Professional Documents
Culture Documents
06 - Baiviet - Qua DienAp NoiBo - Phan II - Apr 14 - 2017
06 - Baiviet - Qua DienAp NoiBo - Phan II - Apr 14 - 2017
Các quá điện áp trên lưới điện, ngoài quá điện áp khí quyển do dông sét gây ra, còn có thể là
quá điện áp nội bộ, có nguồn gốc từ các sự cố hay điều kiện vận hành ngay trên lưới điện. Phổ
biến nhất trong số các quá điện áp nội bộ là do các thao tác đóng cắt, hiện tượng cộng hưởng
sắt từ và họa tần. Trong Phần I của bài báo đã trình bày bản chất các hiện tượng vừa nêu, và
các quá điện áp do các thao tác đóng cắt đường dây phân phối cùng máy biến áp, đặc biệt các
trạm tụ. Trong Phần II sẽ xem xét hiện tượng cộng hưởng sắt từ, họa tần và các quá điện áp có
thể xảy ra.
Hình 11. Mạch LC minh hoạ quá điện áp do cộng hưởng sắt từ
1
Đường dây cáp
Hình 13. Đóng điện trên từng pha Hình 14. Đường dẫn của dòng điện khi đóng
MBA nối tam giác 1 pha MBA ở Hình 13
Hình 15. Đóng/Cắt điện trên từng pha MBA nối sao và đường dẫn của dòng điện
Một số quy trình nhằm tránh hiện tượng cộng hưởng sắt từ bao gồm:
- Đóng cắt 3 pha đồng thời
- Sử dụng MBA sơ cấp hình sao nối đất
- Giới hạn chiều dài cáp nối giữa thiết bị đóng cắt và MBA
Thực tế cho thấy quá điện áp do cộng hưởng sắt từ có thể làm hỏng thiết bị trên mạch
như chống sét, MBA và recloser, và dòng điện lớn trên mạch làm nổ cầu chì của thiết bị.
2
- Lò hồ quang và thiết bị hàn hồ quang sinh ra các họa tần do đặc tính điện áp-dòng
điện phi tuyến của hồ quang điện. Họa tần thường là sóng bậc 5, với biên độ có thể đạt 20%
điện áp cơ bản.
-Thiết bị điện tử công suất được sử dụng ngày càng nhiều, là loại thiết bị tạo ra họa tần
nhiều nhất trên lưới điện.
- Các thiết bị sử dụng phương pháp chuyển mạch như đầu kéo xe điện 1 chiều, các
nguồn 1 chiều cho ắc quy, pin mặt trời... tạo ra các dòng họa tần có bậc được cho bởi:
h = pn 1
Trong đó: h : bậc họa tần
p : số xung của thiết bị.
n : số nguyên, dương (1,2,3,...)
Giá trị của dòng họa tần cho bởi:
I
Ih = 1
h
Trong đó: Ih : dòng hài.
I1 : dòng điện cơ bản.
Giá trị dòng thực tế thường nhỏ hơn, do việc chuyển mạch không tức thời và do góc
trễ khi điều khiển góc pha.
4.3 Trạm tụ bù hệ số công suất trong điều kiện có họa tần trong lưới điện
Hiện tượng khuếch đại dòng điện hài có thể xảy ra khi hệ thống bị cộng hưởng ở một
hoặc nhiều dòng hài chạy qua, đây là vấn đề thực tế khi lắp đặt trạm tụ để hiệu chỉnh hệ số
công suất trên xuất tuyến phân phối. Hình 16 và Hình 17 là mạch cộng hưởng song song và
đặc tính tổng trở. Trên lý thuyết, tổng trở của mạch tăng lên đến vô hạn ở tần số cộng hưởng
f R, và nếu có dòng bơm vào mạch điện ở tần số này sẽ tạo một điện áp vô cùng lớn.
3
Hình 18 là hệ thống có trạm bù tại thanh cái tại điểm nối chung PCC (point of common
coupling), nơi có đấu nối với bộ truyền động động cơ 1 chiều. Hình 19 là mạch tương đương
của hệ thống trên, nhưng bộ truyền động động cơ 1 chiều được thay thế bằng nguồn dòng họa
tần, với Xc là trở kháng của trạm tụ và Xs là trở kháng của hệ thống tính đến thanh cái hạ thế.
Tần số cộng hưởng của mạch được cho bởi biểu thức:
1 1 Xc
fR = f1
2 Ls C Xs
Trong đó:
f R: tần số cộng hưởng.
f 1 : tần số cơ bản.
Tổng trở
fR f
Hình 16. Mạch cộng hưởng song song Hình 17. Đặc tính tổng trở của mạch cộng hưởng
song song
MBA
bộ truyền trạm bù hệ số
động 1 chiều công suất
nguồn dòng
họa tần
4
Nếu tần số cộng hưởng gần với tần số của một trong các dòng hài từ bộ truyền động động cơ
1 chiều, khi đó hiện tượng khuếch đại họa tần có thể xảy ra và dòng điện lớn có thể chạy giữa
trạm tụ và hệ thống sẽ làm nổ cầu chì. Ngoài ra, đối với các dòng hài ở tần số cộng hưởng
mạch song song có tổng trở rất lớn, điều này làm xuất hiện điện áp hài lớn làm hỏng tụ điện
và thiết bị khác.
Hệ số méo dạng họa tần tổng (Total Harmonic Distortion - THD) là tỷ số giữa giá trị hiệu
dụng của tất cả các điện áp (dòng) họa tần với giá trị hiệu dụng của điện áp (dòng) cơ bản. Hệ
số méo họa tần tổng THDV% và THDI% tính theo biểu thức sau:
V 2 I 2
THDV% = [ h ]1/2 x 100%; THDI% = [ h ]1/2 x 100%
V12 I12
với Ih: dòng họa tần bậc h, I1: dòng họa tần cơ bản
Hệ số méo dạng dòng tổng (Total Demand Distortion - TDD) là tỷ số giữa giá trị hiệu dụng
của tất cả các dòng họa tần với giá trị hiệu dụng của dòng tải lớn nhất IL. Hệ số méo dòng
tổng tính theo biểu thức sau:
I h2
TDD% = [ ]1/2 x 100%.
I L2
với IL: dòng tải lớn nhất (thành phần họa tần cơ bản)
Bảng 2 theo tiêu chuẩn IEEE 519-1992 cho biết giới hạn của hệ số méo dạng dòng tổng (cho
các họa tần bậc lẽ) TDD mà phụ tải công nghiệp có thể đưa vào hệ thống phân phối điện từ
120 V đến 69 kV
Bảng 2. Giới hạn của hệ số méo dạng dòng tổng (họa tần bậc lẽ) cho hệ thống phân phối điện
áp từ 120 V đến 69 kV
Hệ số méo dạng lớn nhất của dòng họa tần (bậc lẽ) tính theo phần trăm của dòng tải I L
ISC/IL < 11 11 ≤h <17 17 ≤h <23 23 ≤h <35 35 ≤h TDD
Bảng 3 theo tiêu chuẩn IEEE 519-1992 cho biết giới hạn của hệ số méo dạng họa tần tổng
THDV ở các cấp điện áp khác nhau.
Bảng 3. Giới hạn của hệ số méo dạng điện áp tổng
Điện áp thanh cái tại điểm nối chung Hệ số méo dạng điện áp riêng Hệ số méo dạng điện áp tổng
(%) THDV (%)
≤69 kV 3.0 5.0
69.001 kV đến 161 kV 1.5 2.5
≥161.001 kV 1.0 1.5
5
Đối với các trạm tụ, điện áp đỉnh phải nhỏ hơn 120% của điện áp đỉnh định mức (rated peak
voltage).
Tổng trở
fR
Hình 20. Bộ lọc cộng hưởng Hình 21. Tổng trở của bộ lọc cộng hưởng theo tần số
Hình 20 là bộ lọc cộng hưởng tạo ra đường thoát cho dòng điện ở tần số mong muốn, với
tần số cộng hưởng là:
1
fR =
2 LC
Ở tần số cộng hưởng, tổng trở của bộ lọc theo lý thuyết giảm xuống 0 (Hình 21), và sẽ tạo
đường dẫn cho dòng họa tần ở tần số f R ra khỏi hệ thống.
Hình 22 là bộ lọc thông cao, tạo ra đường thoát cho các dòng điện họa tần có tần số lớn hơn
tần số f R tính trên.
6
Một trong các vấn đề khi áp dụng là bộ lọc không chỉ tạo đường dẫn cho dòng họa tần từ
nguồn sinh ra họa tần gần đó, mà còn đối với các dòng từ các khu vực khác của lưới phân
phối, vì thế cần phải thiết kế rất cẩn thận.
5. KẾT LUẬN
Bài báo đã giới thiệu các hiện tượng quá điện áp có thể sinh ra trong lưới điện có nguồn gốc
từ điều kiện vận hành trên lưới điện. Các thao tác đóng cắt đường dây phân phối cùng máy
biến áp, đặc biệt các trạm tụ, cũng như hiện tượng cộng hưởng sắt từ có thể gây nên các quá
điện áp ảnh hưởng đến các tải trên đường dây và có thể gây nguy hiểm cho chính các thiết bị
trên lưới điện. Hiện nay với sự phát triển ngày càng nhanh của các phụ tải phi tuyến trên lưới
điện làm cho họa tần trở thành vấn đề thời sự với các quá điện áp đi kèm gây ảnh hưởng xấu
đến chất lượng điện năng và cần phải được quan tâm đúng mức trong thời gian tới.