BM Vật liệu Kim loại màu & Compozit

11/6/2020
CHUYÊN NGÀNH
VẬT LIỆU KIM LOẠI MÀU VÀ COMPOZIT
PGS.TS. TRẦN VŨ DIỄM NGỌC

Bộ môn Vật liệu kim loại màu và Compozit - Viện KH & KT Vật liệu
ĐT: 0984040017
Email: ngoc.tranvudiem@hust.edu.vn
Địa chỉ: Phòng 207- C5- Đại học Bách khoa Hà Nội
CHUYÊN NGÀNH VẬT LIỆU KIM LOẠI MÀU VÀ COMPOZIT
Đây là chuyên ngành có ngay từ khi thành lập trường

ĐHBKHN (1956) với đội ngũ cán bộ trình độ cao, giầu kinh
nghiệm, nhiệt huyết trong đào tạo và NCKH.
Đơn vị đào tạo duy nhất về Luyện kim màu trong các trường đại
học kĩ thuật của Việt Nam.
1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu
2. NC và tổng hợp vật liệu mới, tiên tiến
1
11/6/2020
1.1. Đào tạo và NCKH ứng dụng công nghệ sản xuất KLM
và HK (nặng, nhẹ, quý hiếm, phóng xạ,..)
1.2. Đào tạo và NCKH xử lý, tái sinh phế liệu, sản phẩm
trung gian trong sản xuất và sử dụng KLM
Kim loại:
 Dẫn điện, nhiệt tốt, có ánh kim,
 Biến dạng dẻo tốt ngay cả ở nhiệt độ thường,
 Kém bền vững hóa học
Hợp kim: chứa nhiều nguyên tố và mang tính chất kim loại. Nguyên
tố chủ yếu trong hợp kim là nguyên tố kim loại.
2
11/6/2020
Phân loại:
 Gang, thép
 Kim loại màu và hợp kim: Ag, Au, Pt, Cu, Pb, Zn, Al, Ti, …..
LUYỆN KIM ĐEN LUYỆN KIM MÀU
Hệ Fe (thép, gang) Cu, Pb, Zn, Al, Ti, Au, Ag…
1. Kim loại màu nhẹ:  < 5 g/cm3

- Nhiệt độ nóng chảy trung bình: Al, Mg, Be, Ca, Sr, Ba, Ti
- Nhiệt độ nóng chảy thấp: Li, Na, K, Rb, Cs
Hoạt tính hóa học lớn
2. Kim loại màu nặng:  > 5 g/cm3

- Nhiệt độ nóng chảy trung bình: Cu, Ni, Co, Mn
- Nhiệt độ nóng chảy thấp: Zn, Cd, Hg, Pb, Bi, Sn, Sb, Ga, In, Tl
Phổ biến trong CN
3
11/6/2020
3. Kim loại quý hiếm: Au, Ag, Pt, Pd,…
=> Trơ, chống ăn mòn hóa học, màu sắc đẹp
4. Kim loại đất hiếm:

Sc, Y, La, Ce, Pr, Nd, Pm, Sm, Eu, Gd, Tb, Dy, Ho, Tm, …
5. Kim loại phóng xạ:

Po, Fr, Ra, U, Th, Pa, Ac; Np, Pu, Am, Cm, …
=> Trữ lượng ít, khó tách ra dạng KL, sản xuất phực tạp
 Kim loại màu và hợp kim: Ag, Au, Pt, Cu, Pb, Zn, Al, Ti, …..
Tỷ trọng thâp (nhẹ) Chịu mài mòn
Bền nhiệt
4
11/6/2020
- Cu và Hợp kim Cu:
- M = 63,57 g/mol; ρ = 8,94 g/cm3,

- Tm =1083 °C; Ts = 2300 °C
- Dẫn điện, nhiệt cao
- Chịu ăn mòn
- Độ dẻo cao, độ cứng, độ bền thấp
- Tính hàn tốt
Sử dụng Cu trong công nghiệp

 Công nghiệp điện: 54%
 Xây dựng: 15%
 Chế tạo máy: 13%
 Giao thông vận tải: 11%
 Khác 7%
10
5
11/6/2020
Cu-Zn
11
12
6
11/6/2020
- Al và Hợp kim Al:
 Tính chất của Al

Khối lượng nguyên tử: 26.98 g/mol
Tỷ trọng: 2,7 g/cm3
Tnc : 660 °C
Ts : 2520 °C
Nhẹ, dẻo
Dẫn nhiệt, điện tốt
Phản chiếu cao
13
14
7
11/6/2020
Độ bền Bền ép cao

Hàn tốt Hàn cứng Bền ép cao
Dẫn điện, nhiệt tốt
15
Ứng dụng của hợp kim nhôm:

• Nhôm kỹ thuật (đúc,)
• CN tự động hóa (động cơ, cửa, ....)
• CN hàng không, vũ trụ (hợp kim Al-Li)
• CN thực phẩm (bao bì, phoi nhôm)
• CN điện (dây điện, cáp)
• Xây dựng (cửa sổ, cửa ra vào, vách ngăn, khung kính …
16
8
11/6/2020
 Hợp kim nhôm biến dạng
Dùng trong công nghiệp chế tạo máy bay, tàu vũ trụ, khung xe, sườn tàu biển,
dụng cụ thể thao và xây dựng…
17
 Hợp kim nhôm đúc: Silumin (Al-Si).
Bộ ly hợp, pittong động cơ các loại, ngoài ra dùng làm thân và

nắp đcơ ôto
18
9
11/6/2020
Kim loại và hợp kim:
19
- Ti và Hợp kim Ti:
KLR: 4,54 g/cm3 ;Tnc = 1670 °C Ts = 3285 °C.

Modul đàn hồi: 127 Gpa
Chịu nhiệt, chống mài mòn cao
Ái lực hóa học với O, H, N, C cao
Ăn mòn trong HCl, H2SO4, HF, H3PO4
Tương thích sinh học
20
10
11/6/2020
21
Titan
22
11
11/6/2020
HK Ti-6Al-4V
HK Ti-4,5Fe-6,8Mo-1,5Al
HK Ti-4Al-V
23
- Vàng:
M = 196,97g/mol; ρ = 19,28 g/cm3;

Tm = 1063 °C; Ts = 2530 °C
- Điện trở suất 2,25.10-6 cm (20 oC)
- Mềm, dẻo
- Tính đúc tốt
- Dẫn điện tốt
- Chịu ăn mòn hóa học cao
24
12
11/6/2020
- Vàng:
25
- Vàng:
1 cây vàng = 37.5g.

1 kg vàng = 26 cây 6 chỉ
26
13
11/6/2020
- Vàng:
Nguyên liệu
 Quặng vàng, khoáng sản vàng
 Thu hồi từ quá trình luyện kim loại khác: Cu, Zn, Pb…
27
Hợp kim Vàng:
28
14
11/6/2020
1. 1 Đào tạo và NCKH Vật liệu và công nghệ luyện kim màu
Luyện các kim loại màu:

- KLM nặng: Cu, Zn, Pb, Sn, Ni
- KLM nhẹ: Al, Mg, Ti
- KL quý, hiếm: Au, Ag, Bi, Ga
29
Tái chế các KLM từ bản mạch điện tử, bụi lò điện, xỉ, ….
Luyện kim
KH & KT Vật liệu

Quặng
Tái chế
Thiết kế
Thất thoát
Sử dụng CN chế tạo

sản phảm
30
15
11/6/2020
Vòng đời vật liệu:

(a) Vật liệu
(b) Chế tạo/gia công thành
sản phẩm,
(c) Sử dụng
(d) Vứt bỏ/tái chế.
Mỗi giai đoạn đó đều tiêu thụ nguyên-vật liệu và năng lượng, tạo
ra chất thải ô nhiễm dạng nhiệt, rắn, khí và lỏng.
31
Tiết kiệm năng lượng (20 triệu usd/năm) khi tái sinh kim loại
32
16
11/6/2020
Thu hồi được 32 kg vàng, 3,5 tấn bạc và 2,2 tấn đồng (95% đồng và 5% kẽm)
từ 78.985 tấn rác thải điện tử (6,21 triệu điện thoại di động cũ).
33
Hợp kim (Sn, Cu …)
Hợp kim hàn
Đồng thanh (Bronze):

Đồng thau (Latong)
Cu-Sn; Cu-Al, Cu-Be; …
Cu-Zn
34
17
11/6/2020
Sắc tố (bột màu): TiO2, ZnO,…
35
CHUYÊN NGÀNH VẬT LIỆU KIM LOẠI MÀU VÀ COMPOZIT
2. Đào tạo và nghiên cứu khoa học tổng hợp vật liệu mới, tiên tiến
- Vật liệu compozit
- Vật liệu năng lượng
- NC & tổng hợp gốm chức năng: quang học, áp điện, y sinh…
- Graphen
36
18
11/6/2020
2.1. Các khái niệm:
 Vật liệu Compozit:

Vật liệu được tổng hợp nên từ hai hay nhiều loại vật liệu khác nhau
(bản chất, không hòa tan lẫn nhau, phân cách pha)
 Compozit nền kim loại-cốt gốm

 Compozit nền polymer cốt gốm/kim loại
 Compozit nền gốm cốt gốm
 Compozit carbon-carbon
37
VL Compozit:
38
19
11/6/2020
 Compozit nền kim loại
39
Độ cứng
Độ cứng tế vị (Hv)
Vật lieu thử

So sánh độ cứng của Compozit nền nhôm cốt gốm
40
20
11/6/2020
- Tấm lót transitor

- Đế tản nhiệt
- Tấm dưới mạch điện
• Phanh, sườn xe, chống ồn, rung

- Bộ truyền động, động cơ…
• Phanh đĩa
• Gậy golf
• Dụng cụ thể thao
41
 Compozit nền gốm

- Nền giòn, độ bền chống gãy thấp
=> cốt độ bền cao (C, Al2O3)
- Độ cứng cao, chịu T cao
Compozit nền SiC, Si3N4, TiC, ZrO2, B3C4 ,….
Vật liệu compozit nền gốm:

- Al2O3/ZrO2 compozit
- Nền Si3N4 cốt hạt SiC
- Nền Si3N4 cốt sợi SiC
- Sợi thủy tinh nền thủy tinh
- C/C compozit ; SiC/SiC compozit; Ôxít/ Ôxít compozit
42
21
11/6/2020
 Compozit nền gốm

- Tấm lót transitor
- Đế tản nhiệt
- Tấm dưới mạch điện
43
 Compozit nền polymer (cốt gốm/kim loại)
Compozit có nền là các loại polymer:

- Nhiệt dẻo: :polypropylene, polyethylene, polyvinyl chloride,
polyamide…
- Nhiệt rắn: polyester không no, vinyl ester, phenolic, melamine,
polyurethane, epoxy…
- Cao su
44
22
11/6/2020
 Compozit nền polymer cốt sợi carbon
45
 C-C Compozit
46
23
11/6/2020
 C-C Compozit
47
 C-C Compozit
 Chống sốc nhiệt ở nhiệt độ cao (T> 2000 oC)
 Hệ số giãn nở nhiệt thấp
 Modul đàn hồi cao (200 MPa)
 Hệ số dẫn nhiệt lớn (100 W/m.K))
 Tỷ trọng nhỏ (1,83 g/cm3)
 Độ bền lớn
 Hệ số mài mòn thấp
 Khả năng chịu mài mòn cao
 Dẫn điện lớn
 Không bị phá hủy giòn
48
24
11/6/2020
 C-C Compozit
49
 Vật liệu gốm (Ceramic)
Vật liệu gốm là VL tổng hợp , cấu tạo từ các chất vô cơ phi KL
Ưu điểm: độ bền dão , độ cứng , tính chống mài mòn cao , trơ
hoá học và khả năng chống ăn mòn ở nhiệt độ cao
Nhược điểm: độ bền kéo thấp , rất dòn , hoàn toàn không có độ
dẻo ở nhiệt độ sử dụng, rất nhạy cảm với tải sốc cơ và sốc nhiệt
50
25
11/6/2020
Phân loại
1. Gốm gia dụng

2. Gốm xây dựng
3. Gốm mỹ nghệ
4. Gốm kỹ thuật
51
Phân loại theo nhóm

- Ô xít
- SiO2
- Carbit
- Nitorit
52
26
11/6/2020
Phân loại
1. Gốm dân dụng: sứ, thủy tinh, gạch thường
2. Gốm kỹ thuật
2.1. CN: gạch chịu lửa
2.2. Gốm tiên tiến:
- Gốm kết cấu
- Gốm chức năng: siêu dẫn, áp điện, điện môi, từ, …
- Gốm y sinh
53
Gốm kỹ thuật :
Vật liệu gốm có các tính chất đặc biệt được sử dụng trong khoa
học, kỹ thuật, và công nghiệp như vật liệu chịu lửa, vật liệu cách
điện, vật liệu từ, vật liệu áp điện, gốm cơ nhiệt, gốm dụng cụ…
 Gốm kỹ thuật công nghiệp: gạch chịu lửa, thuỷ tinh công
nghiệp, sứ cách điện . ..
 Gốm tiên tiến : gốm điện tử, gốm siêu dẫn, gốm dụng cụ, gốm
sinh học v.v.
54
27
11/6/2020
 Gốm dân dụng: sứ, thủy tinh, gạch thường
55

 Gốm kỹ thuật
 CN: gạch chịu lửa
56
28
11/6/2020

 Gốm tiên tiến:
57
Vật liệu kết cấu : khả năng làm việc ở nhiệt độ cao và trong môi
trường ăn mòn mà không giảm đáng kể các tính chất cơ học theo
thời gian .
sử dụng trong ngành cơ khí
58
29
11/6/2020
Vật liệu chức năng : hiệu ứng hoá lý, điện, quang, cơ...rất nổi trội
như hiệu ứng áp điện, tính chất từ cứng, từ mềm, độ cách điện cao,
tính chất siêu dẫn, phát năng lượng , hấp thụ nơtron ...
sử dụng trong ngành điện tử
59

Lọc,
Chất mang xúc tác
Bơm áp lực
Vòi phun nhiên liệu
Bugi
Sưởi
Bugi đánh lửa và sấy nóng
Hệ thống bơm nhiên liệu
Cảm biến ôxy
Sưởi
Cảm biến kích nổ
Các chi tiết sử dụng VL Gốm

60
30
11/6/2020
Vật liệu sinh học : Vật liệu gốm có độ bền cao, nhẹ, trơ sinh học ,
có tính tương thích, hoạt tính sinh học cao
61
 Vật liệu chuyển hóa năng lượng
Vật liệu sử dụng trong quá trình chuyển hóa năng lượng (tái tạo
năng lượng)
Nặng lượng tự nhiên Nặng lượng ĐIỆN

GIÓ, MẶT TRỜI, NƯỚC, KHÍ GA…
62
31
11/6/2020
Năng lượng tái tạo năm 2018: 2.351 GW
63

Vật liệu quang năng:
64
32
11/6/2020

Vật liệu quang năng:
65
Vật liệu áp điện:

- SiO3; GaPO4 ; ….
- Gốm: BaTiO3; LiNbO3; Pb(Zr0,5Ti0,5)O3,…
66
33
11/6/2020
Vật liệu nhiệt điện: sử dụng nguồn nhiệt dư thừa
67
2.2. Đào tạo và NCKH vật liệu Compozit
- Vật liệu compozit: cốt gốm nền kim loại & nền gốm
68
34
11/6/2020
2.3. Đào tạo và NCKH vật liệu năng lượng
- Vật liệu năng lượng: Vật liệu Áp điện
Áp điện ngược
Áp điện thuận
Năng lượng cơ Năng lượng điện
69
2.3. Đào tạo và NCKH vật liệu năng lượng
- Vật liệu năng lượng: Vật liệu nhiệt điện
VL nhiệt điện CuBiS
70
35
11/6/2020
2.4. Đào tạo và NCKH vật liệu gốm
- Gốm chức năng: quang học, áp điện, y sinh, dụng cụ…
Gốm quang học MgAl2O4 Gốm áp điện Bi0,5(Na,K)0,5TiO3
71
- Gốm dụng cụ:
Corundum Al2O3
Gốm Si3N4
WC
SiC
72
36
11/6/2020
- Gốm corundum Al2O3: gốm dụng cụ, y sinh, điện trở, trang sức
Emerald
Be3Al2(SiO3)6 Bột mài

Cr3+ Fe2+ & Ti4+
Dụng cụ nung
73
- Gốm ZrO2: gốm dụng cụ, y sinh, trang sức
74
37
11/6/2020
2.5. Hướng NCKH mới
- Graphen : (siêu vật liệu: mỏng nhẹ, siêu bền và siêu cứng)
Tổng hợp Graphen, Cacbon đơn lớp với nhiều tính chất đặc biệt
75
2.5. Hướng NCKH mới
Vật liệu nhớ hình:

Vật liệu có khả năng khôi phục lại hình dạng ban đầu khi nó chịu một quá
trình nhiệt cơ học thích hợp.
Hợp kim Ni-Ti
76
38
11/6/2020
CƠ HỘI VIỆC LÀM
Tùy thuộc vào kết quả học tập và ngoại ngữ của sinh viên mà
có thể được tiếp tục nâng cao trình độ chuyên môn ở bậc sau ĐH
và tuyển dụng vào các cơ sở đào tạo, NCKH và các doanh nghiệp
77
GIẢNG VIÊN, NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
 Các trường ĐH & cao đẳng:
BKHN, BKHCM, BKĐN, ĐH Thái nguyên, ĐH Mỏ địa chất, ĐH
Phenikk, Cơ khí luyện kim…
 Viện nghiên cứu:
Viện KH Vật liệu (Viện Hàn lâm KH & CN Việt Nam); Viện
KH&CN Mỏ-Luyện kim; Viện CN xạ hiếm, Viện Công nghệ (Bộ
Quốc Phòng), Viện hàng không vũ trụ Viettel…
78
39
11/6/2020
KỸ SƯ, KIỂM TRA CHẤT LƯỢNG, QUẢN ĐỐC, LÃNH ĐẠO
Các DN, Tổng công ty và Tập đoàn :
Viettel, Samsung, Hyundai; Nissan; Denso; Hòa Phát, Tổng công ty
khoáng sản, Công ty vàng bạc đá quý,…
79
THẠC SĨ, TIẾN SĨ, SAU TIẾN SĨ
 Học bổng sau đại học tại ĐH Bách khoa HN. các nước Nhật,
Hàn Quốc, Malaysia, Thái Lan, Đài Loan…
 Cơ hội thực tập ngắn hạn tại Nhật Bản, các Viện Nghiên cứu,
làm việc bán thời gian tại Viettel.
80
40
11/6/2020
BỘ MÔN
VẬT LIỆU KIM LOẠI MÀU VÀ COMPOZIT
Chúc các em sinh viên

♥ Luôn giữ vững niềm tin vào sự lựa chọn của mình
♥ Thành công trong học tập và rèn luyện!
81
41

BM Vật liệu Kim loại màu &amp; Compozit

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BM Vật liệu Kim loại màu &amp; Compozit

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

11/6/2020

PGS.TS. TRẦN VŨ DIỄM NGỌC

CHUYÊN NGÀNH VẬT LIỆU KIM LOẠI MÀU VÀ COMPOZIT

Đây là chuyên ngành có ngay từ khi thành lập trường

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

2. NC và tổng hợp vật liệu mới, tiên tiến

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

LUYỆN KIM ĐEN LUYỆN KIM MÀU

Hệ Fe (thép, gang) Cu, Pb, Zn, Al, Ti, Au, Ag…

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

1. Kim loại màu nhẹ:  < 5 g/cm3

Hoạt tính hóa học lớn

2. Kim loại màu nặng:  > 5 g/cm3

Phổ biến trong CN

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

3. Kim loại quý hiếm: Au, Ag, Pt, Pd,…

=> Trơ, chống ăn mòn hóa học, màu sắc đẹp

4. Kim loại đất hiếm:

5. Kim loại phóng xạ:

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

Tỷ trọng thâp (nhẹ) Chịu mài mòn

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Cu và Hợp kim Cu:

- M = 63,57 g/mol; ρ = 8,94 g/cm3,

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Cu và Hợp kim Cu:

Sử dụng Cu trong công nghiệp

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Cu và Hợp kim Cu:

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Cu và Hợp kim Cu:

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Al và Hợp kim Al:

 Tính chất của Al

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Al và Hợp kim Al:

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Al và Hợp kim Al:

Độ bền Bền ép cao

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Al và Hợp kim Al:

Ứng dụng của hợp kim nhôm:

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Al và Hợp kim Al:

 Hợp kim nhôm biến dạng

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Al và Hợp kim Al:

 Hợp kim nhôm đúc: Silumin (Al-Si).

Bộ ly hợp, pittong động cơ các loại, ngoài ra dùng làm thân và

Kim loại và hợp kim:

- Al và Hợp kim Al:

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Ti và Hợp kim Ti:

KLR: 4,54 g/cm3 ;Tnc = 1670 °C Ts = 3285 °C.

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Ti và Hợp kim Ti:

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Ti và Hợp kim Ti:

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

- Ti và Hợp kim Ti:

1. Vật liệu và công nghệ luyện kim màu

M = 196,97g/mol; ρ = 19,28 g/cm3;

BM Vật liệu Kim loại màu & Compozit

BM Vật liệu Kim loại màu & Compozit