EKOLOGIA ĆWICZENIA

ćwiczenie 1

Piramida organizowania materii:

komórki
tkanki
narządy
od tego miejsca ekologia
organizm + środowisko
populacja + środowisko
biocenoza + środowisko
biosfera

otoczenie organizmu to środowisko.

Populacja geograficzna: to przedstawiciele danego gatunku zamieszkujące obszar o jednolitych cechach fiz.-
geograf.

Populacja biologiczna: do poprzedniej dodajemy – „możliwość rozmnażania się” (trzeba zawęzić obszar).

Biocenoza: wszystkie żywe organizmy zamieszkujące obszar o jednolitych cechach fiz.-geograf.

Biocenoza: zespół gatunków kształtujący się w rezultacie selekcji naturalnej i powtarzający się w
równorzędnych warunkach życia.

Biosfera: biologicznie zasiedlona część atmosfery, hydrosfery i litosfery.

Środowisko w sensie ekologicznym: zespół elementów otoczenia wpływające na organizm funkcjonalnie.

organizm + środowisko (monotop) = ekosystem (monocen) – poziom osobniczy

populacja + środowisko (demotop) = ekosystem ( democen) – poziom populacyjny
biocenoza + środowisko (biotop) = ekosystem (pleocen) – poziom biocenotyczny

Autekologia – zajmuje się problemami na poziomie osobniczym.

Synekologia – na poziomie populacyjnym i biocenotycznym.

Ekosystem: układ organizmów zasiedlających określoną przestrzeń powiązanych wzajemnymi

współzależnościami, z których najważniejszy to obieg materii i przepływ energii.

Materia: to, co możemy fizycznie zobaczyć.

Energia: nasłonecznienie.

Rośliny pobierają substancje odżywcze tylko w formie uwodnionej.

Znaczenie ekologiczne człowieka dla turystyki i rekreacji:

- przeżywalność ciała zależy od przyrody; środowisko kształtuje nasz bilans cieplny; cykl okołodobowy,
czyli pojawianie się i zanikanie światła.
- środowisko naturalne główną motywacją aktywności turystycznej (3S i 3E); katharsis – oczyszczenie
duszy i psychiki.
- forma aktywności tur.-rekreac. uwarunkowana jest rodzajem i natężeniem parametrów środowiska
naturalnego.

1
- przywracanie dobrostanu zdrowia człowieka: balneoterapia – leczenie wodą i gazem; peloidoterapia –
borowinami; talassoterapia – obszary nadmorskie; fitoterapia – zbiorowiska roślinne; kinezoterapia –
terapia ruchem.
- tur. i rekr. wpływa na jakość parametrów środowiska i od tej jakości jest zależna; impact –
oddziaływanie.

ćwiczenie 2

Ekliptyka – płaszczyzna, po której biegnie Ziemia.

23º30’ – kąt nachylenia osi ziemskiej

2
 23º27’ – szerokość geograficzna zwrotników.
66º30’ – szerokość geograficzna kół podbiegunowych.
149  000 000 – odległość Ziemi od Słońca.

ćwiczenie 3

Biosfera

Atmosfera – nie ma górnej granicy, umownie ok 2000 – 3000. Kończy się strefą dysypacji (strefą
rozpraszania).

0 – 12 – troposfera
12 – 50 – stratosfera
50 – 80 mezosfera
80 – 800 – termosfera
800 – nieskończoność – egzosfera

Adsorcja – osadzanie się.

Troposfera:
- średnia gęstość 735 g/m³;
- 80% atmosfery skupionej jest w troposferze;
- 98% H2O w troposferze;
- obłoki iryzujące – do 36 km – mogą się pojawiać w statosferze;
- 100% obiegu wody jest zamknięte w troposferze (parowanie, skraplanie – kondensacja);
- wszystkie zjawiska pogodowe są w troposferze.

Stratosfera:
- w górnej części duża ilość O3 (ozon), stąd ozonosfera (25 – 55 km);
- podział na górną (ozonosfera) i dolną;
- ozonosfera pochłania promieniowanie ultrafioletowe (UV);
- jet streams – prądy strumieniowe – ruchy poziome; ma niewielki wpływ na nasilenie W i N
kształtujących pogodę;
- gęstość 87 g/m³.

Mezosfera – nie zachodzą tu żadne zjawiska.

Termosfera:
- 100 -200 km atakowana przez promieniowanie kosmiczne m.in. promieniowanie Rentgena – powoduje
efekt jonizacji (jonosfera); jonizacja ujemna ułatwia oddychanie;
- gęstość 10-8 ÷ 10-10 g/m³.

Granica biosfery: trzy poglądy

- granica wiecznego śniegu;
- granica troposfery;
- granica ozonosfery.

Hydrosfera

0 – 200 m – epipelagial – strefa eufotyczna – prześwietlana promieniami słonecznymi;

200 – 1000/1500 m – mezopelagial – deszcz dytrytusa – martwe cząstki organiczne opadające pod wpływem
ciężkości;

3
1000/1500 m – do dna – abysopelagial – dochodzi do fosylizacji, tu się akumuluje dytrytus.

pelagial – duża objętość wody morskiej.

Światło i ciśnienie mają wpływ;

Przeźroczystość oceanu do 50 – 60 m; Bałtyk do 17 m, Sargassowe do 67 m.

Światło (od krótkiego do długiego) – fiolet, indygo, niebieski, zielony, żółty, pomarańczowy, czerwony.
razem światło białe.

Kolor to jest długość fali.

Krótkie fale do głębokości 500 – 600 m.

Ciśnienie na każde 10 m słupa wody rośnie o 1 atmosferę.

Fosylizacja – proces powstawania skamieniałości.

Fauna ultraabisalna – poniżej 6000 m.

Ryby głębinowe do 300 atmosfer.

Temperatura nie jest czynnikiem ograniczającym.

Temp. głębin - + 4°C.

Zasolenie średnie oceanów - 37‰.

Tlen wpływa tylko przy równiku – przez duże temp.

Obszary oceaniczne strefy umiarkowanej są najbogatsze.

Litosfera

- skorupa;
- płaszcz;
- jądro.

astenosfera – płaszcz górny.

Zjawisko nieściśliwości ciała stałego – zanikło we wnętrzu Ziemi (jądra atomowe zbliżają się do siebie przez
to powstaje chaotyczny przebieg elektronów.

We wnętrzu Ziemi występuję stały prąd elektryczny przez co Ziemia ma pole magnetyczne (magnetosfera).

Promień Ziemi ma 6 371 km.

Słońce imituje promieniowanie elektromagnetyczne (falowe) oraz promieniowanie korpuskularne (wiatr

słoneczny).

Wiatr słoneczny: elektrony, protony (jądra wodoru), cząstki α (jądra helu), neutrony, neutrina oraz jądra
innych pierwiastków występujących na Słońcu. Prędkość 300 – 800 km na sekundę. Wiatr słoneczny uderza
w magnetosferę, a ona odbija te cząstki.

4
Pasy Van Allena – niektóre cząstki wiatru słonecznego przedostają się do magnetosfery i wędrują po tym
pasie. Jest zewnętrzny i wewnętrzny pas. Przedostanie się cząstek do atmosfery jest możliwe w okolicach
biegunów magnetycznych – objawia się zorzą polarną (w termosferze).

ćwiczenie 4

Zanieczyszczenia:
- tlenki siarki, węgla i azotu;
- węglowodory;
- pyły.

Dwutlenek siarki SO2 – ok 3 kg/m3; gaz bezbarwny o duszącym zapachu. Słabo rozprzestrzenia się w
atmosferze – tendencja do akumulowania się. Rozpuszcza się w wydzielinie błon
śluzowych i tworzy kwas siarkowy. Wywołuje bronchit, rozedmę płuc i serce
płucne. Zjawiska smogu, procesy konwencji. Wywołuje stany spastyczne oskrzeli
(obkurczanie oskrzeli).

Oddychanie SO2 lub pyłami toksycznymi:

- porażenie ruchu nabłonka migawkowego;
- zaleganie wchłoniętego pyłu, stany spastyczne oskrzeli;
- upośledzenie wymiany gazów;
- niewydolność oddechowo-krążeniowa;
- inwalidztwo oddechowe.

Konwersja zanieczyszczeń – przemiana zanieczyszczeń na drodze chemicznej. Konwersja prowadzi do

wzrostu toksyczności zanieczyszczeń.

SO2 + H2O → H2SO3

SO2 + 1/2O2 + hv → SO3 smog kwaśny
SO3 + H2O → H2SO4
gdzie hv – doza energii (promieniowanie podczerwone)

Efektem konwencji tlenku siarki jest powstanie kwasu siarkowego.

podczerwień – promieniowanie długofalowe.

UV – krótkofalowe.

Życie jest zjawiskiem zimnym.

-273°C – zero absolutne.

Słońce – wewnątrz temp. 20 mln stopni kalwina; na zewnątrz – 5 tyś. stopni kalwina.

Katalizatorem w procesach konwencji jest wilgoć – gdy f (wilgoć względna) > 70% - szybkość procesów
konwencji osiąga 55% SO2 / 100 min.

Mgła – oznaka 100% wysycenia powietrza parą wodną.

Smog – ponadnormatywne stężenie zanieczyszczeń (mgła toksyczna).

Im wyższa temperatura tym więcej wilgoci (wilgotność bezwzględna).

5
f – wilgotność względna – stopień wysycenia powietrza parą wodną przy danej temperaturze.
0 < f < 100%

Zjawiska smogowe zachodzą szybciej przy niskich temperaturach.

Smogi kwaśne są typowe dla chłodnej pory roku.

Cząsteczki kwasów siarki funkcjonują w powietrzu jako aerozol (frakcja unosząca się w powietrzu).

pH wody destylowanej wynosi 7.

pH maleje – kwasowość
pH rośnie – zasadowość,

węgiel: 0,2 ÷ 7,0 % siarki

ropa: 0,1 ÷ 5,5% siarki
gaz ziemny: śladowe ilości ÷ 0,2 % siarki.

Dwutlenek Azotu NO2 – brunatny gaz o duszącej woni. Działa niszcząco i kancerogennie na białko płuc –
obrzęk płuc, infekcje grypowe, bakteryjne, zapalenie płuc. Zmiany strukturalne
białka płuc. Osłabia barierę immunologiczną, co ułatwia powstanie infekcji w
drogach oddechowych. Powszechnie powstaje głównie w wyniku spalania paliw
płynnych. Podlega procesowi konwersji.

2NO3 + H2O → HNO2 + HNO3

lub:
3NO2 + H2O → 2HNO3 + NO smog kwaśny (to samo, co z siarką)

NO2 + O2 + en. UV → NO + O3 smog fotochemiczny

NO – tlenek azotu.

zagrożeniem w smogu fotochemicznym jest ozon. Ten smog jest charakterystyczny w porze roku ciepłej. Aby
powstał musi być duża energia (podczerwień nie wystarczy.

Ozon O3 – powoduje stany spastyczne oskrzeli, rozedmę płuc, martwicę ogniskową, zapalenie płuc,
zwłóknienie miąższu płucnego, zmniejszenie sprawności fizycznej – przy niskim stężeniu.
Przy wysokim stężeniu – toksyczny obrzęk płuc, krwotoki, śmierć.
Ozon – niezwykle mocny utleniacz (np. spala tkanki).
utlenianie = spalanie.

zwłóknienia – nadmierny rozrost tkanki łącznej zarówno na zewnątrz jak i wewnątrz organizmu (prowadzi to
do marskości.

najwięcej ozonu – smog fotochemiczny – w Los Angeles.

Węglowodory wielopierścieniowe (tzw. aromatyczne) – WWA – CnHnCHn – kancerogenne,

embiotoksyczne, teratogenne. Powodują uszkodzenie DNA. Działają cytotoksycznie na krew
– stąd białaczka. Pochodzą głównie z niecałkowitego spalania paliw oraz przemysłu
chemicznego.

teratogenne – wywołujące mutację.

np. benzen, ksylen itp. (składniki lakierów, rozpuszczalników itp.).

6
Fenol C6H5OH (OH – WWA rozpuszczony w H2O) – pochodny benzenu. Składnik ścieków przemysłowych.
Podrażnia błony śluzowe i skórę. Działa trująco na ryby i plankton. Silne działanie
odkażające.

1,7 m2 = 17 000 cm2 – powierzchnia człowieka.

wystarczy oblać 400 cm2 skóry człowieka fenolem aby doszło do zatrucia i śmierci.

Pyły:
wg. składu mineralogicznego dzielimy:
1) toksyczne – zawierają pyły metali ciężkich, radioaktywne (rad, tor, uran), azbestowe,
fluorki;
2) wyjątkowo szkodliwe – zawierające krzemionkę (SiO2) organiczne (ze zbóż, siana,
pierza, tytoniu itp.);
3) szkodliwe – żelaza, gipsu, węgla, wapnia, magnezu. Nierozpuszczalne.

wg. wielkości:
im mniejsza faktura tym gorzej (bo drobne przenikają przez górne drogi oddechowe i
wnikają w dolne).

Ø < 5 µ (mikron) - najgorsze

5 – 50 µ 1 µ = 10-3 mm

> 50 µ 5 µ = 5 * 1/1000 = 1/200 mm

1,9 mln gatunków żyjących na ziemi opisanych przez człowieka.

ćwiczenie 5

Tlenek węgla CO – gaz duszący, bez smaku, zapachu i barwy. Łatwo rozprzestrzenia się w powietrzu.
Wywołuje: bóle i zawroty głowy, osłabienie, niezdolność do koncentracji uwagi,
osłabienie pamięci, szum w uszach, senność, brak łaknienia, nudności, kołatanie serca,
zaburzenia ciśnienia krwi. CO łączy się z hemoglobiną i zastępuje tlen w organizmie.
Jego reaktywność jest 300 razy większa z hemoglobiną od tlenu. Niekorzystne efekty
związane z CO są efektami niedotlenienia.

Anoksia – całkowity brak tlenu (mózg zaczyna umierać po ok. 4 min.).

oddychanie CO – reakcja CO z hemoglobiną – niedotlenienie.

niedotlenienie – niedobór energii w mięśniach i komórkach – zmęczenie – „ucieczka” od wysiłku fizycznego.

brak ruchu – narastanie hipokinezy – gromadzenie zapasów tłuszczu – nadwaga – upośledzenie metabolizmu
lipidów – choroby krążenia.

CO2 – powoduje efekt cieplarniany.

Prawo promieniowania – długość fali promieniowania jest odwrotnie proporcjonalna do temp. ciała
promieniującego, oznacza to, iż im większa temp. ciała to fale są krótsze.

Ziemia imituje fale długie (głęboka podczerwień).

7
Zanieczyszczenia nie pochłaniają krótkofalowego promieniowania.

Dwutlenek węgla CO2 – gaz cieplarniany. Źródła: spalanie paliw kopalnych, wypalanie lasów, odsłanianie
gleby, wycinanie drzew, zanik roślinności. Poziom 560 ppm (dwukrotny poziom
postindustrialny) zostanie osiągnięty w latach 2040 – 2140. Zależy to głównie od
gospodarki energetycznej świata.

ppm – parts per million – ilość cząstek gazu na 1 mln cząstek wszystkich.

ppb – parts per billion – na miliard.

Rewolucja przemysłowa:
- 1760 – wytop żelaza przy użyciu węgla kamiennego;
- 1766 – maszyna parowa (J. Watt);
- 1767 – maszyna przędzalnicza;
- 1784 – ruch obrotowy w maszynie parowej;
- 1785 – stół tkacki;
- 1825 – pierwszy pociąg parowy;
- 1840 – nawóz sztuczny ( J. Liebig);
- 1856 – sztuczny barwnik;
- 1886 – silnik spalinowy (G. Daimler).

przed rewolucją przemysłową – 280 ppm

Metan CH4 – gaz cieplarniany. Źródła: hodowla bydła, bagna (metan – gaz błotny), uprawa ryżu, wysypiska
śmieci, obszary rolne (procesy rozkładu biomasy), energetyczne (wykorzystywanie biomasy i
gazu ziemnego, kopalnie węgla). Metan nie jest wybuchowy, ale po zmieszaniu z O 2 staje się
silnie wybuchowy.

Tlenki azotu NOx – głównie podtlenek azotu NO2 – gaz cieplarniany. Źródła: transport, nawozy azotowe,
rozszerzanie areału pól uprawnych, przekształcanie terenów leśnych w uprawne,
spalanie biomasy.

Freony CFCl – głównie CFC-11 i CFC-12 – ( C – karbon, F – fluor, Cl – chlor) – gaz cieplarniany. Jest
gazem sztucznym (twórca T. Midgley). Źródła: z urządzeń, w których są stosowane jako
media robocze (aerozole, klimatyzacja samochodowa, myjnie, pralnie, lodówki), z produkcji
mat. piankowych. Freon odpowiada za dziurę ozonową.

Ozon O3 – gaz cieplarniany, naturalny składnik atmosfery, podlega wpływom antropogennym.

GHP – greenhouse (szklarnia) – potencjał.

Potencjał efektu cieplarnianego GHP i udział gazów w tworzeniu efektu cieplarnianego

gaz GHP udział w efekcie cieplarnianym

CO2 1 50%
CH4 32 (32 razy większy niż CO2) 19%
N2O 150 4%
CFC-11 14 000 5%
CFC-12 17 000 10%
O3 2 000 8%

1 cząsteczka CH4 działa cieplarnianie tak, jak 32 cząsteczki CO2.

8
Deforestacja – degradacja lasów.

SCENARIUSZE – SĄ NA KSERÓWKACH

Zapobieganie efektowi cieplarnianemu:

- podnoszenie podatków na tradycyjne nośniki energii;
- zaniechanie niszczenia lasów i zakładanie nowych plantacji drzew;
- zaniechanie subsydiów na używanie paliw tradycyjnych (głównie górnictwo węglowe);
- wprowadzanie ulepszeń w technologiach, które podniosą efektywność energetyczną i ograniczą emisję
gazów cieplarnianych;
- wprowadzenie międzynarodowej polityki kredytowej, która będzie zniechęcać kraje szukających
pożyczek do inwestycji przyczyniających się do wzrostu emisji gazów cieplarnianych;
- wprowadzenie międzynarodowych limitów emisji;
- zwiększenie badań naukowych nad rozwojem nietradycyjnych źródeł energii (głównie w krajach
przemysłowych).

ćwiczenie 6

WSOCh – Wieloprzestrzenny System Obszarów Chronionych; powstał w 1971r.

ESOCh – Ekologiczny System Obszarów Chronionych.

KSOCh – Krajowy System Obszarów Chronionych.

System Ochrony Przyrody

kategorie podstawowe
kategorie uzupełniające
30,5% pow. kraju
- PN – do 1% pow. kraju - pomniki przyrody
- RP (rezerwat przyrody) - stanowiska
0,4 – 0,5% dokumentacyjne
- PK (park krajobrazowy) - użytki ekologiczne ochrona gatunkowa
NATURA 2000
7% - zespoły przyrodniczo- roślin i zwierząt
- OChK (obszar krajobrazowe
chronionego
krajobrazu) 22%

Cel:
1) środowiskotwórczy – podtrzymywanie warunków do należytego rozwoju poszczególnych
ekosystemów – utrzymywanie zróżnicowania gatunkowego – zachowanie bioróżnorodności –
utrzymanie homeostazy systemu.
2) ludzki (biologiczny) – zapewnienie dostawy powietrza o odpowiednim składzie, czystej wody,
zdrowej żywności, warunków do regeneracji sił.

Żeby to realizować to, co najmniej 30% kraju musi być pokryte

WSOCh.

Ideogram rusztu ekologicznego

pasmo nadmorskie

9
pasmo pojezierne

pasmo wielkich dolin

pasmo wyżyn i starych gór

pasmo górskie młode fałdowania lapejskiego

pasmo Odry pasmo Wisły pasmo nadbużańskie i stałych puszcz

pasma fizjograficzne mniejszej rangi

pasma rangi krajowej

W PN nie ma rezerwatów przyrody, są poza obszarem PN.

PN – reżimy: ochrona ścisła, częściowa, krajobrazowa.

Połączenia między PN – korytarze ekologiczne (umożliwiają migrację zwierzyny, wymianę gatunku i siły
genetyczne zwierzyny) – doliny rzek, ciągi lasów, wierzchowiny.

%
śr. pow.
kategoria liczba pow. (ha) pow. wprowadzona ochrona
(ha)
kraju
PN 23 317 405 1 13 800 rozporządzenie rady ministrów
162 435 (w
tym 3 355
och. ścisła
rozporządzenie Wojewody lub R.
RP 1 385 2%; 0,5 117
Ministra Środowiska
159 080
och. część.
98%)
PK 120 2 603 694 8,3 21 697 rozporządzenie Wojewody
rozporządzenie Wojewody lub
OChK 342 10 159 218 22,6 20 689 uchwała Rady Gminy (mogą utworzyć
ale nie mogą zlikwidować)
32,4%
Powierzchnia (ha) razem – 10 159 218 ha

- 1970 – pod ochroną było 130 000 ha

- 1980 – 1 mln ha
- 1990 – 6 mln ha
- 2000 – 10 mln ha
- 2010 – 10 200 000 ha

pozostawienie przyrody samej sobie prowadzi do całkowitej sukcesji lasu, co prowadzi do zubożenia
gatunkowego.

10
Ochrona częściowa prowadzi do kontroli stanu rzeczy.

Nowe cele:
- PN – do 1,2% pow. kraju;
- RP – do 1% a nawet do kilku;
- PK – do 10%;
- OChK – do 25%.

ZJPK – Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych.

Wszystkie obszary chronione wg. Światowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) dzielą się na 6 kategorii:

I: ścisłe rezerwaty przyrody – obszary naturalnej przyrody utrzymywanie dla nauki i ochrony (całkowity
zakaz wstępu);
II: Parki Narodowe – dla ochrony ekosystemów oraz dla udostępniania zwiedzającym;
III: Pomniki Przyrody – dla ochrony szczególnych wartości przyrodniczych;
IV: Obszary ochrony siedlisk oraz gatunków – ochrona poprzez zabiegi i interwencje człowieka;
V: Obszar ochronny krajobrazu lądowego i morskiego – zagospodarowanie w celu ochrony krajobrazu i dla
celów rekreacyjnych;
VI: Obszar zasobów naturalnych – ukierunkowany na zrównoważone korzystanie z zasobów naturalnych.

II i V – dla turystyki i rekreacji

Przy naszym systemie (porównanie):

I – RP pod ochroną ścisłą;

II – PN;
III – pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne i zespoły przyr.-krajob.;
IV – ochrona gatunkowa roślin i zwierząt, RP o ochronie częściowej;
V – PK;
VI – OchK.

OChK – dopuszcza się działalnośćgospodarczą.

PN Wigierski i Ojcowski są zaklasyfikowane do kategorii II IUCN i mają kategorię V.

Jeżeli PN nie dostaje kategorii II to otrzymuje V, albo w wyjątkowych przypadkach inną.

Pomniki przyrody – pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej (lub ich skupienia):
- o szczególnej wartości;
- odznaczające się wśród innych tworów;
- w szczególności sędziwe i okazałe rozmiarowo drzewa i krzewy;
- a poza tym: źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie.

pojedyncze drzewa – 78,7%

grupy drzew – 13,4%
aleje – 2,3%
głazy narzutowe – 3,3%
skały, groty, itp. – 2,3 %

łącznie – 34 989 obiektów.

Stanowiska dokumentacyjne – to małe utwory geologiczne, dotyczące tylko przyrody nieożywionej.

Ogółem 115 obiektów; pow. 1 457 ha; 0,00% pow. kraju.

11
Użytki ekologiczne – pozostałość ekosystemów mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów
genowych i typów środowisk, czyli unikatowe typy środowiska śródpolne i śródleśne, oczka wodne,
bagna, torfowiska, wydmy, skarpy, kamieńce, kępy drzew i krzewów. Coś, co jest nietypowe w
danym terenie np. młaka wodna – unikatowy typ środowiska w obszarze bardzo suchym;
zadrzewienia śródpolne na Żuławach Wiślanych.
W Krk – Błonia, łąki Nowohuckie, Park przy Rondzie Matecznego itp.
Ogółem – 6 421 obiektów; pow. 46 089 ha – 0,15% pow. kraju.

Zespoły przyrodniczo – krajobrazowe – wyjątkowo cenne fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego,

chronione dla zachowania jego wartości estetycznych, np. oczko wodne wraz z otoczeniem, roślinne
otoczenie budynku zabytkowego, meandrujące fragmenty rzek.

Dla kategorii uzupełniającej ustala Wojewoda lub uchwała Rady Gminy.

Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt – Wojewoda (na czas określony) lub Minister (na czas nieokreślony).

Parki Narodowe:
1. Woliński 13. Roztoczański
2. Słowiński 14. Świętokrzyski
3. Wigierski 15. Karkonoski
4. Biebrzański - największy 16. Gór Stołowych
5. Bory Tucholskie 17. Ojcowski
6. Drawieński 18. Babiogórski
7. Ujście Warty 19. Gorczański
8. Wielkopolski 20. Tatrzański
9. Kampinoski 21. Pieniński
10. Narwiański 22. Magurski
11. Białowieski – stadium klimaksu 23. Bieszczadzki.
12. Poleski

510 mln km2 – powierzchnia Ziemi.

38 mln osób – populacja Polski.

ćwiczenie 7

Wpływ turystyki i rekreacji na ochronę środowiska

Pośrednie zagrożenie środowiska przez ruch tur.-rek. wynika z 2-ch przesłanek:

1. przestrzeń tur.-rek. jest ograniczona;
2. obiekty zainteresowania tur. w tej przestrzeni nie są niewyczerpywalne, a ich regeneracja trwa długo.

Brak możliwości importu walorów środowiskowych.

stadium klimaksu – koniec zmian ewolucyjnych przyrody.

Jest możliwa substytucja środowisk przyrodniczych np. zastępowanie śniegu igielitem przy narciarstwie, albo
sztuczne hale narciarskie np. w Dubaju, budowa stoku, hale z klimatem tropikalnym, sztuczne ścianki
wspinaczkowe, solarium itp.

Bezpośrednie zagrożenie środowiska przez ruch tur.-rek. wynika z:

- masowości ruchu tur.:
natężenie ruchu w PN rocznie – 10,5 – 11,5 mln os.
pod koniec lat 80-ych – 12 mln os. rocznie.
12
 najbardziej oblegany jest Tatrzański PN – 2,5 mln os. rocznie.
- przeinwestowanie lub niedoinwestowanie: przeinwestowanie głównie w bazę noclegową;
niedoinwestowanie dotyczy szczególnie oczyszczalni ścieków (np. jezioro Rożnowskie);
- braku świadomości zagrożeń;
- niskiego poziomu kultury turystów i wczasowiczów.

bindug – polana powstała w wyniku wyrębu drzew.

Grupy zagrożeń:
1) mechaniczne niszczenie roślin i podłoża:
- wydeptywanie roślin;
- uszkadzanie roślin przy używaniu nart, ratraków i innych pojazdów, przy biegach przełajowych i
ogólnie pojętej rekreacji;
- zadeptywanie gleby;
- wpływ na procesy rozmnażania roślin i zwierząt (penetracja miejsc lęgowych, płoszenie);
- zmiana konkurencyjności życia roślin (wprowadzanie obcych gatunków)
- zmiana warunków zapylania kwiatów (niszczenie owadów).

wydeptywanie
ugniatanie

przekształcenie wzrost stopnia zagęszczenia

roślinności warstw pow. gruntu
runa

zniszczenie roślin
runa

zmniejszenie pojemności retencyjnej

(zwiększa się kohezja – zwartość podłoża)

wzrost odpływu powierzchniowego

(słaba infiltracja)

rozwój procesów denudacyjnych

zmiana właściwości fiz. i chem. gleby

natężenie ruchu:
małe < 20 os/ha * dzień *sezon
umiarkowane 20 -80 os/ha *dzień * sezon
duże 80 -120 os/ha * dzień * sezon
bardzo duże >120 os/ha *dzień * sezon

2) działalność inwestycyjna:
- zręby większych partii lasy;
13
 - zaburzenie profilu glebowego przy instalacji sieci energetycznej lub wodno-kan.;
- układanie tras dojazdowych;
- niszczenie roślin przez składowanie mat. budowlanych;
- betonowanie terenu w celu zabezpieczenia go przez procesami erozyjnymi;
- wycinanie roślinności przywodnej przy urządzaniu plaż i pomostów;
- zmiana krajobrazu z naturalnego na zurbanizowany.

eutrofizacja – wzbogacanie wód substancjami mineralnymi, powoduje to zarastanie jeziora.

3) emisja substancji chemicznych do środowiska:

- z transportu (spaliny)
- ogrzewalnictwo
- ścieki – gastronomia

Każde ograniczenie ilościowe lub jakościowe walorów środowiskowych prowadzi do ograniczenia lub zaniku
fun. tur.

Działa tu rachunek ekonomiczne:

nadmierna eksploatacja środowiska – ograniczenie zasobów – ograniczenie fun. tur. – spadek
atrakcyjności – regres gosp. tur. – spadek rentowności – całkowita utrata fun. tur. regionu.

wniosek:
zagadnienia czystości środowiska rozstrzygają o podstawach egzystencji gosp. tur. jako całości, a
także poszczególnych firm z tur. związanych.

14