Professional Documents
Culture Documents
(Dayhoctoan.vn) -Bài Tập Phương Trình Lượng Giác Có Lời Giải
(Dayhoctoan.vn) -Bài Tập Phương Trình Lượng Giác Có Lời Giải
(Dayhoctoan.vn) -Bài Tập Phương Trình Lượng Giác Có Lời Giải
VN
HƯỚNG DẪN GIẢI PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC CƠ BẢN VÀ ĐƠN GIẢN
I. PHƯƠNG TRÌNH BẬC NHẤT ĐỐI VỚI SINX VÀ COSX
Bài 1. Giải các phương trình sau :
x x
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 1
WWW.DAYHOCTOAN.VN
k
5 x x k 2 x
cos 5x+ s inx=cos x
6 2
18 3
k Z
6 2 5 x x k 2 x k
6 2 6 2
Bài 2. Giải các phương trình sau :
a. 4 sin 4 x cos4 x 3 sin 4 x 2 b. 2 2 s inx+cosx cosx=3+cos2x
c. cos 2 x 3 sin 2 x 2 s inx+cosx d. sin 4 x cos 4 x 2 3 s inxcosx+1
Giải
a. 4 sin 4 x cos4 x 3 sin 4 x 2 4 1 sin 2 2 x 3 sin 4 x 2
1
2
3 1 2sin 2 x 3 sin 4 x 2 cos4x+ 3 sin 4 x 1
2
1 3 1 1 2
cos4x+ sin 4 x cos 4x- cos
2 2 2 3 2 3
2 k
4 x 3 3 k 2 x 4 2
k Z
4 x 2 k 2 x k
3 3 12 2
b. 2 2 s inx+cosx cosx=3+cos2x 2 sin 2 x 2 2cos 2 x 3 cos2x
2 sin 2 x 2 1 cos2x 3 cos2x 2 sin 2 x
2 1 cos2x=3- 2
2 1 5 2 2,
2 2
Ta có : a 2 b2 2 c2 3 2 11 6 2 . Do đó :
1 3 2
cos2x+ sin 2 x 1 cos 2x- cos 2 x k 2 x k
2 2 3 3 3
Bài 3. Giải các phương trình sau :
2 4
a. 4sin x sin x sin x 4 3cosx cos x cos x 2
3 3 3 3
3
b. 2sin 4 x 16sin 3 x.cosx 3cos 2 x 5 c. 1 sin 4 x cos 6 x sin 6 x
8
Giải
2 4
a. 4sin x sin x sin x 4 3cosx.cos x cos x 2
3 3 3 3
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
2 2
2sin x cos2x-cos 2 3cosx cos 2 x 2 cos 2
3 3
1 1
2sin xcos2x+2sinx. 2 3cosx.cos2x-2 3cosx. 2
2 2
sin 3 x s inx+sinx 3 cos3x+cosx - 3cosx 2
1 3 2
sin 3x 3cos3x= 2 sin 3x cos3x= cos 3x- cos
2 2 2 6 4
k 2
x 36 3
k Z
x k 2
36 3
b. 2sin 4 x 16sin 3 x.cosx 3cos 2 x 5
Ta có : 16sin 3 xcosx 4cos x 3sin x sin 3x 6sin 2 x 2.2sin 3x.cosx
=6sin2x-2 sin4x+sin2x 4sin 2 x 2sin 4 x
Cho nên (1) : 2sin 4x 4sin 2x 2sin 4x+3cos2x=5 4sin2x.+3cos2x=5
4 3
sin 2 x cos2x=1 cos 2x- 1 2 x k 2 x k k Z
5 5 2
3 4
Và : cos = ;sin
5 5
3
c. 1 sin 4 x cos 6 x sin 6 x
8
3 3 1 cos4x 5 3
Do : sin 6 x cos6 x 1 sin 2 2 x 1 cos4x
4 4 2 8 8
3 5 3
Cho nên (c) trở thành : 1 sin 4 x cos4x cos4x-sin4x=1 2cos 4x+ 1
8 8 8 4
k
4x+ k 2 x
2
cos 4x+ cos 4 4
2
k Z
4 2 4 4x+ k 2 x k
4 4 8 2
Bài 4. Giải các phương trình sau :
a. sin 8 x cos6x= 3 sin 6 x cos8x b. cos7x-sin5x= 3 cos5x-sin7x
c. 3sin 3x 3cos9x=1+4sin 3 3x d. 3cos5x+sin5x-2cos2x=0
Giải
a. sin 8 x cos6x= 3 sin 6 x cos8x sin 8 x 3cos8x= 3 sin 6 x cos6x
Chia hai vế ơhw[ng trình cho 2 ta có :
1 3 3 1
sin 8x cos8x= sin 6 x cos6x sin 8x- sin 6 x
2 2 2 2 3 6
8 x 3 6 x 6 k 2 2 x 2 k 2 x 4 k
k Z
8 x 6 x 5 k 2 14 x 7 k 2 x k
3 6 6 12 7
b. cos7x-sin5x= 3 cos5x-sin7x cos7x+ 3 sin 7 x 3cos5x+sin5x
Chia hai vế phương trình cho 2 ta có kết quả :
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 3
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1 3 3 1
cos7x+ sin 7 x cos5x+ sin5x cos 7x+ cos 5x-
2 2 2 2 3 6
7 x 3 5 x 6 k 2 2 x 2 k 2 x 4 k
k Z
7 x 5 x k 2 12 x k 2 x k
3 6 6 72 6
c. 3sin 3x 3cos9x=1+4sin 3x 3
Từ công thức nhân ba : sin 9 x 3sin 3 x 4sin 3 3 x cho nên phương trình (c) viết lại :
1 3 1
3sin 3x 4sin 3 3x 3cos9x=1 sin 9 x 3cos9x=1 sin 9 x cos9x=
2 2 2
k 2
9x- k 2 x
1
cos 9x- = cos
6 3
18 9
k Z
6 2 3 9x- k 2 x k 2
6 3 27 9
3 1
d. 3cos5x+sin5x-2cos2x=0 cos5x+ sin5x=cos2x cos 5x- cos2x
2 2 6
k 2
5 x 6 k 2 x
3
30 5
k Z
5 x
k 2 k 2
x
6 3 10 5
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
2
- 2sin 4k 1 2. 1 2 0 . Cho nên nghiệm phương trình là x k 2
1
3 2 3
2
- 2sin 4k 1 2. 1 0 Vi phạm điều kiện , cho nên loại .
1
3 2
Tóm lại phương trình có một họ nghiệm : x k 2
3
1+cos2x
b. cos 2 3 x.cos2x-cos 2 x 0 cos 2 3 x.cos2x- 0
2
2cos2 3x.cos2x- 1+cos2x 0 cos2x 1+cos6x 1 cos2x=0 cos6x.cos2x=1
cos4x=1
cos8x+cos4x=2 2 cos 4 x cos4x-3=0
2
cos4x=- 3 1
2
k
Do đó : cos 4 x 1 4 x k 2 x k Z
2
c.
3 1 1 3
cos4 x sin 4 x cos x- .sin 3x 0 1 sin 2 2 x sin 4 x sin 2 x 0
4 4 2 2 2 2 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 5
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1 cos x- 2
1 s inx 1 cos x 1 cosx
2
2 sin x 1 cosx
0 0
2 cos 2 x 2 2 1 sin 2 x 2
1 cosx 1 cosx 1 cosx 0 1 cosx 1 cosx 1 0
2 1 sin x 2 2 1 s inx
x k 2
1 cosx cosx-sinx cosx=-1 cosx=-1
0 k Z
2 1 s inx sinx+cosx= t anx 1 x k
4
c. tan x 2 tan 2 x 2 . Điều kiện :
sinx 0 sinx 0
x k k Z
2 2 sin 2 x 0 cosx 0 2
cosx 2cos2x 2 cos 2 x cos2x
Phương trình (c) cot x 2 cot 2 x 2 2 2
sinx sin 2 x s inx.cosx
2 cos 2 x cos2x sin 2 x 1 cos2x cos2x=sin2x sin2x=1 x= k k Z
4
Nghiệm này thỏa mãn điều kiện .
d. 5.s inx-2=3 1-sinx .tan 2 x . Điều kiện : cos x 0 x k k Z
2
sin 2 x 3 1 sinx sin x 3sin 2 x
2
3sin 2 x
d 5.sinx-2=3 1-sinx . 2 5.sinx-2=
cos x 1 sin 2 x 1 sinx 1 sinx
1
s inx=-
5.s inx-2 1 s inx =3sin 2 x 2sin 2 x 3sin x 2 0 2
s inx=2>1
x k 2
1
Vậy phương trình có nghiệm : sin x 6
k Z ( Thỏa mãn diều kiện )
2 x 7 k 2
6
Bài 3. Giải các phương trình sau :
a. 2sin 3 x
1
2 cos 3 x
1
b.
cosx 2sinx+3 2 2cos 2 x 1
1
s inx cosx 1 sin 2 x
x x x 3x 1
c. cos x.cos .cos s inx.sin .sin d. 4cos3 x 3 2 sin 2 x 8cos x
2 2 2 2 2
Giải
1 1 sinx 0
a. 2sin 3 x 2 cos 3 x . Điều kiện : x k k Z
s inx cosx cosx 0 2
1 1 2sin 3 x.s inx-1 2 cos 3 x.cosx 1
Khi đó : 2sin 3 x 2 cos 3 x
s inx cosx s inx cosx
cos2x-cos4x-1 cos4x+cos2x 1 cos2x-2cos 2 x cos2x+2cos 2 2 x
2
s inx cosx s inx cosx
1-2cos2 x 1+2cos2 x cosx-sinx-2cos2x cosx-sinx
cos2x 0 cos2x 0
s inx cosx sinx.cosx
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 6
WWW.DAYHOCTOAN.VN
k
x
cos2x=0 4 2 k
x
1-2cos2x
cos2x cosx-sinx k Z
4 2
0 tanx=1 x k
sinx.cosx 4 x k
1
cos2x= 6
2
x k
6
Các họ nghiệm này thỏa mãn điều kiện .
b.
cosx 2sinx+3 2 2cos 2 x 1
1 . Điều kiện : sin 2 x 1 x
k k Z (*)
1 sin 2 x 4
Khi đó :
cosx 2sinx+3 2 2cos 2 x 1
1 sin 2 x+3 2cosx 2cos 2 x 1 1 sin 2 x
1 sin 2 x
2
cosx= 2
2cos x 3 2cosx 2 0
2
2 cosx= x k 2
2 4
cosx= 2 1
Nhưng do điều kiện (*) Ta chỉ có nghiệm : x k 2 , thỏa mãn .Đó cũng là nghiệm
4
x 3x x 3x 1
c. cos x.cos .cos s inx.sin .sin cosx cos2x+cosx s inx cosx-cos2x 1
2 2 2 2 2
cos2x cosx+sinx cos x sin xcosx 1 cos2x cosx+sinx sinxcosx-sin 2 x 0
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 7
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1 2
d. Cho : f ( x) s inx+ sin 3 x sin 5 x . Hãy giải phương trình : f'(x)=0.
3 5
Giải
a.
cos 2 x cos 2x- 4sin x 2 2 1 s inx
4 4
2cos 2 x.cos 4sin x 2 2 1 s inx
2
x k 2
sin x 4 2 2 2 s inx=
2+ 2
4 2
sin
x k 2
k Z
b. 3cot 2 x 2 2 sin 2 x 2 3 2 cosx . Điều kiện : sin x 0 x k
Chia hai vế phương trình cho : sin 2 x 0 . Khi đó phương trình có dạng :
2
cosx
3cot x 2 2 sin x 2 3 2 cosx 3 2 2 2 2 3 2 2
2 2
sin x
cosx
sin x
t 2
cosx
sin x
2
Đặt : t 2 3t 2 3 2 t 2 2 0 2
t
3
cosx=- 2 1
2 2
cosx= 2 sin x 2
cosx=
2cos x cosx- 2 0
2
cosx=
2 2
cosx= 2 sin 2 x 2 cos x 3cos x 2 0
2
1
cosx= 1
3
cosx= 2
2
cosx=-2<-1
2
cosx= x k 2
Do đó phương trình có nghiệm : 2 4
k Z
1
x k 2
cosx= 2 3
4sin 2 x 6sin x 9 3cos 2 x
2 2
c. 0 . Điều kiện : cosx 0 x k k Z
cosx 2
4sin 2 x 6sin x 9 3cos 2 x
2 2
Khi đó : 0 4 1 cos 2 2 x 3 1 cos2x 9 3cos 2 x 0
cosx
t cos2x; t 1
t cos2x; t 1 t 1 t 1
4cos 2 x 6 cos 2 x 2 0 2
2
2t 3t 1 0
1 t 1
t 2 2
cos2x 1 x 2 k
1 . Nhưng nghiệm : x k vi phạm điều kiện .
cos2x x k 2
2 3
Vậy phương trình có nghiệm : x k 2 k Z
3
1 2
d. Cho : f ( x) s inx+ sin 3 x sin 5 x . Hãy giải phương trình : f'(x)=0.
3 5
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 8
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Ta có : f ' x cosx+cos3x+2cos5x=0 cos5x+cosx coss5x+cos3x 0
t cosx; t 1
2 cos 3xcos2x 2 cos 4 x cos x 0 3
4t 3t 2t 1 t 2 2t 1 1 0
2 2 2
t 0 cosx 0
t cosx; t 1 t cosx; t 1
5
2 9 17
2cos 2 x 9 17
2t 8t 9t 2 0
t
16t 18t 4t 0
3 4 2
16 8
cosx 0 cosx 0
cos2x 9 17 1 cos2x 9 17 1 1 17
8 8 8
- Trường hợp : cosx=0 x k
2
1- 17
cos2x= cos x= +k
2x= +k2
- Trường hợp : 8
2
k Z
1+ 17 2x= k 2
x= k
cos2x= cos
2 2
Bài 5. Giải các phương trình sau :
5x x
a. sin 5cos 2 x.sin b. sin 2 x cot x tan 2 x 4cos2 x
2 2
d. tan 3 x t anx-1
6x x
c. 2 cos 2 1 3cos
5 5 4
Giải
5x x
a. sin 5cos 2 x.sin
2 2
x
Đặt : t x 2t . Khi đó phương trình trở thành : sin 5t 5cos 2 2t sin t (2)
2
Nhan hai vế với 2cost ta được :
2sin 5t.cost=5cos 2 2t.2cost.sint sin6t+sin4t=5cos 2 2t.sin 2t
5 5
sin6t+sin4t= cos2t.2 cos 2t sin 2t sin 4t.cos2t
2 2
3sin 2t 4sin 2t 2sin 2t.cos2t- 5cos 2 2t.sin2t=0
3
sin 2t 3 4sin 2 2t 2.cos2t- 5cos2 2t =0 sin 2t 3 4 1 cos 2 2t 2.cos2t- 5cos2 2t =0
sin2t=0 2t k 2
sin 2t 1 2.cos2t+cos 2 2t =0 x 2k
cos2t=1 2t k 2
b. sin 2 x cot x tan 2 x 4cos2 x
sin t 0
Điều kiện : . Khi đó phương trình trở thành :
cos2t 0
cosx sin 2 x cos xcos2x+sin2x.sinx
sin 2 x 4cos x sin 2 x
2
4cos x
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 9
WWW.DAYHOCTOAN.VN
2cos 2 x=0 x 2 k
k Z Các nghiệm thỏa mãn điều kiện .
cos2x= 1
2 x k
6
6x x x
c. 2 cos 2 1 3cos . Đặt : t x 5t . Khi đó phương trình có dạng :
5 5 5
2 cos 6t 1 3cos t 2 cos12t=3cost 3cost-cos12t=2
2
t k 2
cost=1 t k 2
Chỉ xảy ra khi : l . Nếu phương trình có nghiệm thì tồn
cos12t=1 12t l 2 t 6
l
tại k,l thuộc Z sao cho hệ có nghiệm chung . Có nghĩa là : k 2 k , l Z
6
l 12k
k 2 k , l Z 12k l x 2k
6 6
d. tan 3 x t anx-1
4
cos x- 0
Điều kiện : 4 * . Khi đó phương trình trở thành :
cosx 0
tan x tan
4 t anx-1 tanx-1 t anx-1 0 tanx-1 1 1 0 t anx=1
tanx=0
1 t anx.tan tanx+1 tanx+1
4
x = k
4 Nghiệm này thỏa mãn điều kiện (*)
x=k
Bài 6. Giải các phương trình sau :
sin 4 2 x cos 4 2 x 1 2
a. cos 4 4 x b. 48 2 1 cot 2 x.cot x 0
4
cos x sin x
tan x tan x
4 4
c. sin 8 x cos8 x 2 sin10 x cos10 x cos2x
5
4
cos2x 1
d. cot x 1 sin 2 x sin 2 x
1+tanx 2
Giải
sin 2 x cos 2 x
4 4
a. cos 4 4 x .
tan x tan x
4 4
Do : tan x tan x tan x cot x 1 . Cho nên mẫu số khác không .
4 4 4 4
1
Phương trình trở thành : sin 4 2 x cos 4 2 x cos 4 4 x 1 sin 2 4 x cos 4 4 x
2
t 1
t cos 2 4 x.0 t 1
2 1 cos 4 x 2cos 4 x 2
2 4
1
2t t 1 0 t 2 0
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 10
WWW.DAYHOCTOAN.VN
k
Vậy : t 1 cos 2 4 x 1 sin 4 x 0 x .
4
Đối chiếu với điều kiện để tan x va tan x có nghĩa thì ta phải bỏ đi các nghiệm
4 4
k 2n 1 x 4 n cos 4 x 0
ứng với k là lẻ : . Do đó phương trình chỉ có
k 2n 1 x n cos x 0
4 4
n
nghiệm ứng với k là chẵn : x= n Z
2
1 2 cosx 0
b. 48 4 2 1 cot 2 x.cot x 0 . Điều kiện : x k (*)
cos x sin x sinx 0 2
1 2 cos2 x cos x
Phương trình 48 2 1 . 0
cos x sin x sin2x sinx
4
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 11
WWW.DAYHOCTOAN.VN
cos x cos 2 x sin 2 x
Phương trình trở thành : 1 sin x s inx cosx
s inx sinx
1+
cosx
1 t anx=1 tan 1
cosx sin x cosx sin x 0 2
s inx cos x s inx.cosx=0 cosx cosx-sinx 0
Do cosx 0 Phương trình chỉ có nghiệm : t anx=-1 x=- k k Z
4
Bài 7. Giải các phương trình sau :
2
a. sin 2x 2tan x 3 b. cot x t anx+4sin2x=
sin2x
c. 1 t anx 1 sin 2 x 1 t anx d. sin 4x t anx
Giải
a. sin 2x 2tan x 3 . Điều kiện : cosx 0 . Khi đó phương trình viết lại :
t t anx
t 1 2t 2 t 3 0 t 1
2 tan x
2 tan x 3 3
1 tan x
2
2t 3t 4t 3 0
2
Vậy phương trình có nghiệm là : t 1 t anx=1 x= k k Z
4
2 sinx 0
b. cot x t anx+4sin2x= . Điều kiện : x m m Z *
sin2x cosx 0
cos x sinx 2 2 cos 2 x 2
Phương trình +4sin2x= 4sin 2 x
s inx cosx sin2x sin 2 x sin 2 x
2 2
cos2x 2sin 2 x 2 cos2x=2 1-sin 2 x 2cos 2 x cos2x=0
2
k
cos2x=0 2 x 2 k sin 2 x sin 2 k 1 0 x
4 2
.
cos2x= 1
2 2 x 3 2k x k
6
Thỏa mãn (*)
c. 1 t anx 1 sin 2 x 1 t anx . Điều kiện : cosx 0
2 t anx
Khi đó phương trình trở thành : 1 t anx 1 1 t anx
1+tan 2 x
1 t anx
2
1 tan 2 x 2 tan 2 x
1 t anx 1 t anx 1 t anx 1 0 1 t anx 0
1+tan 2 x 1 tan x 1 tan 2 x
2
t anx=1 x k
4 k Z . Thỏa mãn điều kiện (*).
tanx=0
x k
d. sin 4x t anx . Điều kiện : cosx 0 (*)
Có 2 phương pháp giải :
sinx
Cách 1. sin 4 x t anx sin 4 x 2sin 4 x.cosx=2sinx sin5x+sin3x=2sinx
cosx
sin5x-sinx + sin3x-sinx 0 2cos3x sin 2 x 2cos 2 x sin x 0
2sin x cos4x+cos2x+cos2x 0 2sin x 2cos 2 2x+2cos2x-1 0
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 12
WWW.DAYHOCTOAN.VN
s inx=0
s inx=0 x k
s inx=0 -1- 3
cos2x=
1
3 1 k Z
2cos 2
x 2 cos 2 x 1 0 2 cos2x= x k
2 2
cos2x= 3 1
2
sinx=0
sinx 4cos2x.cos 2 x 1 0
sinx
Cách 2. 2sin 2 xcos2x
cosx 2cos2x(1+cos2x)-1=0
s inx=0
s inx=0
3 1 . ( Như kết quả trên )
2cos 2
2x+2cos2x-1=0 cos2x=
2
Bài 8. Giải các phương trình sau :
4
4 9
a. sin x sin x sin 4 x b.
sinx 3 2 2cos x 2sin 2 x 1
1
4 4 8 1 sin 2 x
4x
c. 4cos4 x 3 2 sin 2 x 8cos x d. cos cos 2 x
3
Giải
a.
2
2
-2- 6
sin2x= 1
2 cos 2 x 4sin 2 x 1 0 2sin 2 x 4sin 2 x 1 0
2 2 2
2 6
sin 2 x
2
6 2 x 2 k
Vậy phương trình có nghiệm : sin 2 x sin k Z
2 x k
2 2
b.
sinx 3 2 2cos x 2sin 2 x 1
1 . Điều kiện : sin2x khác 1 (*)
1 sin 2 x
Phương trình trở thành :
sinx 3 2 2cos x 2sin 2 x 1 1 sin 2 x 3 2 sinx sin 2 x 2sin 2 x 1 1 sin 2 x
2 x k 2
s inx= 2
2sin 2 x 3 2 s inx 2 0 2 s inx= 4
k Z
2 3
s inx= 2 1 x k 2
4
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 13
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Đối chiếu với điều kiện (*) thì với x k sin 2 x sin k 2 1 vi phậm điều
4 2
3
kiện . Cho nên phương trình chỉ còn nghiệm : x k 2
4
c. 4cos4 x 3 2 sin 2 x 8cos x 2cos x 2cos2 x 3 2 sinx-4 0
cosx=0
2 cos x 2 1 sin 2 x 3 2 s inx-4 0
2sin x 3 2 s inx+2=0
2
cosx=0
x k
sinx=
2
2
k Z
2 x k 2 x 3 k 2
s inx= 2 1 4 4
2x
1 cos3 2x 3
4x 2x 3 t x t
d. cos cos x cos2
2
3 2 . Do đó :
3 3 2 2cos 2t 1 cos3t
u cost
2 2 cos 2 t 1 1 4 cos3 t 3cos t 3 u 1 4u 2 4u 3 0
4u 4u 3u 3 0
u 1
u 1 0 cost=1 t k 2 x 3k
3
2
u 1 k Z
4u 4u 3 0 2 cost= 1 t k 2 x 3k
1 2 3 6
u
2
Bài 9. Giải các phương trình sau :
3x 4x
a. sin 2 x 2 sin x 0 b. 2 cos 2 1 3cos
4 5 5
c. 3cos 4 x 2 cos 3x 1
2 2
d. 3tan2x-4tan3x= tan 3 x.tan 2 x
Giải
a. sin 2 x 2 sin x 0 sin 2 x sinx-cosx=0 .
4
1 5
t=sinx-cosx; t 2 sin 2 x 1 t 2 2 sin x
4 2
1 t 2 t 0 t 2 t 1 0 t
1 5
t
1 5 1 5
2 2 2 sin x
4 2
1 5 3
sin x sin x k 2 x k 2
4 2 2
3 4
k Z
1 5 x k 2 x 3 k 2
sin x sin
4 2 2 3 4
3x 4x 6x 4x 2x 2x
b. 2cos2 1 3cos 1 cos 1 3cos cos3 2 3cos 2
5 5 5 5 5 3
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 14
WWW.DAYHOCTOAN.VN
2x 3 u cost
t x t
4 cos3 t 3cos t 3 2 cos 2 t 1 2 0
u-1 4u 2 2u 5 0
3 2
cos3t 2 3cos 2t
u 1 cost=1 x 5k
t k 2
1- 21
u 1 21 u 1 21 1 cost= 1- 21 t k 2 x
5
arxcos 5k
2
4 4 4 4
c. 3cos 4 x 2cos2 3x 1 3cos 2.2 x 1 cos6x 1 0
t cos2x
3 2 cos 2 2 x 1 4 cos3 2 x 3cos 2 x 2 0 3 t 1 4t 2 2t 5 0
4t 6t 3 5 0
2
t 1 t 1 cos2x=1 x k
1 21 1 21 1 21 1- 21 x arccos 1- 21 k
t t 1 t cos2x=
4
4 4 4 4
2
d. 3tan2x-4tan3x= tan 3 x.tan 2 x
cos2x 0
Điều kiện : * Phương trình trở thành :
cos3x 0
3tan 2 x 4 tan 3x tan 2 3x.tan 2 x 3 tan 2 x tan 3x tan 3x tan 3x.tan 2 x 1
tan 2 x tan 3x 1 tan 3x 3tan x tan 3x 2 tan x tan 3x t anx 0
tan 3x.tan 2 x 1 3
sin x sin 4 x sin x 4sin x cos x cos 2 x
2 02 0
cosx cos3x.cosx cosx cos3x.cosx
1 2cos 2 x cos3x+2cos2x.cosx
2sinx 0 2sinx 0
cosx cos3x cosx.cos3x
s inx=0 x k x k
cos3x+cos3x+cosx=0 3
2 4cos x 3cos x cosx=0 8cos x 5cos x 0
3
x k
x k
cosx=0 x= k Đối chiếu với điều kiện ta thấy nghiệm
2
5
cosx= cos 5
x= arccos k 2
8
8
x k cos3x=cos 3 3k 0 . Vi phạm điều kiện , nên bị loại .
2 2
x k
Vậy phương trình còn có nghiệm là : k Z
x= arccos 5 k 2
8
Bài 10. Giải các phương trình sau :
13 3 x 1 3x
a. cos 6 x sin 6 x cos 2 2 x b sin sin
8 10 2 2 10 2
cos6 x sin 6 x 1
c. tan 2 x d. cos 2 x cos 2 2 x cos 2 3x cos 2 4 x 2
cos 2 x sin 2 x 4
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 15
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Giải
13 3 13 3 1 cos4x 13 1 cos4x
a. cos6 x sin 6 x cos 2 2 x 1 sin 2 2 x cos 2 2 x 1
8 4 8 4 2 8 2
3 1 3 k
16 6 1 cos4x 13 1 cos4x 7 cos 4 x 3 cos4x=- x arccos
7 4 7 2
3 x 3x 3 x 3x
b. sin sin 2sin sin
1
10 2 2 10 2 10 2 10 2
3x 3
3 y 3y
3 x x 3 2 10 10 10
Đặt : y y
10 2 2 10 3
x 5 2 y *
Do đó phương trình đã cho trở thành : 2sin y sin 3 y sin 3 y 3sin y 4sin 3 y
sin y 0 sin y 0
sin y 0
4sin y sin y 0
3
4sin y 1 0
2
2 1 cos2y 1 0 cos 2 y 1
2
3
x 2k
3 5
y k y k x 5 2 k
x 4 k
2 y k 2 y k x 3 2 4k 15
3 6
5 3 x 19 4k
15
cos x sin x 1
6 6
k
c. tan 2 x . Điều kiện : cos2x 0 x k Z .
cos x sin x 4
2 2
4 2
3
1 sin 2 2 x t sin 2 x
4 1 sin 2 x
Khi đó PTd/ trở thành : 4 3sin 2 2 x sin 2 x 2
cos2x 4 cos2x 3t t 4 0
t 1
sin 2 x 1
4 t 1 x . Phương trình vô nghiệm .
t 1 cos2x=0
3
1 cos2x 1 cos4x 1 cos6x 1 cos8x
d. cos 2 x cos 2 2 x cos 2 3x cos 2 4 x 2 2
2 2 2 2
cos8x+cos2x cos6x+cos4x 0 2cos5x.cos3x+2cos5xcosx=0
k
x 10 5
cos5x=0 k
2 cos 5 x cos3x+cosx 0 x k Z
cos3x=-cosx=cos -x
4 2
x k
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 16
WWW.DAYHOCTOAN.VN
3
a. s inx+sin 2 x cos3 x 0 b. sin 3 x cos3 x 1 sin 2 x
2
c. 2 s inx+cosx t anx+cotx d. 3 cot x cosx 5 t anx-sinx 2
Giải
a. s inx+sin x cos x 0 .
2 3
2
t 2 2 sin x 2 sin x 1 x k 2 k Z
4 4 4
Thỏa mãn điều kiện .
sinx 0
d. 3 cot x cosx 5 t anx-sinx 2 . Điều kiện : x k * .
cosx 0 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 17
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Khi đó : 3
cos x sin x 1
sinx-cosx 2 2sin x 1
sinx cosx cosx
cosx+sinx 1 cosx sinx+cosx-sinxcosx
3 cosx-sinx 1 2 sinx 1 2
sinxcosx cosx cosx
cosx+sinx-sinxcosx sinx+cosx-sinxcosx
3 cosx-sinx 2 0
sinxcosx cosx
cosx+sinx-sinxcosx 3 cosx-sinx 2 0 cosx+sinx-sinxcosx=0
cosx sinx 3 cosx-sinx 0
Trường hợp : cosx-sinx=0 tanx=1 x= k k Z
4
Trường hợp : sinx+cosx-sinx cosx=0 .
t s inx+cosx t 2
Đặt : t 2 1 Cho nên phương trình :
s inxcosx=
2
t 2 1 t 1 2 2 l
t 0 t 2 2t 1 0 2 sin x 2 1
2 t 2 1 4
x k 2
2 1
sin x sin 4
k Z
4 2 x 3 k 2
4
Bài 2. Giải các phương trình sau :
3 1+sinx x
a. 3 tan 3 x t anx+ 8cos 2
4 2
2
cos x
b. 2sin x s inx=2cos x cosx+cos2x
3 3
t anx 1 3 2 1 cos2x 0
3 4 cos 2 x 0
cos x 1 s inx s inx-sin x cos x 0
2 2 3
1
cos2x=- 2
1 s inx 0 Vì sinx=1 làm cho cosx=0 vi phậm điều kiện . Do đó
sinx+cosx-sinxcosx 0
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 18
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1
cos2x=- x k
2 3
sinx+cosx-sinxcosx 0 sinx+cosx-sinxcosx 0
Trường hợp : sinx+cosx-sinx cosx=0 .
t s inx+cosx t 2
Đặt : t 2 1 Cho nên phương trình :
s inxcosx=
2
t 2 1 t 1 2 2 l
t 0 t 2 2t 1 0 2 sin x 2 1
2 t 2 1 4
x k 2
2 1
sin x sin 4
k Z
4 2 x 3 k 2
4
x 4 k 2
3
Vậy nghiệm của phương trình là : x k 2 k Z
4
x k
3
b. 2sin3 x sinx=2cos3 x cosx+cos2x 2 sin 3 x cos3 x sinx-cosx cos2 x sin 2 x 0
sinx=cosx
sinx-cosx 1 sinxcosx cosx sin x 0
sinx+cosx+sinxcosx+1=0
Trường hợp : sin x cosx tanx=1 x= k k Z
4
t2 1
t s inx+cosx; t 2 s inxcosx=
2
Trường hợp : sinx+cosx+sinxcosx+1=0
t t 1 1 0 t 2 2t 1 t 12 0
2
2
1 x k 2
Do đó phương trình có nghiệm : t 1 cos x- cos
2 k Z
4 2 4
x k 2
c. sin x sin 2 x sin 3 x sin 4 x cosx+cos 2 x cos3 x cos 4 x
cosx-sinx cos2 x sin 2 x cos3 x sin 3 x cos 4 x sin 4 x 0
cosx-sinx 1 cosx+sinx 1 sinxcosx cosx+sinx 0
t anx=1
cosx-sinx=0 t anx=1
2
2
2 sinx+cosx s inxcosx+2=0 2t+ t 1
20 t 4t 3 0
2
x k
x k 4
4
x k 2 k Z . ( Đã bỏ nghiệm t=-3 <- 2 )
cos x- 1 cos 3
4
2 4 x k 2
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 19
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Bài 3 . Giải các phương trình sau :
a. tan 2 x 1 sin 3 x cos3 x 1 0 b. 2sin x cot x 2sin 2x 1
c. Cho phương trình : m s inx+cosx+1 1 sin 2 x .
Tìm m để phương trình có nghiệm thuộc đoạn 0;
2
Giải
a. tan x 1 sin x cos x 1 0 . Điều kiện : cosx 0 . Khi đó phương trình trở thành :
2 3 3
sin 2 x
2
1 sin 3 x cos3 x 1 0
cos x
1 cosx 1 cosx 1 s inx 1 s inx+sin 2 x
cosx-1 1 cosx+cos 2 x 0
1 s inx 1 s inx
1 cosx 1 sinx+sin 2 x
1 cosx 1 cosx+cos 2 x 0
1 sinx
sin 2 x cos 2 x s inxcosx cosx-sinx
1 cosx 0
1+sinx
x k 2
s inx+cosx-sinxcosx cosx=1
1 cosx s inx-cosx 0 k Z
1 s inx sinx=cosx x k
4
t2 1
t=sinx+cosx; t 2,s inxcosx=
2
Còn trường hợp : sin x cosx-sinxcosx=0
t t 1 0 t 2 2t 1 t 12 0
2
2
1 x k 2
Do đó : t 1 2cos x- 1 cos x- cos
2 k Z
4 4 2 4
x k 2
b. 2sin x cot x 2sin 2x 1 . Điều kiện : sinx khác 0 . Khi đó phương trình trở thành :
cos x cosx 1-4sin 2 x
2sin x 1 4sin xcosx 0 2sin x 1 0
sinx sinx
1 x k 2
cosx 2sinx+1 s inx= 2
2sin x 1 1 k Z
6
0
s inx 5
s inx-cosx-sin2x=0 x k 2
6
* Trường hợp : sinx-cosx-sin2x=0
1 5
t=sinx-cosx; t 2 sin 2 x t 2 1 t 1 5
2
t
t t 1 0 t t 1 0 1 5
2 2
2
t 1(l )
2
x k 2
1 5 1 5
Với : t sin x sin 4
k Z
2 4 2 2 x 5 k 2
4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 20
WWW.DAYHOCTOAN.VN
c. Cho phương trình : m sinx+cosx+1 1 sin 2 x m sinx+cosx sinx+cosx .
2
Tìm m để phương trình có nghiệm thuộc đoạn 0;
2
Giải . Đặt : t s inx+cosx t 2 sin 2 x t 1 . Thay vào phương trình ta được :
2
sinx+cosx=0
mt 1 t 2 1 t 2
sinx+cosx=m
3
Nếu : x 0; sinx,cosx 0;1 ; x ; sin x 0; 2
2 4 4 4 4
Hay : sinx+cosx= 2 sin x 0; 2 . Để phương trình có nghiệm 0; thì m ; 2
4 2
Bài 4. Cho phương trình : cos3 x sin 3 x m sin x cos x
a. Giải phương trình khi m= 2
b. Tìm m để phương trình có nghiệm .
Giải
a. Giải phương trình khi m= 2 :
cos3 x sin 3 x 2 sin x cos x s inx+cosx 1 s inxcosx 2 s inxcosx
t2 1 t 2
t s inx+cosx; t 2 s inxcosx=
2
t 2 1 2(l )
t 1 t 1 2 t 1 0 t 2 t 2 2 2t 1 0
2 2
t 2 1
2 2
cos x- 4 1 x k 2
1 2
Do đó : 4
cos = ; k Z
1 2 x k 2 2
cos x-
4 2 4
t2 1
t s inx+cosx; t 2 s inxcosx=
2
b/
t 1 t 1 m t 1 0 t 3t m(*)t 2; 2
2 2 3
2
2
t 2 1
Xét hàm số :
2
t 3 3t 2t t 1 t 2 2
f (t ) 2 t 2 f '(t ) 1 2 1 0t 2; 2
t 1 t 1 t 2 1
2
t 1
2 2
Do vậy để phương trình có nghiệm thì :
f 2 m f 2 2 m 2 m 2; 2
1 1 1
Bài 5. Cho phương trình : m sinx+cosx 1 t anx+cotx+ 0 .
2 sinx cosx
a. Giải phương trình với m=1/2
b. Tìm m để phương trình có nghiệm trên khoảng 0;
2
Giải
a. Giải phương trình với m=1/2. Khi đó phương trình trở thành :
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 21
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1 sinx cosx 1 1
m sinx+cosx 1 + + 0
2 cosx sinx sinx cosx
1 1 sinx+cosx
m sinx+cosx 1 + 0
2 cosxsinx sinxcosx
m sin 2 x sinx+cosx sin 2 x 1 sinx+cosx 0
sinx+cosx m sin 2 x 1 sin 2 x 1 0 sinx+cosx m sin 2 x 1 sinx+cosx 0 *
2
t s inx+cosx; t 2 sin 2 x t 2 1
1 t 0
Khi m= 1 2
2
2 t t 1 1 1 t 2 1 0
t t 1 0 t 1
2
x k
4
2 sin x 4 0 sin x 4 0
x k 2 k Z
1 2
2 sin x 1 sin x x k 2
4 4 2
3
b/ Từ (*) Nếu : x 0; x ; sin x 2;1 sinx+cosx
2 4 4 4 4
2; 2
Do đó để thỏa mãn yêu cầu bài toán thì ta tìm m dể phương trình (*) có nghiệm 2; 2
t m t 2 1 1 t 2 0 t m t 1 t 1 1 t 0 t t 1 m t 1 1 0
- Với t=0 và t=-1 ta đã có nghiệm như câu a .
- Còn phương trình : m(t-1)=-1 , t=1 không là nghiệm ( vì : 0=-1 vô lý ) . Cho nên ta xét
1 1
hàm số f (t ) m f '(t ) 0 . F(t) đồng biến , cho nên phương trình có
t 1 t 1
2
Giải
a. Giải phương trình f(x)=0 khi m=-3
Phương trình :
cos2 2 x 2 sinx+cosx 3sin 2 x m 0 sin 2 2 x 2 sinx+cosx 3 1 sin 2 x m 3 0 1
3 3
t s inx+cosx; t 2 sin 2 x t 1
2
t 0
Khi m=-3. Đặt : t t 1 0
2
0
t 1
Chú ý : cos2 2 x cosx-sinx cosx+sinx
2 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 22
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Vậy :
f(x)= cos2 2 x 2 sinx+cosx 3sin 2 x m cos 2 2 x 2 sinx+cosx 3 1 sin 2 x m 3 .
3 3
f ( x) cosx+sinx 1 sin 2 x 2 sinx+cosx 1 m 3
.Do : 1 sin 2 x sinx+cosx . Cho nên f(x) viết lại thành :
2
f ( x) sinx+cosx sinx+cosx-1 m 3
2 2
sinx+cosx=0
- Khi m=-3 thì f ( x) 0 sinx+cosx sinx+cosx-1 0
sinx+cosx=1
x k
t anx=-1 t anx=-1 4
2 sin x 1 sin x+ 2 sin
x k 2 k Z
4 4 2 4
x k 2
2
t s inx+cosx; t 2,sin 2 x t 2 1 t 0
- Đặt : g '(t ) 2t 2t 3t 1 0
2
f ( x) g (t ) t t 1 m 3
2 2 t 1 t 1
2
Ta có bảng biến thiên :
1
t - 2 0 1 2
2
g'(t) + 0 - 0 + 0 -
m+3 m+3
2
Từ bảng biến thiên ta có maxf(x)=m+3 và min f(x)=m+3- 2 2 1
2
6 m 3 2 2 1
2
Do đó : f ( x) 36 6 f ( x) 6x
2
9 2 2 1 m 3
m 3 6
Bài 7. Giải các phương trình :
a. cos 2 x 5 2 2 cosx sinx-cosx b. cos3 x sin 3 x cos2x
c. 3 tan 2 x 4 tan x 4 cot x 3cot 2 x 2 0
d. tan x cot x tan 2 x cot 2 x tan 3 x cot 3 x 6
Giải
a. cos 2 x 5 2 2 cosx sinx-cosx 2 2 cosx sinx-cosx sin 2 x cos 2 x 5 0
sinx-cosx 4 2cos x sin x cosx 5 0 sinx-cosx 4 sin x cosx 5 0
s inx-cosx=1
s inx-cosx 4 sin x cosx 5 0
2
sinx-cosx=-5<- 2 l
2 x k 2
Vậy : sin x cosx=1 2 sin x 1 sin x sin
2 k Z
4 4 2 4
x k 2
b. cos3 x sin 3 x cos2x cosx+sinx 1 sinxcosx- cosx-sinx 0
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 23
WWW.DAYHOCTOAN.VN
t anx=-1
cosx+sinx=0 x k
2 4
cosx-sinx+sinxcosx-1=0 t+ 1-t 1 0 t cosx-sinx
t 1 0
2
2
Do vậy :
x k 2
2
t 1 2 sin x 1 sin x sin k Z
4 4 2 4 x 3 k 2
4
sinx 0
c. 3 tan 2 x 4 tan x 4 cot x 3cot 2 x 2 0 . Điều kiện : x k k Z
cosx 0
Phương trình viết lại : 3 tan 2 x cot 2 x 4 t anx+cotx 2 0 1
2
Đặt : t t anx+cotx= t 2 * tan 2 x cot 2 x t 2 2 . Thay vào (1)
sin2x
2
t 1 1 1
sin 2 x
2
3 t 2 4t 2 0 3t 4t 4 0
2
t 2
sin 2 x
2
2 2
3 sin 2 x 3 sin 2 x 3 1(l )
2 x 6 k 2 x 12 k
Vậy : sin 2 x sin k Z
6 2 x 5 k 2 x 5 k
6 12
sinx 0
d. tan x cot x tan 2 x cot 2 x tan 3 x cot 3 x 6 . Điều kiện : x k k Z
cosx 0
Phương trình viết lại : t anx+cotx tan 2 x cot 2 x tan3 x cot 3 x 6 0 1
Vì : t anx+cotx tan3 x cot 3 x 3tan x cot x t anx+cotx t 3 tan3 x cot 3 x 3.1.t
3
tan 3 x cot 3 x t 3 3t . Cho nên phương trình trở thành : t t 2 2 t 3 3t 6 0
t 2 t 2 3t 4 0 t 2
2
2 sin 2 x 1 2 x k 2 x k k Z
sin 2 x 2 4
2
1 t 2 t 3 3t
f '(t ) t 2 1 0 t 1
3
Xét : f (t ) t 1
2 2 2
t 3 3t t 1
a/ Nếu m=1. Phương trình là : 1 t 3 3t 2 0 t 1 t 2 t 2 0
2 t 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 24
WWW.DAYHOCTOAN.VN
2 x k 2
Với t=-2 (loại ) do đó t=1 sin x sin
2 k Z
4 2 4
x k 2
b/ Nếu phương trình có đúng 2 nghiệm thuộc ; , ta tìm điều kiện cho t :
4 4
- Từ : x x 0 1 sin x 0 2 t 0
4 4 2 4 4
Do đó phương trình có đúng 2 nghiệm x thuộc ; , thì phương trình :
4 4
t 3t
3
t 3 3t
f (t ) m có 2 ngiệm , hay đường thẳng d: y=m cắt đồ thị (C) : f (t ) tại
2 2
hai điểm với t thuộc 2;0
Ta có : f '(t ) 3 1 t 2 0 t 1 . Lập bảng biến thiên :
t - 2 -1 0 1
f'(t) - 0 + 0
- 2
0
f(t)
1
Qua bảng ta thấy : với - 2 <m<1 thì d cắt f(t) tại 2 điểm , và phương trình có 2 nghiệm
thuộc ;
4 4
Bài 9. Cho phương trình :
2cos 2 x sin 2 x cos x sinxcos 2 x m sinx+cosx
a. Giải phương trình với m=2
b. Tìm m để phương trình có ít nhất một nghiệm thuộc đoạn 0;
2
Giải
Phương trình viết lại :
2 cos2 x sin 2 x sin x cos x sinx cosx m sinx+cosx
cosx+sinx=0
sinx cosx 2 cos x sin x sin x cos x m 0 (*)
cosx-sinx+sinxcosx-m=0
1-t 2
a. Giải phương trình với m=2. Đặt : t cosx-sinx; t 2 s inxcosx=
2
t anx=-1
cosx+sinx=0 x k x k
1-t 2 4 4 .
cosx-sinx+sinxcosx-2=0 t+ 2 0
t 2t 3 0 t 1 2 2
2
2
2
Vậy phương trình có nghiệm duy nhât : x k
4
b/ Từ (*) ta thấy : sinx+cosx=0 không có nghiệm x thuộc 0; , cho nên để phương
2
1-t 2
trình có ít nhất 1 nghiệm x thuộc 0; , thì phương trình t+ m có ít nhất 1 nghiệm
2 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 25
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1-t 2 1
t thuộc 1; 2 . Hay đường thẳng d : y=m cắt f(t)= t+ t 2 2t 1 tại ít nhất 2
2 2
điểm .
2
Với 0 x x sin x 1
2 4 4 4 2 4
Hay : 1 2 sin x 2 1 t 2
4
1
Bài 10. Cho phương trình : cot 2 x m t anx+cotx 2 0
cos 2 x
5
a. Giải phương trình với m=
2
b. Tìm m để phương trình có nghiệm
Giải
Phương trình : tan cot x m t anx+cotx 3 0 .
2 2
2
Đặt : t= tanx+cotx= t 2 tan 2 x cot 2 x t 2 2 . Cho nên phương trình trở thành
sin2x
1 t2
t mt 1 0 f (t )
2
t
t 2
t 2
5 5
a/ Giải phương trình với m= t t 1 0
2
2 2 t 1 2(l )
2
2
Do đó : t 2 2 sin 2 x 1 2 x k 2 x k k Z
sin 2 x 2
b/ Để phương trình có nghiệm thì đường thẳng d: y=m cắt đồ thị hàm số :
1 t2
t 2 f '(t ) 1 t t
2
f(t)= 0 t 1
t
Ta có bảng biến thiên :
t - -2 -1 1 2 +
f'(t) - - 0 0 - -
f(t) + 3
2
3 -
2
3
m 2
Qua bảng biến thiên ta thấy phương trình có nghiệm khi
3
m 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 26
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sinx+cosx
c. sin2x-12(sinx-cosx)+12=0 . d. 1
sin 2 x 1
Giải
a. sin x cos x sinx-cosx sinx-cosx sinxcosx 0
3 3
s inx=cosx x k
t anx=1
1 4
k Z
sin 2 x 0 sin2x=0 x k
2 2
b. sin 2 x 2 sin x 1 sin 2 x sinx-cosx 1 sinx-cosx- 1-sin2x 0
4
x 4 k
t anx=1
s inx-cosx=0
s inx-cosx s inx-cosx 0 2 x k 2
2
sinx-cosx=1
4 2
sin x- 2
x k 2
c. sin2x-12(sinx-cosx)+12=0 .
t s inx-cosx; t 2; sin 2 x 1 t
2
t 1
Đặt :
1 t 12t 12 0 t 12t 13 0
t 13 2(l )
2 2
2 x k 2
Khi t=1 2 sin x 1 sin x
2 k Z
4 4 2
x k 2
sinx+cosx
d. 1 . Điều kiện : sin 2 x 1 x k * . Khi đó phương trình trở thành
sin 2 x 1 4
x k 2
sinx+cosx 1 2
1 1 s inx+cosx=1 sin x+
s inx+cosx
2
s inx+cosx 4 2 x k 2
2
Cả hai nghiệm thỏa mãn điều kiện .
Bài 12. Giải các phương trình sau :
1 cos2x 1 cos3 x
a. b. 5 s inx+cosx sin 3 x cos3x=2 2 2 sin 2 x
1 cos2x 1 sin 3 x
c. sin 2 x cos x cos2x+sinx=cos 2 x sin x cosx
d. 4sin 3 x 1 3sin x 3cos3x
Giải
x k
1 cos2x 1 cos x 3
cos2x -1 2
a. . Điều kiện : x k (*)
1 cos2x 1 sin x sinx 1 x k 2
3
2
2
1 cosx 1 cosx 1 cosx 1 cosx+cos x
2
2sin 2 x 1 cos3 x
Phương trình :
2cos 2 x 1 sin 3 x 1 s inx 1 s inx 1 s inx 1 s inx+sin 2 x
1 cosx 1 cosx+cos x 1 cosx 1 cosx cosx-sinx cosx+sinx+sinxcosx
2
0 0
1 sinx 1 sinx+sin x 1 sinx
2
1 sinx 1+sinx+sin 2
x 1 sinx
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 27
WWW.DAYHOCTOAN.VN
cosx=1 x k 2
sinx=cosx
x k 2
.
sinx+cosx+sinxcosx=0 4
t 2 1 t 1 2 2 l
Trường hợp : s inx+cosx+sinxcosx=0 t+ 0 t 2 2t 1 0
2 t 1 2
x k 2
2 1 4 2 1
Khi t 2 1 sin x sin sin ; k Z
4 2 x 3 k 2 2
4
b. 5 s inx+cosx sin 3 x cos3x=2 2 2 sin 2 x
5 cosx+sinx 3 cosx+sinx 4 cos3 x sin 3 x 2 2 2 sin 2 x
cosx+sinx 8 4 1 sinxcosx 2 2 2 sin 2 x cosx+sinx 2 sin 2 x 2 2 sin 2 x
2 sin 2 x cosx+sinx 2 0 cosx+sinx= 2 sin x 1 x k 2
4 6
c. sin 2 x cos x cos2x+sinx=cos2 x sin x cosx sinxcosx cosx-sinx cosx-sinx 0
cosx-sinx=0
t anx=1
cosx-sinx sinxcosx 1 0 1 x k
sin 2 x 1 0 sin2x=-2<-1(l) 4
2
d. 4sin 3 x 1 3sin x 3cos3x . Từ công thức : sin 3x 3sin x 4sin 3 x , cho nên phương
trình trở thành :
1 3 -1
1 3sin x 4sin 3 x 3cos3x sin3x- 3cos3x=-1 sin3x- cos3x=
2 2 2
k 2
3x k 2 x
sin 3x sin
3 6
9 3
k Z
3 6 3x 7 k 2 x 11 k 2
3 6 18 3
3
Bài 13. Cho phương trình : 2
3 tan 2 x m t anx+cotx 1
sin x
a. Giải phương trình với m=4
b. Tìm m để phương trình có nghiệm .
Giải
Phương trình :
3 1 cot 2 x 3tan 2 x m t anx+cotx 1 3 tan 2 cot 2 x m t anx+cotx 4 0 (1)
2
Đặt : t t anx+cotx= t 2 tan 2 x cot 2 x t 2 2 . Thay vào (1) ta có :
sin2x
3 t 2 2 mt 4 0 3t 2 mt 2 0 (2)
2 10
t 2
3
a/ Với m=4 (2) trở thành : 3t 4t 2 0
2
.
2 10
t 2
3
Cho nên phương trình vô nghiệm .
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 28
WWW.DAYHOCTOAN.VN
3t 2 2 2 2
b/ Phương trình (2) m f (t ) 3t m f '(t ) 3 2 0 t R
t t t
Chứng tỏ hàm số luôn đồng biến . Với f(-2)=-5 ; f(2)=5 . Vậy phương trình có nghiệm
m 5
khi và chỉ khi :
m 5
VI. PHƯƠNG TRÌNH ĐẲNG CẤP BẬC HAI -BẬC BA ĐỐI VỚI SINX,COSX
Bài 1. Giải các phương trình sau :
a. sin 3 x 3cos3 x s inxcos2 x 3 sin 2 x cos x
b. sin 2 x t anx+1 3sin x cosx-sinx 3
Giải
a. sin x 3cos x s inxcos x 3 sin x cos x
3 3 2 2
Có 2 cách giải :
Cách 1.
Chia 2 vế phương trình cho cos3 x 0 , ta có phương trình :
sin 3 x s inx sin 2 x
3
3 3 2
tan 3 x 3 t an 2 x-tanx- 3 0
cos x cosx cos x
x k
t anx+ 3 tan 2 x 1 0
t anx=- 3
3
x k
k Z
t anx= 1
4
Cách 2.
sin 3 x s inxcos 2 x 3 sin 2 x cos x 3cos3 x 0
sinx sin 2 x cos2 x 3cosx sin 2 x cos2 x 0 sin 2 x cos2 x sinx+ 3cosx 0
k
sin 2 x cos 2 x 0 cos2x=0 2 x 2 k x 4 2
k Z
s inx+ 3cosx=0 tanx=- 3 x k x k
3 3
sinx
b. sin 2 x +1 3sin x cosx-sinx 3 . Với điều kiện : cosx 0 , ta chia 2 vế phương
cosx
trình cho cos 2 x 0 . Khi đó phương trình trở thanh:
sin 2 x sin x cosx-sinx 3
2
tanx+1 3
cos x cosx cosx cos 2 x
tan 2 x tanx+1 3t anx 1 t anx 3 1 tan 2 x
x k
t anx=-1
tanx+1 tan 2 x 3 0 k Z
4
tanx= 3 x k
3
Bài 2. Giải các phương trình sau :
a. 8cos3 x cos3x b. sin x cosx-4sin 3 x 0
3
c. cos x 3 sin 2 x 1 sin 2 x
2
d. cos3 x 4sin 3 x 3cos x sin 2 x s inx=0
Giải
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 29
WWW.DAYHOCTOAN.VN
a. 8cos3 x cos3x 2 cos3 x+ 3cos x cos3x
3 3 3
2 -cos3x 3cos x cos3x 3cos x 3cos3x
3 3
3x x k 2 x k
cos3x=cos x+
3
6
k Z
3 3x x k 2 x k
3 12 2
b. sin x cosx-4sin x 0 . Nhận xét : cosx=0 không là nghiệm cho nên cosx khác 0 .
3
Nhận xét : cosx=0 không là nghiệm cho nên cosx khác 0 . Chia 2 vế phương trình cho
cos3 x 0 , ta có phương trinh :
cos3 x sin 3 x cos x sin 2 x s inx 1
3
4 3
3 2
2
=0 1 4 tan 3 x 3 tan 2 x t anx 1+tan 2 x =0
cos x cos x cosx cos x cosx cos x
t anx=-1 x k
3tan 3 x 3tan 2 x t anx-1=0 tanx+1 3tan 2 x 1 0
4
1
tanx= x k
3 6
Bài 3. Giải các phương trình sau :
a. 3cos 4 x 4sin 2 x cos 2 x sin 4 x 0 b. sin x sin 2 x sin 3 x 6 cos 3 x
cos2x 1
c. cot x 1 sin 2 x sin 2 x d. sin3x +cos3x +2cosx=0
1+tanx 2
Giải
sin 2 x sin 4 x
a. 3cos 4 x 4sin 2 x cos 2 x sin 4 x 0 3 4 2
4
0 tan 4 x 4 tan 2 x 3 0
cos x cos x
t an 2 x=1 t anx= 1 x 4 k
2 k Z
tan x=3 tanx= 3 x k
3
b. sin x sin 2 x sin 3 x 6 cos x . Có 2 cách giải
3
Cách 1.
cosx-cos3x sin 3x 6
1 cos3x+3cosx
cosx-cos3x+2sin3x=3cos3x+9cosx
2 4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 30
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1 1
2sin3x-4cos3x=8cosx sin 3 x cos3x=cosx . Giải theo phương trình :
4 2
a.sinx+bcosx=c , ta tìm đượcnghiệm .
Cách 2.
Nhận xét : cosx=0 không là nghiệm cho nên cosx khác 0 . Chia 2 vế phương trình cho
cos3 x 0 , ta có phương trinh :
sin 2 xcosx sin 3 x
6 2 tan 2 x 3 tan x 1 tan 2 x 4 tan 3 x 6 0
sin x
2 3
3 3
4 3
cos x cos x cos x
t anx=2 x arctan2+k
2 tan x 3 tan x tan x 6 0 t anx-2 3 tan x 0
x= k
2 3 2
tanx= 3
3
s inx 0
xk
cos2x 1
c. cot x 1 sin 2 x sin 2 x . Điều kiện : cosx 0 2
*
1+tanx 2 tanx -1 x k
4
cos x cos2x
Khi đó : 1 sin 2 x sin xcosx hoctoancapba.com
sinx sinx
1+
cosx
cos x s inx cosx-sinx cosx+sinx
sin x sin x cosx
s inx sinx+cosx
cosx
1 cosx-sinx=0 cosx=sinx
cosx-sinx cosx-sin x 0
s inx 1-sinxcosx-sin x 0 cosx cosx-sinx 0
2
cosx=sinx tanx=1 x= k . Thỏa mãn điều kiện .
4
d. sin3x +cos3x +2cosx=0 3sin x 4sin 3 x 4 cos3 x 3cos x 2 cos x 0
3sin x 4sin 3 x 4 cos 3 x cos x 0 . Chia hai vế phương trình cho cos3 x 0 . Ta được :
sin 3 x
0 3 tan x 1 tan 2 x 4 tan 3 x 4 1 tan 2 x 0
sin x cos x
3 3
4 3
4 3
cos x cos x cos x
x k
t anx=-1
tan 3 x tan 2 x 3tan x 3 0 t anx+1 tan 2 x 3 0
4
tanx= 3 x k
3
Bài 4. Giải các phương trình sau :
5sin 4 x.cosx
a. 6sin x 2 cos3 x b. s inx-4sin 3 x cosx=0
2 cos 2 x
c. tan x sin x 2sin x 3 cos2x+sinxcosx
2 2
Giải
5sin 4 x.cosx k
a. 6sin x 2 cos3 x . Điều kiện : cos2x 0 x * .
2 cos 2 x 4 2
Khi đó phương trình trở thành
5.2sin 2 x.cos2xcosx
6sin x 2 cos3 x 5sin 2 x.cosx 6sin x 2 cos 3 x 5sin 2 x.cosx
2 cos 2 x
3 tan x 1 tan 2 x 1 5 tan x
sin x sin x
3sin x cos3 x 5sin x.cos 2 x 3 3
1 5
cos x cosx
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 31
WWW.DAYHOCTOAN.VN
3tan x 1 tan 2 x 1 5 tan x 3tan 3 x 2 tan x 1 0 t anx-1 3tan 2 x 3tan x 1 0
Suy ra : tan x 1 x k k Z
4
b.
s inx sin 3 x cosx
s inx-4sin x cosx=0
3
3
-4 3
3
=0 tanx 1+tan 2 x 4 tan 3 x 1 tan 2 x 0
cos x cos x cos x
tanx 1+tan x 4 tan x 1 tan 2 x 0 3tan 3 x tan 2 x t anx-1=0
2 3
1 t anx 3tan 2 x 2 tan x 1 0 t anx=1 x= k k Z
4
c. tan x sin 2 x 2sin 2 x 3 cos2x+sinxcosx . Điều kiện : cos x 0
Phương trình
tan x sin 2 x 2sin 2 x 3 cos2x+sinxcosx 3 1 2sin 2 x sinxcosx 3 6sin 2 x 3sin x cos x
tan x sin 2 x 2sin 2 x 3 6sin 2 x 3sin x cos x tan x sin 2 x 4sin 2 x 3sin x cos x 3 0
sin 2 x sin 2 x
tan x
cos x2
4
cos x2
3
sin x
cosx cos x
3
2
0 tan 3 x 4 tan 2 x 3 tan x 3 1 tan 2 x 0
tan x 4 tan x 3tan x 3 1 tan 2 x 0 tan 3 x tan 2 x 3 t anx+1 0
3 2
x k
t anx=-1
t anx+1 tan 2 x 3 0 k Z
4
tanx= 3 x k
3
* Chú ý : Bài này ta còn có thể sử dụng các công thức sau :
tan 2 x 1 tanx 1
- cos 2 x ;s inxcosx= ;sin 2 x 1 cos 2 x 1
tan x 1
2 2
1+tan x 1 tan 2 x
1 1 t2 t
- Sau đó đặt t=tanx t 2 1 2
3 + 2
t 2 t 2 3 1 t t 2
1 t 1 t 1+t
2
t 1
t 2 t 2 3 1 t t 2 t 3 t 2 3 t 1 0 t 1 t 2 3 0
t 3
Bài 5. Cho phương trình :
4 6m sin3 x 3 2m 1 sinx+2 m-2 sin 2 x cos x 4m 3 cosx=0
a. Giải phương trình với m=2
b. Tìm m để phương trình có nghiệm duy nhất thuộc đoạn 0;
4
Giải
Phương trình : 4 6m sin 3 x 3 2m 1 sinx+2 m-2 sin 2 x cos x 4m 3 cosx=0
Nhận xét : Nếu cosx=0 thì sinx= 1 , phương trình có dạng :
1 0 7
m
4 6m 6m 3 0 7 12m 0 12 . Xét cosx
0 , chia 2 vế cho
1 12m 0 m
1
12
cos x 0 .Khi đó phương trình trở thành :
3
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 32
WWW.DAYHOCTOAN.VN
4 6m t 3 3 2m 1 t 1 t 2 +2 m-2 t 2 4m 3 1 t 2 =0
t 1 t 1
2
t 1 t 3 2m t 2 0 t 3
2 . Phương trình luôn
2m t 2 1 2m **
t 2 t 2
có nghiệm x 0; , Cho nên để phương trình có nghiệm duy nhất thì (**) vô
4 4
nghiệm . Bằng cách tính đạo hàm và xét dấu , ta thấy : hoctoancapba.com
m(t ) 2 3
1 2m 3
F'(t)= 1 0t 0;1 3 2 1 m
t 2
2
maxf(t)=f(0)= 4
2 2m 2
Bài 6. Giải các phương trình sau :
a. cos3 x s inx-3sin 2 x cos x 0 b. 1 t anx=2 2 sinx
Giải
s inx sin 2 x t t anx
a. cos3 x s inx-3sin 2 x cos x 0 1
1+t 1+t 3t 0
-3 0 2 2
cos3 x cos 2 x
2t 3 t 1 0 t 1 2t 2 2t 1 0 t 1 t anx=1 x= k k Z
4
sinx
b. 1 t anx=2 2 s inx 1+ 2 2 s inx=0 cosx+sinx-2 2 s inxcosx=0
cosx
5
x k 2
1 12
t s inx+cosx; t 2;sin 2 x t 2 1
t
1 sin x 4 2
11
2 x k 2
t 2 t 1 0 2t t 2 0
2 2
12
t 2 sin x 1
4 x k
4
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 33
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sin 3 x sin 2 x cos x sin x cos 2 x
3
3
3 3
3 0 t 3 t 2 3t 3 0
cos x cos x cos x
x k
t 1 t anx=1
t 2 t 1 3 t 1 0 t 1 t 2 3 0 k Z
4
t 3 tanx= 3 x k
3
d. 3tan x 4 tan x 4cot x 3cot x 2 0 3 tan x cot x 4 t anx+cotx 2 0
2 2 2 2
2 2
t t anx+cotx= t 2; tan 2 x cot 2 x t 2 2 sin 2 x 1 sin 2 x 1
sin2x
Đặt
3 t 2 2 4t 2 0 3t 2 4t 4 0 t 2, t 2 2 2 sin 2 x 3 1(l )
3 sin 2 x 3
Vậy : sin 2 x 1 2 x k 2 x k k Z
2 4
x k 2
1 6
s inx=
2sin x 1 0 2 5
x k 2 . Bằng cách biểu diễn các nghiệm trên
3 t anx+1=0 t anx=- 1
6
3
x k
6
5
đường tròn đơn vị ta thấy có nghiệm chung là : x k 2 thỏa mãn .
6
b. tan 2 x tan 2 2 x cot 2 3 x 1
1 t anxtan2x
Do : cot 3 x cot x 2 x t anxcot3x+tan2xcot3x+tanxtan2x=1
t anx+tan2x
Cho nên phương trình có dạng : t anx-tan2x tan 2 x cot 3x cot 3x t anx 0
2 2 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 34
WWW.DAYHOCTOAN.VN
x k 2
3 6
cosx=
2
x k 2 . Khi biểu diễn nghiệm trên vòng tròn đơn vị ta thấy
t anx=- 1 6
3
x l
6
nghiệm chung là : x k 2 k Z
6
9 1 cos2x 1 cos2y 1 cos2 x+y 9
d. sin 2 x sin 2 y sin 2 x y
4 2 2 2 4
2 cos2x+cos2y+cos2 x+y 3 0 2.2cos x y cos x-y +2 2cos x y 1 3 0
2
3sin 4 x
cos3xsin 3 x sin 3x cos3 x s inxsin 2 3x
Giải
a.
1 1 1 1 1
sin 2 x sin 2 3 x s inx.sin 2 3 x sin 2 x 2. s inxsin 2 3 x sin 4 3 x sin 2 3 x sin 4 3x 0
4 2 4 4 4
2 2
1 1
sinx- sin 2 3x sin 2 3x 1 sin 2 3x 0 sinx- sin 2 3x sin 2 3xcos 2 3x 0
1 1
2 4 2 4
x k
x k
s inx=0
x l 2 x k
x=k
1 2 sin3x=0 6
s inx= sin 3 x
3
x l 2
2 1 x
5
sin 2 3 x.cos 2 3 x 0 s inx= s inx= 1 l 2 6
2
6
2 5
cos3x=0 x l 2
sin 2 3x=1 x k
6
6 3
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 35
WWW.DAYHOCTOAN.VN
b. 3cot 2 x 4 cos 2 x 2 3 cot x 4 cos x 2 0
1
cot x x k
3 cot x 1 2 cos x 1 0
x m2 m Z
2
3 3
2
cosx= 1 x l 2 3
2 3
c. 8cos 4 x.cos 2 x 1 cos3x 1 0 4 cos 4 x 1 cos4x 1 cos3x 1 0
2
k
1 x
cos4x=- 2
2cos4x+1 1 cos3x 0 m2 m Z
6 2
2 x
2
l 2 3
cos3x=1 x
3
2
d. sin 2 x
sin 3x
3sin 4 x
cos3xsin 3 x sin 3x cos3 x s inxsin 2 3x
*Nhận xét :
sin 2 3x sin 2 3x
3sin 4 x
cos3xsin 3 x sin 3x cos3 x s in 3 x 4cos3 x 3cos x cos3 x 3sinx-4sin 3 x
3sin 4 x
sin 2 3x sin 2 3x 3 sin 2 3x 1
3sin x cos x cos 2 x sin 2 x
1
. sin 2 x.cos2x= sin 4 x sin 2 3 x
3sin 4 x 3sin 4 x 2 sin 4 x 4 4
Cho nên phương trình d chính là phương trình a mà ta đã giải .
1 1 cos 2 3x 2 cos 2 3x 4 VT 2
2
Ta có : VT 2 1.cos3x+1. 2-cos2 3x
VP= 2 1 sin 2 2 x 2
Cho nên phương trình có nghiệm khi cả hai vế xáy ra dấu đẳng thức :
1 1
cos3x= 2 cos 2 3x cos 2 3x 1 cos6x=1
cos3x 2 cos 2 3x
sin 2 x 0 sin 2 x 0
sin 2 x 0 sin2x=0
k
x
6 x k 2 3 . Nếu phương trình có nghiệm thì tồn tại k,l thuộc Z sao cho hai
2 x l x l
2
k l 3
nghiệm : k l chọn : l=2n .
3 2 2
Khi đó phương trình có nghiệm là : x= n n Z
b. sin 3 x cos3 x 2 sin 4 x
VT= sin 3 x cos3 x sin 2 x cos 2 x 1
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 36
WWW.DAYHOCTOAN.VN
VP= 2 sin 4 x 2 1 1 . ( Do 0 sin 4 x 1 )
Do đó phương trình chỉ xảy ra khi :
sin 3 x sin 2 x sin 2 x 1 s inx 0
s inx=1
cos3 x cos 2 x cos 2 x 1 cosx 0 x k 2
sin 4 x 1 2 cosx=0 2
sin x 1
c. 3 cosx cosx+1 2
3 cosx cosx+1 1 1 3 cosx+cosx+1 4 VT 2
2
Ta có VT 2
1 1
Chỉ xáy ra khi : 3 cosx cosx+1 cosx=1 x=k2
3 cosx cosx+1
d. tan 2 x cot 2 x 2sin 5 x hoctoancapba.com
4
VT tan 2 x cot 2 x 2 tan 2 x cot 2 x 2
VP= 2sin 5 x 2 sin x 1 . Do đó phương trình có nghiệm khi và chỉ khi :
4 4
sin 2 x cos 2 x
tan 2 x cot 2 x cos 2 x sin 2 x cos2x=0 x k
4 2 x l 2
sin x 4 1 sin x 1 sin x+ 4 1 x l 2 4
4 4
Bài 2. Giải các phương trình sau :
a. cos13 x sin14 x 1 b. cos 2 x 4 cos x 2 x sin x x 2 3 0
Giải
a. cos13 x sin14 x 1
cosx 1 cos x cos x
13 2
Vậy :
cosx=0 x= 2 k
cos 2 x cos11 x 1 0 12
cos13 x cos 2 x sin x=1 x= k x k
14 2
sin x sin x
2
sin 2
x sin 12
x 1 0 cosx=1
2
x l 2
sinx=0 x=k2
x=k
b. 2 2cos x 2 x sin x x 2 0 cosx-1 x sinx 0
2 2
cosx-1=0 cosx=1 x k 2 x k 2
2 x0
x 0
2 2
x-sinx=0 x=sinx cos x sin x x 1
2. Dạng 2.
Bài 3. Giải các phương trình sau :
1
a. 4cos x 2cos 2x cos4x=1 b. tan 2 x tan 3x 0
s inxcos2xcos3x
c. cos 2 3 x cos 2 x cos 2 x 0 d. cos4x-cos2x 5 sin 3x
2
Giải
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 37
WWW.DAYHOCTOAN.VN
a. 4 cos x 2 cos 2 x cos4x=1 4cosx=1+cos4x+2cos2x 4cosx=2cos 2 2 x 2 cos 2 x
2
1 1 1 1
2cosx+ =cos2 2 x cos 2 x 2cosx+ cos2x+
4 4 4 2
2
1 1 9
2
VP cos2x+ 1
2 2 4 cos2x=1 x k x m2 m Z
1 1 9 cosx=1 x l 2
VT=2cosx+ 4 2 4 4
1
b. tan 2 x tan 3x 0.
s inxcos2xcos3x
x k
s inx 0
Điều kiện : cos2x 0 x k * . Khi đó phương trình trở thành :
cos3x 0 4 2
x 6 k 3
VP= 5 sin3x 5 1 4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 38
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Cho nên suy ra chỉ xảy ra :
k 2
x
sin 3x 1 sin 3x 1 sin 3x 1 6 3 .
2 2
sin 3x.sin x 1 sin x 1
2
cosx=0
x l
2
Phương trình có nghiệm khi tồn tại k,l thuộc Z sao cho :
k 2 2 3l l
l 1 4k 3 6l k 1 l
6 3 2 2 2
Chọn l=2n thì k=3n+1 , khi đó phương trình có nghiệm : x n 2 n Z
2
Bài 4. Giải các phương trình sau "
a. sin x cosx= 2 2 sin 3x b. tanx+tan2x=-sin3xcos2x .
c. sin4xcos16x=1 d. 2sin x t anx+cotx
4
Giải
a. sin x cosx= 2 2 sin 3x
VT sinx+cosx 2 sinx+cosx= 2
Nhận xét :
VP 2 2 sin 3x 2 1 1 sin 3x 2.1
sin 3x 1
x k 2
s in x+ =1 l 2
4
4
: k , l Z k 2 3 24k 2 8l
sin 3x 1 x l 2 4 6 3
6 3
2 12k 4l 1 . Vô nghiệm vì : VT là một số chẵn với mọi k,l thuộc Z còn vế phải là
một số lẻ với mọi k,l . Vậy phương trình vô nghiệm .
cosx 0
b. tanx+tan2x=-sin3xcos2x . Điều kiện : *
cos2x 0
s inx sin 2 x
Phương trình trở thành : sin 3 x.cos2x
cosx cos2x
s inxcos2x+sin2x.cosx sin3x
sin 3 x.cos2x sin 3 x.cos2x=0
cosxcos2x cosxcos2x
1+cosx.cos 2 2 x sin3x=0
sin 3x =0
1+cosx.cos 2 x 0
2
cosxcos2x
k
- Trường hợp : sin 3 x 0 x k Z là một họ nghiệm , thỏa mãn điều kiện (*)
3
cosx 1+cos4x cos5x+cos3x
- Trường hợp : 1+cosx.cos 2 2 x 0 1 0 2 cosx+ 0
2 2
cos3x=-1 4 cos x 3cos x 11
3
cosx=-1
4 2cosx+cos5x+cos3x 0 cos5x=-1 cos5x=-1 2
cosx=-1 cos5x=-1
cosx=-1 3
x= +l2
m2
. ( Do thay (3) vào (1) thỏa mãn ) m2 : l , m Z + 2l
x= 5 + 5 5 5
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 39
WWW.DAYHOCTOAN.VN
10l 4
1 2m 5 10l m 5l 2 x l 2 l Z hoctoancapba.com
2
Vậy phương trình có thêm nghiệm nữa là : x l 2 l Z
k
x
sin 20 x 1 40 10 .
c. sin4xcos16x=1 sin 20 x sin12 x 2
sin12 x 1
x l
24 6
Nếu phương trình có nghiệm thì tồn tại k,l thuộc Z sao cho :
1 4k 1 4l 2 5l l2
3 1 4k 5 4l 1 12k 20l 8 k 2l
40 24 3 3
3m 2 7 m
Đặt : l 2 3m l 3m 2 x m Z
24 6 24 2
7 m
Vậy phương trình có nghiệm : x m Z
24 2
sinx 0
d. 2sin x t anx+cotx . Điều kiện : * . Phương trình đã cho trở thành :
4 cosx 0
sinx cosx 2
2sin x + , cho nên ta có nhận xét sau :
4 cosx sinx sin 2 x
2
VP sin 2 x 2 sin 2 x 1 x k
4 x l 2 l Z
VT 2sin x 2 sin x 4 1 x l 2 4
4 4
Vậy phương trình có nghiệm là : x l 2 l Z
4
Bài 5. Giải các phương trình sau :
2 2
1 1 1
a. cos 2 x 2 sin 2 x 2 12 sin y
cos x sin x 2
2 2
3x 1 x 1 81 2
b. sin cos3 cos 4 x
2 3 x 2 3 x 4
sin cos
2 2
Giải
2 2
1 2 1 1
a. cos 2 x 2
sin x 2 12 sin y
cos x sin x 2
Ta có :
2 1 2 1
2
2 1 2
2
1
2
2 2
1 2 1 1
2
4 1
2
25
VT sin x 2 cos x 1 2 1 4
2
2
sin x cos x 2 sin 2 x 2 2
1 1 25
VP= 12 sin y 12
2 2 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 40
WWW.DAYHOCTOAN.VN
k
2 1 1 x
sin x cos 2
x cos 2
x sin 2
x cos2x=0 4 2
Suy ra : sin 2 x cos 2 x
sin y 1
sin y 1 siny=1 y l 2
2
2 2
3x 1 3x 1 81 2
b. sin cos cos 4 x
2 sin 3 x 2 cos3 x 4
2 2
Ta có :
2 2
3x 1 3x 1 6 x 6 x 1 1
VT= sin cos sin cos 4
x
2 sin 3 2 cos3 x 2 2 sin 6 x x
cos6
2 2 2 2
6x x 64 x x 64
sin cos6 1 4 sin 6 cos 6 1 6 4
2 2 26 sin 6 x cos6 x 2 2 sin x
2 2
x x
3
x x x x 64
4 sin 2 cos 2 3sin 2 cos 2 sin 2 cos 2 1 6
2 2 2 2 2 2 sin x
3 64 3 81
4 1 sin 2 x 1 6 4 1 1 64
4 sin x 4 4
sin 2 x 1
81 6 sin 2 x 1
VP . Suy ra ta có hệ : cos x 1 2 x . Phương trình vô nghiệm .
4 cos 4 x 1 cos x 1
MỘT SỐ PHƯƠNG TRÌNH LƯỢNG GIÁC KHÁC
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 41
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1
1 sin 2 2 x 1 sin 2 x 0 . Nhưng lại vi phạm điều kiện .
2
Vậy phương trình vô nghiệm .
c) 1 sin x 1 sin x 2 cos x
Ta có :
1 11 sinx+1-sinx 2.2 VT 2
2
VT 2 1 sin x 1 sin x
VP=2cosx 2
1 s inx 1 s inx s inx=0
Cho nên : x k 2 k Z
cosx=1 cosx=1
Bài 2. Giải các phương trình sau
x 7
a) sin x cos 4 x sin 2 2 x 4 sin 2
1 2 5
b) tan x 0
4 2 2 2 cos x 2
c) (4 6m) sin x 3(2m 1) sin x 2(m 2) sin 2 x cos x (4m 3) cos x 0 (Biện luận theo m).
3
Giải
x 7 1-cos4x 7
a) sin x cos 4 x sin 2 2 x 4sin 2 sinxcos4x- 2 1 cos x
4 2 2 2 2 2
2s inxcos4x 1-cos4x 4 1 s inx 7
- cos4x 2s inx+1 2 2sin x 1 0
2 2 2 2
x k 2
1
2s inx+1 cos4x+2 0 s inx=- k Z
6
2 x 7 k 2
6
1 2 5
b) tan x 0 . Điều kiện : cosx 0 * . Suy ra phương trình trở thành :
2 cos x 2
1 sin x 2 5
0 s inx-4+5cosx=0 sinx+5cosx=4 . Ta thấy :
2 cosx cos x 2
a b 2 1 25 26 c 2 42 16 . Ta chia 2 vế phương trình cho 26
2
1 5 4 x k 2
sinx+ cosx= sin x sin
26 26 26 x k 2
5 1
sin 26 ; cos = 26
Với :
sin 4 ; k Z
26
c) (4 6m) sin 3 x 3(2m 1) sin x 2(m 2) sin 2 x cos x (4m 3) cos x 0
Chia 2 vế phương trình cho cos3 x 0 , ta có :
sin 3 x sin x 1 sin 2 x 1
(4 6m) 3
3(2 m 1) 2
2( m 2) 2
(4m 3) 0
cos x cosx cos x cos x cos 2 x
(4 6m) tan 3 x 3(2m 1) t anx 1+tan 2 x 2(m 2) tan 2 x (4m 3) 1 tan 2 x 0
tan 3 x (4 6m) 6m 3 3(2m 1) t anx tan 2 x 2m 4 4m 3 (4m 3) 0
tan 3 x- tan 2 x 2m 1 3(2m 1) t anx (4m 3) 0
t t anx
t 1
2
t-1 t 2mt 4m 3 0 t 2mt 4m 3 0
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 42
WWW.DAYHOCTOAN.VN
' 0 1 m 3 ptvon 0
m 1 t0 m 1
Ta có : ' m 4m 3 ' 0
2
f(1;m)=2m-2
m 3 t0 3
' 0 m 1 m 3 t t1 t t2
Như vậy ta có biện luận sau :
- Nếu : 1<m<3 Phương trình có 1 nghiệm : tanx=1 x k
4
- Nếu m=1 . Phương trình có nghiệm kép : tanx=1 x k
4
t anx=1 x k
- Nếu m=3 . Phương trình có 2 nghiệm : 4
tanx=3
x arxtan3+k
t anx=1
- Nếu : m 1 m 3 phương trình có 3 nghiệm : tanx=m- m2 4m 3
t anx=m+ m 4m 3
2
2
1 2
cos2x=- 2 x k 2 x k k Z
2 3 3
x
d) 1 cos 2 x sin x 2 cos 2 cos2x s inx=cosx cos 2 x s in 2 x=cosx-sinx
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 43
WWW.DAYHOCTOAN.VN
t anx=1 x 4 k
cosx=sinx
cosx-sinx cosx+sinx-1 0 x k 2 k Z
cosx+sinx=1 sin x+ sin
4 4
x k 2
2
Bài 4. Giải các phương trình sau
3
a) sin 2 2 x sin 2 4 x b) tan x tan 2x sin 3x cos x
2
c) tan x 3cot x 4(sin x 3 cos x) d) sin 3 x cos3 x cos 2 x
Giải
1 cos4x+2sin 2 4 x 3 0 2 1 cos 2 4 x cos4x-2=0
3
a) sin 2 2 x sin 2 4 x
2
k
cos4x=0 x
2cos 2 4 x cos4x=0 k Z
8 4
1
cos4x=- x k
2 6 2
cosx 0
b) tan x tan 2x sin 3x cos x . Điều kiện : * . Khi đó phương trình trở thành
cos2x 0
sin 3 x cos x sin 3 x 1 cos 2 x cos 2 x 0
sin x sin 2 x sin 3 x
sin 3 x cos x
cosx cos2x cosxcos2x
sin 3x 0
sin 3x 0 sin 3 x 0 sin 3x 0
cos2x 1+cos2x 2
1 cos x cos 2 x 0
2 1 cos 2 x cos2x-2=0 cos2x=1
2
k
3 x k x
3 k Z . Đối chiếu với điều kiện , thì các nghiệm thỏa mãn .
2 x k 2
x k
sinx 0
c) tan x 3cot x 4(sin x 3 cos x) . Điều kiện : * . Khi đó phương trình trở
cosx 0
2
sin x 3cos x sin 2 x 3cosx
thành : 4(sin x 3 cos x) 4(sin x 3 cos x) 0
cosx sinx sinxcosx
t anx=- 3 t anx=- 3
(sin x 3 cos x) 0
1 3
sinx+ 3cosx-4sinxcosx=0 sin 2 x sin x
2 sinx+ 2 cosx=sin2x 3
x=- 3 k
x k 2 k Z
3
x 2 k 2
9 3
1
d) sin 3 x cos3 x cos 2 x sinx+cosx 1 sin 2 x cos2 x sin 2 x
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 44
WWW.DAYHOCTOAN.VN
s inx+cosx=0 t anx=-1
1
s inx+cosx cosx-sinx-1+ sin 2 x 0 1
2 1
cosx-sinx-1+ sin 2 x t+ 1 t 2 1 0
2 2
x k
4
x k
x k x k
x = k 2 k Z
4
4 4
2
t 1 0 cosx-sinx 1 sin x- =sin
2
x k 2
4 4
Bài 5. Giải các phương trình sau
a) sin 4x tan x b) sin 4 x 4 sin x (cos4 x 4 cos x) 1
c) 3(cot x cos x) 5(tan x sin x) 2 d) cos7 x 3 sin 7 x 2
Giải
s inx sin5x+sin3x
a) sin 4 x tan x sin 4 x sin 4 x.cosx=sinx s inx
cosx 2
sin5x+sin3x 2sinx sin5x-sinx sin 3x sinx 0 2cos3x sin 2 x 2cos2x.sinx=0
sinx=0 s inx=0
2s inx 2 cos 3 xcosx cos2x. =0
2cos 2 x 2 cos 2 x 1 0
2
cos4x+2cos2x=0
s inx=0
x k
-1- 3 s inx=0 3 1
cos2x= 1(l ) k Z ; cos =
2 cos2x=cos x k 2
2
cos2x= 3 1 cos
2
b) sin 4 x 4sin x (cos 4 x 4cos x) 1 sin 4 x cos4x-1 4 cosx-sinx 0
2sin 2 x cos 2 x 2cos 2 2 x 4 cosx-sinx 0 cos2x sin2x-cos2x 2 cosx-sinx 0
cosx=sinx
cosx-sinx cosx+sinx sin 2 x cos2x 2 0
2sin x+ sin 2 x 2 0
4 4
x k
t anx=1 4
t anx=1
cos x- 1 x k 2 k Z
cos x- cos3x=-2 2 2
2
cos3x=1 x k 2
3
sinx 0
c) 3(cot x cos x) 5(tan x sin x) 2 . Điều kiện : * . Suy ra :
cosx 0
3(cot x cos x) 5(tan x sin x) 2 3(cot x cos x) 3(tan x sin x) 2 2(tan x sin x )
cos x sinx sinx cosx+sinx-sinxcosx
3 ( cos x sinx) 2 2( sin x) 2
sinx cosx cosx cosx
cosx+sinx cosx+sinx-sinxcosx
3 cos x sinx 1 2( )
sinxcosx cosx
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 45
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1 2
cos x sinx cosx+sinx sinxcosx 3 0
sinxcosx cosx
cos x s inx 0 t anx=1 x= 4 k
t 1
2
cosx+sinx s inxcosx t- 0 t 1 2 t 1 2 1 l
3cosx-sin2x=0 2
c osx 3-2sinx 0 cosx 0 s inx= 3 1 l
2
x 4 k x 4 k
.
1 2 3
sin x 4 sin x k 2 x k 2
2 4 4
Do điều kiện : cosx 0 . Còn các nghiệm trên thỏa mãn điều kiện .
1 3 2 3
d) cos 7 x 3 sin 7 x 2 cos 7 x sin 7 x cos 7x+ cos
2 2 2 6 4
3 k 2
7 x 6 k 2 x
7 x k 2
k Z
4 14 7
2
7 x 3 k 2
k 2 7 x k 2
x
6 4 7 7
Bài 6. Giải các phương trình sau
a) tan x 2 2 sin x 1 b) 2 cos3 x sin 3 x
1 cos x 5
c) tan 2 x d) sin 6 x cos6 x (sin 4 x cos4 x)
1 sin x 6
Giải
a) tan x 2 2 sin x 1. Điều kiện : cos x 0 . Phương trình :
t 2
sin x t sinx-cosx; t 2
2 2 sin x 1 sinx-cosx- 2 sin 2 x 0
cosx
t 2 1 t 2
0
2
t 2 2(l )
Do đó : 2 sin x 2 sin x 1 x k 2 x k 2
4 4 4 2 4
Vậy nghiệm phương trình là : x k 2 k Z
4
b) 2 cos x sin 3x 2 cos x 3sin x 4sin 3 x 0 . Vì cosx=0 không là nghiệm , cho nên ta
3 3
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 46
WWW.DAYHOCTOAN.VN
x k 2
cosx=1 cosx=1
k Z .
cosx+sinx=0 tanx=-1 x k
4
Các nghiệm này thỏa mãn điều kiện (*) .
d) sin 6 x cos6 x (sin 4 x cos4 x) 1 sin 2 2 x 1 sin 2 2 x
5 3 5 1
6 4 6 2
5 3 5 1 1 k
sin 2 2 x 1 sin 2 2 x 2sin 2 2 x 1 cos4x=0 x=
12 4 6 3 6 8 4
k
Vậy phương trình có nghiệm là : x= k Z
8 4
Bài 7. Giải các phương trình sau
sin 4 2 x cos4 2 x sin 6 x cos6 x 1
a) cos4 4 x b)
4
tan x tan x tan x tan x
4 4 4 4
c) cos 2 x sin x 2 cos x 1 0
2
Giải
sin 2 x cos 2 x
4 4
a) cos4 4 x . Điều kiện : tan x tan x 0 *
4 4
tan x tan x
4 4
sin 4 2 x cos 4 2 x
cos 4 4 x sin 4 2 x cos 4 2 x cos 4 4 x 1 sin 2 4 x 1 sin 2 4 x
1 2
2
cot x tan x
4 4
t sin 2 4 x; t 0;1
t sin 2 4 x; t 0;1
k
1 2 t 0 sin 2 4 x 0 x k Z
1 t t 2t 1 2t 3t 0
2
4
2
Kiểm tra điều kiện (*) .
n n
- Nếu k=2n thì x= n x tan x tan 1 0
2 4
4 2 4 4 2
- Nếu k=2n+1 x
2n 1 n x n tan x tan n
,
4 4 2 4 2 2 4 2 2
không xác định cho nên với k lẻ thì loại .
n
Tóm lại phương trình có nghiệm là : x n Z
4 2
sin 6 x cos6 x 1
b) . Điều kiện : tan x tan x 0 *
4 4 4
tan x tan x
4 4
sin 6 x cos6 x 1 1 3 1
sin 6 x cos6 x 1 sin 2 2 x
4 4 4 4
cot x tan x
4 4
5 3 1 cos4x 7
sin 2 2 x 5 3 cos4x=- 1 loai . Vậy phương trình vô nghiệm .
4 4 2 3
c) cos 2 x sin x 2 cos x 1 0
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 47
WWW.DAYHOCTOAN.VN
t cosx; t 1
2 cos 2 x 1 cos 2 x 2 cos x 0 2 t 1 cosx=-1 x= +k2
t 2t 1 0
Do đó phương trình có nghiệm là : x k 2 k Z
Bài 8. Giải các phương trình lượng giác sau:
1 tan x
b) 2 2 sin x
1 1
a) 1 sin 2 x
1 tan x 4 cos x sin x
c) 9 sin x 6 cos x 3sin 2x cos2x 8 d) (cos2 x cos 4 x) 2 6 2 sin 3x
Giải
1 tan x
a) 1 sin 2 x . Điều kiện : tan x 1 x l * . Khi đó :
1 tan x 4
1 tan x 1 t anx
2
t t anx
1
2 tan x
3 t t t 2 0 t 0
2
Vì : 2 2cos 2 x 2 1 cos2x 2.2cos2 x 2 cosx . Cho nên phương trình trở thành :
3 1
+/ Nếu cosx>0 : 3 sin 2 x 2cos2 x 4cos x 3 sinx-cosx=2
sinx- cosx=1
2 2
2 2 1
Hay : sin x- =1 x= k 2 k 2 . Nhưng cos k 2 0 .
6 2 6 3 3 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 49
WWW.DAYHOCTOAN.VN
2
Cho nên : x k 2 k Z . Loại .
3
3 1
+/ Nếu cosx<0 : 3 sin 2 x 2cos2 x 4cos x 3 sinx-cosx=-2
sinx- cosx=-1
2 2
Hay : sin x- =-1 x=- k 2 k 2 . Nhưng cos k 2 0 .
1
6 2 6 3 3 2
Cho nên : x k 2 k Z . Loại .
3
+/ Cosx=0 . Đương nhiên 2 là nghiệm của phương trình .
Vậy nghiệm : x k k Z
2
3
1 cos2x 1 cos4x 1 cos6x 3
c) sin 2 x sin 2 2 x sin 2 3 x
2
cos6x+cos2x +cos4x=0 2cos4xcos2x+cos4x=0 cos4x 2cos2x+1 0
k
cos4x=0 4x= 2 k x= 8 4
k Z
cos2x=- 1 2x= 2 k 2 x= k
2 3
3
1
d) 3 sin x cos x . Nhận xét : cosx=0 không là nghiệm , cho nên chia 2 vế của
cos x
phương trình cho cos x 0 3 t anx+1=1+tan 2 x t anx tanx- 3 0
t anx=0 x k
k Z
tanx= 3 x k
3
* Chú ý: Ta còn có cách :
s inx=0 s inx=0
3 sin xcosx cos 2 x 1 3 sin xcosx=1 cos 2 x sin 2 x
3cosx=sinx tanx= 3
Bài 11. Giải các phương trình lượng giác sau:
a) cot 2 x tan 2 x 2 tan 2 x 1 b) 2 cos x 2 sin10x 3 2 2 cos28x sin x
c) sin 2x 2 cos2x 1 sin x 4 cos x d) sin 2x 2 tan x 3
Giải
a) cot 2 x
tan 2 x
2 tan 2 x 1
. Đặt y 2 0 x log 2 y * . Phương trình trở thành :
x
tan y 1 2 tan y 1 2
Ta tìm được các giá trị sau : và
tan y 1 2 tan y 1 2
Vì : tan y 1 2 0 arctan -1- 2 0 y arctan -1- 2 k
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 50
WWW.DAYHOCTOAN.VN
y arctan -1+ 2 k
2
x log arctan -1+ 2 k
Tương tự ta tìm được: y arctan 1- 2 k x log 2 arctan 1- 2 k
y arctan 1+ 2 k
x log 2 arctan 1+ 2 k
b) 2cos x 2 sin10x 3 2 2cos 28x sin x 2cos x 2cos 28x sin x 3 2 2 sin10x
- VT 2 2 cos x 2 cos 28 x sin x 4 4 cos 2 28 x cos 2 x sin 2 x 4 4 cos 2 28 x 4 4 8
2
d) sin 2x 2 tan x 3 . Điều kiện : cos x 0 * . Khi đó phương trình trở thành :
2 tan x
2 tan x 3
2 tan 3 x 3tan 2 x 4 tan x 3 0 1
sin 2 x 2 tan x 3 1 tan 2 x s inx-cosx
2 s inx-cosx
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 51
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sin x sin x cos 2 x sin x cos x
sin 2 x 2 3 2sin x cos x 2sin x 3cos x 2
2
3
2 3
3
cosx cos x cos x cos3 x
2 t anx 2 t anx 1+tan 2 x 3 1+tan 2 x 2 tan 3 x 3tan 2 x 4 tan x 3 0 . Như (1)
Bài 12. Giải các phương trình lượng giác sau:
1 1 2 (cos x sin x)
a) ( 1 cos x cos x ) cos 2 x sin 4 x b)
2 tan x cot 2 x cot x 1
c) sin 3 x 2 sin x d) 8 2 cos6 x 2 2 sin3 x sin 3x 6 2 cos4 x 1 0
4
Giải
1
a) ( 1 cos x cos x ) cos 2 x sin 4 x sin 2 x.cos2x
2
cos2x=0
cos2x ( 1 cos x cos x ) sin 2 x 0
1 cos x cos x sin 2 x
k
- Trương hợp : cos2x=0 x= k Z Là một nghiệm của phương trình
4 2
- Trường hợp : 1 cos x cos x sin 2 x
1 11 cosx+cosx 2 2 VT 2
2
Ta có : VT 2 1 cos x cos x
VP=sin2x thuộc [0;1]
Nếu cosx=0 , thì phương trình trở thành : 1=0 vô lý .Cho nên cosx=0 không là nghiệm
Nếu cosx=1 , thì phương trình trở thành : 1=0 vô lý .Cho nên cosx=1 không là nghiệm
1
Nếu VT= 2 1 cosx cosx cosx= x k 2 cosx 0 (1)
2 3
Khi đó VP= sin 2 x 2 sin 2x k 2 x k (2)
4 4 8
Từ (1) và (2) phương trình vô nghiệm .Vậy trường hợp này phương trình vô nghiệm .
1 2 (cos x sin x) t anx+cot2x 0
b) . Điều kiện : * . Phương trình :
tan x cot 2 x cot x 1 cotx 1
1 2(cos x sin x) cosx.sin2x 2(cos x sin x)s inx
s inx cos 2 x
cos x
1 s inxsin2x+cosxcos2x cos x s inx
cosx sin 2 x s inx
cosx.sin2x 2(cos x sin x)sinx
sin 2 x 2 sinx . Vì sinx khác không cho nên
cosx cos x sinx
2
chia 2 vế phương trình cho sinx : 2cos x 2 cosx= x k 2 .
2 4
Nhưng với x k cot x 1 , vi phậm điều kiện , cho nên chỉ còn : x k
4 4
Vậy phương trình có nghiệm là : x k k Z
4
c) sin 3 x 2 sin x . Đặt : y x x y * . Do đó phương trình :
4 4 4
sin 3 y 2 sin y sin y cosy siny 1-sin 2 y cosy=0 sin ycos 2 y cosy=0
4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 52
WWW.DAYHOCTOAN.VN
cosy=0 y 2 k x 4 k k
cosy sin ycosy 1 =0 x k Z
sin2y=0 y k x k 4 2
2
4 2
d) 8 2 cos x 2 2 sin x sin 3x 6 2 cos x 1 0
6 3 4
sin3x 0
tan 2 x cot 2 2 x
cot 3x tan 2 x cot 2 2 x 1 tan 2 x cot 2 2 x cot 3 x
tan 2 x cot 2 2 x 1
cot 3x
tan x cot 2 x . tan x cot 2 x (1)
tan x cot 2 x 1 tan x cot 2 x 1
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 53
WWW.DAYHOCTOAN.VN
1
Nhưng :
tan x cot 2 x t anx-
tan2x t anxtan2x-1 1
cot 3x .
tan x cot 2 x 1 tanx 1
1 t anx+tan2x tan 3x
tan2x
1
Tương tự :
tan x cot 2 x t anx+
tan2x t anxtan2x+1 1
cot x
tan x cot 2 x 1 tanx 1
1 t anx-tan2x tan x
tan2x
k
cot 3x 0 cos3x=0 x 6 3
Do đó (1) cot 3x cot 3x.cot x k Z
cot x 1 cotx=1 x k
4
4x 4x 1 cos2x 4x 2x
cos cos2 x 0 cos 0 2cos 1 cos3 0 .
3 3 2 3 3
2x 3y 3
Đặt : y x . y ** . Thay vào phương trình ta được :
3 2 2
2cos2y 1 cos3y 0 2 2cos2 y 1 1 4cos3 y 3cos y 0 . Đặt : t=cosy , suy ra :
4t 3 4t 2 3t 3 0 4t 2 t 1 3 t 1 0 t 1 4t 2 1 0
cosy=0 y k
t 1 cosy=0 cosy=0 2
2
4t 1 0 4cos y 1 0
2
2 1+cos2y 1 0 cos2y=- 1 y k
2 3
3 3 3k
x 2 2 k x
Thay vào (**) ta được : 4 2
.
3 3k
x k x
2 3
2 2
Kiểm tra diều kiện (*)
3
x 4 3n 3
- Nếu k là chẵn : k=2n cos 3n 0; tan 3n 1 .
x 3n 2 4
2
Phương trình đã cho vô nghiệm .
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 54
WWW.DAYHOCTOAN.VN
9
3 3 2n 1 3 3 x 3n
x x 3 n 4
4 2 4 2
- Nếu k là lẻ : k=2n+1 x 3n
3 2n 1 x 3 3n x 2 3n
x 2 2
2 2
9
x 4 3n
Các nghiệm này thỏa mãn điều kiện (*) . Vậy nghiệm phương trình : x 3n .
x 2 3n
b) sin 3x sin 2 x sin x . Đặt y x x y * . Khi đó phương trình :
4 4 4 4
sin 3 y sin 2 y sin y sin 3 y sin 2 y sin y
4 4 4 2
sin 3 y cos2ysin y 4sin 3 y 3sin y sin y 1 2sin 2 y 0 2sin 3 y 2sin y 0
y k
sin y 0
2sin y sin y 1 0 . Thay vào (*) ta tìm được các nghiệm
y k
2
cosy=0
2
x 4 k x 4 k k
. Thu gọn 2 nghiệm ta được : x k Z
x k x k 4 2
4 2 4
cosx+sinx=0
c) sin x cos x cos 2 x cos2 x sin 2 x cosx+sinx cosx-sinx-1 0
cosx-sinx=1
t anx=-1 x k
4
k Z
2sin x- =1
x k 2 x k 2
4 2
t t 2 0
2
Vậy nghiệm phương trình : cot x 0 x k k Z
2
t=sinx; t 1 t 1
b) cos 2 x sin x 1 0 1 sin 2 x s inx+1=0 2
t t 2 0
t 2 1(l )
Vậy phương trình có nghiệm : s inx=-1 x=- k 2 k Z
2
t s inx; t 1
c) sin 3x 2 cos 2 x 2 0 3sin x 4sin 3 x 2 1 2sin 2 x 2 0
4t 4t 3t 0
3 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 55
WWW.DAYHOCTOAN.VN
t 0 x k
s inx=0
t 0 3
2
t 1(l ) 1 x k 2 k Z
4t 4t 3 0 2 sinx= 6
1 2 5
t x k 2
2 6
d) sin 3x sin x sin 2 x 0 2cos 2 x sin x 2sin x cos x 0 2sin x cos2x+cosx 0
x k
x k x k
s inx=0 k 2
2 x x k 2 x k Z
cos2x=-cosx=cos -x 3 3 x k 2
2 x x k 2 x k 2 3 3
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 56
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sin 3x 0
sin 3x 1 cosx.cos 2 2 x
sin 3x cos 2 x 0 sin 3x 0 cos3x+cosx
cosxcos2x cosx.cos2x 1 cos2x 0
2
sin 3x 0
sin 3x 0
cos5x+cosx cos3x+cosx
2 c os2xcos3x+cos2xcosx=0 2 + =0
2 2
k
x 3
sin 3x 0 x k 2
sin 3x 0 cos5x=-1 k
5 5
cos3x=-1
l 2
x k Z
4 cos5x+cos3x+2cosx=0 3
x
cosx=-1 3 3
x n2
Do hệ trên vô nghiệm . ( Kiểm tra bằng phương pháp tìm nghiệm nguyên hay biểu diến
trên đường tròn đơn vị cũng được ).
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 59
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Giải
a) sin 3x(cos x 2 sin 3x) cos3x(1 sin x 2 cos3x) 0
sin 3xcosx cos3x sinx -2 sin 2 3x+cos 2 3x +cos3x 0
k
x
sin 4 x 1 4 x k 2 8 2
sin 4 x cos3x=2 2 .
cos3x=1 3x l 2 x l 2
3
Nếu phương trình có nghiệm thì tồn tại k,l sao cho :
k l 2 k 2l 1 3k 4l 1
12k 16l 3 2 6k 8l 3
8 2 3 2 3 8 6 8
Phương trình vô nghiệm ví : Vế trái là một số chẵn , còn vế phải là một số lẻ .
3(1 sin x) x
b) 3 tan 3 x tan x 8 cos2 0 . Điều kiện : cos x 0 * Phương trình :
4 2
2
cos x
3(1 sin x)
3tan 3 x tan x 4 1 cos x 0
1 sin x
2
2
sin 2 x 3 4 1 sin x 3 1 cos 2 x cos 2 x 3 4cos 2 x
2
t anx 3 1 0 t anx 0
2
cos x 1 sin x cos 2 x 1 sin x
t anx 1 3 1 cos2x 0 cos2x=2
3 4cos 2 x 2 0
cos x 1 sin x t anx+1+sinx=0 sinx+cosx+sinxcosx=0
t2 1
t s inx+cosx; t 2;s inxcosx= 2
2 sin x 2 1
t t 1 0 t 2 2t 1 0 t 1 2 2(l ) 4
2
2 t 1 2
x k 2 x k 2
2 1
sin x sin 4 4
k Z
4 2 x k 2 x 3 k 2
4 4
Bài 21. Giải các phương trình lượng giác sau:
a) 2 cos3 x sin 3 x b) cos 2 x 3 sin 2 x 3 sin x cos x 4 0
c) cos 2 x cos x 1 tan x
2
d) 3cot2 x 2 2 sin 2 x (2 3 2 ) cos x
Giải
sin 3 x
4 tan 3 x 3 tan x 1 tan 2 x 2 0
3sin x
a) 2 cos3 x 3sin x 4sin 3 x 2 3
4 3
cos x cos x
t 1
tan 3 x 3tan x 2 0 t 1 t 2 t 2 0 t 1 t 2 0
2
t 2
t anx 1 x k
4 k Z
t anx 2
x arctan2+k
b) cos 2 x 3 sin 2 x 3 sin x cos x 4 0 . Chia 2 vế cho 2 ta được :
1 3 3 1
cos 2 x sin 2 x sin x cos x 2 0 sin 2 x sin x 2
2 2 2 2 3 6
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 60
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sin 2 x 3 1 2 x 3 2 k 2 x k
12
. Phương trình có nghiệm
sin x 1 x l 2 x l 2
6
6 2 3
khi : k l 2 1 12k 4 24l 12k 24l 5 . Vô nghiệm với mọi k,l
12 3
thuộc Z ví Vt là một số chẵn , còn VP là một số lẻ .
cosx 0
c) cos 2 x cos2 x 1 tan x . Điều kiện : * . Khi đó phương trình trở thành :
tanx -1
t t anx 0
0 t 1
1 t 2 1 t 1 t 1 t 1 0
2 2
1 t 1 t
1 t 1 t
1
1 t 2 2
1 t 2 1 t 2
1 t 1 t 1 t 3 t 2 t 1 0 t 1 t 2 1 0 t 1 t anx=1 x= k
2
4
d) 3cot x 2 2 sin x (2 3 2 ) cos x . Điều kiện : sinx 0 . Khi đó phương trình là :
2 2
1 3
3 2 1 2 2 sin 2 x (2 3 2) cos x 2 2 2 sin 2 x 3 (2 3 2) cos x
sin x sin x
3 2 2 sin 4 x 3sin 2 x (2 3 2)cos x sin 2 x
3 1 cos2 x 2 2 1 cos2 x 3 (2 3 2) cos x 1 cos 2 x
t cosx t 1
2 2t 4 2 3 2 t 3 3 4 2 t 2 2 3 2 t 2 2 0
t cosx t 1
2 1
1
2 2 t t 2 2 3 2 t t 3 4 2 0
1 1 1 1
u t t t t 2 u 2 u t t t t 2 u 2
2 2 2 2
2 2 u 2 2 2 3 2 u 3 4 2 0
2 2u 2 2 3 2 u 3 0
2 3 2 2 3 2
u 3 2
2 2 1
2
Ta có : 2 3 2 8 2.3 3 2 2
2 3 2 2 3 2
u2 2
2
1
t t 3 2 t 2 3 2t 1 0 3 2 22 22 3 2
t 1 t
2 2 2
t 1 2 t 2t 1 0 t 1 2 1(loai) t 2 1
t
22 3 2
cosx cos x k 2 22 3 2
2 k Z , cos = , cos = 2 1
cosx= 2 1 cos x k 2 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 61
WWW.DAYHOCTOAN.VN
c) 2 cos 2 x sin 2 x cos x sin x cos2 x 2(sin x cos x)
Giải
a) tan x sin 2 x cos 2 x 2 2 cos x
1
0 . Điều kiện : cos x 0 . Phương trình :
cos x
sin x 2 cos 2 x 1 1 2 cos 2 x 2 cos 2 x 1
sin 2 x cos 2 x 2 0 s inx cos 2 x 2 0
cosx cosx cosx cosx
cos2x cos2x 2 sinx
sinx cos 2 x 2 0 cos2x 1 0
cosx cosx cosx cosx
k
cos2x=0 2 x k x k
2
2
4 2 x k Z
sinx+cosx=2 4 2
a b 1 2 c x
2 2 2
4
c/ 2 cos 2 x sin x cos x sin x cos x 2(sin x cos x)
2 2
x
e) cos3 x cos2 x 2 sin x 2 0 f) 2 cos x 2 tan
2
Giải
a) tan x sin x 2 sin x 3(cos2 x sin x cos x) . Điều kiện : cos x 0 . Phương trình :
2 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 62
WWW.DAYHOCTOAN.VN
x=- 4 k
k Z
x= k
3
sinx 0 sinx 0
b) sin 2 x(cot x tan 2 x) 4 cos2 x . Điều kiện : * .
sin2x 0 cosx 0
cos x s in2 x
Khi đó phương trình trở thành : 2sin xcosx( ) 4 cos 2 x 0
s inx cos2x
2
s in 2 x 2
s in 2 x 2sin 2 x cos2x
2cos 2 x+ 4 cos 2 x 0 2 cos 2 x 0 2 cos 2 x 0
cos2x cos2x cos2x
1
1 cos2x-cos2x=0 cos2x= 2 x k 2 x k k Z
2 3 6
( Vì cosx khác 0 và cả hai nghiệm trên thỏa mãn điều kiện (*) )
1 2 sinx 0
c) 48 (1 cot 2 x cot x) 0 . Điều kiện : * . Khi đó :
cosx 0
4 2
cos x sin x
1 2 co 2 x cos x 1 2 cos x
48 4
2 (1 ) 0 48 2 ( )0
cos x sin x sin 2 x.s inx 4
cos x sin x 2sin 2 x.cosx
1 1 1
48 4
4 0 cos 4 x sin 4 x 48sin 4 x cos 4 x 0 1 sin 2 2 x 3sin 4 2 x 0
cos x sin x 2
1
t
t sin 2 x 0 t 1 2
k
2
1
2 sin 2 2 x cos4x=0 x= k Z
6t t 2 0
t 2 0(loai) 2 8 4
3
3 3 1 cos4x 5 3cos 4 x
d) sin 6 x cos6 x cos 4 x 1 sin 2 2 x cos4x cos4x=1-
4 4 2 8
k
8cos 4 x 5 3cos 4 x cos4x=1 4x=k2 x= k Z
2
e) cos3 x cos2 x 2sin x 2 0 cos2 x cosx-1 2 sinx-1 0
1 sin 2 x cosx-1 2 sinx-1 0 1 sinx 1 sinx cosx-1 2 0
s inx=1
1 s inx=0 s inx=1 s inx=1
1-t 2 2
cosx-sinx+sinxcosx-2=0 t 20 t 2t 3 0 '=1-3=-2<0
2
sinx=1
sinx=1 x= k 2 k Z
x 2
x x
f) 2 cos x 2 tan . Điều kiện : cos 0 x k 2 * . Khi đó phương trình :
2 2
x x
sin sin
2 cos x 2 2 2 1 2 cos 2 x sin 2 x 0
x x
cos cos 2 2
2 2
x x 2 x x x x x x x
cos sin cos sin 0 cos sin 2 cos 2 sin cos 0
2 2 cos x 2 2 2 2 2 2 2
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 63
WWW.DAYHOCTOAN.VN
x
x x 1 cosx 1 tan 1 x
cos sin 2 sin x 0 2 k
2 2 2 2 2 4
s inx+cosx+5=0
x k 2 k Z . { Vì : Phương trình : sinx+cosx+5=0 vô nghiệm )
2
Bài 24. . Giải các phương trình sau:
a) cos3x 2 cos2 3 x 2(1 sin 2 2 x) b) sin x sin 2x sin 3x 0
c) cot x tan x sin x cos x d) sin 3x cos2x 1 2 sin x cos2x
Giải
a) cos3x 2 cos 3 x 2(1 sin 2 x) Ta có nhận xét sau :
2 2
1 1 cos 3x 2 cos 3x 4 VT 2
2
VT 2 cos 3x 2 cos 2 3x 2 2
VP 2(1 sin 2 2 x) 2
k
cos3x= 2-cos 2 3x cos 3x 1 cos6x=-1
2 x 1
6 3
Vậy chỉ xảy ra khi : .
sin 2 x 0
2
sin 2 x 0 sin2x=0 x l
2
2
Nếu phương trình có nghiệm thì tồn tại k,l thuộc Z sao cho :
k l 3l 1 l 1
1 2k 3l k l .
6 3 2 2 2
Để k là nguyên thì ta chọn : l 1 2n l 2n 1 .
2n 1 n n Z
Thay vào (2) nghiêm : x
2 2
b) sin x sin 2 x sin 3x 0 sin 3x sinx sin 2 x 0 2sin 2 x cos x sin 2 x 0
sin 2 x 0 2 x k 2 x k
sin 2 x 2 cos x 1 0 k Z
cosx=- 1 x 2 k 2 x 2 k 2
2 3 3
sinx 0
c) cot x tan x sin x cos x . Điều kiện : * . Khi dó phương trình :
cosx 0
cos x sin x cos 2 x sin 2 x
sin x cos x s inx+cosx 0
s inx cosx s inxcosx
t anx=-1
cosx sin x s inx+cosx=0
s inx+cosx 1 0 1 t2
s inxcosx cosx-sinx-sinxcosx=0 t 0
2
t anx=-1 t anx=-1
t anx=-1
2 t 1 2 2(loai)
2cos x+ 2 1
t 2t 1 0 t 2 1
4
t anx=-1
x=- k x=- k
2 1
2 1
4 4
k Z ; cos =
cos x+ 2
4 x+ k 2 x k 2
2 4 4
d) sin3x cos 2x 1 2sin x cos 2x sin3x cos2x=1+sin3x-sinx 1-cos2x-sinx=0
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 64
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sinx=0 x k
2sin x-sinx=0 k Z
x k 2 x 5 k 2
2
sinx= 1
2 6 6
Bài 25. . Giải các phương trình sau:
1 1
a) 2 cos 2 x 8 cos x 7 b) cos3x cos3 x sin 3x sin 3 x cos3 4 x
cos x 4
c) 9 sin x 6 cos x 3sin 2x cos2x 8 d) sin 3 x cos3x cos3 x sin 3x sin 3 4 x
Giải
1
a) 2 cos 2 x 8 cos x 7 . Điều kiện : cosx 0 . Khi đó phương trình trở thành :
cos x
1
4 cos 2 x 8cos x 5 4 cos3 x 8cos 2 x 5cosx-1 0
cos x
cosx=1 cosx=1
cosx-1 4cos 2 x 4cos x 1 0
4cos x 4cos x 1 0 2cos x 1 0
2 2
cosx=1 x k 2
k Z
cosx= 1 x k 2
2 3
1
b) cos 3 x cos3 x sin 3 x sin 3 x cos 3 4 x
4
cos 3x 4 cos x sin 3 x 4sin x 4 cos 4 x 1
3 3 3
cos4x=0 cos4x=0
1 3cos4x 4 cos 4 x 1 cos4x 4cos 4 x 3 0
3 2
2 1+cos8x 3 cos8x= 1
2
k
4x= 2 k x= 8 4
k Z
8x= k 2 x= k
3 24 4
c) 9sin x 6cos x 3sin 2 x cos 2 x 8 9sin x 9 6cos x 6sin xcosx 1 cos 2 x 0
9 sin x 1 6cos x 1 sin x 2cos2 x 0 9 sin x 1 6cos x 1 sin x 2 1 sin 2 x 0
sinx=1
sin x 1 9 6cos x 2 1 sin x 0 sinx=1 x= +k2 k Z
6cosx+2sinx=-11 2
Vì : 6cosx+2sinx=-11 vô nghiêm - a 2 b2 36 4 40; c 2 11 121 a 2 b2 c 2
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 65
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Bài 26. . Giải các phương trình sau:
a) sin x sin 2 x sin 3 x sin 4 x cos x cos2 x cos3 x cos4 x
sin 2 2 x cos4 2 x 1
b) 2 sin x sin x cos x cos x 1
2 2
c) 0
sin x cos x
Giải
a) sin x sin 2 x sin 3 x sin 4 x cos x cos2 x cos3 x cos4 x
cos x s inx cos 2 x sin 2 x cos3 x sin 3 x cos 4 x sin 4 x 0
cosx-sinx=0
cos x s inx cos x sin x 1 s inx cos x cos x sin x 0
2 sinx+cosx s inxcosx+1=0
t anx=1 t anx=1 t anx=1
t anx=1
2 t=-2+ 3
2t+ t 1 1=0 2 sin x 3 2
2
t 4t 1 0
2 t 2 3 2 4
x= 4
t anx=1
x= 4 32
32 x k 2 k Z ;sin
sin x x 4 2
4 k 2
x 3 k 2
2 4
4
b) 2 sin 2 x sin x cos x cos2 x 1
3 1 3
2 1 cos2x sin 2 x 1 cos2x 2 3cos 2 x sin 2 x 3 cos 2 x sin 2 x
10 10 10
3
x k cos = ;
3 2 x k 2 10
cos 2 x cos 2 k Z;
10 2 x k 2 x 3
k cos =
2 10
sin 2 2 x cos4 2 x 1
c) 0 . Điều kiện : s inxcosx>0 sin2x>0 0<2x< 0<x< *
sin x cos x 2
1 k
sin 2 2 x cos 4 2 x 1 0 1 sin 2 4 x 1 0 sin 4 x 0 x
2 4
Khi biểu diễn nghiệm trên tren vòng tròn đơn vị .Ta thấy chỉ có 2 đỉnh cung thỏa mãn
3 x 4 2n
điều kiện là : ; n Z
4 4 x 3 2n
4
Bài 27. . Giải các phương trình sau:
a) 2 sin 3 x cos 2 x cos x 0 b) 1 cos3 x sin 3 x sin 2 x
c) 1 cos x cos2x cos3x 0 d) cos x cos2x cos3x cos4x 0
e) cos2 x sin 3 x cos x 0 f) cos x sin x | cos x sin x | 1
Giải
a) 2sin x cos 2 x cos x 0 2sin x- 1-2sin 2 x cosx=0 2sin 3x-2sin 2 x cosx-1=0
3 3
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 66
WWW.DAYHOCTOAN.VN
cosx=1 cosx=1
1 cosx 2 1 cosx sinx-1 1 =0
2 sinx-cosx +sin2x-3=0 2t 1-t -3=0
2
cosx=1 cosx=1
2 cosx=1 x=k2 k Z
t 2t 2=0 ' 1 2 0
b) 1 cos3 x sin 3 x sin 2 x 1 sin 2 x cosx-sinx 1 sinxcosx 0
cosx sin x cosx-sinx 1 s inxcosx 0 cosx sin x cosx-sinx 1 s inxcosx 0
2
x= 4 k x= 4 k
t anx=1
x k 2 x k 2 k Z
sin x 1 4 4 2
4 2 5 x k 2
x k 2
4 4
c) 1 cos x cos 2 x cos3x 0 1 cos2x cos3x+cosx 0
cosx=0
2 cos 2 x 2 cos 2 x cos x 0 2 cos x cosx+cos2x 0
cos2x=-cosx=cos x
x k
x 2 k
2
k 2
2x= x k 2 x= k Z
3 3
2 x x k 2 x k 2
d) cos x cos 2 x cos3x cos 4 x 0 cos3x+cosx cos4x+cos2x 0
cosx=0
2 cos 2 x cos x 2 cos 3 x cos x 0 2 cos x cos2x+cos3x 0
cos3x=-cos2x=cos -2x
x= 2 k
x= 2 k
k 2
3x= 2 x k 2 x= k Z
5 5
3x 2 x k 2 x k 2
e) cos2 x sin3 x cos x 0 cosx cosx+1 sinx 1-cos 2 x 0
cosx=-1
cosx+1=0
cosx+1 cosx s inx 1-cosx 0 t 2 1
sinx+cosx-sinxcosx=0 t- =0
2
cosx=-1 cosx=-1 cosx=-1
cosx=-1
2 t=1- 2
2 sin x 1 2 1 2
sin x cos
t -2t-1=0 t=1+ 2 2
4 4 2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 67
WWW.DAYHOCTOAN.VN
x=- +k2 x=- +k2
x k 2 x k 2 k Z
4 4
5
x k 2 x k 2
4 4
f) cos x sin x | cos x sin x | 1 .
t2 1
Đặt : t s inx+cosx ;0 t 2 * t 2 1 2sin xcosx sinxcosx=
2
t 2 1 t 1
t 1 0 t 2 2t 3 0 t 1
2 t 3 0(loai)
1
2 sin x 4 1 sin x 4 x k 2 x k 2
2
s inx+cosx 1 2
1 x k 2 x k 2
2 sin x 1 sin x
4 4 2 2
k
Thu gọn 4 nghiệm trên ta được : x k Z là nghiệm của phương trình .
2
Bài 28. Giải các phương trình sau:
a) 2 cos2x 5sin x b) sin 3 x cos3 x 2(sin5 x cos5 x)
c) sin 2 x cos2 2 x cos2 3 x d) 8 cos3 x cos3x
3
Giải
t s inx; t 1 1
t
a) 2 cos 2 x 5sin x 2 1 2sin x 5sin x 2
2
2
2t 5t 3 0
t 3 1
1
Vậy phương trình có nghiệm : cosx=- x k 2 k Z
2 3
b) sin 3 x cos3 x 2(sin 5 x cos5 x) sin 3 1 2sin 2 x cos3 x 2cos 2 x 1
cos2x=0
cos2x=0 cos2x=0
cos2x sin x cos x 0
3 3
tanx=1
sinx-cosx 1 sinxcosx 0 sin2x=-2 tanx=1
k
2x= 2 k x= 4 2 k
. Thu gọn 2 nghiệm trên ta được : x k Z
x= k x= k 4 2
4 4
d) 8cos3 x cos3x 2 cos 3x+ 3cos x cos3x
3 3
2cos3x+6cos x cos3x 2cos x cos3x . Đặt : y x x y *
3 3 3 3
Thay vào ta có : 2cos y cos3 y- cos 3y- cos -3y cos3y
3
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 68
WWW.DAYHOCTOAN.VN
cosy=0
Do đó : 2 cos y 4 cos3 y 3cos y 0 cosy 4cos 2 y 3 0
2 1+cos2y 3 0
x= 6 k
cosy=0 y= 2 k y= 2 k x= 2 3 k
1 x=- k (k Z )
cos2y= 2y= k 2 y= k x= k 6
2
3 6 6 3 x k
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 69
WWW.DAYHOCTOAN.VN
d) 1 3 tan x 2 sin 2x . Điều kiện : cos x 0 . Khi đó phương trình trở thành :
sin x
1 3 4sin xcosx cosx+3sinx=4sinxcos 2 x . Chia 2 vế phương trình cho cos3 x 0
cosx
1 sinx sinx t t anx
t t anx
Ta được : 3 2
+3 =4
cos 2 x cos3 x cosx
1+t 2
3t 1 t 2
4t 0 3t t t 1 0
t t anx
t 1 0 t 1
2 t anx=-1 x=- k
t+1 3t 2t 1 0 3t 2t 1 0 ' 1 3 2 0
2
4
x2
c) 4 cos3 x 3 2 sin 2 x 8 cos x d) 1 cos x
2
sin 3 x sin 5 x
e) sin 3 x 2 sin x f)
4 3 5
Giải
cosx 0
a) sin 3x cos x cos 2 x(tan 2 x tan 2 x) . Điều kiện : * . Khi đó phương trình :
cos2x 0
sin 2 x sin 2 x cos2x.sin 2 x
sin 3x cos x cos 2 x cos x cos 2 x cosxsin2x
cos 2 x cos2x cosx
cos2x.sin 2 x cos2x.sin 2 x sin 3x s inx
sin 3x cosxsin2x=
cosx cosx 2
b) 9 sin x 9 cos x 10 . Đặt : t 9cos x 1 t 9 * . Khi đó phương trình trở thành :
2 2 2
9cos x 1
t 1 cos 2 x 0 x k
2
9 cosx=0
t 10 t 10t 9 0
2
2 2 2
t t 9 9cos x 9 cos x 1 sinx=0
x k
c) 4 cos3 x 3 2 sin 2 x 8 cos x
Nhận xét : cosx=0 là nghiệm của phương trình do đó pt có nghiệm : x k .
2
Khi cosx 0 Ta chia 2 vé phương trình cho cos3 x 0 , ta được phương trình :
4cos2 x 6 2 sin x 8 4 1 sin 2 x 6 2 sin x 8 4sin 2 x 6 2 sin x 4 0
t s inx; t 1
x k 2
t s inx; t 1 2
2 s inx= 4
k Z .
4t 6 2t 4 0 t
2
t 2 1 2 3
2 x k 2
4
x2 x2 x 0 x 0
d) 1 cos x 1 cosx= x 0.
2 2 cosx=1 x=k2
Phương trình có nghiệm duy nhất : x=0
e) sin 3 x 2 sin x . Đặt : y x x y * . Thay vào phương trình ta có :
4 4 4
WWW.DAYHOCTOAN.VN
Trang 70
WWW.DAYHOCTOAN.VN
sin 3 y 2 sin y sin y cosy siny sin 2 y 1 cosy=0 sinycos 2 y cosy=0
4
cosy=0
cosy 1-sinycosy =0 cosy=0 y= k x k k Z
sin2y=2>1 2 4
sin 3 x sin 5 x
f) 5sin 3 x 3sin 5 x 2sin 3 x 3 sin 5 x sin 3 x
3 5
2sin 3x 3.2cos 4 x sin x 2 3sin x 4sin 3 x 6sinxcos4x=0 sinx 6-4sin 2 x 6cos 4 x 0
s inx=0 s inx=0
s inx=0
6-2 1-cos2x 6 2 cos 2 x 1 0 cos2x=1 cos2x=- 5
2 2
12 cos 2 x-cos2x-10=0
6
-Trường hợp : sinx=0 x=k
- Trường hợp : cos2x=1 2x=k2 x=k
5
- Trường hợp : cos2x=- cos 2x= +k2 x= k
6 2
x k
5
Tóm lại phương trình có nghiệm là : k Z ; cos =-
x k 6
2
WWW.DAYHOCTOAN.VN Trang 71