O LIBRIÑO DAS FESTAS

REVISTA OFICIAL DAS PATRONAIS DE BURELA

2

O LIBRIÑO DAS FESTAS

Nº 4 - Venres 24 de Maio de 2019
Dirección Comisión Festas Patronais 2019
Fotografías Lucía Rivas
J.C. Fernández de Sousa - "Bany"
Paco Medina
Logaidea
Outras Colaboracións
Redacción Alfredo Llano García
Jose Díaz
Antonia Eijo Silvoso
Bríxida Pino Lestao
Org. Alfombras Florais de Burela
Antía Yáñez
Logaidea
Xan Carballal
Herminia Pernas Oroza
Outras Colaboracións
Maquetación e edición dixital Lorenzo García Rivera
Edición impresa Gráficas Arfe

Publicación propiedade da Asociación Cultural "Festas Patronais de Burela"

Licenza Creative Commons CC-BY-NC-ND 4.0

SAÚDO DO ALCALDE
A s nosas Festas Patronais son referencia.
Sinalan o inicio das grandes festas da
comarca da Mariña. Son as primeiras. Isto
obriga a preparar un bo programa, unha boa
organización, acadar un orzamento solvente
para ofrecer unhas festas de alta calidade
e motivar á xente de Burela e foráneos a
participar e colaborar en todo aquelo que
se ofrece. A comisión traballou moito e ben
co propósito de que Burela estea á altura
que lle corresponde.
Son referencia por que marcan o inicio da
costeira do bonito. As datas de celebración
actuais, primeira fin de semana do mes de
xuño, puxéronse adrede así para favorecer
que a xente do mar tivese a oportunidade
de participar nelas coa súa familia e amigos
antes de partir en busca do Bonito do Norte
que tanto estimamos en Burela. Durante as
festas observar a fermosa estampa dos
barcos atracados no porto en perfecta
formación, adornados e preparados para
partir, fan que sintamos emoción e notemos
o seu protagonismo nas Festas Patronais.
Somos referencia na realización de alfom-
bras florais. Burela é modelo na confección
3
de alfombras artesanais polos seus orixinais
deseños, por ser unha obra de participación
colectiva con reparto de tarefas perfecta-
mente distribuídas e organizadas, pola
calidade dos acabados e pola lonxitude
ocupada. Realmente a nosa alfombra é un
dos principais atractivos das nosas Festas,
concentra unha grande cantidade de xente
mentres se elabora, cando se remata, e so-
bre todo, cando cumpre a súa misión última
de servir como camiño e guía na procesión
que traslada a Nosa Señora do Carme da
igrexa ata ó porto.
Hai que Prepararse e animarse a tope para
desfrutar das Festas Patronais. Son merecidas.
E imos a ter a oportunidade de compartir
coa familia e amigos uns días singulares,
diferentes, cheos de actuacións e sorpresas.
Hai que participar e experimentar todo o
que se ofrece no programa, que non é pouco,
e presumir de pobo, de porto, de procesións,
de verbenas, de compañía e de xantares.
Unha aperta
Alfredo Llano García. Alcalde de Burela
4
MANTER O NIVEL
D in que o dificil non e chegar sinon
manterse. Escribo este texto ao día
seguinte de que o Athlético de Madrid caera
en oitavos de final coa Juventus de Turín,
tras unha exhibición de CR7. Outra. Con 34
anos mantén as mesmas ganas de triunfar
e facer grandes cousas que cando empezou.
Non digo que a Comisión de Festas e
Ronaldo sexan a mesma cousa, pero váleme
de metáfora. Mentras hai ilusión por facer
as cousas ben é posible que saian ben, e iso
pasa con esta Comisión, que quere seguir a
facer as cousas ben e si se pode mesmo
aínda mellor que na edición anterior. O
tempo e os erros axudan a aprender se os
asimilamos ben. A experiencia é un grado,
se di. Os futbolistas cansan física e mental-
mente, e os compoñentes dunha comisión
de festas tamén. Nunca nada é ao gusto de
todos, hai prexuízos, sorpresas inesperadas,
sustos, choiva, vento... de todo. Pero as
ganas de facer unhas festas o mellores
posibles non se perden, cando vaian a menos
será o momento de deixar paso a outra
xente. É lei de vida. A CR7 ou a Messi tamen
lles pasará, seguro.
As cousas que supuxeron unha moderniza-
ción das Festas hai que mantelas, e refírome
ao autobús con baños ou ao fío musical coa
mesma música para todas as atraccións, por
exemplo. As orquestas seguen a ser das 15
mellores de Galicia, e este ano ademais
contaremos por primeira vez coas 3 grandes
no cartel. As Patronais son un dos grandes
atractivos do noso pobo, quizais xunto á
Festa do Bonito, e penso que cada pobo ten
que explotar os seus filóns. Por suposto sen
esquecer aos que non sexan congregadores
de masas, pero os que sí o son hai que facelos,
na medida do posible, cada vez máis grandes.
As alfombras siguen facéndose con esas
mesmas ganas ano tras ano, o karaoke xa é
parte imprescindible do guión (agora
mellorado ao repartilo en dous días), a
baixada da Virxe segue a congregar multi-
tudes e a marítima segue a transmitir forza
e sentimento, grazas en parte ao tempo
pois estes últimos anos xogou no noso
equipo… Por moitos anos coa mesma forza
e coas mismas ganas, Comisión e pobo,
todos. Por saber chegar, por saber manterse
e por saber irse.
Paz, saude e diversión
Jose Díaz, Concelleiro de Cultura, Educación,
Sanidade e Festexos

C ARTA DA COMISIÓN
C ada ano, cando chega a primavera,
arrecende a festa na Mariña. E de
tódalas festas mariñás, as máis madrugadoras
son as festas de Burela. Son as que anuncian
que está a piques de chegar o verán, que vai
a comezar a costeira do bonito, ou que xa
remata o curso escolar.
Para toda a xente de Burela, un ano máis,
imos prepapar as festas que todos merecedes.
Para os traballadores do mar, para as vosas
familias, para a xuventude que pelexa polo
seu futuro e para cada un dos que axudades
a que Burela medre cada día, vai o noso
esforzo.
Non escatimamos en traballo nin en tempo
para facer un programa de festas que poda
satisfacer a todo o pobo. Recollendo opinions
na rúa, tentamos organizar unhas festas que
satisfagan o gosto dos nenos, dos xóvenes
e dos maiores. Tentamos que nadie se sinta
excluído e que todo o mundo poda participar
e divertirse en calquera dos actos organizados
para tal fin.
Queremos un recinto feiral acolledor e
agradable, para que as nosas familias se
sintan cómodas desfrutando da boa música,
das mellores orquestas e das atraccións para
os máis novos. Queremos unha Burela ben
5
alumeada nestas datas, que reflexe a ledicia
dunha vila en festas. Queremos que a
alfombra floral deste ano se supere en
beleza, como ven facendo cada ano, e que
sexa o noso orgullo e o mellor espectáculo
visual para a xente que nos visita nestes
días. Queremos encher as rúas e o porto con
xente disposta a desfrutar de cada acontece-
mento. Cada concerto, cada pasarrúas, cada
verbena, cada procesión, teñen que servir
de punto de encontro para festexar e atopar
ós amigos e ós parentes que fai un ano que
non vemos.
Todos estes desexos vanse cumprir, un ano
mais, grazas ó esforzo desinteresado desta
Comisión de festas e de todo o pobo.
Queremos agradecervos nesta carta, á xente
que nos votades una man na organización,
e tamén ó Concello, ás empresas, ós co-
mercios e ós hosteleiros bureleses polos
seus donativos. Aproveitamos tamén para
desexarvos a tódolos veciños, que disfrutedes
moito destas festas, coas vosas familias, cos
vosos amigos e cos visitantes que se acheguen
aquí nestas datas.
Vai por ti, Burela!
A Comisión de Festas
6
PRESENTACIÓN DAS PREGOEIRAS
D ende tempos inmemoriais as socie-
dades organizan o tempo dunha forma
cíclica ao longo do ano, segundo determina-
dos eixos: o agrario, a relixión, a climatoloxía...
e, xa na actualidade, en función do tempo
de traballo e de ocio.
En Burela, a primeira parte do ano, diga-
mos os seis primeiros meses, témola perfec-
tamente marcada; o calendario é implacable.
Rematado o Nadal, empezan os preparativos
para o Antroido que, pouco a pouco, se fai
visible: os escaparates da nosa Vila tínguense
de cor, as comidas e os doces son abundantes,
o sal e o azucre mestúranse na nosa dieta.
O Enterro da sardiña marca o remate de
don Carnal e na liturxia católica, co Mércores
de Cinza, dá comezo o tempo da Cuaresma.
A Igrexa revístese de morado, en sinal de
penitencia, e as axencias de viaxes revistense
de ofertas para as vacacións de Pascua. En
poucos días, o cartel e o programa de Semana
Santa fanse públicos, as celebracións
relixiosas, os cofrades e os tambores toman
as rúas e chegamos así ao Domingo de
Resurrección e á Procesión do Encontro
que, para moitos bureleses, xa é un “clásico”.
Podemos dicir que o Luns de Pascua empeza
un novo ciclo: o tempo das Festas. Así, en
plural, é como denominamos en Burela as
festas patronais. Hai anos, os barcos estarían
na costeira do bocarte en Cantabria ou no
País Vasco, as patacas xa estarían plantadas
e sería a época de ir á ribeira por ourizos.
Pero eran outros tempos. Na actualidade,
para a maioría da poboación do noso pobo
comeza a preparación e as conversas sobre
as Festas.
O grupo da alfombra floral deseña, traza
as liñas do que será este ano a alfombra:
que tema?, que motivos terá cada tramo?.
En poucos días hai que iniciar a corta do
verde, despois xa tocará a labor coas flores.
A comisión de Festas ten que ultimar e
preparar todos os contratos e negociacións,
o cartel, o pregón, as orquestras... e nas
conversas o tema é claro: quen virá?, choverá?,

teremos nordeste? (porque se non veu, virá),
fará sol? que barco levará a Virxe?, cantos
barcos sairán este ano?, quen dará o pregón?,
teremos exames o martes?, canto imos
gastar?...
Estamos xa na última semana de maio,
todo ten que estar ultimado. A Santa xa está
engalanada na igrexa parroquial, o alumeado
adorna as rúas, a explanada do porto repleta
de atraccións, os barcos locen as bandeiras
do código marítimo, as bandeiras de Galicia
e de España ondean nas casas, o alumnado
emocionado e excitado nas aulas… É tempo
de festa en Burela.
E xa no último día, antes de empezar os
tres días grandes das FESTAS, unha mestura
de sentimentos impregnan a nosa mente e
o noso corazón: a ledicia, a tristeza e as
inquedanzas están presentes no noso ánimo
e no noso pensamento. Poderán vir todos
os bureleses que están fóra?, todo sairá
ben?... Recordaremos con ledicia pero tamén
con pesar a tódas as persoas que non están
7
con nós e que outrora fixeron posible e
gozaron coa baixada da Virxe ao Porto, coa
procesión marítima, coas atraccións, coa
misa e a sesión vermut do luns, día de San
Xoán.
Non é momento de tristura! É tempo de
ledicia, é tempo das nosas FESTAS
PATRONAIS!
Queremos facer mención a que o habitual
é que o pregón sexa dado por algún residente
ou natural da vila que destaque nalgún
sector profesional concreto ou que sexa
realizado por algunha persoa de renome
que, por unhas ou outras circunstancias,
manteña unha especial relación co pobo. O
noso caso é outro, os nosos méritos son ben
poucos, só somos tres mulleres que vivimos
e traballamos en Burela pero, iso si, que
sentimos paixón polo noso POBO e as súas
FESTAS.
BOAS E FELICES FESTAS!
Pregoeiras 2019. Mulleres do Mar
8
ALFOMBRAS FLORAIS 2019
D eixando atrás as celebracións do 25
aniversario que aconteceron no 2018,
poñémonos mans á obra para levar a cabo
a vixésimo-sexta Alfombra Floral de Burela.
Nesta nova edición, representaremos dous
modos de entretenemento popular na moci-
dade como son os videoxogos e o cómic ou
banda deseñada. Videoxogos populares co-
mo o Super Mario Bros, o Pacman (popular-
mente coñecido como Comecocos) Sonic,
Zelda, Candy Crush… entre outros moitos
maioritariamente da década dos 80, e cómic
do ambito nacional e internacional como
Super López, Mortadelo e Filemón, Os Bolechas,
Asterix e Obelix, Mafalda, Hermanas Gilda,
Marvel… e moitos máis que veremos repre-
sentados na rúa o sábado das festas.
Ano tras ano tentamos innovar en técnicas,
coma o preparado de materiais, fabricación
de cores, etc.; sempre sen deixar atrás a
esencia da nosa Alfombra Floral e o que nos
distingue doutras alfombras florais ou de
serrin do ambito nacional, todas elas únicas
e exclusivas.

Foi alá por comezos de ano cando nos xun-
tamos e comezamos a poñer as ideas sobre
a mesa, a plantexar os debuxos e, inclusive,
a ir facendo as plantillas para o dia grande.
Polo mes de Maio comezamos co picado do
verde e a preparación do material, e é aí
onde debemos facer fincapé no relevo xera-
cional que debe ter a Alfombra Floral para
que teña continuidade por moitos anos.
Cabe destacar que toda esta labor non
9
sería posible sen a implicación do pobo no
dia da confección, así como nas labores
previas coma o picado do verde, a prepara-
ción da flor, a recolecta de café, virutas e
outros materiais; polo que animamos a toda
a xente a colaborar e a aportar o seu gran
de area para esta fermosa obra de arte.
Desexámosvos unhas felices festas,
A organización da Alfombra Floral
10

PROGRAMA DE ACTIVIDADES
Durante as Festas desenvolveranse diversas actividades deportivas e culturais
complementarias á programación eiquí descrita, que serán anunciadas a través da páxina
oficial das Festas Patronais no facebook: facebook.com/festasburela.

VENRES 24 DE MAIO · "BAIXADA DA VILA DO MEDIO"

21:00h Misa na honra da Virxe do Carme, na Igrexa da Vila do Medio. Ao remate da
mesma (21:30 aproximadamente), baixada da Imaxes en procesión ata a Igrexa
Parroquial, acompañada polo Grupo de Música Tradicional da S.C.R. Ledicia.
Estrea do alumeado festivo que ornamentará as rúas do concello durante as
Festas Patronais.

SÁBADO 25 DE MAIO · DÍA DO PREGÓN

20:00h PREGÓN no auditorio da Casa da Cultura a cargo de Mulleres do Mar de Burela.
 11

DOMINGO 26 DE MAIO · DÍA DA INFANCIA

16:30 Ao longo da tarde, FESTA INFANTIL E XUVENIL con hinchables na Praza da Mariña

MÉRCORES 29 DE MAIO XOVES 30 DE MAIO

20:30h GRAN KARAOKE! 2019, catego- 21:00h GRAN KARAOKE! 2019, catego-
rías infantil e xuvenil. ría sénior.

O Gran Karaoke desenvolverase no auditorio da Casa da Cultura. A categoría infantil

abarca ata os 12 anos, a xuvenil dos 13 aos 17 inclusive, e a sénior dos 18 en diante.
Premios para os 3 primeiros clasificados en cada categoría, consistentes en trofeos
conmemorativos e agasallos. Os ensaios serán das 17:00 ás 19:00, ambos días.

VENRES 31 DE MAIO · VÉSPERA DOS "DÍAS GRANDES"

Durante os días grandes contaremos con todo tipo de atraccións no recinto das fes-
tas, instalado na explanada portuaria dende o Venres 31 ao Luns 3 (inclusive).
23:00h Verbena coas orquestras FINISTERRE e PARÍS DE NOIA no recinto das festas.
12

SÁBADO 1 DE XUÑO · DÍA DA "BAIXADA Ó PORTO"

Ao longo da xornada, confección da espectacular Alfombra Floral de Burela, tradición
que mantén viva o esforzo titánico de moitas persoas.
12:30 Pasarrúas a cargo do Grupo de música tradicional "A Rebolaxe" (San Cibrao) e da
Banda de Música de Foz.
14:00h Sesión Vermú coa orquestra ISRAEL, no recinto das festas.
17:00h Pasarrúas, sesión de tarde, a cargo de "A Rebolaxe" e da Banda de Música de Foz.
21:00h Misa Cantada pola Coral Polifónica de Burela na Igrexa Parroquial de Santa María
de Burela.
Ao remate da Misa, procesión de baixada das Imaxes da Virxe do Carme e
San Xoán Bautista ao altar instalado na "nave das redeiras" do Porto,
coordinada pola S.C.R. Ledicia e acompañada por: A.C.M. Arume, Banda de TT. e
CC. Sto. Inocencio de Teixeira, Batuko Tabanka, Batuko Raventola, Coral Polifónica
de Burela, e S.C.R. Ledicia.
Espectacular despregue de artificios de pólvora durante o paso da procesión
polo peirao, ó son do tradicional saúdo da flota pesqueira á Santa.
23:00h Verbena coas orquestras ISRAEL e GARIBALDI no recinto das festas.
 13

DOMINGO 2 DE XUÑO · DÍA DA PROCESIÓN MARÍTIMA

11:00h Pasarrúas a cargo da Banda "Sons e Soños" da Asociación Músico Crisanto.
11:45h Misa cantada polo "Coro de Cervo" no altar sito na "nave das redeiras" do Porto.
Ao remate da Misa, Procesión Marítima na que a Virxe do Carme será portada
polo buque pesqueiro "Siempre San Prudencio", acompañada por parte da
flota na travesía e da Banda "Sons e Soños" en terra firme.
14:15h Sesión vermú coa orquestra RITMO JOVEN no recinto das festas.
22:30h Verbena coas orquestras RITMO JOVEN e EL COMBO DOMINICANO no recinto
das festas.
14

LUNS 3 DE XUÑO · DÍA DA "SUBIDA"

12:00h Procesión de subida das Imaxes ata a Igrexa Parroquial de Santa María,
acompañada pola Banda de Gaitas Dambara, de Burela.
14:00h Sesión vermú coa orquestra TRÉBOL no recinto das festas.
22:30h Verbena coas orquestras TRÉBOL e PANORAMA no recinto das festas.

MARTES 4 DE XUÑO · DÍA DA OFRENDA

12:00h Ceremonia da Ofrenda Floral no porto, en homenaxe ás persoas que o mar
levou, a cargo da embarcación Salvamar Saturno da Cruz Vermella Burela.
 15

LEVAR A VIRXE
E streamos sección no
libriño das festas. Que-
remos coñecer e facervos
tir dos propietarios dos bar- No 2018 o elexido foi O
cos que son elexidos por PiFe, e falamos cos seus
sorteo para levar a Imaxe da donos, Julio Fernández López
chegar a todos e todas o sen- Virxe do Carme na súa nave. e César Piñeiroa Vázquez.

Dende cando tedes o barco?

É a quen nos agarramos nos
Dende hai 15 anos momentos mais difíciles no mar.
Cando hai un problema grave
Levárades a Virxe nalgunha é a quen temos nos nosos
outra ocasión? pensamentos, quen nos da
confianza e fe en que o
Non, esta foi a primeira vez problema, sexa cal sexa, se
resolva. Sentimos como se fose
Emocionalmente, cómo vivides con nós no barco, invisible pero
a tradicional procesión marítima? sempre ahí, protexéndonos de
(Faltaríamos á verdade se non accidentes e outros perigos.
dixeramos que o brilo dos seus (Virxe do Carme, axúdanos! Se
ollos di máis que ningunha non es ti, quen nos vai axudar?)
palabra, unha expresión entre a
devoción e o cariño) Volveríades levala?

Pois podedes imaxinarvos, é Si, por suposto, coa mesma

algo moi emotivo, unha emoción
moi grande, é unha sensacion
de orgullo poder levar a Imaxe
da Virxe un día tan especial e
poder sacala polas nosas costas
arroupados por tanta xente no
porto e co barco cheo tamén e
engalanado para a ocasión.
ilusión que o ano pasado
Hai anos era moita máis a xente
que subía nos barcos durante
a procesión, agora por
seguridade limitouse moito. É
mellor así? De feito, a moita
xente lle gustaría ir nos barcos...

A verdade había moitos riscos,

Quedades con algun recordo é facil ter un percance. Dende
de habela levado? Flores ou logo era moito máis especta-
algunha outra cousa? cular e a xente sentíase máis
implicada, pero as normativas
Con nada, todo queda no mar. buscan precisamente evitar
As flores que adornan a Virxe esos posibles problemas e isto
depositámolas no mar, nun supón unha procesión con
momento ademáis dos mais menos xente pero máis segura.
especiais dado que é xusto no
que lembramos a todos os que Algunha cousa para os
xa non están con nós... lectores do libriño das festas?
Cal é a impotancia da Virxe do Que desfruten un ano máis das
Carme para os mariñeiros? festas con saúde e ilusion
16

A FLOTA PESQUEIRA
EMBARCACIÓNS DE BAIXURA

Sempre Xiana Adrialex Angel Manuel I Espadin Dous

Gonruben Nvo Villa de Llanes Spr Fortuna Costa de Africa

Mar de Annea Coral 7 O Padriño Raiña do Mar

Jormar Novo Estrella Axiña Costa de Lugo

Sapilo Virxen do Rocio Estrela da Mariña O cielito

 17

Cabaliño Cruz y Cristo Carmiña Carlis

Nuevo Eduma Depredador A Gabeira Rakali

BUQUES DE ALTURA

PiFe Hermanos Mendaña Virxen da Blanca

O Cantiño Punta do Castro Plaia de Rueta

Faro de Ons Nuevo Bitácora Río Xunco

18

Raúl Primero Valle Fraga Adviento Uno

Tobalina Smpr. San Prudencio Isami

Agorreta Port of Ayr Nuevo Libertad

Smpr. Nuevo Angel Galiana Segundo Jesús de Galiana

Idurre Berria Martinez Quelle Segmon

Nuevo San Juan Pachilan Siempre Perla

 19

Nuevo Ebenezer Punta dos Xuncos Nvo. Madre Rosaura

Maria Vidal Ribeira do Mar Franivan

Siempre Bellavista Llave de Burela Breogan Uno

Breogan Tres Mataleñas Segundo Breso Uno

Vera Playa do Torno Playa de Ril

Siempre Revuelta Faro de Burela

20

SECTOR PESQUEIRO E INDUSTRIA AUXILIAR

URBANO ROZAS · PESCADOS RODIL LOZANO

PESCADOS MACIÑEIRA · PESCADOS PERONA
PESCADOS DESCAEXPORT · PESCADOS PITERO
PESCADOS SANJURJO-BLANCO · PESCADOS PEPA
PESCADOS BLAS PARADELA · TECNAV S.L.
EFECTOS NAVALES LATITUD · NOROESMAR
ADEXMAR · MARISCOS REGOMAR
 21

FAMILIA
E ste ano non poderei
estar en Burela na
fin de semana grande das
súas Festas Patronais. Non
é a primeira vez: os exa-
mes e o traballo xa me
privaron deste compromi-
so noutras ocasións, inelu-
dible na miña infancia e
adolescencia. Aínda así,
unha nunca remata de
acostumarse a non estar
aquí, na vila que me veu
medrar, en datas tan
sinaladas. Cando vivía en
Burela, era o acontece-
mento do ano. Significaba
o adianto do verán, as
primeiras saídas nocturnas
da adolescencia, o quedar
coas amizades para comer-
nos o mundo. Ata había
compañeiros de clase que
poñían a conta atrás no
encerado para crear hype,
moito antes de que o
termo fose acuñado no
Youtube. A nosa vila, sem-
pre pioneira. Tamén o foi
na elección da fin de
semana principal das Fes-
tas: os mariñeiros querían
honrar os seus patróns, a
Virxe do Carme e San Xoán
Bautista, pero as datas
oficiais coincidían coa cam-
paña do bonito. Signifi-
caba isto que Burela non
ía poder celebralo sen ter
a meirande parte da
familia en alta mar? De
ningunha maneira. E así, xuño. Xusto antes de que os barcos marchen ao bonito. E
as Festas Patronais de pásanse en familia, que por algo decidimos que así fose.
Burela convertéronse na Este ano, como xa dixen, non poderei estar nas Festas
data que dá inicio a todas Patronais. As persoas que si teñan esa sorte celebrarán e
as festividades estivais lembrarán, xuntas, a xente coma min que non pode estar.
que veñen despois, sendo E sabendo que, se fose posible, volverían mudar a data
os seus días grandes a para cadrarmos todos e todas na vila. En familia.
primeira fin de semana de Antía Yañez, escritora.
22

HOSTALERÍA E RESTAURACIÓN

EQUIPO DE PRIMEIRA
P ara o Pescados Rubén Burela FS este
é un ano moi especial. O 4 de setembro
cumpriremos a maioría de idade, dezaoito
anos de historia cuxos mellores momentos
deportivos discorreron sempre rodeados
do halo enfeitizado que inunda a vila burelá
nas festas patronais, coincindo coa recta
final ligueira.
Vivimos o fervor dos play off á daquela
División de Honra da LNFS e acollemos a
Copa de España Feminina 2011, en plenos
festexos. Ademais tivemos o orgullo de
brindar o dobrete histórico, co título de
campioas de Liga 2012-13 e Copa de España
2013, como ofrenda á Virxe do Carme na
emotiva e multitudinaria procesión do
sábado. O noso último xesto de comuñón
coa celebración máis importante de Burela
ao longo de todo o ano vivímolo en 2016;
tivemos a honra e privilexio de compartir a
inmensa alegría do segundo título feminino
de Liga, directamente dende o último partido
da tempada, disputado na Rioxa, con centos
de mariñáns que nos recibiron noutro dos
23
días grandes das festas, en pleno domingo,
cunha explanada portuaria ateigada que
cantou e bailou ao ritmo das Guerreiras
Laranxas.
Que máis podemos pedir nesta unión tan
especial coas patronais? Pois quizais que
algún día o futsal tamén poida formar parte
doutro dos grandes momentos das festas,
que a maxia do esférico e do Espírito Laranxa
poida quedar plasmada nas rúas da vila, nesa
obra de arte efémera á que decenas de
persoas dedican tantas horas e días previos
para que Burela luza a máis Bonita do ano.
A Familia Laranxa deséxalles unhas fermosas
festas a burelaos/ás e visitantes, porque
como non podía ser doutro xeito o grande
evento do ano que inaugura a xira festiva
do verán na Mariña volverá deleitarnos co
mellor do mellor.
Vémonos no campo da festa e agardá-
mosvos a vindeira tempada en Vista Alegre
para gozar, de novo por fin, do mellor fútbol
sala feminino e masculino na élite.
Porque somos máis de Primeira ca nunca!!!!
24

HOSTALERÍA E RESTAURACIÓN

BAR ESTACIÓN · DOCE LECER · RESTAURANTE ARENAL · A CASA DA AVOA

RESTAURANTE MESÓN O POETA

FOGAR, DECORACIÓN, BAZARES

BALTAR TEJIDOS · JOSÉ ANTONIO BURELA S.L. · DECORACIONES O DEDAL

MERCERÍA PACITA · BURELARTE · SILBE BURELA C.B. · COCIÑAS MASEDA
ELECTRODOMÉSTICOS QUELVI · ELECTRODOMÉSTICOS LESTAO
CAPRICHOS · CRISTALERÍA CAO · MERCERÍA CORINA · IDEA DECORACIÓN
FERRETERÍA O PUENTE · FERRETERÍA O PENOURAL

A VIAXE DE BRANDÁN
F oi en setembro do ano 1997 cando o
Concello de Burela emprendeu o ambi-
cioso proxecto de por en marcha a Escola
Municipal de Música de Burela.
A filosofía da escola foi crear, a través da
práctica instrumental, un espazo para a
formación de agrupacións tanto vogais coma
instrumentais que propiciaran unha futura
labor de traballo en equipo que permitira
levar a cabo diferentes proxectos musicais,
nos que todos os membros da escola se viran
implicados, creando deste xeito un impor-
tante grupo humán que permitiu levar a
cabo representacións tan importantes coma
a que quero contarlles.
Un dos traballos máis destacados da escola
é o curso interdisciplinar que se realiza no
mes de Xullo, que ten unha vida de máis de
dez anos, que sen restar importancia ao
resto de actividades que se realizan ao longo
do ano, representa a máxima expresión
musical, xa que é cando preparamos obras
musicais de creación propia, cun amplo
espectro didáctico e formativo, conxugando
nelas todas as especialidades instrumentais
e vogais que se exercitan no noso centro.
Froito dese traballo e da experiencia destes
anos, xurde a idea de dar entidade a eses
proxectos e outorgarlles a relevancia que
merecen dentro do ámbito académico e
musical. Estou a falar da edición do libro-
25
disco A viaxe de Brandán.
O traballo realizado pola orquestra e o
coro integrado por alumnos da Escola de
Música de Burela, e alumnos e mestres
doutras Escolas de Música da Mariña que
colaboraron neste proxecto, coido que
merece este recoñecemento de ser editado
e difundido, e sería moi positivo que este
fose o comezo doutros proxectos futuros.
Neste traballo mestúranse todos os valores
que queremos sementar nos nosos alumnos,
a dedicación, a constancia , o esforzo, o
compañeirismo o traballo en equipo, e que
sen darnos conta, foron creando un pouso
que conseguiu que todos os intereses
persoais se traduciran no interese colectivo,
que foi dar o mellor de nos e sacar este
traballo adiante con moito cariño e resolución.
Un traballo coma este supón un importante
reto para todos, xa que tratamos de conxugar
dentro dun marco de calidade, os sentimentos
e emocións dos personaxes, dos actores e
dos intérpretes, o que pon de manifesto ese
grao de madurez que acadou a escola despois
destes anos, ao conseguir que o principio
polo que foi creada se vexa deste xeito
superado e deixando esa semente transversal
do culto ao esforzo e ao traballo xeneroso
nas xeracións que por ela pasaron.
Xan Carballal. Director da Escola Municipal
de Musica de Burela
26

SECTOR DA CONSTRUCIÓN E RELACIONADAS

JORDI JORDÁ INSTALACIONES · CONSTRUCCIONES HNOS FRAGA CILLERO

ELECTROTEL · ELECTRICIDAD VÍCTOR · ALUMINIOS OS CASTROS
ELECTRICIDAD SANTIAGO · ALUMINIOS CRUZ DA VENTA
ELECTRICIDAD ANTONIO GIL ROUCO "PELÉ" · ALUMINIOS VILLARQUIDE
MARMOLERÍA BURELA · CARPINTERÍA PERNAS · REVESPIN CANTÁBRICO
XANELA ARQUITECTURA · FINCAS MÓNICA · PINTURAS XURXO
CARPINTERÍA A XANELA DE JUAN

BURELA, NÚCLEO DE RECENTE FORMACIÓN E SEN HISTORIA?
Q ue Burela é moita Burela e existiu desde
sempre, diso os burelaos non temos
ningunha dúbida. Mais, é unha esaxeración
dicir “desde sempre”? Segundo se mire e
con matices.
Os especialistas atrévense a constatar unha
ocupación relativamente intensa da nosa
franxa litoral, nunha serie de asentamentos
como son o castro do Cabo Burela, o castro
de Chao do Castro e a Punta de Castrelo.
Nesta última localización confirmouse, a
teor dos restos descubertos, unha villa a
mare, é dicir, un establecemento rural litoral
vinculado ao medio mariño circundante,
datado na temperá Idade Media (século IV).
Quizais puidese ser este o xermolo da nosa
Burela mariñeira.
Pero aínda queda por explicar o paso
habitacional desde a liña de costa ao
inmediato interior. Tense falado tanto de
causas climatolóxicas como de ataques
externos a través do mar. Despois de varios
séculos de escuridade informativa, na segunda
metade do século X hai constancia da villa
de Burela, situada na ladeira do Monte
Aquilar, entre os regatos Torrentes e Pomeda,
e de que xa tiña unha economía mixta de
27
carácter agropecuario e mariño. Completaba
o núcleo poboacional unha fortificación nas
inmediacións do devandito monte chamada
“Castelo Aquilar”. Dedúcese que a súa función
podería ser só defensiva (contra as incursións
normandas e musulmás) ou tamén que,
engadise a esta función, a de actuar como
elemento coordinador do territorio
circundante.
No decurso do século XII ten lugar unha
importante etapa de crecemento económico
e social na área mindoniense; e no relativo
a Burela, constátase a existencia da igrexa
de “Santa María de Burela” e tamén un
“villar”, produto dun proceso de ocupación
e explotación do espazo periférico. Con
estas dúas últimas unidades poboacionais
temos xa as catro unidades básicas que,
andando o tempo, configurarían os catro
barrios característicos de Burela, e que
seguindo unha orde cronolóxica son: vila,
castelo, igrexa e o vilar.
Na segunda metade do século XV ten lugar
outra alteración da fisionomía do entorno
coa “aparición” dunha nova edificación: a
“casa-torre”, “casa forte” ou “nova fortaleza
señorial”. Os estudosos da materia consideran
28

SAÚDE, EDUCACIÓN, OCIO, MASCOTAS

KIOSKO MOROCHA · DIETÉTICA Y NUTRICIÓN ALBA VILA

GINECÓLOGO GARFIA · LIBRERÍA AUMA · FAUNA BURELA
ORTOPEDIA DA MARIÑA · ROSA MARTÍNEZ · NOEL LÓPEZ PINÍN
COME & SANA DIETISTA-NUTRICIONISTA · VERBUM
CENTRO ÓPTICO DA COSTA · TOMÁS ÓPTICO · LIBRERÍA NOBEL
A LEIRA · GIMNASIO HAWK · AMBULANCIAS BURELA
AUTOESCUELA NÓS · CLÍNICA DAVID MARIÑA
PARAFARMACIA ORTOPEDIA BURELA · LORENA DÍAZ
CENTRO DE ESTUDIOS ATENEA · CENTRO EDUCATIVO EUREKA
ENGLISH SCHOOL · JOSÉ LUIS MOURELLE FERNÁNDEZ

que pode tratarse dunha “baixada ao chan”
dos antigos recintos fortificados da Alta
Idade Media, construídos entre as “penas
bravas e os outeiros” e que agora, no novo
período tardo-medieval, xa quedaran
obsoletos. É máis que probable que esa casa-
torre de Burela de Cabo estivese relacionada
co control e coa defensa do porto e a súa
actividade económica. Así pois, non parece
ser casualidade que a primeira referencia
gráfica coñecida do porto burelao se date
en 1466, no portolano do cartógrafo italiano
Grazioso Benincasa.
Constatados quedan xa os enclaves de
Burela de Cabo e de Vilar, faltándonos o
entorno da igrexa que foi medrando ao
longo dos últimos séculos medievais ata
configurar outro núcleo de poboación que,
debido á súa localización entre os dous
enclaves arriba sinalados, recibiu o nome
de “Vila do Medio”.
A comezos do século XVI o porto posúe xa
un marcado carácter mariñeiro coas súas
casas, casares e casetas de pescadores;
testemuñándose a partir de 1527, a captura
de baleas. A grande importancia da actividade
baleeira obsérvase na configuración dunha
29
infraestrutura especializada: a atalaia,
levantada nun lugar empinado e alto, que
servía para que os pescadores puidesen
divisar as baleas que pasaban preto da costa,
e tamén para rexistrar os ventos e incluso
para a fortificación do porto. A caza de baleas
combinábase coa pesca costeira da sardiña,
polo menos ata finais do século XVII, cando
tivo lugar a desaparición dos cetáceos destas
augas.
Neste período, a vila de Burela xa se
configura como un asentamento unitario
que responde á seguinte estrutura
polinuclear: Burela de Cabo, que é a sede
do poder señorial local, simbolizado na súa
torre; a Vila do Medio, que se converte no
centro territorial e relixioso; o Porto, que
irá canalizando aos poucos a actividade
produtiva (Burela naceu mariñeira); e,
finalmente, Vilar (o antigo villar tardo-
medieval), un enclave periférico que posuía
as mesmas características que Burela de
Cabo; isto é, un pazo señorial, unha
explotación agropecuaria, dous muíños
alimentados polo regato de Pomeda e, por
suposto, o souto de Cinoche. Eis os catro
focos poboacionais que a rede viaria se
30

ALIMENTACIÓN

CARNICERÍA ENRIQUE · CATERING TWITY · RASCA Y PICA

FRUTERÍA MYFRUIT · PANADERÍA TRABADA
CARNICERÍA MONTE CASTELO · O LAGAR
PANADERÍA HÚCAR · CONGELADOS CÍES

encargou de unir, con maior ou menor fortuna.
Conforme avanzaban os séculos da Idade
Moderna, comezaba a darse unha
diversificación de funcións na área portuaria
onde vivían “persoas de distintos oficios e
entre eles tamén labregos e artesáns”. Deste
xeito, no ano 1787 contaba a parroquia
burelá con 560 habitantes e 28 teares, que
daban 3.096 varas de lenzo ordinario e 1.049
de estopilla. Pero como esta produción non
abondaba para satisfacer a demanda local,
apareceu entón a figura do comerciante ou
“traficante en liño" que era importado de
Castela. Parece que se trataba de labregos
que, ao volveren da seitura en terras castelás,
traían para as súas localidades varios
cargamentos de liño.
E se nos fixamos agora nos pescadores
desa área portuaria, cabe sinalar que durante
o século XVIII a pesca principal dos portos
mariñaos continuaba a ser a sardiña,
practicada coa arte do xeito. Capturábanse
tamén outras especies como a pescada e
mais o congro e, en menor cantidade, a raia
e o rodaballo. Porén, nun informe de 1789
relativo á pesca da sardiña no porto de
31
Burela, dise que non existen costeiras
regulares que dean lugar ao proceso de
salgado. As causas eran, por un lado, que
se trataba dun porto situado en mar aberto
(“no máis vivo da costa”) e, por outro, que
a pesca só se practicaba no verán,
empregando como cebo certos peixiños
denominados gueldo, que había que ir buscar
ás rías atlánticas ou a praias afastadas.
Non sucedía o mesmo co congro, o máis
afamado da costa galaica segundo Cornide.
Este peixe foi o protagonista de abundantes
costeiras, que si posibilitaban o seu salgado
ou, mellor dito, o seu “salpresado”, e dun
importante comercio marítimo entre a Mariña
e outros portos de España e de Portugal.
Por vía terrestre, arrieiros e maragatos
chegaban ata Burela e San Ciprián para
cargar as recuas de congro curado con destino
aos distintos mercados galegos e casteláns.
A partir do derradeiro cuarto do século
XVIII as capturas vanse reducindo, ao tempo
que diminúen tamén o número de
embarcacións e de mariñeiros ou mareantes,
que tal era a denominación que entón se
lles daba. Recibían este nome os afiliados á
32

TALLERES E AUTOMOCIÓN

NEUMÁTICOS MOTOR FE · TALLERES LORENZO ALFOZ · AM MULTIMARCA

HERFRAUTO · PITBIKEGP.COM

MENCIÓN ESPECIAL ÁS FLORISTERÍAS


organización gremial denominada Matrícula
de mar que permitía o exercicio da pesca.
Os que non estaban inscritos nesta
organización, pero que alternaban os labores
agrícolas coa pesca, chamábanse na linguaxe
da época terrestres, existindo entre uns e
outros unha rivalidade por facerse cos
recursos do mar, que os agremiados
reclamaban para si. O marqués de La
Ensenada reestruturou durante o seu
ministerio (ano 1748) a Matrícula de mar
(creada polo ministro Patiño no ano 1737),
prohibindo a pesca aos terrestres. Este feito
concedía aos pescadores agremiados a
explotación exclusiva do mar, pero a cambio
debían prestar servizo nos buques de guerra
do Estado desde os 17 ata os 60 anos. O
masivo recrutamento de pescadores para a
Real Armada, xunto co veto imposto aos
terrestres, motivou o descenso no número
de embarcacións, de mariñeiros e de capturas.
En consecuencia, os portos de Foz, Burela
e San Ciprián sumíronse nunha crise non só
pesqueira senón tamén da industria de salga.
As causas foron varias: deficiencias no
aprovisionamento do sal –había que
33
fornecerse en Ribadeo ou en Viveiro, o que
ocasionaba gastos considerables–, o mal
estado dos camiños e, sobre todo, a falta
de artellamento dos mercados galegos. Os
mareantes, entre guerra e guerra, limitábanse
a pescar por conta de armadores que lles
mercaban a práctica totalidade das súas
capturas; comercializando eles pola súa
conta algunhas partidas de peixe, aínda que
se trataba duns excedentes moi escasos
debido á exclusión de parte do produto para
os dereitos señoriais e os impostos reais.
A falta de brazos que realizasen as
actividades pesqueiras e o desabastecemento
dos mercados motivou que en toda Galicia,
nomeadamente na provincia de Mondoñedo,
que era a máis afectada, se erguesen
continuas peticións ao Goberno para que
levantase o veto imposto aos terrestres. A
regulamentación “suavizouse” pola Real
Ordenanza de Matrículas de Mar de agosto
de 1802 a fin de atenuar a escaseza de
mariñeiros para a pesca por mor da Guerra
de Independencia, autorizándose en 1805
a admisión de non matriculados.
Ao entrar no século XIX, Burela era un
34

SECTOR FINANCIEIRO E XURÍDICO-ADMINISTRATIVO

ASESORÍA MONICAR · MERCEDES RUBAL ABOGADA · SEGUROS AXA

MARTA MARTÍNEZ PALEO ABOGADA · CARMEN FERNÁNDEZ RIVERA
NOCEDA ASESORES S.L. · CATALANA OCCIDENTE · 3A CONSULTORES
RODRIGO FERNÁNDEZ VILANOVA ABOGADO · NAIMAR GESTIÓN DE FINCAS
ENCARNA BERNAL MARÍN ABOGADA · CECILIA GONZÁLEZ PITA ABOGADA
PABLO ÁLVAREZ RAMOS AVOGADO

TECNOLOXÍA, COMUNICACIÓN, ESPECTÁCULOS

INFORMÁTICA ELIAS TIMIRAOS · BEEP BURELA

VODAFONE BURELA · LUCKIA.ES APUESTAS · COMPUTER 3 S.L.
ONLINE INFORMÁTICA · TECNO GALAEQUIA · FOTO MARILÓ
A VAQUIÑA POLO QUE VALE · MARCO ABAD FOTOGRAFÍA

pequeno porto onde a pesca da sardiña
podía considerarse en 900 millares anuais
e a do congro en 300, e os seus mariñeiros
só se dedicaban á pesca cando ía bo tempo.
A raíz disto, resulta moi evidente o atraso
desta zona con respecto á costa atlántica.
Durante os anos 1879, 1880 e 1881 a pesca
da lagosta adquiriu un importante
protagonismo nos portos do Cantábrico,
verificándose entre os portos do Vicedo e
de Burela, nunhas 12 millas de costa marítima;
chegando a pagarse por cada peza viva un
mínimo de cinco reais. A prensa da época
fíxose eco dos graves prexuízos que
ocasionaría esta pesca indiscriminada. Despois
de continuadas protestas, unha orde do
comandante de Mariña do porto de Ribadeo
prohibe a pesca da lagosta durante a época
de cría (o mes de abril aproximadamente).
O detalle anecdótico é que os pescadores
locais “andaban á lagosta” única e
exclusivamente para vendela aos franceses,
posto que no mercado interno non tiña
ningunha aceptación. En Burela, durante
esta época, chegou a funcionar unha cetaria
dedicada exclusivamente ás lagostas. Alí
35
agardaban estes crustáceos a chegada dos
balandros franceses. Non obstante, a principal
captura, realizada durante os meses de
primavera e de verán, continuaba a ser a
sardiña, mentres que o outono e o inverno
quedaban para a pesca dos budións.
As embarcacións ancoraban ao abrigo duns
escollos naturais que sobresaían do mar, ao
comezo da praia. Cando os temporais se
intensificaban contra a costa, os mariñeiros
acudían para protexer as súas embarcacións
sobordándoas na praia. Perante a carencia
dun refuxio permanente e seguro, os seus
propietarios optaron por levalas a invernar
aos portos naturais de Foz e de San Ciprián,
abrigados de seu, a diferenza do de Burela
que estaba moi metido no mar aberto.
Habería que esperar ata o primeiro terzo do
século XX para a construción do porto, pero
o que importa é que a base mariñeira da
nosa vila xa estaba sementada, malia que
os nosos mariñeiros non o fosen a tempo
completo. Cuestión de agardar.
Herminia Pernas Oroza, doutora en xeografía
e historia pola USC e mestra de secundaria
36

MODA E ESTÉTICA

EL MUNDO DE SOFÍA · CHAMORRO · MARTA BARCALA

PELUQUERÍA PEINETES KERSA · NEW STYLE · PELUQUERÍA ROSANA
KAROA MODA · ZALO MODA · FRAGANCES & COLORS
PELUQUERÍA ALBORADA · DON ZAPATO · LA 5ª DE CATYCRIS
JATAY SPORT · PELUQUERÍA MARIBEL · 28 BARBER
CENTRO DE ESTÉTICA PATRICIA MON · PICHI SPORT
JOYERÍA KESARYS · SABRINA MODA · PELUQUERÍA INNOVA
CORTENOVO PELUQUEROS · MIMITOS · ZAPATERÍA MERISSELL
NUNA BELLE · ORIENTALIS BURELA · PELUQUERÍA LOLA · ISABELLA
PELUQUERÍA ELENA VARELA · JOYERÍA PORTO
PELUQUERÍA NAZA TEIJEIRA · EL Y ELLA · BATTYKANO
ABELLA JOYERÍA · REINVENT EQUIPO DE ESTILISTAS

CORAL POLIFÓNICA DE BURELA
A Coral Polifónica de Burela é unha agrupa-
ción mixta formada na actualidade por 36
voces. Constituíase o 18 de agosto de 1987
por iniciativa dun entusiasta grupo de afecio-
nados ó canto coral. Logo dun intenso ano
de duros ensaios tiña lugar a súa presentación
ó público no Cine Mon de Burela, o 21 de
Maio de 1988. Os seus fins son a difusión e
interpretación da música coral nas súas
vertentes de Polifonía Clásica, Relixiosa,
Folclórica, Popular e Contemporánea.
É moi extensa a súa participación por toda
a xeografía Galega e Asturiana, actuando
tamén con frecuencia por Castela e León.
Son destacables tamén actuacións en Euskadi
e nas televisións públicas TVE e TVG.
Entre as súas diversas iniciativas destacan
a organización dos Concertos de Zarzuela,
onde actúa en conxunto con outras forma-
cións de canto e de música; o festival anual
“Letras Galegas” en Maio, que coincide co
seu aniversario da Presentación ó público;
e o clásico anual “As Panxoliñas” en Decembro.
Tamén destaca a presentación dun álbume
en formato CD o 14 de decembro do 2007
tiña lugar, editado por Clave Records e
gravado en abril do 2006 na igrexa parroquial
37
de San Román de Vilaestrofe (Cervo).
Na celebración do seu XX ANIVERSARIO,
o 3 de Maio de 2008, reúnen por vez primeira
nun mesmo concerto a tódalas corais da
Mariña Lucense: Coral Polifónica de Ribadeo,
Orfeón da Sociedade de Obreiros de
Mondoñedo, Coral Polifónica de Foz e Coral
Polifónica Alborada de Viveiro; nun acto
musical moi importante e sen precedentes.
A Coral Polifónica de Burela estivo dirixida
por D. Secundino Rodríguez Pérez ata
Outubro de 1989, ano no que se fai cargo
da dirección D. Higinio Pérez Bustabad
durante dez anos ata Febreiro de 1999. A
partir desta data é dirixida por D. Delio
Represas Carrera, profesor do Conservatorio
de Viveiro. Dende novembro de 2005 ata
decembro do 2011 comparten as tarefas de
ensaio e dirección D. Delio Represas Carrera
e D. Felipe Sánchez Fernández, sendo D.
Felipe Sánchez Fernández, matrícula de
honra no grao Superior da especialidade
de guitarra, quen dirixe a Coral ata Xaneiro
do 2018.
A partires desta data e ata a actualidade,
a dirección está a cargo de D.  Iván   Vale
Fraga.
38

NEGOCIOS ESPECIALIZADOS

ADMINISTRACIÓN DE LOTERÍAS · TINTORERÍA LAVANDERÍA O PARQUE

O ZAPATEIRO · TINTORERÍA O FARO · CEREZO BIKES
S.A.T. FERNANDO · FORESTAL VIVARIENSE S.L. · VIAJES ECUADOR

PARTICULARES COLABORADORES
ÁNGELES CHAO REGO

OUTROS AGRADECEMENTOS
A tódalas persoas, asociacións, colectivos, empresas e institucións que
axudan, en maior ou menor medida, a levar a cabo as Festas Patronais de
Burela 2019; especialmente a aquelas que preferides permanecer no
anonimato e a aquelas empresas que por colaborar mediante doazóns non
figuran neste libriño.

Sen vós, todo sería moito máis difícil.

 39

REFRANEIRO DO MAR
Non comas lamprea que ten a boca fea
Trata en sardiña e comerás galiña
Do mar o salmón e da terra o lacón
Golfiños a choutar, acaba o calmo no mar
As estrelas a brilar, mariñeiros para o mar
Chuvia de morriña, nin peixes nin fariña
Nordés escuro, vendaval seguro
A miñoca é a que engana, non o pescador nin a cana
A lancha rota calquera vento lle ven en contra
Cando o capitán fala suave, mal lle anda á nave
Néboa no Castelo, sardiña no garabelo
GRANDES PATROCINADORAS