i

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring

magkaroon ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng
Pilipinas. Gayonpaman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o
tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito ay pagkakakitaan.
Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang
pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o
brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na
ginamit sa aklat na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon.
Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa
paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-
akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa aklat na ito
ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o

ilimbag sa anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Regional Director: GILBERT T. SADSAD

Assistant Regional Director: JESSIE L. AMIN

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: ELMER VINCENT G. MEDINA- Teacher II (Catanduanes NHS)

Editor: TERESA T. CAMU- Head Teacher III (Catanduanes NHS)

JUPITER L. TORNO- Teacher III (Catanduanes NHS)
AUGUSTO R. VARGAS- Master Teacher II (VPES-SSES)

Tagasuri: CYNTHIA T. SONEJA- Education Program Supervisor I

Tagaguhit:
Tagalapat: JOHN ANTHONY F. ROMERO- Teacher II (Catanduanes NHS)
KEVIN M. ESCOBIDO- Teacher III (Calatagan HS)

ii
 TALAAN NG NILALAMAN

KATUTURAN AT LIMANG TEMA NG HEOGRAPIYA

Panimula…………………………………………….. iii

Mga aralin at sakop ng module……………………. 1

Aralin 1.1 Tema ng Heograpiya- Lugar……….. 1

Pagsasanay 1………………………………… 3
Pagsasanay 2………………………………… 4
Pagsasanay 3………………………………… 5

Aralin 1.2 Tema ng Heograpiya- Lokasyon.….. 9

Pagsasanay 1…………………………………. 11
Pagsasanay 2…………………………………. 14
Pagsasanay 3…………………………………. 14

Aralin 1.3 Tema ng Heograpiya- Rehiyon

Interaksyon ng Tao at
Kapaligiran at Paggalaw ................... 18
Pagsasanay 1…………………………………. 20
Pagsasanay 2…………………………………. 21
Pagsasanay 3…………………………………. 22

iii
Unang Markahan – Modyul 1 – Linggo 1
KATUTURAN AT LIMANG TEMA NG HEOGRAPIYA

Isa ang HEOGRAPIYA sa mga salik na nakaaapekto sa daloy

ng kasaysayan. Sa katunayan, malaki ang bahaging
ginampanan ng heograpiya sa pag-usbong at pagbagsak ng
isang kabihasnan. Ito rin ang humubog at patuloy na
humuhubog sa pag-unlad ng kabuhayan at paglinang ng kultura
ng tao.

Aralin 1.1
TEMA NG HEOGRAPIYA- LUGAR

SIMULAN NATIN!
Sa Modyul na ito, mauunawaan mo ang katuturan ng heograpiya
at ang limang tema nito. Ang mga tema ng heograpiya ay
binalangkas upang gawing mas madali at simple ang pag-aaral
ng heograpiya bilang isang disiplina ng agham panlipunan.

Halina at simulang tuklasin ang katuturan ng heograpiya at mga tema

nito ng binubuo ng lokasyon, lugar, rehiyon, Interaksyon ng tao at kapaligiran.

MGA LAYUNIN
Sa araling ito, inaasahan na magagawa mo ang mga sumusunod:

1. Natutukoy ang mga paraan sa pagtukoy ng lugar at ang mga saklaw sa

pag-aaral dito;
2. Nabibigyang halaga ang pag-aaral sa mga saklaw ng lugar bilang
isa sa mga tema ng heograpiya; at
3. Nakagagawa ng mga organizer na nagpapakita ng mga saklaw sa pag-
aaral ng lugar bilang isa sa mga tema ng heograpiya.

1
 TALAHULUGAN
Narito ang ilan sa mga mahahalagang salita na makakatulong sa
iyo upang lubos mong maunawaan ang paksang tatalakayin.

a. Heograpiya – o paglalarawan sa daigdig. Isang larangan ng agham na

pinag-aaralan ang mga lupain, katangian, naninirahan, at hindi karaniwang
bagay sa Daigdig.
b. Lugar -ay tumutukoy sa pisikal at pantaong mga aspeto ng isang lokasyon.

PANIMULANG PAGSUBOK
Unawaing mabuti ang bawat tanong. Piliin ang titik ng tamang
sagot at isulat sa sagutang papel.

1. Anong tema ng heograpiya ang tumatalakay sa klima, anyong lupa,

tubig at likas yaman?
A. Lugar C. Relihiyon
B. Lokasyon D. Paggalaw ng tao

2. Bakit mahalagang maunawaan ang mga saklaw sa pag-aaral ng

katangiang pisikal ng isang lugar?
A. Upang maunawaan ang mga bagay na nakapaligid sa atin
B. Upang malaman kung bakit nagkakaiba ang pag- uugali ng bawat tao
sa bawat lugar.
C. Upang malaman at makilala ang isang lugar sa pamamagitan ng
mga pisikal na kaanyuan nito.
D. Lahat ng sagot ay tama

3. Ang bayan ng Paracale sa Camarines Norte ay kilala sa buong mundo

dahil sa mina o deposito ng ginto. Alin sa mga saklaw ang tinutukoy ng
halimbawa?
A. Klima C. Anyong Lupa
B. Likas Yaman D. Anyong Tubig

4. Paano nagkakaiba ang tema ng Lugar sa tema ng Lokasyon kung pag-

uusapan ang limang tema ng heograpiya?
A. Ang lugar ay eksaktong lokasyon samantalang ang lokasyon ay hindi
eksaktong lugar.
B. Sa lugar pinag-uuspan ang kumpletong address nito samantalang ang
lokasyon ay ang digri nito.
C. Ang lugar ay mahirap mahanap dahil walang eksaktong digri samantalang
ang lokasyon ay sadyang mabilis dahil sa digri nito.
D. Sa lugar pinag-uusapan ang pisikal na katangian ng isang lugar
samantalang ang lokasyon ay tumutukoy sa sa pisikal na lokasyon nito.

2
5. Alin sa mga sumusunod ang HINDI kabilang sa pamamaraan sa pagtukoy
ng lugar?
A. Wika C. Densidad
B. Relihiyon D. Digri Latitud

MGA GAWAIN SA PAGKATUTO

Maaari nang magtungo sa susunod na bahagi ng aralin. Sa
yugtong ito, inaasahang iyong matututuhan ang mahahalagang
konsepto tungkol sa mga sinaunang tao sa daigdig na gamit
ang mga teksto, larawan, chart, at mga gawaing higit na
magpapayabong sa iyong kaalaman.

PAGSASANAY 1
MAG-ISIP, MAGPAHAYAG
Maaaring magdownload sa youtube ng awitinng “What A
Wonderful World” ni Louis Daniel Amstrong at pakingan ito o
kaya ay basahin at unawain ang sumunod na lyrics ng awitin.
Matapos ito ay sagutan ang mga pamprosesong tanong. Isulat ito sa sagutang
papel.

Verse 1]
I see trees of green, red roses too
I see them bloom, for me and you
And I think to myself
What a wonderful world

[Verse 2]
I see skies of blue and clouds of white
The bright blessed days, the dark sacred nights
And I think to myself
What a wonderful world

[Bridge]
The colors of the rainbow
So pretty in the sky
Are also on the faces
Of people going by
I see friends shaking hands, saying how do you do
They're really saying, I love you

[Verse 3]
I hear babies cry, I watch them grow
They'll learn much more
Than I'll ever know
And I think to myself
What a wonderful world
Yes, I think to myself
What a wonderful world

3
Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang mensaheng nais ipabatid ng sumulat ng awitin?
2. Ano kaya ang dahilan ng may akda sa pagsusulat ng awitin?
3. Sino ang kinakausap sa awitin?
4. Paano ininalarawan ng may-akda ang mundo sa awitin?
5. Ano ang kaugnayan ng awitin sa pag-aaral ng katangiang pisikal ng
mundo?

PAGSASANAY 2
MAGBASA AT MATUTO:
Basahin at unawain ang nakasaad na teksto na nasa ibaba
tungkol sa Katuturan ng Heograpiya. Maari mo ring gamitin ang
internet at iba pang mga babasahin tulad ng aklat o modyul upang
makakalap ng mga karagdagang impormasyon na makatutulong saiyo upang
lubos na mapalalaim pa ang iyong kaalaman tungkol sa paksang tatalakayin.

HEOGRAPIYA NG DAIGDIG

Ang heograpiya ng daigdig ay isang paksang may napakalawak na

saklaw. Ang katagang “heograpiya” ay hango sa salitang Greek na geo na
nangangahulugang “lupa” at graphein na “sumulat”. Samakatuwid, ang
heograpiya ay nangangahulugang pagsusulat ukol sa lupa o paglalarawan ng
daigdig.

Ang heograpiya ay nauukol sa pag-aaral ng daigdig at ng mga taong

naninirahan dito. Sakop din nito ang pag-aaral sa katangiang pisikal ng daigdig;
iba’t ibang anyong lupa at anyong tubig; klima at panahon; at likas na yaman
ng isang pook. Ang mga salik na ito ay may malaking epekto sa pamumuhay
ng tao sa daigdig. Ang ating kapaligiran at ang mga pagbabagong nagaganap
dito ay may malaking kinalaman sa takbo ng kasaysakay ng sangkatauhan at
pagkakaiba-iba ng kultura ng mga rehiyon.

Ang mga dalubhasa sa larangan ng heograpiya ay gumagamit ng iba’t

ibang kasangkapan upang mailarawan ang daigdig. Pangunahin sa mga ito
ang globo at mapa. Ipinakikita ng globo ang mas angkop na kaanyuan ng
daigdig kung ihahambing sa mapa. Ang mapa ay nagpapakita ng patag na
kaanyuan ng daigdig sa kabila ng mga kurba nito. Tanging globo lamang ang
makapagbibigay ng mas aktuwal na kaanyuan ng daigdig. Gayunpaman, ang
mapa ay madaling tiklupin at dalhin saan man kung ihahambing naman sa
globo.

Taong 1984 nang binalangkas ang limang magkakaugnay na temang

heograpikal sa pangunguna ng National Council for Geographic Education at
ng Association of American Geographers. Layunin ng mga temang ito na
gawing mas madali at simple ang pag-aaral ng heograpiya bilang isang
disiplina ng agham panlipunan. Sa tulong ng mga temang ito, mas madaling
mauunawaan ng tao ang daigdig na kaniyang ginagalawan. Ang mga tema ay

4
binubuo ng mga sumusunod: Lugar, Lokasyon, Rehiyon, Interaksyon ng Tao
at Kaligiran, at Paggalaw.

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang kahulugan ng heograpiya?
2. Ano ang mga paksang pinag-aaralan sa heograpiya?
3. Bakit mahalagang pag-aralan ang heograpiya?
4. Ano ano ang mga kasangkapang ginagamit ng mga dalubhasa sa pag-aaral
ng heograpiya ng daigdig?
5. Ano ano ang limang tema ng heograpiya?

PAGSASANAY 3
I-ORGANIZE MO!
Basahin at unawain ang nakasaad na teksto na nasa ibaba
tungkol sa Tema ng Heograpiya - Lugar. Mula sa mga salita sa
ibaba, buuin ang graphic organizer na tumutukoy sa dalawang
pamamaraan ng pagtukoy ng lugar at ang mga saklaw ng pag-aaral nito.

TEMA NG HEOGRAPIYA - LUGAR

Tinutukoy ng temang ito ang mga katangiang natatangi ng isang lugar

na naiiba sa lahat ng iba pang mga lugar sa mundo. Malaki ang pagkakaiba ng
lugar sa tema ng lokasyon. Ang lugar ay naglalarawan ng mga pisikal na
katangian ng isang lugar samantalang ang lokasyon naman ay tumutukoy sa
pisikal na lokasyon nito. Ang temang ito ng heograpiya tumugon sa mga tanong
na: Paano mo mailalarawan katangiang pisikal ng isang lugar? Ang iyong lugar
ba ay patag o maburol, mainit o malamig, basa o tuyo? Anong mga likas na
yaman ang matatagpuan doon? Ano ang ilan sa mga katangian ng tao na
naglalarawan sa iyong lugar? Anong mga uri ng industriya ang matatagpuan,
at paano maaaring naiiba ang mga ito sa mga industriya sa ibang bahagi ng
ang bansa?

May dalawang pamamaraan sa pagtukoy ng lugar:

• Katangian ng kinaroroonan tulad ng klima, anyong lupa at tubig, at likas na

yaman. Kung ang isang lugar ay inilarawan bilang mainit, mabuhangin,
mayabong, o kagubatan, ang mga salitang ito ay naglalarawan ng mga
pisikal na katangian ng lokasyon. Ang isang mapang topograpikal ay isang
kagamitan na ginamit upang ilarawan ang mga pisikal na katangian ng isang
lokasyon.

• Katangian ng mga taong naninirahan tulad ng wika, relihiyon, densidad o

dami ng tao, kultura, at mga sistemang political. Kasama na rin dito ang
paggamit ng lupa, istilo ng arkitektura, mga uri ng pangkabuhayan, mga gawi
sa relihiyon, sistemang pampulitika, lokal na pagkain, lokal na literatura,
paraan ng transportasyon at komunikasyon.

5
 Lugar ay tumutukoy sa pisikal at pantaong mga aspeto ng isang
lokasyon. Ang temang ito ng heograpiya ay nauugnay sa toponym (ang
pangalan ng isang lugar), site (paglalarawan ng mga tampok ng lugar), at
sitwasyon (ang kapaligiran kondisyon ng lugar). Ang bawat lugar sa mundo ay
may mga natatanging katangian nito. Ang mga landform, hydrology,
biogeography, pedology, atbp, sa bawat lugar, ay iba, at gayon din ang mga
pattern ng tirahan ng tao. Ang mga katangian ng tao sa lugar ay tinutukoy ng
kalikasan at sukat ng populasyon nito ng tao, ang kakaibang kultura ng tao,
ang kanilang mga paraan ng pamumuhay, atbp. Ang konsepto ng "lugar" ay
nagbibigay ng mga heograpo upang ihambing ang dalawang lugar sa mundo.
Halimbawa, nakakatulong ito na makilala ang Antarctica mula sa Sahara
Desert. Ang isa ay isang malamig na disyerto habang ang isa ay isang mainit.
Habang ang Antarctica ay may mga istasyon ng pananaliksik at mga penguin,
ang Sahara ay may mga nomadikong tribo at kamelyo. Kaya, sa ganitong
paraan, ang tema ng "lugar" ng heograpiya ay nagpapaliwanag ng isang
malinaw na larawan ng isang lugar sa isipan ng mga nag-aaral.
https://www.coursehero.com/file/38198286/AP-Q1docx/ retrieved June 18,
2020

Panuto: Hanapin mula sa kahon ang angkop na konsepto tungkol sa

pamamaraan ng pagtukoy ng lugar. Gawin ito sa hiwalay na papel/notebook.

Wika Kultura Sistemang politikal

Relihiyon Klima Likas na yaman
Densidad Anyong lupa at anyong tubig

L
U
DALAWANG
G PARAAN

A
R

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang dalawang paraan sa pagtukoy ng isang lugar?
2. Ano ang mga saklaw ng pag-aaral sa unang paraan ng pagtukoy ng lugar?
Ipaliwanag ang bawat isa.

6
 PANGWAKAS NA PAGSUBOK
PANUTO: Unawaing mabuti ang bawat tanong. Piliin ang titik ng
tamang sagot at isulat sa sagutang papel.

1. Paano nagkakaiba ang tema ng Lugar sa tema ng Lokasyon kung pag-

uusapan ang limang tema ng heograpiya?
A. Ang lugar ay eksaktong lokasyon samantalang ang lokasyon ay hindi
eksaktong lugar.
B. Sa lugar pinag-uuspan ang kumpletong address nito samantalang ang
lokasyon ay ang digri nito.
C. Ang lugar ay mahirap mahanap dahil walang eksaktong digri samantalang
ang lokasyon ay sadyang mabilis dahil sa digri nito.
D. Sa lugar pinag-uusapan ang pisikal na katangian ng isang lugar
samantalang ang lokasyon ay tumutukoy sa sa pisikal na lokasyon nito.

2. Bakit mahalagang maunawaan ang mga saklaw sa pag-aaral ng katangiang

pisikal ng isang lugar?
A. Upang maunawaan ang mga bagay na nakapaligid sa atin
B. Upang malaman kung bakit nagkakaiba ang pag- uugali ng bawat tao sa
bawat lugar.
C. Upang malaman at makilala ang isang lugar sa pamamagitan ng mga
pisikal na kaanyuan nito.
D. Lahat ng sagot ay tama

3. Alin sa mga sumusunod ang HINDI kabilang sa pamamaraan sa pagtukoy

ng lugar?
A. Wika C. Relihiyon
B. Densidad D. Digri Latitud

4. Ang bayan ng Paracale sa Camarines Norte ay kilala sa buong mundo dahil

sa mina o deposito ng ginto. Alin sa mga saklaw ang tinutukoy ng
halimbawa?
A. Klima C. Anyong Lupa
B. Likas Yaman D. Anyong Tubig

5. Anong tema ng heograpiya ang tumatalakay sa klima, anyong lupa, tubig at

likas yaman?
A. Lugar C. Relihiyon
B. Lokasyon D. Paggalaw ng tao

7
KARAGDAGANG GAWAIN
Sagutan ang mga katanungan na nasa call out.

Ano ang natutuhan mo sa paksa?

Ano ang hindi mo gaanong naintindihan?

MGA SANGGUNIAN:
• Kasaysayan ng Daigdig (Manwal ng Guro) I. 2012. Pahina 15-22
• Modyul sa Araling Panlipunan Kasaysayan ng Daigdig Pahina 14
• https://www.azlyrics.com/lyrics/louisarmstrong/whataw onderfulworld.html
Date retrieved: 2/10/2019 Time: 2:15 am
• Kasaysayan ng Daigdig (Manwal ng Guro) I. 2012. Pahina 15-22
• Modyul sa Araling Panlipunan Kasaysayan ng Daigdig Pahina 18-19
• Kasaysayan ng Daigdig (Manwal ng Guro) I. 2012. Pahina 15-22
• Modyul sa Araling Panlipunan Kasaysayan ng Daigdig Pahina8.

8
 Aralin 1.2
TEMA NG HEOGRAPIYA – LOKASYON

SIMULAN NATIN!
Sa pagtatakda ng lokasyon ng isang lugar sa globo o mapa,
mahalagang mabatid ang ilang mga termino at konseptong may
malaking kaugnayan dito. Sa pamamagitan ng pagkakaroon ng
kasanayan sa bawat konseptong ito, mas mapapadali ang
pagtukoy ng lokasyon ng isang lugar.

MGA LAYUNIN
Sa araling ito, inaasahan na magagawa mo ang mga sumusunod:

1. 1. Naiisa-isa ang mga imahinaryong guhit sa globo o mapa;

2. 2. Naipaliliwanag ang paraang absolute at rerlatibo sa pagtukoy ng lokasyon
3. ng isang bansa;
4. 3. Nabibigyang-halaga ang kaalaman sa pagtukoy ng lokasyon ng isang
5. bansa gamit ang paraang absolute at relatibo.

TALAHULUGAN
Narito ang ilan sa mga mahahalagang salita na makakatulong sa
iyo upang lubos mong maunawaan ang paksang tatalakayin.

a. Equator- guhit na humahati sa globo sa hilaga at timog hemisphere o

hemispero. Ito rin ay itinatakdang zero degree latitude.
b. International Date Line – ay guhit na matatagpuan sa kalagitnaan ng
Pacific Ocean. Nagbabago ang pagtatakda ng petsa alinsunod sa pagtawid
sa linyang ito, pasilangan o pakanluran.
c. Latitud - Ito ang tawag sa pagitan ng dalawang guhit ng parallel. Bawat
pagitan ay may sukat na 10° o 15°. Ito rin ang pagitan ng layo ng isang
punto sa hilaga o timog ng ekwador.
d. Longhitud - Ito ang tawag sa sukat o pagitan ng isang guhit sa silangang
Prime Meridian at sinusukat ng digri. Sa pagbibigay ng lokasyon ng isang
pook sa daigdig, nakasanayan nang sabihin muna ang latitude, susundan

9
 ng longhitud at daragdagan ng direksyon (kung timog, hilaga, silangan, o
kanluran).
e. Lokasyon - kinaroroonan ng isang lugar
f. Lokasyong Absolute - paggamit ng mga imahinasyong guhit tulad ng
latitude line at longitude line na bumubuo sa grid upang matukoy ang
lokasyon ng isang lugar
g. Meridian - Ito ang mga guhit patimog at pahilaga at nagsisimula sa isang
polo patungo sa isang polo.
h. Parallel - Ito ang guhit na kaagapay o parallel sa kapwa nito guhit at
walang paraan para sila magsalubong.
i. Prime Meridian - itinatalaga bilang zero degree longitude.
j. Relatibong Lokasyon -paggamit ng lugar at bagay na nasa paligid nito.

PANIMULANG PAGSUBOK
PANUTO: Unawaing mabuti ang bawat tanong. Piliin ang titik ng
tamang sagot at isulat sa sagutang papel.

1. Ano ang tinatawag na distansyang angular na nasa pagitan ng dalawang

meridian patungo sa kanluran ng Prime Meridian?
A. Equator C. Longitude
B. Latitude D. Prime Meridian

2. Ano ang matatagpuan sa 1800 longitude mula sa Prime Meridian?

A. Latitud C. Tropic of Capricorn
B. Longitud D. International Date Line

3. Bakit mahalagang maintindihan ng mga tao ang mga imahinasyong guhit sa

mapa o globo?
A. Dahil matutukoy nila ang mga anyong tubig at lupa
B. Dahil matutukoy nila ang mga karatig bansa ng isang bansa.
C. Dahil malalaman nila ang lokasyon ng mga bansa sa daigdig
D. Dahil makatutulong po ang mga guhit sa pagtukoy ng tiyak na lokasyon

4. Si Mr. Cruz ay palaging may dalang mapa saan man siya pumunta. Gamit
ang mga coordinates sa paghahanap ng mga lugar na pinupuntahan niya.
Anong paraan ang kanyang sinusunod sa pagtukoy niya ng mga lokasyon
na kanyang pinupuntahan?
A. Bisinal C. Relatibo
B. Insular D. Absolute

5. Paano natutukoy ang lokasyon ng isang lugar gamit ang paraang absolute?
A. Sa pamamagitan ng mga likas yaman na matatagpuan sa mga bansa.
B. Sa pamamagitan ng pinagsamang mga sukat ng guhit latitude at longhitud
C. Sa pamamagitan ng pagtukoy ng mga kalapit na lugar tulad ng mga
anyong lupa
D. Sa pamamagitan ng ng pagtukoy ng mga kalapit na lugar tulad ng mga
anyong tubig

10
 MGA GAWAIN SA PAGKATUTO
Basahin at unawain ang nakasaad na teksto tungkol sa
imahinaryong guhit sa mapa o globo. Maari mo ring gamitin ang
internet at iba pang mga babasahin tulad ng aklat o modyul upang
makakalap ng mga karagdagang impormasyon na makatutulong
saiyo upang lubos na mapalalalim pa ang iyong kaalaman tungkol sa paksang
tatalakayin.

PAGSASANAY 1
MAAGBASA AT MATUTO

MGA IMAHINARYONG GUHIT SA MAPA O GLOBO

Sa pagtatakda ng lokasyon ng isang lugar sa globo o mapa,

mahalagang mabatid ang ilang termino at konseptong may malaking
kaugnayan dito.

Meridian- Ito ang mga guhit patimog at pahilaga at nagsisimula sa isang polo
patungo sa isang polo. Sa wikang Latin, tanghali ang kahulugan ng meridian,
kaya lahat ng pook na bumabaybay sa kahabaan ng isang guhit meridian ay
sabay-sabay na nakakaranas ng katanghalian. Ibig sabihin nito, nakatutok sa
kanila ang sikat ng araw. Dito rin kinuha ang salitang ante meridian na pinaikli
sa A.M. na ang ibig sabihin ay "bago sumapit ang tanghali." Ang post
meridian naman o P.M. ay nangangahulugang "pagkalipas ng tanghali."

Parallel- Ito ang guhit na kaagapay o parallel sa kapwa nito guhit at walang
paraan para sila magsalubong. May apat na mahalagang parallel ang naiguhit
sa umiinog na daigdig sa pamamagitan ng sinag ng araw. Ito ang Arctic Circle,
Tropic of Cancer, Tropic o Capricorn, at ang Antarctic Circle.

Latitud- Ito ang tawag sa pagitan ng dalawang guhit ng parallel. Bawat pagitan
ay may sukat na 10° o 15°. Ito rin ang pagitan ng layo ng isang punto sa hilaga
o timog ng ekwador.

Longhitud- Ito ang tawag sa sukat o pagitan ng isang guhit sa silangang

Prime Meridian at sinusukat ng digri. Sa pagbibigay ng lokasyon ng isang
pook sa daigdig, nakasanayan nang sabihin muna ang latitude, susundan ng
longhitud at daragdagan ng direksyon (kung timog, hilaga, silangan, o
kanluran).

Ipinakikita sa Diyagram ang mahahalagang

imahinasyong guhit na matatagpuan sa mapa o
globo.

Ang Prime Meridian na nasa Greenwich sa

England ay itinatalaga bilang zero degree
longitude.

11
 Ang 180 degrees longitude mula sa Prime Meridian,
pakanluran man o pasilangan, ang International Date
Line na matatagpuan sa kalagitnaan ng Pacific
Ocean. Nagbabago ang pagtatakda ng petsa
alinsunod sa pagtawid sa linyang ito, pasilangan o
pakanluran.

Tinatawag na latitude ang distansyang angular sa

pagitan ng dalawang parallel patungo sa hilaga o
timog ng equator.
Ang equator ang humahati sa globo sa hilaga at
timog hemisphere o hemispero. Ito rin ay
itinatakdang zero degree latitude.

TEMA NG HEOGRAPIYA – LOKASYON

Ang lokasyon ay tumutukoy sa kinaroonan ng mga lugar sa dagigdig.

Ang temang ito ng heograpiya ang tumutugon sa mga tanong na: Ano ang mga
latitude at longitude coordinates ng iyong lugar? Ano ang mga karatig na lugar
malapit sa iyong kinaroroonan?

May dalawang pamamaraan sa pagtukoy nito:

1. Lokasyong Absolute na gamit ang mga imahinasyong guhit tulad ng latitude

line at longitude line na bumubuo sa grid. Ang pagkukrus ng dalawang guhit
na ito ang tumutukoy sa eksaktong kinaroroonan ng isang lugar sa daigdig

Ang tiyak na lokasyon ng isang bansa ay karaniwang itinatakda sa

pagtiyak ng eksaktong lokasyon ng kabisera nito sa pamamagitan ng longitude
at latitude (Hal. Ang Manila, Pilipinas ay nasa pagitan ng latitude 15º Hilaga at
longitude 121º Silangan). Samatala, ang lawak na nasasaklaw ng isang bansa
sa pamamagitan ng mga distansyang longitude at latitude ay tinatawag na
lawak na heograpikal o (geographical extent). Halimbawa, ang Pilipinas ay
matatagpuan sa pagitan ng mga latitude 4 º 23 at 21 º 25 Hilaga sa pagitan ng
longhitude 116 º 00 at 127 º 00 Silangan.

2. Relatibong Lokasyon na ang batayan ay mga lugar at bagay na nasa

paligid nito. Halimbawa ang mga anyong lupa at tubig, at mga estrukturang
gawa ng tao

Tinatawag na relatibong lokasyong bisinal ang mga lugar na lubusang

napaliligiran ng mga lupain. Samantalang, tinatawag na relatibong lokasyong
insular ang mga lugar na lubusang napaliligiran ng katubigan. Para sa mga
lugar na parehong may hangganang lupain at dagat. Ang lokasyong relatibo ay

12
ibinibigay sa pamamagitan ng mga lupain at anyong-tubig na pumapalibot sa
lugar na iyon. Halimabawa, ang lokasyong bisinal sa Pilipinas ay maaari natin
sabihing, sa hilaga ng bansa ay matatagpuan ang Bashi Channel at Taiwan;
sa kanluran ay ang Dagat Timog Tsina at mga bansang Laos, Cambodia at
Vietnam; sa timog kanluran ay ang Borneo; sa timog ay ang Dagat Celebes at
pulo ng Sulawesi; at sa silangan ay ang malawak na Karagatang Pasipiko.

Lagyan ng laybel ang mga mahahalagang guhit sa globong nasa larawan.

Gamit larawan, lagyan ng mga mag- aaral ng leybel ang mahahalagang guhit
tulad ng:
A. Longhitude
B. Prime Meridian
C. Latitud
D. Equator
E. North pole
F. South pole
G. International Date Line

https://previews.123rf.com/images/koksikoks/koksikoks1610/koksikoks16100
0576/64321255-ball-with-lines-earth-globe-with-meridian-and-longitude-3d-
sphere-vector-illustration-of-angering-pr.jpg retrieved June 18, 2020

Pamprosesong mga Tanong:

1. Bakit mahalaga ang pagkakaroon ng kasanayan sa mga imahinaryong
guhit?
2. Paano nakatutulong ang mga imahinaryong guhit sa pagtukoy ng lokasyon
ng isang lugar?
3. Paano tinutukoy ang lokasyon ng isang lugar gamit ang imahinasyong
guhit?
4. Paano tinutukoy ang lokasyon gamit ang relatibong lokasyon?
5. Bakit mahalaga ang pagtukoy ng lokasyon ng isang lugar?

PAGSASANAY 2
THINK – PAIR - SHARE CHART
Sa tulong ng gawaing ito, masusukat mo ang kaalaman at pag-
unlad sa pag-unawa ng aralin. Pumili ng kapareha sa gawaing
ito at tukuyin ang tiyak na lokasyon ng mga kontinente sa mundo gamit ang
digri latitud at longhitud. Sagutin ang kahong itinakda sa inyo.

13
https://mapserver.org/_images/grid-degrees.png retrieved June 18, 2020

Kontinente Hanay ng Latitud Hanay ng Longhitud

Asia
Africa
North America
Antarctica
South America
Europe
Australia at Oceania

Pamprosesong tanong:
1. Ano ang eksaktong lokasyon ng Asya?
2. Paano tinutukoy ang tiyak na lokasyon gamit ang digri latitud at longhitud?

PAGSASANAY 3
ATING TALUNTUNIN
Gamit ang paraang relatibong, itala sa talahanayan ang
lokasyon ng mga sumusunod bansa. Gawin ito sa inyong
notebook.

Bansa Relatibong lokasyong Relatibong lokasyong

bisinal insular
China
France
Brazil
Pamprosesong mga Tanong:
1. Ano ang masasabi mo sa relatibong lokasyon bisinal at relatibong
lokasyong insular ng bawat bansa?
2. Kailan ginagamit ang relatibong lokasyong bisinal at relatibong lokasyong
insular?

14
 PANGWAKAS NA PAGSUBOK
PANUTO: Unawaing mabuti ang bawat tanong. Piliin ang titik ng
tamang sagot at isulat sa sagutang papel.

1. Ang mga digri sa guhit ng latitud at longhitud ay mahalaga sa

pagtukoy ng
tiyak na hangganan. Alin sa mga sumusunod na pangyayari ang higit na
nangangailangan ng pagtukoy ng tiyak na lokasyon lilinangin ang iyong
kaalaman sa kasanayang ito?
A. Direksyon ng bagyo
B. Lumulubog na barko
C. Nagbanggaang sasakyan
D. Kuta ng kalabang grupo na target ng opensiba

2. Anong paraang ang ginagamit kapag ang gabay sa pagtukoy ng lokasyon

ng isang lugar ay ang mga bansang katabi nito?
A. Paraang bisinal C. Pamamaraang relatibo
B. Paraang Insular D. Pamamaraang absolute

3. Ano ang tawag sa distansyang angular sa pagitan ng dalawang parallel

patungo sa hilaga o timog ng equator?

A. Latitud C. Tropic of Capricorn

B. Longitud D. International Date Line

4. Bakit mahalagang matutunan ng isang tao ang pagtukoy ng lokasyon ng

isang lugar sa paraang absolute?
A. Upang madaling makita ang mga kalapit na lugar
B. Upang madali ang paghahanap ng lokasyon ng isang lugar
C. Upang malaman ang tiyak na lokasyon ng isang lugar sa mundo
D. Upang maiwasan ang maling pagtukoy sa lokasyon ng isang lugar.

5. Paano natutukoy ang lokasyon ng isang lugar gamit ang paraang absolute?
A. Sa pamamagitan ng mga likas yaman na matatagpuan sa mga bansa.
B. Sa pamamagitan ng pinagsamang mga sukat ng guhit latitude at longhitud
C. Sa pamamagitan ng pagtukoy ng mga kalapit na lugar tulad ng mga
anyong lupa
D. Sa pamamagitan ng ng pagtukoy ng mga kalapit na lugar tulad ng mga
anyong tubig

KARAGDAGANG GAWAIN
MY BROCHURE!
Pumili ng isang kontinente na itatampok sa isang brochure.
Laman ng brochure ang mga kahanga-hangang pook at
pambihirang likas yaman nito.

15
MGA SANGGUNIAN:
o https://www.google.com/search?q=asia+absolute+location&oq=asia+absol
&aqs=chrome.1.69i57j0l5.9463j1j7&sourceid=chrome&ie=UTF-82/10/2019,
2:01 p.m.
o https://www.google.com/search?q=africa+coordinates&stick=H4sIAAAAAA
AAAONgFmLXz9U3yDLIVuIEMVLSjfMMtfic83Nz8_OCM1NSyxMrixcxKmY
nWnn5CcnlmTm58EZVsn5UUpmXmJJanFi1iFEtOKMpMTFZAEARM6Q3p
fAAAA&sa=X&ved=2ahUKEwixrPfrvLDgAhXEdN4KHfCCCPMQxA0wA3oE
CAgQDA&biw=1366&bih=657 2/10/2019, 2:03 p.m.
o https://www.google.com/search?biw=1366&bih=657&ei=79fXJ8b1deHA_r1
qNgJ&q=north+america+coordina tes&oq=north+a+coordinates&gs_l=psy-
ab.1.2.0i7i30l10.66347.68993..75576 0.0..0.999.6613.6-7......0....1..gws-
wiz.......0i71.uunVfqkOxI42/10/2019, 2:05 p.m.
o https://www.google.com/search?q=south+america+coordinates&stick=H4sI
AAAAAAAAAONgFuLQz9U3MLVMN1ECs8zyjCu1Jzzc3Pz84IzU1LLEyuL
FzEqZidb6efkJyeWZObnwRlWyfn5RSmZeYklqcWLWCWL80tLMhQSc1OL
MpMTFZDkANenTRhmAAAA&sa=X&ved=2ahUKEwjtks7fwLDgAhWQdd4
KHd9rCTIQxA0wA3oECAsQDA&bi w=1366&bih=657 2/10/2019, 2:06 p.m.
o https://www.google.com/search?biw=1366&bih=657&ei=ecBfXJeYBI_Z-
Qb4wa4AQ&q=antarctica+coordinates&oq=antarica+coordinates&gs_l=ps
y-b.1.0.0i13l2j0i13i30j0i13i5i30l7.54828.59241 61874...0.0..1.1633.8447.3-
2j6-1j3j2......0....1..gws- wiz.......0i71j0i7i30.X6bFnE74i_w 2/10/2019, 2:08
p.m.
o https://www.google.com/search?biw=1366&bih=657&ei=vcBfXPDDDtWpo
AT2t5vABQ&q=europe+coordinates&oq=euop+coordinates&gs_l=psyab.1.
0.0i7i30l10.51148.52615..54332...0.0 0.518.11 63.2-1j1j0j1......0....1..gws-
wiz 0i71.7NeZ0jDYyfU 2/10/2019, 2:10 p.m.
o https://www.google.com/search?biw=1366&bih=657&ei=MBfXKLqIZDchwP
Ju4_QBQ&q=australia+coordinates&oq=austra+coordinates&gs_l=psy-
ab.1.0.0i7i30l10.34902.40078..421210.0..0.901.3096.21j3j62......0....1..gws
-wiz 0i71.kKZifSFhXVQ 2/10/2019, 2:13 p.m
o https://www.google.com/search?biw=1366&bih=657&ei=vMFfXJDdM4nch
wOw84XgCQ&q=philippines++coordinates&oq=philippines++coordinates&
gs_l=psyab.3..0i67j0i7i30l4j0j0i7i30j0j0i7i30l2.7526.1144211773...1.0..0.10
18.7293.22j2j4j1j3j1......0....1..gwswiz0i71j0i13j0i13i30j0i8i13i30.1uSpqHXv
7Rk 2/10/2019, 2:20 p.m.
o https://www.google.com/search?biw=1366&bih=657 &ei=PsVfXLfjCsfp-
Qa874zQDg&q=Riyadh%2C+Saudi+Arabia++coordinates&oq=Riyadh%2C
+Saudi+Arabia++coordinates&gs_l=psyab.3..0i71l8.125651.125651..12659
9...0.0..0.0.0.......0....2j1..gws-wiz.MPy4HO0KjpM 2/10/2019, 2:25 p.m.
o https://news.abs-cbn.com/news/09/14/18/ompongmararamdamanbiyernes-
ng-gabi-hanggang- sabado-ng-umaga 3/12/2019, 12:53 pm
o https://www.slideshare.net/biancadayola/pagtukoy-ng-lokasyon Date
retrieved: March 11, 2019 Time retrieved 10:15 am
o Kasaysayan ng Daigdig (Manwal ng Guro) I. 2012. Pahina 15-22
o Modyul sa Araling Panlipunan Kasaysayan ng Daigdig Pahina 16
o http://1.bp.blogspot.com/- 5BdY68iX3PE/TzyOMw2WIhI/AAAAAAAAAAk/g
F7GkR_cYBs/s1600/Places_town.GIF -2/17/19 9:34 p.m.
o https://brainly.ph date 2/ 15/18 10:21 pm
o https://www.slideshare.net/biancadayola/pagtuko y-ng-lokasyon Date
16
 retrieved: March 11, 2019 Time retrieved 10:15 am
o Kasaysayan ng Daigdig (Manwal ng Guro) I. 2012. Pahina 15-22
o https://www.google.com/search/q=mga+bansa+sa+
great+plain+of+america&oq=mga+bansa+sa+great+plain+of+America&aqs
=chrome..69i57.24401j0j7& sourceid=chrome&ie=UTF-8
o https://www.google.com.ph/search?ei=K2CuXK2yLs7ZhwO9qaOgBg&q=m
ajor%20geographical%20regions%20of%20the%20world%20site%3Apinte
rest.com&oq=pinterest&gs_l=psyab.1.0.0i67l2j0l8.2159.2159..76620.0..0.4
22.422.41....1..0....1..gwswizi71.TicQh2Woeyk&ved=2ahUKEwjt886XvMbh
AhXO7GEKHb3UCGQQ2wF6BAgHEAg Date retrieved4/11/2019 Time: 5:
42 am
o https://en.wikipedia.org/wiki/Central_America
o Kasaysayan ng Daigdig (Manwal ng Guro) I. 2012.Pahina 15-22
o Kasaysayan ng Daigdig (Learner’s Module) pahina 12-14

17
 Aralin 1.3
TEMA NG HEOGRAPIYA -REHIYON,
INTERAKSYON NG TAO AT KAPALIGIRAN AT
PAGGALAW

SIMULAN NATIN!
Sa nakaraang aralin natalakay ang una at ikalawang tema ng
heograpiya. Nalaman mo ang mga pamamaraan sa pagtukoy ng
lugar at ang kinaroroonan nito. Ngayon ang tatalakayin naman ay
ang natitirang tatlong tema, ang REHIYON, INTERAKSYON NG
TAO AT KAPALIGIRAN, AT PAGGALAW, inaasahan na matutukoy mo ang
mga batayang salik sa paghahati sa rehiyong heograpikal ng mga lugar at
nakapagpapahayag ng saloobin sa epektong dulot ng interaksyon ng tao sa
kanyang kapaligiran; at naipaliliwanag ang paggalaw bilang isang tema sa pag-
aaral ng heograpiya at mga uri nito. Umpisahan mo na!

MGA LAYUNIN
Sa araling ito, inaasahan na magagawa mo ang mga sumusunod:

1. Natutukoy ang bahaging ginampanan ng Rehiyon, Interaksyon ng tao at

1. kapaligiran at paggalaw sa pamumuhay ng tao.
2. 2. Naibibigay ang katangian ng rehiyon at interaksiyon ng tao at kapaligiran
3. sa paggalaw ng tao.
4. 3. Napahahalagahan ang epekto ng rehiyon, interaksiyon ng tao at
5. kapaligiran at paggalaw sa pamumuhay ng tao.

18
 TALAHULUGAN
Narito ang ilan sa mga mahahalagang salita na makakatulong sa
iyo upang lubos mong maunawaan ang paksang tatalakayin.

a. Brain Drain – ang pagtatrabaho at paninirahan ng ating mga propesyonal

sa ibang bansa.
b. Brawn Drain - ang pagtatrabaho at paninirahan ng ating mga
manggagawa na may kaalamang bokasyunal at teknikal sa ibang bansa.
c. Rehiyon - bahagi ng daigdig na pinagbubuklod ng magkakatulad na
katangiang pisikal o kultural.

PANIMULANG PAGSUBOK
PANUTO: Basahing mabuti ang bawat pangungusap at piliin ang
wastong sagot. Isulat ang titik lamang ng wastong sagot.

1. Alin sa mga sumusunod na tema ng heograpiya ang tumatalakay ng paglipat

ng tao mula sa kinagisnang lugar patungo sa ibang lugar?
A. Lugar C. Relihiyon
B. Paggalaw D. Interaksiyon ng Tao at Kapaligiran

2. Bakit nagkakaroon ng paggalaw?

A. Dahil masyadong masaya ang pinapakitang lugar sa palabas na “Byahe
ni Drew”
B. Dahil malalayo ang bahay ng bawat isa kaya para mapuntahan ito
kailangan nating gumalaw.
C. Masyadong masikip ang isang lugar kaya para iwasan ito kailangan mong
pumunta sa ibang lugar.
D. Pumupunta ang ilang Pilipino sa ibang bansa upang magtrabaho at
matustusan ang pamumuhay ng kanilang mga pamilya.

3. Ang Albay, Camarines Norte, Camarines Sur, Catanduanes, Masbate at

Sorsogon ang bumubuo sa Bicol Region. Sa anong katangian ng
pagbubuklod ito mabibilang?
A. Functional na rehiyon C. Pormal na mga rehiyon
B. Vernacular na Rehiyon D. Pagtatanging pangrehiyon

4. Upang maiwasan ang pagbaha sa barangay Gogon, nagpagawa ang

kanilang Alkalde ng mga Barangay Drainage System. Anong uri ng
interaksiyon ng tao sa kapaligiran ang pinapakita nito?
A. Adapt C. Depend
B. Modify D. Pretend

5. Si Narciso na isang welder ay pumunta sa Saudi Arabia upang doon ay

magtrabaho. Anong epekto ng paggalaw ang makikita sa sitwasyon?
A. Migration C. Brawn Drain
B. Brain Drain D. Transfer of technology

19
 MGA GAWAIN SA PAGKATUTO:
Basahin at unawain ang nakasaad na teksto tungkol sa tema ng
Heograpiya. Maari mo ring gamitin ang internet at iba pang mga
babasahin tulad ng aklat o modyul upang makakalap ng mga
karagdagang impormasyon na makatutulong saiyo upang lubos
na mapalalalim pa ang iyong kaalaman tungkol sa paksang tatalakayin.

PAGSASANAY 1
ALAMIN MO:

TEMA NG HEOGRAPIYA – REHIYON

Hinahati ang mundo sa iba’t ibang rehiyon upang mas mapadali ang
pag-aaral dito. Ang Rehiyon ay bahagi ng daigdig na pinagbubuklod ng
magkakatulad na katangiang pisikal o kultural. Ang temang ito ng heograpiya
tumugon sa mga tanong na: Paano at bakit ang isang lugar na katulad ng iba?
Paano naiiba ang mga lugar?

Ang rehiyon ay natatangi ayon sa mga katangian na nagbubuklod sa

mga ito at ito ay maaring pormal, functional at vernacular.

• Pormal na mga rehiyon: Ang mga ito ay may opisyal na hangganan, tulad
ng mga lungsod, estado, county, at mga bansa. Malinaw na itinatakda ang
mga hangganang ito.
• Functional na rehiyon: Itinatakda ang rehiyong ito batay sa pagkakaroon ng
ugnayan ng tao sa isa’t isa tungo sa iisang layunin.
• Vernacular na rehiyon: Kasama ang mga rehiyon, tulad ng "The South," "The
Midwest," o ang "Middle East"; na wala silang pormal na hangganan ngunit
nakikilala ng tao ang paghahating ito.

TEMA NG HEOGRAPIYA – INTERAKSYON NG TAO AT KAPALIGIRAN

Ang temang ito ay tumutukoy sa kaugnayan ng tao at pisikal na

katangiang taglay ng kaniyang kinaroroonan. Ang temang ito ng heograpiya
ang tumutugon sa tanong na: Ano ang kaugnayan ng tao at ng kapaligiran?

Iba’t ibang uri ng interakyon ng tao at kapaligiran:

• Ang tao ay nakasalalay sa kapaligiran (depend): Ang likas na kapaligiran ay

binubuo ng mga buhay na bagay at hindi nabubuhay na bagay. Ang mga tao
ay nakasalalay sa natural na kapaligiran para sa kanilang pangunahing
pangangailangan; pagkain, kanlungan, at damit.

• Binago ng mga tao ang kapaligiran (modify): Binago ng mga tao ang natural
na kapaligiran upang matugunan ang kanilang mga pangangailangan.

20
 Halimbawa, nagtatayo sila ng mga dam, patubig ng mga taniman, at
maghukay ng mga mina. Nagtatayo sila ng mga bahay, paaralan, at
pamilihan.

• Ang mga tao ay umaangkop sa kapaligiran (adapt): Sa pamamagitan ng

matagumpay na pagbagay ng tao sa kaniyang kapaligiran, ang tao ay
nanirahan sa halos lahat na sulok ng mundo . Halimbawa, ang mga taong
nakatira sa malalamig na lugar, napapanatili nila ang init ng kanilang mga
tahanan sa panahon ng taglamig. Ang mga tao sa ang timog na bahagi ng
bansa ay gumagamit ng air conditioning ng maraming taon upang mapanatili
ang mababang temperatura. Ang mga paraan na ginagawa ng tao na
umangkop sa kanilang kapaligiran ay salamin ng kanilang kakayahan na
hinubog na matagal na panahon, ito man ay sa larangang pang-ekonomiya,
pampulitikang o teknolohika.

Buuin ang talahanayan na magpapakita ng mga halimbawa ng rehiyon sa

mundo.

Pormal Functional Vernacular

PAGSASANAY 2
IKATEGORYA MO
Basahing mabuti ang sumusunod na mga pangungusap.
Pansinin ang bawat sitwasyon tungkol sa interaksiyon ng tao at
kapaligiran. Pagkatapos, punan mo ang kinakailangang
impormasyon ang flower chart sa ibaba at sagutan ang mga pamprosesong
tanong gamit ang Data Retrieval Chart.

o Sa India, ang mga magsasaka sa buong bansa ay naghihintay para sa mga

monsoon na makarating para sa matagumpay na mapalaki ang kanilang
mga pananim. Kung maantala ang monsoon, o ang pag-ulan ay hindi sapat,
lumikha ng krisis sa pagkain sa malaking populasyon ng bansa.

o Ang Banaue Rice Terraces na matatagpuan sa mga bundok ng Ifugao ay

binuo 2,000 taon na ang nakalilipas ng mga ninuno ng kasalukuyang araw
ng Pilipinas. Sinasabing ang mga ito ay binuo ng kamay at ginamit upang
magtanim ng palay.

o Mahigit sa anim na milyong mechanical windmills ang naitayo sa United

States sa pagitan ng 1850 at 1970. Ang kanilang pangunahing gamit ay para

21
 sa irigasyon ng mga pananim. Sa kasalukuyan, ginagamit ang mga
windturbine upang makagawa ng kuryente.

o Matatagpuan ang Tarbela Dam sa Pakistan at ito ang pinakamalaking dam

sa buong mundo. Itinayo ito sa Ilog Indus malapit sa maliit na bayan ng
Tarbela sa Distrito ng Haripur ng bansa. Ito rin ang pangalawang
pinakamalaking dam sa mundo kung pag-uusapan ay kapasidad ng
reservoir, na 11.62 milyong acre-feet (14.3 bilyong kubiko metro). Ang
pangunahing layunin ng Tarbela Dam Project ay upang ayusin ang mga
daloy ng Indus River sa pamamagitan ng mga kanal.

Sitwasyon Uri ng Interaksyon Paliwanag

A.

B.

C.

D.

Pamprosesong Tanong:
1. Ano ang mga uri ng interaksyon ng tao sa kapaligiran?
2. Paano naipapakita ang “dependence”, “adaptation”, at “modification” bilang
mga uri ng interaksiyon ng tao sa kapaligiran?
3. Paano naaapektuhan ng interaksyon ng tao at kapaligiran ang kultura
(pamumuhay, at pag- uugali, pananamit) ng mga tao?
4. Alin sa mga uri ng interaksyon ang nakabubuti sa tao at kapaligiran? Bakit?
5. Alin sa mga uri ng interaksyon ang nakasasama sa tao at kapaligiran?
Bakit?

PAGSASANAY 3
SURIIN NATIN!

TEMA NG HEOGRAPIYA – PAGGALAW

Ang temang ito ay tumatalakay sa paglipat ng tao mula sa kinagisnang

lugar patungo sa ibang lugar; kabilang din dito ang paglipat ng mga bagay at
likas na pangyayari. Ang temang ito ng heograpiya ay tumugon sa tanong na:
Paano at bakit ang mga lugar ay magkakaugnay sa sa isa't isa?

Ang mga ugnayan sa pagitan ng mga tao sa iba't ibang lugar ay

hinuhubog ng palagiang paggalaw ng mga tao, ideya, materyales, at pisikal na
sistema tulad ng hangin. Ang ating mundo ay nasa patuloy na paggalaw,

22
patuloy na nagbabago. Tulad ng dugo na dumadaloy sa ating mga katawan,
ang paggalaw ay nagdudulot ng buhay sa isang lugar.

May tatlong uri ng distansya ang isang lugar:

1. Linear- Gaano kalayo ang isang lugar?
2. Time – Gaano katagal ang paglalakbay?
3. Psychological – Paano tinignan ang layo ng lugar?

Mga mga pangunahing epekto ng paggalaw:

Brain Drain – ang pagtatrabaho at paninirahan ng ating mga propesyonal sa

ibang bansa.

Brawn Drain - ang pagtatrabaho at paninirahan ng ating mga manggagawa na

may kaalamang bokasyunal at teknikal sa ibang bansa.

Transfer of technology and idea - nagsisimula sa pagkilala ng mga natuklasang

makabagong pamamaraan o teknolohiya sa merkado ng komersyo upang
makatulong sa pagpapabuti ng buhay at paglago ng lipunan.

Migration of people – paglipat mula sa isang lugar patungo sa bang lugar upang
mabuhay at maghanapbuhay. Ang paggalaw ng mga tao mula sa kanilang
tahanan patungo sa ibang lungsod, estado o bansa para sa isang trabaho,
tirahan o iba pang mga kadahilanan.

International or Local Trade – Pagpapalitan ng produkto. Ito ay lumikha ng mga

trabaho at nagpapalakas ng paglago ng ekonomiya. Sa paglipas ng panahon,
nakakuha ng kumpetisyon ang mga kumpanya sa pandaigdigang kalakalan.
Ipinapakita ng pananaliksik na ang mga nag-export ay mas produktibo kaysa
sa mga kumpanya na nakatuon sa kalakalan sa domestic.

Suriin ang mga larawan at tukuyin kung ano ang kaugnayan ng mga ito sa
Tema ng Heograpiya – Paggalaw. Sagutan din ang pamprosesong mga
katanungan. Gawin ito sa hiwalay na papel.

https://lh3.googleusercontent.com/proxy/sBzv12_aeNyZLkwu7F1x0FMuE_rcn
xJg5YqgdTp_xrAOVKVq0x4U5TYIxip8dyoJbaESnrHYHBDSP88uvcVnRavXI
C_WH_oaoKm2EKtjyP8JVVBPUOS1vOpOmhiHPY5eKB_BQo5vrVNN-
SJHcqzm9O098EHpLamrPbvKTw Retrieved 06/7/2020 8: 58 AM

23
 https://www.marineinsight.com/wp-content/uploads/2014/10/Carnival-
Freedom-Cruise-Ship.jpg retrieved June 19, 2020

https://i.dailymail.co.uk/i/pix/2017/05/20/00/035B04BB000003E8-0-image-a-
6_1495235383029.jpg
Retrieved 06/7/2020 9: 00 AM

EPEKTO NG PAGGALAW
Suriing mabuti ang kasunod na diyagram. Tukuyin ang mga dahilan at epekto
ng paggalaw. Kumpletuhin ang Data Retrieval chart.

Halimbawa DAHILAN EPEKTO

Brain at Brawn Drain

Transfer of
technology and
idea
Migration of people

Local & International

Trade

24
Pamprosesong Tanong:
1. Bakit mahalaga ang paggalaw sa pamumuhay ng tao at sa bansa sa
kabuuan?
2. Paano nakaaapekto ang paggalaw sa pamumuhay ng tao?

PANGWAKAS NA PAGSUBOK
PANUTO: Basahing mabuti ang bawat pangungusap at piliin ang
wastong sagot. Isulat ang titik lamang ng wastong sagot.

1. Ano ang tawag sa bahagi ng daigdig na pinagbubuklod ng magkakatulad

na katangiang pisikal o kultura.
A. Bansa C. Lalawigan
B. Rehiyon D. Kontinente

2. Alin sa mga sumusunod ang batayang salik sa paghahati ng mundo sa

mga rehiyon?
A. Klima C. Kabuhayan
B. Relihiyon D. Katangiang pisikal

3. Alin sa mga sumusunod ang sumasalamin sa paghubog ng kapaligiran sa

pamumuhay ng tao?
A. Karaniwang kasuotan tuwing tag-init sa Pilipinas ay sando at shorts.
B. Sa tuwing kumakain ng Pancit si Cardo, siya ay gumagamit ng
chopsticks.
C. Bumubili ng mga surplus na tv si Aling Maring dahil sa nanggaling ito sa
ibang bansa.
D. Dahil sa nakarating na si Jose sa Amerika palaging prutas na mansanas
na lamang ang kanyang kinakaing panghimagas.

4. Alin sa mga sumusunod ang HINDI kabilang sa mga pangunahing epekto

ng paggalaw?
A. Migration C. Brain Drain
B. Teaching D. Brawn Drain

5. “Malayo pa ba ang Baguio City? Ang tagal ko ng nakaupo, masakit na ang

puwet ko” ang linya sa taas ay nagpapakita ng anong uri ng distansiya ng
isang lugar?
A. Time C. Physical
B. Linear D. Psychological

KARAGDAGANG GAWAIN:
Gamit ang inyong reflection journal, paano nakaapekto sa iyo
bilang mag-aaral at mamamayan ang tema ng rehiyon,
interaksiyon ng tao at kapaligiran, at paggalaw habang ito ay
iyong pinag-aaralan.

25
MGA SANGGUNIAN:
o https://www.slideshare.net/biancadayola/pagtukoy-ng-lokasyon
Date retrieved: March 11, 2019 Time retrieved 10:15 am
o Kasaysayan ng Daigdig (Manwal ng Guro) I. 2012. Pahina 15-22
o Modyul sa Araling Panlipunan Kasaysayan ng Daigdig Pahina 16
o http://1.bp.blogspot.com/-5BdY68iX3PE/TzyOMw2WIhI/AAAAAAAAAAk/g
F7GkR_cYBs/s1600/Places_town.GIF -2/17/19 9:34 p.m.
o https://brainly.ph date 2/ 15/18 10:21 pm
o https://www.slideshare.net/biancadayola/pagtuko y-ng-lokasyon Date
retrieved: March 11, 2019 Time retrieved 10:15 am
o Kasaysayan ng Daigdig (Manwal ng Guro) I. 2012. Pahina 15-22
o https://www.google.com/search/q=mga+bansa+sa+
great+plain+of+america&oq=mga+bansa+sa+great+plain+of+America&a
qs=chrome..69i57.24401j0j7& sourceid=chrome&ie=UTF-8
o https://www.google.com.ph/search?ei=K2CuXK2yLs
7ZhwO9qaOgBg&q=major%20geographical%20regi
ons%20of%20the%20world%20site%3Apinterest.co
m&oq=pinterest&gs_l=psy- ab.1.0.0i67l2j0l8.2159.2159..7662
0.0..0.422.422.4-1....1..0....1..gws-wiz
i71.TicQh2Woeyk&ved=2ahUKEwjt886XvMbhAhXO7GEKHb3UCGQQ2
wF6BAgHEAg Date retrieved4/11/2019 Time: 5: 42 am
o https://en.wikipedia.org/wiki/Central_America
o Kasaysayan ng Daigdig (Manwal ng Guro) I. 2012.Pahina 15-22
o Kasaysayan ng Daigdig (Learner’s Module) pahina 12-14
o https://prezi.com/nkexjnlf0iq0/interaksiyon-ng-tao-at- kapaligiran/Date
Retrieved: March 11, 2019. Time retrieved: 10:45 am
o https://www.conserve-energy-future.com/human- environmental-
interaction-examples.php Date Retrieved: March 11, 2019 Time o
retrieved: 1:52 pm
o https://www.slideshare.net/iamrachmendoza/5-tema- ng-heograpiya Date
retrieved: April 10, 2019 Time: 9:11pm
o https://www.wunderground.com/hurricane/western- pacific/2018/super-
typhoon-mangkhut
o https://faq.ph/wp-content/uploads/2015/11/Chocolate_Hills.jpg
o https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Division_of_t
he_Earth_into_Gauss-Krueger_zones_-_Globe.svg/1200px-
Division_of_the_Earth_into_Gauss-Krueger_zones_-_Globe.svg.png
o tINFzHfxa/CTRAllQBpy6mmb1oZhpymrfLYpDFnDAbAA8xpr+vdUhbU7w
P15TStqJ2p87DzFRIh5WyOgjrpH691OqnST8qcssYGtOgeKPKavkQYCN
yUHyzfL2d6ctkxJXKfX5SY+VOtbGv5mlbGgPOrTKY246geuv0GtIz1X/t1+
ZprEORqDzA/Qpl7rdTUckRKx/OZyyPPw/T+5rrNz1A9NKbxq+CZM+TH8
6c2YDWIHOiooQ6+L4Uidep+GnWnDbB35eZrlhQZ05ke4VenoVZ5Y8vrX
BryEfL5V1tJ9a83HIXTTbbShe3MJb8hA84B+P0OleXHh/H8PKnFaRrXlhq
fdVJltHi6kRofh/eo9zU+z8x+U0/fWFLDcAwfdXkj6H6CrdMpWRZInT6/U70
y7DLpI90D4wafuCFGg3I9003yTz3+E/Wh5FkbHWZWdfPp8qqrthcpzbeW
/wCMURFBB+PvqjxRjNHnS5SCiiZhLgezbM65csnmRp9VPxqQBqDlg9ZE
x011iqfgznuv85+o/OrfCmRJJomVyOm7rMgjnBM06rwdJ13gj3E9Typu2oh
vXlp9K9pQkscFwzMkj15+6dK8rby+yszuJ29NKVtBmZYEQOXWZ1rrGNB
HwqUiWf/Z

26
For inquiries or comments, please contact:

27