Beton

ve
Özellikleri

AYDIN SAĞLIK
Kimya Yük. Müh.
DSİ-TAKK Dairesi
Beton-Malzeme Lab. Şb. Md.

aydinsaglik@dsi.gov.tr
 Betonun Farklı Bir Tanımı

a Beton kelimesinin ingilizcesi “concrete” latincesi

“concretus” ve anlamı da “birlikte gelişen” dir.
a Portland çimentosu betonu heterojen, süreksiz, düzgün olarak
boyutlandırılmış bir yapıya sahip ve genellikle orijini
sedimanter kalkersi inorganik mineral agregaların çimento
pastası içerisinde mekanik olarak bağlanması ile oluşan
matriks bir sistemdir. Beton baziktir ve sürekli olarak bir takım
reaksiyonların devam ettiği sertleşmeye çalışan ve sonuçta
kristal, amorf ve kolloidal yapıda hallerin meydana geldiği bir
ortamdır. Oluşan madde poroz bir yapıya sahip oldukça az
geçirgen ve belirli oranda çekme, basınç ve kayma dayanımı
gösterebilen özelliklere haizdir.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 2
Betonun Bilinen Tanımı
aÇimento, su, agrega ve bazı durumlarda
kimyasal ve mineral katkılar ile yapılan
karışımdan ibaret bir yapı malzemesidir.
aÇimento ve su birlikte reaksiyona girer
(hidratasyon), pasta oluşur ve zamanla
tutkal gibi sertleşerek agregaları birbirlerine
mekanik olarak bağlar.
aBeton bir çok kez insan yapımı kaya olarak
ta bilinir. aydinsaglik@dsi.gov.tr 3
BETON BİLEŞENLERİ
a ÇAĞIMIZIN MALZEMESİ BETON ESAS OLARAK İKİ BİLEŞENLİ
KOMPOZİT BİR MALZEMEDİR.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 4
BETON BİLEŞENLERİ

aÇimento : Bağlayıcı
aİri Agrega : Yükleri Taşıyıcı
aİnce Agrega : Boşlukları Doldurucu
aSu : Hidratasyonu Başlatmak +İşlenebilirliği
Sağlamak
aKimyasal ve Mineral Katkılar : İstenilen
Özellikleri Geliştirmek.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 5
 BETON VE EKONOMİ
Betonu meydana getiren bileşenler ;
a Çimento (En Pahalı Bileşen)
a Agrega (Nispeten ucuz)
a Su (Ucuz)
a Katkılar (Ucuz)
Beton diğer alternatif malzemeler içerisinde en ucuz olanıdır. Ancak,
bugün dünyada her yıl yaklaşık 5,500,000,000 m3 beton imal edilip
tüketildiğini düşünürsek aslında bize pahalıya mal olmaktadır. 1 m3
betonun bedeli 60 $ ise toplamda dünya genelinde 330 Milyar $ bir
büyüklüğü meydana getirir. Bu beton yapıların bakım ve tamiri ise bu
bütçenin dışındadır. Betonun ortalam 350 kg/m3 çimento dozajında imal
edildiği varsayıldığında rakam 1,000,000,000 ton çimentoya tekabül eder.
Çimentonun ton bedeli ise yaklaşık 50 $ kabul edildiğinde ise sadece
çimento için ekonomik olarak 50,000,000,000 $ lık bir büyüklük ortaya
çıkar. Bu miktar para küçümsenmeyecek kadar önemlidir. Bu nedenle
betona gereken önem verilmelidir.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 6
 BETONUN ÖNEMİ

a Sudan sonra dünyada en çok tüketilen ikinci malzeme

betondur. Dünyada son verilere göre yılda ortalama 5.5
milyar ton beton imal edilip döküldüğüne göre “Kişi başı
yaklaşık 1 ton” eder. Bu kadar çok tüketilen malzeme ile
inşaâ ettiğimiz evlerimizde ve iş yerlerinin içinde
yaşıyoruz.

a Betona gereken önemi veriyor muyuz..? Ülkemizin

çok riskli bir bölgede olması bu sorunun önemini daha
da arttırmaktadır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 7
 BETON NEDEN TERCİH EDİLİR

Bugün Dünya’da çok sayıda yapının ve farklı yapı

türlerinin inşasında beton malzeme olarak en başta
gelen seçenek olmaktadır. Bu durum betonun nispeten kolay
temin edilebilir olması, daha ucuz bir malzeme olması, çok
yönlü olması ve sürekli geliştirilen bir malzeme olmasından
kaynaklanmaktadır. Beton teknolojisindeki bir çok ilerlemenin
ve gelişmenin üç ana yürütücü kuvveti vardır;

aYapıların inşaat hızının yüksek olması,

aBetonda durabiliteye verilen önemin artması,
aÇevreyle uyumlu ve sürdürülebilir bir malzeme olması
aydinsaglik@dsi.gov.tr 8
BETONUN TERCİH EDİLME
NEDENLERİ
Beton neden önemli ve vazgeçilmezdir?
1. Daha kolay şekil verilebilen bir malzemedir.
2. Oldukça ekonomik elde edilebilmektedir.
3. Dayanıklı bir malzemedir (şartlara bağlı).
4. Yapımında çok az bir enerjiye ihtiyaç duyulur.
5. Her yerde rahatlıkla üretilebilir.
6. Estetik özellikler verilebilmektedir.
7. Yangına ve yüksek ısıya dayanıklıdır.
8. Sürdürülebilirlik özelliğinin olabilmesi
9. Çevreyle uyumlu bir malzeme olabilmektedir.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 9
 GEÇMİŞTEN BUGÜNE
a1940 ile 1970 yılları arasında erken dayanımı yüksek
çimentoların kullanılması sonucunda işlenebilirlik
sağlanması amacıyla beton karışımlarında daha fazla su
kullanılması zorunluluğu ortaya çıkmıştı. Ancak, bu
durum özellikle zor çevre şartlarına maruz beton
yapıların durabilitesi açısından çok ciddi problemlerin
gelişmesine yol açarak betonun hizmet ömrünün
azalmasına yol açmıştır. 1940’lı yıllarda akışkanlaştırıcı
katkıların ve daha sonra da 1970’lerde
süperakışkanlaştırıcı katkıların bulunması beton
teknolojisinde çığır açmıştır. Betonda w/c oranının
düşürülmesi bu sayede gerçekleşmiştir.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 10
Türkiye’de Önemli Beton Yapılar

aİnşaası tamamlanmış olan Keban Barajı, Berke Barajı,

Karakaya Barajı vb.
aHalen devam eden Deriner Barajı ve HES, Çift Eğrilikli
İnce Beton Kemer Barajı ve yaklaşık 250 m
yüksekliğinde. Gövdesinde toplamda ~4.000.000 m3
beton dökümü gerçekleştirilecek. Yükseklik
bakımından Dünya’da 4. büyük baraj.
aErmenek Barajı ve HES, İnce kemer beton baraj ve
yüksekliği 240 m. Gövdesinde ~400.000 m3 beton
dökümü gerçekleştirilecek.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 11
Betona Olan Talep

a Dünya’da betona olan talep her geçen yıl artmakta ve aynı

zamanda daha yüksek dayanımlı ve yüksek kaliteli beton
yapılar inşaâ edilmektedir. Bu nedenle çimento üretimi
artmakta ve beton dökümü büyük ölçüde hazır beton olarak
imal edilmektedir.
a Betonun hazır beton tesislerinde üretilmesi ile daha
standartlara uygun ve kalite kontrol açısından daha iyi beton
üretimi gerçekleştirilmektedir.
a Kalite Güvence Sistemine ve Hazır Beton Birliğine üyeliği
olmayan hazır betonculardan beton alınmamalıdır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 12
Betonarme

aYapıların Taşıyıcı Sisteminde Kullanılan

Malzemeler: Beton ve Çelik
aBeton ve çelik birbirini tamamlıyor
Betonarme Yapılar
aBeton ve çelik birbirinin alternatifi
Betonarme Yapılar
Çelik Yapılar
aydinsaglik@dsi.gov.tr 13
Çelik

Üretim fabrikalarda kontrol altında yapılıyor.

Özellikleri laboratuvarlarda belirleniyor.
Üretici özelliklerini beyan ediyor.
Projeci: Çelik özelliklerine göre tasarım yapıyor.
Müteahhit: Çelik özelliklerini kontrol ediyor ve
birleşim detaylarına dikkat ediyor.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 14
Beton

Üretim genelde santrallerde yapılıyor.

Ancak, çoğu özelliği beton sertleştikten sonra
belirlenebiliyor.
Üretim sonrası süreç (taşıma, yerleştirme,
bakım) özelliklerini büyük oranda etkiliyor.
Projeci: Beton özelliklerine göre tasarım yapıyor.
Müteahhit: Daha dikkatli olmak durumunda!

aydinsaglik@dsi.gov.tr 15
aydinsaglik@dsi.gov.tr 16
Betonun
Özellikleri
aydinsaglik@dsi.gov.tr 17
 Betonun Avantajları-1

aUygun malzeme ve tekniklerle beton bir çok zararlı

çevre şartına karşı dayanıklı ve en az 100 yıl ömrü
olan bir malzeme haline getirilebilir. Genel beton
standardı olan TS EN 206-1 standardında farklı çevre
şartları ve alınacak önlemlerle ilgili gerekli bilgiler
detaylı olarak verilmektedir.
aBeton yüzeyleri çok farklı şekillerde bitirilebilir (cam
gibi parlak, agregaları dışarda görülür şekilde veya
renkli yüzeyler elde edilebilir).

aydinsaglik@dsi.gov.tr 18
 Betonun Avantajları-2

aBetonun en önemli özelliklerinden birisi

basınca karşı son derece mukavemetli
olmasıdır.
aBir çok durumda donatılı betonda çelikle
birlikte kullanılması gerekli olduğundan çelik
ile oldukça güçlü bağlanma yaparak betonun
zayıf tarafını güçlendirme de kullanılır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 19
 Betonun Avantajları-3

aBeton diğer bir çok yapı malzemesine göre

bulunduğu çevre şartlarına karşı oldukça
dayanıklıdır ve fazla bir bakım masrafı yoktur.
aEn yaygın olarak kullanılan beton sınıfları
basınç dayanımı 20 MPa ile 50 MPa arasında
olanlardır. İstenildiğinde çok özel
malzemelerle 100 MPa üzerinde yüksek
dayanımlı beton yapmakta mümkündür.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 20
 Betonun Avantajları-4

aBeton diğer bir çok yapı malzemesine göre

oldukça ekonomiktir.

aİstenildiği zaman estetik yapılarda da uygun

özellikleri nedeniyle kullanılması da
mümkündür.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 21
 Betonun Dezavantajları-1

aBetonun en zayıf yönü çekme mukavemetinin

son derece düşük olmasıdır.
aGevrek bir malzemedir. Darbe yüklerine karşı
zayıf bir malzemedir. Ancak, son yıllarda bu
konuda yapılan lifli beton çalışmaları betonun
bu yönünü güçlendirme yönünde olumlu
adımlardır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 22
 Betonun Dezavantajları-2

aBeton çevre şartları gereği ıslanma-kuruma ve

ısınma-soğuma olayları karşısında hacim değişikliğine
uğrar. Kuruma rötresi ve termal etkiler.
aBeton sabit yüklerin etkisi ile zamanla sünmeye
(kalıcı deformasyon) maruz kalır.
aBeton aslında gözenekli bir yapıya sahiptir ve farklı
çevre şartlarında kısa süre içinde hizmet ömrünü
tamamlayabilir.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 23
 Betonun Bileşenleri
a Çimento – Mineral Yapıştırıcı - CEM I sınıfı veya diğer
Katkılı çimentolar (CEM II, CEM III, CEM IV ve CEM V = TS
EN 197-1 standardına uygun olmalı.
a Agrega – Dayanım kazandırma ve dolgu malzemesi -
doğal kum, doğal çakıl, kırmataş ince ve iri agrega. TS 706
EN 12620, ASTM C33 standartlarına uygun olmalı.
a Su – Hidratasyonu yürütücü - İçilebilir nitelikte, TS EN
1008’e uygun.
a Katkılar – İlâve özellikler - (Kimyasal ve/veya Mineral), TS
EN 934-2, TS EN 450-1, ASTM C494, ASTM C618
standartlarına uygun olmalı.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 24
 Portland Çimentosu
aPortland ismi İngiltere’de bir ada’dır. Bu ada
üzerinde Portland çimentosuna benzer bir
kaya bulunmaktadır ve adını buradan
almaktadır. Bugünkü Portland çimentosu
Joseph Aspdin adında bir duvarcı ustasının
eseridir, 1824.
aBu tarihten sonra çimento ile ilgili bir çok
gelişme ve modifikasyonlar meydana
gelmiştir.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 25
 ÇİMENTO NEDİR
aÇimento, su ile reaksiyona girip hidratasyona
uğrayan ve su içerisinde dahi bu reaksiyona
devam edebilen mineral bir bağlayıcıdır. Bu
nedenle hidrolik olma özelliği de
kazanmaktadır. Sadece su ile karıştırıldığında
bir pasta veya hamur, su+kum ile
karıştırıldığında harç ve su+kum+çakıl ile
beraber karıştırıldığında ise vazgeçemediğimiz
betonu meydana getiren en önemli temel yapı
malzemesidir.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 26
 Çimento Hammaddeleri

aPortland çimentosu en basit olarak kireçtaşı, kil ve

diğer yardımcı malzemelerin ilk olarak kırılması,
öğütülmesi, belirli oranlarda karıştırılması ve
fırınlanması (döner fırın) sonucu meydana getirilir.
Yaklaşık 1450 C sıcaklıklara çıkılarak istenilen
özelliklerde Portland çimentosu klinkeri üretilir. Daha
sonra bir miktar alçıtaşı ile birlikte öğütülerek ince
toz haline getirilir ve bilinen Portland çimentosu
haline getirilir.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 27
 ÇİMENTONUN ÜRETİMİ

KİREÇ TAŞI + KİL/SHALE + DİĞER MAD. (DEMİR OKSİT VB.)

ÖĞÜTME VE KARIŞTIRMA İŞLEMİ

ÖN ISITMA VE YANMA PROSESİNE GÖNDERME (KİLN)

KLİNKER + ALÇI TAŞI

ÖĞÜTME VE PORTLAND ÇİMENTOSU VEYA

aydinsaglik@dsi.gov.tr 28
KATKILI ÇİMENTO
 ÇİMENTONUN ESAS BİLEŞİMİ

ULUSLARARASI KİMYASAL KISA GÖSTERİM KODLARI

a TRİ-KALSİYUM SİLİKAT : 3CaO.SiO2 : C3S

a Dİ-KALSİYUM SİLİKAT : 2CaO.SiO2 : C2S
a TRİ-KALSİYUM ALÜMİNAT : 3CaO.Al2O3 : C3A
a TETRA-KALSİYUM ALÜMİNA FERRİT : 4CaO. Al2O3.Fe2O3 : C4AF

a KALSİYUM SÜLFAT Dİ-HİDRAT (ALÇITAŞI) : CaSO4.2H2O : C H2 S

a Diğer Oksitler : Na2O, K2O veya MgO ve
a Eser Miktarda : Mn2O3, P2O5 ve TiO2

aydinsaglik@dsi.gov.tr 29
ÇİMENTO BİLEŞENLERİNİN PRİZ
ALMA HIZLARI

aydinsaglik@dsi.gov.tr 30
ÇİMENTO BİLEŞENLERİNİN DAYANIM
KAZANMA HIZLARI

aydinsaglik@dsi.gov.tr 31
 ÇİMENTO İLE SUYUN REAKSİYONU :
HİDRATASYON

aÇimento ile su temas ettiği anda meydana gelen

reaksiyona “Çimentonun Hidratasyonu” adı
verilir. Çimento hidratasyon sonucu meydana gelen
ürünler ile bağlayıcı özelliği kazanır. Betonun priz
alma işlemi (Betonun belirli bir sertleşmeye ulaştığı
an başlangıcı ve sonu) çimento hidratasyonunun
özelliklerine bağlıdır. Beton priz alma işleminin
başlangıcına kadar plastik halde işlenebilir, priz alma
işlemi başladıktan sonra beton işlenmemelidir.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 32
Çimentonun Hidratasyon Hızı
Çimentoların Karşılaştırmalı Hidratasyon Hızları
16
Adana CEM I 42,5R
14 Ünye CEM I 42,5R
Adana CEM I 42,5R + Uçucu Kül
Denizli Borlu Çimento
12
Hidratasyon Isısı Oranı, mW

10

0
0 5 10 15 20 25
Zaman, Saat
aydinsaglik@dsi.gov.tr 33
Çimentonun Hidratasyon Hızı
Borlu Çimento ile Diğer Çimentoların Karşılaştırmalı Hidratasyon Hızları
12

Adana CEM I 42,5R

10 Adana CEM I 42,5R + Uçucu Kül
Ünye CEM I 42,5R
Hidratasyon Isısı Oranı, mW

Denizli Borlu Çimento

8

0
0 1 2 3 4 5 6 7
Zaman, Gün
aydinsaglik@dsi.gov.tr 34
ÇİMENTONUN HİDRATASYONU

aydinsaglik@dsi.gov.tr 35
HİDRATASYONUN AŞAMALARI

a I. AŞAMA : Çimentonun ilk anda su ile teması sonucu meydana

gelen ve çok hızlı bir reaksiyonun ardından birkaç dakika sonra
yavaşlayan bir proses.
a II. AŞAMA : Bu aşama esnasında çimento hidratasyonu durgun
bir döneme girer. Bu aşamanın ismi İndüklenme veya
çekirdekleşme olarak bilinir. Bu aşama sırasında beton plastik
haldedir ve işlenebilmektedir.
a III. AŞAMA : Bu aşama esnasında beton priz alma işlemi
tamamlanır. Bu aşamanın ismi hızlanma dönemi olarak bilinir. Bu
aşama sırasında önemli miktarda çimento hidratasyona
uğramıştır ve hidratasyon ısısında artış vardır. Beton bu aşama
sonunda belli bir dayanıma da ulaşır.
a IV. AŞAMA : Bu aşamanın başlangıcında, beton artık önemli bir
miktar dayanım kazanmıştır. Reaksiyon yavaşlamaya başlamıştır
yani daha çok difüzyon kontrollü yürümektedir.
a V. AŞAMA : Bu aşama yıllarca süren bir reaksiyondur. Betonun
hizmet süresince devem aydinsaglik@dsi.gov.tr
eder ve hiçbir zaman sona ermez. 36
 BETONDA PRİZ ALMA NEDİR

aPlastik halde bulunan taze betonun veya çimento

pastasının katılaşmaya başlamasını ifade eder.
Katılaşmanın başladığı ana “priz başlangıcı”
denir ve bu andan itibaren beton kesinlikle
işlenmemelidir. Çünkü beton bu andan sonra
dayanım kazanmaya başlamıştır. Ancak bu
katılaşma hemen gerçekleşmez. İyice katılaşması
bir müddet sürer. Belirli bir dayanım kazandığı
sertleşme anına kadar devam eden süre sonuna
ise “priz sonu” adı verilir.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 37
BETONDA PRİZ ALMA

aydinsaglik@dsi.gov.tr 38
Türkiye’de ÇimentoTipleri

Avrupa standardları TSE standardları haline

dönüştürülmüştür.

Toplam 5 Tip Çimento Sınıfı Oluşturulmuştur. Her

sınıf içinde muhtelif tipte ve sayıda çimento
bulunmakta ve toplamda 27 çeşit çimento vardır.

Bunlarla ilgili genel standart No : TS EN 197-1

aydinsaglik@dsi.gov.tr 39
CEM I
aCEM I çimentosu genel amaçlı çimento olup en
yaygın olarak üretilen çimentodur. Katkısız
(herhangi bir puzolanik malzeme ilâvesi yoktur)
Portland çimentosudur. Sadece minör ilâve
bileşen olarak kalker tozu katılabilmektedir.
Herhangi bir alternatif belirtilmediği durumlarda
bir çok yapıda bu çimentonun kullanılması
uygundur. Hidratasyon ısısının problem
yaratabileceği durumlarda tek başına
kullanılmamalıdır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 40
 CEM II

aCEM II çimento tipleri sertleşme esnasında daha az

hidratasyon ısısı açığa çıkarır. Çünkü farklı
puzolanlarla (cüruf, tras, kalkerli ve kompoze gibi)
takviye edilmiştir. Bu nedenle büyük kütleli
betonlarda nispeten kullanılması uygundur. Bununla
birlikte bazı alt sınıfları durabilite açısından riskli
olabilecek yerlerde de dikkatli seçimin ardından
kullanılabilir. Kanal kaplama, ön yüzü beton
kaplama, su depoları gibi yapılarda kullanılmaları
mümkündür.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 41
CEM III

aCEM III çimentosu yüksek oranda granüle yüksek

fırın cürufu içeren çimentolardır.
aSülfata maruz yapılarda kullanılması mümkündür.
aAynı zamanda hidratasyon ısısı da düşüktür ve
kütle betonunda da kullanılması olasıdır.
aPuzolanik malzeme içerdiğinden durabiliteyi
artırıcı etkisi de vardır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 42
CEM IV VE CEM V
aHer ikisi de katkılı çimentodur. CEM IV puzolanik
çimento olarak adlandırılırken CEM V kompoze
çimento olarak bilinir. Kompoze çimento içerisinde
daha fazla katkı içeriği bulunabilir ve dayanımın çok
önemli olmadığı beton yapılarda (kanal kaplama vb.)
kullanılabilir. Hidratasyon ısıları düşüktür, ancak tek
başına kütle betonunda kullanılması için tedbirler
alınması gerekebilir.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 43
 ÇİMENTOLARIN AMACA UYGUN
KULLANIMI
a Üretilen her çimentonun belirli bir amaca uygun kullanılması gereklidir.
Bir PÇ 32,5, 42,5 veya 52,5 çimentosu katkısız çimentolardır ve her
amaç için kullanılamaz. Öncelikle mukavemet özelliği ile değerlendirilir.
Düşük dayanım gerektiren yerler için 32,5 ve yüksek dayanımların
istendiği yerlerde ise 42,5 veya 52,5 kullanılır. İncelik değeri bilinmelidir,
çünkü hidratasyon hızını etkileyen en önemli faktördür. Dayanım
kazanma hızları ve hidratasyon ısıları düşünülmesi gereklidir.
Çimentonun maliyeti de önemli bir unsurdur. Dayanımın çok önemli
olmadığı işlerde bir PÇ 42,5 çimentosu kullanmak gereksizdir ve katkılı
bir çimentodan faydalanılmalıdır. Diğer bir husus ise betonun dış hava
tesirlerine veya kimyasal etkilere karşı kalıp kalmayacağı meselesidir.
Bütün bu parametreler tek tek incelendikten sonra projeye uygun
çimento seçilmelidir. Bu seçimi mutlaka uzmanların yapması gereklidir.
Gerekli hallerde TS 802’ye başvurulmalıdır.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 44
 ÇİMENTOLARIN BETON
ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ

a Betonun dayanımı (Çimento bileşimi, İnceliği).

a Hidratasyon ısısı nedeniyle termal etkilerin oluşumu ve betonda çatlaklar
a Betonun yerleştirilmesi (Çimento dozajı, İnceliği, Priz alması).
a Betonun hacim kararlılığı (Çimentonun rötre özelliği, serbest CaO, Hidratasyon
özellikleri).
a Betonun elastik özellikleri (Çimento pastası elastisite modülü).
a Sünme (Çimento pastası porozitesi)
a Su geçirgenliği (Çimento bileşimi, hidratasyon özellikleri)
a Donma-çözülmeye direnç (Hava sürükleyici çimento, Hidratasyon derecesi,
çimento pastası boşluk oranı).
a Kimyasal etkilere karşı direnç (Çimento bileşimi, Hidratasyon özellikleri).
a Çimento-agrega etkileşimleri, AAR (Çimento bileşimi, Hidratasyon özellikleri).
aydinsaglik@dsi.gov.tr 45
 ÇİMENTO ÖZELLİĞİNE BAĞLI SIKÇA
RASTLANAN BETON PROBLEMLERİ

a Yalancı Priz : Beton karıştırma işlemi esnasında beklenmeyen bir

katılaşma hali. Çimento içerisinde bulunan Alçıtaşı’nın öğütme
esnasında unhidrit (susuz) haline dönüşmesinden ve C3A’nın
reaktivitesinin ise daha yüksek olmasından dolayı meydana
gelmektedir. Tekrar karıştırma yapılarak bu problemin üstesinden
gelinebilir.

a Ani Priz : Çimento içerisinde C3A, C4AF ve Alçıtaşı oranlarının

dengesiz olmasından ve C3A ve C4AF’nin reaktivitesinin yüksek
olmasından ve ortamda yeterince alçıtaşının olmamasından
kaynaklanan bir problemdir. Beton çok hızlı priz alarak aniden katılaşır
ve bu olayın tersine döndürülmesi imkansızdır. Bu olay esnasında
betonun sıcaklığında bir miktar artış meydana gelir.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 46
 Beton Karma Suyu
a Kaliteli bir beton için iyi su önemlidir.
a İçilebilir nitelikte olması yeterlidir. İçinde çöp kalıntısı, organik
madde ve fazla miktarda kimyasal veya mineral olmamalıdır.
TS EN 1008’ e uygun olmalıdır.
a Betonun priz süreleri (hidratasyonu), dayanımı ve diğer bir
çok fiziksel özelliği büyük ölçüde beton karışım suyu miktarına
ve özelliklerine bağlıdır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 47
BETON KARMA SUYU KRİTERLERİ

Kirlilik Konsantrasyon, en çok (ppm)

Askıda katı madde (kil, silt, organik madde) 2000
Alg (yosun) 500 – 1000
Karbonatlar 1000
Bikarbonatlar 400 – 1000
Sodyum Sülfat 10000
Mağnezyum Sülfat 40000
Sodyum Klorür 20000
Mağnezyum Klorür 40000
Kalsiyum Klorür 50000
Demir Tuzları 40000
Fosfat, arsenat, boratlar 500
Çinko, bakır, kurşun, mangan tuzları 500
İnorganik asitler 10000
Sodyum hidroksit 500
Sodyum sülfit 100
Şeker 500

aydinsaglik@dsi.gov.tr 48
Beton Agregaları

aAgregalar beton hacminin yaklaşık %60 ile %80

kapsar.
aKum, çakıl ve kırmataş agrega en çok kullanılan
agregalardır.
aTüm agregalar sağlam olmalı ve silt, kil ve organik
madde gibi istenmeyen maddelerden arındırılmış
olmalıdır. Kriterler için ASTM C33 veya TS 706 EN
12620 standardına bakılmalıdır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 49
 BETON KATKILARI

¾ Kimyasal katkılar – TS EN 934-2,

ASTM C494

¾ Mineral katkılar – TS EN 450-1,

ASTM C618
 MİNERAL KATKILAR

PUZOLANLAR DİĞERLERİ
* UÇUCU KÜL * TAŞ UNU

* YÜKSEK FIRIN CÜRUFU * KALKER UNU

* SİLİS DUMANI * FİLLER

* TRAS (DOĞAL PUZOLAN)

* METAKAOLİN
 Kimyasal Katkı Nedir?

aBetonda bir veya birden fazla betonla ilgili

herhangi bir özelliği olumlu yönde değiştirmek
amacıyla su, agrega, çimento ve mineral
katkılardan farklı olarak betona karışımdan
hemen önce veya karıştırma esnasında katılan
bir kimyasal madde. Kimyasal katkılar betonda
çimento ile etkileşime girerler ve özellikleri bu
sayede değiştirirler.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 52
KİMYASAL KATKILARIN
BETON TEKNOLOJİSİNE KATKILARI

 Kıvam (İşlenebilme)
 Kohezyon (Tutunum)
 Priz (Katılaşma)
 Mukavemet (Dayanım)
 Durabilite (Dayanıklılık)
 Hafiflik
 Geçirimsizlik
 Estetik
 Kötü agregalarla iyi beton
KİMYASAL KATKI ÇEŞİTLERİ

¾ Normal akışkanlaştırıcılar
¾ Süper akışkanlaştırıcılar
¾ Dondan koruyucular (antifiriz)
¾ Priz geciktiriciler
¾ Priz hızlandırıcılar
¾ Hava sürükleyiciler
¾ Diğer
NORMAL AKIŞKANLAŞTIRICILAR

• SU/ÇİMENTO ORANI Ô
• KIVAM Ò
• İŞLENEBİLİRLİK Ò
• YERLEŞTİRME Ò
• DAYANIM Ò
• SU GEÇİRİMSİZLİK Ò
• POMPALAMA Ò
 SÜPER AKIŞKANLAŞTIRICILAR

aSU/ÇİMENTO ORANI ÔÔ
aKIVAM ÒÒ
aİŞLENEBİLİRLİK ÒÒ
aYERLEŞTİRME ÒÒ
aDAYANIM ÒÒ
aSU GEÇİRİMSİZLİK ÒÒ
aPOMPALANMA ÒÒ
aydinsaglik@dsi.gov.tr 56
Su azaltıcı katkılı beton
Çimento PÇ 42.5

Şahit beton Katkılı beton % 0.4

Çimento : 277 kg 277 kg
Su : 232 kg 213 kg
Sıcaklık : 21.5 °C 21.1 °C
Slump 0 dakika 15 cm 15 cm
30 dakika 12 cm 12 cm
45 dakika 9 cm 10 cm
Bas. Day. 7 gün 130 kg/cm2 176 kg/cm2
28gün 185 kg/cm2 246 kg/cm2
aydinsaglik@dsi.gov.tr 57
Su azaltıcı ve priz geciktirici
Çimento PKÇ/B 32.5

Şahit beton Katkılı beton % 0.4

Çimento : 320 kg 320 kg
Su. : 231 kg 199 kg
Sıcaklık : 24.7 °C 24.9 °C
Slump 0 dakika 15.5 cm 14 cm
30 dakika 10.5 cm 9.5 cm
60 dakika 5 cm 8.5 cm
Bas. Day. 7 gün 157 kg/cm2 230 kg/cm2
28gün 214 kg/cm2 299 kg/cm2
aydinsaglik@dsi.gov.tr 58
 Hava Sürükleyici Katkılar

a Ülkemizde çok fazla yaygın olarak kullanılmayan kimyasal

katkılardır.
a Beton içerisine katıldığında mikroskopik büyüklükte hava
kabarcıkları sürükleyerek beton sertleştikten sonra da aynı
şekilde kalmalarını sağlamaktadır.
a Sürüklenmiş Hava Kabarcıkları:
`Rutubete ve donma/çözülme etkilerine maruz beton
yapıların durabilitesini artırır.
`Betonun buz çözücü bileşenlere karşı direncini artırır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 59
 PRİZ GECİKTİRİCİLER

a Uzun taşıma mesafelerinde

a Uzun bekleme sürelerinde
a Sıcak havada beton dökümlerinde
 PRİZ HIZLANDIRICILAR

• ERKEN KALIP ALMAK İÇİN

• DON RİSKİ OLABİLECEK YERLERDE

• ERKEN DAYANIM SAĞLAMAK İÇİN

 ANTİFRİZ
Betonun karma suyunun donma
sıcaklığını azaltır ve priz
süresini kısaltarak soğuk
havalarda donmadan erken
mukavemet kazanmasını sağlar
MİNERAL KATKILAR

aMineral katkılar betona ilâve edildiklerinde

direkt olarak su ile herhangi bir reaksiyona
girmezler, ancak çimento ile su reaksiyonu
sonucunda oluşan Kalsiyum Hidroksit
(Ca(OH)2) ile puzolanik reaksiyon vererek
daha fazla kompakt ve boşluksuz mikroyapı
oluşmasını sağlarlar. Hidrolik özelliği olan
türleri de mevcuttur.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 63
Puzolanik Reaksiyon
a Portland Çimentosu + Su = C-S-H + CaOH2

a Puzolan + CaOH2 (Puzolanik Reaksiyon) = C-S-H (Kalsiyum

Silikat Hidrat Oluşumu)

a 2 Sınıf Altında Toplanırlar

1. Doğal Puzolanlar (Volkanik küller, traslar)
2. Yapay Puzolanlar (Uçucu kül, silis dumanı, cüruf)

aydinsaglik@dsi.gov.tr 64
Mineral Katkı Maddelerinin
Beton Özelliklerine Etkileri

aTaze betonun işlenebilirliğini arttırırlar.

aTerlemeyi ve segregasyonu azaltır.
aTaze betonun kohezyonunu arttırır.
aHidratasyon ısısını azaltır.
aAlkali-silika reaksiyonu sonucunda oluşacak
genleşmeyi azaltırlar.
aSu geçirgenliğini azaltırlar.
aBetonun nihai dayanımını arttırırlar.
aZararlı ortamlara karşı betonun durabilitesini
arttırırlar.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 65
 BETON, KİMYASAL KATKILAR VE
MİNERAL KATKILAR İÇİN YENİ
STANDARDLAR

aTS EN 206-1 “Beton – Bölüm 1 : Özellik, Performans,

İmalat ve Uygunluk”

aTS EN 934-2 “Beton, Harç ve Enjeksiyon için Kimyasal

Katkılar – Bölüm 2 : Beton Katkıları – Tarifler ve
Özellikler”

aTS EN 450-1 “Uçucu kül – Betonda kullanılan –

Tarifler, özellikler ve kalite kontrol”

aydinsaglik@dsi.gov.tr 66
 Karışım
Oranları
Uygun Karışımın Belirlenmesi
TS 802, TS EN 206-1 VE TS 500

aydinsaglik@dsi.gov.tr 67
Amaçlar

aTeknik şartnamede verilen gerekli şartları

sağlayabilen en uygun betonu üretme.
aEn ekonomik ve eldeki mevcut malzemelerle
en uygun kombinasyonu belirleyebilme.
aGerekli hallerde estetik özellikleri
sağlayabilme.
a3 E Kuralı (Emniyet, Ekonomi ve Estetik)

aydinsaglik@dsi.gov.tr 68
aGünümüzde beton karışımları daha çok hazır
beton tesislerinde hazırlanmakta ve istenilen
beton sınıfına göre beton sağlanmaktadır.
aAncak, çok özel çevre şartlarının bulunduğu
durumlarda hazır beton yeterli olmayabilir. Bu
durumda beton karışım tasarımını laboratuvar
deneyleri ile belirlemek daha önemlidir.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 69
aDoğru şekilde oluşturulmuş beton karışımı :

`Taze beton yüksek işlenebilirliği ve betonu

yerleştirebilme imkanı,
`Mukavemet ve durabilite sağlanır ve
sertleşmiş betonda estetik ve homojen
görünüm sağlanır,
`Ekonomiklik sağlanır.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 70
 Betonda İşlenebilirlik
aBetonda işlenebilirlik taze betonun segregasyona
(ayrışma) uğramadan kolaylıkla yerleştirilebilmesi ve
yüzeyinin bitirilebilmesini sağlayan önemli bir özelliktir.
aBetonda işlenebilirlik ölçmek zor bir işlemdir, birden
fazla yolu vardır, en yaygın olarak kullanılanı “Slamp”
veya “Çökme” testi’dir.
aBu nedenle betonun nerede ve ne amaçla döküleceği
belirlenmeli ve buna göre nasıl yerleştirileceği
belirlendikten sonra işlenebilirlik metodu ve niceliği
tayin edilmelidir.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 71
 Betonun Durabilitesi

aBetonda durabiliteyi sağlamanın en önemli bileşeni

çimento tipinin belirlenmesidir. Donma-çözülme
direnci, aşınmaya karşı direnç ve yüksek dayanım
çimentoya ve özelliklerine bağlıdır.
aGenelde bir beton karışımında mümkün olan en
düşük su/çimento oranına ve ilâve olarak bir miktar
hava sürüklenmesi bir çok zararlı çevre şartına karşı
durabiliteyi sağlar.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 72
aDayanıklı ve sağlam beton özellikleri ve
istenilen beton kalitesi sadece taze betonu
doğru bir şekilde yerleştirme, yüzeyini
bitirebilme ve etkili bir kür işleminden sonra
elde edilebilir.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 73
 DURABİLİTE - DAYANIKLILIK
KALICI YAPILAR İNŞA ETMEK

aHiçbir malzeme veya yapı sonsuza kadar dayanıklı

olamaz. Malzemenin veya yapının bulunduğu
ortam ve çevre şartlarına dayanabilmesi
durabiliteyi belirler. Her yapı inşaâ edilirken
önceden ortam ve çevre şartları belirlenmeli ve
yapı bulunduğu ortama uygun olarak uzun yıllar
dayanabilecek şekilde tasarlanmalıdır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 74
 DURABİLİTE = DAYANIKLILIK

aGenel : Herhangi bir cismin veya nesnenin belirli

çevre şartları altında uzun süre (projede belirlenen
süre) hizmet verebilme kabiliyeti olarak tanımlanır.

aBetonun Dayanıklılığı : Hava ve çevre şartlarına,

kimyasal etkilere, aşınmaya veya herhangi zarar
verici etkilere sahip işlemlere karşı direnç
gösterebilme kabiliyeti.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 75
ORTAM ŞARTLARI
a Kimyasal Etkiler
9 Özütlenme ve Çiçeklenme, (P), (Islanma-Kuruma, Isınma-
Soğuma)
=
SO
9 Sülfat Tesiri, (P), (zemin ve/veya yeraltı suyundaki iyonlarının
4
betona penetrasyonu)
9 Alkali-Agrega Reaksiyonu, (A), (Reaktif silis içeren agrega ve
alkaliler arasındaki reaksiyon)
9 Asitler, (P), (Sertleşmiş beton üzerine dışardan etki eden
asidik bileşikler)
9 Donatının Korozyonu, (D)
aydinsaglik@dsi.gov.tr 76
 ORTAM ŞARTLARI
a Fiziksel Etkiler
9 Donma-Çözülme, (P,A), (Devamlı soğuma ve ısınma etkisine maruz
betonlar)
9 Islanma ve Kuruma, (P), (Sürekli olarak ıslanma ve kuruma
sonucunda osmotik difüzyon basıncı sonucunda hacim değişimleri)
9 Sıcaklık Değişimleri (P,A), (Sıcaklık farkları nedeniyle betonda
çimento pastası ve agreganın termal genleşmelerinin farklı olması
sonucunda çatlama)
9 Aşınma (P,A), (Beton üzerindeki yüklerden dolayı zamanla oluşan
kütle kayıpları)
aydinsaglik@dsi.gov.tr 77
BETONUN HASARA UĞRAMASI

aKimyasal ve Fiziksel nedenlerden dolayı

Agreganın, Çimento Pastasının veya Donatının
beton içerisinde ters performans göstermesi;
aYaygın Hasar Tipleri ;
¾Kavlama/Yapraklanma/Patlamalar
¾Çatlama/Bütünlüğün Bozulması
¾Çiçeklenme/Kabuk Bağlama

aydinsaglik@dsi.gov.tr 78
DURABİLİTEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

aDurabilite üzerine en etkili ve büyük faktör

betonda w/c oranıdır;
aw/c oranı betonun gözenekliliğini
(porozitesini) ve geçirgenliğini tayin eder,
aGeçirgenlik ise betonun dış etkilere karşı
dayanıklılığının bir göstergesidir; betonun
durabilitesini artırmak ancak w/c oranını
azaltmak ve gerekli tedbirleri almakla
mümkündür.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 79
ÇİMENTO PASTASININ BASİTLEŞTİRİLMİŞ
MİKROYAPISI

C-S-H jelleri Jel Boşlukları

Kapiler
Boşluklar

aydinsaglik@dsi.gov.tr 80
KAPİLER (KILCAL) BOŞLUKLAR

aW/C oranı > 0,42 ise çimentonun tamamı teorik

olarak su ile reaksiyona girebilecektir (0,24 lük kısmı
kimyasal bağlı iken 0,18 lik kısmı fiziksel bağlı sudur).
Ancak buna rağmen kapiler boşluklar yine olacaktır.
aKapiler boşluklar çimento pastası içerisinde ve henüz
çimento pastası ürünleri tarafından doldurulmamış
hacimlerdir. Boyutları 0,02 μm ile 100 μm arasında
değişir.
aHidratasyon derecesi arttıkça ve w/c azaldıkça
zamanla kapiler boşluklar azalır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 81
 JEL BOŞLUKLARI

aKapiler boşluklardan daha küçük olup çapları 2 ile 3

nm (10-9 m) kadardır. Bu boyut su molekülünün 2
katına yakındır. Suyun buharlaşma basıncı ve
hareket kabiliyeti sınırlıdır. Tüm jelin %28 ini
oluşturur. w/c oranına ve hidratasyona bağlı değildir.
C-S-H moleküllerinin içinde veya arasında bulunurlar.
Su molekülünün boyutlarındaki jel boşluklarında su -
50 C de dahi donmayabilir.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 82
Çimento Pastası : Hidratasyon Ürünleri,
Boşluk Tipleri ve Su

aydinsaglik@dsi.gov.tr 83
 Beton Karışımında Ekonomi

aBeton karışım oranlarının belirlenmesi betonun en

önemli aşamasıdır. Özellikle çimentonun, betonun
kalitesini düşürmeden azaltılması en büyük ekonomiyi
sağlar.
aBetonda kalite, kullanılan çimento miktarına ve
su/çimento oranına bağlıdır.
aBetonda çimentoyu azaltmanın en önemli yolu ise beton
karışım suyunun azaltılması ile ilgilidir.
aBunu sağlamanın en kolay yolu ise kimyasal veya bazı
mineral katkıları kullanmaktır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 84
 Su ve çimento miktarını minimize etmek için
Neler Yapılabilir

aFaktörler:
`Mümkün olan en küçük işlenebilirlikte ve yüksek
kohezyonda beton yapmak,
`Mümkün olan agrega en büyük tane büyüklüğünü
kullanmak,
`İnce agrega ile iri agrega arasındaki ve kendi
içlerindeki birleşme oranlarını en optimum şekilde
belirlemek.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 85
aGünümüzde özellikle akışkanlaştırıcı kimyasal katkılar
ve uçucu kül gibi mineral katkılar betonda istenilen
bir işlenebilirlik değerinde su ihtiyacını
azaltmaktadırlar. Su ihtiyacının azaltılması aynı
zamanda çimentonun da bir miktar azaltılmasını
sağlamaktadır. Ancak, çimento miktarı, işlenebilir ve
kohezif taze beton elde edilmesini, düşük boşluklu ve
sıkı bir beton yapısının elde edilmesini sağlayacak
miktardan daha az olmamalıdır.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 86
aMinimum çimento miktarı, beton içindeki tüm
agregayı tamamen ve yeterli olarak kaplamalı
ve aralarında istenilen bağlanmayı
oluşturmalıdır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 87
 Agrega Boyutunun Belirlenmesi

aAgrega en büyük tane büyüklüğü aşağıdaki

faktörlere bağlıdır:

`Agrega en büyük tane büyüklüğü betonun en dar kesitinin

1/3’ünden daha büyük olmamalıdır.
`Donatılı betonlarda donatı çubukları arasındaki mesafenin
¾’ünden büyük olmamalıdır.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 88
Su/Çimento Oranı
aBetonda en önemli özelliklerden bir tanesi s/ç
oranıdır. Dayanım ve Dayanıklılığın en önemli
parametresidir.
aBetonda mümkün mertebe en düşük değerde
sağlanmalıdır.
aFarklı çevre şartları için belirlenen en büyük
s/ç oranlarına dikkat edilmelidir.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 89
Betonun Kürlenmesi

aBetonun şartnamesi hazırlandı, karışımı yapıldı,

yerleştirildi ve yüzey işlemleri uygun olarak bitirildi.
Eğer hemen sonra doğru şekilde ve yeterli olarak
kürlenmezse betonun kalitesinden söz edemeyiz.
aKür işlemi kaliteli beton elde etmede en son işlemdir,
ancak profesyoneller dahi bazen bu konuyu
atlamaktadır. Beton yeterli küre tabi tutulmazsa
laboratuvarda elde edilen dayanım %50 civarında
kaybolabilir.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 90
aKür işlemi sertleşmiş betonun bir çok özelliğini
büyük ölçüde etkiler; Durabilite, dayanım, su
geçirgenliği, aşınma direnci, hacimsel kararlılık
ve donma-çözülme etkilerine karşı dayanıklılık.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 91
aBetonun doğru kürlenmesi; henüz yeni yerleştirilmiş
bir beton yapının suyunu kaybetmesini önlemek
amacıyla sprey kür işlemi veya ıslak teliz uygulaması
yapılmalıdır. Ayrıca betonun 30 C’nin üzerinde veya
10 C’nin altında özel önlemler ile kürlenmesi en az 3
gün süreyle tamin edilmelidir.
aBetonun en az 7 gün veya daha fazla süre
kürlenmesi gerekir.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 92
 Kür İçin 2 Genel Yöntem Vardır

1. Kür işlemi esnasında betondan suyun

kaybolması önlenmelidir:

a Bu nasıl sağlanır?
a Islak teliz gibi işlemler uygulamak. Bu
metotlar betonun bünyesinden suyun
uzaklaşmasını önler ve betonu özellikle
sıcak hava etkilerinden korur.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 93
2. Beton yüzeyinden suyun buharlaşmasını
önlemek amacıyla yüzey kaplaması
uygulaması:

a Nasıl yapılmalıdır:
` Geçirimsiz malzemeler ile beton yüzeyini
örtmek,
` Kür malzemesi ile beton yüzeyini kaplamak ve
suyun buharlaşmasını önlemek.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 94
aEn iyi kür metodu aşağıda verilen kriterlere
bağlıdır:
`maliyet,
`Uygulama ekipmanının sağlanması,
`Mevcut malzemeler,
`Beton yüzeyinin boyutu ve şekli.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 95
aKürleme işlemi beton bir miktar sertleşmesini
tamamladıktan hemen sonra başlatılmalıdır.

aBu süre genellikle beton yerleştirildikten ve

bitirildikten 1 veya 2 saat sonra başlar.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 96
 Özet

aBeton insanın vazgeçemediği önemli bir yapı

malzemesidir ve alternatifi yoktur.
aBetonun dayanımı, durabilitesi ve bir çok diğer
özelliği, her bileşenin miktarı ve özelliğine bağlıdır.
aEğer gerekli kriterlere ve teknik şartlara uyulmadığı
takdirde mükemmel olarak tasarlanan beton dahi
düşük kaliteli olarak kendini gösterir.

aydinsaglik@dsi.gov.tr 97
aBilmemiz Gereken Faktörler:

`1. İhtiyaç duyulan beton miktarı,

`2. Betonu şartnamelere uygun olarak kullanma,
`3. Çimento tipi,
`4. En az çimento dozajı,
`5. En büyük su/çimento oranı,
`6. Herhangi kimyasal katkı,
`7. Hava sürükleme miktarı,
`8. İstenilen mukavemet,
`9. İstenilen slamp, ve
`10. Herhangi özel bir önlem.
aydinsaglik@dsi.gov.tr 98
DİNLEDİĞİNİZ
İÇİN TEŞEKKÜRLER

aydinsaglik@dsi.gov.tr 99