SIEU AM BUNG TONG QUAT 1.440 HINH MINH HOA NGUYEN PHUGC BAO QUAN NHA XUAT BAN Y HOCCHUONG | CO S6 VAT LY a I- KY THUAT GHI HINH SIEU AM 1. VAT LY HOC CUA SONG AM 1.1. Ban chat séng 4m Cac méi trudng chat dan héi (khi, l6ng hay rin) c6 thé coi nhy nhifng mdi triding lién tuc gdm nhiing phan tit lién két chat ché v6i nhau. Luc binh thudng, méi phan tit c6 mét vi tri cain bang bén. Néu tac dng mOt luc 1én mét phan ti A nao d6 cia mdi tru@ng thi phan ti nay rdi khdi vi tri can bing bén. Do tuong tac tao nén bdi cic méi lién két vi cdc phan tit bén canh, mot mat phan tit A bi kéo vé vi tri can bang, m6t mat cing chiu tac dung bdi lc tac déng nén phan tit A chuyén d6ng qua lai quanh vi tri cn bang, cé nghia 1a phan ti A thuc hién chuyén dong duéi dang dao dong. Hién tugng ti€p tuc xdy ra d6i véi cdc phan tit khdc cia mdi trudng. Dang dao dong ca, c6 tinh chat lip di lap lai, lan truyén trong méi trudng dan héi duge goi la séng dan héi hay séng cd, ndi mot cdch khac song la mOt hién tugng vat ly trong dé nang long duc dan truyén duéi dang dao d6ng cia cdc phan ti vat chat. : Vé ban chat séng 4m 1a séng co hoc do dé tun theo moi qui luat 46i véi song. co, c6 thé tao ra s6ng 4m bang cach tic dong mét luc co hoc vao méi trudng truyén 4m. Vidy 1: Tac d6ng mét lyc lam rung lén Am thoa gay ra cho céc phan tif trong khéng khi bj nén lai hay dan ra tay theo hu6ng chuyén dong cia 4m thoa, phan wr dau tién bj tac dong sé anh hudng dén phan ti ké tiép... va ctt thé ma cé su Jan truyén séng ra moi huéng (va cing nhd thé ma tai ngudi & bat ky vi trinao xung quanh 4m thoa déu nghe 4m vang cia 4m thoa). Vi du 2: Danh vao mat trOng; tac dong dong dién 1am rung mang loa; dan bay; trong khong khi... 1.2. Cac dai lugng dic trung Khi n6i dén song Am ngudi ta phai biét t6i nhitg dai lvong dic tung nhu: Van t6c truyén Am; Tan sO; Chu ky va D6 dai séng 4m; Hinh 1.1. biéu dién s6ng 4m 1a tap hgp cia cdc nén va dan. Sy thay d6i nay 1 tudn ty theo dang hinh sin, Chuong I: Co sé vat ly Lvéi c4c cyc dai thé hién 4p lve cao nhat (max) va cdc cyc tiéu thé hién 4p lyc thp nhat (hinh 1.1). Phuong lan truyén séng See eee eee Hinh 1.1. Séng am la tp hop cdc nén va dan + Chu ky T=[s] 1 khong thdi gian thyc hién mét nén va mot dan. + S6 chu ky thuc hién dug trong mét gidy goi la dn so f=[Hz] + Vén téc truyén ciia séng 4m 1a quang dudng ma s6ng truyén duge sau mot don vi thi gian. Trong ly thuyét dan hdi ngudi ta 44 chitng minh dude trong mot m6i trudng ding hung van t6c cia séng doc bang: v= [E+E (m/s) (14) ap Vp /o; p lan lugt 1a hé sé dan héi; sudt dan héi (cdn goi lugng riéng cla méi tru’ng hay cdn goi 1A mat d6 cha Trong dé: a; 1a sudt Yang) va kh méi trudng. + D6 dai budc séng d=[pm]: 14 quang dung ma séng truyén dude sau khodng thdi gian bing mét chu ky: A= vT = vif. Tif trén hinh vé ta thy buéc séng 1a khodng c4ch ng&n nhat giita hai diém cé dao d6ng cing pha. Ngoai ra, dé dic trung cho d6 I6n ciia 4p lye 4m hoc ma cdc phan tit trong méi tru8ng nhan dugc khi chiu téc déng ciia nguén phat séng 4m, ngudi ta dua ra hai dai lugng P va I: 2 Chuang I: Ca sé vat by+ Céng sudt P: mic nang lvgng dugc truyén ti ddu dd vao méi trudng, don vi do ca P 1a W hodc mW. Théng thudng ning lugng phat ra tit ddu dd trong linh vuc siéu 4m chan dodn, nim trong pham vi tY | mW dén 10 mW. + [ Cu®ng 46 ciia s6ng 4m, biéu thj cho ning lwong cia s6ng 4m trén mot don vj dién tich, don vj do cia 11a W/cm? hofc mW/cem?. 1.3. Phan loai séng 4m 1.3.1. Phan loai theo phudng dao dng Dya vao céch truyén s6ng, ngudi ta chia s6ng co ra lam hai loai: sng doc va s6ng ngang. - SGng ngang la s6ng ma phuong dao déng cia cdc phn tit méi trudng vuéng g6c vGi tia song. Séng ngang xudt hién trong c4c méi tru@ng cé tinh dan hdi vé hinh dang. Tinh chat nay chi c6 6 vat rin. - S6ng doc la s6ng ma phwong dao déng cia cdc phin tit méi trvdng tring véi tia séng. Song doc xudt hién trong cdc méi trudng chju bién dang vé thé tich, do 46 n6 truyén dude trong cdc vat rin cing nhu méi trudng Iéng va kh. Séng siéu am ting dung trong siéu 4m chan dodn thudc loai séng doc. 1.3.2. Phan loai theo tan so S6ng 4m dugc chia theo dai tin s6 thanh 3 ving chinh: + Song am tan s6 ce thp hay cdn goi Ia ving ha 4m (Infrasound) f <16Hz Vi du: Song dia chan + Song Am tan s6 nghe thy (Audible sound) f = 16 Hz— 20 kHz + Song siéu 4m (Ultrasound) f >20kHz Céc nguén séng siéu am cé trong ty nhién: Dai, mét vai loai cé bién phat sOng siéu 4m dé dinh huéng... n6i chung cdc s6ng nay nim trong ving tin sé 20- 100 kHz. Song siéu 4m ting dung trong y hoc cé tin s6 ti 700 KHz dén 50 MHz, trong a6 siéu Am chén dodn sit dung cdc tan s6 ti 2 MHz 4€n 50 MHz. 2. CO sé vAT LY CUA PHUONG PHAP GHI HiNH SIzU AM VA CAC YEU T6 QUYET BINH - Tao hinh bing siéu 4m duge dua vao ting dung trong chén dodn Y hoc tiy nhiing nim 50. Co sé cia k¥ thuat ghi hinh siéu 4m chinh 1a suf tong tdc ciia tia siéu 4m véi cdc t6 chitc trong co thé, su tong tac nay phy thudc vao: +T6c d6 truyén cia s6ng am trong méi trudng +Trd khdng 4m cia méi trvdng + Céc quy luat chi phéi su truyén am. Chuong I: Co sd vat If 3+ Su hap thu ctia té chic ria + Thong s6 (fA) eiia s6ng siété4m va céu tric hinh hoc ciia td chite. 2.1. T6e d6 truyén cia séng DOi khi cdn"duge ky higu 1a “c"= nh di néu tén, at phu thude vao moi tung truyén. Trén bang 1.2 cho ta thy van t6c truyén cia séng siéu am trong nhing méi trudng khdc nhau la rit khéc nhau. Téc d6 trung binh cita s6ng siéu 4m trong cdc 6 chite phan mém v ~ 1540 m/s. Biét dude van tc truyén, khi do thdi gian di va vé cia s6ng siéu 4m ta xéc dinh due dd su cia bé mat phan xa. udm 2.2. Tré khang 4m ciia mdi truUng va cdc dinh luat truyén Am " 2.2.1. Tré khang Am z Tré khang 4m cia méi trudng, cé thé goi ndm na 1a 46 vang hay d6 doi cia séng dm trong m6i trudng: cx (velocity x density) = [rayls]_ (1.2) Trong a6: p = [kg/m*] - mat d6 cia moi trudng ¢ = [m/s] - van t6c lan truyén ctia sng 4m trong mdi trudging Trd khdng 4m cia méi trudng c6 vai td quyét dinh ddi vdi bién 46 cla song phdn xq trén mat phan cdch gitfa hai mi trudng. Trén bang 1.1. ta c6 tro khang 4m cilia mét s6 méi tru@ng khdc nhau. Bang 1.1. Tré khdng dm cia m6t sé méi trubng sinh hoc M6i trudng Z(rayls) - Khong khi 0,0004 x 10° - Phéi 0,18 x 10° -Ma 1,34 x 10° - Nude 1,48 x 10° - Gan 1,65 x 10° - Mau 1,65 x 10° - Than 1,63 x 10° -Co 1,71 x 10° - Xuong 7,8 x 10° 2.2.2. Su phan héi va suf khuc xa Séng 4m truyén di vao mi trudng theo nhiing tia goi 1a tia 4m. Thi nghiém chitng 16 tia m ciing c6 thé bi phan xa, khtic xa, tn xa va hap thu nhv tia sdng. Phan xq va khic xq: Khi s6ng 4m truyén trong méi trudng déng nhat va ding hung né sé truyén theo phuong thing; khi gdp mat phan c4ch di Ién (kich thudéc ® >> 1) gitta hai méi trvng c6 trd khang 4m khdc nhau, tite 1A c6 van t0c truyén 4 Chuong I: Co sé vat ly4m khéc nhau, tia Am sé tudn theo dinh luat phan xa va khtic xa. Mot phdn nang lung ciia séng:4m sé phan xa ngude trd lai va phn con lai sé truyén tiép vao m6i tru@ng thet hai. Dé Idn cia ning lugng phan xa phu thue vao sy khdc biét ciia rd khang am Az giita hai m6i trudng. Hé sO phan xa K dugc tinh theo céng thite: 2 k = PE 2 [Z2c0s6~2, c0s6, aa Pi Z) cos®, +Z; cos, Trong 46: Gj: g6c tdi; 0,: g6c phan xa; 8,: g6c khiic xa Pr- bién d9 dp luc ciia s6ng phan hdi; Pi - bién d6 4p Ie cla séng tdi Z1; Za: rd khang 4m cia hai moi tring G day sé xay ra hai trudng hop: ¢ Trung hyp 1: Tia tdi vudng géc véi mat phan céch: 6; = 6, = 0 Hé s6 phan héi cia mat phan cach sé duc tinh theo cOng thifc: 2 cos®; =cos@,=1 ném: K = [253 | Zz +Z, © Trudng hop 2: Tia tdi tao mOt géc 8; # 0. Theo dinh luat phan xa géc phan xa bing géc tdi @;= 6, Song truyén tiép hic nay khng cdn cing hudng voi SOng tdi vA tao mét géc O,40;, hign tung nay goi 1a hién twong khtic xa, g6c khuc xa @, phy thudc vao vn téc truyén 4m trong hai mdi trudng va duge x4c dinh bdi céng thite: (4) ' . oe sind, = — x sind, c 1 Vi C2 > c1, Xt f= 90°: sin O; = C1 /c2, tA C6 Bicrigig= aresin (cy /c2) Hi€n tugng nay goi 1 hién twgng phan xa toan phdn. Nh vay vdi tat cd cdc cdc g6c 0; Bicritic Séng Am sé khéng khiic xa dugc sang méi tru@ng thit hai ben kia mat phn cach va todn bd ning lvgng duge phan xa trd lai moi tru@ng thi nhat. Ngoai ra di véi cz > cy hay c2 < cy, néu géc téi 0; 90° (tia ti di gin nhy tip tuy€n véi mat phan cach) thi s6ng Am chi truot trén bé mat phan céch ma khéng truyén tiép vao m6i trudng thi hai. Chuong I: Co sé vat ly 5C4 hai hién tugng trén (phan xa toan phdn va tia téi truyén ti€p tuyén véi mat phan cdch) gidi thich cho sy xut hién b6ng lung bén (Lateral shadowing) & nhiing cau tric hinh cu va mat ct ngang céu tric Ong trén hinh anh siéu 4m, Tit hai cOng thifc néu trén ta thy hé so phan héi cia mat phan céch gitfa hai méi trudng phu thudc vao AZ = (Z| - Zz ) gitta hai mdi trudng: Az cang I6n thi nang lugng phan xa cng I6n va chi cdn mét phan rit nhd nang lugng s6ng siéu Am di dugc xu6ng mdi trudng ben dudi mat phan cdch. Néu Az 1a vita di dé nhan biét mat phan céch thi mot phan Ién nang lung cia séng siéu dm sé truyén dugc xuéng dudi mat phan céch va tiép tuc cho them théng tin vé cau tric bén dudi. Nhin vao bang 1.1. ta thy Az gitta mo mém va khong khi hoic m6 mém va xudng 1a rt 16n, do dé trong ghi hinh siéu 4m néu sng siéu am gap nhitng mat phan cach nay thi hdu hét naing lwgng sé bi phan xa tré lai, s6ng truyén tiép sé rat nhé va ta sé khéng nhdn duge théng tin ty cu tric bén duéi mat phn cdch nay, 6 cfing chinh 1a 1¥ do tai sao trong si¢u am chén dodn ta phai ding Gel tiép xtic, nh&m tao ra tiép xtic khdng c6 khOngkhi - Airless Contact. 2.2.3. Su tan xa M6t hién tugng quan trong khdc trong tao hinh bing siéu 4m do 1a hién tugng t4n xa ctia tia siéu 4m khi gap cdc cu tric nhd (c6 kich thuéc @ << A) hoac véi bé mat khong ddng déu. Khi 6 tia siéu Am sé bi tén xa di kh&p cdc hung, va chi ©6 mot phén rat nhé chic chin tdi duige dau dd. Tuy vay mac da viée ghi nhan céc tia tn xa 1a rt kh6 khan song ching ta phai thita nhan ring ching c6 mot loi thé d6 1A khong phy thuge vao géc t6i cia tia siéu Am, va rét quan trong trong vige danh gid céc cu tric nhé, vi du nh d6 déng déu cia nhu m6 gan, tuy hay vach lién thét..., va c4c may siéu am chdn dodn ngay nay chit yéu lam viéc trén c&c tia tn xa. 2.2.4. Su hap thy ctia td chife va dO suy gidm ca ndng lugng tia siéu Am (sy hit 4m), khuéch dai bi Khi s6ng 4m truyén di trong t6 chifc thi bién 46 va nang lyong ciia tia siéu 4m bj suy gidm theo khodng cach, sy suy gidm cia bién dO 4p 4m theo khong c4ch tuan theo ham sé: cfd (1.5) P(A) = po .e* + p- bién d6 4p 4m; po = p(d=0) + 0.- Hé s6 suy gidm 4m ciia méi trudng truyén +f- Tan sO ciia s6ng siéu 4m +d-D6 sau can tdi. Céc nguyén nbn gay ra sy suy gidm cia nding lugng tia siéu 4m do Ia: + Sy phan xa va tan xa trén cdc t6 chit 6 Chuong I: Co sé vat ly+ Su hap thu ca méi trudng do mot phan nang Ivdng cua tia s chuyén déi thanh ndng lugng cia cde dao d6ng nhiét, nhung trong siéu 4m chéin doan, phan nang lugng nay qué nhé va khong thé gay ra cc bién déi vé nhiét 46. Mite d@ suy gidm nang lugng nay thudng duge tinh bing [dB] hay [dB/cm], don vi do nay dugec hiéu nhu sau: vi du tai khodng cach d, bién d6 cla dp 4m 1a P,; 6 khoding cich d, bién do 46 18 p,; ta noi khi di tir d, d&n d, bién do ap am da suy gidm di D{dB], véi D dugc tinh theo cng thite: D[4B] = 20 log (p,/p,) (1.6) Déi voi mo mém va f = 0,2 MHz - 100MHz, c6 thé ap dung cong thie gan diing sau: D6 suy giém D[dB] = f{MHz]. d[cm]. « Bang 1.2. Tinh chat am hoc cita mot s6 méi trubng sinh hoc. [kg/m3x103] [m/s ] 62MHz [cm] [eBiem] Khéng khi 0,00129 331 0,08 7 Nuée 1,0 1492 380 0,002 Mau 1,0 1560 15 0,1 Nuéc tiéu 1,02 1535 - 0,0025 Mo 0,97 1470 04 co 1,04 1568 1 +06 0,7 Gan 1,06 1560, 0,6 Than 1,04 1565 0,5 Nao 1,03 1520 0,5 Da 11 1950 1,0 Xuong 1,7+9,97 | 1700+ 3600 0,7+ 0,2 5 M6 mém S+l Trén bang 1.2. c6 dua ra sy suy gidm nang lugng ciia sOng siéu Am trong mot sO m6i trudng khdc nhau. Ta thay nang luong siéu am bi gidm manh trong méi trudng khOng khi va xuong con v6i mé mém sy suy gidm nay nim trong khodng 0,4 - 1 dB/em Tif c6ng thifc trén ta thay sy suy gidm nay cing phy thudc rat nhiéu vao tan sd, gdn nhu ty 1¢ thugn vdi tan 86. Sy phu thudc nay 18 mét trong nhing han ché ciia siéu am chin dodn, béi nhu ta sé thay dudi day tan so cang cao thi cho dé phan gidi cng cao song d6 suy gidm ciing cao va do d6 46 dam sau cang kém. Chuong I: Co 56 vat ls 7:Khnéch dai bi theo chiéu sau: DGC - Depth Gain Control (hay cdn dude goi vi tén khdc la TGC -Time Gain Compensation) Nang lugng siéu 4m cAng vao sau thi cing suy gidm. Khi vao sau t6i 20cm, v6i ddu dd 3,5 MHz (0 = 1), theo céng thitc trén thi D=70 dB = 3162 lan. Nhu vay nhifng mat phn xa c6 Az nhu‘ nhau néu nim 6 nhitng dé su khiic nhau sé cho nhifng tin higu phan héi c6 a6 Idn rat khdc nhau. Dé khdc phuc diéu dé tin higu phai dude bii bing hé sé khuéch dai nhim tao dn tugng anh déng nhat 6 tat cd cdc do siu. Ngoai ra DGC cing duge chinh khdc nhau khi thim khim cdc bénh nhan gdy béo khéc nhau va chon lya ving khdo sdt nong sau. 2.2.5. Thong sé ca song siéu 4m va kich thuéc hinh hoc cia té chite Vi s6ng siéu 4m phan xa trén mat phan céch do d6 ning lvgng phan xa con phy thudc vao kich thudc ciia mat phan cdch va dé dai buéc séng cha chim tia. Néu ta dat mét vat rin chim vao trong méi trudng chat lng thi ndng lugng phan xa tiy vat d6 phy thudc vao kich thuée cia vat so vi d6 dai buéc séng siéu am. Vat phai c6 d6 dai it nhat I6n hon 1/4 thi mdi cé kha nang phan xa sdng siéu am. Do d6 séng siéu 4m cé tin sé cang cao, tite 1a A cang nhé thi cing dé phat hién va phan biét dude céc vat nhé song cing do dé ma kh6 vao dude sau. Ngudi ta dua ra khdi niém "Half Power distance" - Khoang gidm nita nang lugng - dé chi khodng cdch ma tia siéu 4m cé thé di dugc cho tdi khi nang lung cila chim tia gidm di con m@t nifa. V6i cing m6t loai ddu dd trong nhiing digu kién nhu nhau thi dai lugng ny 1a khéc nhau cho nhifng méi trudng khdc nhau. Trén bang 1.2. 1a khoang cach gidm nifa cia m6t sé méi trudng tiéu biéu. 3. KY THUAT CUA PHUONG PHAP TAO HINH BANG SI&U AM 3.1. Nguyén If tao anh Dau do khi duge kich thich béi xung dién véi chiéu dai va cuBng dd c6 thé diéu chinh duge thi phat ra xung séng 4m lan truyén theo huéng cia dau dd vao méi trudng & mét vin t6c xc dinh béi dic tinh cha moi truBng (mat dé p va dd dan hdi B); séng 4m sé gap cdc mat phan hdi va phan wf tai tan xa én dudng truyén thi sé tao ra cdc séng phan xa va tan xa quay trd vé dau dd va dude thu nhan tai day. Khoang thdi gian mat cho sng dm di dén va quay vé tit mat phan hdi sé xdc inh 46 sdu cia mat phan héi béi céng thifc: t d =cx- 7 3 (1.7) Trong a6: d - khodng cach tix dau dd dén mat phan hdi c - van toc song 4m trong mdi trudng ©: th&i gian cho séng am di tir du dd dén mat phn hdi 2 8 Chuong I: Co sd vat lyD6 ldn ciia bién d6 song phan héi phy thude vao bién do séng phat di, g6c tdi cila song 4m va trd khang 4m cia mat phan héi. Dau dd sé bién di séng héi dm thanh tin higu dign thong qua higu ng 4p dién, tin higu dién nay mang hai thong tin chinh: 1/ thong tin vé 46 1én thong tin nay phan anh tinh chit 4m hoc cia m6i trudng ~ 14 hé qua cia qué tinh twong tdc nhuf trinh bay trén; 2/ théng tin vé vi tri cla nguén tao tin hiéu — qua trung gian do duge thdi gian di va vé cia tin higu; cdc thong tin nay sau d6 dude xif ly va thé hién thanh hinh anh trén man hinh. 3.2. Céc hinh thife thé hién: 3.2.1. A - mode (Amplitude mode) Tin higu héi aim due thé hién bing xung hinh gai trén dao dong ky qua hé théng truc tung va truc hodnh, chiéu cao cia xung thé hién d6 Idn ciia bién dé tin higu hdi 4m, vi tri cia xung thé hién khong cach tix dau dd dén mat phan héi. Loai hinh thé hién nay thutng duge ding trong do dac vi c6 d6 chinh xc cao. 3.2.2, B - mode (Brightness Mode) Tin higu héi Am duge thé hién bdi nhitng cl nay thé hign bién d6 tin hiéu hdi Am, vi tri cdc chém séng xdc dinh khodng cach ti du dd dén mat phan héi. 3.2.3. TM - mode (Time Motion Mode) Ding dé thé hién sy chuyén dng cing phuong vdi tia siéu am cita cdc vat thé theo thdi gian bing céch thé hién hinh anh B - mode theo dién bién thai gian véi cdc t6c dO quét khdc nhau. Két qué 14 néu ngudn héi Am diing yén thi sé tao ra dung thing ngang qua man hinh, cOn néu mat phan héi chuyén déng thi sé ra én do, 1g, dO sang ciia cde cham dudng cong phan anh su chuyén dong ciia mat phan héi. Trén man hinh hién thi ctia TM - mode, bién dQ chuyén dng ciia mat phan héi duge biéu thi trén tryc tung, thdi gian trén truc hoanh, nhd vay c6 thé tinh todn duge vin t6c chuyén dong cia mat phan hdi, khi t6c do quét da duge xdc dinh. Phuong phap A-mode, B-mode cé thé goi chung Ia siéu 4m mét chidu (vi chi Gi m6t tia séng 4m nén chi cho théng tin trén m6t dudng thing tao anh) - Nhu vay: uu diém ciia siéu 4m mét chiéu 1a bing phugng phdp tyong don gidn, ré tién ta c6 thé xéc dinh duge chinh xéc vi tri cia bé mat phan xa va trong kiéu TM cé thé do duge bién d6 chuyén dong cia vat theo phugng song song véi chim tia siéu 4m. - Nhuge diém ciia phuong phdp: khéng cho duge hinh anh tong thé ctia vat cdn chan dodn, khong danh gid dutge cdc chuyén déng c6 phuong vudng géc véi phuong truyén cia tia siéu am. Chuong I: Ca sd vat ly 93.2.4, Hinh anh hai chiéu tinh va dong Co sé ciia kiéu thé hién hinh anh siéu am hai chiéu nay 1a B-mode, duge ding trong hiu hét cdc thiét bi siéu 4m chan dodn tit truée cho dén nay, tir cdc may "Static Scanner" (May quét tinh) cia théi ky so khai cita nganh siéu am chén don thudc thip nién 50, 60... cho dén cdc may quét dong "Real time Scanner" thudc nhifng thp nién gan day. Theo cach thé hién ciia B-mode trong siéu 4m mét chiéu thi tudng xing véi mdi vi ui diu dd trén co thé va méi huéng cia chim tia nhét dinh thi trén man hinh c6 mét dung tao Anh (Line of site) B-mode - phan Anh céc mat phan héi duge tao ra béi cac tric co thé nim trén dudng truyén ciia chim tia siéu am. V6i cdc may "Static Scanner”, suv téng hgp tat cd cdc dudng tao anh tong tng vdi nhiéu vi tri dat ddu dd én co thé theo nhiéu huéng khéc nhau trong cling mét mat phang sé tao thinh hinh dnh siéu 4m phan anh cdc cu tric gidi phdu theo thiét dién cdt ngang qua béi mat phing ndi trén. Vao nhitng nam 60, dé thuc hién sy téng hgp néi trén ngudi ta phdi ding hé théng cAnh tay quét (scanning arm), c&u tao béi cdc truc va khép néi dé didu khién dau do (hinh 1.2). Hansitunee hz Hinh 1.2. My quét tinh v6i canh tay quét Do han ché vé mat ky thuat, dé c6 dugc mét hinh siéu Am ct khoanh Idp eo thé thi phdi mat ré{t nhiéu thdi gian va hinh anh nbn duge chi 1a hinh Anh tinh cha cdc cdu tric, vi vay ngudi ta goi hé thong nay 1a quét hinh anh tinh, Tuy nhién wu diém cia gitfa cdc cau tric chi trén mot hinh. thOng nay 1a cho cdi nhin téng thé vé cdc cu tric va méi lién quan Dé nhin thay su chuyén dGng tic thi cla cu tric trong co thé (dic biét quan trong trong linh vyc tim mach) thi téc 6 tao hinh phai that nhanh, t6c 46 tao hinh thu@ng ding (FR - Frame Rate) khong 25 hinh/gidy; vao cudi nhing nim thudc 10 Chuong I: Co sé vat lythap nién 70 mét thé hé may siéu am mdi ra ddi cho phép ghi hinh tie thdi su chuy€n d6ng cia céc cau tric trong co thé, goi 1a may quét hinh anh déng (Real Time scanner), t6¢ d6 tao hinh nhanh ciia cdc may nay dat dude nhis ky thuat quét chim tia siéu 4m va kha nang xt ly thong tin nhanh cla cdc may dién todn. C6 hai cach quét chi y€u dude sit dung: + Quét dign tif -Electronic Scanning: Céc tia siéu Am duge quét bing céch ding b6 diéu khién kh6a dién ti dé dong mé nguén nudi cdc tinh thé sip xép ke cn nhau, theo mt thi ty théi gian thi cdc tia siu Am sé duge quét theo mot phuong nhat dinh. + Quét co hoc - Mechanical Scanning: tia siéu m duge quét khi cac chain tit dugc quay quanh mét truc hoc dao dong theo kiéu con lic. Mot nhuge diém ctia méy ghi hinh Anh d6ng la dién khdo sat (field of view) bj han ché, khong cho mét hinh anh tng quét nhw trong ky thudt ghi hinh tinh noi trén do ky thuat ghi hinh d6ng bj han ché béi ba yéu td: © So hinh trong mét gidy: Frame rate - FR * Mat d6 dung cho m6t hinh - Line Density - N * DO sau khdo sat-d lién quan chat ché v6i nhau bing céng thife: — = Nxt = 2Nx (1.8) ola G day: VER thye chat sé 1a thai gian tao mot hinh; t - thdi gian tao mot dudng hinh (Line) -1a thdi gian cho tia siéu dm di va vé ti dau dd. Thong thudng 6 dd su khdo sét 20cm, véi s dudng tao dnh cho mot hinh Ia 150 thi sO hinh trong mOt gidy khdng thé vuot qué 25 hinh. Nhu vay néu sit dung dién khdo sat rong thi doi hdi mat 46 dung tao anh Ién dé dim bao chat lugng hinh, va nhu thé lam Ung thdi gian tao nén mét hinh, va déng thoi gidi han 16 d6 tao hinh cia may. Trén céc thiét bi tao hinh déng, nguyén ly tao hinh hai chiéu c6 thé dude tom tit nhut sau: cde xung s6ng Am phat ra 6 cdc chain tit sip xép thanh hang thing hoc cong trén bé mat du dd dé tao nén céc dudng hdi Am hay cdn goi Id cc dung tao Anh; cdc du@ng nay hinh thanh tir cdc diém sinh héi 4m (t4n xa hoc phn xa) ma cdc xung s6ng 4m “gap” phai trén dudng truyén, tap hgp cdc dung tao Anh tao nén m6t mat phang cit. Cac diém tao héi 4m, duding hdi am va mat phang héi 4m sé duge may tinh Iuu trir duéi dang b9 nhé s6 (digital memory) trén co sé hé quy chiéu hai chiéu x, y (hin 1.3); trong d6 vi tri m6t diém hdi Am duge xéc dinh: + trén tryc x bdi vi tri chin tir phat ra xung song am + trén truc y béi thdi gian tré vé cia héi am phat sinh tir diém a6 Chuong I: Co sé vat ly ll+ d6 I6n bién d6 tin hiéu héi Am duge ma hod béi cdc sé theo thang d9 xdm (gray scale) dé hién thi d6 sang t6i, vi cling mét khodng bién d6 hién thi thi thang d6 xm cng Ién kha ning twong phan giifa cdc 6 Anh cang Idn. Hinh anh hién thi duoc dung hay n6i cdch khac 12 tai tao tiv tap hdp cdc bd nhé sO c6 dinh dang 14 ma tran hinh vuéng véi kich thuée méi chiéu cia ma tran 1a 512x512 nghia la c6 512 hang va 512 cOt (cling c6 thé 1a 64x64, 128x128, 256x256, hoc 1024x1024, kich thuéc cAng Idn thi bO nhé xi ly cing nhiéu va hinh cing chi tiét), day c6 su bat déng dang giita sé dudng tao Anh va cia b6 nhé vi thudng s6 dung tao Anh it hon nhidu lan so véi sé c6t cia bo nhé, cho nén ngudi ta thyc hién phép todin ndi suy dé gan cho nhitng cOt khéng tring véi dung tao anh nhiing gid tri trung binh gitfa hai duéng tao anh ké bén gan nhat. Horizontal _Lecetion Hinh 1.3: Tao anh hai chiéu; hinh A- vi tri dudng tao anh xac dinh toa dé theo truc x, dé su cia cdc dudng tao dnh xéc dink 19a d6 theo truc y: hinh B- bo nhd so chita théng tin toa dé cita diém tao héi am; hinh C- b6 nhé sO chita thong tin bién dé héi Gm duge ma hod bai céc 86 ma theo dé sé tao nén thang dé xém (gray scale) ctia ve thé trén man hinh thé hign. 3.2.5. Hinh anh véi truéng nhin mé rong. M6t vai nam gén day nhd nhiing tin bO trong ky thudt vi xif ly, ngudi ta da tao ra dude thé hé may c6 déng thdi cd hai vu diém ciia hai thé hé may noi trén, vita c6 hinh Anh déng, vita khdo sat trén dién rong goi 1a Real time - E.F.0.V. (Expanded field of view) - Siéu 4m thdi gian thyc véi Trudng Nhin Mé ROng. Dé tao dude dién khdo sdt rong, ngudi ta vita di chuyén dau dd theo mét thiét dién cdt ngang co thé vita ghi nhdn hinh dnb, hinh anh duge téng hgp lién tuc tif cdc g6c quét riéng biét ting vdi cdc vi tri ca diu dd, két qua nhan duge 1a mot hinh téng quat, déng thdi vin gitt dugc tinh dong cia Anh. Dé thyc hién ky thudt nay ngudi ta phdi sit dung thuat todn Fuzzy - Logic véi suf xt ly cyl nhanh 2 Chuang I: Co sd vat Ifctia may dién todn va bd vi mach xit ly truyén thong da phuong tién - M.V.P. - Multi - media Video Processor (hinh 1.3). Hinh 1.4: Hinh anh Siéu dm véi trudng nhin mé réng, hinh A-toan canh 1/3 duéi xuong diti va khdp g6i, hinh B-todn cénh mach mdu. 3.2.6. Hinh anh 3 chiéu va 4 chiéu Tao hinh 3 chiéu duge gidi thiéu vao cudi thap nién 80 ctia th ky truéc nho yao te d6 xtt ly nhanh cita edie may tinh chuyén dung. Nguyen If cita tao hinh 3 chiéu: cdc co quan va bd phan trong co thé déu 6 dang hinh kh6i, vi tri, tuong quan trong khéng gian 3 chiéu, cho nén trén mat cit hai chiéu sé khong du tric bén trong va moi lién hé gidi phdu déu thé hién su’ dién ta dit cae théng tin néi én; that ra trong thuc hanh hang ngay cé khong it tung hgp ngudi kham cit cée mat cét hai chiéu ké tue nhau va van dung “ti tung tung” dé biét duoc su tong quan trong khong gian ba chiéu cita cdc cu tric ma hang loat mat cat hai chiéu di qua. Ng y, nhitng bude tién dai ay ni céng nghé da lim thay cho ngudi khdm nhitng cong doan trén dé thé hién moi tuong quan trén ba chiéu khong gian. hai chiéu Thu dit kién cd kh6i thé tich, thye chat la ct hang loat cae mat cd ké tuc hau. Vé mat ky thuat hién c6 hai phuong phap dang duge dp dung cho thu va dung hinh khdi thé ti + Phuong phap thu hinh thi cong — freehand: ngudi ta sit dung cde ddu dd 2D m bién vi tri. Vie thu hinh duge thue hién mot cach thudng c6 gin thém cic bé ec: gidn don nhu quét hode di chuyén dau dd hai chiéu theo huéng vudng goe voi mat cat bang tay, sau dé may sé ty dong tinh todn va dung hinh 3D. Phuong phip nay c6 uu diém 1a ré tién va c6 thé sit dung cdc du dd 2D ma khong cén phai c6 du dd 3D chuyén biét. Tuy nhién hinh 3D tai tao rat phu thude vao ky ning ella ngudi quét va cling khé cé thé cho hinh 3D dep khi cae cfu t dy nhy thai nhi). chuyén dong (vi + Phuong php thu hinh uy dng: sit dung ddu dd ba chiéu chuyén dung Trong kiéu thu hinh nay ngudi st dung chi cin chon vi tri quét thich hgp cho dau dd va gitt 6 tu thé dé trén bénh nhan, dau do s ty dong quét va may sé tao Chutong I: Co sé vat Ws 13