Ahadiyyet Risâlesi

©İlk Harf Yayınevi, 2012 İbn Arabî

Kitabın tüm yayın hakları "İlk Harf Yayınevi"ne aittir.
İlk Harf Yayınevi, ...
Tasavvuf Serisi, ...
ISBN
978-605-5457-...-..
Özgün adı:
................................
Yazar
İbn Arabî

Ahadiyyet Risâlesi
Tercüme
İbn Arabî • Ahadiyyet Risâlesi

Hüseyin Şemsi Ergüneş

Yayına Hazırlayan:
Ercan Alkan
Yayın Yönetmeni/Editör
Ersan Güngör
Sayfa Düzeni
İrfan Güngörür Tercüme:
Kapak Tasarımı Hüseyin Şemsi Ergüneş
Sercan Arslan
Basım Tarihi
1. Baskı, İstanbul, Ekim 2012
Baskı / Cilt
Şenyıldız Yay. Matbaacılık Ltd. Şti. Yayına Hazırlayan:
Gümüşsuyu Cad. No: 3, K: 2 Topkapı/İstanbul Ercan Alkan
Tel: 0212 483 47 92 (Sertifika No: 11964)

İLK HARF YAYINEVİ

Genel Dağıtım
Çelik Yayınevi
(Sertifika No, 14710)
Ticarethane Sokak No: 59 Cağaloğlu - Fatih / İstanbul
Tel: +90 212 511 28 11 - 513 73 19 • Fax: +90 212 511 28 12
www.celikyayinevi.com • info@celikyayınevi.com
.

İçindekiler

Takdîm ................................................................................................................ 7

Ahadiyyet Risâlesi
Mutlak Tevhid Hakkında ....................................................................... 17
Cenâb-ı Hakk’ı Görme ve Bilme Hakkında ................................. 21
Vücûd ve Fenâ Hakkında ...................................................................... 25
Şirk Hakkında .............................................................................................. 31
Mâsivâ Hakkında ....................................................................................... 35
Ölmeden Önce Ölmek Hakkında ...................................................... 47
Nefsi Bilmenin Fâidesi Hakkında ..................................................... 51
Vücûd ve Adem Hakkında .................................................................... 55
Vuslat Hakkında ......................................................................................... 61
Hakîkî Fâil Hakkında ............................................................................... 69
Ayniyyet ve Gayriyyet Hakkında....................................................... 73
Vücûd Dâiresi Hakkında........................................................................ 81
Şevk ve Aşk Hakkında ............................................................................ 85
Tecellî ve Zuhûr Hakkında ................................................................... 89
Hakîkat-ı Vücûd Hakkında ................................................................... 93
Bibliyografya ................................................................................................ 97
Âyet İndeksi .................................................................................................. 99
Hadîs İndeksi ............................................................................................ 100
Karma İndeks ........................................................................................... 101
Lügatçe ......................................................................................................... 105
Ek..................................................................................................................... 113 Takdîm

Zuhûr-ı tû bi-men est ve vücûd-ı men ez tû

Ve leste tazharu levlây lem ekun levlâke

Senin zuhûrun benimledir; benim vücûdum da Sen’dendir.

Eğer ben olmasaydım, Sen zâhir olmazdın; Sen olmasaydın,
ben vücûd bulmazdım.1

A hadiyyet Risâlesi, İbn Arabî’ye nispet edilen muh-

tasar bir eserdir. “Nefsini bilen Rabbini bilir. –men
arefe nefsehû fe-kad arefe rabbehû” hadîsinin mutlak varlık
ve tecellîleri açısından bir şerhi niteliğinde olan eser, ta-
savvufun nazarî konuları hakkında pek çok konuya atıfta
bulunması sebebiyle sûfî çevrelerde yüzyıllar boyunca
İbn Arabî’ye atfen okunmuştur. Risâle, mutlak tenzih ya
da İbn Arabî çizgisini sürdüren Ekberî mektebe mensup
1
Muhammed Şîrîn-ı Mağribî’ye (v. 809/1407) âit bu beyit için bkz.
Ahmed Avni Konuk, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, II, s. 71.

7 
 İbn Arabî  Ahadiyyet Risâlesi
müelliflerce “lâ-taayyün” adı verilen ve varlık adına hiçbir
belirişin sözkonusu olmadığı mertebenin temel unsurla-
rını beyân eden hamd cümleleriyle başlar. Risâlenin baş-
langıç cümleleri âdetâ “Şimdi de öyledir. –el-ân kemâ kân”
ifâdesinin bir şerhi mâhiyetindedir. Bilindiği üzere Peygam-
ber Efendimiz (a.s.) bir hadîs-i şeriflerinde “Allah vardı,
O’nunla birlikte hiçbir şey yoktu –kânellâh ve lem yekün
maahû şey’” buyurmuşlar, sûfîler ise bu ibâreye tevhîd ile
tahakkuk edişlerine bağlı olarak “Şimdi de öyledir. –el-ân
kemâ kân” ikrârını eklemişlerdi. Yâni: “O vardır, O’nunla
birlikte ne önce, ne sonra, ne yakın, ne uzak, ne nasıl, ne
nerede, ne ân, ne vakit, ne üst, ne alt, ne kevn ve ne de
mekân vardır. Allah var idi, başkaca bir şey yok idi. Şimdi
de daha önce olduğu hâl üzeredir.” Dolayısıyla da tenzih ve
teşbihin tevhidde bir dengeye kavuşması açısından dikkat
çekici konular olan Hakk’ı bilme ya da görme gibi husus-
lar, risâlede dâimâ selbî bir yolla, yâni Hakk’ı kendinden
gayrı bilen ve gören bir başkanın varlığı söz konusu ola-
mayacağı üzerinden îzâh edilir. Çünkü Mutlak varlık söz
konusu olduğunda bir başkaya varlık atfetmek mümkün
değildir. İşte bu, risâlede üzerinde durulacak olan bütün
meselelerin temel ilkesidir ve müellif tasavvufun tüm me-
selelerine bu ilkeye tatbik edecek şekilde konuyu ele al-
maktadır. Meselâ tasavvuf literatüründe önemli bir yere
sahip olan Hak ile kulları arasında var bulunan nurânî ve
zulmânî perdeler mevzûsunu ele alalım. Burada zihin-
lerde uyanacak olan ikilik ya da gayriyyet risâlede şu cüm-
lelerle izâle edilir: “O’nu O’ndan başka hiç bir şey perde-
leyemez. O’nun perdesi kendi varlığıdır, kendi varlığını
vahdâniyyetiyle keyfiyeti bilinmeyen bir tarzda örter.”
 8
Ahadiyyet Risâlesi  Takdîm 
Risâlet konusu da benzer şekilde değerlendirmeye tâbi tu-
tulur: “Nebîsi O’dur, resûlü O’dur, risâleti O’dur. Kendisini
kendisiyle, kendisinden kendisine herhangi bir sebep ve
vâsıta olmaksızın gönderen O’dur. Gönderen ile gönderilen
arasında herhangi bir farklılık söz konusu değildir.” Aynı
şekilde, fenâ, mârifet, rü’yet, şirk, nefs, nefsi bilme, mâsivâ,
isim-müsemmâ, varlık-yokluk, seyr ü sülûk vb. konular bu
minvalde, mezkûr ilkeden hareketle îzâh edilir.
Eski tâbirle “muhtasar ve müfîd” bir nitelikte olması
dolayısıyla kütüphânelerde pek çok yazmasına rastladı-
ğımız Ahadiyyet Risâlesi her nasılsa İbn Arabî’ye nispetle
şöhret bulmuştur.2 Dolayısıyla da eser üzerine yapılan
şerhler ve tercümelerde risâlenin müellifi olarak İbn Arabî
görünmektedir. Fakat eserin gerçek müellifi Abdullah b.
Mes’ud Balyânî’dir (ö. 686/1288).3 Balyânî, Sühreverdiyye
tarîkatına mensup bir sûfîdir, kaynaklarda Ahadiyyet Risâlesi
2
Her ikisi de Hüseyin Şemsi Bey tarafından tercüme edilmiş olan
Şeceretü’l-Kevn ve Tuhfetü’s-Sefere’nin neşirlerine yazılan giriş kı-
sımlarında bir eserin ne için İbn Arabî’ye atfedildiği konusu çeşitli
yönleriyle ele alınmıştır. Bkz. Varlık Ağacı –Şeceretü’l-Kevn– (haz. Er-
can Alkan, M. Nedim Tan, O. Sâcid Arı), İstanbul: İz, 2010, s. 11-28;
Hakikat Yolcularına Rehber –Tuhfetü’s-Sefere– (haz. M. Nedim Tan),
İsntabul: İz, 2011, s. 11-20.
3
Bu tespit, kendisi de yetkin bir İbn Arabî uzmanı olan Michel Chod-
kiewicz tarafından yapılmıştır. Chodkiewicz Ahadiyyet Risâlesi’ni
Fransızca’ya tercüme etmiştir. Bu çalışmanın girişinde risâlenin
İbn Arabî’ye ait olamayış nedenlerini tek tek ele almaktadır. Bkz.
Awhad al-dīn Balyānī, Épître sur l’Unicité Absolue (présentation
at traduction de l’arabe par Michel Chodkiewicz), Paris: Les Deux
Océans, 1982 [Abdullah b. Mes’ud Balyânî, Mutlak Birlik –Nefsini
Bilen Rabbini Bilir– (haz. Ali Vasfı Kurt), İstanbul: İnsan Yayınları,
2003].
9 
 İbn Arabî  Ahadiyyet Risâlesi
dışında kendisine ait bir Dîvân’dan söz edilse de bu eser
günümüze ulaşmamıştır. Ancak terceme-i hâline yer ve-
ren tabakāt türü eserlerde Dîvân’ındaki şiirlerinden bir
kaçı iktibâs olunmuştur ki bu mısrâlar Balyânî’nin tasav-
vuf anlayışını güzel bir şekilde yansıtmaktadır:
Allah, Allah! Hak’tan gayrı mevcûd yoktur
Ne ki mâbûdun dışında bu sırra vâkıf olan yoktur
* * *
Hakîkat Allah’tan gayrı görmek revâ değildir
Zîrâ hiç şüphesiz her iki âlem Allah’tan gayrı değildir
Âlem O’dur demiyorum, değil mi ki
O’na yapılan bu nispet revâ değildir
Daha önce Türkçe’de farklı tercümeleri bulunan Ahadiyyet
Risâlesi’nin elinizdeki bu yayını son dönem melâmîlerinin
büyüklerinden Hüseyin Şemsi Ergüneş’e (ö. 1968) aittir.
Hüseyin Şemsi Bey’in tercümeye esas aldığı metin, eserin
gerek matbû Arapça yayınları gerekse Türkçe’deki diğer
tercümelerden bir takım farklılıklara sahiptir. En önemli
fark, risâlenin son kısmında yer alan “Dâiretü’l-Vücûd” baş-
lıklı bölümdür. Bu bölüm, Balyânî’nin eserinin bir parçası
da olabilir veya onun bir öğrencisi ya da başka herhangi
bir sûfî tarafından Balyânî’nin metnine yapılmış bir zeyl de
olabilir. Ancak her iki metin arasında üslup ve konu ben-
4
zerliğinin varlığı gözden kaçmamaktadır. Bu bölüm dola-
yısıyla Hüseyin Şemsi Bey’e ait tercüme kanaatimizce ay-
rıcalıklı bir vasfa sahiptir. Tercümeyi yayına hazırlarken
şu hususlara dikkat ettik:
5
 10
Ahadiyyet Risâlesi  Takdîm 
1. Hüseyin Şemsi Bey’in tercümeye esas aldığı metinde
olmayan ancak Ahadiyyet Risâlesi’nin matbu nüsha-
larından hareketle metni tamamlayacağını düşündü-
ğümüz bir takım ifadeler tarafımızdan köşeli paran-
tez [ ] içerisinde metne eklenmiştir.
2. Matbu ve el yazması nüshalarla karşılaştırdığımız za-
man Hüseyin Şemsi Bey’in kullanmış olduğu nüsha
bir takım farklılıklar taşımaktadır. Özellikle anlam
farklılığı doğuracak cümle ve kelime değişiklikle-
rinde Hüseyin Şemsi Bey’in tercümeye esas aldığı
nüsha ile matbu iki Arapça nüsha arasındaki bir ta-
kım farklılıklar dipnotlarda Nüsha I ve Nüsha II şek-
linde gösterilmiştir.4
3. Ayrıca metinde kapalı olabilecek bâzı hususları daha
önce tarafımızdan yayına hazırlanmış olan Es’ad
Erbilî’nin Ahadiyyet Risâlesi tercüme ve şerhinden
iktibaslarla daha anlaşılır kılmaya çalıştık.5
4. Metnin okuyucu tarafından tâkibini daha da kolay-
laştırmak amacıyla başlıklandırmalar yapılmış, metin
içerisinde geçen âyet ve hadislerin tahrici verilmiştir.
Nüsha I: İbn Arabî, “Fî Ma’nâ Kavlihi Sallallâhu Aleyhi ve Sellem
Men Arefe Nefsehû Fekad Arefe Rabbehû”, er-Risâletü’l-Vücûdiyye
içinde (thk. Âsım İbrâhim Keyyâlî), Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,
2007 s. 35-46; Nüsha II: İbn Arabî, “Risâletü’l-Vücûdiyye Fî Beyâni
Men Arefe Nefsehû Fekad Arefe Rabbehû”, Kitâbü’l-Müvâzeneti li-
Hatmi’l-Velâyeti’l-Muhammediyye içinde (thk. Saîd Abdülfettâh),
Kâhire: Mektebetü’s-Sekāfetü’d-Dîniyye, 2009, s. 313-333.
İbn Arabî, Tevhîd Risâlesi -Nefsini Bilen Rabbini Bilir- (tercüme ve
şerh: Es’ad Erbilî, haz. Ercan Alkan), İstanbul: Hayykitap, 2011.
11 
 İbn Arabî  Ahadiyyet Risâlesi

5. Tam olarak okuyamadığımız bir kaç kelimenin ya-

nına (?) işareti koyduk.
Bu vesîleyle eserin müellifini ve mütercimini rahmet ve
minnetle yâd ediyor, tercümenin bir nüshasını gönderme
lütfunda bulunan Muhyiddin Ergüneş Beyefendi’ye ve ça-
lışmanın çeşitli aşamalarında yardım ve desteklerini gör-
düğüm kıymetli dostlarım M. Nedim Tan ve K. Yusuf Ünal’a
teşekkürlerimi sunuyorum.

Ercan Alkan

Ahadiyyet Risâlesi

 12