bu katk maddelerinin esas n s v lar n yüzey gerilimini dü üren tensio-aktif

elemanlar olu turur. Bu tür maddeler çimento taneleri taraf ndan adsorbe edilerek
bunlar n (-) ve (+) elektrikle yüklenmesini sa lar. Ayn elektrikle yüklü çimento
tanelerinin birbirini itmesi ve böylelikle birbirinden uzakla mas ile çimentonun su
ile temas kolayla r. Bunun sonucunda hidratasyon h zlan r ve betonun ak kanl
artar. Bu katk maddesinin kullan lmas su miktar n % 5-15 aras nda azalt r [1, 2].
Bütün bu sonuçlar beton mukavemetinin büyük oranda artmas na neden olur. Bu
gruba giren ba l ca maddeler [1]:

- Lignosülfonik asit ve bunlar n tuzlar

- Hidroksi karboksilik asit ve tuzlar

Bu gruba giren katk maddelerinin kullan lmas yla taze betonun geçirimsizli i artar.
Ayn zamanda bir miktar hava da ufak kabarc klar halinde betonun içine sürüklenmi
olur. Böylelikle taze betondaki suyun d ar ya ç kmas önlenmekle rötre azal r ve
ayr ca donmaya daha dayan kl bir beton elde edilir [1].

Son zamanlarda süper ak kanla t r c denilen çok geli mi katk maddeleri ortaya
ç km t r. Kimyasal esas melamin formaldehit sülfonat kondensat veya naftalin
formaldehit sülfonat kondensat olan bu maddeler ayn i lenebilme özelli i de eri için
su miktar n büyük ölçüde azaltarak beton mukavemetinin çok yüksek de erler
almas n sa larlar. Su miktar n % 25-35 aras nda azaltarak su/çimento oran n n
de erini 0,28’e kadar dü ürerek mukavemeti 100 kgf/cm2 olan betonlar bu katk
maddesini kullanarak elde etmek mümkündür. Su miktar azalt lmadan bu madde
kullan lacak olursa i lenebilme özelli i veya betonun ak c l iki kat na varan bir
art gösterebilir. Burada ilginç olan husus taze betonun ak c l büyük ölçüde artm
olmas na ra men kohezyonunda bir azalma meydana gelmemesidir. Ba ka bir
deyi le süper plastiklerin kullan lmas betonun çözülmesine yol açmaz [1].

8
2.2.2. Su Tutucu Katk)lar

Bunlar çimentonun su kusmas n , yani betonun terlemesini önleyen katk lard r. Bu

bak mdan ak kanla t r c lar n aksine karma suyunun bir miktar artmas na neden
olurlar. Elde edilen betonun kohezyonu yüksektir, yani kararl ve homojen yap dad r
[2].

Bu katk lar piyasaya toz veya s v halde sunulurlar. Tozlar rutubetten korumak
gerekir. S v lar uzun süre sonunda diplerine çökelti yaparlar. Kullanmadan önce bu
çökeltilerin giderilmesi gerekir. Kullan lma oranlar çimento a rl n n % 2-3’ü
mertebesindedir [2].

Bu katk lar n etkileri daha ziyade fizikseldir. Mekanik mukavemeti bir miktar
dü ürürler, hidrolik rötreyi art r rlar. Betonlar n bas nçl su geçirimlili i artm olur,
öte yandan k lcal su emmeleri de azalm t r [2].

Bunlar n hammaddeleri a a da verilmi tir:

- Toz halindeki maddeler (ince fillerler): kieselguhr, bentonit, kolloidal kil,
uçucu kül, ya l kireç, ö ütülmü puzolanlar.
- Kolloidal maddeler: alginat, kazein.
- Polivinil asetat ve stearatlar.
- Sodyum abietat ve linyosülfonat gibi hava sürükleyiciler

2.3. Kimyasal ve Fiziksel Etkilere Dayan)kl)l):) Art)ran Katk) Maddeleri

Fiziksel etkilerin en önemlisi s cakl k de erinin s f r n alt na dü mesi sonunda

meydana gelen donma olay d r. Bu, betonun üretimini engellemekte ve
parçalanmas na neden olmaktad r. Bu amaçla kullan lan katk maddeleri suyun
donma derecesini dü ürmek suretiyle donma olay meydana gelmeden çimentonun
priz yapmas n sa lar [1, 2]. Bu amaç do rultusunda a a daki maddelerin
kullan lmas önerilir [1]:

- Na2CO3 veya K2CO3

- Lignosülfonat esasl bir hava sürükleyici
- Üre

9
Gerek donma olay na kar koymak ve gerekse betonu zararl sular n etkisinden
korumak için kullan lan katk maddelerine hidrofüj ad verilmektedir. Bu maddeleri
yüzey hidrofüjleri ve kütle hidrofüjleri olarak iki gruba ay rmak mümkündür [1].
Hidrofüjlerin etkilerini öylece s ralayabiliriz [2]:

• K lcal su emme azal r.

• Priz zaman nda gecikme yönünde de i im olur, e er h zland r c kat lm sa
bu gecikme önlenebilir.
• Su tutuculuk özelli i geli ir.
• Mekanik dayan mlar bir miktar dü er
• Rötre artar

Bu maddeler toz veya s v halde bulunurlar ve çimento a rl n n % 0,5-5’i oran nda

betona kat l rlar [1, 2].

2.4. Katk) Maddelerini Kullan)rken Al)nacak Önlemler

Çimento ve betonlar n belirli bir özelli ini daha iyi bir duruma getirmek amac yla
kullan lan katk maddeleri ile istenilen hedeflere ula l rken, di er baz özelliklerde
iyiye do ru olmayan de i meler olabilir. Böyle bir durumun meydana gelip
gelmedi ini anlamak için, belirli ko ullar alt nda, katk kullanarak ve kullanmayarak
çimentolar üzerinde u deneyler yap lmal d r.

a) K vam deneyi,
b) Priz deneyleri,
c) Hacim sabitli i deneyi,
d) Rötre deneyi,
e) Hidratasyon s s deneyi,
f) Mukavemet deneyleri.

Katk l ve katk s z numunelerde yap lan bu deneylerde elde edilen sonuçlar birbiriyle
kar la t r larak kullan lan katk maddesinin di er özellikler üzerinde zararl bir etki
yap p yapmad anla l r. Ancak böyle bir incelemede olumlu sonuç elde edildikten
sonra o katk maddesinin kullan lma yoluna gidilmelidir.

10
3. M NERAL KATKILAR

Çimento gibi ö ütülmü toz halde silolarda depolanan cüruf, uçucu kül, silis duman ,
ta unu... vb. çe itli maddelere 'Mineral Katk ' ad verilir. Mineral katk lar tek ba na
iken çimento gibi ba lay c l k özelli i ta mazlar. Ancak çimento ile birlikte
kullan ld klar nda çimentoyla benzer görev yaparlar ve dolay s yla çimento
ekonomisi sa larlar. Mineral katk lardan yüksek dayan ml beton üretiminde de
yararlan l r [3].

Puzolanlar do al ya da yapay kökenli malzemelerdir. Bu malzemeler neredeyse hiç

ba lay c özellik göstermez iken; ince ince ayr lm formlar nemli ortam varl nda
ve normal s cakl kta, çimento esasl bile ikleri olu turmak amac yla kalsiyum
hidroksit ile kimyasal olarak reaksiyona girebilir. Gerçekte puzolan ismi, iddetli
volkanik püskürmelerin zamanla camla mas sonucu olu an malzemelere verilen
isimdir. Günümüzde ise, su varl nda kireç ile reaksiyona giren bütün malzemeleri
tan mlamak için kullan lan bir jenerik ismi haline gelmi tir [3].

“Mineral katk lar” terimi, kaynaklar na bak lmaks z n, bütün puzolanik ve çimento
bazl malzemelerin tan mlanmas nda kullan l r. Mineral katk lar n kalsiyum hidroksit
ile reaksiyon kabiliyeti, bu katk lar n kompozisyonu, yap s ve reaksiyon artlar na
ba ml d r [3].

Çimento ve beton endüstrisinde kullan lan mineral katk lar de i ik puzolanik

karakterlere sahiptirler. Mineral katk lar n mineral kompozisyonlar n temel alan
puzolanik aktifli ini aç klamak için teorik altyap literatürde mevcuttur [3]. Kimyasal
reaksiyondaki girenler ile ç kanlar (ürünler) aras ndaki serbest enerji fark mineral
katk lar n puzolanik aktifli i için bir neden olabilir. Bir çok ülke, içerisine katk
eklenmi çimentolar için standart artnameler geli tirmi tir. Örne in ASTM C595-
81a [4] be çe it kar t r lm hidrolik çimento tan mlamaktad r [3].

Mineral katk lar n kompozisyonu ve yap s , kaynaklar na göre geni bir de i im

göstermektedir. Çimento ve beton içerisinde kullan m için, ana bile ikler SiO2, Al2O3

11
ve Fe2O3, toplam kompozisyonun en az ndan % 70’ini olu turmal d r. Bu katk lar n
aktifli i, amorf veya zay f kristalli hallerdeki oksit ve mineral varl na ba ml d r.
Genel olarak, puzolanik reaksiyon ba l olarak yava ilerler ve dolay s yla
hidratasyon s s dü ük olur [3].

Portland çimentosunun hidratasyonu süresince olu an ürünlerden birisi Ca(OH)2’dir.

Bunun belirginli i çimentonun mineral kompozisyonu ve kürle me süresine ba l
olarak de i ir. Sertle mi harç ve betondaki Ca(OH)2, pasta ve agrega aras ndaki
ba lanm k s mlarda zay fl k olu turur. Bu da harç ve betonun mukavemetinde
azalma olu mas na neden olur. Bununla birlikte Ca(OH)2 varl , harç ve betonun
deniz suyu veya sülfat çözeltisi gibi agresif çevre ko ullar na dayan m n azalt r [3].

Portland çimentosunu yaln z olarak kullanmak, betonun durabilitesini garanti alt na

almak için yeterli olmayabilir. Bu yüzden, Portland çimentosuna mineral katk lar
eklenebilir. Bunun sonucunda, belirli bir mekanik performans limitine ula man n
yan s ra de erli hammaddeler ile enerjinin korunmas na da katk da bulunulmu
olunur. Portland çimentosunu çe itli mineral katk lar ile kar t rman n sonucunda
Ca(OH)2 içeri i azalt l r ve bu da harç ve betonun agresif çevre ko ullar ndaki
durabilitesini artt r r. Son zamanlarda çimento ve beton endüstrisinde mineral katk -
özellikle de yüksek puzolanik aktifli e sahip olan mineral katk lar - kullan m nda
art a ahit olmaktay z [3].

Genel olarak beton kar m n mineral katk larla birle tirmek; betonun mukavemetini
yükseltir, termik çatlamalara dayan m n art r r, permeabilitesini azaltmak suretiyle
kimyasal etkilere kar durabiliteyi geli tirir. Beton içerisindeki malzemelerden en
pahal olan Portland çimentosudur. Buna kar n, mineral katk lar n ço u ise
kullan mlar için daha az enerji gerektiren endüstriyel ve do al ürünlerdir. Portland
çimentosunun bu katk larla k smi olarak yer de i tirilmesi sonucunda çimento ve
betonun maliyetini dü üren önemli bir enerji tasarrufu elde edilir. Ayr ca Portland
çimentosunun üretim prosesi esnas nda çevreye büyük miktarlarda karbon oksit ve
toz sal nmaktad r. Bu faydalar, mineral katk lardan çimento ve betonda
yararlan lmas ndaki art aç klamaktad r [3].

12
3.1. Mineral Katk)lar)n Çimento ve Beton çerisinde Kullan)lmas)

Çimento ve beton endüstrisinde kullan lan mineral katk lar kökenlerine göre do al
ve yapay katk lar olarak ikiye ay rmak mümkündür.

3.1.1 Do:al Mineral Katk)lar

Do al mineral katk lar uzun bir süreden beri çimento ve beton içerisinde
kullan lmaktad r. Bu katk lardan volkanik kül, tras ve zeolit gibi baz lar puzolanik
aktiflik göstermelerine kar n, kimyasal ve mineral bile imleri, olu um kaynaklar ve
artlar na ba l olarak çe i tlilik göstermektedirler. Bu mineral katk lar bask n olarak
silika ve ek olarak da alüminyum ve ferrik oksit bile enlerinden olu maktad rlar [3].

Genel olarak do al mineral katk lar n kullan lmas n n etkilerini a a daki ekilde
özetleyebiliriz [3]:

- Çimento ve beton maliyetlerinde belirgin bir dü ü elde etmek.

- Enerji ve de erli hammadde israf n n önüne geçmek.
- Çevrenin korunmas na destek olmak.
- Sertle me esnas nda aç a ç kan hidratasyon s s n azaltmak.
- Oturma zamanlar n geciktirmek.
- Kullan lan çe it ve içeri e ba l olarak çimento ve betonun k vam n
modifiye etmek.
- Permeabiliteyi artt rmak suretiyle, deniz suyu gibi agresif çevre ko ullar na
kar harç ve betonun durabilitesini artt rmak.
- Alkali-silika reaksiyonlar n azaltmak.

3.1.2 Yapay Mineral Katk)lar

Çimento ve beton içerisine kat lan mineral katk lar n do al kaynaklar ndaki h zl
tükenmeden dolay günümüzde yapay mineral katk lar kullan lmaktad r. Bilim ve
teknolojideki ilerlemelerle beraber yüksek puzolanik aktiflik gösteren yapay mineral
katk lar geli tirilmi tir [3].

Birçok farkl ülkede kullan lan yapay mineral katk lar n ilkleri yüksek f r n cürufu ve
uçucu kül idi. Son zamanlarda bunlara ek olarak silis duman ve metakaolin gibi
etkili mineral katk lar çimento ve beton endüstrisine sunulmu tur. Cüruf ve uçucu
kül gibi endüstriyel at klar n çimentoya kar t r lmas ndaki ba ar , maliyetlerin

13
dü ürülmesi ve harç ve betonun davran ndaki baz iyile tirmelerden
kaynaklanmaktad r. Mineral katk lar n kimyasal ve mineral bile imleri, katk lar n
kaynaklar na ve formasyonlar esnas ndaki ortam artlar na ba l olarak
de i mektedir.

Çimento ve betonda kullan lan cüruf temelde yüksek f r n cürufudur. Yüksek f r n

cürufunun ana ö eleri SiO2, Al2O3, CaO ve MgO’dur. Bununla birlikte ikincil ö eler
ise Fe2O3, Cr2O3, TiO2, MnO, S, P, P2O5, Cl ve F’dir. Bunlar a a daki oranlarda
bulunurlar [3]:

SiO2 = % 27-40
Al2O3 = % 5-33
CaO = % 30-50
MgO = % 1-21

Cüruflar; kimyasal bile imleri, ba lang ç so uma s cakl klar ve so utulma

metotlar na dayal olan kristal ve cam fazlar ndan olu urlar. Cürufun kristal fazlar
melilit, gelenit veya okermanit, mernitit ve henitit’tir. cam faz kristal faza k yasla
daha yüksek reaktifliktedir. Puzolanik aktiflik genel olarak; çözünebilir SiO2 ve
Al2O3 içeri i, yap , CaO içeri i ve cürufun partiküllerin boyut da l m ve yüzey
alan ile saptan r [3].

Uçucu kül de cüruf gibi çimento ve beton endüstrisinde mineral katk olarak s kl kla
kullan lan bir endüstriyel at k çe ididir. Uçucu külün yüksek cam oran içeren
çe itleri Portland çimentosuna kar t r lmada kullan l r [5]. Uçucu kül içerisindeki
cam içeri i; yanma s cakl , kömürün kayna ve so utma oran na ba l olarak
de i ir. Normal ve yüksek kalsiyumlu uçucu kül, yüksek f r n cürufuna k yasla CaO
ve MgO içeri i daha fakir, SiO2 içeri i daha zengin bir malzemedir. Uçucu külün ana
kimyasal bile ikleri - de i en oranlarda olmakla beraber - SiO2, CaO, Fe2O3 ve
MgO’dur. Uçucu kül, kömürün yak t olarak kullan ld elektrik santrallerindeki
cüruf ve uçucu külden olu an at k kar m n n ana bile enini olu turmaktad r. Uçucu
kül içerisindeki yanmam karbon miktar esas olarak yanma metoduna dayan r.
Uçucu kül-cüruf kar m nda, uçucu külün puzolanik aktifli i cürufunkine k yasla
daha dü üktür [3].

14
Silis duman , çok ince silis partiküllerinden olu an yüksek reaktifli e sahip bir
mineral katk d r [3] ve silisyum metali veya ferrosilisyum (FeSi) ala mlar n n
üretimi s ras nda kullan lan elektrik ark f r nlar nda yüksek safl ktaki kuvarsitin
indirgenmesi sonucu elde edilir. Silis duman genellikle cams , düzgün yüzeyli
küresel taneciklerden meydana gelir [6]. Silis duman n n ana bile eni (genellikle %
80’den fazlas n olu turur) SiO2’dir. Silis duman n n parçac klar n n ortalama tane
boyutu 0,1 µm civar ndad r [3, 6].

Günümüzde silis duman ve metakaolin gibi çok çe itli yüksek reaktiflikte mineral
katk çimento bazl kompozit malzemeler içerisinde kullan lmaktad r. Bu mineral
katk lar n çimento ve beton performans üzerine etkilerini inceleyen çok say da
çal ma yap lm t r ve yap lmaktad r. Bu mineral katk lar normal ve yüksek
performansl betonlar içerisinde yaln z olarak kullan ld klar gibi, cüruf ve uçucu kül
gibi geleneksel mineral katk lar ile birlikte de kullan lmaktad rlar. Geleneksel
mineral katk lar çimento ve beton endüstrisinde daha bask n rol oynamaktad rlar.
Maksimum kar t r lma yüzdeleri ulusal ve uluslar aras standartlarda farkl l k
göstermektedir. Örne in bu oran &ngiltere’de % 65, Japonya’da % 70, Almanya ve
Rusya’da ise % 80’dir [3].

Çimento ve beton içerisine cüruf eklenmesi sonucunda malzeme özelliklerinde elde

edilen iyile tirmeleri inceleyen çok say da çal ma yap lm t r. Bununla birlikte,
cürufun reaktifli i çok de i kendir ve fazla yüksek de ildir. Biraz önce belirtilen
yüksek kar t r lma oranlar n n etkisiyle, içerisine mineral katk eklenmi olan
Portland çimentolu harç ve betonlar n karakteristik özellikleri bu cüruflardan
kuvvetli bir ekilde etkilenebilir. Portland çimentosu içerisine yüksek f r n cürufu
eklenmesi neticesinde a a daki sonuçlar elde edilir [3];

- Çimento ve beton maliyetinde dü ü

- Hidratasyon s s ndaki azalmaya ba l olarak sertle me a amas nda daha
dü ük termal gerilmeler
- Oturma zamanlar nda gecikme
- Daha dü ük su geçirgenli i
- Deniz suyu ve sodyumca zengin ko ullarda daha iyi performans
- Korozyona kar daha iyi dayan m
- Enerji ve hammadde tasarrufu

15
 - Çevre korunmas na yard mc olmak

Uçucu kül, daha dü ük puzolanik aktifli e sahip olmas na ra men, dünya çap nda
çok büyük miktarlarda kullan lmaktad r. Uçucu kül, beton içerisine a a daki
yollardan birisiyle eklenebilir [3];

- Portland çimentosunun bir k sm yla yer de i tirilerek

- Beton içerisinde ek madde olarak kullan larak
- Beton içerisindeki ince agrega ile yer de i tirilerek

Çimento ve beton içerisindeki uçucu külün betonun taze ve sertle mi hallerini

etkiledi i bilinmektedir. Bu etkileri a a daki ekilde özetleyebiliriz [7].

- Su ihtiyac daha dü üktür.

- Segregasyon ve hidratasyon s s azal r.
- Çimento ve betonun erken ya taki mukavemet de erleri daha dü üktür.
- &leri ya taki harç ve betonun mukavemet de erleri daha yüksektir.
- Harç ve betonun tuz ve sülfat çözeltileri içerisindeki durabiliteleri daha
geli mi tir.
- Yüksek karbon içeri ine ba l olarak daha yüksek korozyon riskleri vard r.
- Enerji ve hammaddeden tasarruf sa lan r.
- Ekonomik ve ekolojik faydalar elde edilir.

Silis duman çimento ve beton endüstrisinde kullan lan en reaktif puzolanik

malzemelerden birisidir. Silis duman eklenmesine ba l olarak elde edilen önemli
etkiler a a dad r [3];

- Çimento ile optimum yer de i tirilmesi sonucunda, erken ve ileri ya taki harç
ve betonlarda daha yüksek mukavemet de erleri elde edilir.
- Hidratasyon s s azal r.
- Çimento pastas ve pasta ile agrega ara yüzeyinin bo luk miktar n azalt r.
Böylece harç ve betondaki pasta-agrega ara yüzeyi ba lar daha yüksek
mukavemet de erleri olu turacak ekilde geli tirilmi olur.
- Daha dü ük difüzyon katsay s elde edilir. Bu da kuruma h zlar nda dü ü e
neden olur.
- Betonun su geçirimlili i azal r.
- Harç ve betonun sülfat dayan m n artt r r.

16
 - Agregan n alkali-silika reaksiyonlar riskini dü ürerek betonun korozyon
riskini azalt r.

Bununla birlikte, silis duman eklenmi Portland çimentosunun normal k vam

yüksek eklenme yüzdelerinde çok ani art lar gösterir. Yüksek su ihtiyac dü ük
mukavemet de erlerine yol açabilir. Bundan dolay , silis duman n bir
süperak kanla t r c ile birlikte kullanmak daha faydal olacakt r [3].

17
4. METAKAOL N

4.1. Kaolin

Kaolin; feldspat ve kil minerallerin do al olarak ayr t r lmas sonucunda meydana

gelen, yumu ak ve beyaz, kilsi bir malzemedir. Tabiatta s kl kla kar la lan bu
madde genellikle ka t ve tekstil imalatlar nda ve porselen üretiminde kullan l r [8].

Kaolin hammaddesini olu turan en önemli mineral Kaolinit (Al2Si2O5(OH)4) olup

alüminyum hidro silikat bile imli bir kil mineralidir. Kaolin terimi alt nda çe itli
jenetik modellerle olu mu kaolin türleri ve kaolinitik killer yer almaktad r [8].

Kristal yap lar na göre yap lan kil s n fland rmalar nda, e boyutlu ve bir yönde
uzam olanlar Kaolinit grubu olarak di erlerinden ayr lmaktad r [8].

Olu um itibariyle, feldspat içeren granitik veya volkanik kayaçlar n feldspatlar n n

altere olarak kaolinit mineraline dönü mesi sonucu kaolinler olu maktad r. Ana
kayaç içindeki alkali ve toprak alkali iyonlar n, çözünür tuzlar eklinde ortamdan
uzakla mas sonucu Al2O3 içerikli sulu silikatça zenginle en kayaç kaoliniti olu turur
[8].

K2O.Al2O3.6SiO2+2H2O Al2O3.6SiO2.H2O+KOH
Al2O3.6SiO2.H2O Al2O3.2SiO2.H2O+4SiO2
Al2O3.2SiO2+H2O+H2O Al2O3.2SiO2.2H2O
Kaolinit

Bu olu um modeline göre altere olan ana kayac n ta nmadan yerinde kalmas
sonucu kaolinit yataklar olu ur. Ana kayaçlar n bozunma öncesi ta n p, ta nd ktan
sonra depolanmas veya bozunma sonucu ta n p sedimanter yataklarda depolanmas
sonucu kaolinit bile imli kil yataklar olu ur. Bu birliktelik literatürde kavram
karga as yaratmakta olup, bunu verilen s n flamalarda görmek mümkündür. Kaolin,
granitten yüksek bas nçl su f k rt lmas sonucunda elde edilir. Daha sonra bu kaolin
standart mineral proses teknikleri kullan larak yo unla t r l r ve safla t r l r. Elde

18
edilen kaolinin kurutulmas neticesinde safl yüksek endüstriyel kaolin elde edilir
[8].

4.2. Metakaolin

Metakaolin, safla t r lm kaolin veya kaolinit killerinin belirli bir s cakl k aral nda
yak lmas ve sonras nda yüksek inceli e sahip olmas amac yla ö ütülmesi sonucu
elde edilen bir reaktif alümino-silikat puzolan d r [3].

Kaolinit minerali, seramik yap m nda s t ld nda 200oC'nin alt nda higroskopik
suyunu b rak r. 500-600oC'de kimyasal formüldeki ba l suyunu b rakarak
metakaolinite dönü ür. Bu olu an madde metakaolinin temel ö esini olu turur [8].

Al2O3.2H2O.2SiO2 Al2O3.2SiO2+2H2O+Enerji Metakaolinit

Yüksek s cakl klarda (> 900 °C), metakaolin kristalli bile ikler olu turmak üzere çok
çe itli reaksiyonlara u rar. Sonuçta serbest silika olu ur [9].

Metakaolin ilk olarak 1962 y l nda Brezilya’daki Jupia Baraj için haz rlanan betonda
kullan lm t r [9].

Metakaolin, hidrat olu turulmas amac yla kalsiyum hidroksit ile birle tirilebilir. Bu
da harç ve betonun özelliklerinin iyile mesine katk da bulunur. Metakaolinin
reaksiyon kapasitesi, temel olarak mineral içeri ine, ham kaolin kayna na ve üretim
artlar na ba ml d r [3].

Metakaolin kalsiyum hidroksiti çok h zl bir ekilde tüketir. Bu yüzden 1980’lerde

metakaolinin çimento matrislerinde kullan larak cam elyaf ve lifle takviye edilmi
bile ikler olu turmas na yönelik bir çok ara t rma yap lm t r. 1990’larda ise
metakaolinin betonda kullan m yayg nla m t r. Bu esnada yap lan ara t rmalar
sonucunda betonun bir çok özelli in iyile ti i gözlemlenmi tir [9].

4.2.1. Metakaolinin kimyasal bile imi

Kimyasal olarak metakaolinin temel bile enleri SiO2 ve Al2O3 tür. Bununla birlikte
Fe2O3, TiO2, Na2O ve K2O da az miktarlarda bulunur. Metakaolinin mineral katk
olarak çimento ve beton içerisinde kullan lmas sonucu çimento ve betona

19
sa layaca faydalar daha çok SiO2 ve Al2O3 içeri ine ba l d r ve paralellik gösterir
[3].

Ticari amaçla kullan lan metakaolin Al2O3.2SiO2 (metakaolinit) ve amorf veya az

kristalli formdaki SiO2 gibi aktif bile ikler içermektedir. Ancak, kaolin ve kaolinit
killerinin suyunu tamamen kaybetmi halleri tart ma konusu olmu tur. Eskiden,
metakaolinin amorf alüminyum ve silika oksitlerinin kar m ndan meydana geldi i
dü ünülmekteydi. Daha sonralar ise metakaolinin, kaolinitin baz bünyesel
özelliklerini aç a vurdu u kan tland . Bu günlerde ise ara t rmac lar n ço unlu u,
metakaolinin amorf ve az kristalli formdaki metakaolinitten olu tu u fikrine
kat lmaktad r [3].

4.2.2. Çimento ve Beton çerisinde Metakaolin

Beton ve harc n dayan m özellikleri, malzemenin bo luk karakteri ile hidratasyon

ürünlerinin türü, ekli, büyüklü ü ve da l m yla do rudan etkile im halindedir.
Bugüne kadar, puzolanik aktiviteye dikkat çeken reaksiyon mekanizmas ile Portland
çimentosu ve betona metakaolin eklenmesi sonucu bu malzemelerde meydana gelen
de i ikliklerin incelendi i bir çok yay n yap lm t r. Metakaolinin Portland
çimentosunun bir k sm n n yerine kullan lmas sonucu elde edilen betonlar ilk olarak
1962 y l nda Brezilya’daki Jupia Baraj ’n n in aat nda kullan lm t r. Bu
kullan mdaki amaç betonun durabilitesinin artt r lmas idi. Bu tarihten sonra
metakaolinin çimento ve beton içerisinde kullan m nda belirgin bir art olmu tur.
Bugün gelinen noktada ise, metakaolinin Portland çimentosu ve normal beton
içerisinde kullan m na ek olarak, yüksek performansl beton ve harç içerisinde de
kullan m mevcuttur. Metakaolin ile ilgili yap lan ara t rmalar n önemli bir k sm
betonda kullan lmas uygun olan optimum metakaolin miktar n n belirlenmesine
yöneliktir. Metakaolinin Portland çimentosu ile yer de i tirilerek kullan lmas ve
betona de i ik oranlarda eklenen metakaolinin beton özelliklerine etkisi günümüzde
de ara t r lmaya devam etmektedir. Bu çal malara ek olarak, metakaolinin C3S ile
kullan m kombinasyonlar ndaki reaktiflik kabiliyeti de deneysel olarak
incelenmektedir. Bu ve benzeri çal malar harç ve beton içerisinde metakaolinin
aplikasyonu hakk ndaki genel bilgileri artt rm t r. Metakaolinin varl , taze ve
sertle mi harç ile beton özelliklerinden ço unu etkilemektedir [3, 9].

20
4.2.2.1. Metakaolinin Varl):)n)n Taze Haldeki Etkileri

Metakaolin çimentonun normal k vam n yükseltir. Bu etkisi metakaolinin kökeni ve

inceli ine ba l d r. Metakaolin çe itlerindeki kalsinasyon s cakl k ve sürelerindeki
farkl l k, metakaolin kar t r lm çimento harçlar ndaki normal k vamlar n
farkl la mas na yol açmaktad r. Sonuç olarak, beton içerisindeki metakaolinin varl
su ihtiyac n artt r r, ancak harç ve beton içerisinde olu abilecek agrega segregasyonu
riskini artt rmaz. Bununla birlikte betona çimento yerine bir miktar metakaolin
eklenmesi sonucunda betonun yay l m nda gözlenen azalma ayn miktar silis
duman n n çimentoyla yer de i tirilmesi sonucu gözlemlenen azalmadan daha azd r.
Metakaolinin harç ve betondaki su ihtiyac na olan etkisi, ayn miktar metakaolin
içeren Portland çimento pastas ndaki su ihtiyac na etkisinden daha azd r [3].

Metakaolin eklenmi çimento ve betonun oturma zamanlar hakk nda bir çok çal ma
yap lm t r [3, 10]. Bu çal malarda, oturma zaman üzerine metakaolinin kayna ,
inceli i ve kompozisyonu gibi faktörlerin etkisi tart lm t r. Bununla birlikte, baz
raporlarda sunulan data hala farkl l k göstermektedir. Örne in; Ambroise,
Maximilien ve Pera, Portland çimentosunun metakaolin ile % 30’a kadar yer
de i tirilmesinin ilk ve son oturma zamanlar n dü ürdü ünü göstermi lerdir [10].
Bu s n r de erin üzerindeki yüzdelerde metakaolin kar t r lm pastalar n oturma
zamanlar ise tedricen artar [10]. Buna kar n, çimento pastas ndaki Portland
çimentosunun termal olarak aktifle tirilmi kaolinit kili ile yer de i tirmesi, ilk ve
son oturma zamanlar n uzatmaktad r. Metakaolin içeren yüksek dayan ml betonlar
için artan oturma zamanlar bulunmu tur. Ancak bu art seviyeleri Portland
çimentosu ile metakaolinin yer de i tirilme oranlar yla do rusall k göstermemi tir
[3].

4.2.2.2. Metakaolin Varl):)n)n leri Ya taki Etkileri

Metakaolin eklenmesinin ileri ya taki pasta, harç ve betonun, dayan m ve durabilite

gibi ana özellikleri üzerinde etkileri vard r. Dayan m, çimento ve betonun en temel
özelliklerinden birisidir. Çimento ve betonun dayan m n artt rmak için gerekli olan
optimum çimento-metakaolin yer de i tirme seviyesiyle ilgili literatürde çok say da
çal ma vard r. Genel olarak, bu optimum seviyenin pasta, harç ve beton için
de i ti ini belirtebiliriz [3].

21
Literatürde yap lm olan çal malar n sonucunda çimento ve betona metakaolin
eklenmesinin a a daki de erleri yükseltti ini söyleyebiliriz;

- E ilme ve bas nç mukavemeti

- Yo unluk
- Kimyasal dayan m
- Alkali-silika dayan m

Bu olaylar n temelini olu turan mekanizmalar ise unlard r;

- Puzolanik reaksiyonlar esas alan kimyasal dayan m

- Partikül doldurma özelli ini esas alan fiziksel dayan m

Metakaolin eklenmesi; Portland çimentosunun hidratasyon prosesine tesir eden yeni

ba lay c bile iklerin olu umuna yol açar. Buna ek olarak metakaolin, sahip oldu u
partikül boyut da l m yla Portland çimentosundan ayr l r. &kinci etkinin belirginli i,
her iki malzemenin sahip oldu u partikül boyut da l m fonksiyonlar aras ndaki
aral a ba l d r. Bundan dolay , mineral katk n n inceli i Portland çimentosunun
inceli inden ne kadar fazlaysa malzemeye daha yüksek yo unluk ve mukavemet
kapasitesi vermekte, bo luk doldurucu özellik o kadar göze çarpmaktad r [3].

4.2.2.3. Metakaolin Kar) t)r)lm) Pasta, Harç ve Betonlar)n Yap)lar)

Metakaolinin pasta, harç ve betonun yap s üzerine etkisini inceleyen baz yay nlar
yap lm t r [3, 10]. Bu çal malardan elde edilen sonuçlara göre, ileri ya taki yap y
etkileyen ana faktörler unlard r:

- Kalsiyum hidroksit [Ca(OH)2] içeri i

- Puzolanik reaksiyon ürünleri
- Porozite ve bo luk ebad da l m

Bu faktörlerin ba l önemleri de i kenlik göstermektedir. Bununla birlikte harç ve

betonun durabilitesindeki iyile tirmeler bu faktörlerin birlikte etkisiyle meydana
gelmektedir.

Metakaolinli pasta, harç ve betonun Ca(OH)2 içeri i

Portland çimentosunun hidratasyon prosesi esnas nda, Portland çimentosunun

mineral kompozisyonuna ba l olarak, a rl kça % 16-28 civarlar nda Ca(OH)2

22
olu ur. Portland çimentosunun k smi olarak yer de i tirilmesi, do ru orant l olarak
kireç olu umunu azalt r. Ayr ca metakaolin, puzolanik reaksiyonlara ba l olarak,
pasta ve betondaki Ca(OH)2 içeri ini azaltabilir. Bu Ca(OH)2’deki azalma,
metakaolinin karakteristi i ve içeri ine ba l oldu u kadar kür süresine de ba l d r.
Wild ve Khatib [11]’e göre metakaolin eklemi pasta ve harçlardaki Ca(OH)2
miktar n n de i imi ile kür süresi aras ndaki ili ki oldukça karma kt r. % 15’e kadar
metakaolin içeren pasta ve harçlar n, kontrol pastas ve harc yla kar la t r lmas
sonucu erken ya larda belirgin dü üklükte Ca(OH)2 içerdi i gösterilmi tir. Bununla
birlikte daha ileri ya larda, metakaolin içeren ve içermeyen pasta ve harçlarda bu
fark daha belirgindir. Metakaolin kar t r lm pasta ve harçlardaki minimum
Ca(OH)2 içeri i kürün 14. günü civar nda bulunmu tur. % 15 metakaolin içeren
Portland çimentosu pastas n n bir y ll k kür süresinin ard ndan incelenmesi
sonucunda, kontrol pastas n n sadece % 50’si kadar Ca(OH)2 içerdi i bulunmu tur
[11].

Frias ve Cabrera [12] kalsiyum hidroksitin zaman içerisindeki evrimini farkl

metakaolin yer de i tirmeleri için kaydetmi tir. $ekil 4.1’de de görüldü ü gibi, pasta
içerisindeki Ca(OH)2 içeri i, metakaolin oran ve kür süresine ba l d r. Bu
metakaolin kar t r lm pastalar n Ca(OH)2 içeri i ilk 3 günlük kür süresine kadar
artm , hemen ard ndan stabilize olmu ve en sonunda da azalm t r. Bu dü ü
yakla k 100 gün kadar devam etmi tir. Bu olaylar n detaylar yer de i tirme oran na
dayanmaktad r [12].

+ekil 4.1. Kalsiyum hidroksit içeri i ile hidratasyon süresinin ili kisi [12].

23
Oriol ve Pera [13], % 15 metakaolin içeren çimento pastalar n n mikrodalga ile
kürlenmesi sonucunda kireçten hiç bir eser kalmad n k z lötesi spektroskopi
yard m yla kan tlam t r. Metakaolinin yer de i tirilme oran , su / ba lay c oran 0,5
olan 28 günlük pastalardaki benzer etkilerin fark na varabilmek için % 40’a
ç kar lm t r. Bu pastalar oda s cakl nda kirece doygun ko ullarda kürlenmi tir.
Ca(OH)2’nin tamamen tüketilmesi için gerekli olan yer de i tirme oran elbette
metakaolinin safl ve Portland çimentosu taraf ndan üretilen Ca(OH)2’nin
miktar na da ba l d r. Bu son özellik, hem Portland çimentosunun bile imi hem de su
/ ba lay c oran ile yönetilmektedir [13].

Puzolanik reaksiyon ürünleri

Metakaolin beton kar m na eklendi i zaman, hidratasyon süresince meydana gelen

ana kimyasal reaksiyonlar metakaolin ile Ca(OH)2’nin aras nda gerçekle ecektir. Bu
olay su varl ndaki çimento hidratasyonu s ras nda geli ir. Kristalli kalsiyum
alüminat hidratlar ve alümino silikat hidratlar (C2ASH8, C3AS3H2x, C4AH13,
C3AH6) formundaki ürünler olu ur. Son bile im, metakaolin / kalsiyum hidroksit
oran ve reaksiyon s cakl na ba ml d r [3].

Böyle yeni kristal ürünlerin puzolanik reaksiyonlar sonucunda olu umu Ca(OH)2
içeri ini azalt r ve pasta ile betonun yap s n , özellikle agrega ile matris aras ndaki
geçi ara yüzünü geli tirir [3].

Porozite ve bo luk boyutu da !l!m!

Portland çimentosunun metakaolin ile yer de i tirilmesi, pasta ve betondaki hem

toplam poroziteyi hem de bo luk boyut da l m n etkiler. Bu, metakaolinin
puzolanik aktifli i ile metakaolin partiküllerinin pasta ve beton içerisindeki
dispersiyon karakterlerinin sonucudur. Ambroise, Pera ve Maximilien [10] k smi yer
de i tirme oran n n a rl kça % 50’ye yükseltilmesi sonucunda toplam porozitede
önemli art bulmu lard r. % 30’luk metakaolin eklenmeye kadar pastalar n toplam
porozitesi sadece önemsiz derecede daha yüksektir. Daha spesifik olarak, a rl kça %
30 ve % 50 metakaolin içeren pastalar n porozitesi 28 günde s ras yla % 16,6 ve %
104,8 artm t r (Tablo 4.1). Bu olay n ana sebebi metakaolin kar t r lm
çimentolar n normal k vam ndaki h zl yükselmedir. Bununla birlikte, pastalar n ayn

24
su / ba lay c oran na sahip oldu u durumlarda daha yüksek toplam porozite
bulunmu tur [12].

Tablo 4.1. Metakaolin eklenmi çimentolar n toplam porozitesi [10].

PÇ/MK S/B Farkl kür sürelerindeki (gün) toplam porozite (%)
(%) oran 28 (gün) 90 (gün) 180 (gün) 360 (gün)
100:0 0,25 14,4 12,3 12,8 11,0
90:10 0,28 15,3 14,3 14,2 14,1
80:20 0,34 13,8 13,0 12,9 12,6
70:30 0,39 16,8 15,7 15,2 15,0
60:40 0,44 25,0 21,6 16,8 16,4
50:50 0,54 29,5 29,0 28,0 28,0
PÇ: Portland çimentosu; MK: Metakaolin; S:Su; B=PÇ+MK.

Porozite zamanla azalmaktad r. Toplam porozitedeki azalman n sade Portland

çimentosunda en yüksek de erde oldu u bulunmu tur. Metakaolin eklenmi
kar mlarda ise, % 40 metakaolin içeren kar m hariç, bir y ll k sürenin sonunda
elde edilen azalma miktar Tablo 4.1’de de görüldü ü gibi % 10’un alt ndad r.

Metakaolin eklenmi pastalar n priz almas esnas nda toplam porozitelerindeki

de i im oldukça karma kt r. Bu özellik Frias ve Cabrer [12] taraf ndan yap lan
çal ma sonucunda bulunmu tur. Bu çal mada, 20 RC’de kürle tirilen, 0,55’lik sabit
su / ba lay c oran sahip ve metakaolinin a rl kça % 10 ile % 25 aras nda de i ti i
pastalar kullan lm t r. Kürle menin ilk 24 saatinde bu pastalar n toplam porozitesi
sade pastan nki ile benzer bulunmu tur. Daha sonra, bütün pastalar n porozitesindeki
dü ü hidratasyon süresi 28 güne do ru ilerledikçe devam etmi tir. 28 günden
sonras nda ise porozitedeki azalma ihmal edilebilecek seviyede olmu tur. Metakaolin
eklemi pastalar n toplam porozitesindeki de i im, kür süresine ba l oldu u gibi
metakaolin içeri ine de ba l d r [12]. Bu yüzden Portland çimentosu ile metakaolinin
k smi olarak yer de i tirilmesinin, pasta ve harçtaki toplam poroziteyi artt rd
sonucu ç kar labilir.

Metakaolinin eklenmesinin porozite üzerine ters etkilerini bildiren çal malar da

literatürde bulunmaktad r [3]. Bu çal mada ise kaolinit kilinden üretilen
metakaolinin kullan ld pastalar vurgulanmaktad r. Yazarlara göre bu olay, bo luk

25
doldurucu etkinin puzolanik reaksiyon ile kombinasyonu sonucunda gerçekle mi
olabilir. Bununla birlikte, ihtilafl gözüken sonuçlar n, kullan lan metakaolinin
kayna ve karakteristik özelliklerinden ileri gelmesi de muhtemeldir.

Pasta içerisindeki metakaolin varl sadece toplam poroziteyi de il, ayn zamanda
bo luk boyutu da l m n da etkiler. Pasta içerisinde bulunan metakaolin
miktar ndaki art daha küçük bo luklara yol açmaktad r. Dolay s yla, metakaolin
miktar ndaki art ile mikro-bo luklar n (0,006-0,02 µm) miktar artar ve daha büyük
bo luklar n (yar çap>0,02 µm) oran azal r. Bo luk refinasyonu ileri ya larda da
meydana gelir. Bu refinasyon derecesi metakaolin oran na ba l olarak de i ir [12].

Sonuç olarak, pasta ve beton içerisinde metakaolin varl Ca(OH)2 içeri ini dü ürür.
Metakaolin eklenmesi sonucunda toplam porozite biraz artmakla beraber bo luk
yap s nda refinasyona da yol açar. Bunun sonucunda malzeme agresif çevreye kar
daha stabil hale gelir [3].

4.2.2.4. Metakaolinin Harç ve Beton Durabilitesine Etkisi

Harç ve beton içerisinde gerçekle en fiziksel ve kimyasal prosesler sonucunda

malzemenin kalitesi dü er. Harç ve betondaki bozulman n fiziksel sebepleri,
yüzeysel a nma ve çatlak olu umudur. Kimyasal nedenlerle olu an bozulma
a a daki sebeplerden dolay olu abilir [3]:
- Agresif ak kanlar ve sertle mi çimento pastas bile enleri aras nda
gerçekle en reaksiyonlar
- Sertle mi pasta bile enlerinin hidrolizi ve leaçing
- Geni leyen ürünlerin olu mas

Ba lay c maddenin betonun durabilitesine etkisi büyüktür, çünkü betondaki

bozulmaya yol açan faktörler genelde ba lay c taraf ndan yönetilmektedir [3].

Literatürde yap lan çal malardan metakaolinin Portland çimentosu ve beton

durabilitesi üzerine etkilerinin kompozisyon, puzolanik aktiflik ve eklenme oran gibi
faktörlere dayand sonucu ç kar labilir. Bunlardan sonuncuya gelince, elde edilen
sonuçlar çimentonun metakaolin ile yer de i tirilmesinin harç ve beton durabilitesini
artt rabilece i ispat etmektedir. Bu özellik temelde Ca(OH)2 içeri indeki azalma ve
harç ile betondaki pastan n mikro-yap s n n geli tirilmesine ba l d r [3].

26
Ca(OH)2, agresif çözeltilerdeki pasta ve betonlar n durabilitesini etkileyen önemli
bile iklerdendir. Ca(OH)2'nin leaçing ile uzakla t r lmas , malzemeyi daha bo luklu
hale getirerek permeabiliteyi yükseltebilir. Ca(OH)2 ayr ca, etrenjit olu umuna
kat labilen jipsi olu turmak üzere sülfat bile ikleriyle de reaksiyona girebilir. Bu,
harç ve betonda geni lemeye yol açabilir. Etrenjit dispersiyonundaki heterojenlik ve
ertelenmi etrenjit olu umuna ba l olarak bu olay bozucu olabilir. Metakaolinin
pasta ve betondaki varl , yüksek yer de i tirme oranlar nda tamamlanan
proseslerde, Ca(OH)2 içeri ini ciddi miktarlarda azalt r. Sonuç olarak, agresif çevre
içerisindeki pasta ve betonun dayan m artar [3].

Metakaolin, bo luk refinasyonu ile, harç ve betonun bo luk yap s n kuvvetli bir
ekilde etkileyerek zararl maddelerin nakil ve difüzyon h zlar nda belirgin bir dü ü
meydana gelmesini sa lar. Betonda, agrega ile matris aras ndaki geçi ara yüzü, nakil
özellikleri ile betonun durabilitesinin belirlenmesinde önemli rol oynar. Buna göre,
hidratasyon ürünlerinin (C-S-H, (CaOH)2) ince bir tabakas , taze haldeki agrega
partiküllerinin üzerine çökelir. Agrega yüzlerinin yak n çevresindeki ara faz n mikro
yap s n n belirlenmesinde, çimento taneciklerinin agrega duvar n sarmas olay daha
etkindir. Böylece, boyut segregasyonu, ince metakaolin partiküllerinin
konsantrasyonunun agrega parçalar n n yüzeyine yak n olmas na neden olur. Harç ve
beton içerisine puzolanik mineral katk lar n eklenmesi (CaOH)2 içeri ini dü ürür. Bu
da bo luk refinasyonunun daha etkili olmas n ve geçi ara yüzündeki sarma
yo unlu unu artt r r. Bu, çimento pastas ve agrega aras ndaki ba n gücünü
artt rmak suretiyle mikro-çatlak olu umuna kar dayan m yükseltir. Bütün bu
etkiler, Portland çimentosuna metakaolinin kar t r ld harç ve betonu daha yüksek
durabilite de erlerine götürür [3].

Portland çimentosu içerisindeki C3A içeri inin, harç ve betonun kimyasal

geni lemesi üzerine belirgin etkileri oldu u çok önceden kan tlanm t r. Buna
ra men, metakaolin kar t r lm harçlardaki etkili C3A seviyesi, metakaolin içeri ine
kuvveli bir ekilde ba l d r. % 10’a kadar olan yer de i tirme oranlar nda,
metakaolin kar t r lm harçlar ndaki geni lemenin Portland çimentosu içerisindeki
C3A içeri i taraf ndan kontrol edilmektedir. Bu etki, daha yüksek yer de i tirme
oranlar nda (a rl kça % 15-25) dü mektedir. Bundan dolay , geni leme riski
metakaolin kar t rmaya ba l olarak azalt lmakta ve bu da daha yüksek
durabilitelere ula t rmaktad r [3].

27
Literatürde yay nlanan deneyler, sülfat solüsyonlar ve deniz suyuna kar , betonda
metakaolin eklenmeye dayanan bir dayan m art n n oldu unu göstermektedir.
Metakaolin eklenmi betonlarda olu an geni lemenin, orta veya yüksek C3A içeren
Portland çimentosu kullan ld zaman, oldukça azald belirlenmi tir. Bu, % 5’lik
Na2SO4 çözeltisi içerisinde 520 gün bekletilen malzemedeki çatlak dayan m n
yükseltmi tir. Yap lan çal malar, % 15’lik yer de i tirmenin, iyi bir sülfat dayan m
için minimum seviye olarak kabul edilebilece ini göstermektedir. Bunun alt nda
yatan en büyük faktör uygun bir ekilde azalt lm Ca(OH)2 içeri idir. Sonuçlar,
dü ük oksijen permeabilitesi ve klor penetrasyonu ölçümleri ile desteklenmi tir.
Bütün pasta kar mlar na % 0,4-1 aras nda klor eklendi i zaman; % 20’ye kadar
metakaolin kar t r lm pastan n bo luk solüsyonu içerisindeki klor iyonu
konsantrasyonunun, ayn ya taki kontrol pastas ndakinden daha dü ük oldu u
örneklerle kan tlanm t r. Bu etki, OH- konsantrasyonundaki azalmay yok
etmektedir. Sonuç olarak, sade ve metakaolin eklenmi pastalar n bo luk
solüsyonundaki [Cl-]/[OH-] oran , ayn dozda sodyum klorüre maruz
b rak ld klar nda, benzer bulunmu tur. Asl nda bo luk solüsyonundaki pH de erinin
dü ürülmesine ra men metakaolin eklenmi Portland çimentosu pastas n n pH de eri
12,5’u a m t r. Bu nedenle, metakaolin oran % 20’ye kadar olan betonlar n, çelik
korozyonu riskinin oldukça az etkilendi i görülmü tür. A rl kça % 10’a kadar olan
metakaolin kar t rma oranlar nda üretilen betonlar n, mineral ve organik asitlere
direncinde anlaml bir yükselme bulunmu tur [3].

Alkali-silika reaksiyonlar için gerekli bile ikler Ca(OH)2, aktif silika ve sudur. Bu
olayda aktif silika agregadan sa lanmaktad r. Metakaolinin varl , harç ve beton
içerisindeki kalsiyum hidroksit konsantrasyonunu dü ürerek, alkali silika
reaksiyonlar n azaltmaktad r. Spesifik olarak, a l kça % 10-15 metakaolin eklemesi
sonucunda, betonda meydana gelen geni leme % 0,01’in alt na indirilmi tir. Bununla
birlikte, agresif ko ullardaki metakaolin kar t r lm harç ve betonlar n
durabilitesinin, metakaolinin karakteristik özelliklerinden etkilenebilece i de
belirtilmelidir [3].

28
5. DENEYSEL ÇALI+MA

Yap lan çal man n birinci k sm nda su/ba lay c oran 0,35 ve 0,45 olan;
metakaolinsiz, %8 ve %16 metakaolinli beton üretimi hedeflenmektedir. Çal man n
ikinci k sm nda ise ayn bile imlerdeki betonlar n harçlar ve bunlara ek olarak da
ayn metakaolin oranlar nda metakaolin yerine silis duman eklenmi harçlar n
üretilmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla ilk olarak elek analizi, özgül a rl k
deneyleri yap larak ilgili malzemelerin özelikleri belirlenmi tir. Ard ndan deneme
üretimleri yap larak kullan lacak katk ve beton bile imlerine karar verilmi tir.

5.1. Kullan)lan Malzemeler

5.1.1 Agrega

Deneylerde kullan lan ince ve kaba agregan n elek analizi ve özgül a rl klar
belirlenmi ve sonuçlar a a daki tabloda verilmi tir.

Tablo 5.1. Elek Analizi Sonuçlar

Elek Boyutu Elekten Geçen (%)

(mm)
K)rma Ta I K)rma Ta II K)rma Kum Kum

16 100 68 100 100

8 57 0 100 100

4 3 0 88 99

2 0 0 57 95

1 0 0 34 79

0,5 0 0 20 52

0,25 0 0 12 15

Özgül A:)rl)k
2,72 2,72 2,68 2,60
(g/cm3)

29
5.1.2. Çimento ve Mineral Katk)lar

Deneylerde kullan lan çimento Nuh Çimento taraf ndan üretilmi olan CEM 1 kodlu
PÇ 42.5 tipi torba çimentodur. Çimentonun özgül a rl piknometre deneyi ile 3,12
g/cm3 olarak bulunmu tur. Silis duman Elker taraf ndan üretilmi olan 940 U kodlu
torba silis duman d r. Metakaolin ise PowerPozz taraf ndan tedarik edilmi tir.
Kullan lan silis duman n n ve metakaolinin üretici firmalar taraf ndan beyan edilen
özgül a rl klar da s ras yla 2,2 ve 2,6 g/cm3 ’dir.

5.1.3. Kimyasal Katk)

Deneylerde polikarboksilik eter esasl YKS (Yap Kimya Sanayi) Glenium 51

kullan lm t r. Bu katk , yeni nesil polikarboksil kökenli süper ak kanla t r c lar
s n f na girmektedir. Bu yeni nesil süper ak kanla t r c lar n çimento taneciklerini
da tmas nda elektrostatik etkilerden daha çok sterik etkiler önemlidir. Glenium 51,
uzun kenar zincirli karboksilik eter polimerlerinden olu maktad r. Ana polimer
omurgas na ba l eter zincirleri bu sterik etkiyi sa lamaktad r. Kullan lan katk n n
üretici firma taraf ndan beyan edilen teknik özelikleri Tablo 5.2’de verilmi tir.

Tablo 5.2. Glenium 51 Teknik Özelikleri

Yo unluk (g/cm3) (200C) 1,07-1,012
Klor % (EN 480-10) < 0,1
Toplam alkali miktar (EN 480-12) Max, 1
Renk Amber
Homojenlik Homojen
Kimyasal &çerik Polikarboksilik Eter Zincirleri

5.2. Deney Bile imleri

Yap lan elek analizleri (bkz. $ekil 5.1) göz önünde bulundurularak agrega bile imleri
a a daki gibi seçilmi tir.

K rma Ta I - % 40
K rma Ta II - % 10
Kum - % 30
K rma Kum - % 20

30
 100
Geçen,% 80
60 Kar m
A16
40 B16
20 C16

0
0.25 0.5 1 2 4 8 16
Elek Çap , mm

+ekil 5.1. Granülometri E risi

Su/ba lay c oran 0,35 için katk /ba lay c oran 0,007 ve su/ba lay c oran 0,45
için katk /ba lay c oran 0,0085 seçilerek üretilen deneme betonlar nda elde edilen
çökme ve yay lma de erleri yeterli görülerek a a daki bile imlerde karar k l nm t r.
Ancak üretim esnas nda metakaolinin eklenmesinin k vam dü ürdü ü görülmü ve
uygun çökme ve yay lma de erlerini elde edecek ekilde bir miktar katk
artt r lm t r. Su/ba lay c oran n n 0,35 ve 0,45 oldu u 1m3 yerle mi beton için
gerçek kar m miktarlar s ras yla Tablo 5.3 ve Tablo 5.4’te verilmi tir.

Su/ba lay c = 0,35 için;

o Çimento = 475 kg/m3

o Su/ba lay c = 0,35
o Katk /ba lay c =0,007

31
Tablo 5.3. 1m3 yerle mi beton için gerçek kar m miktarlar (su/ba lay c = 0,35 için)
metakaolinsiz % 8 metakaolinli % 16 metakaolinli
Çimento (kg/m3) 488 446 406
Metakaolin (kg/m3) - 38,8 77,4
Su (kg/m3) 171 170 169
Katk (kg/m3) 3,39 4,64 3,36
K rma Ta I (kg/m3) 725 716 713
3
K rma Ta II (kg/m ) 181 179 178
Kum (kg/m3) 520 513 511
K rma Kum (kg/m3) 357 353 351
Toplam (kg/m3) 2446 2420 2410
Çökme (cm) 21 19 17
Yay lma Çap (cm) 37 27 24

Su/ba lay c = 0,45 için;

o Çimento = 375 kg/m3

o Su/ba lay c = 0,45
o Katk /ba lay c =0,0085

Tablo 5.4. 1m3 yerle mi beton için gerçek kar m miktarlar (su/ba lay c = 0,45 için)
metakaolinsiz % 8 metakaolinli % 16 metakaolinli
3
Çimento (kg/m ) 387 351 320
Metakaolin (kg/m3) - 30,5 61
Su (kg/m3) 174 172 172
Katk (kg/m3) 3,3 3,26 3,25
K rma Ta I (kg/m3) 761 749 745
K rma Ta II (kg/m3) 190 187 186
Kum (kg/m3) 546 537 534
K rma Kum (kg/m3) 375 369 367
Toplam (kg/m3) 2436 2398 2389
Çökme (cm) 24 18 20
Yay lma Çap (cm) 44 24 27

32
Çal man n ikinci k sm nda ise yukar da bile imleri verilen kar mlar n harçlar ve
bunlara ek olarak ayn metakaolin oran nda metakaolin yerine silis duman eklenmi
harçlar üretilmi tir. Beton üretiminde de oldu u gibi harçlar n k vam na göre katk
miktarlar üretim esnas nda de i tirilmi ve Tablo 5.5 ve 5.6’de belirtilen harç
bile imlerine karar verilmi tir.

Tablo 5.5. 1m3 yerle mi harç için gerçek kar m miktarlar (su/ba lay c =0,35 için)
%8 % 16
%8 % 16
Normal silis silis
metakaolin metakaolin
duman duman
Çimento (kg/m3) 725 672 607 665 610
3
Metakaolin (kg/m ) 0 58,4 116 0 0
Silis Duman (kg/m3) 0 0 0 57,9 116
Su (kg/m3) 254 256 253 253 254
Katk (kg/m3) 4,2 5,2 5,8 5,3 5,5
Kum (kg/m3) 771 773 763 762 761
K rma Kum (kg/m3) 530 531 524 524 523
Toplam (kg/m3) 2282 2295 2267 2268 2270
Yay lma Çap (mm) 14 16 14 15 15

Tablo 5.6. 1m3 yerle mi harç için gerçek kar m miktarlar (su/ba lay c =0,45 için)
%8 % 16 %8 % 16
Normal
metakaolin metakaolin silis duman silis duman
3
Çimento (kg/m ) 587 545 493 542 493
Metakaolin (kg/m3) 0 47,4 93,9 0 0
Silis Duman (kg/m3) 0 0 0 47,1 93,8
Su (kg/m3) 264 266 264 265 264
Katk (kg/m3) 1,7 3,0 3,8 2,5 3,8
Kum (kg/m3) 828 832 823 825 817
3
K rma Kum (kg/m ) 569 572 565 567 562
Toplam (kg/m3) 2249 2266 2242 2248 2233
Yay lma Çap (mm) 14 15 15 14 15

33
5.3.Yap)lan Deneyler

Betonda yap lan deneyler unlard r:

- Çökme Deneyi
- Yay lma Deneyi
- Elastisite Modülü Deneyi
- Bas nç Deneyi
- Yarma Deneyi
- Klor Geçirimlili i Deneyi

Harçta yap lan deneyler ise unlard r:

- Yay lma Deneyi

- Elektriksel Özdirenç Deneyi
- E ilme Deneyi
- Bas nç Deneyi

Tüm numuneler deney gününe kadar 20 ± 2 °C’deki kirece doygun su içerisinde

bekletilmi tir.

34
6. DENEY SONUÇLARI ve DE,ERLEND R LMES

Bölüm 5’de belirtilen bile imlerdeki üretimlerin hem taze hem de sertle mi beton ve
harç deneyleri yap larak a a daki sonuçlar elde edilmi tir.

6.1. Taze Beton ve Harç Deneyleri

Taze beton ve harç üzerinde çökme ve yay lma deneyleri yap ld . Taze beton
deneylerinde kullan lan huninin alt ve üst çaplar s ras yla 10 ve 20 cm ve yüksekli i
de 30 cm’dir. Elde edilen sonuçlar Tablo 6.1, 6.2, 6.3 ve Tablo 6.4’te verilmektedir.

Tablo 6.1. Taze beton deney sonuçlar (su/ba lay c = 0,35 için)
metakaolinsiz % 8 metakaolinli % 16 metakaolinli
Çökme De eri (cm) 21 19 17
Yay lma Çap (cm) 37 27 24

Tablo 6.2. Taze beton deney sonuçlar (su/ba lay c = 0,45 için)
metakaolinsiz % 8 metakaolinli % 16 metakaolinli
Çökme De eri (cm) 24 18 20
Yay lma Çaplar (cm) 44 24 27

Tablo 6.3. Taze harç deney sonuçlar (su/ba lay c = 0,35 için)
%8 % 16 %8 % 16
Normal
metakaolin metakaolin silis duman silis duman
Yay lma
14 16 14 15 15
Çaplar (cm)

Tablo 6.4. Taze harç deney sonuçlar (su/ba lay c = 0,45 için)
%8 % 16 %8 % 16
Normal
metakaolin metakaolin silis duman silis duman
Yay lma
14 15 15 14 15
Çaplar (cm)

35
6.2. Sertle mi Beton Deneyleri

Sertle mi beton özelikleri üç k s mda incelenmi tir. &lk k s mda silindir numuneler
üzerinde yap lan deneyler sonucunda bas nç dayan m ile gerilme- ekil de i tirme
ili kisi elde edilmi tir. &kinci k s mda silindir numunelerin yarma mukavemeti tespit
edilmi tir. Son k s mda ise silindir numunelerin klor geçirimlili i ölçülmü tür.

6.2.1. Silindir bas)nç deneyleri

Deneylerde 10 cm çap nda ve 20 cm yüksekli inde standart silindirler numuneler

kullan lm t r. Her kar m için üçer tane numune haz rlanm t r. Öncelikle her
kar mdan birer numune üzerinde yap lan deneylerle birer numunenin 28 günlük
bas nç dayan mlar saptanm t r. Elde edilen bu ilk bas nç dayan mlar n n % 30-
35’ine kadar yükleme yap larak di er numunelerin uzama miktarlar ölçülmü tür. Bu
uzama miktarlar kullan larak malzemelerin elastik davran gösterdi i k sma ait
gerilme- ekil de i tirme ili kisi elde edilmi tir.

Bu do rular n e imleri hesaplanarak Tablo 6.5’te görülen her bir kar ma ait
elastisite modülleri elde edilmi tir.

Tablo 6.5 Elastisite modülleri

Su/ba lay c metakaolinsiz % 8 metakaolinli % 16 metakaolinli
Elastisite Modülü 0,35 32700 32400 34700
(MPa) 0,45 30800 30500 33300

Her iki su/ba lay c oran için de metakaolinsiz ve % 8 metakaolin içeren betonlar n
elastisite modülü de erlerinin yakla k olarak ayn oldu u görülmektedir. Bununla
birlikte % 16 metakaolin içeren betonlar n elastisite modülü de erleri az da olsa daha
yüksek olarak elde edilmi tir.

Bu üçer numune üzerinde yap lan bas nç deneyleri sonucunda elde edilen 28 günlük
bas nç dayan mlar Tablo 6.6’da gösterilmi tir.

Tablo 6.6 28 günlük silindir numune bas nç dayan mlar

Su/ba lay c metakaolinsiz % 8 metakaolinli % 16 metakaolinli
0,35 76,9 79,3 81,2
ort (MPa)
0,45 73,0 77,3 84,4

36
Tablo 6.6’da da görüldü ü gibi, betonun bas nç dayan m artan metakaolin
miktar yla paralel bir ekilde artm t r. Su/ba lay c oran n n 0,45 oldu u betonlar
için metakaolinin miktar n n % 8 ve % 16 olmas durumunda bas nç dayan m n n da
s ras ile % 6 ve % 16 artt görülmü tür. Benzer sonuçlar dü ük su/ba lay c oran
için de elde edilmi tir.

6.2.2. Yarma deneyi

Deneylerde 10 cm. çap nda ve yakla k 5 cm. kal nl nda silindir numuneler
kullan lm t r. Her kar m için 5’er tane numune haz rlanm t r.

Bu be er numune üzerinde yap lan bas nç deneyleri sonucunda elde edilen yarma
bas nç dayan mlar Tablo 6.7’de gösterilmi tir. Sonuçlar incelendi inde metakaolin
içeri inin de i mesi sonucunda yarma dayan mlar nda belirgin bir de i iklik
meydana gelmedi i görülmü tür.

Tablo 6.7 Silindir numune yarma dayan mlar

Su/ba lay c metakaolinsiz % 8 metakaolinli % 16 metakaolinli
0,35 7,26 7,30 7,78
ort (MPa)
0,45 7,85 6,58 7,33

6.2.3. Klor geçirimlili:i deneyi

Bu test betonun elektriksel iletkenli ini temel almaktad r. Deneylerde 10 cm. çap nda
ve yakla k 5 cm. kal nl nda silindir numuneler kullan lm t r. Her kar m için 3’er
tane numune haz rlanm t r.

Bu üçer numune üzerinde ASTM C 1202 [14] standard na göre yap lan klor
geçirimlili i deneyleri sonucunda elde edilen de erler Tablo 6.8 ve $ekil 6.1’de
gösterilmi tir.

Tablo 6.8 Klor geçirimlili i deneyi sonuçlar

Su/ba lay c metakaolinsiz % 8 metakaolinli % 16 metakaolinli
0,35 1321,2 294,8 134,1
Coloumb
0,45 1968,3 559,4 111,2

37
 Klor Geçirimlili i

2000

klor geçirimlili i
1600

(Coloumb)
1200 su/ba lay c 0.35
800 su/ba lay c 0.45
400
0
0 8 16
metakaolin içeri i (%)

+ekil 6.1 Metakaolin içeri inin betonun klor geçirimlili ine etkisi

Tablo 6.8 ve $ekil 6.1’de belirtildi i gibi, metakaolin miktar n n artt r lmas ile klor
geçirimlili i de erlerinde büyük dü ü ler gözlemlenmi tir. Su/ba lay c oran n n
0,45 oldu u betonlar için metakaolinin miktar n n % 8 ve % 16 olmas durumunda
klor geçirimlili i de erlerinin s ras ile metakaolinsiz beton numunesinin % 28 ve %
6’s civarlar nda oldu u görülmü tür. Benzer sonuçlar dü ük su/ba lay c oran için
de elde edilmi tir. % 16 metakaolin içeren kar mlar n klor geçirimlili i de erleri
ASTM C 1202 standard na göre ihmal edilebilir seviyededir. Klor geçirimlili i test
sonuçlar betonun mikro yap s n n bir göstergesidir. Dü ük de erlerin elde edilmesi
iyile tirilmi bo luk yap s n n ve dü ük permeabilitenin bir göstergesidir. Dü ük
permeabiliteye sahip betonlar ile uzun servis ömürleri elde edilebilir.

6.3. Sertle mi Harç Deneyleri

Sertle mi harç özelikleri üç k s mda incelenmi tir. &lk k s mda kiri numuneler
üzerinde yap lan deneyler sonucunda elektriksel özdirenç de erleri elde edilmi tir.
&kinci k s mda kiri numuneler üzerinde yap lan deneyler sonucunda e ilme
mukavemetleri ölçülmü tür. Son k s mda ise kiri numunelerin bas nç mukavemetleri
tespit edilmi tir.

6.3.1. Elektriksel özdirenç deneyi

Üretilen numunelerin farkl günlerdeki elektriksel özdirenç de erleri 4 elektrotlu

sistem ile (Wenner yöntemi) ölçüldü. Kullan lan cihaz n elektrotlar aras mesafesi
30 mm’dir. Elde edilen de erler Tablo 6.9 ve 6.10 ile $ekil 6.2 ve 6.3’te

38
gösterilmi tir. Bu sonuçlardan da görüldü ü gibi portland çimentosunun silis duman
ve metakaolin ile yer de i tirilmesi sonucunda elektriksel özdirenç de erleri belirgin
bir biçimde artm t r.

Tablo 6.9. Elektriksel özdirenç de erleri (su/ba lay c = 0,35 için), (kohm.cm)
%8 %16 % 8 silis % 16 silis
Gün Normal
metakaolin metakaolin duman duman
1 3,1 2,9 3,1 2,7 2,7
2 9,9 7,7 6,6 9,4 9,7
7 19,0 51,7 88,8 34,2 59,7
28 20,8 65,5 143,5 116,8 197,3

Elektriksel Özdireç

200
Elektriksel özdirenç

normal
150
(kohm.cm)

% 8 metakaolin
100 %16 metakaolin
% 8 silis duman
50
% 16 silis duman
0
0 10 20 30
gün

+ekil 6.2 Su/ba lay c oran 0,35 için elektriksel özdirenç de erleri

Tablo 6.10. Elektriksel özdirenç de erleri (su/ba lay c = 0,45 için), (kohm.cm)
%8 %16 % 8 silis % 16 silis
Gün Normal
metakaolin metakaolin duman duman
1 3,4 2,9 3,0 2,8 2,7
2 8,2 6,5 5,3 8,5 7,0
7 14,3 34,1 53,3 21,2 31,0
28 14,7 40,3 103,8 66,7 96,3

39
 Elektriksel Özdireç

120

Elektriksel özdirenç
100 normal

(kohm.cm)
80 % 8 metakaolin
60 %16 metakaolin
40 % 8 silis duman
20 % 16 silis duman
0
0 10 20 30
gün

+ekil 6.3 Su/ba lay c oran 0,45 için elektriksel özdirenç de erleri

6.3.2. E:ilme deneyi

4x4x15 mm ebatlar nda üretilen üçer adet kiri numuneleri üzerinde e ilme deneyleri
yap lm t r. &ki noktadan aral 100 mm. olacak ekilde mesnetlenen numunelere
orta noktalar ndan yük uygulanarak Tablo 6.11 ve 6.12’de gösterilen e ilme
de erleri hesaplanm t r. Elde edilen sonuçlardan, betona eklenen metakaolin ve silis
duman n n harçlar n e ilme dayan m üzerine önemli bir etkisi olmad görülmü tür.

Tablo 6.11. E ilme deneyi sonuçlar (su/ba lay c = 0,35 için), (MPa)
%8 %16 % 8 silis % 16 silis
Gün Normal
metakaolin metakaolin duman duman
2 4,68 5,17 4,05 4,31 3,91
7 5,75 5,95 5,78 6,08 5,63
28 5,87 6,59 6,24 6,75 6,41

Tablo 6.12. E ilme deneyi sonuçlar (su/ba lay c = 0,45 için), (MPa)
%8 %16 % 8 silis % 16 silis
Gün Normal
metakaolin metakaolin duman duman
2 3,82 3,62 2,01 3,10 3,28
7 4,48 4,56 5,04 5,52 5,12
28 5,95 5,29 5,95 5,75 5,64

40
6.3.3. Bas)nç deneyi

E ilme deneyleri sonucunda k r lan numunelerden olu an 6’ ar parça üzerinde bas nç

deneyleri yap lm t r. Kesit alan 40 mm x 40 mm olacak ekilde mesnetlenen
numunelere orta noktalar ndan yük uygulanarak Tablo 6.13 ve 6.14’da gösterilen
bas nç de erleri hesaplanm t r.

Tablo 6.13. Bas nç deneyi sonuçlar (su/ba lay c = 0,35 için), (MPa)
%8 %16 % 8 silis % 16 silis
Gün Normal
metakaolin metakaolin duman duman
2 53,1 48,3 45,0 48,8 44,3
7 67,3 73,3 73,2 72,3 69,1
28 78,4 85,9 83,1 75,0 78,2

Tablo 6.14. Bas nç deneyi sonuçlar (su/ba lay c = 0,45 için), (MPa)
%8 %16 % 8 silis % 16 silis
Gün Normal
metakaolin metakaolin duman duman
2 36,7 34,9 32,0 33,1 29,9
7 57,8 56,6 62,8 55,2 59,0
28 58,9 67,8 66,0 71,7 64,4

Elde edilen sonuçlar incelendi i zaman, her iki su/ba lay c oran için de 2 günlük
numunelerin bas nç dayan mlar n n artan silis duman veya metakaolin oranlar için
azalmakta oldu u görülmü tür. Örne in su/ba lay c oran 0,45 olan % 16 silis
duman içeren harç numunesinin 2 günlük bas nç dayan m , kontrol numunesinin %
18’i kadar daha dü üktür. Buna kar n ilerleyen ya lardaki metakaolin ve silis
duman içeren harçlar n bas nç dayan mlar kontrol numunelerinin yakla k %10-20
daha fazlas d r. Ayr ca % 8 metakaolin içeren harçlar n bas nç dayan mlar n n % 16
metakaolin içeren harçlardan daha yüksek oldu u görülmektedir.

6.4. De:erlendirme

Bu çal ma sonucunda elde edilen sonuçlar a a daki ekilde özetleyebiliriz:

1. Portland çimentosunun metakaolin ile yer de i tirilmesi betonun bas nç
mukavemetini artt rm t r. Yüksek su/ba lay c oran nda bu art miktar % 15
civar ndad r. Silis duman ve metakaolin kullan larak üretilen harç kar mlar n n

41
 2 günlük bas nç mukavemeti de erlerinin sadece portland çimentosu kullan larak
üretilen harçlar ile k yasland nda biraz dü ük oldu u görülmü tür. Buna kar n,
28 günlük bas nç mukavemetleri incelendi i zaman, metakaolin ve silis duman
içeren harç kar mlar n n bas nç mukavemetlerinin daha yüksek oldu u
görülmü tür.
2. Metakaolinin beton içerisinde kullan lmas klor geçirimlili ini belirgin bir
biçimde azaltm t r. % 16 metakaolin içeren kar mlar n klor geçirimlili i
de erleri ASTM C 1202 standard na göre ihmal edilebilir seviyededir.
3. Portland çimentosunun metakaolin veya silis duman ile yer de i tirilmesi
elektriksel özdirenç de erlerini belirgin bir biçimde artt rm t r. Bu da betonun
permeabilitesinin daha da dü ürüldü ünün bir göstergesidir. Elektriksel özdirenç
deney sonuçlar klor geçirimlili i deney sonuçlar ile büyük bir uyum
içerisindedir.

42
KAYNAKLAR

[1] Postac)o:lu, B., 1986. Beton Cilt I Ba lay c Maddeler. Divanyolu, &stanbul.

[2] Akman, S., 1987. Yap Malzemeleri. &TÜ &n aat Fakültesi Matbaas , &stanbul.

[3] VU, D.D., 2002. Strength Properties of Metakaolin-Blended Paste, Mortar and
Concrete. Delft University Press, Netherlands.

[4] ASTM C595, 1981. Standart Specification for Blended Hydaulic Cements,
Annual Book of ASTM standarts.

[5] Thomas, M.D.A., Shehata, M.H., Shashiprakash, S.G., 1999. The use of fly
ash in concrete: Classification by composition. Cement, Concrete and
Aggregates, Vol. 21, No. 2, pp. 105-110

[6] Ye:inobal), A., 2002. Silis Duman ve Çimento ile Betonda Kullan m , TÇMB,
Ankara.

[7] Bijen, J.M., 1996. Benefits of slag and fly ash. Construction and Building
Materials, Elsevier Science Ltd., UK, Vol. 10, pp. 309-314.
[8] Madencilik Özel htisas Komisyonu Endüstriyel Alt Maddeler Alt
Komisyonu, 1995. Seramik-Refrakter-Cam Hammaddeleri Çal ma
Grubu Raporu Cilt I, T.C. Ba bakanl k Devlet Planlama Te kilat
Müste arl , Yay n No: DPT : 2418 – Ö&K: 477.

[9] Pera, J., 2001. Metakaolin and calcined clays. Cement and Concrete Composites,
Elsevier Science Ltd.

[10] Ambroise, J., Maximilien, S., Pera, J., 1993. Properties of metakaolin blended
cements. Advanced Cement Based Materials, Vol. 1, No. 1, pp.161-
168

[11] Wild, S., Khatib, J.M., 1997. Portlandite consumption in metakaolin cement
pastes and mortars. Cement and Concrete Research, Vol. 27, No. 1,
pp. 137-146.

[12] Frias, M., Cabrera, J., 2000. Pore size distrubition and degree of hydration of
metakaolin-cement pastes. Cement and Concrete Research, Vol. 30,
pp. 561-569.

43
[13] Oriol, M. And Pera, J., 1995. Pozzolanic activity of metakaolin under
microwave treatment. Cement and Concrete Research, Vol. 25, No. 2,
pp. 265-270

[14] ASTM C 1202., 1997. Standart Test Method for Electrical Indication of
Concrete’s Ability to Resist Chloride Ion Penetration, Annual of
ASTM Standards.

44
ÖZGEÇM +

Yusuf HAMALI 2004 y l nda &TÜ &n aat Mühendisli i, 2005 y l nda da &TÜ Kimya
Mühendisli i bölümlerinden mezun oldu (çift anadal program ). &TÜ Yap
Mühendisli i-Yap Malzemesi üzerine 2004 y l nda yüksek lisans program na
ba lad . 2006 y l ndan bu yana Superlit Boru San.A.S. bünyesinde çal maktad r.

45