Professional Documents
Culture Documents
Standarti ISO 14001 - Kerkesat - Alb
Standarti ISO 14001 - Kerkesat - Alb
STANDARDI ISO
NDËRKOMBËTAR 14001
Edicioni i tretë
2015-09-15
Contents
Hyrje .............................................................. 5
1. Qëllimi ......................................................... 8
2. Referencat Normative ............................................... 8
3. Terma dhe përkufizime .............................................. 8
3.1 Terma lidhur me organizatën dhe lidershipin ....................... 8
3.2 Termat lidhur me planifikimin.................................. 9
3.3 Termat lidhur me planifikimin................................. 11
3.4 Termat lidhur me planifikimin................................. 12
4. Konteksti i Organizatës ............................................. 14
4.1 Të kuptuarit e organizatës dhe konteksti i saj ...................... 14
4.2 Të kuptuarit e nevojave dhe pritshmërive të palëve të interesuara ....... 14
4.3 Përcaktimi i fushëzbatimit të sistemit të menaxhimit të mjedisit ......... 14
4.4 Sistemi i menaxhimit të mjedisit ............................... 14
5. Lidershipi ...................................................... 14
5.1 Lidershipi dhe përkushtimi ................................... 14
5.2 Politika e Mjedisit ......................................... 15
5.3 Rolet, përgjegjësitë dhe autoritetet në Organizative .................. 15
6. Planifikimi ...................................................... 16
6.1 Veprimet për tu përballur me rreziqet dhe mundësitë ................ 16
6.1.1 Të përgjithshme .......................................... 16
6.1.2 Aspektet mjedisore ........................................ 16
6.1.3 Detyrimet për përputhshmërinë ............................... 17
6.1.4 Planifikimi i Veprimeve ..................................... 17
6.2 Objektivat e mjedisit dhe planifikimi për t’i arritur ato ................ 17
6.2.1 Objektivat mjedisore ....................................... 17
6.2.2 Planifikimi i veprimeve për të arritur Objektivat mjedisore ............. 17
7. Mbështetja...................................................... 18
7.1 Burimet ................................................ 18
7.2 Kompetenca ............................................. 18
7.3 Ndërgjegjësimi ........................................... 18
7.4 Komunikimi ............................................. 18
7.4.1 Të përgjithshme .......................................... 18
7.4.2 Komunikimi i brendshëm .................................... 19
7.4.3 Komunikimi i jashtëm ...................................... 19
Parathënie
ISO (Organizata Ndërkombëtare për Standardizimin) është federata mbarëbotërore e trupave të
standardeve (trupat anëtare ISO). Puna për përgatitjen e Standardeve Ndërkombëtare kryhet normalisht
nëpërmjet komiteteve teknike ISO. Çdo anëtar i trupave i interesuar në një temë për të cilën është
themeluar një komitet teknik ka të drejtë të përfaqësohet në këtë komitet. Organizata ndërkombëtare,
qeveritare dhe joqeveritare gjithashtu marrin pjesë gjate punes ne organizaten ISO. ISO bashkëpunon
ngushtë me Komisionin Ndërkombëtar Elektroteknik (IEC) në çështje të standardizimit elektroteknik.
Procedurat e përdorura për të zhvilluar këtë dokument dhe ato të synuara për mirëmbajtjen e tij të
mëvonshme janë të përshkruara në Pjesën e parë të Direktivave ISO/IEC. Në mënyrë të veçantë kriteret e
ndryshme të miratimit të nevojshëm për tipet e ndryshme të dokumenteve ISO do te duhet (should) të
jenë të njohura. Ky draft u përpilua në përputhje me rregullat e editimit të Pjesës së dytë të Direktivave
ISO/IEC (Shih www.iso.org/directives).
Tërhiqet vëmendja për mundësinë që disa nga elementet e këtij dokumenti do te mund (may) të jenë
subjekt i të drejtave të patentës. ISO nuk duhet të mbajë përgjegjësi për identifikimin e ndonjë të drejte të
tillë të patentës. Detajet e ndonjë të drejte patente gjatë zhvillimit të dokumentit do të jenë në Hyrje / ose
në listën e pranuar ISO të deklaratave të patentave (shih www.iso.org/patents).
Çdo emër tregtar i përdorur në këtë dokument është informacioni i dhënë për lehtësinë e përdoruesit dhe
nuk përbën ndonjë akt mbështetje.
Për një shpjegim mbi kuptimin e termave dhe shprehjeve të veçanta të ISO që lidhen me vlerësimin e
konformitetit, si dhe informacion në lidhje me respektimin nga ISO ndaj Organizatës Botërore të Tregtisë
(OBT) parimet në Barrierat Teknike në Tregti (BTT) shih URL e mëposhtme:
www.iso.org/iso/foreword.html.
Komiteti përgjegjës për këtë dokument është Komiteti Teknik ISO/TC 207, Menaxhimi i Mjedisit,
Nënkomiteti SC 1, Sistemet e Menaxhimit të Mjedisit.
Ky version i pestë anullon dhe zëvendëson versionin e dytë (ISO 14001:2004), i cili është rishikuar
teknikisht. Ky gjithashtu inkorporon Korigjimin Teknik ISO 14001:2004/Cor.1:2009.
Hyrje
0.1 Sfondi
Arritja e një ekuiliberi midis mjedisit, shoqërisë dhe ekonomisë konsiderohet thelbësorë për të
përmbushur nevojat e të tashmes pa kompromentuar aftësinë e gjeneratave të tjera për të përmbushur
nevojat e tyre. Synimi për zhvillimin e qendrueshëm, është arritja e ekuilibrit të tri kolonave të
qendrueshmërisë.
Pritshmëritë shoqërore për zhvillim të qëndrueshëm, transparencë dhe përgjegjshmëri kanë evoluar me
legjislacionin gjithnjë e më të rrepte, presione në rritje mbi ndotjen e mjedisit, përdorimit joefikas të
resurseve, menaxhimit inadekuat të mbeturinave, ndryshimeve klimatike, degradimit të ekosistemeve
dhe humbjen e biodiversitetit.
Kjo i ka udhëhequr organizatat për të adoptuar qasjen sistematike ndaj menaxhimit të mjedisit duke
zbatuar sistemet e menaxhimit të mjedisit me synim që të kontribuojnë në kolonat e qendrushmërisë së
mjedisit.
0.2 Synimi i sistemit të menaxhimit të mjedisit
Qëllimi i këtij Standardi Ndërkombëtar është të pajisë organizatën me kuadrin për të mbrojtur mjedisin
dhe t’i përgjigjet kushteve të mjedisit në drejtpeshim me nevojat ekonomiko-shoqëore. Ai përcakton
kërkesat që bëjnë të mundur për një organizatë, të arrijë rezultatet e synuara të vendosur për sistemin e
saj të menaxhimit të mjedisit.
Qasja sistematike për menaxhimin e mjedisit mund t’i sigurojë menaxhimit të lartë informacionin për të
krijuar suksesin për një afat të gjatë dhe të krijojë mundësitë për kontributin për një zhvillim të
qendrueshëm nëpërmjet:
- mbrojtjes së mjedisit nëpërmjet parandalimit apo zbutjes së ndikimeve negative në mjedis;
- zbutjes së efekteve negative të mundshme të kushteve të mjedisit për organizatën;
- ndihmës në përmbushjen e detyrimeve për përputhshmërinë;
- rritjes se performancës të mjedisit;
- kontrollimit ose ndikimit te mënyrës me të cilën janë projektuar, prodhuar, shpërndarë,
konsumuar dhe asgjësuar produktet dhe shërbimet, duke përdorur perspektivën e ciklit të
tyre të jetës, që mund të parandalojë ndikimin në mjedis te paqellimshem duke e zhvendosur
diku tjetër brenda ciklit të jetës;
- arritjes se përfitimeve financiare dhe operacionale që mund të rezultojnë nga zbatimi
alternativave të pranueshme të mjedisit, që forcojnë pozicionin e organizatës në treg;
- komunikimit të informacionit për mjedisin drejt palëve përkatëse të interesit.
Ky Standard Ndërkombëtar, si të gjithë Standardet Ndërkobmëtare, nuk synon të rrisë apo të ndryshojë
kërkesat ligjore për një organizatë.
0.3 Faktorët e Suksesit
Suksesi i një sistemi të menaxhimit të mjedisit varet nga angazhimi i të gjithë niveleve dhe funksioneve të
organizatës, të udhëhequr nga menaxhimi i lartë. Organizatat mund të shfrytëzojnë mundësitë për të
parandaluar ose zbutur ndikimet e dëmshme në mjedis dhe për të rritur impaktet e dobishme në mjedis,
veçanërisht ato me implikime strategjike dhe konkuruese. Menaxhimi i lartë mund të adresojë efektivisht
rreziqet dhe mundësitë e tij duke integruar menaxhimin mjedisor në proceset e biznesit të organizatës,
në drejtimin strategjik dhe në vendimmarrje, duke i përshtatur ato me prioritetet e tjera të biznesit dhe
duke përfshirë menaxheret e mjedisit në sistemin e përgjithshëm të menaxhimit. Demonstrimi i zbatimit
të suksesshëm të këtij Standardi Ndërkombëtar mund të përdoret për të siguruar palët e interesit per
zbatimin e një sistemi efektiv të menaxhimit të mjedisit.
Adoptimi i këtij Standardi Ndërkombëtar, gjithsesi, nuk do të garantojë në vetvete rezultate optimale
mjedisore. Zbatimi i këtij Standardi ndërkombëtar mund të ndryshojë nga një organizatë në tjetrën për
shkak të kontekstit të organizatës. Dy organizata mund të kryejnë aktivitete të ngjashme, por mund të
kenë detyrime të ndryshme të përputhshmërisë, të angazhimit në politikën e tyre mjedisore, të
teknologjisë mjedisore dhe të qëllimeve të performancës mjedisore, megjithatë të dy organizatat mund të
jenë në përputhje me kërkesat e këtij Standardi Ndërkombëtar.
Niveli i detajimit dhe kompleksitetit të sistemit të menaxhimit të mjedisit do të ndryshojë në varësi të
kontekstit të organizatës, fushëveprimit të sistemit të menaxhimit të mjedisit, detyrimeve të saj të
përputhshmërisë dhe natyrës së aktiviteteve, produkteve dhe shërbimeve të saj, duke përfshirë aspektet
e saj mjedisore dhe ndikimet në mjedis.
0.4 Modeli Planifiko – Bëj – Kontrollo – Vepro
Baza për qasjen që qëndron në themel të një sistemi të menaxhimit mjedisor bazohet në konceptin e
“Planifiko – Bëj – Kontrollo – Vepro” / Plan-Do-Check-Act (PDCA). Modeli PDCA siguron një proces
përsëritës të përdorur nga organizatat për të arritur përmirësim të vazhdueshëm. Ky model mund të
zbatohet në një sistem të menaxhimit mjedisor dhe në secilën nga elementet e tij individuale. Mund të
përshkruhet shkurtimisht si më poshtë.
Planifiko: përcako objektivat të mjedisit dhe proceset e nevojshme, në përputhje me politikën e
mjedisit të organizatës;
Bëj: kryej proceset sic janë planifikuar;
Kontrollo: monitoro dhe mat proceset kundrejt politikës së mjedisit, përfshi përkushtimin e saj,
objektivat e mjedisit dhe kriteret për funksionim, dhe raporto rezultatet;
Vepro: ndërmerr veprime për tu përmirësuar vazhdimisht
Figura 1 tregon se si kuadri i paraqitur në këtë standard ndërkombëtar do të mund të integrohet në një
model PDCA, i cili mund të ndihmojë përdoruesit e rinj dhe ekzistues për të kuptuar rëndësinë e një qasje
të sistemeve.
Informacioni të shënjuara si “SHËNIM” synohet të ndihmojë për të kuptuar apo për të përdorur këtë
dokument.
"Shënim për termin" e përdorur në pikën 3 jep informacion shtesë që plotëson të dhënat terminologjike
dhe mund të përmbajë dispozita që lidhen me termat e përdorimit.
Terma dhe përkufizimet në pikën 3 janë rreshtuar në rend konceptuar, ndërsa indeksi alfabetik jepet në
fund të dokumentit.
3.1.3
politika mjedisore
qëllimet dhe drejtimi i një organizate (3.1.4) lidhur me performancën mjedisore (3.4.11), e shprehur
zyrtarisht nga menaxhimi i saj i lartë (3.1.5).
3.1.4
organizatë
person apo grup personash që kanë funksionin e tyre me përgjegjësitë, autoritetet dhe lidhjet për të
arritur objektivat e saj (3.2.5).
Shënim 1 për termin: Koncepti i organizatës përfshin, por nuk kufizohet në tregtar të vetëm, shoqëri,
korpora, firma, ndërmarrje, autoritet, partneritet, bamirësi apo institucion, apo pjesë apo kombinin të
tyre, qoftë ky i inkorporuar apo jo, publik apo privat.
3.1.5
menaxhim i lartë
person apo grup personash qe drejtojnë dhe kontrollojnë një organiztë (3.1.4) në nivelin më të lartë.
Shënim 1 për termin: Menaxhimi i lartë ka fuqinë për të deleguar autoritetin dhe të sigurojë burietm
brenda organizatës.
Shënim 2 për termin: Nëse fusha e zbatimi të sistemit të menaxhimit (3.1.1) mbulon vetëm një pjesë të
organizatë, atëherë me menaxhim i lartë, i referohemi atyre që drejtojnë apo që kanë kontroll mbi atë
pjesë të organizatës.
3.1.6
palë e interesuar
person ose organizatë (3.1.4) që mund të ndikojë, të ndikohet, apo ta ndjejë veten të ndikuar nga një
vendim apo aktivitet.
SHEMBULL: Klientë, komunitetet, furnizuesit, rregullatorët, organizatat joqeveritare, investitorët dhe
punonjësit.
Shënim 1 për termin: “Ta ndjejë veten të ndikuar” do të thotë ndjesi që i është bërë e njohur organizatës.
3.2 Termat lidhur me planifikimin
3.2.1
mjedis
rrethinat në të cilat funksionon një organizatë (3.1.4), përfshi ajrin, ujin, tokën, burimet natyrore, florën,
faunën, njerëzit dhe ndërlidhjet e tyre.
Shënim 1 për termin: Rrethina mund të shtrihen nga brenda organizatë në sistemin lokal, rajonal dhe
botëror.
Shënim 2 për termin: Rrethinat mund të përshkruhen në terma të tipareve dalluese të biodiversitetit,
ekosistemeve, klimaterike ose të tjera
3.2.2
aspekt mjedisor
elementë të aktiviteteve ose produkteve ose shërbimeve të një organizate (3.1.4) që ndërveprojnë apo që
mund të ndërveprojnë me mjedisin (3.2.1).
Shënim 1 për termin: Një aspekt mjedisor mund të shkaktojë (një) ndikim mjedisor (3.2.4). Një aspekt i
rëndësishëm mjedisor është një që ka ose që mund të ketë një apo më shumë ndikim(e) mjedisore të
rëndësishme.
Shënim 2 për termin: Aspektet e rëndësishme mjedisore përcaktohen nga organizata duke zbatuar një
ose më shumë kritere.
3.2.3
kusht mjedisor
gjendje apo tipar dallues i mjedisit (3.2.1) siç përcaktohet në një pikë të caktuar në kohë.
3.2.4
ndikim mjedisor
ndryshim në mjedis (3.2.1), negative apo i dobishëm qoftë, tërësor apo pjesor, si rezultat i aspekteve
mjedisore (3.2.2) të organizatës.
3.2.5 objektiv
rezultat për tu arritur.
Shënim 1 për termin: Një objektiv mund të jetë strategjik, taktik apo funksional.
Shënim 2 për termin: Objektivat mund të lidhen me disiplina të ndryshme (si synimet financiare, e
shëndetit dhe sigurisë dhe mjedisore) dhe mund të zbatohen në nivele të ndryshme (si strategjike, në
mbarë organizatën, projektet, produktin, shërbimin dhe proceset (3.3.5).
Shënim 3 për termin: Një objektiv mund të shprehet në mënyra të tjera, p.sh. si një rezultat i synuar, një
qëllim, një kriter funksional, si një objektiv mjedisor (3.2.6), ose nëpërmjet përdorimit të fjalëve të tjera
me kuptime të ngjashme (p.sh. synim, goal apo target)
3.2.6
objektiv mjedisor
objektiv (3.2.5) të vendosura nga organizata (3.1.4) në përputhje me politikën e saj të mjedisit (3.1.3).
3.2.7
parandalim i ndotjes
përdorimi i proceseve (3.3.5), praktikave, teknikave, materialeve, produkteve, shërbimeve apo energjisë
për të shmangur, pakësuar ose kontrolluar (të ndara apo në kombinim) krijimin, emetimin apo
shkarkimin e cdo tipo të ndotësve apo mbetjeve, në mënyrë që të pakësojë ndikimin negativ mjedisor
(3.2.4).
Shënim 1 për termin: Parandalimi i ndotjes mund të përfshijë pakësimin ose zhdukjen e burimit, proces,
ndryshim të produktit apo shërbimit, përdorim efecient të burimeve, zëvendësim i materialeve dhe
energjisë, ripërdorim, rikuperim, riciklim, rigjenerim, ose trajtim.
3.2.8
Kërkesa
nevojë ose pritshmëri që deklarohet, në përgjithësi e nënkuptuar ose detyruese.
Shënim 1 për termin: “Në përgjithësi nënkuptohet” do të thotë se është zakon ose praktikë e zakonshme
për organizatën (3.1.4) dhe palët e interesuara (3.1.6) që nevoja ose pritshmëria në shqyrtim
nënkuptohet.
Shënim 2 për termin: Një kërkesë e specifikuar është ajo që thuhet, për shembull në informacionin e
dokumentuar (3.3.2)
Shënim 3 për termin: Kërkesat tjera nga kërkesat ligjore bëhen të detyrueshme kur organizata vendos të
përputhet me to.
3.2.9
detyrime për përputhshmërinë (term i preferuar)
kërkesat ligjore dhe kërkesa të tjera (term i pranuar).
kërkesat ligjore (3.2.8) që një organizatë (3.1.4) ka detyrimin për të përmbushur dhe kërkesat e tjera që
një organizatë ka zgjedhur për të përmbushur.
Shënim 1 për termin: Detyrimet për përputhshmërinë janë të lidhur më sistemin e menaxhimit mjedisor
(3.1.2).
Shënim 2 për termin: Detyrimet e përputhshmërisë mund të lindin nga kërkesat e detyrueshme, siç janë
ligjet dhe rregulloret në fuqi, ose angazhimet vullnetare, siç janë standardet organizative dhe industriale,
marrëdhëniet kontraktuale, kodet e praktikës dhe marrëveshjet me grupet e komunitetit ose organizatat
joqeveritare.
3.2.10
rrezik
efekt i pasigurisë
Shënim 1 për termin: Një efekt është shmangie nga pritshmëria – pozitiv apo negativ.
Shënim 2 për termin: Pasiguria është gjendja, qoftë dhe pjesore, e mungesës së informacionit në lidhje me
të kuptuarit ose njohuritë për, një ngjarje, pasojës së saj, ose mundësisë.
Shënim 3 për termin: Rrezik shpesh karakterizohet duke iu referuar "ngjarje" e mundshme (siç
përcaktohet në ISO Guide 73: 2009 3.5.1.3) dhe "pasoja" (siç përcaktohet në ISO Guide 73: 2009, 3.6.1.3),
ose kombinim i tyre.
Shënim 4 për termin: Rrezik shpesh shprehet në kuptimin e një kombinim të pasojave të një ngjarje (duke
përfshirë ndryshimet në rrethanat), dhe "mundësisë" (siç përcaktohet në ISO Guide 73: 2009, 3.6.1.1) së
ndodhjes.
3.2.11
rreziqet dhe mundësitë
efektet e mundshme negative (kërcënimet) dhe efektet e mundshme të dobishme (mundësitë)
3.3 Termat lidhur me planifikimin
3.3.1
kompetenca
zotësia për të zbatuar njohuritë dhe aftësitë për arritur rezultat e synuara.
3.3.2
informacion i dokumentuar
informacioni i kërkuar për të qenë i kontrolluar dhe mirëmbajtur nga një organizatë (3.1.4) dhe mjeti në
të cilin mbahet.
Shënim 1 për termin: Informacioni i dokumentuar mund të jetë në cdo formë dhe mjet, dhe nga çdo burim.
Shënim 2 për termin: Informacioni i dokumentuar mund të referohet për:
sistemin e menaxhimit të mjedisit (3.1.2), përfshi proceset përkatëse (3.3.5);
informacion i kërkuar në mënyrë që të funksionojë një organizatë (mund të referohet si
dokumentacion);
provë të rezultateve të arritura (mund të referohet si rekorde).
3.3.3
cikli i jetës
faza të njëpasnjëshme dhe të ndërlidhura të një sistemi të produktit (apo shërbimit), nga blerja e lëndëve
të para apo krijimi nga burimet natyrore deri në asgjësimin përfundimtar.
Shënim 1 për termin: Fazat e ciklit të jetës përfshijnë blerjen e lëndëve të para, projektimin, prodhimin,
transportin/lëvrimin, përdorimin, trajtimin pas fundit të jetës dhe asgjësimin përfundimtar.
[BURIM: ISO 14044:2006, 3.1, i ndryshuar – Fjalët “(ose shërbimet)” janë shtuar në përkufizimin dhe
është shtuar Shëni 1 për termin.]
3.3.4
dhënia të tjerëve (folje)
të bërit e një marrëveshjeje, ku një organizatë e jashtme (3.1.4) kryen një pjesë të funksionit apo procesit
të organizatës (3.3.5).
Shënim 1 për termin: Një organizatë e jashtme është jashtë fushëzbatimit të sistemit të menaxhimit të
mjedisit (3.1.1), edhe pse funksionet apo proceset e dhëna të tjerëve, janë brenda fushëzbatimit.
3.3.5 proces
tërësia e aktiviteteve të ndërlidhura apo në ndërveprim që shndërojnë prurjet në rezultate.
3.4 Termat lidhur me planifikimin
3.4.1 auditim
proces (3.3.5) sistematik, i pavarur dhe i dokumentuar për të përftimin e evidencës dhe vlerësimin
objektivisht për të përcaktuar shkallën me të cilën janë përmbushur kriteret e auditimit.
Shënim 1 për termin: Një auditim i brendshëm kryhet nga vetë organizata (3.1.4), ose nga palë të jashtme
në emër të saj.
Shënim 2 për termin: Një audit mund të jetë i kombinuar (duke kombinuar dy ose më shumë disiplina.
Shënim 3 për termin: Pavarësia mund të dëshmohet nëpërmjet lirisë nga përgjegjësia për aktivititeti që
auditohet apo liria nga paragjykimi dhe konflikti i interesit.
Shënim 4 për termin: “Evidenca e auditimit" përbëhet nga të rekordet, deklaratat e fakteve ose
informacione të tjera të cilat janë të rëndësishme për kriteret e auditimit dhe janë të verifikueshme; dhe
"Kriteret e auditimit" janë tërësia e politikave, procedurave apo kërkesave (3.2.8) të përdorura si një
referencë ndaj të cilit është krahasuar evidenca e auditimit, siç përcaktohet përkatësisht në ISO 19011:
2011, 3.3 dhe 3.2.
3.4.2
Konformitet
plotësim i një kërkese (3.2.8).
3.4.3
Jo-konformitet
mosplotësim i një kërkese (3.2.8).
Shënim 1 për termin: Jo-konformitet i lidhur me kërkesat e këtij Standardi Ndërkombëtar dhe kërkesat
shtesë të sistemit të menaxhimit të mjedisit (3.1.2) që një organizatë (3.1.4) përcakton për veten e saj.
3.4.4
veprim korrigjues
veprim për të zhdukur shkakun e jo-konformitetit (3.4.3) dhe parandalimin e rindodhjes.
Shënim 1 për termin: Mund të ketë më shumë se një arsye për një jo-konformitet.
3.4.5
përmirësim i vazhdueshëm
aktiviteti i përsëritur për të rritur performancën (3.4.10)
Shënim 1 për termin: Përmirësimi i performancës lidhet me përdorimin e sistemit të menaxhimit
mjedisor (3.1.2) për të përmirësuar performancën mjedisore (3.4.11) në përputhje me politikën
mjedisore (3.1.3) të organizatës (3.1.4).
Shënim 2 për termin: Aktivitet nuk nevojitet të kryhen në të gjitha zonat njëkohësisht apo pa ndërprerje.
3.4.6
efikasitet
shkalla me të cilën janë realizuar aktivitetet e planifikuara dhe si janë arritur rezultatet e planifikuara.
3.4.7
indikator
paraqitje e matshme e kushtit apo gjendjes së funksionimi, menaxhimit apo kushteve.
[BURIM: ISO 14031:2013, 3.15]
3.4.8
monitorimi
përcaktimi i statusit të një sistemi, një procesi (3.3.5) apo një aktiviteti
Shënim 1 për termin: Për të përcaktuar statusin, mund të ketë nevojë për kontroll, mbikëqyrje apo
vëzhgime kritike.
3.4.9
matja
proces (3.3.5) për të përcaktuar një vlerë
3.4.10
performancë
rezultate të matshme
Shënim 1 për termin: Performanca mund të lidhet me gjetjet sasiore apo dhe ato cilësore.
Shënim 2 për termin: Performanca mund të lidhet me menaxhimin e aktiviteteve, proceseve (3.3.5),
produkteve (përfshirë shërbimet), sistemeve apo organizatave (3.1.4)
3.4.11
performancë mjedisore
performancë (3.4.10) lidhur me aspektet e menaxhimit të mjedisit (3.2.2)
Shënim 1 për termin: Për një sistem të menaxhimit të mjedisit (3.1.2), rezultatet mund të maten kundrejt
politikës së mjedisit (3.1.3) të organizatës (3.1.4), objektivave mjedisore (3.2.6) ose kritereve tjera, duke
përdorur indikatorët (3.4.7).
4. Konteksti i Organizatës
4.1 Të kuptuarit e organizatës dhe konteksti i saj
Organizata duhet të përcaktojë çështjet e jashtme dhe të brendshme që janë të rëndësishme për qëllimin
dhe që mund të ndikojnë aftësinë e saj për të arritur rezultatet e dëshiruara të sistemit të saj të
menaxhimit të mjedisit.
Këto çështje duhet të përfshijnë kushtet mjedisore që ndikohen apo të mundshme për tu ndikuar nga
organizata.
4.2 Të kuptuarit e nevojave dhe pritshmërive të palëve të interesuara
Organizata duhet të përcaktojë:
a. palët e interesuara që janë të rëndësishme për sistemin e menaxhimit të mjedisit;
b. nevojat dhe pritshmëritë përkatëse (p.sh. kërkesat) të palëve të interesuara;
c. cila nga këto nevoja dhe pritshmëri bëhet detyrim për përputhshmëri.
4.3 Përcaktimi i fushëzbatimit të sistemit të menaxhimit të mjedisit
Organizata duhet të përcaktojë kufijtë dhe zbatueshmërinë e sistemit të menaxhimit të mjedisit për të
përcaktuar fushëzbatimin e saj.
Kur përcaktohet fushëzbatimi, organizata duhet të konsiderojë:
a. çështjet e jashtme dhe të brendshme të referuara në pikën 4.1;
b. kërkesat e palëve të interesuara të referuara në pikën 4.2;
c. njësitë e saj organizative, funksionet dhe kufijtë fizikë.
d. aktivitetet, produktet dhe shërbimet e saj.
e. autoritetin dhe aftësinë e saj për të ushtruar kontroll dhe ndikim.
Me përcaktimin e fushëzbatimi, të gjithë aktivitetet, produket dhe shërbimet e një organizate brenda kësaj
fushe zbatimi, nevojitet të përfshihen në sistemin e menaxhimit të mjedisit.
Fusha e zbatimi duhet të ruhet si një informacion i dokumentuar dhe të jetë i gjindshëm për palët e
interesuara.
4.4 Sistemi i menaxhimit të mjedisit
Për të arritur rezultatet e synuara, përfshi rritjen e performancë së saj mjedisore, Organizata duhet të
ngrejë, zbatojë dhe vazhdimisht të përmirësojë një sistem menaxhimi të mjedisit, përfshi proceset e
nevojshme dhe ndërveprimet e tyre, në përputhje me kërkesat e këtij standardi ndërkombëtar.
Kur ngrihet dhe mirëmbahet një sistem menaxhimi të mjedisit, Organizata duhet të marrë parasysh
njohuritë e fituara në 4.1 dhe 4.2.
5. Lidershipi
5.1 Lidershipi dhe përkushtimi
Menaxhimi i lartë duhet të dëshmojë lidership dhe përkushtim në respekt të sistemit të menaxhimit të
mjedisit nëpërmjet:
a. mbajtjes së përgjegjësisë për efektivitetin e sistemit të menaxhimit të mjedisit;
b. të siguruarit që janë përcaktuar, politika dhe objektivat mjedisore, dhe janë në përputhje me
drejtimin strategjik dhe kontekstin e organizatës;
c. të siguruarit që kërkesat e sistemit të menaxhimit të mjedisit janë integruar me proceset e
biznesit të organizatës;
6. Planifikimi
6.1 Veprimet për tu përballur me rreziqet dhe mundësitë
6.1.1 Të përgjithshme
Organizata duhet të përcaktojë, zbatojë dhe mirëmbajë procesin (et) e duhura për të përmbushur
kërkesat nga 6.1.1 në 6.1.4.
Kur planifikon për sistemin e menaxhimit të mjedisit, organizata duhet të marrë në parasysh
a. çështjet e përmendura në 4.1
b. kërkesat e përmendura në 4.2
c. fushëzbatimin e sistemit të saj të menaxhimit të mjedisit.
dhe të përcaktojë rreziqet dhe mundësitë lidhur me aspektet e saj mjedisore (shih 6.1.2), detyrimet për
përputhshmërinë (shih 6.1.3) dhe çështje dhe kërkesa të tjera, të identifikuara në 4.1 dhe 4.2 të cilat do të
përballen për të:
dhënë sigurinë që sistemi i menaxhimit të mjedisit mund të arrijë rezultatin (et) e tij të synuara;
të parandaluar ose reduktuar efektet e padëshiruara, duke përfshirë edhe mundësinë që kushtet e
jashtme të mjedisit të ndikojnë në organizatë;
arrijë përmirësimin e vazhdueshëm.
Brenda fushëzbatimit të sistemit të menaxhimit të mjedisit, organizata duhet të përcaktojë situatat e
mundshme emergjentë, përfshi dhe ato që mund të kenë ndikim mjedisor.
Organizata duhet të mirëmbajë informacionin e dokumentuar për:
rreziqet dhe mundësitë që kanë nevojë për tu përballur me to;
Procesin (et) e nevojshme nga 6.1.1 në 6.1.4, në masën e nevojshme që të besohet se janë kryer
sipas planit.
Për kontrollin e informacionit të dokumentuar, organizata duhet të adresojë, për sa zbatohet, aktivitetet
e mëposhtme:
a. shpërndarjen, të drejtat, rikthimin dhe përdorimin;
b. magazinimin dhe ruajtjen, përfshi ruajtjen e lexueshmërisë;
c. kontrolli i ndryshimeve (p.sh. kontrolli i versionit);
d. koha e mirëmbajtjes dhe asgjësimit.
Informacion i dokumentuar me origjinë të jashtme, i përcaktuar nga organizata që të jetë i domosdoshëm
për planifikimin dhe funksionimin e sistemit të menaxhimit të mjedisit, duhet të identifikohet sipas rastit
dhe të kontrollohet.
SHËNIM: Aksesi mund të nënkuptojë leje vetëm për ta parë informacionin e dokumentuar, apo leje
dhe autoritet për ta parë dhe ndryshuar informacionin e dokumentuar.
8. Funksionimi
8.1 Planifikimi dhe kontrolli i Funksionimit
Organizata duhet të planifikojë, zbatojë dhe kontrollojë proceset e nevojshëm për të përmbushur
kërkesat për sistemin e menaxhimit të mjedisit, dhe të zbatojë veprimet e përcaktuar në 6.1 dhe 6.2,
duke:
a. përcaktuar kriterin funksional për procesin (et);
b. zbatuar kontrollin e proceseve në përputhje me kriterin e funksionimit;
SHËNIM: Kontrollet mund të përfshijnë kontrolle inxhinierike dhe procedura. Kontrollet mund të
zbatohen duke ndjekur një hierarki (p.sh. zhdukjen, zëvendisimin, administrimin ) dhe mund të
përdoren vecmas ose në kombinim.
Organizata duhet të kontrollojë ndryshimet e planifikuara dhe të rishikojë pasojat e padëshiruara të
ndryshimeve, duke ndërmarrë veprimet për të zbutur çdo pasojë negative, sipas nevojës.
Organizata duhet të sigurohet që proceset e dhëna palëve të jashtme, janë të kontrolluara apo
influencuara. Tipi dhe shtrirja e kontrolleve apo influencave për tu zbatuar te procesi (et) duhet të
përcaktohet brenda sistemit të menaxhimit të mjedisit.
Në përputhje me perspektivën e ciklit të jetës, organizata duhet të:
a. përcaktojë kontrollet e duhuara, për të siguruar që kërkesa(t) e saj mjedisore është (janë)
adresuar gjatë procesit të projektimit dhe zhvillimit për produktet apo shërbimet, duke marrë parasysh
cdo etapë të ciklit të jetës;
b. përcaktojë sic duhet kërkesën (at) për blerjen e produkteve dhe shërbimeve;
c. komunikojë kërkesën (at) e saj përkatëse mjedisore të ofruesit e jashtëm, përfshi kontraktorët;
d. marrë parasysh nevojën për të ofruar informacion rreth aspekteve të mundshme e të rëndësishme
mjedisore të lidhura me transportin apo lëvrimin, përdorimin, trajtimin e pas fundit të jetës dhe
asgjësimit përfundimtar të produkteve dhe shërbimeve të saj.
Organizata duhet të mirëmbajë informacionin e dokumentuar, përgjatë gjithë kohës së nevojshme për
të patur besimin se proceset janë kryer sipas planit.
8.2 Përgatitja dhe përgjigja ndaj emergjencave
Organizata duhet të përcaktojë, zbatojë dhe mirëmbajë procesin (et) e nevojshme për tu përgatitur dhe
përgjigjur situatave të mundshme të emergjencës të identifikuar në 6.1.1.
Organizata duhet të:
a. përgatitet për tu përgjigjur, nëpërmjet veprimeve të planifikuara për të parandaluar apo zbutur
ndikimet negative nga situatat emergjente;
b. përgjigjet ndaj situatave aktuale emergjente;
c. ndërrmarë veprime për të parandaluar apo zbutur pasojat e situatave të emergjencës, të
përshtatshme me madhësinë e emergjencës dhe ndikimit të mundshëm mjedisor;
d. testojë siç duhet periodikisht veprimet e planifikuara të përgjigjes;
e. rishqyrtojë dhe rishikojë periodikisht procesin (et) dhe të planifikojë veprimet e përgjigjes, në
veçanti pas ndodhjes së situatave apo testeve të emergjencës;
f. sigurojë informacionin dhe trajnimin e duhur përkatës të lidhur me përgatitjen dhe përgjigjen
ndaj emergjencave, të rëndësishëm për palët e interesuara, përfshi personat që punojnë nën kontrollin e
saj.
Organizata duhet të mbajë informacion të dokumentuar në masën e nevojshme për të pasur besim që
procesi (et) eshte (jane) kryer sipas planit
9. Vlerësimi i Performancës
9.1 Monitorimi, matja, analizimi dhe vlerësimi
9.1.1 Të përgjithshme
Organizata duhet të monitorojë, masë, analizojë dhe vlerësojë performancën e saj mjedisore.
Organizata duhet të përcaktojë:
a) çfarë nevojitet për të monitoruar dhe matur;
b) metodat për monitorimin, matjen, analizimin dhe vlerësimin, sic duhet, për të përftuar rrezultate të
vlefshme;
c) kriteret kundrejt të cilave organizata do të vlerësojë performancën e saj mjedisore, dhe indikatorët
e duhur;
d) kur duhet të kryhen monitorimet dhe matjet;
e) kur duhet të analizohen dhe vlerësohen rezultatet e monitorimeve dhe matjeve.
Organizata duhet të sigurojë që pajisjet monitoruese dhe matëse të kalibruara apo verifikuara, janë
përdorur dhe mirëmbajtur siç duhet.
Organizata duhet të vlerësoje performancën e mjedisit dhe efektivitetin e sistemit të menaxhimit të
mjedisit.
Organizata duhet të komunikojë së brendshmi dhe së jashtmi informacionin përkatës për performancën
mjedisore, siç është identifikuar në procesin (et) e saj të komunikimit dhe siç kërkohet nga detyrimet e
saj për përputhshmërinë.
A.1 Te pergjithshme
Informacioni sqarues i dhënë në këtë shtojcë ka për qëllim të parandalojë keqinterpretimin e kërkesave
të cilat permban ky Standard Ndërkombëtar. Ky informacion i shtojces adresohet dhe është në përputhje
me këto kërkesa, nuk ka për qëllim t'i shtojë, zbresë, ose në asnjë mënyrë t'i modifikojë ato.
Kërkesat në këtë Standard Ndërkombëtar duhet të shihen nga një sistem apo nga perspektiva te
nderlidhura. Përdoruesi nuk do te duhet (should) të lexojë një fjali të veçantë ose klauzolë të këtj
Standardi Ndërkombëtar veçmas nga klauzolat e tjera. Ekziston një ndërlidhje midis kërkesave në disa
klauzola dhe kërkesave në klauzola të tjera. Për shembull, organizata duhet të kuptojë marrëdhënien
midis angazhimeve në politikën e saj mjedisore dhe kërkesave që janë të specifikuara në klauzola të tjera.
Menaxhimi i ndryshimit është një pjesë e rëndësishme e ruajtjes së sistemit të menaxhimit të mjedisit që
siguron që organizata të mund të arrijë në mënyrë të vazhdueshme rezultatet e synuara të sistemit të
menaxhimit të saj mjedisor. Menaxhimi i ndryshimeve është adresuar në kërkesat e ndryshme të këtij
Standardi Ndërkombëtar, duke përfshirë:
mirëmbajtjen e sistemit të menaxhimit të mjedisit (shih 4.4)
aspektet mjedisore (shih 6.1.2)
komunikimin e brendshëm (shih 7.4.2)
kontrolln operacional (shih 8.1),
programin e auditimit të brendshëm (shih 9.2.2), dhe
rishikimin e menaxhimit (shih 9.3).
Si pjesë e ndryshimit të menaxhimit, organizata do te duhet të (should) trajtojë ndryshimet e planifikuara
dhe të paplanifikuara për të siguruar që pasojat e paqëllimshme të këtyre ndryshimeve nuk kanë efekt
negativ në rezultatet e synuara të sistemit të menaxhimit mjedisor. Shembuj të ndryshimit përfshijnë
ndryshimet e planifikuara për produktet, proceset, operacionet, pajisjet ose objektet.
ndryshimet në stafin ose ofruesit e jashtëm, përfshirë kontraktorët.
informacione të reja që lidhen me aspektet mjedisore, ndikimet mjedisore dhe teknologjitë
përkatëse.
ndryshimet në detyrimet e përputhshmërisë.
Në këtë Standard Ndërkombëtar, përdorimi i fjalës "çdo" nënkupton përzgjedhje ose zgjedhje.
Fjalët "e përshtatshme" dhe "e zbatueshme" nuk janë të këmbyeshme me njera-tjetren. "I
përshtatshëm" do të thotë i përshtatshëm (për të) dhe nënkupton një shkallë të lirisë, ndërsa "i
zbatueshëm" do të thotë e përshtatshme ose e mundshme për të aplikuar dhe nënkupton se nëse
mund të bëhet, duhet të bëhet.
Fjala "e konsiderojnë" do të thotë se është e nevojshme të mendoni për temën, por mund të
përjashtohet; ndërsa fjala "marrë parasysh" do të thotë se është e nevojshme të mendoni për
temën, por nuk mund të përjashtohet.
Termi “i vazhdueshëm” tregon kohëzgjatjen që ndodh gjatë një periudhe kohore, por me
intervale të ndërprera (ndryshe nga " vazhdimsi "që tregon kohëzgjatjen pa ndërprerje). "i
vazhdueshëm" është pra fjala e duhur për t'u përdorur kur i referohet përmirësimit.
Në këtë Standard Ndërkombëtar, fjala "efekt" përdoret për të përshkruar rezultatin e një
ndryshimi në organizatë. Fraza "ndikim në mjedis" i referohet në mënyrë specifike rezultatit të
një ndryshimi në mjedis.
Fjala "siguron" nënkupton se përgjegjësia (resposability) mund të delegohet, por jo
përgjegjëshmeria (accountability).
Ky Standard Ndërkombëtar përdor termin "palë e interesuar"; termi "palë qe të ndikojne dhe
ndikohen nga ti" është sinonim pasi përfaqëson konceptin e njëjtë.
Ky Standard Ndërkombëtar përdor disa terminologji të reja. Një shpjegim i shkurtër është dhënë më
poshtë për të ndihmuar përdoruesit e rinj dhe ata që kanë përdorur botimet e mëparshme të këtij
Standardi Ndërkombëtar.
kontrollit) nuk do të duhet (should) të përdoret për të përjashtuar aktivitetet, produktet, shërbimet ose
objektet që kanë ose mund të kenë aspekte të rëndësishme mjedisore, ose për t'iu shmangur detyrimeve
të saj të përputhshmërisë. Qëllimi është një deklaratë faktike dhe përfaqësuese e veprimeve të organizatës
që përfshihen në kufijtë e sistemit të menaxhimit mjedisor që nuk do te duhet të çorientoj palët e
interesuara.
Pasi organizata pohon se është në përputhje me këtë Standard Ndërkombëtar, zbatohet kërkesa për të
vënë deklaratën e Qellimit në dispozicion të palëve të interesuara.
përfshirë kushtet mjedisore lokale ose rajonale. Këto angazhime mund të trajtojnë, për shembull, cilësinë
e ujit, riciklimin, cilësinë e ajrit dhe mund të përfshijnë gjithashtu angazhime që lidhen me adaptimin dhe
zbutjen e ndryshimeve klimatike, mbrojtjen e biodiversitetit dhe ekosistemeve dhe restaurimin.
Ndërsa të gjitha angazhimet janë të rëndësishme, disa “palë të interesit” janë veçanërisht të shqetësuar
me angazhimin e organizatës për të përmbushur detyrimet e saj të përputhshmërisë, veçanërisht kërkesat
ligjore të aplikueshme. Ky Standard Ndërkombëtar specifikon një numër kërkesash në lidhje me këtë
angazhim. Këto përfshijnë nevojën për të:
përcaktuar detyrimet e përputhshmërisë;
siguruar që operacionet të kryhen në përputhje me këto detyrime të përputhshmërisë;
vlerësuar përmbushjen e detyrimeve të përputhshmërisë;
rregulluar jokonformitetet.
A.5.3 Rolet organizative, përgjegjësitë dhe autoritetet
Ata që janë të përfshirë në sistemin e menaxhimit mjedisor të organizatës do te duhet (should) të kenë
një kuptim të qartë të rolit, përgjegjësive dhe autoritetit të tyre për t'iu përshtatur kërkesave të këtij
Standardi Ndërkombëtar dhe arritjen e rezultateve të synuara.
Rolet dhe përgjegjësitë specifike të identifikuara në 5.3 ka mundesi (may) t'i caktohen një individi,
ndonjëherë i referuar si "përfaqësues i menaxhimit", keto role mund te ndahet midis disa individëve ose
ti caktohen njerit prej anëtareve të menaxhmentit të lartë.
A.6 Planifikimi
A.6.1 Veprimet për të adresuar rreziqet dhe mundësitë A.6.1.1 Të përgjithshme
Qëllimi i përgjithshëm i procesit të përcaktuar në 6.1.1 është të sigurojë që organizata të jetë në gjendje
të arrijë rezultatet e synuara të sistemit të menaxhimit të saj mjedisor, të parandalojë ose reduktojë
efektet e padëshiruara dhe të arrijë përmirësim të vazhdueshëm. Organizata mund ta sigurojë këtë duke
përcaktuar rreziqet dhe mundësitë të cilat duhet të adresohen dhe te planifikohen veprimet për t'i
adresuar ato. Këto rreziqe dhe mundësi mund të lidhen me aspektet mjedisore, detyrimet e
përputhshmërisë, çështje të tjera ose nevoja të tjera dhe pritshmerite e palëve të interesuara.
Aspektet mjedisore (shih 6.1.2) mund të krijojnë rreziqe dhe mundësi që lidhen me ndikimet e
pafavorshme mjedisore, ndikimet e dobishme mjedisore dhe efektet e tjera në organizatë. Rreziqet dhe
mundësitë që lidhen me aspektet mjedisore mund të përcaktohen si pjesë e vlerësimit të rëndësisë ose të
përcaktuara veç e veç.
Detyrimet e përputhshmërisë (shih 6.1.3) mund të krijojnë rreziqe dhe mundësi, të tilla si dështimi për të
përmbushur (të cilat mund të dëmtojnë reputacionin e organizatës ose të rezultojnë në veprime ligjore)
ose kryerjen e detyrimeve të përputhshmërisë (që mund të përmirësojnë reputacionin e organizatës).
Organizata gjithashtu mund të ketë rreziqe dhe mundësi që lidhen me çështje të tjera, duke përfshirë
kushtet mjedisore apo nevojat dhe pritshmeritë e palëve të interesuara, të cilat mund të ndikojnë në
aftësinë e organizatës për të arritur rezultatet e synuara të sistemit të menaxhimit mjedisor të saj p.sh.
a. ndotja e mjedisit për shkak të barrierave gjuhësore midis punonjësve që nuk mund të kuptojnë
procedurat ;
b. rritjen e përmbytjeve për shkak të ndryshimeve klimatike që mund të ndikojnë në mjediset e
organizatave
c. mungesa e burimeve në dispozicion për të mbajtur një sistem efektiv të menaxhimit të mjedisit
për shkak të kufizimeve ekonomike.
d. futja e teknologjive të reja të financuara nga grantet qeveritare, të cilat mund të përmirësojnë
cilësinë e ajrit;
e. mungesa e ujit gjatë periudhave të thatësirës që mund të ndikojë në aftësinë e organizatës për të
perdorur pajisjet e saj të kontrollit të shkarkimeve;
Situatat e emergjencës janë të paplanifikuara ose ngjarjet e papritura që kanë nevojë për aplikim urgjent
të kompetencave, burimeve apo proceseve specifike për të parandaluar ose zbutur pasojat e tyre aktuale
ose të mundshme. Situatat e emergjencës mund të rezultojnë në ndikime të pafavorshme mjedisore ose
efekte të tjera në organizatë. Gjatë përcaktimit të situatave të mundshme emergjente (p.sh. zjarri, derdhje
kimike, moti i ashpër), organizata do te duhet (should) të marrë parasysh:
natyrën e rreziqeve në terren (p.sh. lëngjet e ndezshme, tanket e magazinimit, gazrat e ngjeshur);
Lloji dhe shkalla e nje situate të mundshme emergjente;
mundësia për situata emergjente në një objekt aty pranë (p.sh. bimësi, rrugë, hekurudhe)
Edhe pse rreziqet dhe mundësitë duhet të përcaktohen dhe adresohen, nuk ka kërkesa për menaxhim
formal të rrezikut ose një proces të dokumentuar të menaxhimit të rrezikut. Varet nga organizata e cila
zgjedh metodën që do të përdorë për të përcaktuar rreziqet dhe mundësitë e saj. Metoda ka mundesi
(may) të përfshijë një proces të thjeshtë cilësor ose një vlerësim të plotë sasior në varësi të kontekstit në
të cilin organizata vepron.
Rreziqet dhe mundësitë e identifikuara (shih 6.1.1 deri 6.1.3) janë inpute për veprimet e planifikimit (shih
6.1.4) si dhe për përcaktimin e objektivave mjedisore (shih 6.2).
A.6.1.2 Aspektet mjedisore
Një organizatë përcakton aspektet e saj mjedisore dhe ndikimet mjedisore që lidhen me to, dhe përcakton
ato që janë të rëndësishme te cilat duhet të adresohen tek sistemi i menaxhimit mjedisor.
Ndryshimet në mjedis, të pafavorshme ose të dobishme, te cilat rrjedhin tërësisht ose pjesërisht nga
aspektet mjedisore quhen ndikime mjedisore. Ndikimi mjedisor mund të ndodhë në shkalle lokale,
rajonale dhe globale dhe gjithashtu mund të jetë i drejtpërdrejtë, i tërthortë ose kumulativ nga natyra.
Marrëdhënia midis aspekteve mjedisore dhe ndikimeve mjedisore është një maredhenie shkak-pasoj.
Gjatë përcaktimit të aspekteve mjedisore, organizata konsideron një perspektivë të ciklit jetësor. Kjo nuk
kërkon një vlerësim të hollësishëm të ciklit jetësor; te menduarit me kujdes për fazat e ciklit të jetës që
mund të kontrollohen ose ndikohen nga organizata është e mjaftueshme. Fazat tipike të një cikli jetësor
të një produkti (ose shërbimi) përfshijnë marrjen e materialeve të papërpunuara, projektimin, prodhimin,
transportin / dorëzimin, përdorimin, trajtimin në fund të jetës dhe asgjësimin përfundimtar. Fazat e ciklit
të jetës që janë të zbatueshme do të ndryshojnë në varësi të aktivitetit, produktit ose shërbimit.
Një organizatë duhet të përcaktojë aspektet mjedisore brenda fushëveprimit të sistemit të saj të
menaxhimit mjedisor. Ajo merr në konsideratë inputet dhe rezultatet (si të planifikuarat dhe ato të
padëshiruara) që lidhen me aktivitetet e tanishme dhe ato të kaluara, produktet dhe shërbimet e saj;
zhvillime të reja ose te planifikuara; aktivitete, produkte dhe shërbime të reja ose të modifikuara. Metoda
e përdorur do të duhet (should) të marrë parasysh kushtet operative normale dhe anormale, kushtet e
mbylljes dhe fillimit, si dhe situatat emergjente të parashikuara ne menyre te arsyeshme në 6.1.1. Kujdes
do të duhet (should) t'i kushtohet ndodhive të mëparshme të situatave emergjente. Për informacion mbi
aspektet mjedisore si pjesë e ndryshimit të menaxhimit, shih paragrafin A.1.
Një organizatë nuk duhet të marrë parasysh çdo produkt, përbërës ose lëndë të parë individualisht për të
përcaktuar dhe vlerësuar aspektet e tyre mjedisore; ajo ka mundesi (may) të grupojë ose kategorizojë
aktivitetet, produktet dhe shërbimet kur ata kanë karakteristika të përbashkëta.
Gjatë përcaktimit të aspekteve mjedisore, organizata mund të marrë në konsideratë:
shkarkimet në ajër;
shkarkimet në uj;
shkarkimet në tokë;
përdorimin e lëndëve të para dhe burimeve natyrore;
përdorimin e energjisë;
energjia e emetuar (p.sh. nxehtësia, rrezatimi, dridhja (zhurma), drita;
gjenerimi i mbetjeve dhe / ose nënprodukteve;
përdorimi i hapësirës.
Përveç aspekteve mjedisore që mund të kontrollojë drejtpërsëdrejti, një organizatë përcakton nëse ka
aspekte mjedisore që organizata dhe aktiviteti i saj mund të ndikojë. Këto mund të lidhen me produktet
dhe shërbimet e përdorura nga organizata të cilat ofrohen nga të tjerët, si dhe produktet dhe shërbimet
që u ofron të tjerëve, duke përfshirë ato që lidhen me procese të kontraktuar se jashtmi. Sa i përket asaj
se cfarë një organizatë u ofron të tjerëve, ajo mund të ketë ndikim të kufizuar gjatë përdorimit dhe
trajtimit perfundimtar te produkteve dhe shërbimeve. Megjithatë, në të gjitha rrethanat, është organizata
që përcakton shkallën e kontrollit që është në gjendje të ushtrojë, aspektet mjedisore që mund të ndikojë
dhe shkallën në të cilën zgjedh të ushtrojë një ndikim të tillë.
Do te duhet (should) t'i kushtohet vëmendje aspekteve mjedisore që lidhen me aktivitetet, produktet dhe
shërbimet e organizatës, si psh:
projektimin dhe zhvillimin e objekteve, proceseve, produkteve dhe shërbimeve të saj;
blerjen e lëndëve të para, përfshirë nxjerrjen e tyre;
operacionale ose proceset e prodhimit, duke përfshirë magazinimin;
funksionimin dhe mirëmbajtjen e objekteve, aseteve organizative dhe infrastrukturës;
ecurinë mjedisore dhe praktikat e ofruesve të jashtëm
transportin e produkteve dhe ofrimin e shërbimeve, duke përfshirë paketimin;
ruajtjen, përdorimin dhe trajtimin në fund të jetës së produkteve
menaxhimin e mbetjeve, duke përfshirë ripërdorimin, renovimin, riciklimin dhe asgjësimin
Nuk ekziston një metodë e vetme për përcaktimin e aspekteve të rëndësishme mjedisore, megjithatë,
metoda dhe kriteret e përdorura do te duhet (should) të sigurojnë rezultate të qëndrueshme. Organizata
përcakton kriteret për përcaktimin e aspekteve të rëndësishme mjedisore. Kriteret mjedisore janë
kriteret primare dhe minimale për vlerësimin e aspekteve mjedisore. Kriteret mund të lidhen me aspektin
mjedisor (p.sh. tipi, madhësine, frekuencen) ose ndikimi mjedisor (p.sh. ashpërsia, kohëzgjatja,
ekspozimi). Mund të përdoren edhe kritere të tjera. Një aspekt mjedisor mund (may) të mos jetë i
rëndësishëm kur merret parasysh vetëm kriteri mjedisor. Megjithatë, mund të arrijë ose tejkalojë pragun
për përcaktimin e rëndësisë kur merren parasysh kritere të tjera. Këto kritere të tjera mund të përfshijnë
çështje organizative, siç janë kërkesat ligjore ose shqetësimet e paleve te interesuara. Këto kritere të tjera
nuk kanë për qëllim të përdoren për të ulur një aspekt që është i rëndësishëm në bazë të ndikimit të saj
mjedisor.
Një aspekt i rëndësishëm mjedisor mund të rezultojë në një ose më shumë ndikime të rëndësishme
mjedisore dhe mund të rezultojë në rreziqe dhe mundësi që duhet të adresohen për të siguruar që
organizata të mund të arrijë rezultatet e synuara të sistemit të saj të menaxhimit mjedisor.
A.6.1.3 Detyrimet e përputhshmërisë
Organizata përcakton, në një nivel mjaft të hollësishëm, detyrimet e përputhshmërisë të identifikuara në
4.2 që janë të zbatueshme për aspektet e saj mjedisore dhe si ato zbatohen për organizatën. Detyrimet e
përputhshmërisë përfshijnë kërkesat ligjore që një organizatë duhet të përmbushë dhe kërkesat e tjera
që organizata duhet ose zgjedhë te përmbushë.
Kërkesat ligjore të detyrueshme në lidhje me aspektet mjedisore të një organizate mund të përfshijnë,
nëse aplikohen:
kërkesat nga subjektet qeveritare ose autoritetet e tjera përkatëse;
ligjet dhe rregulloret ndërkombëtare, kombëtare dhe lokale;
kërkesat e specifikuara në lejet, licencat ose forma të tjera të autorizimit;
urdhra, rregulla ose udhëzime nga agjencitë rregullatore;
aktgjykimet e gjykatave ose gjykatave administrative.
Detyrimet e përputhshmërisë gjithashtu përfshijnë kërkesa të tjera të palëve të interesit të lidhura me
sistemin e menaxhimit të mjedisit, të cilin organizata duhet ose vendos ta miratojë. Këto mund të
përfshijnë, nëse aplikohen:
marrëveshjet me grupet e komunitetit ose organizatat joqeveritare;
marrëveshjet me autoritetet publike ose klientët;
kërkesat organizative
parimet vullnetare ose kodet e praktikës
etiketimin vullnetar ose angazhimet mjedisore
detyrimet që rrjedhin nga marrëveshjet kontraktuale me organizatën
A.7.2 Kompetenca
Kërkesat e kompetencës së këtij Standardi Ndërkombëtar zbatohen për personat që punojnë nën
kontrollin e organizatës, të cilët ndikojnë në performancën e saj mjedisore, duke përfshirë personat:
a. puna e të cilëve ka potencial të shkaktojë një ndikim të rëndësishëm mjedisor;
b. të cilëve u caktohen përgjegjësitë për sistemin e menaxhimit mjedisor, duke përfshirë ata që:
1. përcaktojnë dhe vlerësojnë ndikimet mjedisore ose detyrimet e përputhshmërisë;
2. kontribuojnë në arritjen e një objektivi mjedisor;
3. t'u përgjigjet situatave emergjente;
4. kryejnë auditime të brendshme;
5. kryejnë vlerësime të përputhshmërisë.
A.7.3 Ndërgjegjësimi
Me ndërgjegjësimin për politikën mjedisore nuk do të duhet (should) të nënkuptohet se angazhimet duhet
të memorizohen ose që personat që punojnë nën kontrollin e organizatës kanë një kopje të politikës
mjedisore të dokumentuar. Përkundrazi, këta persona do të duhet (should) të jenë të vetëdijshëm për
ekzistencën e saj, qëllimin e saj dhe rolin e tyre në arritjen e angazhimeve, duke përfshirë atë se si puna e
tyre mund të ndikojë në aftësinë e organizatës për të përmbushur detyrimet e saj të përputhshmërisë.
A.7.4 Komunikimi
Komunikimi lejon organizatën të ofrojë dhe të marrë informata relevante për sistemin e saj të menaxhimit
mjedisor, përfshirë informacionin në lidhje me aspektet e saj të rëndësishme mjedisore, performancën
mjedisore, obligimet e përputhshmërisë dhe rekomandimet për përmirësim të vazhdueshëm.
Komunikimi është një proces dyanësh, Brenda dhe jashtë organizatës.
Kur vendoset procesi i saj i komunikimit, struktura e brendshme organizative do te duhet (should) të
konsiderohet për të siguruar komunikimin me nivelet dhe funksionet më të përshtatshme. Një qasje e
vetme mund të jetë e përshtatshme për të përmbushur nevojat e shumë palëve të ndryshme të
interesuara, ose qasje të shumëfishta mund të jenë të nevojshme për të adresuar nevojat specifike të
palëve të interesuara individuale.
Informacioni i marrë nga organizata mund të përmbajë kërkesat e palëve të interesuara për informata të
veçanta lidhur me menaxhimin e aspekteve të saj mjedisore, ose mund të përmbajnë përshtypje të
përgjithshme ose pikëpamje mbi mënyrën se si organizata e kryen këtë menaxhim. Këto përshtypje ose
pamje mund të jenë pozitive ose negative. Në rastin e fundit (p.sh. ankesat), është e rëndësishme që një
përgjigje e menjëhershme dhe e qartë të jepet nga organizata. Një analizë e mëpasshme e këtyre ankesave
mund të sigurojë informacion të vlefshëm për zbulimin e mundësive për përmirësimin e sistemit të
menaxhimit mjedisor.
Komunikimi do të duhet (should):
a. të jetë transparent, pra organizata është e hapur në mënyrën se si rjedh/derivon ajo që ka
raportuar;
b. të jetë i përshtatshëm, në mënyrë që informacioni të plotësojë nevojat e palëve përkatëse të
interesit, duke u mundësuar atyre të marrin pjesë;
c. të jetë i sinqertë dhe jo mashtrues për ata që mbështeten në informacionin e raportuar;
d. te jetë faktik, i sakt dhe i besueshëm;
e. të mos përjashtojë informacionin përkatës.
f. të jetë i kuptueshem për palët e interesuara.
Për informacion mbi komunikimin si pjesë e menaxhimit të ndryshimit, shih paragrafin A.1. Për
informacion shtesë mbi komunikimin, shihni ISO 14063.
rreziqet dhe mundësitë që lidhen me prodhimin e produkteve të saj ose ofrimin e shërbimeve të
saj;
detyrimet e përputhshmërisë së organizatës.
Për informacion mbi kontrollin operacional si pjesë e menaxhimit të ndryshimit, shih paragrafin A.1. Për
informacion mbi perspektivën e ciklit të jetës, shih A.6.1.2.
Një proces i kontraktuar është ai që përmbush të gjitha këto që vijojnë:
është brenda fushëveprimit të sistemit të menaxhimit mjedisor;
është pjesë përbërëse e funksionimit të organizatës;
është i nevojshem që sistemi i menaxhimit të mjedisit të arrijë rezultatin e synuar;
përgjegjësia për përputhshmeri me kërkesat ruhet/mbahet nga organizata;
organizata dhe ofruesi i jashtëm kanë një marrëdhënie ku kryerja e procesit perceptohet nga palët
e interesuara si të kryera nga vet organizata.
Kërkesat mjedisore janë nevojat dhe pritshmëritë ekologjike të organizatës që përcaktohen dhe i
komunikon palëve të saj të interesuara (p.sh. një funksion i brendshëm, si prokurimi, një klient, një ofrues
i jashtëm).
Disa nga ndikimet e rëndësishme mjedisore të organizatës mund të ndodhin gjatë transportimit,
shpërndarjes, përdorimit, trajtimit në fund të jetës ose largimit përfundimtar të produktit apo shërbimit
të saj. Duke siguruar informacion, një organizatë mund të parandalojë ose zbutë ndikimet e dëmshme
mjedisore gjatë këtyre fazave të ciklit të jetës.
A.8.2 Përgatitja dhe përgjigja ndaj emergjencave
Është përgjegjësi e secilës organizatë që të përgatitet dhe t'u përgjigjet situatave emergjente në një
mënyrë të përshtatshme për nevojat e saj specifike. Për informacion mbi përcaktimin e situatave
emergjente, shih A.6.1.1.
Gjatë planifikimit të përgatitjes dhe reagimit ndaj emergjencave, organizata do të duhet (should) të marrë
parasysh:
a. metodën më të përshtatshme për t'u përgjigjur në një situatë emergjente;
b. procesin e komunikimit të brendshëm dhe të jashtëm;
c. veprimet e nevojshme për të parandaluar ose zbutur ndikimet mjedisore;
d. zbutjen dhe reagimin ndaj veprimeve që do të merren për llojet e ndryshme të situatave
emergjente;
e. nevojën për vlerësim pas emergjencës për të përcaktuar dhe zbatuar veprime korrigjuese;
f. testimin periodik të veprimeve të planifikuara emergjente;
g. trajnimin e personelit të reagimit emergjent;
h. një listë të personelit kryesor dhe të grupeve të ndihmës, duke përfshirë detajet e kontaktit (p.sh.
zjarrfikësit, shërbimet e pastrimit të derdhjeve/ shkarkimeve);
i. rrugët e evakuimit dhe pikat e montimit;
j. mundësia e ndihmës së ndërsjellë nga organizatat fqinje.
A.9 Vlerësimi i performancës
A.9.1 Monitorimi, matja, analiza dhe vlerësimi
A.9.1.1 Të përgjithshme
Gjatë përcaktimit të asaj që do të duhet (should) të monitorohet dhe të matet, përveç përparimit në
objektivat mjedisore, organizata do të duhet (should) të marrë parasysh aspektet e saj të rëndësishme
mjedisore, detyrimet e perpuethshmërisë dhe kontrollet operacionale.
Metodat e përdorura nga organizata për monitorimin dhe matjen, analizimin dhe vlerësimin do të duhet
(should) të përcaktohen në sistemin e menaxhimit mjedisor, me qëllim që të sigurohet që:
a. koha e monitorimit dhe matjes koordinohet me nevojën për analiza dhe rezultate të vlerësimit;
b. rezultatet e monitorimit dhe matjes janë të besueshme, të riprodhueshme dhe të gjurmueshme;
c. analiza dhe vlerësimi janë të besueshme dhe të riprodhueshme, dhe mundësojnë organizatën të
raportojë trendin.
Analiza e performancës mjedisore dhe rezultatet e vlerësimit do të duhet (should) t'u raportohen atyre
që kanë përgjegjësi dhe autoritet për të ndërmarrë veprime të përshtatshme.
Për informacion shtesë mbi vlerësimin e performancës mjedisore, shih ISO 14031. A.9.1.2
A.9.1.2 Vlerësimi i përputhshmërisë
Frekuenca dhe koha e vlerësimeve të përputhshmërisë mund të ndryshojnë varësisht nga rëndësia e
kërkesës, ndryshimet në kushtet e operimit, ndryshimet në detyrimet e përputhshmërisë dhe
performanca e kaluar e organizatës. Një organizatë mund të përdorë metoda të ndryshme për të ruajtur
njohuritë dhe kuptimin e statusit të përputhshmërisë, megjithatë të gjitha obligimet e përputhshmërisë
duhet të vlerësohen në mënyrë periodike.
Nëse rezultatet e vlerësimit të përputhshmërisë tregojnë një dështim për të përmbushur një kërkesë
ligjore, organizata duhet të përcaktojë dhe zbatojë veprimet e nevojshme për të arritur perpthshmërinë.
Kjo mund të kërkojë komunikim me një agjenci rregullatore dhe marrëveshje për një kurs veprimi për të
përmbushur kërkesat e saj ligjore. Kur një marrëveshje e tillë është në fuqi, ajo bëhet një detyrim per
përputhshmëri.
Një mospërputhje nuk perben domosdoshmërisht një jokonformitet nëse, për shembull, ajo identifikohet
dhe korrigjohet nga proceset e sistemit të menaxhimit mjedisor. jokonformitetet e lidhura me
përputhshmërinë duhet të korrigjohen, edhe nëse ato jokonformitete nuk kanë rezultuar në
mospërputhje aktuale me kërkesat ligjore.
A.9.2 Auditim i brendshem
Auditorët do të duhet (should) të jenë të pavarur nga aktiviteti që do auditohet, praktikisht, dhe do të
duhet (should) në të gjitha rastet të veprojë në një mënyrë të paanshme dhe pa konflikte interesi.
Jokonformitetet e identifikuara gjatë auditimeve të brendshme janë subjekt i veprimeve të përshtatshme
korrigjuese. Kur shqyrton rezultatet e auditimeve të mëparshme, organizata do tի duhet (should) të
përfshijë:
a. jokonformitetet e identifikuara më parë dhe efektiviteti i veprimeve të ndërmarra;
b. rezultatet e auditimeve të brendshme dhe të jashtme.
Për informacion shtesë mbi krijimin e një programi të auditimit të brendshëm, kryerjen e auditimeve të
sistemit të menaxhimit mjedisor dhe vlerësimin e kompetencave të personelit të auditimit, shih ISO
19011. Për informacion mbi programin e auditimit të brendshëm si pjesë e ndryshimit të menaxhimit,
shih paragrafin A.1.
A.9.3 Rishikimi i menaxhimit
Rishikimi i menaxhimit do të duhet (should) të jetë i nivelit të lartë; nuk duhet të jetë një rishikim i
hollësishëm i informacionit të detajuar. Temat e rishikimit të menaxhimit nuk duhet të adresohen
menjëherë. Rishikimi do te mund (may) të bëhet për një periudhë kohore dhe mund të jetë pjesë e
aktiviteteve të planifikuara rregullisht të menaxhimit, siç janë mledhjet e bordit ose takimet operacionale;
nuk duhet të jetë një aktivitet i veçantë.
Ankesat relevante të marra nga palët e interesuara rishikohen nga menaxhimi i lartë për të përcaktuar
mundësitë për përmirësim.
Për informacion mbi rishikimin e menaxhimit si pjesë e menaxhimit të ndryshimit, shih paragrafin A.1.
“Përshtatshmëria” i referohet mënyrës se si sistemi i menaxhimit mjedisor i përshtatet organizatës,
operacioneve të saj, kulturës dhe sistemeve të biznesit. "Përshtatshmëria" i referohet nëse plotësohen
kërkesat e këtij Standardi Ndërkombëtar dhe zbatohet në mënyrë adekuate. "Efektiviteti" i referohet nëse
po arrien rezultatet e dëshiruara.
A.10 Përmirësimi
A.10.1 Të përgjithshme
Organizata do të duhet (should) të marrë në konsideratë rezultatet nga analiza dhe vlerësimi i
performancës mjedisore, vlerësimi i përputhshmërisë, auditimet e brendshme dhe rishikimi i menaxhimit
gjatë ndërmarrjes së veprimeve për përmirësim.
Shembuj të përmirësimit përfshijnë veprime korrigjuese, përmirësime të vazhdueshme, ndryshime të
mëdha, risi dhe riorganizim.
A.10.2 Jokonformiteti dhe veprimi korrigjues
Një nga qëllimet kryesore të një sistemi të menaxhimit të mjedisit është që të veprojë si një mjet
parandalues. Koncepti i veprimit parandalues shprehet në 4.1 (kuptimi i organizatës dhe kontekstit të
saj) dhe 6.1 (Veprime për të adresuar rreziqet dhe mundësitë).
A.10.3 Permiresim i vazhdueshem
Shkalla, shtrirja dhe koha e veprimeve që mbështesin përmirësimin e vazhdueshëm përcaktohen nga
organizata. Performanca mjedisore mund të përmirësohet duke aplikuar sistemin e menaxhimit mjedisor
në tërësi ose duke përmirësuar një ose më shumë elementë të tij.
Hyrje Hyrje
Qellimi Qellimi
1 1
Referencat Referencat
2 2
Terma dhe percaktime 3 3 Terma dhe percaktime
Konteksti I organizates 4
4
Kerkesat e sistemit te menaxhimit te mjedisit
Te kuptuarit e organizates dhe kontekstit te saj 4.1
Leadership- i 5
Rolet pergjegjesit dhe autoritetet ne organizate 5J3 4.4.1 Burimet, Rolet, Pergjegjesite Dhe Autoritetet
Planifikimi 6 4.3 Planifikimi
Kompetencat Z2
4.4.2 Kompetenca, trajnimi dhe ndergjegjesimi
Ndergjegjesimi 73
Komunikimi 74
Te pergjithshme 7.4.1
4.4.3 Komunikimi
Komunikimi I brendshem 7.4.2
Informacioni I dokumentuar 75
4.4.4 Dokumentacioni
Te pergjithshme 7.5.1
Pergatitja dhe pergjigja ndaj emergjencave 8.2 4.4.7 Pergatitja dhe pergjigja ndaj emergjencave
Udhëzime për përdorimin e këtij Standardi Ndërkombëtar Shtojca A Shtojca A Udhëzime për përdorimin e këtij Standardi Ndërkombëtar
Bibliografi Bibliografi
Indeksi I termave
Bibliografi
[1] ISO 14004, Sistemet e menaxhimit te mjedisit - Udhëzime të përgjithshme mbi parimet, sistemet dhe
teknikat mbështetëse
[2] ISO 14006, Sistemet e menaxhimit te mjedisit - Udhëzime për përfshirjen e ekodizajnit
[4] ISO 14044, Menaxhimi mjedisor - Vlerësimi i ciklit jetësor - Kërkesat dhe udhëzimet
[5] ISO 14063, Menaxhimi mjedisor - Komunikimi mjedisor - Udhëzime dhe shembuj
[8] ISO 50001, Sistemet e menaxhimit të energjisë - Kërkesat me udhëzime për përdorim
Indeksi i termave
procesi 3.3.5
kerkesat 3.2.8
rrezik 3.2.10
ICS 13.020.10
Cmimi bazuar ne 42 faqe