OMÜ SHMYO

ANATOMİ

ÜRİNER SİSTEM
(Systema urinarium)

Öğr. Gör. Dr. GÜRSEL AK GÜVEN

 ÜRİNER SİSTEM
(Systema urinarium)
• Genel Bilgiler
• Böbrekler
• Üreterler
• Vesica urinaria
• Urethra
 İDRAR SİSTEMİ (Systema urinarium)
Kandan idrarın süzülmesini ve dışarı atılmasını sağlayan sisteme üriner sistem denir.
Üriner sistem içerisinde kandan idrarı süzen böbrekler,
börekler tarafından oluşturulan idrarı mesaneye taşıyan üreterler,
üreterler tarafından getirilen idrarı miksiyon ihtiyacı doğuncaya kadar depolayan
mesane
ve mesanede biriken idrarı dışarı atmakla görevli üretra bulunur.

• İdrar böbreklerde üretilir.

• Üreterler aracılığıyla mesaneye iletilir.
• Mesane vücutta üretilen idrarın
depolanma yeridir.
• İdrar üretra yoluyla istemli olarak dışarı
atılır.
BÖBREKLER
BÖBREKLER (RENES)
Kandan idrarı süzen ve boşaltım kanallarına
veren bir çift organdır.
• Kandaki Üre
• Metabolik Artıkların Atılması
• Eloktrolit Ve Su Dengesinin
Sağlanmasında Görev Alır.
• Büyük bir fasulye şeklindedir.
• Rengi koyu kırmızı kahverengindedir.
• Karnın arka ve yan duvarlarında yer
alır.
 Böbreği saran tabakalar
Dıştan içe doğru
• Böbrekler peritoneum'un arkasında
(retroperitoneal) bulunur. Fascia Renalis
• Her iki böbrekte en dıştan fascia renalis
denilen ince bir örtü ile örtülmüştür. Capsula Adiposa
• Böbreği a.v.. Renalis ile birlikte yerinde
tutan asıl yapı facia renalisdir. Capsula Fibrosa
• Fascia renalis'in altında, böbreği saran capsula
adiposa adı verilen perirenal yağ dokusu
vardır.
• Darbelerden korunmada en önemli
yapıdır.

• Yağ kapsülünün de altında böbreği saran ince

fibröz sağlam bir kapsül bulunur ve bu kapsüle
de capsula fibrosa denir.
• Bu örtülerden sonra asıl böbrek dokusu
bulunur. capsula fibrosa

fascia renalis

capsula adiposa
Böbreklerin
facies anterior
facies posterior iki yüzü,
margo medialis
margo lateralis iki kenarı,
extremitas superior
extremitas inferior) iki ucu
vardır.
Böbrekler Th12 ve L3 omurları seviyesinde bulunur. İnspirasyonda biraz aşağı ve
expirasyonda biraz yukarı çıkar.

• Sol böbrek sağa göre biraz daha yukarıdadır.

• Bunun sebebi sağ böbreğin karaciğerle
komşuluğu olması ve karaciğerin sağ böbreği
bir miktar aşağı itmesidir.
Böbreklerin ön yüzü sağda, Solda; sol böbreküstü bezi,
sağ böbreküstü bezi, dalak,
karaciğer, kalın ve ince mide,
bağırsaklar ile komşudur. pankreas,
kalın ve ince bağırsaklar ile komşudur.
• Hilum renale adı verilen bu kısımdan, damarlar, sinirler
ve idrar yolları böbreklere girer ve çıkarlar.
• Bu yapılar arasında aynı zamanda lenf damarları da yer
alır.
 BÖBREĞİN YAPISI
Uzunlamasına kesi ile ikiye ayrılan bir böbrekte, parankiminde hem renk hem
de yapı bakımından iki ayrı kısım görülür.
• Cortex Renalis
• Medulla Renalis CORTEX RENALİS
Daha ince olarak dış tarafta yer alır ve
içerisinde kandan idrarı süzen yapılar
(corpusculum renale) bulunur.
Capsula fibrosa ile pyramis renalis’lerin
tabanı arasında yer alır.
Cortex’te corpusculum renale’ler (malpiphi
cisimcikleri) ve idrar kanalcıklarının bir
kısmı yer alır.
Malpighi cisimcikleri içinde glomerulus
denilen kandan idrarı süzen damar yumağı
bulunur.
Böbrek korteksinden başlayıp, medulla
renalis içinde böbrek hilusuna doğru
ilerleyen oluşumlara columnae renalis
denir.
 MEDULLA RENALİS
Böbreğin büyük kısmını oluşturan iç tabakadır.
Burada toplayıcı kanallar bulunur.
Medulla renalis, cortex renalis tarafından kuşatılmış böbreğin iç kısmıdır.
Burada bulunan ve tabanı
dışa, tepesi içe doğru
yönelmiş piramid şeklindeki
yapılara pyramis renalis adı
verilir.
Bir böbrekte 8-11 arasında
değişen sayıda pyramis
renalis bulunur.
Pyramislerin tepesinde
bulunan papilla renalis vardır,
buraya gelen idrar calix
minörlere gelir.
Medulla renalis’ten daha ortada bulunan boşluğa ise sinus renalis
denir.
 Böbreğin içindeki boşluktur.
Bu boşlukta;
Calix renalis minor’ler
Sinus Renalis Calix renalis major’ler
Pelvis renalis
Böbreğin damarları ve sinirleri
Yağ dokusu bulunur.
NEFRON
• Böbreklerin en küçük fonksiyonel
birimi nefrondur.
• Bu yapılar böbreklerin idrar yapan
morfolojik birimleridir.
• Her böbrekte yaklaşık olarak bir
milyon civarında nefron bulunur.
• Her bir corpusculum renale (malpigi
cimciği) ile buna ait idrar kanalcığı
idrarı süzen bir birimi oluşturur. Bu
birime nephron denir.
 Nefronların bölümleri:
Proksimalden distale doğru ;
• Corpusculum renale,
• Proksimal tubulus,
• Henle kulbu ve distal tubulustur.
Her bir nefronun proksimal ucunda, corpusculum renale adı verilen bir
yapı bulunur.
Corpusculun renale (Malpighi corpuscule)’yi, glomerulus ve onu saran
glomeruler kapsül (Bowman kapsülü) oluşturur.

Glomerulus + Bowman
kapsülü=Corpusculum renale
Nefronun kandan idrarı süzen kısmı (corpusculum renale) cortex renalis’te bulunur.
Corpusculum renale iki kısımdan oluşur.
Dışta Bowman kapsülü, içte ise glomerulus denilen kılcal damar yumağı bulunur.
Medulla renaliste toplayıcı kanallar ile toplanan idrar piramis renalislerin alt ucunda
yer alan
• papilla renalisler ile
• Calix minöre, sonra
• calix major,
• pelvis renalis ve ureterler olarak devam eder….

Calix minöre, calix major, pelvis renalis ve

ureterler üst idrar yolu olarak adlandırılır.

Mesane ve ürethra ise alt idrar yolu olarak

adlandırılır.
Süzülen idrarın takip ettiği yol

İdrar Kanalcıkları
Toplayıcı Kanallar
Calix Renalis Minor
Calix Renalis Major
Pelvis Renalis
Ureter
Böbreklerin Besleyen Arter
Arteria Renalis
Böbrekleri besleyen ve süzülecek kanı böbreklere getiren damarlara

Böbreklerin Arterleri:
arteria renalis denir.
Arteria renalisler aorta abdominalisten sağlı sollu çıkan dallardır.
• Böbreklerin görevlerini tam anlamıyla yapabilmeleri için aortadan
yaklaşık 90 derecelik bir açı yaparak nerdeyse dik şekilde böbreklere
girerler.
• A.renalisler, böbrek hilusuna gelince a.segmentalis adı verilen beş dala
ayrılır.
Sırasıyla;
a.interlobaris,
a.arcuata,
aa.interlobures olarak
dallanır ve
vasa afferentes
denilen damarlarla
glomerüle giriş yapar.
 Böbreklerin Sinirleri:
• Böbrekler, plexus renalisden inerve olurlar.
• Sempatik lifler truncus sympathicustan,
Sempatik sistem vazokontrüksiyon yaparak damarlardan geçen
kan miktarını azaltır.
Böylece kandan süzülen idrar miktarı azalmış olur.

• Parasempatik ineversiyon ise n. vagus’dan gelir.

Parasempatik sistem ise süzülmeyi artırarak idrar oluşumunu
hızlandırır.
 Üreter
• Pelvis renalisin devamı olan ureterler, idrarı
böbreklerden mesaneye iletir.
• 25-30 cm uzunluğunda, retroperitoneal
yapılardır.
• Her iki ureter karın arka duvarı yapılarının ön
tarafında, mediale doğru seyreder ve pelvis
boşluğuna girdikten sonra mesaneye açılırlar.
Ureterler
• pars abdominalis
• pars pelvica)
iki kısımda incelenir.
Ureterlerin seyirleri esnasında bazı
doğal darlıklar oluşur.
Bu darlıklar genellikle böbrek taşlarının
idrar yollarında takılıp yolu tıkadıkları
yerlerdir.

Ureterin Darlıkları:
1. Ureteropelvik bileşkede
2. A.iliaca communisi çaprazladığı
yerde
3. Mesane Duvarına girdiği yerde
(intramural bölümdür ve en dar
yeridir).
 Mesane (Vesica Urınarıa))
• İdarın depo edildiği, kas ve zarlardan yapılmış torba şeklindeki bir
organdır.
• Mesane, kadın ve erkekte önde sympysis pubica ile komşudur.

Mesane boş iken piramide

benzer.
Yan üst kısımlarına ureter ler
açılıp idrarı mesaneye getirir.
Mesane dıştan içe; tunica
serosa, tunica musculares ve
tunica mukoza dan oluşur.
• Kas tabakası kalın ve güçlü olup m. Detrusor olarak isimlendirilir.
• Mesane mukozası açık kırmızı renktedir.
• Mesane boş iken iç yüzde plikalar ortaya çıkar.
• Mesane doldukça bu plikalar kaybolur.
• Mesane içerisinde kırışıklıkların olmadığı üçgen bir alan mevcuttur.
Buraya trigonum vesica denir.
Ostium urethra internum çevresinde
m. shincter urethra internum (m.
sphincter vesica ) denilen kas tabakası
bulunur.
Bu sfinkter otonom sinir sistemi tarafından
kontrol edilir ve istemsiz çalışır.
Mesanenin arka alt yüzünde birbirinden 2,5-3cm uzaklıkta bulunan ureterlerin açıldıkları
delikler (ostium ureteris) yerleşmiştir.
Altta bulunan bir köşesinde ise urethranın mesaneden başladığı açıklık(ostium
urethra internum)bulunur.
Ostium urethra internum çevresinde m. shincter urethra internum (m.
sphincter vesica ) denilen kas tabakası bulunur.

Bu sfinkter otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilir ve istemsiz çalışır.

 Mesanenin Bölümleri ve Yüzeyleri:
• Apex vesica
denilen tepesi lig. umblicale mediana denilen bir bağla göbeğe bağlıdır.
• Fundus vesica denilen taban kısmı arkaya ve aşağıya bakar.

Fundus vesicae(arka-alt); piramidin

tabanıdır.
Erkekte rectum ile komşudur.
Kadınlarda vagina nın üst ve uterusun
arka bölümleriyle komşuluk yapar.
Corpus Vesicae: Apex vesicae ile fundus vesicae arasında kalan
mesane kısmına denir.
Cervix Vesicae (Mesane Boynu): Mesanenin en alt bölümüne denir.
Buradan urethra çıkar.
Cervix vesicae erkeklerde prostat bezi üzerine oturur.
Kadınlarda mesane doğrudan doğruya pelvis diafragması üzerine
yaslanmış durumdadır.
 URETHRA
• Mesanede birikmiş olan idrarın dışarı atıldığı yoldur.
• Erkekte 15-20 cm, kadında 3-5 cm. uzunluktadır.
• Mesanedeki başlangıç deliğine ostium urethra internum,
dışarıya açılan deliğine ostium urethra externum denir.
Uzunluk ve görev bakımından erkek ve kadın urethra’sı
birbirinden farklıdır.
 Erkek urethrası(urethra masculina)
Seyrine göre bölümlere ayrılır.
• Pars prostatica (prostatik
Pars prostaticaya parça):
Pars membranacea(membranöz parça)
Pars spongiosa(süngerimsi parça) • Prostat bezi içerisinden
geçen kısımdır.
• Yaklaşık 3 cm uzunlukta ve
erkek urethra sının en geniş
yeridir.
• Bu parçada idrar ve meni
yolları birleşir.
• Pars prostaticaya ductus
ejaculatoriuslar ve çok
sayıdaki ductus prostaticus
lar açılır.
Pars membranacea(membranöz parça):

…diaphragma urogenitale deki

bölümüdür.
• Bu parçayı m. Sphincter urethra
externum adı verilen ve çizgili
kaslardan oluşup istemli kontrol
edilen bir dış sfinkter çevreler.
Pars spongiosa(süngerimsi parça):

• Penise ait olan corpus spongiosum penis

içinden geçen parçadır.

• Yaklaşık 15 cm. dir. Ostium urethra ile

dışarı açılır(5-7 mm.).
Urethra musculina nın sinirileri:
plexus prostaticus ve n.pudendus.
Erkek urethra sının darlıkları:
1. Mesane Çıkışında (ostium urethra internum)
2. Pars Membranacea içerisinde (diaphragma urogenitale de)
3. Ostium Uretra externum da ( en dar yeri )

Erkek urethra sının genişlikleri:

1. pars prostatica da (en geniş yeri)
2. pars spongiosa urethra içerisinde (en uzun yeri)
3. fossa navicularis de (glans penis te bulunur).
 Kadın urtehrası(urethra feminina)
• Erkek urethra sından çok daha kısa olup 3-5 cm. dir.
Seyrine göre
• Pars Pelvica,
• Pars Membranecea
• Pars Perinealis
Kadın urtehrası(urethra feminina)

Ostium urethra internum’dan başlar öne ve

aşağı doğru ilerleyerek pelvis döşemesini
geçer ve vestibulum vagina’da clitoris’in 2-
3cm altında ostium urethra externum’da
sonlanır.
Vagina nın ön duvarına gömülü durumda
öne ve aşağı doğru uzanır.

Ostium urethrae externum,

Clitoris ile ostium vaginae arasında
vestibulum vagina ya açılır.
 KAYNAKLAR
• Sağlık Bilimleri Için Resimli Temel Anatomi kitabı, İstanbul
kitabevi, 2019.
• Netter FH. Atlas of human anatomy.
• Sobotta Anatomi Atlası.
• Moore KL, Persaud TVN. The Developing Human
(Clinically Oriented Embryology
• Yıldırım M. İnsan Anatomisi.
• Arıncı K, Elhan A. Anatomi I, II. Güneş kitabevi, Ankara,
2003.
• Moore K, AF. Dalley: Clinically oriented anatomy.
TEŞEKKÜRLER