ROMANTYZM

Triumf dobra
Zygmunt Krasiॉski Nie-Boska komedia
KARTA A
Przeczytaj uwa৵nie tekst, wykonaj zwi.zane z nim polecenia. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i tylko
wjasnymi sjowami, chyba ৵e w zadaniu polecono inaczej.

Maria Janion

Rewolucja totalna (fragmenty)

Na nieustannym napięciu między prawem bożym a prawami historycznego świata ludzi oparta jest
struktura ideowa Nie-Boskiej komedii. Nowatorstwo Krasińskiego polega na tym, że ów nie-boski świat
ludzki umiał ująć w kategoriach nowożytnego historyzmu.
Centralnym problemem owego świata stała się dla Krasińskiego rewolucja. Nie idzie tutaj nawet
o charakter klasowy rewolucji przedstawionej w Nie-Boskiej komedii, wynikający między innymi ze
składu jej uczestników. Zauważono już, że rewolucja ma tu przede wszystkim rysy antyfeudalne (na
co wskazuje ostro zarysowany konflikt między chłopami a panami), ale także już i antykapitalistyczne
(epizod z rzemieślnikiem z fabryki jedwabiu). […]
Nowatorstwo Nie-Boskiej Komedii – i to nie tylko na gruncie polskim – polega jednak przede
wszystkim na uderzająco nowożytnym rozumieniu rewolucji. To nie seditio (rokosz, powstanie), rebellio
(bunt), walka in tyrannos (przeciw tyranom), nie średniowieczna renovatio (dążenie do odnowy), nie
zamieszki wśród czerni i przewrót pałacowy; to właśnie – autentyczna rewolucja. […]
Krasiński widział jedynie burzące działanie rewolucji, natomiast całkowicie nie był w stanie zdać sobie
sprawy z jej twórczego, konstruktywnego charakteru. Świadomość nadchodzącego przewrotu i jednocześnie
jego siły niszczącej grała tu decydującą rolę. […] W tekście dramatu został zaakcentowany zwłaszcza fakt,
że rewolucja jest tak całkowitym zaprzeczeniem wszystkich dawnych wartości, iż stwarza nawet swoją wła-
sną religię. W ujęciu Krasińskiego mieszają się w niej elementy ideologii Oświecenia i państwowego kultu
religijnego wprowadzonego przez Wielką Rewolucję Francuską („ludzkość” i „postęp” stanowią ulubione
hasła Pankracego i Leonarda). […]. Wielokrotnie powraca Krasiński do niszczącej wizji tej nowej religii.
Para kapłańska […] stoi „na rozwalinach starych kształtów, starego Boga”. „Członki” dawnego bóstwa
zostały rozerwane przez „nowych ludzi”. Upajają się oni deptaniem „świątyni zmarłego Boga”. W miejscu
zburzonych pomników rycerskiej i chrześcijańskiej przeszłości „nowi ludzie” pragną wznieść swoją świątynię
[…]. Ta religia „ludzi nowych” miała być według Krasińskiego najjaskrawszym i najbardziej przerażającym
dowodem ich zezwierzęcenia i całkowitego zerwania z wszystkimi tradycjami ludzkości. […]
W sposób łatwo widoczny wysuwa się w utworze Krasińskiego na plan pierwszy ujęte dychoto-
micznie1 i ostro przeciwstawne zróżnicowanie na „bogatych” i „biednych”, „sytych” i „głodnych”. […]
Zwrot o „biednych i głodnych” powraca jeszcze w tekście kilka razy, powtarzany dosłownie lub lekko

68
 Triumf dobra. Zygmunt Krasiॉski Nie-Boska komedia

modyfikowany. Pankracy „obiecuje im chleb i zarobek”. Wołanie o chleb – to jedno ze stale powtarza-
jących się haseł zrewolucjonizowanego tłumu. Czasem przybiera ono charakter uderzająco konkretny:
„Chleba, zarobku, drzewa na opał w zimie, odpoczynku w lecie!”. Niezwykła jaskrawość stylistycznego
sformułowania owej dychotomii w widzeniu społeczeństwa występuje w retorycznych wezwaniach
Pankracego: „Zgrzybiali, robaczywi, pełni napoju i jadła, ustąpcie młodym, zgłodniałym i silnym!”.
Jest to jeden z nielicznych wypadków w tekście Nie-Boskiej, kiedy strona przeciwstawna obozowi
rewolucji została tak dosadnie scharakteryzowana; niewątpliwie przyczynił się do tego fakt, że Krasiń-
ski cytowane słowa włożył w usta Pankracego. Wprawdzie hrabia Henryk również robi wyrzuty swoim
stronnikom za ucisk poddanych, ale w gruncie rzeczy najbardziej boli go ich podłe tchórzostwo w walce
i oportunizm. Osądza on swoją klasę według „rycerskich” kryteriów moralnych – inaczej niż Pankracy
i jego zwolennicy. Obcość w stosunku do tych ostatnich akcentuje Krasiński, używając stale zaimka
„oni” – jest to najczęstszy w tekście dramatu synonim „biednych i głodnych”.
Maria Janion, Wstęp do: Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1965.

1 dychotomia – podział na dwie części, dwudzielność.

1. Tekst skjada si< z szeঋciu akapitów. Zatytujuj ka৵dy z nich, we৳ pod uwag< zawartoঋࣀ treঋciow. ka৵dego
akapitu.

2. W akapicie 3. autorka wykorzystuje terminy w j<zyku jaciॉskim. W jakim celu to robi?

3. Z czego wynika klasowy charakter rewolucji pokazanej w Nie-Boskiej komedii?

4. Wymieॉ dwie przyczyny, które spowodowajy, ৵e Krasiॉski widziaj jedynie niszcz.c. sij< rewolucji.

69
 ROMANTYZM

5. Jakiego aspektu rewolucji nie uwzgl<dnij Krasiॉski?

6. Jakie dwa odniesienia historyczne wykorzystaj Krasiॉski przy kreঋleniu obrazu rewolucji?

Odniesienie do:

Odniesienie do:

7. Dokoॉcz zdanie zgodnie z wymow. akapitu 4.

Nowa religia wprowadzona przez rewolucj< jest wedjug Krasiॉskiego dowodem

8. Zapisz elementy dwóch przeciwstawieॉ pokazanych w dramacie Krasiॉskiego.

9. O jakich dwóch zarzutach hrabiego Henryka wobec arystokracji jest mowa w ostatnim akapicie tekstu?

Zarzut 1.:

Zarzut 2.:

10. Na jakim kodeksie moralnym opiera si< hrabia Henryk, kiedy os.dza swoj. klas<?

11. Na podstawie tekstu o dramacie Krasiॉskiego uzupejnij tabel< – dobierz do ka৵dej funkcji sformujowanie
zapewniaj.ce spójnoঋࣀ wywodu. Wpisz odpowiednie numery do tabeli.

Funkcja w tekঋcie Numer sformujowania

A. Sygnalizuje przeciwstawienie

B. Sygnalizuje rozj.cznoঋࣀ treঋci

C. Sygnalizuje wyeksponowanie znaczenia

1) zwjaszcza… 2) tote৵… 3) Ale… 4) jednak… 5) tak৵e…

70
 Triumf dobra. Zygmunt Krasiॉski Nie-Boska komedia

12. Czy na ka৵de z poni৵szych pytaॉ mo৵na znale৳ࣀ odpowied৳ w 4. akapicie tekstu Marii Janion? Zaznacz
TAK, jeঋli mo৵na znale৳ࣀ odpowied৳, albo NIE – jeঋli nie mo৵na.

1. Jaki fakt w odniesieniu do rewolucji zostaj zaakcentowany w dramacie Krasiॉskiego? TAK NIE

2. Jakie s. ulubione hasja Pankracego i Leonarda? TAK NIE

3. Jakie sijy przeciwstawiaj. si< sobie w rewolucji pokazanej w Nie-Boskiej komedii? TAK NIE

13. Dokoॉcz zdanie. Wybierz odpowied৳ A albo B i odnosz.ce si< do niej uzasadnienie – 1, 2 albo 3.
W wypowiedzeniu:
„[…] Przyczynij si< do tego fakt, ৵e Krasiॉski cytowane sjowa wjo৵yj w usta Pankracego”

podkreঋlona jego cz<ঋࣀ to

uzasadnienia przyczyny zdarzenia

1.
A. zdanie podrz<dne przydawkowe ze zdania nadrz<dnego.
dookreঋlenia rzeczownika ze zdania
u৵yte w celu 2.
nadrz<dnego.
B. zdanie podrz<dne okolicznikowe przeciwstawienia treঋci zdania
3.
nadrz<dnego.

14. Formy gramatyczne czasownika ust.pcie to

a) 2. os. l. poj. trybu oznajmuj.cego.
b) 2. os. l. poj. trybu rozkazuj.cego.
c) 2. os. l. mn. trybu oznajmuj.cego.
d) 2. os. l. mn. trybu rozkazuj.cego.

Odpowied৳

15. Podkreঋlona cz<ঋࣀ w podanym wypowiedzeniu:

„[…] Ust.pcie mjodym, zgjodniajym i silnym!”
to
a) metafora.
b) anafora.
c) wyliczenie.
d) apostrofa.

Odpowied৳

71
 ROMANTYZM

KARTA B

1. Hrabia Henryk zostaj przedstawiony w dramacie Nie-Boska komedia Zygmunta Krasiॉskiego w czterech
rolach spojecznych. Nazwij je.

HRABIA
HENRYK

2. Odwojuj.c si< do utworu, ustal, jaka poezja jest „prawdziwa”, a jaka „fajszywa”.

Poezja prawdziwa Poezja fajszywa

3. Odtwórz argumenty hrabiego Henryka i Pankracego z ich dyskusji o starym i o nowym ঋwiecie.

Hrabia Henryk Pankracy

72
 Triumf dobra. Zygmunt Krasiॉski Nie-Boska komedia

4. Podziel bohaterów Nie-Boskiej komedii na dwie grupy: rewolucjonistów i arystokratów.

Arystokraci

Rewolucjoniঋci

5. Ustal, mi<dzy jakimi wartoঋciami musiaj dokonaࣀ wyboru hrabia Henryk w ৵yciu prywatnym i spojecznym.

W ৵yciu prywatnym

albo albo

W ৵yciu spojecznym

albo albo

6. Udowodnij, ৵e Nie-Boska komedia jest dramatem romantycznym. Wypisz z tekstu utworu przykjady wska-
zanych cech.

Parঞe narracyjne:

Synkretyzm
Parঞe liryczne:

Sceny realistyczne:

Mieszanie si< realizmu

z fantastyk. Sceny fantastyczne:

Lu৳na konstrukcja

Wieloঋࣀ miejsc akcji

Bohater – jednostka
nieprzeci<tna

Tragizm jednostki

73