CHƯƠNG I

CƠ SỞ, QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ

PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
 TÓM LƯỢC NỘI DUNG

Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh

Quá trình hình thành và phát triển tư tưởng

Hồ Chí Minh

Giá trị tư tưởng Hồ Chí Minh

 I. Cơ sở hình
thành tư tưởng
Hồ Chí Minh

1. Cơ sở 2. Nhân
khách tố chủ
quan quan
 I. CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

1. Cơ sở khách quan

Tư tưởng
Hồ Chí Minh

Quê hương, gia Bối cảnh đất nước

Bối cảnh thời đại
đình (cuối XIX- đầu XX)

a. Bối cảnh lịch sử hình

thành TT HCM
 HOÀN CẢNH GIA ĐÌNH
- Ông bà nội: Mất sớm
- Ông bà ngoại: Một gia đình nhà nho cấp
tiến có nề nếp, gia phong, văn hóa
- Cha: Nguyễn Sinh Sắc là người học rộng, đỗ
đạt cao, có tư tưởng tiến bộ, yêu nước
- Mẹ: Bà Hoàng Thị Loan là người có những
đức tính tiêu biểu của người phụ nữ Việt
Nam
- Anh chị em trong gia đình: đều là những
người yêu nước, có văn hóa.
Ông Nguyễn Sinh Sắc Bà Hoàng Thị Loan
(1862 – 1929) (1868 – 1901)

Bà Nguyễn Thị Thanh Ông Nguyễn Sinh Khiêm

(1884 – 1954) (1888 – 1950)
 HOÀN CẢNH QUÊ HƯƠNG

- Quê hương: Vùng quê Nghệ - Tĩnh với nhiều truyền

thống văn hóa tốt đẹp
- Điều kiện thiên nhiên: đất đai, sông ngòi, điều kiện
thời tiết khắc nghiệt
- Con người: Lý tưởng trong tâm hồn, trung kiên
trong bản chất, khắc khổ, cứng cỏi
- Văn hóa: Địa linh nhân kiệt, giàu truyền thống cách
mạng
Quê ngoại Bác Hồ Quê Nội Bác Hồ
 HOÀN CẢNH ĐẤT NƯỚC
Việt Nam cuối TK XIX, đầu TK XX

Bị thực dân Pháp xâm lược, mất độc lập, tự do;

Kinh tế xã hội có nhiều biến đổi, xuất hiện nhiều

mâu thuẫn mới;

Ảnh hưởng của các trào lưu cải cách ở Nhật Bản,
Trung Quốc, PTYN của nhân dân ta chuyển sang
khuynh hướng dân chủ tư sản;

Sự thất bại của các phong trào chống Pháp;

Phong trào cứu nước của nhân dân ta muốn thắng lợi,
phải đi theo con đường mới. Sự xuất hiện tư tưởng
HCM là tất yếu, đáp ứng nhu cầu CMVN
 BỐI CẢNH THỜI ĐẠI

Chủ nghĩa tư bản chuyển thành chủ nghĩa Đế quốc,

hình thành hệ thống thuộc địa;

Thắng lợi của cuộc cách mạng Tháng Mười Nga mở ra

triển vọng phát triển mới cho các dân tộc;

Quốc tế Cộng sản (1919) được thành lập. Có vai trò

quan trọng trong đấu tranh chống chủ nghĩa Đế quốc

Việc xuất hiện tư tưởng Hồ Chí Minh không chỉ

là nhu cầu tất yếu của CMVN, mà còn là tất yếu
của CM thế giới.
 1.Cơ sở khách quan
b. Những tiền đề tư tưởng - lý luận

Giá trị
truyền Tinh hoa
Chủ nghĩa
thống dân văn hóa
Mác – Lênin
tộc Việt nhân loại
Nam
 Chủ nghĩa yêu nước

Giá
trị Tinh thần đoàn kết, nhân nghĩa,
tương thân tương ái
truyền
thống
dân Tinh thần lạc quan, yêu đời
tộc

Cần cù, thông minh, sáng tạo

 Các giá trị tích cực của văn hóa
phương Đông: Đạo đức tu thân
của Nho giáo; lòng nhân ái của
Tinh phật giáo; chủ nghĩa Tam dân của
hoa văn Tôn Trung Sơn…
hóa
nhân
Các giá trị tích cực của văn hóa
loại
phương Tây: Lòng nhân ái cao cả
của Thiên chúa giáo; các giá trị
dân chủ, nhân đạo của văn hóa
tư sản
 Tư tưởng văn hóa
phương Đông

Nho giáo: HCM Phật giáo: HCM Chủ nghĩa Tam

tiếp thu những tiếp thu và chịu Dân của Tôn Trung
mặt tích cực của ảnh hưởng sâu sắc Sơn: “Dân tộc độc
nho giáo: triết lý lập, dân quyền tự
các tư tưởng vị
hành động, tư do, dân sinh hạnh
tha, từ bi bác ái,
tưởng nhập thế, phúc”. HCM đã
tư tưởng làm việc
triết lý nhân sinh, tiếp thu, phát triển
thiện, việc tốt. nó lên một tầm cao
tu thân dưỡng
tính, đề cao lễ Đồng thời cũng mới khác hẳn về
giáo, truyền phê phán những chất theo quan
thống hiếu học… hạn chế của tôn điểm và lập trường
giáo này. vô sản.
 Tư tưởng văn hóa
phương Tây

Tư tưởng dân chủ Đạo đức Thiên

CM Pháp: Tiếp thu Tư tưởng dân
chúa giáo: tiếp
tư tưởng nhân văn, chủ của CM
nhận giá trị tích
lấy con người làm Mỹ: Người tiếp
cực nhất của
trung tâm . Đặc biệt thu giá trị về
Thiên chúa giáo:
tư tưởng “Tự do, quyền sống,
lòng nhân ái. Bổ
bình đẳng, bác ái” quyền tự do và
sung tinh thần
(qua các tác phẩm mưu cầu hạnh
của các nhà khai duy vật và tư
phúc trong
sáng: Vonte, tưởng CM triệt để
TNĐL (1776)
Mongtexkio, Rút xô). nhằm giải phóng
của Mỹ.
loài người…
 Chủ nghĩa Mác - Lênin

Những người sáng lập và phát triển học thuyết

Mác - Lênin
 Tư tưởng
Thế giới quan HCM
khoa học, thuộc hệ tư
nhân sinh tưởng Mác
quan cách - Lênin
Tư
Chủ mạng tưởng
nghĩa Hồ chí Tính khoa
Minh học sâu
Mác - phát sắc
Lênin Phương
triển về
chất
pháp duy vật
Tính cách
biện chứng
mạng triệt
để
Chủ nghĩa Đem lại phương pháp đúng đắn để tiếp
cận văn hóa dân tộc, truyền thống tốt
Mác – đẹp, tinh hoa, trí tuệ nhân loại;
Lênin là
nguồn gốc Tìm thấy quy luật phát triển tất yếu của
lý luận nhân loại: Sớm hay muộn các dân tộc sẽ
đi đến CNXH;
quyết định
bước phát Tổng kết được kinh nghiệm cách mạng
triển mới thế giới và thực tiễn đấu tranh GPDT,
về chất của tìm ra con đường cứu nước đúng đắn;
tư tưởng
Con đường phải đi và đích phải đến.
Hồ Chí Con đường cách mạng vô sản và đích là
Minh CNXH, CNCS.
I. CƠ SỞ HÌNH THÀNH TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

2. Nhân tố chủ quan

Khả năng Phẩm chất

tư duy và đạo đức và
trí tuệ của năng lực
Hồ Chí hoạt động
Minh thực tiễn
 Hồ Chí Minh đã không ngừng
quan sát, nhận xét thực tiễn, làm
phong phú thêm hiểu biết của
mình, đồng thời hình thành
Khả những cơ sở quan trọng cho hoạt
năng động lí luận.
tư duy
và trí Hồ Chí Minh khám phá các quy
tuệ luật vận động xã hội, đời sống văn
sáng hóa và các cuộc đấu tranh của các
dân tộc để khái quát thành lí
tạo luận, chỉ đạo hoạt động thực tiễn
và được kiểm nghiệm trong
thực tiễn
 Tư duy độc lập, tự chủ, sáng tạo,
đầu óc phê phán tinh tường, sáng
suốt trong nhận xét, đánh giá sự
Phẩm vật, sự việc xung quanh
chất
đạo đức Bản lĩnh kiên định luôn tin vào
và năng nhân dân; khiêm tốn, bình dị, ham
lực hoạt học hỏi; nhạy bén với cái mới, có
phương pháp biện chứng và đầu óc
động
thực tiễn
thực
tiễn
Sự khổ công học tập để chiếm
lĩnh đỉnh cao tri thức nhân loại
 II. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN
TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
Tư tưởng

Tiếp tục phát triển, hoàn thiện

Vượt qua thử thách, kiên trì giữ vững lập

trường CM

Hình thành cơ bản con

đường về CMVN

Tìm thấy con đường

cứu nước GPDT

Hình thành tư
tưởng yêu
nước
Trước1911 1911 - 1920 1921 - 1930 1930 - 1945 1945 - 1969
Thời gian
1. Thời kỳ hình thành tư tưởng yêu nước và chí hướng
cách mạng (trước 1911)

Được nuôi dưỡng, giáo dục, tiếp thu văn hóa

quê hương, dân tộc:

Hành trang trước khi ra đi tìm đường cứu

nước: Vốn văn hóa dân tộc, Nho học; hiểu biết
ban đầu về văn hóa Pháp; kinh nghiệm thực
tiễn;

Lựa chọn con đường sang Pháp, sang phương

Tây.
2. Thời kỳ 1911 -1920: Tìm thấy con đường cứu nước
giải phóng dân tộc

Năm 1911, Nguyễn Tất Thành rời tổ quốc sang phương

Tây tìm đường cứu nước;

Năm 1919, Người viết bản “Yêu sách của nhân dân An
Nam” gửi tới Hội nghị Véc Xây, đòi chính phủ Pháp các
quyền tự do, dân chủ và bình đẳng của dân tộc Việt Nam;

7/1920, Nguyễn Ái Quốc đọc được “Sơ thảo lần thứ nhất
những luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa”
của Lênin;

12/1920, Nguyễn Ái Quốc biểu quyết tán thành đi theo

Quốc tế III, tham gia thành lập Đảng cộng sản Pháp.
2. Thời kỳ 1911 -1920: Tìm thấy con đường cứu nước
giải phóng dân tộc

Giai đoạn này đánh dấu sự phát triển

vượt bậc thế giới quan của Nguyễn Ái
Quốc – Hồ Chí Minh, đánh dấu sự
chuyển biến về chất trong tư tưởng của
người, từ chủ nghĩa yêu nước đến với chủ
nghĩa Lê nin, từ giác ngộ dân tộc đến giác
ngộ giai cấp, từ người yêu nước trở thành
người cộng sản.
3. Thời kỳ 1921 – 1930: Hình thành cơ bản tư tưởng về
cách mạng Việt Nam

Hồ Chí Minh có những hoạt động rất tích cực và

đầy hiệu quả trên cả bình diện thực tiễn và lý luận
 - 1921- 1923: NAQ hoạt động ở Pháp đã phê bình Đảng
Cộng sản Pháp chưa quan tâm đúng mức đến vấn đề thuộc
địa; thành lập Hội liên hiệp thuộc địa, xuất bản báo Le paria

- 1923 – 1924: NAQ sang Liên Xô tham dự Hội nghị Quốc tế

nông dân, Đại hội V Quốc tế cộng sản… đã chứng kiến
những thành tựu mọi mặt về kinh tế - xã hội của Liên Xô.

- 1924 – 1927: NAQ hoạt động tại Trung Quốc. 1925 sáng
lập Hội Việt Nam cách mạng thanh niên, mở lớp huấn luyện
đào tạo cán bộ cho CMVN; Viết nhiều tác phẩm.

- 1928 – 1929: Hoạt động tại Xiêm. Tháng 2/1930, NAQ chủ
trì hội nghị hợp nhất và thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam.
Khẳng định những luận điểm cơ bản về cách mạng GPDT
và CMVN trong thời đại mới

Bản chất của thực dân là “ăn cướp” và “giết người”.

Cách mạng GPDT trong thời đại mới, phải đi theo con
đường cách mạng vô sản
Cách mạng GPDT ở thuộc địa và CMVS ở chính quốc có
quan hệ khăng khít, nhưng không lệ thuộc nhau
Cách mạng GPDT thuộc địa là cuộc “dân tộc cách mệnh”,
đánh đuổi ngoại xâm giành độc lập, tư do

Cách mạng GPDT là sự nghiệp của toàn dân

Cách mạng muốn thành công trước hết phải có Đảng lãnh
đạo.
 Những tư tưởng cách mạng trên đây của
Hồ Chí Minh trong những năm 20 của thế
kỷ XX được giới thiệu trong các tác phẩm
của Người, cùng các tài liệu mác xít khác,
theo những đường dây bí mật được
truyền về trong nước, đến với các tầng lớp
nhân dân Việt Nam, tạo một xung lực
mới, một chất men kích thích, thúc đẩy
phong trào dân tộc phát triển theo xu
hướng mới của thời đại.
4. Thời kỳ 1930 – 1945: Vượt qua thử thách, kiên trì
giữ vững lập trường cách mạng

Khó khăn từ phía Đảng ta: bị hiểu sai, đánh giá không
đúng;

Từ phía Quốc tế cộng sản: nghi ngờ, không giao nhiệm

vụ;

Hồ Chí Minh kiên nhẫn chịu đựng, giữ vững lập trường
cứu nước, giải phóng dân tộc;

Trở về nước, hiện thực hóa con đường cách mạng của
mình, giành thắng lợi cho cách mạng Viêt Nam.
5. Thời kỳ 1945 – 1969: Tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp
tục hoàn thiện và phát triển.

Khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa;đấu

tranh giữ vững thành quả cách mạng;

Đề ra đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện,

trường kỳ dựa vào sức mình là chính, vừa kháng chiến
vừa kiến quốc;

Đồng thời thực hiện hai nhiệm vụ cách mạng ở hai

miền;

Đưa ra lý luận về chủ nghĩa xã hội và xây dựng chủ

nghĩa xã hội ở Việt Nam.
Thời kỳ 1945 – 1969: tư tưởng Hồ Chí Minh tiếp tục
phát triển, hoàn thiện

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho toàn

Đảng, toàn dân ta bản Di Chúc thiêng liêng,
chỉ rõ sự tất thắng của sư nghiệp chống Mỹ
cứu nước, tổng kết những bài học của CMVN,
chỉ ra phương hướng lớn để xây dựng đất
nước sau chiến tranh. “Xây dựng một nước
Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân
chủ và giàu mạnh, góp phần xứng đáng vào
sự nghiệp cách mạng thế giới”
III. GIÁ TRỊ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

1. Giá trị dân tộc

Soi đường cho cuộc đấu tranh của nhân dân

Việt Nam giành thắng lợi qua các giai đoạn
cách mạng

Tài sản tinh thần to lớn của dân tộc ta

Cùng với chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ

Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ
nam cho hành động của cách mạng VN
 2. Giá trị tầm vóc thời đại

Cổ vũ cuộc đấu tranh của nhân loại vì hòa

bình, độc lập dân tộc, dân chủ và phát triển;

Hiện thân khát vọng của các dân tộc trong

việc bảo vệ bản sắc dân tộc, thúc đẩy sự hiểu
biết lẫn nhau;

Cơ sở để mọi người khác nhau trên thế giới

xích lại gần nhau, hợp tác với nhau vì tương
lai tươi sáng, tốt đẹp.