Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Bài tập chương 2 Phần 1

    Uploaded by

    Đỗ Dương
    25 views25 pages

    Original Title

    Bài-tập-chương-2-Phần-1 (1)

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    Download as pdf
    25 views25 pages

    Bài tập chương 2 Phần 1

    Uploaded by

    Đỗ Dương

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    Download as pdf
    of 25
    DUONG QUOC VIET (Chi bién) ener na Na ee OL Vw PRT BY so ae {1} = rite ame 3)) (1,4) = (1,23) * T1,2,4) “ (1,3,4) ~ NHA XUAT BAN BAI HOC SU PHAM " ee Scanned with CamScanner 2.1. Phép toan hai ngoi 29 (ii) Phan tit e duge goi la mot phan tit trung hod trdi (phdi) cia phép ton + néu exc=2 (xe =<) voi moi x € X. Phan tite duge goi ld mot phan tt trung hoa néu no vita la trung hoa trdi vita la trung hoa phai. Khi d6 ta noi phéng nhém (X,*) I mot phéng nhém 6 phén tit trung hoa. (iv) Gid sit phép toén * da c6 phan tit trung hod e (xem Dinh If 2.1.1(3) duéi day). Phin tit 2’ duge goi la phan tit d6i xiing tréi (phdi) cha phan tit x néu verse (ca! =e). Néua! déng thdi Ja phan tit d6i xing tr4i va phai cia x thi né duge goi lA phan tit déi xitng cia x. (v) Mot bo phan khong réng A ctia X duge goi lA én dinh déi udi phép todn * néu xy € A vi moi x,y € A. Khi dé «1A mot phép toan tren A, ta goi phép todin nay Ia phép ton + cia X thu hep trén A. Trong tring hgp nay A due goi la mot phéng nhém con eta phéng nhém X. Dinh Ii 2.1.1. Cho phép todn hai ngoi * tren tap X. Khi d6: (i) Néu phép toén * vita c6 phin tit trung hod trdi, vita c6 phin tit trung hod phdi thi chting tring nhau va la phan ti trung hoa. Nhw vay, néu X c6 phan tit trung hoa thi dé la phan tit trung hoa duy nhét. (ii) Gia sit them ring « c6 tinh chat két hop va x co phan tit trung hoa e. Khi d6, néu mot phan tit cia X 6 phan tit d6i xting thi né chi c6 duy nhdt mot phan tit déi xitng. Bai tap 2.1.1. Bo phan nao ciia tap sé nguyen nhan phép chia thong thutng lam mot phép toan’? 2.1.2. Xét xem méi phép tofn sau cé tinh chat két hgp, tinh giao +hodn, c6 phan tit trung hoa hay khong? (i) Phép toan U trén tap 25 tat cd che tp con cia mot tap S. Da 2, Nita nm va 30, p 25 tt cA cfc tap con cia mot tap 5- (ii) Phép toan 1 tren t8 5 ) tit c& cée énh xa di tit mot tap (iii) Phep hgp thank énh xa tren ¢8P Hom(X) dén chinh no. rae = +y. (iv) Phép tofn + tren RY dink nghia DOE: 7+ vate 2.1.3. Cho tap X gdm 6 phan tit. Hay trang bj mot phép todn * trong X sao ch, (a) (X,*) c6 tinh chat két hgp ma khong giao hodn. (b) (X,+) khong c6 tinh chat két hop. (c) (X,) c6 phan tit trung hoa. (a) (X44) 66 tinh chét giao hosn, két hop, o6 phn tit trung hod vd moi phan ti déu 06 phan tit d6i xing 2.1.4. Gid sit + va o déu Ia phép toan trén mot tap hgp X. Phép todn + duge gi la c6 tinh chat phan phéi ben tréi (phdi) Adi voi phép ton o néu ax (boc) =(ab)o(aee) ((boc)a=(b*a) 0(c*a)) véi moi a,b,c € X. (i) Trong 25, phép toan U c6 phan phéi (tréi va phai) d6i véi phép M hay Khon | Phép 1 c6 phan phéi déi véi phép U hay khong? (ii) Trong R*, phép ton nhan thong thing c6 phan phéi véi phép todn + t Bai tap 2.1.2(iv) khong? Phép ton * nay c6 phan ph6i déi voi phép oO thong thing trong R* khong? 2.1.5. Cho + la mot phép tofn tren tap X. Phan tita € X goi la chink qu (hdi) hay gidn woe dude ben tréi (phdi) néu voi moi z, ve X, titar = ay (c= kéo theo « = y. Phin tit a goi I& chink quy hay gidn ude duge néu no vito Id quy trai vita 18 chinh quy phai, Tim cée pha, phan tit cht ai va phai) clit phép toan trong Bai tap 2.1.2, oo guy (ual 2.1. Phép ton hai ngoi 31 2.1.6. Mot phan tit a € (X,*) goi lA lug ddng néu a +a =a. Tim cée phan tit lug ding cia cdc phép ton trong Bai tap 2.1.2. 2.1.7. Cho X vdi phép toén + khong cé phan tit trung hoa trai va phai. Hay bd sung vio X mét phan tit méi a va mé rong phép ton « thanh mét phép todn ** len tap X U {a} dé (X U {a}, **) co: (a) Phan tit trung hoa tréi. | (b) Phan tit trung hoa phai (c) Phan tit trung hoa. 2.1.8. Cho X la mét tap c6 m phan tit. Chitng minh ring: (i) C6 m™ phép todn hai ngoi tren X. (ii) Co m(™*+™)/? phép toan hai ngoi ¢6 tinh chat giao hodn trén X. 2.1.9. Hay thit dua ra khéi nigm phép ton n ng6i trén mot tap X, mot ma rong cia phép todn hai ngoi va cho vf dy. Cé bao nhiéu phép toan n ngoi trén tap X néu 6 m phan tit? .1.2 Tich truc tiép, téng true tiép cdc phéng nhém Cho mot ho khong réng céc phéng nh6ém (Xj)ier. Dé thuan tién cho vige trinh ,, ta gid sit phép todn trong moi X, déu ki higu la phép toin +, Trén tap h Descartes X = [] Xj, ta c6 thé trang bj mot phép toan nhu sau: V6i moi » f ie (2iierny = (vidier € X, thi wey (tituer €X. 6 X la mot phéng nh6m va duge goi Ia tich truc tiép ciia ho cée phéng nhém cho. Bay gid gid sit tit cd cic X, déu la phéng nh6m cé phan tit trung hoa va goi e, 1a tit trung hod cia X;. Trong tich true tiép X, ta goi X* 1A tap con gdm tt cd See eee hoan dutge goi 14 Mot nbn, Dinh nghia 2.3.3. Mot ahom wi phép tin gi duge goi IA mot hm ha, hon hay nhém Abel, Mot nh6m cb hitu han phan tit Va 86 céc phan tit cia nhém duge goi la cép cia nhém. a Ap cia mot nhém 2 Ta kf higu s6 phan tit cia mot tap hitu han X la |X]. CAp iy han G cling duge ki higu la |G). Bai tap 2.3.1. Hay kiém tra Ting céc tap hap sau cing véi céc phép toén tuong Ung €5 ck tric nhom. Méi nhém dé c6 la nhém Abel khong? (i) Tap céc can phitc bac n cia 1 cing véi phép nhan thong thutng. (i) Tap A= (1,2, +»n} v6i phép toan dinh nghfa nhw sau: a*b= (a+) mod n. (ili) Tap tat c& cée ham bc nhét tren R cing véi phép hop thanh nh xa: G= (OR Rear+blabeRa x0}. 2.3.2. Cho (G,*) IA mot nhém. Hay cho biét (Hom(@), (xem Bai tap 2.2.3) hay khong? Trong trudng Abel thi cdc nhém d6 c6 1a nhom Abel hay khor *) v8 (29, +) 06 1a nhém hep chiing 1a nhom va G 1a nhém ng? 2.3.3. Hay xay dung tit cd céc phép toan 06 thé c6 nh6m, trong dé tren tap X sao cho X lA mot (a) X = {a,b}. (b) X= {a,b,c}. 2.3. Nhém va nh6m con a 2.3.4. Tap {a,b,¢,d} 06 1& mot nhom hay khong néu phép toén tren d6 duge cho bai mdi bing sau? 2.3.5. Cho mét tap n phan tit, hay xay dung trén tap dé mot céu tric nhém va mot cu tric nhém Abel. 2.3.6. Gia sit a,b,c la nhimg phan tit cho truéc cia mot nhom. Chting minh ring phuong trinh véi dn x sau day c6 duy nht nghi¢m: carba = xbe. 2.3.7. Ching minh ring moi nh6m cé s6 phan tir khong vot qué 4 déu la nhém Abel. 2.3.8. Cho (G,.) la mot nhém véi don vi e. Ching minh ring néu 2? = ¢ voi moi a €G thi G la mot nhém Abel. 2.3.9. Ching minh ring nh6m tét cd cée phép thé bac n 6 cp la nt 2.3.10. Cho (G,.) 14 mot nhém hitu han. Gid sit A, B 1a hai tap con ciia G sao cho [Al +B] > [G]. Ching minh ring G = AB = {ab|a€ A,be B} 2.3.11. Chtmg minh ring mét nita nhém hitu han X 1 mot nhém khi va chi khi trong X cé luat gidn uéc (hay moi phan tit cia X déu chinh quy). 2.3.2 Nhém con Mot bo phan A khong réng ciia mot nhém Gla mot nhdm con cita G néu tap A vyv6i phép toén trong G thu hep trén A tgo thanh mot nhom. Dinh If 2.3.4. M6t 60 phan A cila mot nhém (G,.) 1a mot nhém con cia G néu va chi néu céc diéu kién sau day duge thod man: (i) €€ A, die la phan tit don vj cia G. - EE 2. Nita nh6m va 42 Xi (ii) Voi moi z,y€ A thi ay € A. (iii) Voi moi x € A thi a1 € A. Hé qua 2.3.5. Gid sit A la mot b6 phan khde ring ctia mot nhém (G,.). Khi g céc khiing dinh sau la twong duong: (i) A la mot nhém con cia G. (ii) Voi moi x,y € A thiay€ Ava e A (ili) VOi moiz € A thay € A. Bai tap 2.3.12. Ching minh ring tap cdc ma tran tru giao cp n va tap cée ma tran cp n V6i dinh thie duong déu 1a céc nh6m con cia nhém tuyén tinh téng quét GL,(R), 2.3.13. Ching minh ring tap céc ham chin va tap céc ham 1é déu 1a cc nhém con ctia nhém cong cée ham thy trén R. 2.3.14. Chimg minh ring moi nh6m con cia nhém (Z,+) du c6 dang mZ véi m €Z ndo do. 2.3.15. Hay tim tat cd céc nhém con cia nhém S3. 2.3.16. Chiing minh ring giao eita hai nhém con cia mot nh6m cing la mot nhém con ctia nh6m d6. Xay dung vi du dé ching té ring hgp cita hai nh6m con cia mot nhém néi chung khong phai la mot nhém con, 2.3.17. Chimg minh ring mét nhom khong thé phan tich duge thanh hgp cita hai nhom con thye sit cia né. Nghia la, néu H va K Ja hai nhom con cia G sao cho G=HUK thi H =G hoie K = G. Diu nay con ding khong néu thay 2 nhém con bdi 3 nhém con? 2.3.18. Cho (G,.) la mot nhém hi han, Chting minh ring tap con khéc réng A cia G 1a mot nhom con cia G Khi va chi Khi ab € A véi moi a,b € A, 2.3, Nhom va nh6m con 43 2.3.3 Nh6m con sinh béi mét tap, nhém cyclic Dinh Ii 2.3.6. Giao ciia mot ho tu) y cic nhém con ciia mét nhém G ciing la mot nhém con ciia G. Gia sit $ 1 mot tap con khéc réng ciia mot nhém G. Nhém con bé nhat cia @ dhita S duge goi I nhém con sinh bdi S cita G va ki higu 1a (S). Trong truong hop (S) = G thi ta néi ring $ 1A mot he sinh cia G hay G duce sink bdi S. He sinh S cia G duge goi la mot hé sinh eve tiéu néu nhu moi tap con thyc sit cia S déu Khong 1a he sinh cia G. Mot nhom X duge goi la cyctic néu X c6 mot hé sinh gdm mot phan tit: {a} CX. Phan tit a khi d6 duge goi la mot phén tit sinh chia X. Nhan xét 2.3.7. Gia sit (G,.) JA mot nhém véi phan tit don vi ¢ va a € G. Ta xét nhém con cyclic sinh bai a. C6 hai tru’ng hep xAy ra nh sau (i) Néu a® # a? v6i moi a # 8 thi nhom cyclic (a) = {a | k € Z} c6 cp vo han. (ii) Néu tén tai hai s6 nguyén a 4 8 dé a® = a thi lun tén tai sé nguyén duong m dé a” =e. Goi n 1a 86 nguyén dutdng nhé nhét sao cho a" = e. Khi d6 (a) = {e,a,0,....a" 7} 6 chp 1A n va a = e Khi va chi khi k chia hét cho n. Cho a 1 mot phan tit cia mot nh6m (G,.) va (a) la mot nhom con cyclic sinh bdi a. Ta néi rlng a c6 cp vd han néu nh6m (a) c6 vo han phan tit, a c6 cap hitu han néu (a) hitu han va cp cla (a) duge goi 1a cp cia phan tit a. Bai tap 2.3.19. Cho ay,..-,@n 1 cdc 86 nguyen. Hay chttng minh rng nh6m con (ay,...,@n) cia nh6m (Z,+) la mot nhém cyclic va cho biét khi ndo tht (a4, ssn) = Ze er 44 2. Nita nhém va Nig 2.3.20. Chimg minh rang nhém nhan céc s6 hitu ti khéc khong Q* khong 0 hy sinh gém hu han phan tit. Cho biét nhém nay c6 he sinh eyc tiéu hay khong? 2.3.21. Hay cho biét cp cia eée phn tit trong nh6m d6i xing 53. Tim mot jy sinh cue tiéu cia nhém Sy. 2 22. Cho G = (a) la mét nhém nhan cyclic cp n sinh béi phin tit a. Xét hay tit b =a © @. Chimg minh ring: (i) Cp cia 6 la n/d, véi d = (n,k) 18 uée chung I6n nhit cian va k. i) 61 phan tit sinh cita G Ki va chi khi fk van nguyen t6 cling nhau. Tir d6 suy ra 6 céc phan tit sinh cia G. 2.3.23. Ta da biét ring Q= {i1.= coo fisin 2A ikez} 7 n la mot nhém nhan cyclic. Hay cho biét véi nhitng gid tri nao cia k thi 2 = (wx). 2.3.24. Chitmg minh ring moi nhém con cia mot nhém cyclic cing 1 mot nhom cyci 2.3.25. Cho sé nguyén duong n. Trong nhém cong Zn, chimg minh ring: (i) & la mét phan ttt sinh cita Z,, khi va chi khi (k,n) = 1. (ii) Néu (k,n) = 1 thi (Ka) = (@), v6i moi a € Z. (iii) Néu n = p™ véi p 1a mot sé nguyén té thi moi nhém con cia Z,, déu sinh béi P voi 0 <5 |G|/2 thi H = 6. (i) Néu [A] va || nguyen t6 ching nhau thi Hn K = {e}. (iii) [HK | = | AIK \/|H 0K. (iv) Néu [G : H] va (@: K] nguyen t6 cing nhau thi G = HK. 2.3.38. Chitng minh rang Z;, = Z, \ {0} cing véi phép nhan 1a mot nhém khi va chi khi n la mét s6 nguyén t6. Khi n = p la mot s6 nguyen té thi Z; 1a mot nhom cyclic. Tit d6 hay ching minh a” = a (mod p) voi moi s6 nguyén a vA moi 6 nguyen t6 p (Dinh li Fermat nhé). 2.3.39. Trong nhém céc phép thé Sp, dat H = {0 €S,| o(n) =n}. Chimg minh ring H Ia mot nhém con cita nhém S,. Tinh s = [Sy : H). Tim mot tap con {o1,...,05} cia S, sao cho S, viét duge dudi dang hop rdi nhau cée lép ghép: S, = U oil. 181 Chuong 2 Nita nhom va Nhom 2.1 Phép toan hai ngdi 2.1.1 Phép toan hai ngoi 4414. Cée tap con cia tap s6 nguyen ma nhan phép chia thong thing 1am mot phop toén Ia {1} va 15-1} 2.1.2. (i) Phép toan U trén tap 2 o6 tinh chit két hyp, giao hoan va c6 phan tit trung hoa 1a tap rong. (ii) Phép todn 0 trén tap hoa la tap S. (iii) Voi tap X khée rng, phé két hop va c6 phin tit trung hod Ia anh xa d hoin chi khi tap X gdm duy nbit mot phan tt (iv) Phép toan * trén tap cae s6 thyte ditong R* dink nghia bdi cy = Vere 06 tinh chAt két hgp, giao hon va khong 6 phan tit trung hoa. 295 06 tinh chit két hgp, giao hodn va 6 phan tit trung ‘p hgp thanh dnb xa trén tap Hom(X) ¢6 tinh cht ong nhit cia X. N6 c6 tinh cht giao 2.1.3. (a) X6t phép tofn + trong X xho dink béi a+ y = x v6i mot z,y € X. (b) Ban doe tir gid (c) Ban dge tt giai. (d) Mo phéng bang phép cong modulo 6 trong tap Zs. bis ae 182 2. Nita nhém ya Nhe 2.1.4. Ban doc tut gidi. 2.1.5. (i) Do AUA = AUO nen phan tit chinh quy duy nht d6i voi phep ¢ la tap rong. a (ii) Phan tit chinh quy duy nht déi voi phép toan A trén tap 25 la tap §. (iii) Cée phan tit chinh quy tr4i déi véi phép hgp thanh énh xe tren tap Hom() IA céc don Anh. That vay, gid sit f € Hom(X) a phan tit chinh quy trai vy F(x) = f(y) voi x,y © X. Goi g (tong tg h) 1a énh xa bién moi phan tit cia y thanh ¢ (tuong tmg bién moi phan tit cia X thanh y). Khi d6 fg = fh, suy wy g=hdo f la chinh quy tréi. Vay «= y. Do 6 f 18 don énb. Déo lai, néu f lad nh thi dé thay ring f la chinh quy trdi. Céc phan tit chinh quy phai d6i voi phép hyp thanh énh xa tren Hom(X) i eéc toin Snh. That vay, gid sit f € Hom(X) kh6ng phai ld toan nb, khi dé tin ti x € X\f(X). Goi g la anh xa déng nbat trén X, hl anh xa déng nhat tren X\{2) (z) Ia phan tit bit Ki thude f(X). Khi do gf = hf nhung 9 # A. Vay f khon lai dugc ching minh dé dang. 16i véi phép hgp thanh trong Hom(X) 1a cée va A( phai la chinh quy phai. Chiéu nguge I Nhu vay, cdc phan tit chinh quy 4 song anh. (iv) Moi 86 thye duong déu J phn tit chinh quy d6i véi phép todn «. 2.1.6. Ban doc tv gidi. 2.1.7. Ta c6 thé mé rong phép tofn * tren tip X thanh phép todn ++ trén X U {a} nhu sau: voi moi x,y € XU {a}, dat aey néuz,y eX; ceey= Vy néu r 2 néuy Khi 46 a la phan tit trung hoa (trai, phai) cia tap Xu {a} ang 06 ti! ofn * c6 tinh chdt két hop thi phép toan *« cing °° Chi ¥ ring néu phép t chat két hgp. poép vosmhad gti 183 8. (i) Mai phép todn hai ngoi trén X 1A mot anh xa tir tap. es x X gdm m? phan gavao tap X gdm m phan tit. S6 céc anh xa nhw vay bing m™ qm cing 6 thé lap van thong qua bang cia phép ton hai ngoi nhu ¢ (ii) audi day (ii) Néu cho phép toén hai ngoi trén tap hiu han béi mot bang thi mdi phép join hai ngoi c6 tinh chat giao hoan tren X tuong img duy nhat voi mot bang (ma tran) cd m xm 6 tinh chat déi xitng, véi cée phan tit thudc X. Véi mot bang nhu vay, ta chi cn chon céc phan ttt cia X cho m vi tri 6 dong thit nhAt, m—1 vi tri 6 dong thi hai, ... 1 vi tri 6 dong thit m; eée vi tri may déu nim trén hoje phia tren Fey Si ich cita bang. Téng cong 06 m+ (m—1)+++-+1= mitm Mat khéc, tai méi vi tri néi tren c6 m cach chon cae phan tit ciia X. Do dé s6 céc vi tri. bing nbu vay 1a m™ 3 2.1.9. Mot phép toan n ngoi trén mot tap X 1A mot anh xa tit tich Descartes X" vio X. Ching han, quy tic Boze (2). 52a) Poy li mot phép ton n ngoi tren tap céc s6 nguyén Z. Néu tap X gém m phan tit thi c6 m'” phép toan n ngoi trén X. 21.2 Tich truc tiép, tong truc tiép céc phéng nh6m 2.1.10. (i) Dé minh hoa, ta sé chtmg minh ring néu phép toan trong tich trye tiép = TlierX; 06 tinh két hgp thi phép todn tuong img trong méi phéng nhém X, léu 06 tinh két hop. That vay, lay j € J tuy ¥ va gid sit a,b,c € X;. Vi cdc phong 16m déu khéc rdng nén ton tai cde phan tit # = (zi)ier¥ = W)ier,? = (Zi)ier € X cho 2; = a,y, = b,z) = ¢ Do phép toan * trong X c6 tinh két hop nén (+) +2 =. (y«2z), Tir dinh nghia cia phép toan nay sny ra ring (apy) ex =ne (yen) voimoii eT in va nbom con ig a c6 2, 1A mot tich hit han cita cée phan tit trong S;. Vi ay Ja déng isi E> Ja mot tich hitu han cita cée phan tit trong a,(5,) C S. Mat khéc, vi ga nem 8) (x3) 0d t= (a))ier = TJ a,(c;) ied (ch ring tich nay la hitu han). Tir dé suy ra x cfing la mot tich hitu han ciia cic sun tong S. Vay S18 mot he sinh cia eX 23 Nhom va nhém con 2.3.1 Nhom 23.1. (i) Dat O={2EC|2"=1} tap cdc cn phite bac n cia 1, Trude hét, ta cin kiém tra ring phép nhan sb phic thong thudng 18 mot phép todn hai ngoi trén 2. Lay z,w € © tuy ¥; khi do Peutel. Suy ra (2-w)" = 2"-w =1-1=1, hay 2-w € O Vay 0 la én dinh d6i vii phép nhan s6 phite, Tiép theo, ta kiém tra ba diéu kign trong dinh nghia nhan s6 phite c6 tinh chat két hop. Hon nifa, vi vi cia nhom. Hién nhién ring phép 1° =1nén 1 € 9 va r0 rang 1 Ja phan tit don vi déi voi phép nhan. Cuéi cing, . a a Oe mii z € 9 thi z #0, tit d6 c6 86 phitc ~ thoi man at * cova} ta phan tit nghich dio ciia 2 trong 2. Vay 2 Ta mot nh6ém; hon ria mot nhém Abel vi phép nban s6 phitc 6 tinh chat giao hoan. (i) Quy tée + khong phai ld mot phép toén hai ngoi trong A. (ii) Tap hp G cing v6i phép hop thanh anh xa 1a mot nh6m khong Abel. 194 2. Nita nhém Ya Nig ee er a eee a 2.8.2. Tap hap Hom(G) cing v6i phép tosn * xée dinh bai (f*9)(z) = f(2)s4), 1a mot nhém. Phan tit trung hoa cita Hom(G) la anh xae : G + G, €(x) =¢ Voing ia G. Phin tit d6i xing eta f € Honig x € G, trong dé e 1a phan tit trung hoi la anh xa Ff: G > G, f(x) = f(x)" voi moi a € G, trong d6 f(z) 1a phan d6i xing etia f(z) trong G. Hon nita, néu G 1a hm Abel thi Hom(G) cing nhém Abel. Tap hop 2¢ cing vdi phép toan + xdc dinh bdi A* B= {a#b|ae Abe By mot vi nom. Phan ti trung hoa cia vi nhém nay la tap {e} voi e 1a phan ti tng hoa ctia G. N6 khong phai 18 mot nh6m vi phan tit @ khong c6 phan tit déi xing 2.3.3. Nhan xét ring néu tap hitu han X cing véi phép toan - 1A mot nhom thi trong bang nhan cia X, moi phan tit cia X déu xudt hién mot lan duy nh tren méi dong va trén mdi cot. (a) Chi c6 ding mot c&u tric nh6m trén tap X = {a,b} néu chon a lam phia tit don vj. Cau tric nhém nay duge cho béi bing nhan sau: ab a b Nhan xét ring nhém (X,-) néi trén ding c4u véi nhém (Za, +)(xem muc 2.4.2). (b) Chi 06 ding mot cdu trac nhom (sai khac dang cu) trén tap X = {a,b.¢), Cfu trie nhém nay duge cho béi bang nhan sau, vdi a la phan tit don viz Nhan xét ring nhom (X,-) ding céu véi nhom (Zs, +). (c) C6 ding hai cfu tre nhém (sai khée ding cfu) tren tap X = {a,b,c Hai cu trdc nhém nay tuong ting dutge cho béi cde bang nhan sau, v6i a la phat tit don vi: .g. Nm va. uhém con 195 han xét ring nh6m thit nbat ding cu voi nh6m (Z,,+), trong khi nhém thi hai ding cu voi nh6m Zy x Z, (xem myc 2.5). 2.3.4. Ban doc ty gidi. 2.3.5. Gid sit tap X gdm n > 1 phan tit. Ta sé xay dung tren X mot edu trie nhém tuong tu nine céu trie tia nhém (Z,, +). Lay hai phan tit phan bigt bit ki a,e € X- Ta dinh nghfa phép nhan trén X sao cho X' = {e,a,a2,...,a"-!}, a” =e 1a phan titdon vi cia X va ata! = a*+! vi moi k,l € Z. Khi dé X 1a mot nhém Abel (X duge goi la nhém cyclic cp n sinh béi a) 2.3.6. Do trong nhém c6 luat gian w6e nen phuong trinh da cho tuong duong voi arba = be, hay az = bea~'b~!. Phuong trinh nay cé duy nhét nghiem ¢ = "bea"! 2.3.7. Suy ra tit Bai tap 2.3.3. véi moi x € G. Tit dé suy ra ring vdi moi 2,y € G, Vay Gla mot nhém Abel. .3.9. Ban doc tut giai. 43.10. Lay bat ki x € G. Dat Avtx = {a-'z | a € A}, Do trong G cé luat gidn nén |A-1z| = |Al. Suy ra |A7tz| + |B] = [Al + [BI > [Gl Tir d6 ta phai 06 Frm B £0. Do do tin tai a € A,b € B dé a-'x = b, hay © = ab € AB. Vay = AB. L11. Xem Bai tap 2.24. 196 2. Nita nhém va 2.3.2 Nhém con 2.3.12. Ki hiéu O,,(R) la tap cdc ma tran truc giao cp n trén trufdng thu R, tie, 0,(R) = {4 € GL,(R) | At = A} Dé thay O,,(R) khéc réng va véi moi A, B € O,(R), ta c6 (AB)! = BA“)! = B-1A = (A*B). Vay A“1B € 0,(R) va do d6 O,(R) 1A mot nhém con cia GL, (R). Vige kiém ty ring tap cac ma tran vudng cAp n véi dinh thite duong cing 1a mot nh6m con cix GL,(R) duge danh cho ban doc. 2.3.13. Ta chimg minh ring tap céc him chin Ja mét nhém con cia nhém etx, céc ham thue trén R. Hién nhién tap céc ham chan 1 khéc réng. Néu f,g la bi ham chan thi véi moi ¢ € R, ta c6 F(x) = f(-2), 9(a) = 9(-2). ‘Tir dé suy ra (f + g)(2) = f(a) + 9(@ J(-2) + g(-2) = (f + 9)(-2) (-f)(2) = -f(2) = -F(-2) = (-f)(-2)- Vay f +g va —f cling la céc him chin. Ta suy ra diéu phai chimg minh. 2.3.14. Gid sit H la mot nh6m con cita nhém (Z,+). Néu H = {0} thi H = Xét H 4 {0}; khi d6 06 86 nguyen k #0 dé k © A. Vi H 1a mot nhém con =k € H. Vay H chia mot 96 nguyén dung. Goi m a s6 nguyén duvong nto bt ma thude H. Ta sé chimg minh ring H = mZ. That vay, hién nhién mZ C 4. De lai, lay n € H tuy ¥. Theo dinh li vé phép chia cé du, tén tai cap s6 nguye? ate ‘ w 0 n/d. Tit dinh nghia cia cép sy ra rang n/d la cap cita b. (ii) b 1a phan tit sinh cia G khi va chi khi (b) = G. Digu nay xéy ra khi vad khi cp cita nhém (b) bing n, tite 1A cp cia b bing n. Két hgp véi (i) ta nhan due digu phai chimg minh. Tit dé suy ra s6 phn tit sinh cia G bing s6 cde 86 tt hie ke {0,...,n—1} ma nguyen t6 v6i n. $6 nay thudng duve kf higu a y(n) (hams duge goi la ham Euler). 2.3.23. Nhan xét ring @ = (w;) 1a mot nhém cyclic cp n va wy, = wf. Sau 46 dung Bai tap 2.3.22. 2.3.24. Chitg minh tuong ty Bai tap 2.3.14. ‘ 2.3.25. (i) Xem Bai tap 2.3.22 v6i chi y ring Z, = (I) va F = AT. Cang of chitg minh mot céch truc tiép. ii) Tir dinh nghia cia phép cOng trong Z,, ta ¢6 ka = ka. Suy 1 (ka) C (@). Hon nita, néu (k,n) = 1 thi tin tai céc s6 nguyen r, s sao cho rk +s (ha) * ae . Nhém va nhom con 199 Bai tap 2.3.19). Suy ra a = rka +asn, din dén a = rka = rka trong Zq. Tit ta nhan duge bao ham thite nguge lai (a) C (ka) Ta cing 6 thé sit dung Bai tap 2.3.22(i) dé rat ra ring cAp cia @ bang cp ciia a trong Zn. Két hgp véi (Fa) C (a) ta cing suy ra diéu phai ching minh. (ii) Do Z» 1a nh6m cyclic nén moi nhém con cita né cing 1a nhém cyclic. Gid (®) 1a mot nhém con cyclic bat ki ciia Z,. Ta phan tich b = p’q vdi s la mot s6 nhién va q 1a mOt s6 nguyen ma (q,p) = 1. Khi d6 (g,n) = 1. Ap dung (ii), ta an duge () = @) = ®) 10 < 8 Sm (néu s > m thi b=0 wa (6) =H) = (0}). .3.26. Chi § ring moi nhém con cia mét nhém cyclic cing 1a mot nhém cyclic i tap 2.3.24). Do dé néu (a) = {e,a,a?,a°, a4, a5} 1a mot nh6m cyclic cp 6 thi ic ce nhém con cia né 1a (e) = {eh (a) = (0°), (0°) = (a") = {e,0?, 04}, (a°) = {e,0°}. .3.27. Nhéc lai ring moi nhém con cita mot nhom cyclic cing la mot nhém cyclic. éu (a) a mot nhom cyclic c4p vo han thi céc luy thita nguyén cita a la phan biet. it dé suy ra ring véi cdc sé nguyén 0 < k <1 thi ak ¢ (a'); ndi rieng, (a*) # (a!). Hon nita (a*) = (a~*). Do d6 tap tét cd cée nhém con cita (a) 1a {(a*) | k € N}. 2.3.28, Gid sit G la mét nhom vo han. Néu tén tai mot phan tit a € G 06 chp vo han thi theo Bai tap 2.3.27, nhém cyclic (a) 6 vO han nhém con. Cc nhém con cling la nhém con cia G va vi vay G cé vo han nh6m con. Tréi lai, néu moi phan tit x € G déu c6 cp hitu han thi G = Ut) a hgp cilia cée nhém con ¢6 cdp a hitu han. Ma G la nhém vo han nén G phi c6 vo han nhém con dang (x), x € G. 3.29, Do ab = ba nén ta c6 (any = a9 = (a)"(O"Y" = ee™ =e, sit t la mot s6 nguyén dutong sao cho (ab) =e. Khi do = (ab) = (a™)'b" = tbh” = 0, 200 2. Nita nh 1m V8 Nh $$ Nr Vay 6" ty, ta cling cé t chia hét cho m. Lai vi (m,n) = 1 nén suy ra t chia hét cho mn; gj riéng thi ¢ > mn. Vay mn Ia cép cita ab, =, suy ra tm chia hét cho n. Ma (m,n) = 1 nén ¢ chia hét cho n, 7, 2.3.4 Dinh li Lagrange 2.3.30. Ban doc tu gidi 2.3.31. Cho G 1a mot nhom chp 4. Theo hé qua cita dinh If Lagrange (He qui 2.3.12) thi moi phan tif khée phin tit don vi ciia G phi c6 fp 1A 2 hot 4. Néug 6 mét phan tit cAp 4 thi G la nhém cyclic cp 4. Néu G khong c6 phan tit cp 4 th G khong phai la nhom cyclic; trong trudng hgp nay 3 phan tit khéc phan tit don yi cla G déu c6 cép 2. Tir dé ta lap duge bing nhan cia G nhu trong Bai tap 2.3.3(), Hién nhién nh6m cép 1 14 nh6m Abel. Moi nhém 06 cp 1a cée s6 nguyen t6 2, 3 hae 5 déu la nh6m cyclic va vi vay cling IA cdc nh6m Abel. Nhut trén ta di thay rling moi nh6m G cé cép 4 thi hode 1a nhém cyclic, hoi thod man 2? = ¢ véi moi z € G. Tit Bai tap 2.3.8 (hose tit bing nhan ciia G), ta két Ian ring Gla nh6ém Abel. 2.3.32. Do nhém S3 gém 6 phan tit nén theo dinh If Lagrange, moi nhém con cia né phai cé cép la 1, 2, 3 hodc 6. Suy ra moi nhém con thy sif ctia Sy déu Ia nhém cyclic, Tit dé ta tim duge cée nh6m con cia Sy nhut trong Bai tap 2.3.15. 2.3.33. Ban doc ty gidi. 2.3.34. Gia sit quy tée * 18 mot phép toén trong G/H = {z = cH | x € G}. Voi moi a € H, ta 06 @, vdi e 1& phan tit don vj cia G. Do * 1A mot phép todn nén véi moi z € G, taco f*T = 77, tite a GZ. Diéu nay tuong duong vai a“ ar € H. Dé chig minh chiéu nguge lai, ta cin chi ra ring quy tie « Ia mot dah mune xa, nghia la néu 7] = 3 va Wi = je thi Ty = Tiga. That vay, tz ta suy ra a =2;'x2 € H vay; "yp € H. Do dé ta 06 (eis) (aye) = ve (er '22)ua = vr Taye = (uFayi) (vy ye) € HL Diéu nay c6 nghia la Ty = Tay. Nhom va nh6m con 201 3s: Noten wh OT OO 9.3.35. Gia sit H va K 1a hai nhom con cita G sao cho 2H = yK v6iz,y € Gndo dé. qué chimg minh ring H = K. That vay, tite € cH = yK suy ra yz € K. Didu nay tuong duong voi yi = 2K, titdé cH = 2K. Suy ra H = 2-12 =2!eK = K. 9.3.36. Trude hét, ta nhc lai ring néu H la mot nhém con cia nhém G thi hai 6p ghép trai bat ki cita H trong G hoc tring nhau, hoe rdi nhau va G la hop cia tht cf cdc Ip ghép tréi khéc nhau cia H trong G. $6 lép ghép tréi khée nhau nay chinh 1a 96 phan tit (hay Ive Ivong) cia tap thuong G/H va duge goi la chi s6 cia ‘Hitrong G, ki higu la (G: H]. Bay gid gid sit G = Unt v6i || =[G: H], 2; € G va cdc lop ghép trai 2,H la hdc nhau. Tuong tu, ta cling 06 H = UJ ysK véi |J| =(H: K], ys € H va céc lop ghép tri y)K 1a khéc nhau. Khi d6 ace 6=Yat=Ys(Yuk)= YU suk ier ier ed (igjelxs Ta sé chimg minh ring cdc lép ghép tréi «,y,K voi (i,j) € 1 x J 1a khée nhan. Khi d6 ta nhan duge [G : K] = |I x J| va do d6 [@ : K] = [I x J| = [IJ] = (C: HH: K]. That vay, gid sit ring 24y;K = ray K v6i (i,j), (u,v) € 1 x J. Khi 6 (z;yj)""(cuyo) = yy 2; uy € K CH. MA yj, yy € H nén ta suy ra ay 'x, € H. Digu nay kéo theo 2H = 2,H, tit d6 i =u. Khi dé y;'y, € K, kéo theo yjK = yK vadin dén j = v. Vay (i,j) = (u,v). Do d6 céc lép ghép tréi aiy,K v6i (i,j) € Ix J khéc nhau va ta nhan duge diéu phai chimg minh. 3.87. Dat A= HK. (i) Suy ra tir cong thite |G/H| = [G: H] = - Gi) Do A ta mot nhém con eda H va K *. ral Ia wée cia |H| va [K|. Ma || || nguyen ¢6 cling nhau nén suy ra |A| = 1, tite ld A = {e}. ii) Nhan xét ring HK = u 2K la hop cia mot s6 lép ghép tréi cia K. Ta sé 8610p ghép trai khée nhaw ede K trong hop nay. VOi x,y € Hf, ta c6 2k = yk chi khi aly € K MH = A, tite 1A khi va chi khi xd = yA. Do d6 86 lop ttéi khée nhau ¢6 dang 2K viz € H ding bang s6 lop ghép tréi khéc nhau 202 0: 2. Nita nhém va Nig cia A trong H. Vay HK 1a hgp rai cita n lép ghép trai phan biet 1K... 2K yy n=[H: A] van,...,2, € H. Hon nita, tit luat gidn ude trong nhém suy aring K| =|K| voi moi i= jessy. Tit dé ta cd {HIIK| |HK| = |r. K| +--+ |e, K| =n|K| = (A: (HO K)I|K| = 1K] lenK| = n|K| = [H = ( = rae (iv) Ap dung Bai tap 2.3.36, ta co (G: HH: A] =(G: A) =[G: KK: A). Suy ra [G: H)[H : A] chia hét cho [G: K], ma [G : H] va [@ : K] nguyen t6 cing nhau nén [H : A] chia hét cho [G : K]. Tit (iii) suy ra [H : A] = \ARI ‘Vay A IGl IK] chia hét cho HK =G. ‘Tit dé suy ra |HK| chia hét cho |G], ma HK C G nén ta phaicé 2.3.38. Gia sit Z; = Z,,\{0} cing voi phép nhan modulo n Ja mot nhém. Néun=1 thi Zj = 0. Néu n la hop 86 thi tn tai cae s6 nguyén 1 < a,b

    You might also like