‫از جنبش ‪98‬‬

‫تا ‪ ...‬رامش کرونا‬

‫دفتر چهارم از روزنوشتهای تلگرامی سال ‪1398‬‬
‫علی طایفی‬

‫انتشار‪ :‬زمستان ‪1399‬‬

‫‪https://t.me/alitayefi1‬‬
‫‪1‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫فهرست مطالب‬

‫صفحه‬ ‫عنوان‬

‫بجای مقدمه ‪3 .......................................................................................................................................................................................‬‬

‫فصل اول‪ :‬سنجشگری اجتماعی مسایل جنسیتی و روابط جنسی‬

‫‪ o‬زنان ایرانی چندبار مستضعف اند! ‪5 ..............................................................................................................................‬‬
‫‪ o‬انجمن جامعه شناسی و مسیله تعرض جنسی اساتید در دانشگاه ها ‪6 .................................................................‬‬
‫‪ o‬پیامدهای آزار جنسی و توبیخ یک فیلسوف ‪8 ............................................................................................................‬‬
‫‪ o‬جامعه ایران ‪ ،‬جامعه متجاوز‪ ،‬تجاوز شده! ‪9 ................................................................................................................‬‬
‫‪ o‬انجمن های دانشجویی و پدیده اجتماعی زیپ ‪10 ......................................................................................................‬‬
‫‪ o‬ساختار مردساالری و هراس مردانه ‪11 .........................................................................................................................‬‬
‫‪ o‬خانه ناامن ترین کانون حیات اجتماعی ‪12 .................................................................................................................‬‬
‫‪ o‬روز جهانی هشت مارس‪ :‬چه نباید کرد! ‪13 ................................................................................................................‬‬
‫‪ o‬بکارت و مرارت‪ :‬رویکردی جامعه شناختی به یک سیستم‪14 ..................................................................................‬‬

‫فصل دوم‪ :‬سنجشگری اجتماعی فرهنگ‪ ،‬آموزش و علم و مسایل آن‬

‫‪ o‬مسلمانان در دنیای مسیحیت‪ :‬تضادهای تمدنی به کدام سو میرود؟ ‪18 .............................................................‬‬

‫‪ o‬نظام سرهنگی در توسعه فرهنگی ‪21 ...........................................................................................................................‬‬
‫‪ o‬یک جنبش و سه نهاد‪ :‬حشدالشعبی‪ ،‬موسسه تحقیقات اجتماعی و انجمن جامعه شناسی‪23 ........................‬‬
‫‪ o‬ضرورت های همگرایی جنبش برابری خواه ‪25 .........................................................................................................‬‬
‫‪ o‬حکومت سوگ‪ :‬از هراس تا همبستگی اجتماعی ‪28 ..................................................................................................‬‬
‫‪ o‬مصایب افغان های ایرانی و ایرانیان افغان ‪32 ............................................................................................................‬‬

‫فصل سوم‪ :‬سنجشگری اجتماعی دین و سیاست‬

‫‪ o‬خودکشی یک جامعه شناس‪ ،‬تیر خالص جامعه شناسی! ‪33 ................................................................................‬‬

‫‪ o‬آسیب شناسی اجتماعی احزاب در ایران ‪34 ............................................................................................................‬‬
‫‪ o‬تحریم فوتبال و قتل سحر خدایاری زیر نام خودسوزی ‪39 ...................................................................................‬‬
‫‪ o‬به خشونت و جرم اعدام پایان بخشید ‪40 .................................................................................................................‬‬
‫‪2‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫‪ o‬تهاجم ترکیه علیه کردها‪ ،‬جنگی نابرابر و محتوم به شکست! ‪41 ........................................................................‬‬
‫‪ o‬اسالم‪ ،‬مسیحیت و فرهنگ دمکراسی ‪42 ..................................................................................................................‬‬
‫‪ o‬تنهایی در توجیه وضع موجود تنها نیست ‪43 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ o‬دیکتاتوری دروغ‪ ،‬نظامی دروغ پرداز ‪45 ...................................................................................................................‬‬

‫فصل چهارم‪ :‬سنجشگری نظری در متن علوم و واقعیت اجتماعی‬

‫‪ o‬توانخواهان‪ ،‬قشر اجتماعی فراموش شده ‪48 ............................................................................................................‬‬

‫‪ o‬حراجی انسان‪ ،‬جراحی جامعه ‪50 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ o‬من کس دیگری هستم! مروری بر نظریه یوهان اپسلوند ‪52 ................................................................................‬‬
‫‪ o‬انقالب علیه انقالب ‪ :‬تحلیلی بر جنبش اعتراضی مردم ‪53 ...................................................................................‬‬
‫‪ o‬نقدی بر تحلیل آزاد ارمکی‪ ،‬جامعه شناس حکومتی از جنبش مردمی ‪58 .......................................................‬‬
‫‪ o‬نقش طبقه متوسط در جنبش ضد ساختار‪ :‬همگرایی یا واگرایی ‪60 ..................................................................‬‬
‫‪ o‬انجمن جامعه شناسی در حمایت از جنبش مردمی اعالم موضع کند ‪63 .........................................................‬‬
‫‪ o‬اطالق پدر جامعه شناسی ارتباطات به ساروخانی شایسته نیست ‪64 ................................................................‬‬
‫‪ o‬جامعه شناس حکومتی‪ :‬درمانده از تحلیل! ‪66 ........................................................................................................‬‬
‫‪ o‬جامعه شناس حکومتی‪ ،‬جامعه شناسی ضدمردمی ‪68 .........................................................................................‬‬
‫‪ o‬مسیله اجتماعی مردم‪ ،‬مسیله اجتماعی حکومتی ‪69 ...........................................................................................‬‬
‫‪ o‬کج فهمی جامعه شناختی‪ :‬گفتگوی دو جامعه شناس حکومتی در دفاع از ساختار قدرت ‪70 ...................‬‬
‫‪ o‬جامعه شناسی کرونا‪ :‬فروپاشی هستی اجتماعی ‪71 .............................................................................................‬‬

‫کوتاه نوشت های مصور ‪74 ..............................................................................................................................................‬‬

‫برخی نظرها ‪ ،‬پیرامون برخی حذرها ‪101 ................................................................................................................‬‬

‫فهرست موضوعی‪ :‬راهنمای بازیابی روزنوشت های تلگرامی ‪108 ...................................................................‬‬

 ‫‪3‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫جامعه شناسی را باید‬

‫از فرهنگ و مناسبات اجتماعی مردم آموخت‬

‫و آرنا نیز زند مردم ربد ‪...‬‬

‫بجای مقدمه‬
‫شورشگری و جامعهشناسی سرکوب‬

‫طرح مسیله‪ 3٠" :‬درصد مردم کشور گرسنهاند و نان خوردن ندارند ‪ 2۵ ...‬درصد جمعیت شهری ایران‬
‫حاشیهنشیناند‪1٠ ،‬میلیون و ‪2٠٠‬هزارنفر در سکونتگاههای غیررسمی ساکنند و…"‬

‫به بیان دیگر میتوان گفت سی درصد جامعه ایران معادل بیش از ‪ 25‬میلیون انسان هستند که عمدتا حاشیهنشینان شهری نیز‬
‫بشمار میروند‪ .‬بخش بزرگی از زندگی خیابانی مردان‪ ،‬زنان و کودکان‪ ،‬مصرف و فروش مواد مخدر‪ ،‬تنفروشی و خشونتهای‬
‫اجتماعی نیز میتواند متمرکز در بین این اقشار اجتماعی باشد‪.‬‬

‫از منظری دیگر میتوان گفت سی درصد جمعیت کشور یعنی بیش از ‪ 25‬میلیون نَفَر زیر خط بقا زندگیی می کنند که حیات‬
‫آنان بدالئل بدی تغذیه‪ ،‬بهداشت و درمان و بدی مسکن در خطر است و قریب سی درصد دیگر در زیر خط فقر بسر میبرند و‬
‫دارای درآمد کافی‪ ،‬ثابت و مستمر نیستند‪ .‬بنابراین قریب ‪ 60‬درصد جامعه ایران زیر خط فقر و بقا بسر می برند‪.‬‬

‫فقر سراسری جامعه اگرچه در کوتاه مدت قدرت جامعه مدنی را در احقاق حقوق پایمال شدهاش کاهش میدهد ولی در بلند‬
‫مدت زمینهساز شورشها و جنبشهایی خواهد شد که با قابلمههای خالی به میادین شهری خواهند ریخت ‪.‬‬

‫شورشهای ناشی از فقر بیتردید هویتهای اجتماعی و سیاسی خاص خود را نیز دارد زیرا این قشر وسیع اجتماعی هیچ چیزی‬
‫برای ازدست دادن ندارد جز قابلمههای پر سروصدایی که بر آن طبل اعتراض و فریاد گرسنگی‪ ،‬فقر‪ ،‬تبعیض و ستم را می کوبند‪.‬‬
‫برخی پسامدهای احتمالی فقر و حاشیه نشینی فراگیر در جامعه میتواند چنین باشد‪:‬‬

‫‪ -‬شکاف درون ملت بویژه حاشیهنشینان کشور در همسویی با حاشیهنشینان شهری افزایش مییابد و در یک گسست سیاسی و‬
‫اجتماعی‪ ،‬پدیده ملت آسیب جدی خورده و تجزیه مناطق مختلف میتواند بسترهای عینی بیشتری یابد‪،‬‬

‫‪ -‬شکاف درون ملت از نظر طبقاتی نیز رشد یافته و سبب ستیز اجتماعی و تضاد شهری با حاشیهنشینان آن میگردد و در نهایت‬
‫نرخ همبستگی اجتماعی تنزل می کند‪،‬‬
 ‫‪4‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫‪ -‬دولت نیز بنوعی به حاشیه رانده میشود‪ ،‬بدین معنا که بیاعتمادی ملی به نهادهای حکومتی روزافزون شده و تضادهای آشکار‬
‫و پنهان گسترش می یابد‪ ،‬دولت از متن جامعه خارج میشود و دو قطبی دولت‪-‬ملت عمیق تَر میشود‪،‬‬

‫‪ -‬در این رهگذر‪ ،‬ماشین سازماندهی شده قدرت درپی ساماندهی پلیس ضدشورش برآمده و نظام سرکوب خشن تَر عمل میکند‬
‫و جنبش تحولخواهی تضعیف و شورشگری شکل پرهاشجویانه مییابد‪،‬‬

‫‪ -‬خشونت در جنبشهای با قابلمه خالی (شورشهای مربوط به قابلمه و ماهیتابههای خالی در امریکای مرکزی و جنوبی در‬
‫دهههای شصت و هفتاد میالدی) افزایش می یابد و طبعا واکنش ماشین قدرت نیز شدت خواهد یافت که چند صباحی است در‬
‫تور فساد به سیاحت می پردازد‪،‬‬

‫‪ -‬در شورش‪/‬جنبشهای اعتراضی جامعه حاشیه نشین ایران‪ ،‬صدای بلند کوبیده شدن قاشق و مالقهها بر قابلمههای خالی با‬
‫صدای بلند تک تیراندازهای پلیس ضد شورش مواجه خواهد شد و کسی نمی داند حاصل این رویارویی در آینده جامعه ایران‬
‫چه سرانجامی خواهد داشت‪.‬‬

‫بنظرم با قطبی شدن جامعه و حکومت‪ ،‬دوگانه دیگری زمینه ظهور مییابد ‪:‬‬

‫یک‪ .‬یا این شورشها به فروپاشی ساختار قدرت سیاسی‪-‬دینی میانجامد و آشوب اجتماعی فراگیری در فقدان یا ضعف تشکلهای‬
‫سیاسی و صنفی بوقوع میپیوندد‪،‬‬

‫دو‪ .‬یا حکومت نظامی وجه غالب حکومت دینی را بخود گرفته و دامنه سرکوب و خفقان گستردهتَر میشود‪،‬‬

‫در این رهگذر مدار بسته "استبداد‪-‬آزادی‪-‬استبداد" یا "سرکوب‪-‬شورش‪-‬سرکوب" بازتولید میشود ‪.‬‬

‫این مقدمه چهبسا پیوندگاه تحوالت اجتماعی است که از مجموعه دفتر دوم سنجشگری مسایل اجتماعی ایران در سال ‪ 97‬تا‬
‫مجموعه حاضر دربرگیرنده تحلیلهای جامعه شناختی از وقایعی است که در سال ‪ 98‬ادامه یافت و منجر به سرکوب شدید‬
‫جنبشهای سریالی مردم توسط اوباش نظامی و امنیتی استبداد دینی گردید ‪.‬‬

‫علی طایفی‬
‫زمستان ‪1399‬‬
 ‫‪۵‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫فصل اول‪ :‬سنجشگری اجتماعی مسایل جنسیتی و روابط جنسی‬

‫زنان ایرانی چندبار مستضعف اند!‬

‫مروری بر وضعیت اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬آموزشی‪ ،‬بهداشتی و درمانی‪ ،‬حقوقی و قضایی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬علمی‪ ،‬سیاستی از یکسو‬
‫و وضعیت آنان از منظر حقوق بشر‪ ،‬خشونت در جامعه‪ ،‬تفکیک و تبعیض جنسیتی‪ ،‬زیست قومیتی و منطقه ای‪ ،‬و حقوق‬
‫شهروندی چنان اسفناک است که در مقایسه عمومی با وضعیت مردان در جامعه بحران زده ایران‪ ،‬حاکی است که زنان در‬
‫استضعاف و فقر و محرومیتی چند برابر نسبت به مردان بسر می برند ‪.‬‬

‫شاخص های مذکور اگرچه نشاندهنده رشد تدریجی نقش و موقعیت زنان نسبت به ‪ 50‬سال گذشته است ولی مقایسه شاخص‬
‫های رشد و توسعه اجتماعی واقتصادی آنان نسبت به مردان بخصوص مردان منصوب و منسوب به قدرت دینی و سیاسی نشان‬
‫از این دارد که زنان همچنان در حاشیه جامعه بسر می برند‪ .‬بمعنای دیگر در بین جمعیت بیسواد‪ ،‬حاشیه نشین شهری‪ ،‬فقیر و‬
‫محروم‪ ،‬بی خانمان و معتاد‪ ،‬آسیب دیده جنسی و جنسیتی و اتهام و تحقیر اجتماعی‪ ،‬زنان چندبار بیش از مردان مستضعف‬
‫بوده و در مراتب اجتماعی پست تری بسر می برند ‪.‬‬

‫راه رشد و توسعه فراگیر‪ ،‬پایدار و مترقی جامعه ایران بدون گشایش فرصت های برابر جنسیتی و افزایش نقش و بهبود موقعیت‬
‫اجتماعی و اقتصادی زنان و جلب مشارکت آنان در این فرایند امکانپذیر نخواهد بود‪ .‬مروری بر رشد ممالک توسعه یافته نشان‬
‫می دهد جوامعی از رشد وتوسعه پایدار برخوردارند که نرخ برابری اجتماعی زنان و مردان در آن بشدت باال بوده و تمامیت جامعه‬
‫برای نجات زیست اجتماعی دوشادوش هم مشارکت داشته اند‪.‬‬

‫‪https://gourl.page.link/T7hs‬‬
 ‫‪6‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫انجمن جامعه شناسی و مسیله تعرض جنسی اساتید در دانشگاه ها‬

‫در طی سالهای اخیر و پس از گزارش تحلیلی ام درباره آزار و خشونت جنسی دانشجویان توسط برخی مدرسان نامدار در دانشگاه‬
‫های کشور با تاکید بر حوزه جامعه شناسی‪ ،‬اخیرا گزارش های متعددی بدست رسید که گویای تهدید‪ ،‬آزار و تعرض جنسی‬
‫برخی مدرسان دانشگاه ها بنام استاد‪ ،‬علیه برخی دانشجویان در مقاطع مختلف بویژه تحصیالت تکمیلی بوده است ‪.‬‬

‫تسلط فرهنگ جنسیتی و جنسی مردانه از یکسو و انسداد روابط جنسیتی از سوی دیگر سبب شده است که مردم‪ ،‬بویژه غالب‬
‫مردان در چنین فضای بحران اخالقی و جنسی آلوده شوند‪ .‬دربرگیری این بحران جنسی شامل طیف وسیعی از مرد و زن‪ ،‬جوان‬
‫و سالمند‪ ،‬بیسواد و باسواد‪ ،‬متاهل و مجرد‪ ،‬و کاسب و دانشگاهی است‪ .‬در این میان‪ ،‬شکستن فرهنگ سکوت ناشی از ناامنی‬
‫انتشار و معرفی تعرضات جنسی به دانشجویان چنان فضای اختناقی را فراهم ساخته است که بسیاری به دالیل متعدد از افشاگری‬
‫این تعرض ها و معرفی اساتید متعرض و متجاوز اجتناب می کنند‪ .‬برخی از دالیل اصلی این فرهنگ سکوت از سوی قربانی و‬
‫فرهنگ سرکوب از سوی متجاوز عبارتند از‪:‬‬

‫✅هراس از اعمال نفوذ استاد متجاوز در عدم تایید طی مدارج تحصیلی دانشجوی قربانی و تهدید برای سنگ اندازی در فرایند‬
‫تحصیل دانشجو توسط مدرس‪،‬‬

‫✅هراس از قربانی شدن دانشجوی مورد تعرض توسط نظام حراست و کمیته های انضباطی دانشگاه ها که همواره براساس‬
‫نگرشی ضد زن‪ ،‬قربانی یعنی دانشجوی دختر را مقصر این خشونت جنسی دانسته است‪،‬‬

‫✅هراس قربانی از اعمال قدرت و نفوذ برخی اساتید بنام و سالخورده در عدم احقاق حق و بی عفتی بزرگتر برای او توسط‬
‫کسانی که سالهاست چشم و دست بر اندام دختران نواخته اند !‬

‫✅هراس از فرهنگ مسلط بیرون از دانشگاه که در آن زن مورد تعرض توسط استاد متجاوز را گناهکار دانسته و مردان را تبرئه‬
‫می سازد‪.‬‬

‫صرفنظر از دالیل متعدد عدم امکان شناسایی و بازخواست مدرسان دانشگاه ها در سراسر کشور از دانشگاه های دولتی تا‬
‫غیرانتفاعی و خصوصی‪ ،‬و توسط مدرسان دانشگاه ها در سطوح مختلف کارشناسی تا مقاطع دکترا‪ ،‬و همچنین توسط اساتید‬
‫جوان تا سالمندان بنام که در مقاطع مختلف مورد تمجید دانشگاه ها و انجمن ها قرار می گیرند‪ ،‬تاکید اصلی من در این نوشتار‬
‫بر نقش پیشگیرانه و فعال انجمن ها بویژه انجمن جامعه شناسی بعنوان نهادی علمی و صنفی است که به برخی از آنها اشاره‬
‫می کنم ‪:‬‬

‫‪ .1‬انجمن باید تدبیری برای ثبت و شناسایی تعرضات جنسی در دانشگاه ها بیاندیشد خواه از طریق ایجاد کمیته ویژه ای برای‬
‫این مهم یا فراخوان عمومی برای بررسی دقیقتر اتهامات و تهدید های جنسی در دانشگاه بویژه در فضای علمی علوم اجتماعی ‪.‬‬

‫‪ .2‬پرهیز انجمن از مشارکت دادن افراد بدنام در فعالیت های علمی وپژوهشی تا اجرایی و تشریفاتی انجمن ها در کشور‪.‬‬

‫‪ .3‬واکنش صنفی اخالقی انجمن به تعرض جنسی اساتید دانشگاه بعنوان مسیله صنفی و درون نهادی در مجموعه مراکز‬
‫دانشگاهی و پژوهشی علوم اجتماعی بویژه جامعه شناسی‪.‬‬
 ‫‪7‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫‪ .4‬واکنش عمومی انجمن در برابر تعرض جنسی در دانشگاه ها بعنوان یک مسیله اجتماعی در مراکز دانشگاهی و پژوهشی و‬
‫در متن مناسبات قدرت علمی و اجرایی ‪.‬‬

‫‪ .5‬فراخوان عمومی انجمن برای تشکیل یک کارگروه بیطرف متشکل از دانشجویان و نماینده وزارت علوم برای سنجش دامنه‬
‫این تعرضات و راهکارهای شکایت رسمی با حفظ امنیت دانشجوی شاکی و رسیدگی به موارد ذیربط جهت پیگیری حقوقی‬
‫جرایم ذیربط توسط اساتید بی اخالق‪.‬‬

‫بنظرم حتی یکبار تعرض جنسی مدرس دانشگاه به دانشجو باید تخلف و جرمی حرفه ای تلقی شده و سبب قضاوت و پیگیری‬
‫قانونی مدرس‪/‬استاد متخطی و متجاوز گردد و استاد متخطی تا زمان تحقق عدالت از موقعیت شغلی خود معلق گردد‪ .‬ادامه‬
‫سکوت انجمن در این خصوص سبب ساز تایید فضای تعرض جنسی در محافل علمی و مراکز دانشگاهی شده و فرصت های‬
‫تجاوز و تعدی توسط اساتید بی اخالق و جرایم اخالقی آنان را تقویت می سازد‪ .‬در چنین فضایی از فساد اخالقی در دانشگاه ها‪،‬‬
‫دانشجویان و اساتید صدیق و بااخالق نیز آسیب دیده و اعتبار علمی و مشروعیت حرفه ای دانشگاه و کنشگران آن تحت شعاع‬
‫قرار می گیرد ‪.‬‬

‫‪......................................................................................................................................................................................................................................‬‬

‫برخی گزارش های آزار جنسی در دانشگاهها‬

‫‪https://t.me/alitayefi1/1214‬‬

‫‪https://t.me/feminismeveryday/6942‬‬

‫‪https://t.me/alitayefi1/2175‬‬

‫تحلیل اجتماعی روایت دانشجویان از خشونت های جنسی در دانشگاه توسط اساتید‪ ،‬فروردین ‪96‬‬
 ‫‪8‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫پیامدهای آزار جنسی ‪ :‬توبیخ یک فیلسوف در دانشگاه‬

‫دانشگاه برکلی اعالم کرده است که جان سرل )‪ (John Searle‬فیلسوف نامدار فلسفه ذهن و زبان به خاطر «آزار جنسی» در‬
‫محیط دانشگاه‪ ،‬دیگر امکان استفاده از عنوان استاد این دانشگاه و دسترسی به ساختمانهای این دانشگاه را نخواهد داشت و از‬
‫جامعهی دانشگاهی برکلی به کلی اخراج شده است ‪.‬‬

‫این خبر اگرچه فقط پاسخگوی بخش بسیار اندکی از صدها سواستفاده جنسی و اخالقی در دانشگاه های جهان محسوب می‬
‫شود ولی نمایانگر یک نیروی قدرتمند در پس اعتراضاتی است که دختران قربانی سواستفاده و آزار جنسی توانستند با رسانش‬
‫صدای خود یکی از سالمندترین و قدرتمند ترین چهره دانشگاهی را بدلیل تخلف اخالقی به مجازات برسانند ‪.‬‬

‫بی تردید رویه فوق قاعدتا نباید ابزاری برای تسویه حساب های شخصی یا حکومتی از اساتید دگراندیش شود و بی تردید توجیه‬
‫کننده جو بی اعتمادی به فضای دانشگاهی و اساتید با اخالق علمی‪/‬حرفه ای نیز نیست‪ .‬بااین وصف محکومیت جان سرل‪ ،‬نشانگر‬
‫شکستن تابوی به محکمه کشاندن متعرضان جنسی حاکم در دانشگاه است که در پس قدرت‪ ،‬شهرت‪ ،‬ریش سفیدی و پدر‬
‫ساالری در ساختار فرهنگ دانشگاهی پنهان شده اند‪.‬‬

‫بزودی گزارش های دیگری از تخلفات اخالقی و جنسی برخی از مدرسان دانشگاه نسبت به دانشجویان منتشر می شود که‬
‫نمایانگر زوایای دیگری از سواستفاده از قدرت و مشروعیت علمی در دانشگاه هاست‪ .‬نمایش تعرضات جنسی در دانشگاه ها باید‬
‫تا جایی ادامه یابد که نخست نهادی برای بررسی وقایعی از این دست توسط خود دانشگاه و انجمن های علمی صنفی و دانشجویی‬
‫پیگیر این مسیله شوند و سپس فضای امنی در دانشگاه ها بستر سازی شود که هیچ استادی حق سواستفاده از موقعیت علمی‬
‫و مشروعیت حرفه ای را نیابد ‪.‬‬

‫‪http://dailynous.com/2019/06/21/searle-found-violated-sexual-harassment-policies/‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫جامعه ایران‪ ،‬جامعه متجاوز‪ ،‬تجاوز شده!‬

‫تجاوز جنسی آشکارترین و در عین حال پنهان ترین پدیده و مسیله اجتماعی است که در جامعه ایران بوقوع میپیوندد‪ .‬تجاوز‬
‫به زنان‪ ،‬کودکان‪ ،‬دگرباشان جنسی‪ ،‬پسران و تجاوز به محارم از عمده ترین این پدیده رایج در جامعه ایران است‪ .‬پیوستار تجاوز‬
‫اگرچه به تجاوز جنسی فیزیکی ختم می شود ولی دارای ابعاد کالمی‪ ،‬تعرض های جنسی روانی‪ ،‬تعدی به بدن قربانی و حیثیت‬
‫افراد است‪ .‬این تجاوز هم دارای اشکال غیرقانونی است و هم شکل و توجیه قانونی دارد ‪.‬‬

‫دامنه تجاوزگری و متجاوزان نیز پدر‪ ،‬برادر‪ ،‬شوهر‪ ،‬عمو و دایی‪ ،‬پدربزرگ‪ ،‬همسایه‪ ،‬همخویش‪/‬فامیل تا دوست‪ ،‬همکار‪ ،‬معلم و‬
‫استاد دانشگاه را در بر می گیرد و در اغلب موارد قربانی تجاوز که عمدتا کودکان‪ ،‬زنان و دگرباشان جنسی هستند در اختناق و‬
‫سرکوب فرهنگی وشرعی‪ ،‬آنرا در ترومای سکوت محفوظ میدارند ‪.‬‬

‫اما تجاوز آشکار به کودکان با اجازه نمایندگان مردم‪ ،‬قانونگذاران شرع مقدس‪ ،‬پاسداران سنت ضدانسانی و خانواده ها زیر نام‬
‫ازدواج کودک ⁩هرروزه در اقصی نقاط کشور رخ می دهد‪ .‬تجاوزی که با هلهله خانواده کودک‪ ،‬با افتخار حکومت دینی و غرور‬
‫فقهای متجاوز میسر می گردد‪ .‬جامعه بزرگساالن هم عامل تجاوز به کودکان است و هم محصول آن ‪:‬‬

‫جامعه ایران امروز جامعه ای تجاوزگر و تجاوز شده است که در فرهنگی دینمدار با حکومتی دینی مدیریت می شود ‪.‬‬

‫‪https://twitter.com/isnamedia/status/1160172339360862213?s=12‬‬
 ‫‪1٠‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫انجمن های دانشجویی و پدیده اجتماعی زیپ!‬

‫برخورد اخیر دانشگاه برکلی با یک فیلسوف متخلف گویای این است که نهاد دانشگاه محل بازکردن زیپ شلوار‬
‫استاد دانشگاه نیست‪ .‬مروری برتاریخچه کنشگری در نهادهای علمی و معرفتی نشان می دهد پدیده اجتماعی زیپ‬
‫دارای دو مفهوم تاریخی و طوالنی است ‪:‬‬

‫نخست زیپ کردن لب یا دهان اندیشه های دگرباوران در مقابل نهاد قدرت که همانا سرکوب‪ ،‬بازداشت و دوختن دهان معترض‬
‫و مخالفان است‪ .‬این اصطالح انگلیسی که در زبان تهرانی متداول شده ناظر بر بستن و دعوت به فرهنگ سکوت و خفقان است ‪.‬‬

‫دومین مفهوم اجتماعی زیپ‪ ،‬ناظر بر زیپ نکردن شلوار مردان یا تعرض و تجاوز جنسی در قدرت است که همواره در تاریخ‬
‫معاصر سبب خشونت علیه زنان از سنین کودکی تا بزرگسالی شده است‪ .‬این زیپ نکردنِ کشش های جنسی مردان‪ ،‬خواه در‬
‫نهاد قدرت در خانواده توسط برخی پدران‪ ،‬خواه در نهاد قدرت در ساختار سیاسی توسط مسیوالن کشوری و لشگری و خواه در‬
‫نهاد قدرت علم توسط برخی اساتید و مدرسان همچنان صورت می گیرد ‪.‬‬

‫درفراخوان اخیر در خصوص آزار جنسی دانشجویان توسط برخی اساتید و گزارش های تکمیلی اخیر در خصوص آزارهای جنسی‬
‫برخی اساتید بنام در کشور و یادداشت من به انجمن جامعه شناسی‪ ،‬واکنش های متعدد ولی ناکافی صورت گرفت‪ .‬انجمن جامعه‬
‫شناسی نیز با واکنش های هزارتو و مبهم در رد و تایید‪ ،‬مسیلهرا در هاله ای از ابهام و ایهام طرح و شرح کرد بی آنکه این واکنش‬
‫به نتیجه عملی ختم شود ‪.‬‬

‫از اینرو بنظرم یکی از مهمترین کانون های صدارسانی در خصوص آزار جنسی اساتید نسبت به دانشجویان‪ ،‬همانا کنشگری و‬
‫تمرکز انجمن های دانشجویی در دانشگاه های سراسر کشور هستند که میتوانند پاسداران اخالق علمی و علم اخالقی شده و به‬
‫رسانش حق طلبانه صدای اعتراض دانشجویان مورد تعرض جنسی بپردازند ‪.‬‬

‫بنظرم متاسفانه در مقایسه این دو مفهوماجتماعی از زیپ‪ ،‬همواره زیپ کردن دهان معترض و قربانی نسبت به زیپ کردن شلوار‬
‫مردان صاحب قدرت در عرصه های مختلف‪ ،‬در اینجا نهاد علم و دانشگاه‪ ،‬اولویت و اهمیت بیشتری داشته است‪ .‬سواستفاده از‬
‫قدرت و مشروعیت بویژه در نهادهای علمی نباید منجر به زیپ کردن صدای اعتراض قربانیِ آزار و تعرض جنسی در مقابل زیپ‬
‫نکردن شلوار تعداد معدود مردان استاد دانشگاه شود‪.‬‬

‫‪--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬

‫‪https://gourl.page.link/huxE‬‬ ‫مطلب مربوط به اخراج فیلسوف معاصر به جرم تعرض جنسی به دانشجو‪:‬‬

‫‪https://t.me/alitayefi1/1215‬‬ ‫گزارش آزارهای جنسی دانشجویان توسط اساتید‪:‬‬

 ‫‪11‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫ساختار مردساالری و هراس مردانه‬

‫جامعه جنسیت زده ایران جایی است که در آن زنان در جامعه‪ ،‬زیر حجابی فرهنگی و سیاسی چنان در حاشیه اقتصادی‪ ،‬فرهنگی‬
‫و اجتماعی قرار دارند بطوریکه چهره مردانه اجتماعات شهری را بشدت خشن و بطور بالقوه ستمگون و یکسویه جلوه می دهد‪.‬‬
‫در مطلب دیگری بنام مردان بدون زنان به مشقت حاصل از جامعه بدون زنان برای مردان اشاره کرده ام*‪ .‬در اینجا به برخی‬
‫زیرساخت های روانشناختی اجتماعی این پدیده می پردازم ‪.‬گزاره اصلی در تحلیل حاضر این است که مردان ستمدیده در جامعه‬
‫مردانه (ستم مردان علیه مردان)‪ ،‬برای دفاع از روان و شخصیت های خرد و سرکوب شده بدنبال ایجاد فضای اجتماعی دومی‬
‫مانند خانواده اند تا بتوانند انتقام اجتماعی خود از جامعه بزرگتر را از زنان در خانواده بگیرند‪ .‬هراس درجامعه کالن مردانه از‬
‫مردان مسلط و صاحب قدرت و مکنت سبب می شود که مردان سرخورده در جامعه‪ ،‬به بازتولید مردساالری ستمگونه در جامعه‬
‫کوچک خود زیر نام خانواده و بطور خاص علیه زنان بپردازد ‪.‬‬

‫جامعه مردساالر و مردانه بشدت خشونت جوست‪ .‬تاریخ انسان اندیشه ورز گویای این است که در طی حدود سه هزار سال قدمت‬
‫او بیش از ‪ 5‬هزار جنگ رخداده است که اکثریت مطلق آن مردانه بوده است‪ .‬با فرض این که انسان معاصر و اجتماعی محصول‬
‫و برساخته اجتماعی است می توان گفت هر چقدر ساختار جامعه‪ ،‬مردانه و مبتنی بر ساختار نرینه ساالری باشد‪ ،‬بهمان میزان‬
‫جامعه انسانی در آن در اشکالی ابتدایی و اجتماعی نشده به زیست بیولوژیک میپردازد‪ .‬در این جامعه خشنِ مردانه‪ ،‬مردان بطور‬
‫مستمر مرتکب خشونت می شوند و این خشونت حتی شامل خشونت مردان علیه مردان نیز هست ‪.‬‬

‫رقابت و تضاد در ساختار اجتماعی مردانه چنان است که زمینه رویش زنان در جامعه را در فضای تنگ فرصت ها محدود می‬
‫سازد‪ .‬بدنه اصلی کارشناسان و متفکران مردساالر امروز ایران بر این باور است که بدلیل فرصت های اندک اقتصادی و اجتماعی‪،‬‬
‫باید مردان را در دستیابی بدان در اولویت نخست قرار داد‪ .‬در چنین فضایی عرصه رقابت ها نیز مردانه شده و میدان تضادهای‬
‫اجتماعی گسترش بیشتری می یابد‪ .‬در این فرایند حتی ظهور نهادهای مدرن‪ ،‬ساختار و کارکردهای این نهادها نیز بسرعت‬
‫مردانه می شود و بطور طبیعی تضادها نیز عمدتا مردانه جلوه می کند ‪.‬‬

‫رابطه قدرت‪ ،‬ستم و سرکوب مردانه در چنین جامعه ای با غلبه پیرمردساالری‪ ،‬شیخوخیت مردانه و ریش سفیدگرایی‪ ،‬در قالب‬
‫اعمال قدرت و ستم مردان علیه مردان عمل می کند‪ .‬در این ساختار از یکسو مرد ستمگر در پی بازتولید ساختار ستم در خانواده‬
‫بوده و آن را مانند عادت واره ای سودمند پی می گیرد‪ .‬از سوی دیگر مردان ستمدیده از سوی جامعه نرینه نیز در پی تخلیه‬
‫خشم فروکوفته خود از ستم های جامعه کالن در نهاد خانواده بر آمده و با سرکوب‪ ،‬تهدید و تحدید زنان به بازتولید ستم و‬
‫خونخواهی از ستم های کالن جامعه مردانه می پردازند ‪.‬‬

‫ناامنی در جامعه کالن و هراس از چماق سرکوب و شالق تهدید مردانه علیه مردان‪ ،‬سبب می شود مردان آسیب دیده اعم از‬
‫ستمگر و ستمدیده به بازتولید و حفظ جامعه کوچکتری در قالب اجتماع سلطه پذیر خانواده بپردازند‪ .‬تقاص و بازآفرینی نقش‬
‫سرکوب شده اجتماعی مردان در خانواده سبب می شود مردان به روحیه و شخصیت ستمگرانه و سرکوبگر نرینه خود نفسی تازه‬
‫دمیده و خشونت‪ ،‬اعمال قدرت و هژمونی از دست رفته خود در جامعه کالن را باز بیابند‪ .‬در چنین ساختار نرینه ای مردان نیز‬
‫قربانی خشونت های خودساخته‪ ،‬هراس‪ ،‬ناامنی‪ ،‬خشونت و سرکوب شده و به تداوم این آسیاب شکسته ای می پردازند که دیگر‬
‫بسود آنان نیز نمی چرخد ‪.‬‬

‫*مردان بدون زنان ‪https://t.me/alitayefi1/415‬‬

 ‫‪12‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫خانه‪ ،‬ناامنترین کانون حیات اجتماعی!‬

‫در ساختار نابرابر جنسی و جنسیتی‪ ،‬خانواده بهعنوان یکی از مهمترین نهادهای اجتماعی‪ ،‬و خانه بهعنوان کانون خانواده به‬
‫بزرگترین کانون خشونت علیه زنان و دگرباشان جنسی مبدل میشود‪ .‬این کانون پر خطر و ناامن زمانی ناامنتر میگردد که در‬
‫ساختار قدرت مسلط مردانه‪ ،‬همه اعضای خانواده توسط مردان خانه و خانواده در خطری بالقوه زندگی میکنند‪.‬‬

‫زنان از همسر تا دختران خانواده بزرگترین عضو خانه محسوب میشوند که بیشترین تهدیدهای جنسی و اجتماعی را متحمل‬
‫میشوند‪ .‬این مخاطرات از تعرض تا تجاوز جنسی‪ ،‬از نادیده گرفتن حقوق تا الزام تکالیف مردخواهانه‪ ،‬از نقض حقوق آزادی بیان‪،‬‬
‫کار و شغل یابی‪ ،‬تحصیل‪ ،‬پوشش‪ ،‬انتخاب همسر‪ ،‬دوستیابی‪ ،‬شبکه پردازی اجتماعی‪ ،‬سفر‪ ،‬کار اجباری‪ ،‬تجاوز زیر نام ازدواج‬
‫کودک‪ ،‬قتل و خشونت ناموسی‪ ،‬و استقالل اقتصادی و اجتماعی را در برمیگیرد ‪.‬‬

‫در کنار زنان‪ ،‬کودکان پسر و کودکان دارای گرایشهای جنسیتی‪/‬جنسی دیگر نیز بشدت مورد تعرض جنسی و تهدید حقوق‬
‫اولیه خود قرار میگیرند‪ .‬خشونت هایی نظیر عدم امکان بروز تمایالت و گرایشهای جنسیتی‪ ،‬حق آموزش و تحصیل‪ ،‬تا تحمیل‬
‫وظایف و مسیولیتهای مدنی زودرس و فراتر از توان تحمل کودکان در بازار کار و تقسیم وظایف خانگی همگی از زمره شواهدی‬
‫هستند که خانه را برای کودکان با گرایشهای جنسیتی مختلف ناامن میسازد ‪.‬‬

‫مهمترین متجاوزان به حقوق زنان و کودکان در خانه و خانواده نیز مردانی هستند که خود نیز در سنین کودکی قربانی همین‬
‫ساختار نابرابر‪ ،‬تجاوزگر و مردانه شده اند‪ .‬در ساختار نابرابر طبقاتی و اجتماعی‪ ،‬تمایزهای اجتماعی و فرهنگی از جنسی‪/‬جنسیتی‬
‫تا محرومیت از مزایای اجتماعی و فرهنگی سبب ساز بازتولید ساختاری میشوند که مدار آن حتی بهسود مردان در جامعه نیز‬
‫نمیگردد‪ .‬در چنین ساختاری مردان آسیب رسان‪ ،‬خود نیز آسیب دیده اند و تضادهای اجتماعی در سطحکالن بر گُرده مردانی‬
‫نهاده میشود که خود نیز ندانسته بر سرِ شاخ‪ ،‬بُن میبُرند ‪.‬‬

‫گزارش پیوست حاصل چنین رویکری بر نهاد خانواده و کانون خانه بهعنوان ناامن ترین پایگاه اجتماعیِاعمال خشونت و سلطه‬
‫در جامعه است‪.‬‬

‫‪http://www.unis.unvienna.org/unis/en/pressrels/2018/uniscp1062.html‬‬
 ‫‪13‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫روز جهانی هشت مارس‪ :‬چه نباید کرد!‬

‫همواره وقتی مناسبت روز ‪ 8‬مارس‪ ،‬روز جهانی زن فرامیرسد فهرست بلندباالیی از «چهبایدکرد»ها ظاهر میشود ولی از منظر‬
‫سلبی‪ ،‬برای جلوگیری از نقض برابری حقوق و تکالیف زنان چه نباید کرد؟ برخی از مهمترین «نباید»های این آموزه‪ ،‬راهبرد و‬
‫سبک اندیشه و زندگیِ بهتر‪ ،‬عبارتند از ‪:‬‬

‫️✔در تجاوز به دختران در سن کودکی درهر جایی زیر نام ازدواج مشارکت نکنیم!‬
‫️✔تعرض کالمی‪ ،‬روانی‪ ،‬جسمی و جنسی به زنان نکنیم !‬
‫️✔پوشش و سبک زندگی مردخواهانه مسلط را به زنان تحمیل نکنیم!‬
‫️✔حق دختران را در فرصت برابر تحصیلی تضییع نکنیم!‬
‫️✔حق ازدواج و طالق‪ ،‬سرپرستی فرزند‪ ،‬سفر‪ ،‬دوستیابی و آزادی اجتماعی زنانرا سلب نکنیم!‬
‫️✔حق زنان از ارث برابر از میراث مادری‪/‬پدری را چپاول نکنیم!‬
‫️✔شوخیهای سکسیستی را با هدف گسترش کلیشه های تحقیرآمیز جنسی علیه زنان و دگرباشان جنسی‪ ،‬بازتولید و تکرار‬
‫نکنیم!‬
‫️✔در بازار کار‪ ،‬حضور و مشارکت زنان در شغلیابی و ارتقای شغلی با دستمزدهای برابر را نادیده نگیریم!‬
‫️✔زنان را تافته جدابافته از جامعه ندانیم!‬
‫️✔زنان را به تقسیمکار سنتی در خانه و خانواده اجبار نکنیم!‬
‫️✔در مقابل ستمهای جنسیتی و جنسی توسط مردان و حتی گاه زنان سکوت نکنیم!‬
‫️✔حضور فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و اقتصادی زنان و مسایل آنان در رسانهها را سانسور نکنیم!‬
‫️✔با ستم مردانه مسلط در جامعه از خانواده تا کوچه و خیابان مماشات نکنیم!‬
‫️✔با حکومت ریش سفیدان و باورهای ضد انسانی و ضدزن آنان همراهی نکنیم!‬
‫️✔برای تغییر ساختار نابرابر اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی که سبب ساز جهانی نابرابر برای زنان شده‪ ،‬کوتاهی نکنیم!‬
‫️✔نسبت به جزییترین نابرابری و ستم جنسیتی در زندگی روزمره بی تفاوت نباشیم !‬
‫️✔نباید و نشایدها را ساده نگیریم و پشتگوش نیندازیم!‬
‫️✔نسبت به آموزش و انتقال مفاهیم برابرخواهانه متناسب با جامعه انسانی به نسلهای آتی سهلانگاری نکنیم!‬
‫️✔از بحثهای هفتگی با زنان در خانواده کوچک خود درباره نیازها و احساسات یکدیگر و شناسیایی تبعیضهای احتمالی در‬
‫رفتار یکایک اعضای خانواده غفلت نکنیم!‬
‫️✔تغییر امروز برای بهبود وضعیت در فردا را به پسفردا موکول نکنیم!‬
 ‫‪14‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫بکارت و مرارت‪ :‬رویکردی جامعه شناختی به یک ستم (مصاحبه با مجله زنبق)‬

‫مسئله ی بکارت یکی از مسائل مناقشهبرانگیز در جامعهی ایرانی است که بهنظر ریشههای فرهنگی و اجتماعی آن اهمیت‬
‫بیشتری از مسائل بیولوژیکی دارد‪ .‬فشارهای اجتماعی از سوی جامعه و خانواده‪ ،‬سبب شده تا بکارت تبدیل به یک بحران شود‪.‬‬
‫در همین زمینه سعی داریم با نگاه جامعهشناسانه و بر اساس دادههای مرتبط در ایران‪ ،‬این مسئله را واکاوی کنیم و پاسخ برخی‬
‫از سوالهای مرتبط را بیابیم‪.‬‬

‫معضالت مربوط به بکارت در ایران با چه شاخصههایی در ارتباط است؟ نوع این ارتباط را چگونه تبیین میکنید؟‬

‫بکارت یا دوشیزگی به مفهوم دقیق کلمه‪ ،‬به معنای عدم برقراری ارتباط جنسی بین یک زن با یک مرد تلقی میشود‪ .‬سابقهی‬
‫تاریخی این نگاه عمدتا از چند نظر مبتنی بر یک نگاه بیولوژیک به انسان است؛ چرا که به مقولهی بلوغ جسمی یا قابلیت باروری‬
‫جنسی و وراثتی در دختر اهمیت میدهد‪ .‬لذا دخترانی که به سن بلوغ میرسند و آمادگی جسمی برای باروری پیدا میکنند‪،‬‬
‫مشخصا ابژه های اصلی این نوع نگرش بیولوژیکی هستند که بازتاب آن در جامعه به شکل خشونتآمیزی نقشآفرینی میکند‪.‬‬
‫در ثانی نگاه بیولوژیک‪ ،‬در بستر فرهنگ‪ ،‬زمینه پیدا میکند؛ بهطوری که خانوادهها در هنگام تصمیم به فرزندآوری ناخودآگاه بر‬
‫مبنای این نگرش‪ ،‬به این مسئله فکر میکنند که اگر فرزند دختر شود به چه شکلی باید او را مدیریت و تربیت کنند که احیانا‬
‫در مسیر رشدش آمادگی برای فرآیند تولید مثل را طی کند‪.‬‬

‫میبینیم که به دختر بچهها میگویند از ارتفاعات نپرید یا جنب و جوش نکنید که مبادا دوشیزگی شما افت کند یا آسیب ببیند‪.‬‬
‫این نگاه اگرچه فیزیولوژیک است اما بهشدت با ارزش گذاریها و هنجارها درهم آمیخته شده‪ .‬هنجارهایی که هم در نهاد خانواده‬
‫و هم در نهاد اجتماعی وجود دارند‪ .‬لذا حوزه های فرهنگی و اجتماعی وارد حریم خصوصی و عمومی افراد در این فضا میشوند‬
‫که مجموعهای همبند با فیزیولوژی است ‪ .‬بنابراین تبیین شاخصهها و رفتارهای اجتماعی ما پیرامون مقولهی بکارت‪ ،‬عمل‬
‫دشواری محسوب میشود‪.‬‬

‫در این مورد‪ ،‬نگاهی بر نظریهی‪ Nature and Nature‬جالب توجه است‪ .‬این تئوری‪ ،‬بنیان چالشهای نظری و گفتمان میان‬
‫فالسفهی اجتماعی‪ ،‬روانشناسان و جامعهشناسان است که به بررسی تاثیرگذاری هر یک از این متغیرهای دوگانه در تغییر رفتار‬
‫فرد در جامعه میپردازد‪ .‬از پیاژه در روانشناسی گرفته تا اشتراوس در مردمشناسی و مارکس در فلسفهی اجتماعی‪.‬‬

‫هستهی اصلی این نگاه این است که انسان هرچه بیشتر به سمت جامعهی امروز از نظر تاریخی حرکت میکند‪ ،‬بیشتر از گذشتهی‬
‫تاریخی خود فاصله میگیرد و رفتارها و قراردادهایش عمدتا مبتنی بر عادتهایی است که برخاسته از طبیعت و خصلت طبیعی‬
‫و ماوراء طبیعی آن است‪ .‬یعنی فیزیک و متافیزیک درهمآمیخته شده‪ .‬لذا دین در گذشته نقش آفرینی مهمی در مناسبات و‬
‫رفتارهای اجتماعی داشت‪.‬‬

‫در جامعهی سنتی وقتی بالغ شوی‪ ،‬باید بارور شوی تا باروری تو به تو ارزش بدهد‪ .‬تا زمانی که بارداریِ تو ادامه دارد‪ ،‬انسانی‬
‫مفید برای بازتولید جامعهای هستی که میخواهد قدرت و ثروت خود را تضمین ببخشد و احیانا بعد از مرگ او افرادی وارث این‬
‫ثروت و مکنت و قدرت خواهند شد؛ چه درمیان سطح خرد و افراد عادی و چه در سطح کالن و میان افراد صاحب قدرت‪.‬‬

‫اگر به همین شیوه جلو برویم‪ ،‬میبینیم که طبیعت‪ ،‬آن چه بر مبنای شرایط تاریخی است را کم کم با خود تطبیق و تغییر‬
‫میدهد‪.‬‬
 ‫‪1۵‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫بسیاری از زیستشناسان و سکسولوگها که به مقولهی اندام توجه دارند و اساسا روی جامعهشناسی و روانشناسی بدن کار‬
‫میکنند‪ ،‬به این نتیجه رسیدهاند که مقوله ی بکارت عینیت بیرونی ندارد و نزدیکی و دوری دو ماهیچه در واژن یک دختر است‬
‫که میتواند بعد از یک دوره عدم ارتباط جنسی بسته شود و یا ب ه حالت نزدیک به پیش از رابطه جنسی برگردد و یا پس از آن‬
‫هم واکنشی نشان ندهد؛ اما همین بکارت عمدهی درگیریها را در طول تاریخ و در حوزههای مختلفی همچون بیولوژی‪ ،‬سیاست‪،‬‬
‫جامعه‪ ،‬اقتصاد‪ ،‬جرم و جرم شناسی و حتی نظامی بهوجود آوردهاست؛ مثال وقتی دختر پادشاهی مورد تجاوز جنسی نامشروعی‬
‫قرار گرفته‪ ،‬جنگ رخ دادهاست‪ .‬در این بین با واژهی عفت مواجه میشویم و میبینیم که چگونه یک نهاد‪ ،‬جامعه یا قوم به دلیل‬
‫ایجاد یک تغییر فیزیکی در زن‪ ،‬از نظر فرهنگی بیعفت میشود و بار معنایی‪ ،‬اصالت یک قومیت و خانواده زیر سوال رفته و‬
‫موجب بیآبرویی میشود‪ .‬اتفاقی که گاهی به جنگهای خونین هم ختم شدهاست‪ .‬در ادبیات هم داریم که خونریزیهایی این‬
‫چنینی موجب پیمان هایی مثل "خون بس" می شود که در آن دختران به ابزاری برای فرو افکندن آتش این جنگ و خون‬
‫تبدیل میشوند‪.‬‬

‫نگاه بدوی یا مبتنی بر طبیعت نگاهی است که انسانهای غارنشین هم داشتهاند؛ به تعبیری پس از یکجانشینی انسان و بعد از‬
‫انقالب کشاورزی‪ ،‬نهاد خانواده به مفهوم موجود شکل پیدا کرده و مبانی قدرت اشکال جدیدی پیدا میکند و در این شکل‬
‫جدید‪ ،‬توارث‪ ،‬ثروت‪ ،‬قدرت‪ ،‬فرزندآوری و باروری تبدیل به مسائل بااهمیت میشود‪ .‬میبینیم که این نگاه بدوی به انسان مبتنی‬
‫بر طبیعت‪ ،‬هم چنان نقش غالبی را در تعریف جایگاه و موقعیت یک انسان‪ ،‬یک زن‪ ،‬مرد یا کودک ایفا میکند و تمام عرصههای‬
‫اجتماعی را دربرمیگیرد‪ .‬ولی در اینجا این نگاه طبیعتگرایان و بیولوژیک و فیزیولوژیک را مشخصا دربارهی پدیدهی بکارت‬
‫مورد توجه قرار میدهیم‪.‬‬

‫آیا رویکرد جامعهی ایرانی در سه دههی گذشته نسبت به مسئلهی بکارت تغییری پیدا کردهاست؟ ابعاد این تغییر‬
‫تا چه حد گسترش یافته و دالیل آن چیست؟‬

‫فکر میکنم نسل گذشته تغییرات جدی به خودش ندیدهاست‪ .‬نسلهایی ک ه متولدین دهه چهل و پنجاه هستند‪،‬همچنان با‬
‫همان عادتوارههای خود زندگی میکنند ولی میزان سلطه و اعمال سلطهی خانواده بر فرزندان بهشدت دستخوش شکاف‬
‫شدهاست‪ .‬این نیز از جمله شکاف های بین نسلی است؛ به این معنا که هر نسل واگرایی و شکاف بیشتری نسبت به نسل قبل و‬
‫ارزشها و داوریها و هنجارهای آنها دارد و الگوهای فکری و سبکهای زندگی متفاوتی را برای خود پیشه میکنند که لزوما‬
‫متاثر از نهاد خانواده یا فرهنگ مسلط در قومیت و خانواده‪ ،‬یا بافت فرهنگی محله و شهری که در آن زندگی میکنند نیست؛‬
‫بلکه بخش بزرگی از اینها را افراد‪ ،‬در گروههای هم سال یا از فضاهای مجازی یا از ارتباطات با دنیای خارج از ایران و حتی‬
‫واقعیتهای ملموس روزمره میگیرند‪ .‬نسل جدید شاهد هستند که نهاد خانواده در حال آسیبدیدن است و طبیعتا جرات ندارند‬
‫به دالیل فرهنگی‪ ،‬اقتصادی و عدم اعتماد اجتماعی خصوصا در روابط زن و مرد‪ ،‬سراغ ازدواج و تشکیل خانواده بروند‪ .‬بدین‬
‫ترتیب با باال رفتن سن تجرد الگوهای ارتباطی نیز تغییر پیدا میکند‪.‬این تغییر در هنجار‪ ،‬زمانی رخ میدهد که افراد حاضر‬
‫نیستند بار یک میراث فرهنگی که از گذشته برجای مانده را به دوش بکشند و در قید و بند تعاریف کالسیک ار عفت و پاکدامنی‬
‫قرار بگیرند‪.‬‬

‫این هنجارشکنی به این معناست که افراد اوال از الگوهای فرهنگی خانواده دور شده اند و دیگر از آنها تبعیت نمیکنند و آنچه‬
‫تحت عنوان بکارت یا ارزشگذاری زنانه است را زیرسوال میبرند‪ .‬دوم‪ ،‬تمایل دارند که کنترل بر بدنشان را خودشان بر عهده‬
‫بگیرند‪ .‬این مسئله ناشی از یک انشقاق و واگرایی بین نسلی و تبیعت از بنیانها و الگوهایی است که احیانا خارج از فضای‬
 ‫‪16‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫خانواده یا فرهنگ رسمی‪ ،‬آن را اقتباس میکنند‪ .‬آنها در فضاهای مجازی و شبکههای اینترنتی و روابط و گروههای همسال به‬
‫این نتیجه و دریافت اجتماعی میرسند که من عهدهدار مسئولیت فرهنگی و مردانهای که بکارت و دوشیزگی من بنیان هستی‬
‫شناختی آن را تشکیل می دهد نیستم‪ .‬فاکتور بعدی که احیانا تاثیرگذار بر روی این موضوع است و نسل جدید از دههی شصت‬
‫به بعد دائما آن را مورد چالش قرار میدهند به این نکته برمیگردد که وقتی طول دوره ی تجرد افزایش پیدا میکند‪ ،‬افراد وارد‬
‫روابطی غیر رسمی میشوند که احیانا فرهنگ رسمی آنها را تایید نمیکند یا بیعفتی و بی آبرویی تلقی میکند‪ .‬آنها حتی‬
‫ممکن است وارد رابطههای جنسی غیر رسمی شوند اما آن را کتمان کنند‪ .‬در این رابطه مقولهی بکارت پارامتر مضاعفی در‬
‫دوچهرگی جامعه ی ایران به خصوص در میان دختران است و منجر به یک بحران بزرگ میشود‪ .‬سرانجامش این است که‬
‫دخترانی در سن ‪ 40- 35 -25‬سالگی وارد رابطه میشوند ولی این رابطه را به کسی نمیگویند؛ رابطه بین خودشان و پارتنرشان‬
‫می ماند و احیانا اگر روزی هم بخواهند ازدواج کنند آن روز فکری برایش میکنند‪ .‬به اشکال مختلف هم روشهای ترمیمی و‬
‫توجیهی وجود دارد و حتی بسیاری از پسرها هم در صورت عدم فشار خانواده قائل به ارزیابی دختر نیستند‪.‬‬

‫افزایش آگاهی اجتماعی افراد به خصوص دربارهی مقولهی جنسیت تا چه حد بر تغییر مفهوم بکارت در میان‬
‫خانوادههای ایرانی تاثیر گذاشته است؟‬

‫بخشی از آگاهی اجتماعی‪ ،‬از ارتباط انسان ها با یک دیگر یا روابط انسانی دخترانی است که بیشتر وارد اجتماع میشوند‪ .‬این‬
‫تبادل اطالعات‪ ،‬چه در ارتباط با همجنس و چه جنس مخالف‪ ،‬میزان آگاهی از بدن را افزایش میدهد و امکانات فرهنگی و‬
‫فرصتهای اجتماعی که دارند موجب تغییر تصویر هستیشناختی و هویت خودشان در جامعه میشود‪ .‬فرد طبیعتا آنچه در‬
‫فضای بسته خانواده به او القا شده را مورد چالش و پرسشگری قرار میدهد‪ .‬اما دختری که فقط در خانواده است و فضای بیرونی‬
‫ندارد‪ ،‬حتی اگر سی سال هم سن داشته باشد محدودهی اندام جنسیاش تحت عنوان شرمگاه تلقی میشود و حتی اندام جنسی‬
‫خود را نمیشناسد‪ .‬از همینجا نقطهی تردید و شک که آغازگر دگرگونی در سبکهای زندگی و الگوهای اندیشیدن و ارزش‬
‫گذاریها است خودنمایی میکند‪ .‬افرادی که وارد دانشگاه میشوند و تحصیل میکنند‪ ،‬افرادی که کتاب و رمان میخوانند یا‬
‫فیلم و تئاتر میبینند‪ ،‬دریچهی دید جدیدی را باز میکنند و از فضاهای تنگ نظرانهی مردانه و سنتی فراتر میروند و از زاویهی‬
‫روابط انسانی به آن نگاه میک نند که از نیاز مادی و فیزیکال گرفته تا نیازهای معنوی و فرهنگی‪ ،‬همه را مورد توجه قرار میدهد‪.‬‬
‫بخشی از این اتفاق در فضای واقعی رخ میدهد و بخشی در فضای مجازی‪ .‬ممکن است دخترانی باشند که جرات یا فرصت پیدا‬
‫نمیکنند که بکارت خودشان را زیر پا بگذارند یا حداقل ارزش هایی را که جامعه برای آنها تعیین میکند را نادیده بگیرند و‬
‫فراتر از هنجارهای موجود بروند ولی از نظر ذهنی دیگر این آدمها فضاهای گذشته را ندارند‪ .‬از این رو مفاهیم دوشیزگی و بکارت‬
‫در جامعه دستخوش تغییراتی میشود‪ ،‬تعیین هویت بر اساس ماهیچه های بدن یا اندام جنسی یک زن‪ ،‬فراتر رفته و قالبهای‬
‫کهنه فرو میریزد‪.‬‬

‫چالشهای فردی و اجتماعی ناشی از بهشمار آمدن بکارت به عنوان یک ارزش به لحاظ جامعهشناختی چیست؟‬

‫چالشهای فردی را کمابیش اشاره کردم؛ اما چالشهای اجتماعی به این معناست که پدیدهی بکارت به نوعی از منظر سنتی‪،‬‬
‫مصونیت فرد از شکستن هنجارها و یا فروریختن مرزهای آبرو یا حیثیت اجتماعی یک خانواده و احیانا زمینهساز بقای نهاد‬
‫خانواده در قالب اصالت‪ ،‬توارث‪ ،‬قدرت‪ ،‬ثروت و نام و منزلت مردانه است؛ اما من فکر میکنم که از بعد اجتماعی‪ ،‬همین مقولهی‬
‫بکارت سبب محدودیتهای اجتماعی در هستی اجتماعی و حتی هستی شناسی سابژکتیو یا کاگنتیوِ (شناختی) خودِ فرد‬
‫می شود‪ .‬یعنی دختری که احیانا وارد سن بکارت شده چه پیش از سن بلوغ و چه پس از آن‪ ،‬محدودهی اندام جنسیاش تبدیل‬
 ‫‪17‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫به تابویی شده که هیچوقت نباید پیرامونش فکر کند و باید از چیزی که جامعه به نحوی مسئولیتش را برعهدهی او گذاشته‬
‫بسیار مراقبت کند‪ .‬چنین بار فکری سنگین و ارزش گذاری برروی آن‪ ،‬دختر را در مسیر پرهیز از ورود به عرصههایی قرار میدهد‬
‫که ممکن است در آن او ناپاک یا بیآبرو خواندهشود‪ .‬اتهاماتی از این دست باعث میشود دختر پیش از اینکه وارد عرصههای‬
‫اجتماعی شود راه عرصه های فردی را بر خود ببندد و در نتیجه وارد نوعی ستمگری علیه خودش میشود‪ .‬همچنین سیستم‬
‫علیه او و خود او هم علیه سیستم نقشآفرینی خواهد کرد‪ .‬یعنی اساسا مجموعهی ستم گونهای رخ میدهد که آکنده از هژمونی‬
‫و سلطه گری خان واده و ساختارها و نهادهای مسلط در جامعه است و او ناگزیر از حمل کردن این بار تراژدیک است‪ .‬این مسئله‬
‫منجر به این میشود که او جز در زمان انجام نیازهای ضروری اش به اندام جنسی اش توجهی نکند و هرگز برای شناخت بدن‬
‫خود به سراغش نرود‪ .‬چه بسا حتی موقع شستن بدنش هم با مراقبت بدن را بشوید‪ .‬این فضای ذهنی میتواند بسیار تکاندهنده‬
‫و آزاردهنده باشد که نوعی شکنجه ی به اصطالح غیررسمی ولی نظام یافته و نظام مند علیه یک زن است‪ .‬همچنین رابطهی‬
‫اجتماعی زن تحت فشارهای انتسابی جامعه قرار میگیرد‪ .‬همهی اینها میتواند سبب ساز بحران هویت در روابط دختر و پسرها‬
‫شود‪ .‬ما در جامعه میبینیم که برخی مردان با موی سر و زانوی یک دختر و دیدن قوزک پای او تحریک میشوند و برایشان یک‬
‫جذابیت و شوخی جنسی تلقی میشود و حتی سرانجام به آزار جنسی او میپردازند‪ .‬طبیعتا بخشی از ایجاد چنین فضایی حاصل‬
‫هم ین فرهنگ مسلط بر دختران است که خود به خود خود دختران هم عامل بازتولید این داستان میشوند‪ .‬چون آنها حامل‬
‫این فرهنگ مسلط بر جامعه هستند‪.‬‬

‫عالوه بر اینها من فکر می کنم‪ ،‬باید این را هم در نظر بگیریم که پارامترهای مربوط به تبعات اجتماعی این مسئله و مقولهی‬
‫پاکدامنی بسیار گسترده است و بهشدت وارد عمق روابط اجتماعی و روان افراد میشود‪ .‬افرادی که این هنجارها را شکستند‬
‫همیشه نگران هستند که مبادا خانواده متوجه این داستان بشوند؛ مبادا دیگران در روابط جنسی و عاطفی خارج از رابطهی‬
‫ازدواج‪ ،‬ارزیابی منفی نسبت به تن او و هویت و شخصیت او داشته باشند‪ .‬بدین ترتیب آنها تحت فشار شکنه سفید قرار میگیرند‬
‫چرا که مدام زیر ذره بین و مورد تردید اجتماعی هستند‪ .‬اما توجه کنیم که این بحران شامل همهی این روابط و آدمها میشود‪.‬‬
‫از دخترانی که کامال پایبند به ارزشهای سنتی و مقولهی کمربند عفت و بکارت هستند تا آنهایی که چنین چیزی را مورد نقد‬
‫قرار میدهند‪.‬‬

‫به نظر شما در آینده شاهد چه دگرگونیهایی پیرامون این بحران خواهیم بود؟‬

‫ما در آینده شاهد یک تغییر اجتماعی هستیم‪ .‬بدین معنا که فرهنگ مسلط دیگر نمیتواند هویت زن را براساس بدن او تعریف‬
‫و ارزشش را مبتنی بر اندام او بداند‪ .‬من فکر میکنم اگر تغییر اجتماعی رخ دهد طبیعتا بسیاری از این نگاهها دگرگون خواهد‬
‫شد و اگرچه ممکن است خیلی از خانوادههای هنوز نگرانی داشته باشند اما پروسه و دورهی گذار دارد‪ .‬خواهی نخواهی در حال‬
‫حاضر دختران و پسران در روابط اجتماعی به مراتب آزادترند ‪ .‬بنابراین آموزش جنسی از کودکی در مدارس اهمیت زیادی دارد‬
‫و امیدوارم این آموزش در بستر خانواده نیز صورت بگیرد‪ .‬در این صورت‪ ،‬طبیعتا ذهنیت افراد هم بازتر خواهد شد و دریچهی‬
‫نگاه آنها را از صرف نگاه دریچهی جنسی فراتر خواهد برد‪ .‬سپس در فضاهای اجتماعی افراد میتوانند از قابلیتها و امکانات‬
‫فیزیکی و روانی و شخصیتی خودشان به اشکال مختلف استفاده کنند و زمانی که این امکان را دارند میتوانند از آن بهره مند‬
‫شوند و هیچ منع ارزشی و فرهنگی بر ایشان مسلط نباشد‪ .‬تصورم این است که در آینده فرافکنی روند های موجود در جامعه‬
‫به سرعت و به صورت غیر رسمی‪ ،‬غیر نهادین و نامشهود به سمتی میرود که این نگاههای منحط را از بین میبرد؛ هنجارهای‬
‫مردخواهانه شکسته شده وحضور اجتماعی زنان پررنگتر خواهد شد‪.‬‬
 ‫‪18‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫فصل دوم‪ :‬سنجشگری اجتماعی فرهنگ‪ ،‬آموزش و علم و مسایل آن‬

‫مسلمانان در دنیای مسیحیت‪ :‬تضادهای تمدنی به کدام سو میرود؟‬

‫حضور مسلمانان در ممالک اروپایی اگرچه تاریخچه طوالنی دارد و عمدتا از طریق فتح این کشورها رخ داده است‬
‫ولی برای نخستین بار در تاریخ‪ ،‬مسلمانان برای پرهیز از خشونت‪ ،‬تضاد و جنگ در کشورهای اسالمی به اروپا پناه‬
‫می برند‪ .‬بخش بزرگی از این پناهندگان نخست مهاجر سیاسی‪ ،‬اقتصادی و سپس مهاجران پناهنده از جنگ و‬
‫ناامنی اند‪ .‬شواهد آماری و تحلیل روندهای مهاجرت مسلمانان به اروپا وامریکای شمالی نشاندهنده وخامت اوضاع‬
‫امنیتی و اقتصادی کشورهای مسلمان و فالکت مسلمانان در این مناطق است ‪:‬‬

‫️❇نرخ رشد باالی مسلمانان نسبت به جمعیت پیروان سایر ادیان‪ .‬نرخ رشد باالی باروری در بین مسلمانان که ریشه در سنت‬
‫دینی‪ ،‬فقر و محدودیت فرهنگی در روشهای پیشگیری‪ ،‬و ناامنی جانی در این مناطق دارد چنان است که در زمان وقوع بحران‬
‫و تضادها‪ ،‬سیل مهاجران مسلمان قابل کنترل نیست‪ .‬بطوریکه نگرش فرزندآوری و نرخ باالی موالید حتی در بین مسلمانان‬
‫مهاجر به اروپا نیز ادامه می یابد و مسلمانان بزرگترین گروه مهاجران اروپایی هستند که از بیشترین نرخ زادوولد برخوردارند‪.‬‬
‫ادامه این روند‪ ،‬نسبت جمعیت مسلمانان در کشورهای مسیحی اروپایی را بطور روزافزونی افزایش می دهد‪.‬‬

‫️❇افزایش آمار مهاجران مسلمان به کشورهای مسیحی اروپایی‪ 25 :‬میلیون مهاجرمسلمان در ‪ 28‬کشور اروپایی زندگی می‬
‫کنند‪ .‬این نرخ جمعیت مهاجر نخستین رکورد جهانی است که گروهی از مهاجران دینی بخود اختصاص داده است‪ .‬این میزان‬
‫جمعیت‪،‬گویای این است که تعداد مسلمانان مهاجر در اروپا برابر با بیش از جمعیت کشورهایی مانند سوید‪ ،‬نروژ‪ ،‬فنالند‪ ،‬دانمارک‬
‫و هلند است و چنین نرخی از جمعیت مسلمان در اروپا با حفظ هویت های فرهنگی ودینی خود‪ ،‬هراس بزرگی برای مردم و‬
‫سیاستمداران بخصوص راست افراطی فراهم آورده است‪.‬‬

‫️❇فرار مسلمانان از دین سیاسی و ایدیولوژیک‪ .‬عدم وقوع رنسانس دینی در کشورهای اسالمی و خال سکوالریزم دینی در بسیاری‬
‫از ممالک اسالمی از یکسو و پیوند حکومت و دین و متولیان این دو نهاد با یکدیگر از سوی دیگر‪ ،‬چنان دامنه ای از فساد مالی‪،‬‬
‫تباهی نهادهای اجتماعی‪ ،‬نابودی آموزه هایی نظیر آزادی‪ ،‬صلح‪ ،‬امنیت‪ ،‬برابری‪ ،‬دمکراسی و حقوق بشر بمفهوم فرادینی رافراهم‬
‫آورده است که می توان گفت امروزه بزرگترین خطر تهدید کننده جوامع اسالمی و مسلمانان‪ ،‬خود اسالم و مسلمانان هستند‪.‬‬
‫خشونت‪ ،‬سرکوب‪ ،‬ناامنی‪ ،‬تضادهای قومیتی و سیاسی‪ ،‬تضادهای طبقاتی و جنسیتی و‪ ..‬چنان فرد مسلمان را در کشور مبدا‬
‫مورد آزار و مخاطره قرار می دهد که پناه بردن به کشورهای اروپایی‪-‬مسیحی را بر زیستن در کشور مادری و مسلمان ترجیح‬
‫می دهد‪.‬‬

‫️❇نرخ باالی رشد جمعیت و جوانسالی مسلمانان نسبت به جمعیت اروپایی ها‪ :‬نرخ باالی زادوولد‪ ،‬ازدواج های درون گروهی با‬
‫هموطن‪/‬همکیشان عالوه بر اینکه ناشی از یک فرهنگ دینی و کمّی گرایی جمعیتی بانگرشی بیولوژیک است‪ ،‬محصول فرهنگ‬
‫برتری جویی های دینی نیز هست که در اسالم نیز‪ ،‬مسلمانان مهاجر میل به ازدواج با همکیشان خود دارند‪ .‬این گرایش با میل‬
‫جامعه مسیحی اروپایی و همچنین گرایش های ضدخارجی اقشاری از آنان به پرهیز از ازدواج با مسلمانان شدت می یابد ‪.‬‬
 ‫‪19‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫️❇بدبینی اروپایی ها بویژه در شرق و جنوب اروپا نسبت به مسلمانان و دین و فرهنگ آنان؛ اسالم هراسی نیز پس از وقوع‬
‫خشونت های دینی در منطقه خاورمیانه و ظهور اسالم سیاسی از یکسو و مهاجرت مسلمانان به اروپا از سوی دیگر‪ ،‬پدیده ای‬
‫است که مانند یک شبح در کوچه پس کوچه های اروپا قابل مشاهده است‪ .‬اسالم هراسی اگرچه توسط جریان های دست راستی‬
‫و افراطی اروپاییان مسیحی کاتولیک تقویت شده و با رسانه های زیر نظر صاحبان قدرت های اقتصادی و دینی دستکاری می‬
‫گردد ولی ریشه در برخوردهای برتری جویانه و خشونت گرایانه حکومت های اسالمی و افراطیون وابسته بدان در منطقه و‬
‫کشورهای اروپایی نیز دارد ‪.‬‬

‫️❇تضاد دینی و فرهنگی مسلمانان با جامعه اروپایی مسیحی‪ :‬حاشیه نشینی اقتصادی و فرهنگی مهاجران مسلمان بدالیل دینی‪،‬‬
‫زبان‪ ،‬فرهنگ کار و حاشیه راندن آنان توسط جامعه میزبان سبب ساز رادیکالیزه شدن جامعه مسلمانان مهاجر گردیده است‪ .‬این‬
‫روند بعد از تهاجم های خشونت بار دول اروپایی و امریکایی علیه ممالک اسالمی شدت بیشتری گرفت‪ .‬علیرغم سیاست های‬
‫همپیوستگی‪ ،‬حاشیه نشین سازی مهاجران سبب شده که متوسط سطح زندگی مسلمانان پایینتر از متوسط ملی در کشورهای‬
‫اروپایی نیز باشد و حضور در بازار کار غیررسمی و بازگشت پول به کشور مبدا‪ ،‬این شکاف را تقویت کند ‪.‬‬

‫️❇جذب نسل دوم مسلمانان به فرهنگ جامعه مدرن‪ :‬اگرچه طیف بزرگی از اقشار مسلمانان نسل اول مهاجر همچنان در حلقه‬
‫های کیشی و خویشی درمانده اند ولی حضور نسل دوم مهاجران (فرزندان) مسلمان در بازار کار و اقتصاد اروپا‪ ،‬حضور در احزاب‪،‬‬
‫سازمانها و مراکز تصمیم گیر نظیر دولت و مجلس کشورهای اروپایی‪ ،‬فرصت های جذب مسلمانان در این جوامع را نیز فراهم‬
‫ساخته و دیوارهای بلند بی اعتمادی میان جامعه اروپای مسیحی و مهاجران مسلمان را در بین نسل های جدید رو به فروپاشی‬
‫نهاده است‪.‬‬

‫اثرات دمکراتیک مهاجرت مسلمانان بر کشورهای اسالمی نیز دارای ابعاد گوناگونی است که به برخی از آنها اشاره‬
‫می کنم ‪:‬‬

‫✅اگرچه فرار متخصصان و سرمایه از کشورهای اسالمی سبب ساز فقر اقتصادی‪ ،‬علمی‪ ،‬فرهنگی و اجتماعی این کشورها شده‬
‫و استبداد دینی و فساد حکومتی در این کشورها را تشدید می کند‪ ،‬ولی حضور این متخصصان در ممالک توسعه یافته فرصت‬
‫های توسعه ای نیز بدنبال دارد‪ .‬یکی از این فرصت ها انعکاس موانع رشد دمکراتیک و ساختاری این کشورها به کشورهای توسعه‬
‫یافته و سازمان های جهانی است که در راستای اشاعه دمکراسی فعالیت می کنند‪ .‬این نهادها می توانند مانند اهرم فشار برای‬
‫گشایش های سیاسی و اجتماعی بر حکومت های توتالیتر اسالمی اثر بگذارند ‪.‬‬

‫✅فرصت دیگر توسعه ای حاصل از حضور مسلمانان در ممالک اروپایی امریکایی این است که زمینه انتقال دانش و تجارب‬
‫توسعه ای در کشورهای اسالمی را فراهم می سازد‪ .‬اگرچه روند تغییر در این کشورها بشدت کند است ولی پیوند ارگانیک‬
‫متخصصان و صاحبان سرمایه ها میتواند زمینه بالقوه این توسعه و دگرگونی سیاسی‪ ،‬اقتصادی و اجتماعی را فراهم سازد‪ .‬انتشار‬
‫آموزه های حقوق شهروندی‪ ،‬آزادی‪ ،‬مبارزه با فساد‪ ،‬حقوق بشر و مطالباتی از این دست گستره ساز افزایش سطح مطالبات مدنی‬
‫و تشکل های آشکار و پنهان در کشورهای اسالمی است ‪.‬‬
 ‫‪2٠‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫✅افزایش آگاهی زنان از حقوق خود و تغییر نگرش مردان نسبت به حق زن در جامعه از یکسو و اعاده حیثیت و هویت حقوقی‬
‫و اجتماعی کودکان از دیگر سو‪ ،‬از ثمرات نسبی انتقال دانش و زیرساخت های آموزشی در جوامع اسالمی است که سرمایه های‬
‫انسانی و فرهنگی‪-‬اجتماعی مهاجران در تقویت آن نقش بسزایی دارد‪ .‬امکان سفر و بازدید خانواده های مهاجران کار و سرمایه‬
‫و پناهندگان به کشورهای اروپایی و امریکایی‪ ،‬دریچه های جدیدی از بینش اجتماعی را پیش روی نسل های جدید می گشاید‬
‫که دیگر بر تارک گیسوی استبداد دینی شانه نمی زنند ‪.‬‬

‫✅انتقال ثروت و سرمایه گذاری مهاجران مسلمان که موفق به پیشرفت اقتصادی شده و سرمایه هایه شان در مسیر توسعه ملی‬
‫کشورهای مبدا بکار می رود نیز حکومت های تک ساالر و دندان تیز حاکم بر ممالک اسالمی را بر آن می دارد که از ورود این‬
‫سرمایه ها با مالحظاتی کم و بیش استقبال کنند؛ امری که در میان‪/‬دراز مدت‪ ،‬بسترهای توسعه فرهنگی و آموزشی مردم و‬
‫اهالی منطقه را تقویت کرده و بر سرعت موتور توسعه درونزا در این ممالک با چشم اندازی مثبت‪ ،‬می افزاید‪ .‬پایان‪.‬‬

‫برخی منابع ‪:‬‬

‫‪https://goo.gl/i87XPv‬‬

‫‪https://goo.gl/4R1Pvq‬‬

‫‪https://pewrsr.ch/2qJhXa9‬‬

‫‪https://goo.gl/nGHC7q‬‬

‫‪https://goo.gl/E7MdrM‬‬

‫‪https://goo.gl/w7wjVu‬‬

‫‪https://goo.gl/zuEHv5‬‬

‫‪https://goo.gl/Djfoa5‬‬
 ‫‪21‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫نظام سرهنگی در توسعه فرهنگی‬

‫یکی از مهمترین دالیل عقب ماندگی در جامعه ایران بویژه از بعد اجتماعی و فرهنگی در طی ‪ 1۵٠‬سال پیش عبارت‬
‫از برخوردهای سرهنگی با امور فرهنگی است‪ .‬توسعه کشور در ساختاری استبداد زده از قالب های شاهی تا شیخ‬
‫همواره در رویش یا رویارویی با توسعه کشور از سرنیزه و شصت تیر بهره جسته است‪ .‬سرداران توسعه در کشور‬
‫در طی دوره نوسازی و مدرنیزم ایران همواره خود مهمترین مانع توسعه بوده اند‪ .‬در این یادداشت به برخی از این‬
‫وجوه سرهنگی فرهنگی می پردازم‪:‬‬

‫️⚔سرداران توسعه‪ .‬از امیرکبیر و رضاخان شصت تیر تا شیوخ معاصر حاکم بر قدرت از خمینی تا رفسنجانی که برخی او را کپی‬
‫مضحکی از امیرکبیر عصر می خوانند‪ ،‬همواره توسعه فرهنگی هدف برخورد نظامی و خشونت بار بوده است ‪.‬‬

‫️⚔حرکت از باال‪ .‬به اقتضای ساختار بیمار استبدادی در تاریخ ایران‪ ،‬هر امر توسعه ای و تغییری نیز محصول برنامه و اقدامی از‬
‫باالی هرم قدرت بوده و هست و مستبد جالد‪ ،‬ژست های فرهنگی برای توسعه ملی نیز بخود گرفته است ‪.‬‬

‫️⚔جامعه مدنی سفارشی‪ .‬در چنین ساختار سرهنگی‪ ،‬حتی جامعه مدنی نیز جعل هویت های اجتماعی است که در زیر نام‬
‫توسعه‪ ،‬به ضدتوسعه تبدیل شده است‪ .‬این پدیده از قتل عام جنبش مدنی بابیان توسط امیر کبیر‪ ،‬تاسیس نهادهای مدنی‬
‫سفارشی توسط رضا پهلوی و پسرش همچون حزب رستاخیز‪ ،‬ودر نهایت حکومت دینی و نهادهای حکومت ساختی نظیر بسیج‬
‫و سمند (سازمانهای مردمنهاد دولتی) ادامه دارد ‪.‬‬

‫️⚔توسعه برونزا‪ .‬حکومت های مستبد به دلیل فقدان پیوندهای مردمی‪ ،‬همواره به عوامل برون مرزی برای توسعه از باال و‬
‫سرهنگی شده خود نیازمند بوده و هستند‪ .‬شکاف بین ملت و حکومت سبب ساز وابستگی برونزای توسعه ای شده است که با‬
‫سوگیری شاهی و شیخی بشدت به نیروهای خارج از مرزها از تمدن اروپای غربی تا تمدن ممالک اسالمی وابسته بوده و هست ‪.‬‬

‫️⚔توسعه ضد توسعه‪ .‬از این منظر توسعه فرهنگی سرهنگی شده در تاریخ معاصر ایران همواره مهمترین مانع توسعه نیز بوده‬
‫است‪ .‬تاسیس نهادهای اجتماعی نوین در صورتی شکل می گیرد که همزمان بدلیل تناقض های ساختاری استبداد و خودکامگی‬
‫توسعه گرایان نیز ملبس به سردارانی می شوند که بنام ترقی کشور‪ ،‬فرهنگ کشور را به سرنیزه ها می سپارند ‪.‬‬

‫️⚔توسعه یکسویه ناموزون‪ .‬ساختار استبداد دارای شکلی ناهمگون نیز هست‪ .‬از یکسو دولت و مجلس انتخابی توسط مردم و از‬
‫سوی دیگر نظام والیت فقیه و والیت شاهی که بشدت در تضاد با یکدیگرند‪ .‬از همین رو در کنار رشد دانشگاه ها‪ ،‬فرهنگ علم‬
 ‫‪22‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫و نهاد دانشگاه بشدت در تناقض های توسعه ای قرار می گیرند‪ .‬تولید اندیشه با ممیزی و سانسور در ناموزونی قرار میگیرد و‬
‫همه ساحَت های توسعه ای در کشور از چنین نقصی در آفرینش رنج می برند ‪.‬‬

‫️⚔توسعه واپسگرا‪ .‬توسعه های سرهنگی در حوزه فرهنگ چنان میان‪/‬درون تهی است که سرانجام به توهمات تمدنی روی می‬
‫آورد که یا سر از تمدن ایران باستان مبهم وپر تضاد در می آورد یا در آغوش تمدن ضد توسعه ای و خشونت بار اسالمی در می‬
‫غلتد‪ .‬جهت گیری عمده توسعه فرهنگی سرهنگی در چنین قامتی‪ ،‬چشم در پس سر نهاده و بجای گام گذاردن به پیش‪ ،‬واپس‬
‫می رود ‪.‬‬

‫️⚔توسعه مشارکت گریز‪ .‬فرهنگ سرهنگی شده از یک ضعف ساختاری دیگرنیز رنجور است که هیچ پشتوانه مردمی در آن‬
‫نیست‪ .‬توسعه از باال با کشاندن جماعت از پایین بزور تهدید و تطمیع‪ ،‬سرانجامی جز این ندارد که با مرگ سرهنگ‪ ،‬فرهنگ نیز‬
‫رو به مرگ و نیستی مینهد؛ فرهنگی که دیگر حتی بنیان های سنتی و تاریخمند خود را نیز در کوران فرهنگ سرهنگی از‬
‫دست می دهد ‪.‬‬

‫️⚔توسعه نخبه زده‪ .‬توسعه از باال و سرهنگی نخبگان خاص خود را نیز دارد که مجیزگوی و توجیه کننده سرهنگان فرهنگ بوده‬
‫و سربازان نخبه ارتش و سپاه توسعه در کشور بحساب می آیند‪ .‬مرگ هر نخبه در ساختار فرهنگی که خود کنشگرانی ضد توسعه‬
‫و فرهنگ هستند‪ ،‬مساوی با مرگ حتی فرهنگ سرهنگی شده است‪ .‬کیش شخصیت و والیتی بودن توسعه‪ ،‬چشم اسفندیار‬
‫فرهنگ توسعه و توسعه فرهنگی در تاریخ معاصر ایران است ‪.‬‬

‫️⚔توسعه ناپایدار‪ .‬ریسک‪/‬آسیب پذیری توسعه فرهنگی در نظامی سرهنگی چنان است که روندهای توسعه فرهنگی در بنیاد‬
‫نمیتواند ساختارمند شده و روابط پایداری را پیگیری نماید‪ .‬در چنین ساختاری هر راهبردی منحصر به فرد خاصی بوده و‬
‫مخاطره پذیری فرایند های توسعه و استمرار فرهنگ سرهنگی شده نیز بشدت سست‪ ،‬شکننده و ناپایدار است ‪.‬‬

‫️⚔ توسعه در بن بست‪ .‬از شصت تیر تا نفت گیر‪ ،‬همه سرداران توسعه فرهنگی چنان وضعیتی را سبب ساز شده اند که تناقض‬
‫های ساختاری در فرایند مدرنیزم و مدرنیته در ایران دستخوش چالش های جدی است بگونه ای که می توان مدعی شد از‬
‫منظر تاریخی‪ ،‬توسعه در ایران با بن بست های موسمی جدی مواجه بوده و هست که تمام قوای مدنی یک جامعه برای توسعه‬
‫ای فراگیر‪ ،‬پایدار ومردم نهاد را رو به فرسایندگی سوق داده و می دهد ‪.‬‬
 ‫‪23‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫یک جنبش و سه نهاد‪:‬‬

‫حشدالشعبی‪ ،‬موسسه تحقیقات اجتماعی و انجمن جامعه شناسی‬

‫موسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران که روزگاری بهواقع مهد تولید علم و پژوهش بوده و مهمترین آثار تحقیقات اجتماعی‬
‫در دوره پهلوی مرهون کوششگری و سنجشگری این موسسه بوده است‪ ،‬امروزه به یک موسسه امنیتی نظامی مبدل شده است!‬
‫در روزهای اخیر نخبگانِ!! گروه شبه نظامی و سرکوبگر حشدالشعبی عراق نشست مشترکی با مسیوالن این موسسه داشتند که‬
‫روشن نیست با چه هدف و برنامهای‪ ،‬این موسسه وارد چنین تعامالتی شده است ‪.‬‬

‫انجمن جامعه شناسی ایران که شاهد چنین رخداد تاریخی حیرت انگیزی در تاریخ علم و تحقیقات در کشور بوده و حضور‬
‫نمایندگان یک گروه شبه نظامی و سرکوبگر اعتراضات مردم عراق را در همجواری خود به نظاره می نشیند هنوز نسبت بدان‬
‫واکنشی نشان نداده است‪ .‬سخن من از آن روی خطاب به انجمن مذکور است که این انجمن محل گردهمایی بخش بزرگی از‬
‫دانشآموختگان کشور و دانشگاهیان‪ ،‬پژوهشگران و دانشجویان این رشته است و انتظار بجایی است که نه تنها در برابر سرکوب‬
‫خشونت آمیز مردم معارض در داخل کشور‪ ،‬بلکه نسبت به سرکوب مردم عراق توسط گروه میلیشیایی حمایت شده توسط‬
‫حکومت ایران و حضور نامبارک آنان در موسسه تحقیقات اجتماعی نیز معترض بوده و واکنش نشان دهد ‪.‬‬

‫بنظر من وظیفه انجمن جامعه شناسی عالوه بر تولید علم و توسعه تحقیقات جامعهشناختی‪ ،‬دفاع از بسترهای امن‪ ،‬صلح جویانه‪،‬‬
‫دمکراتیک و آزاد در فعالیت علمی و پژوهشی از یکسو و حمایت از امنیت پژوهشگران و دانشگاهیان اعم از مدرسان و دانشجویان‬
‫این بخش از سوی دیگر است‪ .‬عالوه بر این به استناد تجربه نهادهای علمی در جهان‪ ،‬انجمن جامعه شناسی ایران نمیتواند‬
‫نسبت به مسایل اجتماعی‪ ،‬فرهنگی و انسانی در جامعه ایران نیز بی تفاوت باشد‪ .‬این انتظار از انجمن جامعه شناسی بیش از‬
‫انجمن های مهندسی و پزشکی می رود که به مسایل اجتماعی درون و برون نهادی در این حوزه علمی حساسیت و واکنش‬
‫نشان دهد ‪.‬‬

‫گاه شنیده میشود که وظیفه انجمن جامعه شناسی فقط تولید علم و حمایت از نهادهای علمی و پژوهشی است‪ ،‬امری که‬
‫نمیتواند دلیل رفع مسیولیت حمایت از کنشگران علم و پژوهش باشد‪ .‬بطور مثال‪ ،‬مروری بر عملکرد انجمن جامعه شناسی‬
‫امریکا نشانگر مشارکت و کنشگری انجمن مذکور در رویارویی با برخی مسایل اجتماعی در سطوح ملی و حتی بینمللی است‬
‫که برخی از آن ها را در زیر فهرست کرده ام‪ .‬یاد دارم با کمک برخی دوستان عضو در انجمن جامعهشناسی امریکا و انجمن‬
‫بینمللی جامعه شناسان بدون مرز در دهه پیش‪ ،‬بیانیه ای از سوی انجمن جامعهشناسی امریکایی منتشر شد که بخش بزرگی‬
‫از جامعه شناسان در امریکا با خطر حمله نظامی امریکا به ایران مخالفت کردند‪ .‬امری که سبب تاسف از عملکرد جامعه شناسی‬
‫در ایران است که یک انجمن بومی چنین بنام حرفهگرایی‪ ،‬نقاب خاموشی بر چشم و دهان خود زده است ‪.‬‬
 ‫‪24‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫موسسه تحقیقات اجتماعی ایران اگرچه دارای مدیریتی با سوابق درخشان ایدئولوژیک‪ ،‬امنیتی و رانتی در سیستم است ولی‬
‫مطابق شعایر نهادها و موسسات علمی اجازه ندارد به نهادی آکادمیک در خدمت فاشیزم منطقه ای در آید و بجای میزبانی‬
‫کنشگران علمی و نهادهای تحقیقاتی آزادیخواه و دمکرات‪ ،‬درهای موسسه را بسوی گروه های فشار نظامی و سرکوبگران مردم‬
‫ستمدیده عراق بگشاید‪ .‬چنین عملکردی بشدت شرمآور و دور از آیین های علمی و روشهای مدیریت یک موسسه تحقیقاتی‬
‫در کشور است‪.‬‬

‫منبع‪:‬‬

‫‪https://meidaan.com/archive/66028‬‬

‫درباره حشد الشعبی‬

‫‪https://b2n.ir/939836‬‬

‫یادداشت خطاب به انجمن درخصوص جنبش مردمی‬

‫‪https://t.me/alitayefi1/2955‬‬

‫بیانیه های انجمن جامعه شناسی امریکا‬

‫‪https://b2n.ir/513539‬‬

‫‪https://b2n.ir/091316‬‬

‫‪https://b2n.ir/606378‬‬

‫‪https://meidaan.com/archive/66028‬‬ ‫میدان ‪ -‬حشدالشعبی در دانشگاه تهران‬

 ‫‪2۵‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫ضرورتهای همگرایی جنبش برابریخواه‬

‫جنبش چپ با مجموعه ساختارهای چندگانه و اهداف و تاکتیکهای مختلف پس از دهههای پس از انقالب‪ ۵7‬در‬
‫درون مرزهای ملی از یکسو و فروپاشی اردوگاه کمونیزم در ورای مرزهای ملی از سویدیگر نیازمند بازنگری جدی‬
‫در راهبردهاست‪ .‬اگرچه درباره موانع میدانی تحقق همگرایی جنبش متکثر چپگرا در خارج از کشور و در تبعید‬
‫بررسی هاو آزمون بسیاری صورت گرفته است ولی امروزه ضرورت همگرایی و همایش نیروهای ازهمگسیخته چپگرا‬
‫در خارج از کشور و در اتحاد و سازماندهی چپ گرایان داخل کشور بیش از پیش دارای اهمیت است‪ .‬در این یادداشت‬
‫بیش از موانع‪ ،‬به ضرورتهای این همگرایی ویکپارچگی اشاراتی میکنم‪.‬‬

‫آسیبشناسی جنبش چپ و برابرخواه در طی چند دهه اخیر نشانگر ایناست که این جنبش از فقدان بازسازی و روزآمدسازی‬
‫خود در رنج است‪ .‬اگرچه نسلهای پس از انقالب نقدهای جدی بر عملکرد و خطاهای راهبردی و تاکتیکی جنبش چپ کردهاند‬
‫ولی آنچه که مهم است وجود زمینهها و بسترهای عینی جریان عدالتخواهی در کشور است؛ امریکه محصول فقر و شکاف‬
‫طبقاتی فراگیری است که در طول حاکمیت دین و سرمایه در کشور بوقوع پیوسته است ‪.‬‬

‫گردش نسلی در جریان چپ در کشور نیز دارای الزامات خود است که چه بسا در دو بخش قابل تفکیک باشد‪ :‬بسیاری از نیروهای‬
‫شاخص جریان چپ باید آگاهانه یا به روزآمدسازی و انطباق ساختارهای حزبی و سازمانی با شرایط و ضرورتهای روز پرداخته‬
‫و با نیازها و مطالبات جنبش برابرخواهی در درون مرزها همسو شوند‪ .‬بدیل دیگر این است که سازمانهای چپگرا باید به‬
‫پاکسازی عناصر کلیدی در تاریخچه پر فراز و نشیب خود بپردازند و با نوسازی مرکزیت و مدیریت سازمانی‪ ،‬فضای بازنشستگی‬
‫را برای نسلی از رهبران چپ اندیش فراهم کنند که کنار کشیده و فرصت را به نسل جوانتر و نوآمد دهند ‪.‬‬

‫ضرورت بهرهگیری از شکست در راستای پیروزی نیز از زمره رهیافتهایی است که باید سرمشق جریان چپ باشد‪ .‬اعتراف به‬
‫خطاهای راهبردی و تاکتیکی در جریان انقالب ‪ 57‬و غفلتهای مرتبط با آن از زمره گلوگاههایی است که میتواند سببساز‬
‫نجات سازمانهای چپگرا‪ ،‬راهگشایی پیوند ارگانیک جریان چپ برونمرز با نیروهای منفرد و هواداران داخل کشور و در نهایت‬
‫همایش خانواده چپ با یکدیگر در راستای تامین منافع طبقاتی مردمی ستمدیده و استثمار شده‪ ،‬گردد‪ .‬بدون اعتراف به شکست‬
‫ها و خطاها‪ ،‬راهسازی این نوسازی بشدت دشوار خواهد بود ‪.‬‬

‫تاکید بر دغدغههای مشترک مهمترین پلتفورم جریان چپگرایی در برون مرزها است‪ .‬این دغدغهها میتواند شامل همصدایی‬
‫با مردم تهیدست و زحمتکش‪ ،‬سازماندهی جنبش تهیدستان و یکپارچکی نیروهای ازهمگسیخته در راستای همگرایی علیه‬
‫دشمن ایدیولوژیک واحد‪ ،‬خواه در قالب استبداد دینی یا ارتجاع سیاه خواه در رویارویی با خطر استبداد شاهی یا ارتجاع سفید‬
‫باشد‪ .‬محوریت این دغدغه ها در جنبش چپ و فرارویی آن برای ارایه بدیلهای موثر و قدرتمند درجامعه در مسیر مبارزه علیه‬
‫ماشین قدرت در کشور و فروپاشی ساختار طبقاتی ناهمسود با منافع طبقات ستمدیده و غارت شده‪ ،‬ضرورت تام و تمامی است‬
‫که هیچ توجیهی نمی تواند سبب رفع مسیولیت از یکایک اعضای خانواده چپگرای ایرانی درخارج از کشور گردد ‪.‬‬
 ‫‪26‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫پرهیز از اختالفها یکی از سازوکارهای جدی و حیاتی جریان چپگرای ازهمپاشیده است‪ .‬تجربه حاصل از انقالبی شکست خورده‬
‫توسط خانواده چپ در کشور سببساز این ذهنیت و باور مبتنی بر بیاعتمادی و ستیزههای درون ساختاری شده است بطوریکه‬
‫نیروهای چپ در خارج از کشور تاحدی ازهم گسیخته و بی سامانند‪ .‬برهه تاریخی کنونی در فرایند تحوالت ساختاری در نظام‬
‫سیاسی کشور ضرورت متعین ساختن تضادهای فرعی و اصلی را در اولویت میگذارد‪ .‬بطوریکه تضادهای فرعی که طبعا در درون‬
‫خانواده چپ‪ ،‬آشتیپذیرند میتواند در این مقطع زمانی در سرفصل گفتگوها قرار گیرد ولی نباید مانع از همبستگی و یکپارچگی‬
‫نیروهای چپ در سازماندهی جنبشهای اجتماعی چندگانه در داخل کشور گردد ‪.‬‬

‫همداستانی با چپ داخل‪ .‬مسلم است که هریک از جریانهای چپ در داخل کشور و خارج از آن دارای تجارب و شناختی است‬
‫که میتواند در یک همایش تاریخی مکمل یکدیگر شده و همافزایی در کارآمدی جریان چپ را افزایش دهد‪ .‬این خصیصه در‬
‫چپ داخل کشور‪ ،‬شامل نزدیکی تحلیل از شرایط عینی و آگاهی دقیقتر از روشهای مبارزه و سطوح مطالبات جنبشی است و‬
‫در چپ خارج از کشور مشتمل بر کسب آگاهی و تجربه بالقوه در خصوص دمکراتیزم سازمانی‪/‬حزبی و روشهای نوین مدیریت‬
‫سازمانهای حزبی و چپگرای دنیای مدرن است تا از ذهنیگرایی های احتمالی اجتناب ورزند ‪.‬‬

‫تالش برای سیاستورزی سازمانی نیز از زمره راهبردهایی است که بدون آن‪ ،‬شمارش معکوس مرگ حزبی آغاز میشود‪ .‬بیتردید‬
‫سیاستورزی دارای پهنههای گستردهای فراتر از صدور بیانیههای دورهای‪ ،‬اعالم موضع در رویارویی با برخی رخدادها و تحلیل‬
‫اوضاع سیاسی و اجتماعی است‪ .‬این راهبرد نیازمند تحلیل ضرورتهای یکپارچگی جنبش در داخل و خارج از کشور از یکسو‬
‫و همبستگی میان جنبشهای تحولخواه دیگر نظیر زنان‪ ،‬دانشجویان‪ ،‬صنوف و اتحادیهها‪ ،‬بازنشستگان و معلمان است بطوریکه‬
‫بتوان از درون این فرصتهای تاریخی‪ ،‬سبب ساز تغییری بنیادین در راستای تامین منافع طبقات اجتماعی شد که سالیان سال‬
‫مورد غفلت و چپاول قرار گرفته است ‪.‬‬

‫همبستگی برای تغییر گام بگام‪ .‬یکپارچگی فراجنبشی و بین جنبشی بدون یکپارچگی درون جنبشی میسر نخواهد بود‪.‬‬
‫ازهمگسیختگی‪ ،‬واگرایی‪ ،‬عدم دیالوگ و گفتمان درون جبههای در جریان برابریخواه چپگرا و عدم تفاهم بر مهمترین مسایل‬
‫مبرم و تضادهای اصلی در جامعه بزرگترین مانع پیشروی جنبشی است که داعیه پیشروی دارد‪ .‬هرگونه کوتاهی در این حرکت‬
‫همگرایانه و گام بگام‪ ،‬سرفصل دیگری از خطاها و ندامتهای ایدیولوژیک و سازمانی را در تاریخ حیات جریان چپ خواهد گشود‬
‫که قابل اغماض نخواهد بود ‪.‬‬

‫تهیدستان شهری‪ .‬مجموعه تحوالت چنددهه اخیر پس از انقالب ‪ 57‬سبب شده است که بزرگترین حجم فشار و ستم طبقاتی‬
‫بر دوش طبقات اجتماعی نهاده شود که بزرگترین بخش از جامعه را تشکیل میدهند‪ .‬اگرچه این واقعیت خرسندساز نیست ولی‬
‫برای جریان چپگرای متحول بشدت فرصت ساز است بطوریکه گرانش اصلی حرکتهای راهبردیاش را بر مدار عدالت و‬
‫برابریخواهی مینهد‪ .‬طبق اخرین تحلیلها و نظرسنجیهای موجود نیز بخش بزرگی از طبقات اجتماعی مردم بدنبال‬
‫دمکراسیخواهی و برابریخواهیاند امری که مرزهای روشنی با جمعیتی می نهدکه بدنبال ساختار سیاسی سلطنت یا گرایشهای‬
‫ارتجاعی دیگرند‪.‬‬
 ‫‪27‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫مقابله با استعمار‪ .‬یکی از مهمترین شانههای استوار جنبش برابریخواهی همانا استعمارستیزی است‪ .‬رویارویی با دخالت دول و‬
‫سازمانهای وابسته به کشورهای دیگر بویژه ممالکی که سرآمدان استعمار نوین بشمار میروند از وجوه بارز پیوندهای اعضای‬
‫جبههای است که زیر چتر برابریخواهی میتوانند گردهمآیند‪ .‬مبارزه علیه استعمار و ضدیت با امپریالیزم مالی و فرهنگی همراه‬
‫با مقاومت برای درهمشکستن ساختارهای استثمار نیرویکار از کارگران تا سایر اقشار زحمتکش در جامعه‪ ،‬از زمره عرصه هایی‬
‫است که نیروهای چپگرا میتوانند بهعنوان میز مشترک گفتگو بدان بپردازند ‪.‬‬

‫انواع برابریخواهیها نیز از جمله مطالباتی است که همواره در ساختار نابرابر یکجامعه طبقاتی در ایران زمینه همایش نیروهای‬
‫اجتماعی تغییر را بهدور هم میکشاند‪ .‬برابری میان طبقات و اقشار اجتماعی‪ ،‬برابری جنسیتی میان گرایشهای جنسی‪/‬جنسیتی‬
‫مختلف‪ ،‬برابری اقشار شهری و حاشیه نشین شهری‪ ،‬برابری اقشار روستایی و شهری‪ ،‬برابری اقوام مختلف با زبان و گویشهای‬
‫متفاوت در کشور‪ ،‬برابری باورمندان به ادیان و مذاهب مختلف و ناباوران به دین‪ ،‬برابری توانمندان و توانجویان در کشور از زمره‬
‫میادین گسترده و متنوع برابریخواهی است که الزامات همبستگی نیروها و سازمانهای چپگرا را صدچندان میکند‪.‬‬

‫انواع دمکراسیخواهیها نیز دیگر عرصه چالش برانگیز ولی وحدت بخشی است که میتواند بطور بالقوه زمینه اتفاق چپ ایرانی‬
‫را فراهم سازد‪ .‬دمکراسیخواهی های مشارکتی و شورایی تا طبقاتی و قشری همگی ضرورت گردهمایی برای بنیانگذاری‬
‫ساختاری را بهنمایش میگذارند که جامعه ایران پس از سقوط نظام شاهی و سلطنت‪ ،‬دیگر نمیتواند و نمیخواهد به نظامهای‬
‫غیردمکراتیک تن بدهد‪ .‬این دمکراسیخواهی اگرچه بطور کاذب مورد دخل و تصرف جمهوری پر تضاد اسالمی قرار گرفته است‬
‫ولی قدرتیابی حقوق شهروندی و مدنی در اذهان عمومی‪ ،‬مهمترین بستر ایجاد همدلی و یکپارچگی در جنبش برابریخواهی‬
‫است ‪.‬‬

‫ضدساختار بودن از دیگر وجوه بارز ضرورت همصدایی میان نیروهای متعدد چپگرای ایرانی است‪ .‬مبارزه علیه ساختار استبدادی‬
‫و فرارویی از ساختارهای استبداد شاهی تا شیخی و ایجاد ساختارهای مشارکتی و مشورتی در نظام سیاسی آتی کشور نشان از‬
‫یک آگاهی عمیق اجتماعی است که ساختارهای استبدادی‪ ،‬توتالیتر و تمامیتخواه‪ ،‬تکساالری‪ ،‬عشیرتی و سانترالیستی‪،‬‬
‫تکجنسیتی و تکقومیتی نمیتواند پاسخگوی نیازهای دمکراتیک آحاد مردم ایران در پهنه سرزمینی و فرهنگی باشد‪ .‬جریانهای‬
‫سیاسی دیگر زیر عنوان تغییر رژیم اگرچه بدنبال تغییر روبنای سیاسی و حلقه قدرتاند ولی بدنبال تغییر ساختارهای ستم و‬
‫ضد حقوق خلقی و قومی نیستند ‪.‬‬

‫در پایان قابل ذکر است که بر فهرست ضرورتهای همبستگی نیروهای برابریخواه میتوان افزود و قطعا با رویکردی عملگرا‪،‬‬
‫مردمی‪ ،‬دورنگر و راهبردی میتوان بر موانع و تضادهای فرعی منافی با این ضرورتها چیره آمده و دست مشارکت و همیاری را‬
‫بسوی اعضای خانواده برابریخواه دراز کرد‪.‬‬
 ‫‪28‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫حکومت سوگ‪ :‬از هراس تا همبستگی اجتماعی‬

‫قتل قاسم سلیمانی فرمانده نظامی که در طول سالهای پس از انقالب بهعنوان یکی از رهبران نظامیگرایی در‬
‫فعالیتهای نظامی برونمرزی نقش بسزایی داشته و برگزاری مراسم حکومتی بزرگداشت کشته شدن او توسط‬
‫دولت امریکا که مهمترین دشمن فرضی نهاد سیاسی و نظامی در کشور محسوب می شود‪ ،‬زمینه اصلی طرح یک‬
‫پرسش را مطرح میکند‪ .‬چرا مرگ و سوگواری او در ادبیات سیاسی و از سوی ساختار قدرت سیاسی دینی چنین‬
‫دارای اهمیت است و پدیده سوگواری دارای چهکارکردهای دینی و سیاسی است؟ در این یادداشت تالش دارم به‬
‫این دغدغه بپردازم ‪.‬‬

‫از نظر تبارشناسی‪ ،‬مرگ و سوگواری بر آن مهمترین ایستگاه روانی و ذهنی تولید و توجیه دستگاه دینی و نظامهای سیاسی‬
‫مبتنی بر دینمداری است‪ .‬در نگاهی به چرخه حیات انسان از تولد تا مرگ‪ ،‬سوگواری بهعنوان یکی از مهمترین پاشنههای صنعت‬
‫و تجارت دین بشمار میآید‪ .‬در این مراسم به مهمترین پرسش و هراس هستی شناختی انسان‪ ،‬پاسخی ذهنی و روانی داده‬
‫میشود‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬در شکوهمندی مرگ و مراسم آن‪ ،‬دینمداری و باورداشتهای مذهبی بویژه دین سیاسی نیز بازتولید شده‬
‫و زمینه تحقق کارآمدی دین و متولیان دین بویژه رهبران دینی نشسته بر قدرت مهیا میشود‪ .‬این مقدمه کوتاه‪ ،‬دریچهای است‬
‫برای سنجشگری رابطه میان دین سیاسی و سوگواری بهعنوان ابزار بقای نهاد دین در زندگی اجتماعی باورمندان آن‪.‬‬

‫مروری بر تقویم ساالنه کشور پس از انقالب ‪ 57‬و تثبیت حکومت دینی با نقاب جمهوریت‪ ،‬حاکی است که مهمترین و بزرگترین‬
‫تعطیالت و مراسم ملی در کشور‪ ،‬ایام سوگواری شخصیت های دینی و سیاسی تاریخی و معاصری است که در هر گذرگاه‪ ،‬نهاد‬
‫حکومت زیر عنوان سوگواری‪ ،‬به بهره برداری از نهاد دین پرداخته و میپردازد‪ .‬قریب ده درصد از هر سال تقویمی مربوط به‬
‫مناسبت های دینی و سیاسی مرتبط با رهبران و وقایع دینی است که در آنها "سوگ" مهمترین رکن همایشهای اجتماعی‬
‫مرتبط است‪ .‬در جامعه شناسی سوگ‪ ،‬میتوان به عامل سوگواری‪ ،‬موضوع سوگواری‪ ،‬دامنه دربرگیری تشریفات سوگ‪ ،‬کنشگران‬
‫همسود‪ ،‬کارکردهای اجتماعی سوگواری و بهرهمندان و تاجران سوگداری بعنوان کسب و کار توجه کرد ‪.‬‬

‫ساختار سوگواری در ایران چنان است که میان باورمندان و متولیان دین رابطه پایداری وجود دارد‪ .‬مراسم ترحیم در مساجد‪،‬‬
‫مراکز کفن و دفن و برگزاری نماز مردگان‪ ،‬برگزاری دورهای مراسم سوگ زنجیره ای از روز مرگ فرد تا سوم‪ ،‬هفتم‪ ،‬چهلم و‬
‫سالگردهای متوالی بهخصوص برای شخصیت های بزرگ دینی در طی چندین سده‪ ،‬از کانونهای بنیادین نگهداشت پدیده‬
‫سوگواری در جامعه محسوب میشود‪ .‬در این ساختار‪ ،‬سوگواری دارای کارکردهای آشکار و پنهانی است که زمینه بازترمیمی‪،‬‬
‫بازتولید‪ ،‬کاهش تضادهای بنیادین بطور موقت و مقطعی‪ ،‬و بقای ساختار قدرتدینی و سیاسی را فراهم میآورد‪ .‬سوگواری در‬
‫این ساختار‪ ،‬کلیدواژه استمرار نظام دینی صاحب قدرت بویژه قدرت سیاسی است‪ .‬بمعنای دیگر‪ ،‬سوگ مهمترین محمل پایداری‬
‫استبداد دینی است ‪.‬‬
 ‫‪29‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫تجارت سوگواری که درکنار پدیده مرگ بشدت تاریخمند است از خرید و فروش لباس عزا‪ ،‬خوردنی و نوشیدنیها‪ ،‬ایاب و ذهاب‪،‬‬
‫پرچم و دستبند و سربند‪ ،‬پالکارد و تراکت تا بروشور و آگهی های سوگ‪ ،‬نماز و مهر و تسبیح‪ ،‬مراسم مزارگردی شروع و تا‬
‫کنشگران سوگواری شامل رهبران دینی و سیاسی دینمدار‪ ،‬ایدیولوژیستهای دینی‪ ،‬روحانیون نمازگزار بر مرگ‪ ،‬مردهخواران‬
‫نوحهخوان و دیگر کاسبان بازار سوگ و مرگ ادامه می یابد‪ .‬تاجران مرگ زمانی از سازمانیافتگی اقتصادی و اجتماعی صرف به‬
‫نهادی سیاسی مبدل میشوند که نهاد قدرت درپی بهرهگیری از مرگ شخصیتی در راستای اهداف سیاسی است ‪.‬‬

‫سیاست سوگ‪ .‬تبلیغات گسترده و بزرگنمایی سوژه مرگ‪ ،‬سراسری کردن همسودی در سوگ در سطح ملی و اقشار مختلف‬
‫اجتماعی‪ ،‬تور رایگان در سوگواری‪ ،‬پیوند سوگ با تظاهرات و همایش های سیاسی‪ ،‬ایجاد همبستگی معنوی و ایدیولوژیک بین‬
‫مردم باورمند و نهادهای حاکمیت در ساختار قدرت‪ ،‬ناسیونالیزم و امتگرایی افراطی‪ ،‬تقویت حامیگرایی و کشاندن سیل حامیان‬
‫فعال و بالقوه در میادین اجتماعی و مشارکت سیاسی‪ ،‬بهره برداری ایدیولوژیک‪ ،‬راهاندازی کارناوالهای سوگ و مرگ و اختصاص‬
‫نظام اتوبوسرانی و زنجیره اقامت سوگواران حرفه ای و خرید خدمت شده‪ ،‬دشمن تراشی و جنگافروزی بنام صلح و امنیت جانی‬
‫باورمندان در تامین هراس آنان از مرگ همگی از زمره ویژگی های سوگ سیاسی یا سیاستورزی در سوگواری است که دارای‬
‫کارکردهای بقای نظام قدرت دینی است ‪.‬‬

‫عقوبتتراشی‪ ،‬بازسازی پدیده بهشت و جهنم‪ ،‬پردازش زندگی پس از مرگ‪ ،‬بیارزش تلقی کردن دنیای دَنی و قداست بخشیدن‬
‫به جهان آخرت‪ ،‬نقش متولیان دین در هدایت‪،‬ارشاد و راهبری باورمندان دین و دعای طول عمر با عزت دینی و طلب آمرزش‬
‫در روز رستاخیر و جهان پس از مرگ و بسیاری از کارکردهای اجتماعی دیگر از زمره ویژگیهایی محسوب میشوند که در جامعه‬
‫شناسی دین بویژه مرگ و سوگواری بدان استناد میگردد‪ .‬این کارکردها زمانی که در بستر سودمندی سیاسی و ایدئولوژیک قرار‬
‫میگیرد زمینه ساختاری تقویت نظام تنبیه و پاداشی میگردد که باورمندان دین در ساختار دین سیاسی را ناگزیر از مشارکت‬
‫میکند‪ .‬هراس انسان دینمدار از مرگ و عقوبت و مجازات بدن در دنیای کنونی و زندگی پس از مرگ سبب میشود با نوعی‬
‫همسرنوشتی بهدنبال سوگواری بر جسدی بشتابند که ساختار قدرت بدان فرامیخواند ‪.‬‬

‫اختصاص دادن سوگهایویژه مذاهب مانند شخصیت امام حسین در نهاد دین‪ ،‬شخصیت امام خمینی در نهاد دین سیاسی تا‬
‫شخصیت سلیمانی در نهاد دین نظامی‪/‬سیاسی از دیگر ترفندهای پیوند دین و سیاست محسوب می گردد که تاجران دین و‬
‫قادران سیاست بدان متوسل میشوند‪ .‬چنین پیوندها و بدیل سازیهایی در مسیر مشابهسازی و بازسازی چهرهها و برهههای‬
‫دینی تاریخی است تا بتواند مومنان را در اقشار مختلف به میدان اجتماعی مشارکت و حمایتگری بکشاند ‪.‬‬

‫تاسیس سازمانهای ویژه سوگ و مرگ و نهادینه ساختن آیین مرگ و سوگواری از سازمانهای رسمی تا تاسیسات غیررسمی‬
‫در استانداردسازی‪ ،‬هماهنگی شکل اجرا‪ ،‬نحوه و میزان مشارکتکنندگان‪ ،‬هدفگذاری در مراسم و بهرهبرداری از آن‪ ،‬مشارکت‬
‫افراد و سایر سازمانهای موثر در بزرگداشت سوگ از زمره برنامههای سنتاً موجود دستگاه دینی و بویژه دین سیاسی است که‬
‫در دستور کار حکومت دینی در طی چهار دهه اخیر بوده و هست‪ .‬وظیفه بازآفرینی این پدیده در موسساتی نظیر مساجد تا‬
‫تکایا‪ ،‬از مراکز رسمی و خانگی روضهخوانی تا هیاتهای ترحیم دورهای (قریب ‪ 15‬هزار هیات های مذهبی در کشور وجود‬
 ‫‪3٠‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫داردکه از یارانه های حکومتی و مردمی برخوردارند) شبکههای اجتماعی بزرگ بهرهبرداری از پدیده سوگواری در کشور بشمار‬
‫میروند ‪.‬‬

‫تمایزبخشی اجتماعی هواداران و همدالن اهالی و کاسبان سوگ در نهاد سیاسی دینی از یکسو‪ ،‬نمایش قدرت و ایجاد همبستگی‬
‫اخالقی و معنوی بین آنان از سوی دیگر سبب شناسایی نظام قدرت از پتانسیلهای هواداری و حامیگرایی جهت سرکوب‬
‫معترضان از دیگر کارکردهای سوگواری در جامعه است‪ .‬ایجاد هراس برای ناباورمندان و معترضان سیاسی با ابزار سوگواری و‬
‫تجمیع نیرو و نمایشگاهی کردن سوگ و قدرت در یک قالب از زمره کارکردهای پنهانی است که در پس پرده مدیریت سوگ در‬
‫ساختار قدرت تعقیب میشود ‪.‬‬

‫هراس از مرگ نه تنها در خدمت رهبران دینی برای تحمیق و رهبری انسجام اجتماعی موردنظر آنان قرار میگیرد بلکه هراس‬
‫از مرگ و سقوط رهبران سیاسی دینی از قدرت و مرگ سیاسی آنان نیز ابزار و انگیزه دیگری است برای اهتمام و توسل به پدیده‬
‫سوگواری جهت تجدید پیمان‪ ،‬بازسازی اعتماد اجتماعی‪ ،‬و تحقق بقای عمر حاکمیت‪ .‬مرگ تنها پدیده فراگیری که گریبان‬
‫هیچکسی از آن رهایی ندارد‪ ،‬چنان هراسی در درون حاکمیت دینی ایجاد میکند که اشک رهبران دینی را نیز سبب شده و‬
‫سوگواری با کارکردهای متعددش‪ ،‬آرامبخش کابوس رهبران مستبد دینی نیز بشمار میآید ‪.‬‬

‫نوحهخوانی‪ ،‬سرود و شعارسرایی‪ ،‬موسیقی مرگی است که رکن دیگر اثربخشی سیاست سوگواری در ساختار قدرت دینی است‪.‬‬
‫در این نوحهخوانی ایجاد پیوند میان شخصیتهای مرکزی و تاریخی دینی مانند امامان دوازدهگانه و معصومان دیگر با شخصیت‬
‫های تازه مُرده در مراسم سوگواری‪ ،‬یکی از ابزارهای قداستبخشی‪ ،‬اسطورهپردازی و تحمیق حامیان باورمند به نهاد قدرت دینی‬
‫محسوب میشود‪ .‬همذاتپنداری دینی در این تشریفات دینی و سیاسی چنان در ادبیات نوحهخوانی و الهامات معنوی ملودیک‬
‫موج میزند که کمتر فرد باورمند دینی میتواند مرزهای میان کنش دینی و کنش سیاسی را تشخیص دهد ‪.‬‬

‫تهییج ناسیونالیزم دینی با ایجاد هراسملی از دشمنتراشیهای کاذب و بزرگنمایی دشمنان بالقوه در روابط بین دولتها نیز از‬
‫ابزارهای مهم رویآوردن نهادهای سیاسی به مراسم سوگ و عزاداریهایی است که با قهرمانسازی مردگان‪ ،‬بدنبال تهییج‬
‫س طبلهای توخالی جنگ و مرگ بهصدا‬
‫احساسات و اتفاق اجتماعی در رویارویی با هراسی کاذب از مرگ است‪ ،‬مرگی که در پ ِ‬
‫در میآید‪ .‬ناسیونالیزم دینی دارای مرزهای دینی‪ ،‬جغرافیایی و سیاسی است که در پروژه سوگواری دارای همپوشانیهای‬
‫ایدیولوژیک شده و حامیان و همدالن را به مکانیزمهای دفاعی و روانی سوق میدهد که درصورت عدم تاسی بدان‪ ،‬احساس‬
‫ناامنی جانی میکند ‪.‬‬

‫توریزم سوگواری در مراکزی مانند امامزادهها که در طی چهار دهه پیش تعداد آنها دهها برابر شده و قریب دوهزار امامزاده‬
‫تاسیس شده از دیگر سازوکارهای پروژه سوگواری است که این پدیده را همواره حتی بصورتی شیک و امروزی زنده نگهمیدارد‬
‫تا در مواقع مقتضی مانند قتل سلیمانی و شوهای دیگر سیاسی و مذهبی مورد بهرهبرداری قرار گیرد ‪.‬‬
 ‫‪31‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫پروپاگاندای سوگ‪ .‬اگرچه پروپاگاندا در متن سیاستورزی قدرتهای سیاسی خودکامه‪ ،‬فاشیستی و تکساالری رایج است ولی‬
‫در نظامهای استبداددینی بهرهبرداری از مرگ و سوگواری آن در قالب قداستپردازی و اسطورهسازی با مقاصد دینی و سیاسی‬
‫دارای همپوشانیهای تاریخی است‪ .‬به بیان دیگر سوگواری در استبداد دینی نسبت به سایر اشکال استبداد و تمامیتخواهیهای‬
‫دیگر بهمراتب قویتر و موثرتر عمل میکند و باکمترین هزینه برای بازتولید این همسازی دین و سیاست در پدیده سوگ‪،‬‬
‫بیشترین سودمندی برای بازسازی اعتماد اجتماعی را بدنبال دارد ‪.‬‬

‫با استناد به نظریههای تطور اجتماعی میتوان چنین پیشفرضی ارایه داد که گونه جامعه ربّانی در ساختارهای اجتماعی حتی‬
‫در درصد اندکی از مناسبات جامعهای و نوساخته یا مدرن ایران‪ ،‬همچنان ابژههای مناسبی برای دستکاری فکری و معنوی یا‬
‫احساسی توسط رهبران دینی و سیاسی محسوب میشوند‪ .‬در چنین ساختاری از مناسبات اجتماعی خاصه در فضاهای حاشیه‬
‫شهری و حاشیه نشینان فرهنگی‪ ،‬نسلی‪ ،‬آموزشی و اقتصادی در جامعه همواره بسترهای تحریف افکار و تهییج احساسات عمومی‬
‫توسط رهبران نظام سیاسی و دینی وجود داشته و خواهد داشت‪ .‬اگرچه با همه این اوصاف‪ ،‬جنبش اعتراضات مردمی بهدالیل‬
‫متعدد عینی و ذهنی تا دستیابی به تغییر سیاسی و اجتماعی به حیات خود ادامه خواهد داد‪.‬‬
 ‫‪32‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫مصایب افغان های ایرانی و ایرانیان افغان‬

‫قریب چهار دهه است که میلیونها افغان پناهجو بدون کمترین امنیت و آرامش در حاشیه شهرهای بزرگ و کوچک ایران در‬
‫مشاغل غیر رسمی و زیرزمینی به اشتغال و زندگی مملو از محرومیت و ستم ادامه میدهند‪ .‬جامعه قریب سه میلیونی افغانها‬
‫در ایران از مناظر مختلفی دارای مصایب و مسایل انسانی و اجتماعی اند‪ .‬یکی از این مسایل ازدواج و تشکیل خانواده افغان های‬
‫مقیم ایران است ‪.‬‬

‫بدلیل عدم اقامت و فقدان نظام ثبت و ضبط دقیق ازدواج افغانهای پناهنده در کشور آمار دقیقی از تعداد ازدواج و طالق این‬
‫قشر عظیم اجتماعی وجود ندارد‪ .‬شواهد حاکی است قریب یکصد هزار کودک در کشور وجود دارند که بدون شناسنامه و عمدتا‬
‫در خانوادههای افغان متولد می شوند که حداقل یکی از والدین آنان افغان هستند‪.‬‬

‫فقدان امنیت قابل قبول برای زنان و کودکان در جامعه آسیب دیده ایران‪ ،‬سبب آسیب پذیری مضاعف زنان و کودکان افغان‬
‫شده و این قشر عظیم انسانی که در واقع ایرانی‪ -‬افغان محسوب می شوند را بیش از پیش با عواقب خواسته یا ناخواسته یک‬
‫معضل اجتماعی بنام مهاجرت غیرقانونی مواجه ساخته است ‪.‬‬

‫برخی از مسایل مربوط به زنان و کودکان افغانهای ایرانی عبارتند از‬

‫‪-‬کودکان این جمعیت میلیونی با نداشتن شناس نامه ایرانی از کمترین امکانات آموزشی و بهداشتی برخوردارند و این قشر وسیع‬
‫در گوشه و کنار کشور از ورود به مدرسه‪ ،‬واکسینه شدن در مقابل بیماریهای سخت‪ ،‬درمان و مراقبتهای بهداشتی‪ ،‬امنیت‬
‫اجتماعی و آینده روشن محروم اند‪،‬‬

‫‪-‬کودکان ایرانی افغانی بیرون از مدرسه‪ ،‬بهس رعت به خیل جمعیت کودکان خیابان و کار پیوسته و از جمله گروهی هستند که‬
‫در مناسبات غیررسمی در جامعه مورد بهره برداری های جسمی و جنسی بسیاری قرار می گیرند‪،‬‬

‫‪ -‬زنان ایرانی افغانی در شدیدترین ناامنی و تبعیض جنسی بسر می برند از فشار و ستم در خانه تا تبعیض و تحقیر در جامعه‪،‬‬
‫این قشر بزرگ را در ستمی چندگانه در بحران عمیق هویتی فرو میبرد و هیچ فریادرسی نیز برای رهایی آنان متصور نیست‪،‬‬

‫‪-‬فقر‪ ،‬بیکاری‪ ،‬بهحاشیه راندگی‪ ،‬فقر بهداشت و درمان‪ ،‬قبول مشاغل سخت‪ ،‬ناامن و ناایمن سبب میشود این زنان در بدترین‬
‫شرایط استثمار جنسی و جسمی قرار بگیرند ‪.‬‬

‫‪-‬اخراج افغانهای ایرانی سبب گسترش ناامنی برای همسران ایرانی گشته و نظام حقوقی برای تابعیت و حل مسیله اقامت آنان‬
‫راهکار روشنی پیش پا نگذاشته و زنان این جمعیت کثیر را به قبول ستم های زنجیرهای وادار می کند‪،‬‬

‫‪-‬سوءاستفاده از کودکان و فرزندان افغانهای ایرانی و اعزام آنان برای مشارکت در جنگهای شهری سوریه با وعده اقامت‬
‫خانوادهشان زمینه مرگ و معلولیت جوانان افغان‪-‬ایرانی را تشدید می کند‪،‬‬

‫‪ -‬اعتیاد‪ ،‬قتل‪ ،‬طالق‪ ،‬آزار جنسی و مسایل دیگر اجتماعی نیز امری است که بیش از هرکس‪ ،‬زنان ایرانی افغان را مورد تهدید قرار‬
‫میدهد و برای این قشر بیشترین ناامنی و آسیب های روحی و روانی بدنبال میآورد‪.‬‬

‫حکومت باید برای ساماندهی و تدوین اقامت دائمی این قشر عظیم تدارکات حقوقی و امنیتی فراهم کند تا مانند همه شهروندان‬
‫ایرانی‪ ،‬از حداقلهای هرچند ناچیز وتسهیالت و امکانات اجتماعی و فرهنگی برخوردار باشند‪.‬‬
 ‫‪33‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫فصل سوم‪ :‬سنجشگری اجتماعی دین و سیاست‬

‫خودکشی یک جامعه شناس‪ ،‬تیر خالص جامعه شناسی!‬

‫خودکشی نابهنجار‪ ،‬گونه خودکشی اجتماعی است که محصول نابهنجاری اجتماعی در نظامی است که در آن نابرابری اجتماعی‪،‬‬
‫بحران‪ ،‬فساد‪ ،‬فقر و بیکاری موج می زند‪ .‬بحرانی ترین شکل وقوع خودکشی آنجاییست که عالوه بر افزایش نرخ خودکشی و‬
‫شیوع آن بین جوانان و بیکاران دانش آموخته‪ ،‬این پدیده گریبان دانش آموختگان مقاطع باالی تحصیلی بخصوص جامعه شناسان‬
‫را در برگیرد ‪.‬‬

‫اگرچه آخرین خودکشی حکومت خواه توسط عوامل امنیتی نظام قدرت در زندان به کاووس سید امامی‪ ،‬جامعه شناس تحمیل‬
‫شد‪ ،‬این بار فشار سومدیریت‪ ،‬فقر و نابسامانی گریبان جامعه شناس دیگری را گرفته است‪ .‬خودکشی یک جامعه شناس بطور‬
‫نمادین گویای خودکشی جامعه دانش آموختگان‪ ،‬خودکشی جامعه شناسی و دانش شناسایی و چاره یابی مسایل اجتماعی است ‪.‬‬

‫بی اعتنایی سران صاحب قدرت نسبت به مرگ جوانان و دانش آموختگان و اینک یک جامعه شناس در سکوتی مرگبار‪ ،‬نشانگر‬
‫این است که صاحبان قدرت مسیولیتی نسبت به پدیده مرگ شهروندان خود نشان نمی دهند و اسف بارتر اینکه نهادهای‬
‫دانشگاهی و صنفی نیز به مرگ یک جامعه شناس‪ ،‬اندوه و واکنشی نشان نمی دهند‪ .‬گویی بحران جامعه و جامعه شناسی‪ ،‬بحران‬
‫خودکشی و کشتار شهروندان چنان پدیده متداولی شده است که در آن مرگ یک انسان بی اهمیت می شود ‪.‬‬

‫‪http://www.asoyroj.com/farsy/detail.aspx?=hewal&jmare=14457&Jor=1‬‬
 ‫‪34‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫آسیب شناسی اجتماعی احزاب در ایران‬

‫چکیده‪ :‬نگاهی بر تاریخچه احزاب سیاسی در ایران که از سالهای مشروطه با تشکیل حزب اجتماعیون عامیون به‬
‫رهبری حیدر عمو اوغلی اشکال سازمان یافته ای بخود گرفت‪ ،‬تا به امروز بیانگراین مهم است که تشکیل احزاب‬
‫در کشور دارای موانع ساختاری‪ ،‬تاریخی‪ ،‬فرهنگی و قانونی جدی است‪ .‬فراز و فرود ساخت یابی و ساخت شکنی‬
‫احزاب‪ ،‬سازمانها و گروه های سیاسی درایران خواه در دوره مشروطه‪ ،‬خواه دوره پهلوی ها و خواه در عصر جمهوری‬
‫اسالمی‪ ،‬همگی نشانگر ضرورت آسیب شناسی شکل گیری احزاب سیاسی در ایران می باشد ‪.‬‬

‫دراین راستا مطالعات نسبتا متنوع و گاه جسته گریخته ای صورت گرفته است که چندان نیز وافی مقصود دلیل یابی و مسئله‬
‫شناسی عدم شکل گیری و نهادینه شدن تحزب یا پلورالیزم سیاسی نبوده است‪ .‬بدین معنا که هنوز پرسش های بسیاری بدون‬
‫پاسخ دقیق باقی است‪ :‬چرا با همه قدمت صد ساله احزاب سیاسی سوسیالیست‪ ،‬آزادیخواه‪ ،‬ملی گرا و حتی دینی‪ ،‬هنوز در‬
‫ساختار حزبی با مشکالت عدیده سازمانی‪ ،‬و کنشی روبرو هستیم؟ مهمترین مسائل آسیب شناختی تحزب و سازمانگرایی سیاسی‬
‫درایران برای ایجاد و ساماندهی مشارکت سیاسی در جامعه ایران امروز چیست؟‬

‫طرح مسئله‪ :‬بیش از یکصد سال از تاسیس اولین حزب بمعنای امروزین آن درایران می گذرد و سلسله احزاب متعددی در‬
‫طول این سده اخیر تشکیل‪ ،‬رشد و افول کرده است‪ .‬دراین رهگذر برخی از احزاب به نقش های تاریخی خواسته یا ناخواسته ای‬
‫نیز پرداخته اند که سیر تحوالت سیاسی و اجتماعی ایران را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است‪ .‬بااینحال‪ ،‬ساختار و شاکله دستگاه‬
‫حزبی درایران هنوز مبتالبه مسائل و مصائب چندی است ‪:‬‬

‫🔹از نظر درونی‪ ،‬تمرکزگرا‪ ،‬ناپایدار‪ ،‬آسیب پذیر و رابطه مدار است و کمتر به ضوابط حزبی و انضباط سازمانی اقتدا کرده است ‪.‬‬

‫🔹از نظر بیرونی نیز متصل به طبقه اجتماعی خاصی نبوده و با گرایش نخبه گرایانه یا توده گرا فقط توانسته است در برهه هایی‬
‫به نقش آفرینی بپردازد ‪.‬‬

‫🔹همچنین ساختار غیردمکراتیک قدرت و نهاد سیاست در ایران در طول عصر مشروطه‪ ،‬دوران پهلوی ها و جمهوری اسالمی‬
‫زمینه شکوفایی و رشد و فراگیر سازی سازمان و سازوکار نهاد حزبی بعنوان ابزار دمکراتیزه کردن و مدنی شدن حقوق سیاسی‬
‫وشهروندی را تضعیف کرده است‪.‬‬

‫از اینرو مسئله محوری دراین مقاله تمرکز بر این موضوع است که پس از گذشت یکصد سال و وقوع چندین شبه جنبش و انقالب‬
‫در ایران و طلوع و افول احزاب خرد و کالن بسیار هنوز حزب بمعنای مدرن‪ ،‬با سازوکارهای دمکراتیک‪ ،‬پایدار و موثر در جامعه‬
‫ایران وجود ندارد‪ .‬پرسش های اساسی مقاله حاضر نیز بر محورهای زیر است ‪:‬‬

‫‪-‬آیا ساختار سیاسی‪/‬اجتماعی جامعه ایران مانع از تشکیل و نهادینه شدن آن شده است؟‬

‫‪-‬آیا فرهنگ عمومی و سیاسی‪/‬اجتماعی نخبگان و الیه هایی از طبقه متوسط جامعه ایران مانع از شکل گیری نهاد موثر حزبی‬
‫در جامعه ایران شده است؟‬

‫‪-‬آیا تاخر فرهنگی و تاریخی تشکیل احزاب درایران و یا زود هنگام بودن تشکیل آنها در فرایند مدرنیزم درایران سبب ساز چنین‬
‫فرازو فرود های فروکاهنده ای شده است؟‬
 ‫‪3۵‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫بررسی برخی شواهد و تحلیل مشخصه های مرتبط با پرسش های مذکور دراین نوشتار در محدوده زمانی عصر حاضر و بطور‬
‫خاص در دهه اخیر می تواند زمینه ساز آسیب شناسی مسائل حزبی در ایران امروز باشد ‪.‬‬

‫اهمیت و ضرورت مسئله‪ :‬بی تردید اطالق مسئله به روند تحوالت حزبی درایران و مسئله وار دیدن این پدیده سیاسی و‬
‫اجتماعی نیازمند دالیل توجیهی و طرح اهمیت موضوع است که برخی از اهم این دالیل عبارتند از‪:‬‬

‫✅از نظر توسعه ای‪ ،‬فرایند دمکراتیزه شدن و افزایش مشارکت های مردمی در تصمیم سازی های سیاسی و اقتصادی و بطور‬
‫کلی مدیریت جامعه برای بهتر زیستن و رفاه عمومی نیازمند ساخت یابی احزاب و سازمان های سیاسی پایدار و فراگیری است‬
‫که بتواند آحاد مردم را در درون خود شکل داده و از توده گرایی فاصله گیرد‪ .‬ازاینرو باتوجه به اینکه هنوز چنین فضایی برای‬
‫رشد و توسعه نهادهای مدنی ازقبیل احزاب فراهم نشده است بررسی پیرامون دالیل و تبعات آن به عنوان یک مسئله می تواند‬
‫زمینه ساز توسعه سیاسی شود‪.‬‬

‫✅از نظر ساختی و کارکردی نیز هدف از تشکیل احزاب‪ ،‬سازماندهی رابطه میان دولت و مردم برای مدیریت بهتر و مشارکتی‬
‫جامعه مدنی است و دراین راستا سازوکارهای دمکراتیکی برای توسعه دمکراسی در جامعه ضروری است‪ .‬از این منظر نیز ساختار‬
‫وکارکرد احزاب سیاسی با همه تجربه نسبتا طوالنی و فرازو فرود های بسیار هنوز فاقد خدمات رسانی مطلوب است‪ .‬ازاینرو‬
‫بعنوان یک مسئله‪ ،‬قابل توجه و بررسی است ‪.‬‬

‫پرسش های اصلی‬

‫برای ارزیابی و سنجش و تحدید دامنه بحث می بایست برخی پرسش های زیر را درمقام پاسخگویی برآمد‪:‬‬

‫‪ o‬آیا ساختار سیاسی‪ -‬اجتماعی جامعه ایران مانع از تشکیل و نهادینه شدن آن شده است؟‬
‫‪ o‬آیا فرهنگ عمومی و سیاسی‪ -‬اجتماعی نخبگان و الیه هایی از طبقه متوسط جامعه ایران مانع از شکل گیری نهاد موثر‬
‫حزبی در جامعه ایران شده است؟‬
‫‪ o‬آیا تاخر فرهنگی و تاریخی تشکیل احزاب درایران و یا زود هنگام بودن تشکیل آنها در فرایند مدرنیزم درایران سبب ساز‬
‫چنین فرازو فرود های فروکاهنده ای شده است؟‬

‫چارچوب تحلیلی‬

‫دربررسی دالیل ناکامی توسعه سیاسی و نهادینه شدن احزاب درایران بررسی های زیادی صورت گرفته است که بخش بزرگی از‬
‫آنها بصورت مقاالت و سخنرانی ها عمدتا درپی بازکاوی آسیب شناختی آن بوده است‪« .‬ادموند برک» فیلسوف انگلیسی قرن‬
‫‪ ،18‬حزب سیاسی را «هیئتی از مردم که به خاطر پیشینه و منافع ملی با کوشش مشترک‪ ،‬براساس برخی اصول سیاسی مورد‬
‫توافق‪ ،‬متحد شدهاند» تعریف میکند‪« .‬شومپیتر» نخستین و مهمترین هدف هر حزب سیاسی را تسلط بر دیگران (افراد یا حزب)‬
‫جهت نیل به قدرت و ماندن در آن میداند‪« .‬جوزف الپالومبار» و «مایرون وینر» چهار شرط اساسی برای حزب برمیشمرند‪)1 :‬‬
‫وجود تشکیالت پایدار مرکزی ‪ )2‬وجود شعبههایی که مرکز پیوند و ارتباط داشته باشند ‪ )3‬پشتیبانی مردم ‪ )4‬کوشش برای‬
‫دستیابی به قدرت سیاسی‪ ( .‬میربد‪)1383 ،‬‬
 ‫‪36‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫دربحث از احزاب سیاسی اساسا تقارن و همبستگی جدی‪ ،‬ارگانیک‪ ،‬دیالکتیکی و تاریخی بسیاری میان پلورالیزم‪ ،‬دمکراسی‪،‬‬
‫لیبرالیزم فلسفی‪ ،‬روشنگری دینی و فرهنگی از یکسو و انقالبهای بورژوایی و صنعتی‪ ،‬کارگری و شکل گیری طبقات نوین مبتنی‬
‫بر شیوه تولید سرمایه داری وجود دارد‪ .‬مروری بر تاریخ تحوالت سیاسی در اروپا نشانگر تموج سهمگین آرا و اندیشه و منافع‬
‫قدرت های گروهی و سازمانی بسیاری بوده است که تدریجا سامان امروز را یافته و عضویت در این سازمان های سیاسی بصورت‬
‫نهاد های مدنی از زمره حقوق مسلم شهروند مدرن اروپایی وامریکایی محسوب می شود‪.‬‬

‫از ابتدای تحوالت سیاسی ایران در طول سال های پس از مشروطیت تا امروز سازمان ها و احزاب سیاسی بسیاری شکل یافته و‬
‫پس از طی دورانی از فعالیت و اقدامات سیاسی و اثرگذاری بر تحوالت محیطی‪ ،‬یا سامانشان ناسامان گردیده یا در سامانی نوین‬
‫و در حال گذار به حیات خود ادامه می دهند‪ .‬این تاثیرات نیز محصول طبیعی تعامل و ارتباطات متقابل این سازمان ها و نهاد‬
‫قدرت در جامعه ایران است‪ .‬به بیان دیگر وجود سازمان های سیاسی رویارو و معطوف به دستیابی بر قدرت در قالب اپوزیسیون‬
‫سامان یافته‪ ،‬پایدار و مؤثر دارای همبستگی و ارتباط دو سویه ای با ساختار و کارکردهای نهاد دمکراسی در هر جامعه ای است‪.‬‬
‫این دو وجه عبارتند از‪:‬‬

‫الف) از یکسو فقدان نهاد و نمادهای دمکراسی می تواند زمینه ساز عدم پایایی اپوزیسیون سازمان یافته و مؤثر گردد‪ .‬در چنین‬
‫وضعیتی سازمانها و احزاب سیاسی بصورت محافل سیاسی غیر رسمی یا زیرزمینی فعالیت خود را آغاز می کنند و تشکیالت غیر‬
‫رسمی خود را نیز در شرایط مخفی و خفقان سامان می دهند‪ .‬بدیهی است که در این شرایط امکان تمرین اندیشه و عمل‬
‫دمکراتیک برای ساختار و سازوکارهای درونی این گونه سازمانهای سیاسی نیز مهیا نبوده و آفت های خاص خود را بدنبال دارد‪.‬‬
‫همچنین در فضای اختناق و سرکوب آموزش عملی و نظری نیز دارای محدودیت هایی است که می تواند منجر به یکسویه نگری‬
‫و عمل گرایی بدنه و تشدید فضای نخبه گرایی در درون این سازمان ها گردد ‪.‬‬

‫سانترالیزم و ظهور نمادهای غیردمکراتیک در این موقعیت نیز از دیگر برآیندهای ناگزیری است که می تواند ماندگاری و پویایی‬
‫این سازمانها را در معرض خطر قرار دهد‪ .‬بی تردید در افق گسترده‪ ،‬ارتباط این سازمانها با هواداران خود نیز می تواند دستخوش‬
‫نوعی روابط رمه‪ -‬شبانی گردد که دارای آثار منفی و ناپایداری است که در شرایط آزاد و شکست فضای اختناق خود را نمایان‬
‫می سازد‪ .‬نمونه این پیامد آسیب شناختی را می توان در شرایط انقالبی سال ‪ 57‬نیز مشاهده کرد‪.‬‬

‫ب) از سوی دیگر از منظر اثر گذاری اپوزیسیون بر فرایند دمکراسی می توان این پیامدهای آسیب ساز را دنبال کرد‪ .‬بدیهی‬
‫است رشد غیرطبیعی سازمانها و احزاب در شرایط اختناق چنان فضایی را فراهم می آورد که برای شکل گیری نهادهای دمکراسی‬
‫و نهادینه شدن آن مخاطره انگیز است‪ .‬ضعف تحمل اندیشه دیگران و میل به تک صدایی و یکتانگری را می توان در درون همین‬
‫سازمانها نیز ردیابی کرد‪ .‬بسیاری از این سازمانها که روزگاری تمام هم و تالش خودرا معطوف شکستن فضای اختناق و خودکامگی‬
‫می کردند در اولین فرصت گشایش فضای سیاسی با سهم خواهی های مفرط و تاکتیک های غلط نه تنها نیروی سیاسی و‬
‫مردمان هوادار خود را قربانی سیاست های غلط خود می کنند‪ ،‬بلکه در میان مدت زمینه بازتولید فضای سرکوب و بازسازی‬
‫اختناق دیرپا را فراهم ساخته و تمام بافته ها را پنبه می کنند ‪.‬‬

‫نزاع های سیاسی و نظامی سازمان ها در ابتدای سال های انقالب را می توان نمونه هایی از توالی چنین فضای آسیب زایی بر‬
‫شمرد( طایفی‪.)1384 ،‬‬
 ‫‪37‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫دراین زمینه تاجیک برای طرح مسئله از چند سوال بنیادین آغاز می کند‪" :‬آیا جامعه ایرانی‪ ،‬اساسا"‪ ،‬استعداد بر تابیدن «رقابت‬
‫سیاسی سالم و قاعده مند» را دارا است؟ آیا فرهنگ سیاسی ما‪ ،‬حامل دقایق و هنجارهای مترتب بر بازی و رقابت مسالمت آمیز‬
‫حزبی است؟ آیا ادغام «سیاست» و «ایدئولوژی» در این مرز و بوم نوعی انسداد‪ ،‬تصلب و عصبیت را جایگزین «عقالنیت»در پهنه‬
‫کنش و واکنش های سیاسی نکرده است؟ آیا فرهنگ عمومی قانون گریز‪ ،‬استبدادگرا‪ ،‬فردگرا‪،‬کالم محور (دو انگار)‪ ،‬خودی و‬
‫دگرساز‪ ،‬قداست پرور‪« ،‬فصل»گرا و «وصل» ستیز ما ایرانیان‪ ،‬ترجمه عینی و عملی خودرا در قالب رقابت های سیاسی«جدایی‬
‫طلب»‪« ،‬قهرآمیز» و «فراق مسلک» نیافته است؟ آیا اساسا"روحیه ایرانی و فرهنگ سیاسی ایرانی‪ ،‬رفتار و اندر کنش های‬
‫تشکیالتی و حزبی را بر می تابند؟ ‪("..‬تاجیک‪)1384 ،‬‬

‫«موریس دوورژه» جامعهشناس فرانسوی عالوه بر منشا پارلمانی برای احزاب که توضیح دادم‪ ،‬منشا «برونی» نیز برای احزاب‬
‫ذکر میکند‪ .‬براین اساس احزاب از سوی انجمنهای روشنفکری‪ ،‬گروههای اجتماعی‪ ،‬فرقههای مذهبی‪ ،‬دولتها‪ ،‬اشخاص متنفذ‪،‬‬
‫اتحادیههای کارگری و دهقانی و ‪ ...‬پایهگذاری شدند‪ .‬چنانکه منشا حزب کارگر انگلیس به سال ‪ 1899‬و سندیکاهای کارگری‬
‫آن زمان برگشته و گروههای مذهبی نیز از اواخر قرن ‪ 19‬احزاب در اروپا را سروسامان دادند که از جمله در هلند احزابی چون‬
‫«حزب ضد انقالبیون» و «حزب مسیحی تاریخی» شکل گرفتند و سرانجام به احزاب دموکرات مسیحی کنونی منجر شدند ‪.‬‬

‫‪-‬شکل دوم تشکیل احزاب را سوسیالیستها پیریزی کردند چنانکه درست برعکس احزاب قبلی‪ ،‬این بار با تکیه بر مردم و تودهها‬
‫و نه نخبگان متنفذ‪ ،‬تصمیم به تامین هزینههای انتخاباتی خویش گرفتند و در حقیقت هزینههای حزب‪ ،‬از حق عضویت تکتک‬
‫افراد عضو حزب تامین میشد‪.‬این احزاب دارای کادر ثابت و اداری و تشکل از سازمانهای پیچیده و منسجم و تشکیالت مشخص‬
‫و با برنامه بودند و از آنجا که براساس مرام و مسلک ویژه و مکتبی خاص شکل گرفته بودند در حقیقت رویکرد و رویه ایدئولوژیک‬
‫یا مکتبی داشتند" (میربد‪.)1385 ،‬‬

‫"درغرب احزاب سیاسی متکی به طبقات اجتماعی هستند‪ .‬احزاب اشرافی محافظه کار بر طبقه ثروتمندان زمیندار و فئودال‬
‫تکیه دارند و احزاب لیبرال به طبقه بورژوازی صنعتی و تجاری که ثروتمندان جدید جامعه را دربر می گیرد و روشنفکران به این‬
‫حزب گرایش دارند‪ .‬همچنین احزاب سوسیالیست و کارگری‪ ،‬پدیده قرن بیستم هستند که با رشد طبقه کارگر پدید آمدند‪ ،‬رنگ‬
‫دیگری به رقابت های حزبی دادند و تضاد طبقاتی را شدت بخشیدند" (سعیدی‪. )1377 ،‬‬

‫لیبرالیسم با ادعای سپردن حق ویژه به پادشاه یا مقامات مذهبی مخالف است‪ .‬در دنیای مدرن شایستهساالری جای این امتیازها‬
‫را میگیرد‪ .‬ضمن رعایت آزادی فردی‪ ،‬دولت مؤظف میشود که حداقلهای زندگی را برای شهروندان نیازمند فراهم کند‪ .‬برخالف‬
‫حقوق طبیعی و حقوق بشر که خودبهخود باید وجود داشته باشند و هیچ نهاد و قدرتی حق ضایعکردن آنها را ندارد‪ ،‬حقوق‬
‫مدنی‪ ،‬حقوقی است که توسط دولت تضمین میشود‪ .‬بهتعبیر جان الک‪ ،‬حقوق مدنی افراد باید به حقوق طبیعی آنها‪ ،‬مانند‬
‫حق زیستن‪ ،‬آزادی و مالکیت اضافه شود‪ .‬این پدیدههای مدرن در ایران شکل نگرفتند‪.‬‬

‫همانگونه که رقابت در عرصه اقتصاد اجتنابناپذیر و بخش جدایی ناپذیر سرمایهداری است‪ ،‬رقابت در عرصهی کسب قدرت‬
‫سیاسی نیز ضرورت این سیستم است و ابزار اجرای آن‪ ،‬احزاب سیاسی آزاد است‪ .‬این ابزار زمانی معنا پیدا کرد که انحصار قدرت‬
‫پادشاه و کلیسا و موانع رشد سرمایهداری کالسیک‪ ،‬توسط طبقه نوپای بورژوازی صنعتی خواستار سهیمشدن در قدرت سیاسی‪،‬‬
‫برداشته شد‪ .‬نه پادشاهان و نه کلیسای کاتولیک بسادگی تسلیم این اراده نشدند‪ .‬انقالب کبیر فرانسه این دو قدرت مخالف آزادی‬
‫انسان را ساقطکرد (انقالب مشروطیت و انقالب ‪ ،1357‬این کار را نکرد) ‪.‬‬
 ‫‪38‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫ابزار مشارکت دموکراتیک بورژوازی در قدرت سیاسی‪ ،‬اتحادیه و حزب او بود‪ .‬به همان درجه که رشد اقتصادی به آزادی داد و‬
‫ستد نیاز داشت‪ ،‬در چارچوب سیاست نیز آزادی فردی ضروری بود‪ . ..‬احزاب بهعنوان اهرم کسب قدرت بورژوازی‪ ،‬در اواخر‬
‫سدهی ‪ 18‬و ‪ 19‬در آمریکا و اروپا و در اواخر سدهی ‪ 19‬در ژاپن بهوجود آمدند و به بخشی از ساختار اجتماعی و فرهنگی این‬
‫جوامع بدل شدند‪...‬همه این ویژگیها‪ ،‬از جمله رشد سرمایهداری صنعتی در ایران غایب بودهاند‪ ...‬برای خالصی از قدرت انحصاری‬
‫دولت‪ ،‬تقسیم قدرت در حوزهی اقتصادی یک ضرورت است ‪.‬‬

‫همانگونه که کشورهای سوسیالیستی بهدنبال انحصار منابع اقتصادی (اقتصاد دولتی)‪ ،‬قدرت سیاسی را نیز در انحصار خود‬
‫داشتند‪ ،‬حزب نیز انحصاری و به ابزار سلطه گروه حاکم بدل میگردید که بهطور رسمی و علنی حزب برابر با دولت‪ ،‬و دولت برابر‬
‫با حزب بود‪ .‬نمونه کشورهای سوسیالیستی نشان داده است که رابطه حزب و اقتصاد و سیاست یک رابطه مستقیم است؛ یعنی‬
‫زمانیکه اقتصاد در انحصار دولت در آمد‪ ،‬در پی آن سیاست و حزب نیز انحصاری میشود‪ .‬یا برعکس زمانی که سیاست انحصاری‬
‫شد‪ ،‬حزب و اقتصاد نیز انحصاری و دولتی میشود‪ .‬در چنین شرایطی دموکراسی‪ ،‬حقوق بشر و حقوق برابر شهروندی نیز از بین‬
‫میرود و حتی امنیت زندگی مردم در خطر قرار میگیرد‪ .‬بنابراین‪ ،‬گسترش فلسفه‪ ،‬سیاست و اقتصاد لیبرالی‪ ،‬ضرورت ساختار‬
‫اجتماعی پیدایش حزب‪ ،‬ساختار فرهنگی رقابت و همکاری میان مردم و تسامح دولتی‪ ،‬رمز ماندگاری احزاب است‪ ،‬و از سوی‬
‫دیگر‪ ،‬مانع اصلی تشکیل و ماندگاری احزاب‪ ،‬نظام های خودکامهاند (علمداری‪. )1385 ،‬‬

‫به تعبیر ملکالشعرای بهار در کتاب احزاب سیاسی‪ ،‬احزاب در ایران از زمانی که توسط بنیانگذاران خود پایهریزی میشوند تنها‬
‫تا زمان مرگ آنها دوام داشتند و بعد از مرگ آنها دیگر حزبی هم وجود نداشته است (چه محلی و چه ملی)‪ .‬در واقع طول عمر‬
‫احزاب بسته به طول عمر مؤسسین آنها بوده است… " مشکل بعد مسئله حزبهای شخصی است‪ .‬حاال یک فرد یا پولدار بوده‬
‫یا معروف بوده‪ ،‬یا کاریزما به هرحال حزب حول محور او تشکیل شده بوده و طبعاً به خاطر وابستگی شدید‪ ،‬کافی بود آن فرد از‬
‫قدرت خارج شود‪ ،‬بمیرد یا مریض شود آنوقت بود که قلب حزب هم از تپش میایستاد" (مدیرشانه چی‪)1383 ،‬‬

‫ادامه مقاله را در اینجا بخوانید‬

‫‪http://samaa.org/files/qadim/ahzab_dar_iran.html‬‬
 ‫‪39‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫تحریم فوتبال و قتل سحر خدایاری زیر نام خودسوزی‬

‫در ایران امروز دخترانی محروم از هزاران آرزو و نیازهای اولیه در جامعه ای مردانه‪ ،‬خشن‪ ،‬دینمدار و سرشار از تفکیک و تبعیض‬
‫جنسیتی هر روزه در شکنجه ای فراگیر در رنج و ستیزند ‪.‬‬

‫خودکشی یا خودسوزی در جامعه ایران امروز خودکشی از نوع نابهنجار‪ ،‬خودخواهانه و دیگرخواهانه نیست بلکه مجموعه خودکشی‬
‫هایی نظیر خودکشی جامعه شناس‪ ،‬کاووس سیدامامی‪ ،‬خودسوزی دختران قربانی قتل های ناموسی‪ ،‬خودکشی دانش آموزان و‬
‫اینک خودکشی دختر هوادار فوتبال (سحر خدایاری) نوعی قتل و جنایت اجتماعی است که زمینه های آنرا حکومت دینی سبب‬
‫ساز شده است ‪.‬‬

‫در اینجا برای مقابله با عامل بوجود آورنده زمینه های وقوع و شیوع پدیده قتل های حکومتی زیر نام خودکشی‪ ،‬باید دست به‬
‫اقداماتی سریع زد ‪:‬‬

‫تحریم فوتبال‪ .‬این تحریم نه بمعنای عدم حضور دختران بلکه تحریم بازی های فوتبال در کشور توسط بخصوص مردان است تا‬
‫بتوان از نیروی اجتماعی هواداران فوتبال برای تغییر وضعیت در جامعه و اعتراض به تفکیک و نابرابری جنسیتی بهره برد‪.‬‬
‫هیچکس از تحریم فوتبال آسیب ندیده وتحت پیگرد نخواهد بود مگر حکومتی که بنام فوتبال افکار عمومی را از مسایل روز‬
‫گمراه کرده و فرهنگ ستم جنسیتی را بازتولید می کند ‪.‬‬

‫واکنش بازیکنان فوتبال‪ .‬بازیکنان فوتبال باید با مسیولیتی اخالقی در مقابل این پدیده بایستند و از هرگونه بازی در سالن های‬
‫ورزشی بدون اعاده حیثیت و حضور برابر زنان و مردان در این میادین پرهیز کنند‪ .‬این مسیولیت اخالقی یکایک بازیکنان فوتبال‬
‫در کشور برای دفاع از کیان انسانی است ‪.‬‬

‫عزاداری در ماه محرم در شرایط کنونی باید عزاداری برای سحر و صدها انسانی باشد که توسط حکومت دینی زیر نام‬
‫خودکشی‪/‬سوزی به قتل می رسند‪ .‬بجای عزاداری حسین باید عزاداری برای سحر را کانون اعتراض اجتماعی قرار داد ‪.‬‬

‫‪https://is.gd/crv49T‬‬
 ‫‪4٠‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫به خشونت و جرم اعدام پایان بخشید !‬

‫در سالروز جهانی لغو اعدام در جهان (دهم اکتبر) باید بگویم‪:‬‬

‫🔻اعدام یک قتل حکومتی است‪.‬‬

‫🔻اعدام مجازات بدن و نه تصحیح جنایت است‪.‬‬

‫🔻اعدام در ایران باالترین تعداد نسبی در جهان را دارد‪.‬‬

‫🔻اعدام کاهنده جرایم نیست‪ :‬ایران باالترین تعداد زندانی در جهانرا دارد‪.‬‬

‫🔻رشد زندانیان نسبت بهرشد جمعیت در طی ‪ 40‬سال پس از انقالب ‪7‬برابر بیشتر است‪.‬‬

‫🔻اعدام در ایران یک شوی اجتماعی برای ارعاب مردم است‪.‬‬

‫🔻مردم تماشاگر اعدام در ارتکاب این جنایت شریک جرمند‪.‬‬

‫🔻قصاص ابتدایی ترین روش پاکسازی جرایم از جامعه است‪.‬‬

‫🔻تایید اعدام بمعنای میل مردم حامی به جرم‪ ،‬قتل و جنایت است‪.‬‬

‫🔻کشورهای که اعدام در آن ممنوع است دارای کمترین میزان جرایم اند‪.‬‬

‫🔻قتل ناموسی شکلی از اعدام است‪.‬‬

‫🔻خشونت‪ ،‬با خشونت اعدام پایاننمی یابد‪.‬‬

‫🔻اعدام نه آغاز چاره جویی مسایل اجتماعی بلکه پایان آن است‪.‬‬

‫🔻اعدام‪ ،‬جنایتی علیه قربانیان ناهنجاری های اجتماعی است‪.‬‬

‫🔻اعدام جرمی حکومتی علیه جرایمی است که خود حکومت سبب ساز آن بوده است‪.‬‬

‫🔻اعدام سقوط سجایای انسانی توسط قوانین نابرابر و ساختار جرم زاست‪.‬‬

‫🔻حکومتهای مجرم‪ ،‬جرم اعدام را علیه مجرمان ادامه می دهند!‬

‫‪https://gourl.page.link/Z62K‬‬

‫گزارش اعدام ها درجهانرا در اینجا بیینید‪:‬‬

‫‪https://www.amnesty.org/download/Documents/ACT5098702019ENGLISH.PDF‬‬
 ‫‪41‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫تهاجم ترکیه علیه کردها‪ ،‬جنگی نابرابر و محتوم به شکست!‬

‫جنگهای نابرابر پدیدهایی در نظام بینمللی سرمایهداری هستند که قدرتهای امپریالیستی و متحدانشان‪ ،‬برای رقابت در دستیابی‬
‫به منابع طبیعی‪ ،‬بازار آزاد‪ ،‬فروش اسلحه‪ ،‬قدرت و ثروت صورت داده و میدهند‪ .‬تاریخ ملتهای غیور و مبارز علیه ستمهای‬
‫طبقاتی‪ ،‬همواره مملو از این جنگهای نابرابر زیر پوشش تضادهای قومیتی و ملیتی است ‪.‬‬

‫تاریخ معاصر شاهد صفحات خونینی از چنین تضادها و جنگهای نابرابر و ضد مردمی است که در آن صاحبان قدرت محلی و‬
‫بینمللی در پی تامین منابع بیشتر‪ ،‬به سرکوب و قتلعام مردم میپردازند‪ .‬حکومت ترکیه که با کشتار ارامنه صفحات خونینی‬
‫را در تاریخ جنایتهای بشری ثبت کرده‪ ،‬اینک با همگامی و همراهی امپریالیستهای بربریست به دنبال نسلکشی کردهای‬
‫داخل سوریه است ‪.‬‬

‫حملهی ضد بشری حکومت فاشیستی ترکیه علیه کردها (مردمی خستگیناپذیر از مبارزات طوالنی علیه ستم‪ ،‬سرکوب و تحقیر)‬
‫نشان از توهم امپریالیزم در گسترشطلبیهای قدرتجویانه بر منابع و کسب منافع اقتصادی‪ ،‬سیاسی و تجاری است‪ .‬این جنگ‬
‫نابرابر با کشتار انسانهای بیگناه و در سکوت هولناک حکومت های جهانی از ایران و عربستان گرفته تا روسیه و آمریکا‪ ،‬با‬
‫شکست حقارتبار حکومت ترکیه به پایان خواهد رسید و شواهد دیگری از جنایت های بشری و شکست محتوم سرمایهداری‬
‫انحصارگر را به نمایش خواهد گذارد ‪.‬‬

‫جنگ‪ ،‬پدیدهی ذاتی نظام سرمایهداری است‪ .‬مهمترین کسب و کار این سیستم‪ ،‬جنگ‪ ،‬تضاد و مرگ است‪ .‬از منظر مارکسیزم‪،‬‬
‫به عنوان مهترین نظریهی جامعه شناختی تحلیل تضادها‪ ،‬وقتى مساله تحول کل سازمان اجتماعى مطرح است‪ ،‬تودهها باید وارد‬
‫عمل شوند‪ .‬حملهی ترکیه به کردها نخستین و واپسین تضاد ساختار بینمللی سرمایه داری نیست و بیتردید سکوت ملتهای‬
‫جهان و همسایه از جمله مردم ایران و ترکیه‪ ،‬سببساز توحش بیش از پیش ماشین نظامی این مناسبات غیر انسانی و سودخواهانه‬
‫خواهد شد ‪.‬‬

‫حملهی ترکیه به کردها در پس انگیزههای سیاسی و اقتصادی‪ ،‬دارای چنان ابعاد انسانی اجتماعی است که نباید از چشم‬
‫جامعهشناسی متعهد بهدور بماند‪ .‬این پیامدهای اجتماعی دارای طیف وسیعی است نظیر قتل عام مردان‪ ،‬زنان‪ ،‬کودکان تا نابودی‬
‫ساختارهای شهری‪ ،‬زیست اجتماعی‪ ،‬مناسبات اجتماعی و نهادهای دیگری چون خانواده‪ ،‬آموزش‪ ،‬بهداشت و درمان‪ ،‬امنیت و‬
‫صلح برای مردم ستمدیده و قدرتمند کرد‪ .‬این تهاجم به نام "چشمهی صلح"‪ ،‬چشمهی جنگ و جنایتی است که آب آن در‬
‫رودخانه سودخواهی های حکومت امپریالیستی ترکیه و متحدانش نخواهد ریخت ‪.‬‬
 ‫‪42‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫اسالم‪ ،‬مسیحیت و فرهنگ دمکراسی‬

‫نگاهی به فهرست کشورهای پیشرفته صنعتی و مبتنی بر دمکراسی و آزادی در جهان امروز نشانگر این است که اکثریت قریب‬
‫به اتفاق این کشورها دارای پس زمینه فرهنگی و دینی اروپایی‪ -‬مسیحی هستند‪ .‬حتی با قدری تامل میان این طیف وسیع از‬
‫مردم جهان آشکار می شود که در میان اروپاییان‪ ،‬اروپای غربی و امریکای شمالی از یکسو و در بین مسیحیان نیز عمدتا پروتستان‬
‫ها و کاتولیک ها در این جرگه قرار دارند‪ .‬به بیان دیگر بخش توسعه نیافته این بخش از حوزه تمدنی‪ ،‬عبارت از مردمان ارتدوکس‬
‫عمدتا شرقی و پیش از این کمونیست هستند‪.‬‬

‫عالوه بر این و از منظری دیگر درمیان مجموعه وسیع ادیان و حوزه های تمدنی دنیای امروز از مسیحی کاتولیک‪ ،‬پروتستان و‬
‫ارتدکس؛ تا مسلمان سنی‪ ،‬شیعی و وهابی؛ و حوزه کنفوسینی تا بودا؛ و از یهود تا برهمن و…‪ ،‬عمده نهادها و نمادهای توسعه‬
‫و صنعت‪ ،‬فناوری و نوآوری‪ ،‬علم و حلم‪ ،‬مدارا و مراعا‪ ،‬آزادی و آبادی‪ ،‬مردمساالری و انسانساالری همگی در دنیایی انباشته و‬
‫مرکزیت یافته اند که دو حوزه تمدنی مهم از آن محرومند‪ :‬اسالم و مسیحیت ارتدکس!‬

‫ادامه در بایگانی سایت جامعه شناسی ایران‪:‬‬

‫‪http://web.archive.org/web/20180605061654/http://sociologyofiran.com/?p=1033‬‬
 ‫‪43‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫تنهایی‪ ،‬در توجیه وضع موجود تنها نیست!‬

‫رویکردهای تجویزی ابوالحسن تنهایی در خصوص وفاق بین دولت ملت برای پرهیز از شکاف تاریخی میان آن دو‪ ،‬اگرچه ناشی‬
‫از روایت تنهایی از رویکرد اندرکنشگرایی نمادین است ولی این رویکرد عالوه بر اینکه پراگماتیستی و مصلحت اندیشانه است و‬
‫ضمن اینکه ناممکن و ذهنی و مبتنی برتحلیل غیرساختاری است‪ ،‬در نهایت رویکردی است که به بقای نظام سلطه‪ ،‬روابط قدرت‬
‫موجود و ادامه ساختار ستم منجر میگردد‪.‬‬

‫تنهایی چاره یابی تضادها و تناقض ها را در همداستانی بین صاحبان و فاقدان قدرت می جوید‪ .‬چنین رویکردی بدلیل عدم‬
‫توجه به تبارشناسی تضاد و شکاف میان دولت و ملت‪ ،‬بدون تحلیل بنیان های تاریخی و ساختاری این مناسبات‪ ،‬سرانجام به‬
‫همسویی با صاحبان قدرت کشانده می شود‪.‬‬

‫اتکای صرف به تحلیل بلومری و تالش برای اعمال واقعیت براساس تیوری‪ ،‬یکی از آفتهای نظریهشناسانی است که بجای تعهد‬
‫به واقعیت و حقیقت‪ ،‬به شکلی پوزیتویستی در پی اثبات تیوریهایی هستند که حتی واضعان آن نیز لزوما بخود آن نظریه چنین‬
‫متعهد نبودند‪ .‬محصول چنین رویکردی در اصرار بر اثبات تیوری خاص در اینجا بلومری‪ ،‬سبب ساز قربانی شدن واقعیت در‬
‫پیشگاه نظریه های ذهنی می گردد که در نهایت فقط گوشه هایی از واقعیت های چندگانه را بنمایش می گذارند‪.‬‬

‫رد دیالکتیک قطبی با رویکرد تفسیری و باال به پایین نیز در جای خود محل تردید است‪ .‬اگرچه رویکرد قطبی محصول شرایط‬
‫دوگانه شده ای است که ساختار سیاسی و اجتماعی سبب ساز آن می گردد ولی تجویز نسخههایی از باال به پایین نشانگر‬
‫بیچارگی طراح این چاره است که در بدیل های بحران اجتماعی‪ ،‬دست بدامان نظام مستبد و متصلبی میگردد تا با ملت خود‬
‫به سازش درآید‪ ،‬امر ناممکنی که ریشه در ساختار استبداد‪ ،‬تبار یک واگرایی تاریخی بین ملت و دولت و ضرورت های بقای نظام‬
‫مستبدی است که خانه بر آشیانه ستم‪ ،‬سرکوب‪ ،‬مفاهمه بسود خود‪ ،‬غارت و تحمیق ایدیولوژیک ساخته است‪.‬‬

‫توصیه به همسویی مردم با قدرت‪ ،‬توصیه به محافظه کاری و سیاست زدایی از جنبش های اجتماعی است‪ .‬البته تنهایی در‬
‫چنین تجویزی تنها نیست و بخش محافظه کار و ایدیولوژیک نظام سلطه نیز بر همین پاشنه‪ ،‬میخ اصرار می کوبند که باید ملت‬
‫با دولت سازگار شود و دولت بعنوان قیم ملت‪ ،‬این رمه را شبانی کند؛ شبانی که خود البته‪ ،‬گرگ گله است‪ .‬در چنین قامتی از‬
‫تحلیل جامعه شناختی می بینیم چگونه یک تیوری منتقد به نظریه منعقد کننده استبدادپایدار می انجامد‪ .‬خطای دیگر در این‬
‫تحلیل اینست که چنین میانگارد که مطالبات مردم فقط صنفی‪/‬اقتصادی است درحالیکه شکاف بین دولت و ملت در بنیاد‪،‬‬
‫ماهیتی سیاسی داشته و تضاد با ساختار دولت تنها با دمکراسی خواهی و قدرت یابی آرای مردم در فضایی مشارکتی میسر است‬
‫نه نسخههای همگرایی های معطوف به حفظ وضع موجود در ساختار حکومتی‪.‬‬

‫در تحلیل تنهایی‪ ،‬آزادی اجتماعی‪ ،‬غیردینی شدن ساختار حکومت‪ ،‬برابرخواهی در مناسبات طبقات اجتماعی‪ ،‬فرهنگ غیر‬
‫حکومتی و رهایی فرهنگ از چنبره سلطه حکومتی‪ ،‬غیر نظامیگیری در فضای زیست اجتماعی و حیات سیاسی‪ ،‬آزادی احزاب‬
‫و اجتماعات و آزادی بیان و نشر‪ ،‬از مطالبات مردمی است که آگاهانه مغفول میگردد‪ .‬این اغفال اگر از سر نیت های معطوف به‬
‫منافع حکومتی نباشد‪ ،‬از آفت های کج فهمی در اعمال تیوری هایی است که نمی تواند برای جامعه ایران در بستر تاریخ معاصر‬
‫متناسب و راهگشا باشد‪.‬‬
 ‫‪44‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫مقایسه جلیقه زردهای فرانسه با مطالبات ایران نیز باتوجه به سوابق تاریخی دوکشور بشدت ناساز است‪ .‬پشتوانه رنسانس‪ ،‬انقالب‬
‫آگاهی و روشنگری فرانسه‪ ،‬جنبش های دمکراتیک و بسترهای اجتماعی این جامعه با فرصت ها و تهدیدهای رسوب یافته در‬
‫فرهنگ سیاسی ایران بشدت متفاوت است‪ .‬پدیده جلیقه زردها پدیده سیاس بس مدرنی است که در فضای دمکراتیک متفاوتی‬
‫زمینه تحقق مطالبات را فراهم می کند؛ امری که در ایران کامال متفاوت بوده و این مقایسه را به امری ذهنی مبدل می سازد‪.‬‬

‫بنظر می رسد جامعه شناسی علوی تنهایی با تغییرات بنیادی خود در نهایت به جامعه شناسی محافظه کار دینی‪-‬سیاسی تحویل‬
‫یافته است که سرانجام آن مستحیل شدن ملت در دولت و بازتولید ساختارهای استبداد دیرین تاریخی است که مدنظر مصاحبه‬
‫کننده محافظه کاری است که بهمین سبب باب چنین گفتگویی را نیز گشوده است‪ .‬این مصاحبه نشان دیگری بر همان داعیه‬
‫مرگ جامعه شناس هست که تنهایی بدان استناد دارد‪ .‬پدیده ای که محصول یک رابطه استاد شاگردی است میان او و بلومر که‬
‫البته میان او و شاگردانش در ایران نیز بازتولید شده است!‬

‫پیوند مصاحبه با ابوالحسن تنهایی‬

‫‪https://t.me/ShokaranTV/436‬‬
 ‫‪4۵‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫دیکتاتوریدروغ‪ ،‬نظامی دروغپرداز‬

‫ساختار قدرت توتالیتر یا تمامیتخواه‪ ،‬ساختاری است که بدنبال تفویض مشروعیت کاریزماتیک به رهبر این نظام و حقیقت یا‬
‫صداقت زدایی از دشمن خود است‪ .‬انقالب موسوم به اسالمی در سال ‪ 57‬نیز با همین منطق و سازوکار آغاز شد‪ :‬دروغ‪ .‬بزرگنمایی‬
‫و دادن هاله تقدس به چهره اصلی رهبر مذهبی انقالب در ذات خود همآمیخته با دروغ بود‪ :‬چهره خداییساختن از یک انسان‪.‬‬
‫در این فرایند‪ ،‬نظام سلطانی با رهبری دیکتاتور وقت در لباس شاه‪/‬پهلوی محکوم به اتهامات دروغ گردید ‪.‬‬

‫ساخت و پرداخت دوگانه فرشته‪-‬دیو در ساختار توتالیتاریزم نیز چنین الزام آور بود که بتواند در فرایند ستیز انقالبیون با توتالیتر‬
‫موجود پیش از انقالب‪ ،‬اهتمام اصلی را بر حقیقت زدایی و صداقت زدایی از سلطان گذارده و رهبر دینی معاند با سلطان‪ ،‬با نام‬
‫خدا و دین‪ ،‬بتواند سخنانش گونه آرمانیِصداقت‪ ،‬جلوه نماید‪ .‬در چنین مکانیزمی‪ ،‬دروغ‪ ،‬بنمایه اصلی انقالب شد و انقالب یک‬
‫توتالیتر علیه توتالیتر دیگر جنگ میان دروغ با دروغ بود‪ :‬هردو رهبران استبداد شاهی و استبداد شیخی با دروغپردازی‪ ،‬بدنبال‬
‫دروغگو جلوه دادن دشمن خود بودند تا قدرت را حفظ کنند‪.‬‬

‫رهبر انقالب ‪ 57‬اگرچه چهره دینی بود ولی با شعارها و وعدههای دروغین‪ ،‬قدرت توتالیتر جدید مبتنی بر نظام دینی را شکل‬
‫داد‪ .‬دروغ که ابزار مبارزه علیه سلطان بود‪ ،‬به بنیان شکل گیری و ساختار رسمی قدرت نوین استبداد دینی مبدل شد‪ :‬نخست‬
‫با دروغ‪ ،‬احزاب و سازمانهای سیاسی و دگراندیشان بتدریج سرکوب و حذف شدند‪ ،‬سپس با دروغی بزرگتر جریان ملی‪-‬مذهبی‬
‫نیز از قدرت خلع و حاشیه نشین شدند‪ .‬در مرحله بعد با دروغ‪ ،‬آتش جنگ تحمیلی حکومت بر مردم شعلهور شد و هشت سال‬
‫تمام با دروغ ساختاریافته و آشکار‪ ،‬دشمنتراشی شد تا ایدیولوژی قدرت توتالیتر بتواند فرصت تثبیت بیابد‪ .‬فاز بعدی دروغ به‬
‫میدان کشتار ملی توسط توتالیتر دینی کشانده شد و با دروغ‪ ،‬رقبای قدرت مانند قایممقامرهبری حذف شد‪ .‬پایان جنگ و جام‬
‫زهر نیز شکست یکدروغ بزرگ بود ‪.‬‬

‫با رویکار آمدن رهبر جانشین پس از فوت رهبر انقالب‪ ،‬مستبد جدید بدلیل نداشتن مشروعیت رهبر اصلی انقالب که ایستاده‬
‫بر شانه های دروغ بود‪ ،‬به تعمیق و توسعه دروغ برای بقای خود و نظام توتالیتر ادامه داد‪ :‬نظام استبداد دینی با دروغی سازمانیافته‬
‫بدنبال مشروعیت سازی دروغین و قدسیسازی های کاذب برای رهبر کنونی جمهوری اسالمی پرداخت‪ .‬تمامی رسانه های‬
‫موجود با سازوکار دروغ بدنبال این هدف بود‪ .‬از کتب درسی مدارس تا دانشگاهها‪ ،‬از رسانه روزنامه تا رادیو و تلویزیون همگی در‬
‫پی تیوریزه کردن دروغ پیرامون نظام توتالیتر و بطور مشخص رهبر ناکاریزمای آن بودند ‪.‬‬

‫ارکان سازمان دروغ در ساختار قدرت توتالیتر نیز مبانی دروغ را با توجیهاتی نظیر تقیه‪ ،‬مصلحت دین‪ ،‬تفکیک کتمان واقعیت با‬
‫دروغ و مَحرم و نامَحرم دانستن مردم از آگاهی از حقیقت‪ ،‬پیریزی کردند‪ .‬سازمان دروغ زیر نام تبلیغات اسالمی بدنبال ساختاری‬
‫کردن پروپاگاندای دروغ و شوهای تبلیغاتی شخصیتها‪ ،‬وقایع‪ ،‬تاریخ‪ ،‬اماکن‪ ،‬و تقویم زمان پرداختند‪« :‬اختراع سنت» به تعبیر‬
‫هابسباوم بتدریج شکل رسمی یافته و هویتها بازسازی شدند و با دروغ‪ ،‬دروغ در جان و هستی واقعیت تزریق شد ‪.‬‬
 ‫‪46‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫در چنین ساختاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی به تیوریزه کردن دروغ پرداخت و ممیزیهای گسترده در عرصه فرهنگ و‬
‫هنر به قیچی دروغ مبدل شدند‪ .‬انقالب فرهنگی که خود نیز دروغ را مانیفست انقالب میدانست با تصفیه دانشگاه از علم و‬
‫دانش ساختار توتالیتر پیشین خود در پیش از انقالب‪ ،‬درپی سازماندهی مجدد علم ایدیولوژیک بود‪ ،‬همچنان ادامه یافت‪ .‬وزارت‬
‫آموزش‪/‬پرورش و آموزش عالی در همین راستا به تکمیل تیوریزه کردن دروغ در ساختار علم‪ ،‬پژوهش و امور کارشناسی پرداختند‪.‬‬
‫گروههای استراتژیک به تعبیر کاستلر در همین راستا طراحی شدند‪ :‬تربیت نهادها و کارگزاران دروغمایه ایدیولوژیک و همسو با‬
‫تربیت نظام دینی در دستورکار قرار گرفت ‪.‬‬

‫در بدنه اداری و ساختار سازمانی در عرصههای مختلف نیز نظام فیلترینگ و گزینش عقیدتی سیاسی تعبیه شد که قیچی دروغ‬
‫در آن محور سنجش و گزینش شد‪ .‬رویکرد هرآنکه چون ما نمیاندیشد‪ ،‬از ما نیست‪ ،‬تیوریزه و به رویه های اجرایی مبدل شد‪.‬‬
‫کمیته های انضباطی‪ ،‬انجمنهای اسالمی‪ ،‬دفاتر تحکیم وحدت‪ ،‬بسیج چندمیلیونی که طرح و ایده آنها از زمان پیروزی رهبران‬
‫دروغ در سالهای نخست پس از ‪ 57‬ریخته شده بود‪ ،‬در سالهای پس از جنگ و رهبری دوم انقالب قوت بیشتری یافت‪.‬‬

‫هانا آرنت معتقد بود هنگامیکه نظامی به دروغگوییِسازمان یافته روی آورد و دروغ گفتن تبدیل به اصل کلی شود‪« ،‬صداقت»‬
‫به خودیخود تبدیل به یک عمل سیاسی میشود و گوینده حقیقت‪ ،‬حتی اگر بهدنبال کسب قدرت یا هیچ منفعت دیگر هم‬
‫نباشد یک کنشگر سیاسی محسوب میشود!‬

‫در چنین شرایطی فرد نمیتواند از سیاست کناره بگیرد و راه خود را برود!‬

‫فرد در چنین ساختاری ناچار است یکی از این دو راه را انتخاب کند‪ :‬یا به دستگاه دروغ میپیوندد‪ ،‬یا یک مخالف سیاسی‬
‫محسوب میشود!‬

‫تداوم توتالیتاریزم دروغ‪ ،‬نظام استبداد دینی مبتنی بر تحریف واقعیت ناگزیر از تولید مکرر دروغ است‪ :‬از دشمنتراشیهای دروغ‬
‫تا کابوسهای دروغینی که گاه بهواقعیت هولناکی مبدل میگردد که ارکان نظام استبداد و توتالیتر را نیز به هراس میاندازد‪.‬‬
‫دروغ به چنان عنصر ازلی و ذاتی مبدل میشود که در چرخشهای قدرت نیز اصلی مسلم تلقی شده و جای حقیقت مینشیند‪.‬‬
‫طول عمر جمهوری دروغ چنان میشود که نسل پس از انقالب با آگاهی از مناسبات اجتماعی دیگر‪ ،‬گزینههای دیگر حیات‬
‫اجتماعی‪ ،‬آموزههای آزادی‪ ،‬دمکراسی‪ ،‬برابری‪ ،‬مشارکت‪ ،‬انتقادگری و تغییر بتدریج به ماشین دروغ بی اعتماد میشود ‪.‬‬

‫رشد اعتراضهای اجتماعی‪ ،‬سرکوب و خفقان‪ ،‬افشاگریهای خواسته و ناخواسته از درون نظام دروغ‪ ،‬سبب میگردد شکاف‬
‫تاریخی میان حاکم و محکوم‪ ،‬حکومت و ملت‪ ،‬و بخصوص مستبد با مستمع افزایش یابد‪ .‬فروریزی مستمر مشروعیت مستبد‬
‫دینی و رنگباختن هالههای نور کاذب پیرامون شخصیت انسانی آنان‪ ،‬پیرسالی و سالمندی مستبدان و ایدیولوژیستهای پیرامون‬
‫آن‪ ،‬و ظهور نسل جدید در درون ساختار قدرت نیز سبب بروز خطاهای راهبردی و انتقادگریهایی میگردد‪ .‬این انشقاق در‬
‫درون ساختار قدرت در جای خود سبب انعکاس و بروز حقایقی میگردد که همواره در پس پرده دروغ‪ ،‬پنهان مانده بود ‪.‬‬
 ‫‪47‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫جمهوری استبدادِ دروغ‪ ،‬دیگر توانایی مراقبت از دروغپردازان نامشروع را نداشته و شکاف های درون قدرت از یکسو و شکافهای‬
‫برون ساختی میان صاحبان قدرت و فاقدان آن از سویدیگر‪ ،‬سبب شد مستبد دیگر نتواند زیر چادر دروغ‪ ،‬عفاف کذب خود را‬
‫حفظ کند‪ .‬برنمایی چهره دروغین و رسوایی رهبران دروغپرداز با گسترش فضاهای اطالعرسانی دیجیتالی و ابزارهای دسترسی‬
‫بدان در حوزههای فردی توسط آحاد جمعیت در کشور نیز زمینه این بیاعتمادی و ناپدید شدن سرمایه اجتماعی گردید‪ .‬وقوع‬
‫جنبش های اجتماعی هدایت شده از درون ساختار قدرت و تعالی این جنبش ها به مطالبات فراساختاری در طول رشد خود‬
‫سرانجام به برمالشدن خطاهای مکرر نظام قدرت و رسوایی بیشتر در دروغپردازی منجر شده و مشروعیت نظام مقدس! بشدت‬
‫رنگ باخت ‪.‬‬

‫بزرگنمایی اخالق برای پنهان سازی بنیانهای دروغ در نظام استبداد دینی چنان تربیتی بدنبال دارد که با فروریختن هر قطعه‬
‫از عمارت دروغ در این نظام‪ ،‬تیر خالصی به بقا و مشروعیت سیاسی مستبد میخورد‪ .‬نظام والیی تکساالر باهمه قدرت‪ ،‬بشدت‬
‫نیز آسیب پذیر است بطوریکه با رسوایی دیکتاتور بزرگ‪ ،‬همه ارکان نظام بی اعتبار و بیابرو میگردد‪ .‬بزرگنمایی اخالق پس از‬
‫افشاگری ماهیت این نظام‪ ،‬در قاعدهای دیالکتیک سبب بزرگنمایی بیاخالقی نظام نیز میگردد و صدای مرگ مشروعیت مستبد‬
‫بهگوش میرسد‪ .‬در واپسین دروغپردازیهای ماشین دروغ در بزرگنمایی سردار نظامیگرای نظام و تبدیل آن به قهرمان ملی و‬
‫تهییج افکار و احساسات عمومی در دشمنتراشی ها‪،‬دروغهای مکرر و افشاگری آن در سقوط هواپیمای اوکراین و کشتن مردم‬
‫بنام مردم‪ ،‬چهره دروغین نظام استبداد دینی را کامال علنی میسازد‪ .‬در جنگ میان دروغ و حقیقت‪ ،‬اینبار چرخه حقیقتطلبی‬
‫چنان دارای قدرت ضدساختاری شده است که استبدادِ دروغ را به سراشیبی سقوط خواهد کشاند‪.‬‬
 ‫‪48‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫فصل چهارم‪ :‬سنجشگری نظری در متن علوم و واقعیت اجتماعی‬

‫توانخواهان‪ ،‬قشر اجتماعی فراموش شده‬

‫اگرچه طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی بیش از یک میلیارد نفر در دنیا دچار توانبخشی‪/‬معلولیت هستند که معادل ‪15‬‬
‫درصد جمعیت جهان را تشکیل میدهند‪ ،‬ولی آمار سازمان های کشوری نشاندهنده خطاهای آماری جدی در شمارش تعداد‬
‫توانجویان در ایران است‪ .‬مراکز بهزیستی و سرشماری ها نشان میدهند که تعداد معلوالن کمتر از یک و نیم میلیون نفر است‪،‬‬
‫آماری که گویای عدم پوشش واقعی توانجویان از یکسو و ضعف درپوشش فراگیر حمایتی در توانبخشی توسط حکومت از سوی‬
‫دیگر است ‪.‬‬

‫یکی از مهمترین خالهای آماری مذکور‪ ،‬نقص در تعریف افراد و شمول توانجویان در سیستم آمارگیری است‪ .‬اصوال اطالق معلول‬
‫عبارتی است که بشدت مورد نقد نهادهای حمایتی توانبخشی است‪ .‬از سوی دیگر طیف گسترده توانجویان از فیزیکی تا روانی‪،‬‬
‫و از حداقل تا حداکثر توانخواهی گویای این است که تعاریف مفاهیم در نسبت دربرگیری و شمارش این بخش از جمعیت نیازمند‬
‫حمایت‪ ،‬بشدت ناشمول و ناقص است‪ .‬از منظر تعاریف موجود نزد نهادهای بهزیستی و حمایتی تا مراکز آمارگیری‪ ،‬جمعیت‬
‫کثیری بیرون از چترهای حمایتی قرار میگیرند که رقم آن به چند میلیون نفر می رسد ‪.‬‬

‫شواهد حاکی است از بین قریب ده میلیون توانجو یا توانخواه در جامعه‪ ،‬اکثریت را مردان تشکیل می دهند و بجز معدودی زیر‬
‫عنوان جانبازان جنگی یا توانجویان آسیب دیده با نرخ بسیار باالی توانخواهی‪ ،‬بیش از ‪ 80‬درصد توانجویان اساسا دیده نمی‬
‫شوند! مقایسه آمار توانجویان در بین کشورهای مختلف بر اساس تعاریف بعمل آمده و میزان حمایت دولت های رفاهی در مقابل‬
‫شهروندان توانخواه گویای این است که مثال در سوید ‪ 35‬درصد جمعیت کشور‪ ،‬توانجو محسوب شده و تحت حمایت های متعدد‬
‫شهری تا آموزشی و درمانی قرار می گیرند‪ .‬ولی در ایران بدلیل بی مسیولیتی حکومت در مقابل شهروندان خود و ضعف نهادهای‬
‫رفاهی حمایتی در کشور‪ ،‬جمعیت توانجویان نزدیک یک میلیون نفر یا ‪ 1.5‬درصد جمعیت کشور گزارش می شود!؟‬

‫امروزه توانجویان در کشور در فضایی از در حاشیه ماندن‪ ،‬محرومیت‪ ،‬نامشهود بودن‪ ،‬فقر درمانی و حمایتی و فقر اقتصادی‬
‫خانواده از جمله محرومترین اقشار اجتماعی را تشکیل می دهند‪ .‬مروری بر آمار مصدومان ناشی اژ حوادث شهری که گویای‬
‫افزایش ساالنه یکصد هزار نفر توانجو است موید این وضعیت نابهنجار است‪ .‬فقر پوشش‪ ،‬عدم حمایت مالی و درمانی‪/‬دارویی‪،‬‬
‫محرومیت آموزشی و توانبخشی‪ ،‬محرومیت حضور در شهرها و مراکز اجتماعی‪ ،‬ناتوانی نهادهای اجتماعی و انجمن های توانجویان‬
‫در کشور در رسانش صدای این جمعیت خاموش‪ ،‬سکوت رسانه ها و در نهایت خالهای قانونی در پوشش رفاهی و حمایتی این‬
‫بخش از جمعیت و سکوت نهادهای قانونگذار از زمره نارسایی هایی است که اکثریت توانجویان در کشور را در معرض محرومیت‬
‫های دوگانه اجتماعی و اقتصادی قرار می دهد ‪.‬‬
 ‫‪49‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫فقدان احترام به حقوق توانجویان در کشور از سوی حکومت سبب ساز بی حرمتی مردم در مراکز اجتماعی نسبت به این بخش‬
‫عظیم جمعیت شده و موجب میگردد خانواده ها از حضور توانجویان درجامعه پرهیز کرده و آنان را در خانه ها پنهان سازند!‬
‫این خاموشی هولناک جمعیت چند میلیونی توانجویان در کشور چنان است که بسیاری از این افراد حتی در صورت وقوف از‬
‫حقوق خود و ناتوانی های جسمی یا روانی‪ ،‬به فراموشی خود و حقوق حقه خود در جامعه روی آورند و از بیان آن بعنوان یک‬
‫نیاز توانخواهی اجتناب کنند ‪.‬‬

‫آمار بهزیستی مبنی بر اینکه ‪ 25‬درصد از جامعه در اختالل روانی بسر می برد‪ ،‬نمایانگر فقط گوشه ای از جمعیت توانجویی است‬
‫که امروز توان بهره برداری از حداقل خدمات اجتماعی بعنوان یک شهروند را ندارد‪ .‬بنظر می رسد نرخ واقعی توانخواهی‪/‬معلولیت‬
‫در جامعه ایران امروز بیش از ‪ 30‬درصد از جمعیت کشور را در برگیرد که بدلیل نوع نگاه به این قشر‪ ،‬در سکوت و غفلتی‬
‫ساختاری رنجمی برند‪ .‬وجود آمار دقیق با تعاریفی دقیق و شمول پذیر می تواند نه تنها زمینه گسترش حمایت از این اقشار‬
‫آسیب پذیر در جامعه را فراهم سازد بلکه می توان با شناخت دالیل اجتماعی گسترش این بخش از جمعیت توانخواه از افزایش‬
‫آن نیز پیشگیری کرد‪.‬‬

‫منابع ‪:‬‬

‫‪https://factnameh.com/fact-checks/2018-08-23-iran-disabilities.html‬‬

‫‪https://unstats.un.org/unsd/demographic-social/sconcerns/disability/statistics/#/countries‬‬
 ‫‪۵٠‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫حراجی انسان‪ ،‬جراحی جامعه‬

‫رابطه مستقیمی میان جراحی جامعه ایران پس از انقالب و حراجی انسان است که هردو محصول عملکرد القای یک‬
‫فرهنگ دینی‪/‬سنتی و الغای فرهنگ انسانی‪/‬نوین است‪ .‬برخی از ابعاد این حراج انسان چنین است ‪:‬‬

‫فروش اعضای بدن‪ .‬گزارش های اجتماعی حاکی است بسیاری برای تامین معاش‪ ،‬مسکن‪ ،‬هزینه تحصیل فرزند‪ ،‬درمان و‬
‫پرداخت بدهی و‪ ..‬ناگزیر از فروش اعضای تن خود شده اند‪ .‬وجود آگهی های فروش اعضای بدن و راه اندازی کسب و تجارت‬
‫اعضا‪ ،‬گواه حراجی جسم و جان انسان در جامعه و نظام اسالمی است ‪.‬‬

‫فروش بدن‪ .‬فروش بدن در بازار سکس در ازای پول و یا خدمات مالی نیز از زمره پدیده هایی است که پس از انقالب بصورت‬
‫غیررسمی بسرعت رو به رشد نهاد‪ .‬فقر‪ ،‬نابسامانی و بحران های جنسی در کشور از یکسو و رشد قارچ گونه شبکه های تجارت‬
‫زن و سکس از سوی دیگر توسط عوامل حکومتی و مردمی سبب ساز حراجی انسان در قالب روسپیگری و قاچاق سکس در‬
‫داخل کشور و منطقه شده است ‪.‬‬

‫فروش نیروی کار انسان‪ .‬کار ناامن‪ ،‬کم در آمد‪ ،‬بدون ایمنی شغلی‪ ،‬کار موقت و بیکاری های موسمی سبب ساز آن شده است‬
‫که نیروی انسانی از مشاغل پایین و سخت تا چند شغلی بودن‪ ،‬بشدت در رنج و آسیب باشد‪ .‬در چنین ساختاری کار انسان‬
‫کمترن بازدهی اقتصادی و انسانی و اجتماعی دارد که بهزیستی و امنیت حاصل از آن برای انسان بشدت مخاطره پذیر است ‪.‬‬

‫فروش اندیشه و تفکر‪ .‬فضای تهدید و تطمیع در نظام استبداد دینی چنان وضعیتی را مهیا ساخته است که بسیاری زیر عنوان‬
‫کارشناس‪ ،‬متفکر‪ ،‬دانش آموخته‪ ،‬متخصص پزشک و مهندس‪ ،‬و جامعه شناس تا روانشناس بسادگیاندیشه خود را به حراج‬
‫گذارده و در ازای دریافت پول به تولید اندیشه و بازتولید نظام ستم و استبداد دینی می پردازند که آزادی و امنیت انسان را‬
‫نشانه گرفته است ‪.‬‬

‫فروش نوزادان‪ .‬پدیده نوین دیگر فروش جنین‪ ،‬نوزاد و کودکان در بازار تقاضای غیر انسانی است که خانواده فروشنده نوزاد را‬
‫بدلیل فقر و ناامنی به فروش نوزاد خود مجاب می کند‪ .‬در چنین فضایی مادران به اجاره رحم پرداخته و یا با تولد فرزندان‬
‫ناخواسته و بدون پیشگیری ناگزیر از فروش جنین و نوزاد خود میگردند ‪.‬‬

‫فروش وجدان و روان انسانی‪ .‬حراج انسانی که گوشه هایی از آن را بتصویر کشیدم‪ ،‬بیشترین آثار خود را بر وجدان انسان و‬
‫وجدان اجتماعی آحاد مردمی می گذارد که خواه قربانی این حراج انسانی اند یا در مقابل این حراج وحشیانه انسانی در جامعه‬
 ‫‪۵1‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫و نظامی اسالمی تن به سکوت می دهند‪ .‬جراحت ناشی از این ترومای عظیم انسانی‪ ،‬داری پیامدهای روانی و وجدانی درون و‬
‫بین نسلی است که هرگز از خاطر ملت آسیب دیده بیرون نخواهد رفت ‪.‬‬

‫جراحی جامعه‪ .‬اما اینهمه حراجی جان و روان‪ ،‬مال و حیثیت انسان ایرانی در نظام اسالمی نشان دهنده جراحی فاجعه باری‬
‫است که جامعه ایران پس از انقالب و جنگ تحمیلی حکومت به ملت شاهد بوده است‪ .‬سومدیریت‪ ،‬مدیریت سرهنگی بر فرهنگ‪،‬‬
‫مدیریت بدوی و خشونت بار جامعه‪ ،‬جراحی جامعه بعنوان ارگانی ناسالم و بیمار‪ ،‬زیر تیغ باوردینی‪ ،‬فرهنگ اسالمی و حکومت‬
‫ایدیولوژیک و فاسد سبب شده است جراحی جامعه آسیب دیده بسوی مرگ انسان اجتماعی و جامعه انسانی ایران پیش رود‪.‬‬
‫حکومت دینی بعنوان یک تجربه تاریخی‪ ،‬نخستین تجربه مهیب حراجی جسم و روان انسان و جراحی جامعه انسانی ایران را نیز‬
‫با خود در تاریخ ثبت کرده است‪.‬‬
 ‫‪۵2‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫من‪ ،‬کَسدیگری هستم!‬

‫مروریبر نظریه یوهان اپسلوند‬

‫درنوشته ای در فضای مجازی کسی نوشته بود‪ :‬من از پذیرش آنچه من هستم میگریزم و می خواهم دیگری باشم! و شخصی‬
‫در پاسخ به او نوشته بود‪ :‬تودیگری هستی! سپس مجموعه نظرات و بحث ها کشدار می شوند ‪.‬‬

‫طبق نظر هربرت مید‪ ،‬ما برای اینکه خودمان باشیم باید کس دیگری باشیم‪ .‬اپسلوند در یکی از آثارش در زمینه رقابت ها و‬
‫سپربال تاکید می کند که دیگری بودن به چه معناست و چگونه می تواند ما را به خودمان پیوند زند؟‬

‫اپسلوند در کتاب خود تاکید دارد که ما انسان ها چنان تقاضا می کنیم که دیگران چنین می کنند‪ .‬بر این اساس انسان ها‬
‫مبتنی بر تقاضاهای خود هویت یابی می کنند‪ .‬بنظر رنه جیراد ما اغلب وقتی دست دوستی بسوی کسی دراز میکنیم که دیگری‬
‫نیز چنین کرده باشد‪ .‬چنین فرایندی از تقلید یا ادا درآوردن فرایندی است که در آن رقابت شکل میگیرد یا فرصتی می شود‬
‫تا این امکان به فرد دیگری تسهیل شود‪ .‬برای پیشگیری از اینکه در این فضای رقابت‪ ،‬جنگ همه علیه یکدیگر شروع شود‪ ،‬باید‬
‫یک سپر بالی عمومی و جمعی وجود داشته باشد ‪.‬‬

‫ابداع مفاهیم پاسخ پذیری اجتماعی یا بی پاسخی اجتماعی توسط اپسلوند ناظر بر این است که انسان طبعا موجودی اهل‬
‫همنشینی و پاسخ یابی است و همین ویژگی اجتماعی انسان است که به او امکان می دهد تا در این مناسبت بتواند به خودآگاهی‬
‫دست یابد‪ .‬ما بطور خیلی ساده‪ ،‬از پاسخ هایی که از دیگران دریافت می کنیم خودمان را می شناسیم‪ .‬از نظر اپسلوند‪ ،‬کوبیدن‬
‫یک میخ به چوب‪ ،‬از پرواز دادن یک بادبادک تا انگاریدن میوه درخت کاج مانند یک خوک! همه شواهدی از پاسخ پذیری انسان‬
‫‪.‬‬ ‫است‪ .‬بخش بی پاسخی ویژه انسان‪ ،‬نشان از غفلت اجتماعی اوست‬

‫)‪https://sv.wikipedia.org/wiki/Johan_Asplund_(sociolog‬‬

‫‪https://sverigesradio.se/sida/avsnitt/1221651?programid=503‬‬
 ‫‪۵3‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫انقالب علیه انقالب‪ :‬تحلیلی بر جنبش اعتراضی مردم‬

‫جنبش اجتماعی سراسری مردم موسوم به جنبش نان توسط آسیب دیده ترین طبقات و اقشار اجتماعی ایران دارای‬
‫ویژگیهای عدیدهای است که بدان میپردازم‪:‬‬

‫برخالف جنبش مردمی علیه نظام شاهی و وقوع انقالب ‪ 57‬که از منظر راهبری آن‪ ،‬انقالب طبقه متوسط تلقی میشد‪ ،‬جنبش‬
‫واپسین دهه قرن چهاردهم خورشیدی در ایران‪ ،‬جنبشی حاصل از طغیان اعتراضات فروکوفته ستمدیدگان در جامعه است‪ .‬این‬
‫جنبش برخالف دهه پیش در سال ‪ 88‬که ماهیتی سفید و مصالحهجو داشت‪ ،‬دارای رویکردی آنتیگونیستی و آشتیناپذیر با‬
‫نظام سیاسی وقت است‪ .‬در چنین جنبشی‪ ،‬شکاف تاریخی دولت و ملت به تضادهای اجتماعی ساختارشکنانه منجر میشود ‪.‬‬

‫جنبش شهری علیه روستایی‪ .‬ماهیت انقالبی هواداران انقالب و وقوع انقالب ‪ 57‬در ساختار جمعیتی رخ داد که بیش از دو سوم‬
‫جمعیت در بافت روستایی میزیستند اما جنبش کنونی ایران در ساختار جمعیتی و فرهنگی عمدتا (دو سوم) شهری بوقوع می‬
‫پیوندد‪ .‬اگرچه حکومت دینی در طی چهار دهه عمر خود در بین سنتی ترین بخش جامعه سرمایه گذاری کرده و همچنان بدنه‬
‫بزرگ حامیان خود را در میان این بخش بهمراه دارد ولی این بخش از جامعه بشدت ضعیف و در اقلیت است ‪.‬‬

‫جنبش نسل انقالبی علیه انقالب‪ .‬ترکیب جمعیتی کنشگران اعتراضات اخیر نشان از این دارد که بدنه اصلی کسانی که در جنبش‬
‫نان در خیابانها‪ ،‬لرزه به ساختار قدرت افسونزده وارد میکنند کسانی هستند که پس از انقالب موسوم به اسالمی دنیا آمده و‬
‫در ساختار فرهنگی‪ ،‬دینی‪ ،‬اجتماعی و تربیتی حکومت دینی رشد کرده و آموزش دیدهاند‪ .‬این نسل مانند آنتیتز در درون تز‬
‫انقالب بدنبال سنتز جدیدی است که آرمانهایش از قامت حکومت دینی کنونی بسیار فراتر می رود ‪.‬‬

‫جنبش نسلی علیه نسل پیشین‪ .‬نسلی که انقالب ‪ 57‬را راهبری و اجرا کرد امروز در متن جنبش نان حضور ندارد‪ .‬نسل انقالب‬
‫‪ 57‬یا در صحنه مبارزات سیاسی و سپس جنگ‪ ،‬کشته شدهاند یا در تبعید و خفقان ندامت است‪ ،‬یا در بدنه قدرت بدنبال ذخیره‬
‫آخرین غارتگری هایش زیر نام ایدیولوژی و زیر بام حکومت دینی است‪ .‬جنبش نان امروز توسط نسلی رهبری می گردد که به‬
‫آموزه های هردو نسل انقالبی ‪ 57‬بی اعتنا بوده و در خیابان در پی برچیدن بساط بازماندگان نسل انقالبیون در بدنه حکومت‬
‫دینی است ‪.‬‬

‫جنبش سکوالریستی علیه دین سیاسی و حکومت دینی‪ .‬اگرچه انقالب ‪ 57‬ماهیتی دینی نداشت و سرانجام با ماهیت و کارکردی‬
‫دینی قدرت را بدست گرفت اما جنبش امروز ایران بشدت سکوالر بوده و بهیچوجه در شعایر و شعارهای خود در پی حفظ یا‬
‫اصالح حکومت دینی نیست‪ .‬جنبش نان‪ ،‬جنبشی اعتراضی‪ ،‬بنیان کن و سکوالریستی است که با عصیان علیه متولیان دینی در‬
‫مدیریت سیاسی بدنبال حکومتی غیردینی است ‪.‬‬
 ‫‪۵4‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫جنبش مستمر و پایدار از خانه تا خیابان‪ .‬جنبش نان به چند دلیل جنبشی یکباره نبوده بلکه جنبشی مستمر و فرسایشی خواهد‬
‫بود که سرانجام به فروپاشی ساختار سیاسی خواهد انجامید‪ .‬تبدیل جمهوری اسالمی به حکومت دینی‪/‬نظامی تا دندان مسلح‪،‬‬
‫تربیت حامیگرایی در شبکه سرکوب و ضدشورش نظام سیاسی و اقتدار امنیتی حکومت سبب می گردد که جنبش نان تنواند‬
‫درمدت کوتاهی موفق به تغییر ساختار سیاسی گردد‪ .‬این جنبش پایدار‪ ،‬مستمر و موجدار همچنان خواب حاکمان دینی را‬
‫آشفته نگاه خواهد داشت تا روز تعبیر رویاهای مردم آزادی و برابری خواه ‪.‬‬

‫جنبش دیجیتالی علیه واقعیت‪ .‬اگرچه در انقالب ‪ 57‬رهبری دینی مبارزه علیه نظام شاهی در شبکههای مذهبی سراسر کشور‬
‫بخصوص مساجد‪ ،‬تکایا و حوزههای علمیه راهبری و هدایت شد‪ ،‬جنبش نان در فضایی متفاوت‪ ،‬در شبکه های مجازی به‬
‫سازماندهی و ساماندهی پرداخته و در خیابان به اجرا میگذارد‪ .‬وقوع تحوالت دیجیتالی در عصر کنونی‪ ،‬شبکههای مجازی‬
‫اینترنتی را به ابزاری گریزناپذیر برای تحقق اهداف جنبش های اجتماعی واعتراضات مردمی مبدل ساخته است‪ .‬فضای سرکوب‬
‫نظامهای استبدادی از جمله در ایران ناگزیر از سرکوب دنیای مجازی نیز هست جایی که نیروی زیادی از بدنه قدرت بسود مردم‬
‫خواهد گرفت ‪.‬‬

‫جنبش تودهای امروز برخالف انقالب ‪ 57‬با رهبری نیروهای چپ در ابتدا و رهبری دینی در میانه و سرانجام آن‪ ،‬بدون رهبری‬
‫مشخص است‪ .‬جنبش نان اگرچه نوعی عصیان علیه نابرابری‪ ،‬فساد‪ ،‬فقر‪ ،‬بیکاری‪ ،‬ناامنی‪ ،‬تبعیض و ستم است ولی در فرازهای‬
‫موجدار خود بدون رهبری مشخص با تشکلهای محلی و منطقهای و شبکه پردازیهای مجازی در پی مطالبات خود است‪ .‬این‬
‫جنبش بیتردید در فرایند افت و خیز خود به رهبریهای مدنی از پایین به باال دست خواهد یافت؛ اگرچه در این رهگذر ممکن‬
‫است با خطرات سواستفاده جناح های سیاسی انحرافی و واپسگرا روبرو شود ‪.‬‬

‫جنبش زنان علیه مردان‪ .‬جنبش نان در ایران امروز اگرچه نه تام و تمام ولی ماهیتی فراجنسیتی داشته و زنان در آن نقش‬
‫بسزایی بازی میکنند‪ .‬در انقالب ‪ 57‬علیرغم مشارکت زنان‪ ،‬مطالبات جنسیتی و مشارکت زنان بشدت در حاشیه بود‪ .‬امروز در‬
‫جنبش اجتماعی ایران زنان دوشادوش مردان‪ ،‬همگی بدنبال مطالبات فراجنسیتی و برابری جنسیتی هستند که فقدان آن در‬
‫طی چهار دهه سببساز شکاف عمیق جامعه ایران شده و دیوار بیاعتمادی بین مردان و زنان را بلند ساخته است‪ .‬جنبش نان‪،‬‬
‫از منظری دیگر جنبش زنان علیه مردان صاحب قدرتی است که زن در ادبیاتشان هیچ ارزش و بهایی ندارد ‪.‬‬

‫جنبش جوانان علیه سالمندان‪ .‬ویژگی دیگر جنبش نان در مقایسه با انقالب ‪ ،57‬شورش نسل جوان علیه نسل سالمندی است‬
‫که رهبرانش باالی شصت سال سن داشته و در تاروپود خمودگی و کهنهاندیشی‪ ،‬بدنبال آمال و آرمان هایشان در گذشتهاند‪.‬‬
‫نسل جوان با رویکردی آیندهنگر در پی ایجاد جامعهای سالم و برابر مبتنی بر نیازها و شرایط نوینی است که حکومت دینی‬
‫پدرساالر توانایی پاسخگویی بدانها را ندارد‪ .‬شکاف بیننسلی در این میان‪ ،‬چرخش قدرت نسلی را نیز در مطالبات خود قرار‬
‫داده است و با طوفان این طغیان‪ ،‬پاییز پدرساالر نزدیک است ‪.‬‬
 ‫‪۵۵‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫جنبش نان با حسرت گذشته و نگران آینده‪ .‬جنبش امروز در فضایی ابهام آمیز و بیسر‪ ،‬چنان در پی مطالبات خود و عاصی از‬
‫محرومیت و ستمگریهای سالهای پس از انقالب است که اگرچه با ارتجاع سیاه دینی فاصله میگیرد ولیکن در مخاطره حسرت‬
‫از گذشته است‪ ،‬نظام گذشتهای که اگرچه کارآمد نبود ولی در مقایسه با دستاوردهای نظام حکومت دینی بهظاهر خوش‬
‫میدرخشد‪ .‬در این میان‪ ،‬خطر گرایش به ارتجاع سفید یا بازگشت نظام سلطنتی همچنان جنبش را تهدید میکند که علیرغم‬
‫آینده نگری در مطالبات خود‪ ،‬بدام ارتجاع استبداد شاه بجای شیخ بیفتد‪ .‬در چنین فرازی‪ ،‬انقالب ‪ 57‬با جنبش کنونی دارای‬
‫آسیب پذیری های مشترکی است که همان بازتولید گذشته گرایی و خطر بازگشت ارتجاع است ‪.‬‬

‫جنبش شکاف درون ملت و دولت‪-‬ملت‪ :‬ناسیونالیزم حاصل از تالش نظام شاهی در پیش از انقالب اگرچه پروژه نوینی بود ولی‬
‫در عمل زمینه ساز انقالبی گردید که سنت را بر مدرنیزم دستوری از باال به پایین پیروز ساخت‪ .‬در طی دهههای پس از انقالب‬
‫ناسیونالیزم ایرانی بشدت آسیب دیده و با رویکرد و سیاستهای امتگرا بجای ملی از یکسو و سانترالیزم سیاسی در به حاشیه‬
‫راندن سایر اقوام و خلقهای ساکن در ایران از دیگر سو‪ ،‬سبب ساز انشقاقی در پدیده ملت شده است که میتواند از مخاطرات‬
‫واگرایی در جنبش اجتماعی محسوب شود‪ .‬مهمترین عامل همبستگی و یکپارچگی جنبش در سطح سرزمینی در ایران عبارت‬
‫از همگرایی در سطح مطالبات مردمی است که در طی چهار دهه بیشترین هزینههای انقالب را با کمترین دستاورد‪ ،‬پرداخته اند‪.‬‬
‫پذیرش ساختارهای دمکراتیک در مشارکت سیاسی جنبش در سطح منطقه ای و قومی در کشور سبب ساز همگرایی بیشتر و‬
‫پیشگیری از مخاطرات احتمالی فروپاشی سرزمینی حاصل از فراگیری جنبش خواهد شد ‪.‬‬

‫جنبش سریالی و فرسایشی‪ .‬برخالف انقالب ‪ 57‬که فراز و فرود آن بسرعت شکل‪ ،‬رشد و به سرانجام رسید‪ ،‬جنبش مدنی در‬
‫عصر امروز ایران عمدتا ماهیتی سریالی‪ ،‬مستمر و فرسایشی دارد‪ .‬در این راستا عالوه بر اینکه جنبش نیز از آسیب پذیریهایی‬
‫رنج میبرد‪ ،‬بتدریج مقاومت و یکپارچکی بدنه قدرت را در دو بخش سیاسی و نظامی رو به تحلیل میبرد‪ .‬سیر مقاومت مدنی‬
‫جنبش اگرچه موجدار و در نوسان خواهد بود ولی پایدار و فزاینده پیش خواهد رفت‪ .‬این فرایند با رویکرد اصالحطلبی درون‬
‫قدرت بشدت موضعگیری داشته و از برون ساختار قدرت به چالشگری و فروپاشی میاندیشد ‪.‬‬

‫جنبش دهه شصتی ها‪ .‬کوهورت یا نسل متعلق به جوانان بین ‪ 30-20‬سالگی که میتواند موتور محرک تحوالت اجتماعی بشمار‬
‫آید‪ ،‬امروز در خیابانها فریاد اعتراض و انکار بلند کرده است‪ .‬این نسل شامل کسانی است که در دهه شصت متولد شده اند‪.‬‬
‫سیالیت سنی و جمعیتی این نسل معترض چنان است که با گذشت هر سال‪ ،‬نسل جدیدی وارد حلقه اعتراضات در آن میگردد‪.‬‬
‫از همین روست سیل اعتراض ایجاد شده هرگز نخواهد ایستاد مگر سد بزرگ تحول اجتماعی ایران که همانا حکومت مستبد‬
‫دینی است را از میان بردارد‪ .‬بدین معنا متولدان دهه شصت که امروز در سنین جوانی و در خیابان ها هستند بتدریج جای خود‬
‫را به متولدین دهه هفتادی ها خواهند داد ‪.‬‬

‫جنبش خشونت پیشه خواهد شد‪ .‬اگرچه هر انقالبی با خشونت به زایمان تحوالت جدید روی میآورد و انقالب ‪ 57‬نیز سرانجام‬
‫با حضور گسترده مردم از روشهای خشونتبار بهره جست ولی جنبش نان نیز ناگزیر از خشونت خواهد شد‪ .‬این گرایش لزوما‬
 ‫‪۵6‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫انتخابی نبوده و ساختار قدرت سیاسی و نظامی بدلیل سرکوب خشن‪ ،‬جنبش را بسوی خشونت متقابل خواهد کشاند‪ .‬اگرچه‬
‫میل برخی اقشار بخصوص طبقه متوسط به تحوالت مسالمتآمیز است ولی ماهیت خشن حکومت و استبداد دینی در ایران‬
‫کاتالیزور بازتولید خشونت در جنبش خواهد شد ‪.‬‬

‫جنبش با رویکرد دمکراسی خواهی پیش خواهد رفت‪ .‬اگرچه انقالب ‪ 57‬با شعار جمهوریت آغاز شد ولی بهسرعت به نظامی‬
‫استبدادی تغییر شکل داد و اقتدارگرایی شاهانه به توتالیتاریزم شیوخ دینی منجر شد‪ .‬برخالف دستاوردهای انقالب‪ ،‬بنظر میرسد‬
‫جنبش مدنی نان بدنبال دمکراسی خواهی پیش خواهد رفت و در پی اعاده و بازآفرینی پروژه شکست خورده جمهوریت خواهد‬
‫بود‪ .‬مخاطره عمده این جهت گیری و مطالبه فراگیر‪ ،‬خطر ویروس سلطنت طلبی است که میتواند قدرت دمکراسی خواهی را‬
‫حتی در قالب مشروطه سلطنتی بکاهد‪.‬‬

‫جنبش نان‪ ،‬برابرخواه است‪ .‬مهمترین شعار انقالب ‪ 57‬عبارت از استقالل و آزادی بود‪ ،‬آرمانهایی که در جنبش مدنی ایران‬
‫امروز بسوی برابرخواهی گرایش مییابد‪ .‬بزرگترین دستاورد انقالب‪ ،‬یعنی نابرابری که محصول میان تهی بودن آرمانهای دینی‬
‫قشر روحانیون و فساد بدنه قدرت در این ساختار بوده و هست‪ ،‬زمینه ساز موج عظیم برابرخواهی و عدالت اجتماعی جنبش‬
‫کنونی شده است‪ .‬جنبش نان این آموزه را تجربه کرده است که آزادی بدون برابری نیز‪ ،‬آزادی طبقه مسلط در غارت طبقه‬
‫ستمدیده خواهد بود ‪.‬‬

‫علیرغم اینکه انقالب ‪ ،57‬محصول جنبش ضدساختار مردم علیه حکومت بود‪ ،‬جنبش اجتماعی معاصر با رویارویی مردم با مردم‬
‫نیز مواجه خواهد بود‪ .‬سیاست رهبری حکومت دینی در تاسیس گروههای استراتژیک و نهادهای موازی و بطور خاص راه اندازی‬
‫نهاد بسیج میلیونی واخیرا باحکم راه اندازی کمیته های مشابه در سالهای نخست انقالب ‪ ،57‬در فرازهایی از حرکت جنبش‬
‫سبب ساز ستیزه های مردم علیه مردم خواهد شد‪ .‬اگرچه جنبش بتدریج در بدنه نهاد بسیج نیز انشقاق ایجاد خواهد کرد ولی‬
‫در میان مدت‪ ،‬جنبش در دو جبهه خواهد جنگید‪ :‬جبهه نبرد علیه حاکمیت مستبد و فاسد‪ ،‬جبهه نبرد با لشگر حامیگرای بسیج‬
‫مستضعفان !‬

‫جنبش نان بشدت فراگیر‪ ،‬فرامنطقهای و فراقومی است‪ .‬اگرچه وجوه مشترکی میان انقالب ‪ 57‬و جنبش نان در ایران معاصر‬
‫بچشم میخورد ولی جنبش رو به رشد امروز دارای نیازها و مطالبات ساختاری است که فراتر از قومیت‪ ،‬جنسیت‪ ،‬باورهای دینی‬
‫و سطوح سنی حرکت می کند‪ .‬فقر‪ ،‬گرسنگی‪ ،‬محرومیت اجتماعی‪ ،‬بیکاری‪ ،‬تبعیض و دهها دستاورد درخشان! حکومت دینی‬
‫که بر سبد پابرهنگان جامعه نهاده شده است‪ ،‬زمینههای یک همبستگی فراگیر را فراهم ساخته است که نقطه قوت جنبش‬
‫معاصر است‪ .‬شاهد مثال چنین ویژگی از جنبش‪ ،‬وقوع حلقههای اعتراض جنبش در اقصی نقاط کشور است ‪.‬‬

‫جنبش بدون حزب و تشکل‪ .‬انقالب ‪ 57‬توسط خیل بسیاری از احزاب و سازمانهای سیاسی چپ‪ ،‬ملی و مذهبی مدیریت و‬
‫راهبری شد اما ماهیت جنبش امروز فراسازمانی و فراحزبی است‪ .‬بدین معنا که احزاب توسط پابرهنگان مدیریت و راهبری‬
 ‫‪۵7‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫میشوند بطوریکه کنشگری سازمانهای سیاسی داخل و خارج از کشور به واکنشگری تغییر شکل داده است که با تب جنبش‬
‫سوگیری میکند‪ .‬چنین خصیصه ای میتواند سبب شود ساختار سلسله مراتبی حزبی سازمانی بر جنبش سایه نینداخته و‬
‫ماهیت هرمی جنبش به ساختاری مسطح و از پایین به باال مبدل شود‪ .‬در چنین ساختاری غفلت از مطالبات اجتماعی مردم در‬
‫کف جامعه نمی تواند مورد مسامحه رهبران سیاسی قرار گیرد‪ .‬امری که در انقالب ‪ 57‬بوقوع پیوست ‪.‬‬

‫جنبش متکی به طبقه بزرگی از ستمدیدگان و زحمتکشان است‪ .‬انقالب ‪ 57‬اگرچه با مشارکت کارگران یقه سفید در صفوف‬
‫مقدماتی آن صورت گرفت ولی جنبش نان دارای بدنه بسیار بزرگی است که از نظر سنی‪ ،‬جنسیتی‪ ،‬طبقاتی‪ ،‬قومیتی و‬
‫مطالبهگرایی رادیکال‪ ،‬مجموعهای از کارگران یقه آبی را تشکیل میدهد که در کوران یک دگرگونی ساختاری‪ ،‬جز زنجیرهای‬
‫پای خود چیزی برای از دست دادن ندارند‪ .‬بدلیل فقر و بیکاری رو به رشد جامعه ایران‪ ،‬این جنبش از نظر کمی بهسرعت روبه‬
‫گسترش خواهد نهاد ‪.‬‬

‫در پایان میتوانم چنین جمعبندی کنم که تحوالت جدی در ایران در شرف وقوع است بطوریکه درکنار مطالبات اجتماعی‪،‬‬
‫مجموعه گرانبهایی از دمکراسی خواهی‪ ،‬برابرخواهیهای اجتماعی از جنسیتی تا قومیتی و از طبقاتی تا منطقه ای‪ ،‬مطالبهگری‬
‫حقوق شهروندی‪ ،‬مشارکت سیاسی گسترده و سکوالریزم یا قدسی زدایی از نهادهایی نظیر حکومت‪ ،‬آموزش‪ ،‬خانواده‪ ،‬قضا و‬
‫جزا‪ ،‬فرهنگ و علم را با خود بهمراه خواهد آورد که فرصت های توسعه وتحول مانده بر زمین استبداد در طی بیش از ‪ 120‬سال‬
‫اخیر را جامعه عمل خواهد پوشاند ‪.‬‬
 ‫‪۵8‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫نقدی بر تحلیل آزاد ارمکی‪ ،‬جامعه شناس حکومتی از جنبش مردمی‬

‫در پی تحلیلهایم پیرامون لمپنیزم* در جامعه شناسی اینک به نقد نظرات تقی آزاد ارمکی در صف مقدماتی دفاع‬
‫از استبداد دینی و تیوریزه کردن سرکوب و مدیریت استبداد میپردازم‪:‬‬

‫اگرچه از تقی آزاد ارمکی با توجه به سابقه ایدیولوژیک و رانتخواریاش انتظار بیشتری نمیتوان داشت ولی از یک دانش آموخته‬
‫جامعه شناسی انتظار میرود در کشف قانونمندیهای اجتماعی در راستای آزادیخواهی‪ ،‬دمکراسی و برابرخواهی بهعنوان‬
‫پیششرطهای توسعه اجتماعی و فرهنگی خاصه در فضای علم قلم زده و سخن براند‪ .‬امری که در طی سالهای سلطه ایدیولوژی‬
‫دینی بر فضاهای آکادمیک و سایه جامعهشناسی اسالمی بشدت دستنیافتنی بهنظر میرسد‪.‬‬

‫ارمکی با اشاره به جنبش آبان ‪ 98‬که طغیانی مردمی است میگوید «این بار‪ ،‬ماجرا‪ ،‬ماجرای یک اکثریت بزرگ است» و با استناد‬
‫به کوچکی طبقه متوسط‪ ،‬آنرا که عمدتا در نظام بوروکراتیک قرار دارد‪ ،‬قابل کنترل می داند‪ .‬وی با نادیده انگاشتن نیازهای خیل‬
‫کثیری از مردم فقرزده در جامعه‪ ،‬با تصورات معطوف به منافع صاحبان قدرت‪ ،‬در اتحادی مقدس با آنان توصیه میکند «بنابراین‬
‫میتوان آن را کنترل کرد»‪ .‬نسخه تجویزی ارمکی بهگونه ای است که نه تنها طبقه زحمتکش و فقرزده معترض در خیابانها را‬
‫به هیچ می انگارد‪ ،‬بلکه به ساختار قدرت‪ ،‬نحوه اعمال هژمونی بر طبقه متوسط را نیز نشان میدهد ‪.‬‬

‫ارمکی در کوران اعتراضات مردم برای تغییر وضع موجود‪ ،‬میگوید «یکی از الزامات این است که شاکله کالن جمهوری اسالمی‬
‫باقی بماند‪ ،‬دوم اینکه امکان بازی از دست طبقه متوسط گرفته نشود‪ ...‬طبقه متوسط نمیخواهد به یک ویرانگری برسد‪ ..‬بلکه‬
‫میخواهد آنچه را دارد با طبقه پایین به اشتراک بگذارد»‪ .‬او برای پیشگیری از اتحاد طبقه متوسط با طبقه پایینِ غارتشده و‬
‫معترض در خیابانها‪ ،‬به حکومت توصیه میکند با ایجاد شکاف میان این دو طبقه‪ ،‬به همپیمانی با طبقه متوسط روی آورده و‬
‫ساختار سیاسی استبداد را نجات و به چپاول طبقه پاییندست ادامه دهد‪.‬‬

‫از نظر این جامعه شناس حکومتی‪ ،‬کسانی که به لحاظ اقتصادی جزو طبقه پایین هستند دیگر مدنی نیستند و میگوید این‬
‫طبقه «میشود لمپن یا آشوبگر که ویران میکند و آتش میزند»‪ .‬او آگاهانه بر ماهیت لمپنیستی حکومت دینی چشم میبندد‬
‫که در طی ‪ 4‬دهه‪ ،‬زندگی اقشار وسیعی از مردم را به فالکت و زیر خط فقر و بقا کشانده است‪ .‬در این رهگذر‪ ،‬او به مردم‬
‫زحمتکش و ستمدیده که ناخواسته مورد ترور اقتصادی نظام نیولیبرال ساخت یافته در متن حکومت اسالمی قرار گرفتهاند صفت‬
‫لمپن و بیمغز میدهد تا با قداست بخشیدن به حاکمیت و طبقه متوسط وابسته بدان‪ ،‬از مشروعیت بباد رفته استبداد دفاع‬
‫کند ‪.‬‬

‫ارمکی در جمعبندی خود چنین نسخه مدیریت بحران میپیچد «جمهوری اسالمی چارهای جز آشتی با طبقه متوسط ندارد‪....‬اگر‬
‫فضا برای طبقه متوسط باز نشود‪ ،‬ممکن است بهسمت طبقه پایین برود‪ ،‬با طبقه پایین انسجام پیدا کند و آن را تئوریزه کند تا‬
 ‫‪۵9‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫از دل آن تغییرات فراگیر بیرون بیاید» تغییراتی که محصول آن برچیده شدن بساط فساد‪ ،‬ستم و لمپنیزمی است که شخص‬
‫ارمکی نیز بر سر سفره آن نشسته است‪ .‬از نظر این جامعه شناس حکومتی«جمهوری اسالمی چارهای جز بهرسمیت شناختن‬
‫طبقه متوسط ندارد» و باید با آن آشتی و مسامحه کند‪ .‬آشتی که سبب می شود حکومت استبداد بتواند اکثریت مردم معترض‬
‫و غارت شده را سرکوب کند و با تحمیق یا تطمیع‪ ،‬طبقه متوسط را علیه طبقات اجتماعی زحمتکش و آسیبدیده در جامعه‬
‫بشوراند ‪.‬‬

‫وجود جامعهشناسان حکومتی نظیر او و همپیمانانش از پدیده هایی است که بندرت میتوان نمونههای مشابه آنرا در تاریخ‬
‫استبداد و فاشیزم در دنیای معاصر یافت‪ .‬جامعهشناسی این قشر حکومتی‪ ،‬بشدت ضدمردمی‪ ،‬ضدتوسعه فراگیر و برابر‪ ،‬و ضد‬
‫آزادیخواهی و دمکراسی است و شانه به شانه ایدیولوگ هایی میزند که در تحکیم مبانی استبداد‪ ،‬ستم‪ ،‬فساد‪ ،‬قتلهای حکومتی‬
‫و تبعیض مشارکت میکنند‪ .‬در چنین فضایی‪ ،‬جای بسیاری از جامعه شناسان متعهد از آریانپور تا مختاری و سیدامامی و‪..‬‬
‫خالیست‪ .‬بزودی درباره جایگاه طبقه متوسط خواهم نوشت ‪.‬‬

‫*یادداشت لمپنیزم در جامعهشناسی‬

‫‪https://t.me/alitayefi1/2003‬‬

‫منبع‪:‬‬

‫‪http://medn.me/5O‬‬
 ‫‪6٠‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫نقش طبقه متوسط در جنبش ضدساختار‪ :‬همگرایی یا واگرایی‬

‫در این یادداشت به دیالکتیک جایگاه و نقش طبقه متوسط با سایر طبقات اجتماعی با تمرکز بر جنبشهای‬
‫دمکراسیخواهی می پردازم ‪.‬‬

‫برهه تاریخی‪ :‬واگرایی یا همگرایی‪ .‬جنبشهای اخیر در دهه گذشته گویای نقشآفرینی طبقات مختلف اجتماعی است‪ .‬گستره‬
‫مشارکت طبقات از جنبش ‪ 88‬با مشارکت عمدتا طبقه متوسط شهری تا جنبش ‪ 98‬با حضور گسترده طبقات زحمتکش و‬
‫حاشیه رانده شده‪ ،‬نشان از این دارد که طبقهمتوسط که در جنبش اخیر حضور کمرنگتری دارد در یک نقش آفرینی تاریخی‬
‫قرار دارد‪ :‬اگر طبقه متوسط اینبار بهدور از مصلحتاندیشیهای کوتاهمدت به طبقات بهحاشیهرانده شده نپیوندد با نوعی واگرایی‬
‫روبرو خواهد شد‪ .‬ادامه این روند در نوبه خود طبقه متوسط را بسوی همگرایی با طبقه حاکمه و تثبیت استبداد دینی خواهد‬
‫کشاند ‪.‬‬

‫واگرایی از جنبش طبقات معترض‪ .‬در چنین گزینهای‪ ،‬شکاف بین مردم با مردم کنار شکاف بین حکومت و مردم سبب هرز‬
‫نیروی تحولخواه در جامعه شده و طبقه متوسط را بهسوی یک ایست مغزی سیاسی می کشاند که محصول آن دوری از متن‬
‫جامعه‪ ،‬ادامه سرکوب و ناامنی شهری‪ ،‬فقدان امنیت اجتماعی در اکنون و آینده در میان مدت‪ ،‬توانبخشی ماشین قدرت با‬
‫سرکوب جنبش معترض و در نهایت فروپاشی ساختارهای اجتماعی بالقوهای است که میتواند همیار و همافزای قدرت تغییر در‬
‫نزد طبقه متوسط گردد ‪.‬‬

‫همگرایی با طبقه حاکم‪ .‬گزینه محتمل دیگر پیش روی طبقه متوسط همگرایی با طبقه حاکم است‪ .‬این رویکرد محافظه کارانه‬
‫نزد الیههایی از طبقه متوسط براین باور است که میتوان با اصالح تدریجی استبداد دینی بهسوی تحول اجتماعی و سیاسی و‬
‫در نهایت فضاهای دمکراتیک حرکت کرد‪ ،‬امری که سبب شده است نگاه طبقه متوسط نه به پایین هرم قدرت در جامعه بلکه‬
‫بسوی معامله و مناقشه مصلحت جویانه و تغییر از باال معطوف شود‪ .‬مشارکت در انتخابات و رای دادن به نمادهای اصالحطلبی‬
‫سبز و بنفش اگرچه در رویاهای اصالحطلبی طبقه متوسط بود و سبب ساز بغرنجتر شدن اوضاع اجتماعی‪ ،‬اقتصادی و سیاسی‬
‫گردید ولی دیگر راهگشای مطالبه جویی طبقه متوسط نیز نیست‪ .‬همگرایی مجدد این طبقه با حاکمیت این بار مفهومی جز‬
‫همراهی با استبداد در سرکوب طبقات اجتماعی دیگر و نادیده گرفتن آرمانهای دمکراتیک خود طبقه نیز ندارد ‪.‬‬

‫نقش تشکل آفرینی‪ .‬اگرچه بدنه جنبش کنونی با اتکای به طبقات در حاشیه مانده راهبری می شود و دارای تشکلهای موثر‬
‫و قدرتمندی است ولی حضور طبقه متوسط در این برهه و همگرایی کنشگران آن با تشکلهای کارگری‪ ،‬معلمان‪ ،‬زنان و سایر‬
‫صنوف آسیبدیده در جامعه سبب همافزایی و قدرتیابی نیروی ضدساختار‪ ،‬دمکراسیخواه و برابریخواه در جامعه خواهد شد‪.‬‬
‫در صورت غیبت طبقه متوسط در این میان‪ ،‬این طبقه بتدریج از میادین اعتراضات اجتماعی سراسری‪ ،‬ترقیخواه و مطالبهگر در‬
‫تغییر بنیادین ساختار سیاسی و متصلب کنونی عقب رانده خواهد شد ‪.‬‬
 ‫‪61‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫مسیولیت فروپاشی طبقه متوسط‪ .‬اگرچه در برهههای اخیر در فصول انتخابات‪ ،‬حضور میلیونی طبقه متوسط شهری در آن‬
‫برای امید و کلید توسعه سیاسی رخ داد ولی تجربه تاریخی عمر چهل ساله یک نظام سیاسی متصلب باید برای شهادت این‬
‫تغییرناپذیری کفایت کند که دیگر با مشارکت در انتخاباتی با ساختارهای غیردمکراتیک در مردمساالری دینی موجود در کشور‬
‫نمیتوان به رویاهای این طبقه دست یافت‪ .‬جامعه با مشارکت طبقه متوسط در انتخابات‪ ،‬این بار بسوی فروپاشی سرمایه اجتماعی‬
‫در بین طبقات اجتماعی سوق می یابد‪ .‬شکافی که تنها برنده آن طبقه حاکمه است ‪.‬‬

‫مشارکت در استبداد یا دمکراسی‪ .‬امروز در کوران تحوالت و جنبشهای سریالی که بشدت رو به گسترش و تعمیق است‪،‬‬
‫واگرایی طبقه متوسط از طبقات شهری در حاشیه مانده‪ ،‬فقرا و تهیدستان شهری معترض از یکسو و مشارکت طبقه متوسط‬
‫در انتخابات سال آتی از سویدیگر‪ ،‬مرزهای مطالبهگری طبقات اجتماعی به دوگانه شفافی خواهد رسید‪ :‬طبقه متوسط یا در پی‬
‫بازتولید و توانبخشی استبداد دینی است یا در راستای دمکراسی و آزادیخواهیهایش بدنبال تغییر ساختارهای سیاسی کنونی‬
‫است‪ .‬چنین وضعیتی جایگاه طبقه متوسط را بشدت آسیب پذیر میسازد بگونهای که عدم همگرایی این طبقه با سایر طبقات‬
‫اجتماعی معترض‪،‬سبب همسویی طبقه متوسط با طبقه حاکم شده و این طبقه را رودرروی سایر طبقات معارض قرار خواهد‬
‫داد ‪.‬‬

‫منافع کوتاه مدت یا بلند مدت‪ .‬در شرایط کنونی‪ ،‬طبقه متوسط ناگزیر است میان منافع میان و بلندمدت خود اولویتبندی‬
‫کند‪ .‬آسیبپذیری ساختار طبقات شهری از یکسو و پتانسیل فروپاشی طبقه حاکم از سوی دیگر زمینه این تدبیر سیاسی را‬
‫مهیا می سازد که طبقه متوسط با خود تعیین تکلیف کند‪ :‬او باید با همگرایی با طبقات اجتماعی معترض منافع بلند مدت خود‬
‫را در راستای تامین امنیت فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و اقتصادی تعقیب کند در غیر اینصورت با راهافتادن سیل اعتراضات سایر طبقات‬
‫تهیدست‪ ،‬دیگر فرصتی برای بازسازی مطالبات خود نخواهد داشت ‪.‬‬

‫مرزگذاری درونطبقاتی‪ .‬تعیین تکلیف با الیه های باال و مرفه طبقه متوسط نیز از زمره راهبردهایی است که طبقه متوسط‬
‫شهری باید با خود انجام دهد‪ .‬اگرچه طبقه متوسط نیز با رشد شتابان فقر و محرومیت های شهری دستخوش انشقاق شده و‬
‫بخش مهمی از آن به طبقات تهیدست شهری پیوسته است ولی جدایی بخش مرکزی طبقه متوسط از الیه های مرفه بروکرات‬
‫و تکنوکرات در بدنه قدرت تا صاحبان بنگاههای اقتصادی و حتی سلبریتی های نوکیسه‪ ،‬سبب می شود که این طبقه با آگاهی‬
‫اجتماعی دقیق و عینیتری بهیاری سایر طبقات شهری شتافته و در تغییرات ساختاری در نهاد قدرت‪ ،‬زمینههای امنیت اجتماعی‬
‫و اقتصادی خود را نیز فراهم آورد ‪.‬‬

‫رهبری در پایین با مشارکت طبقات ستمدیده‪ .‬اگرچه طبقات شهری درحاشیه مانده و تهیدست دارای ساختارهای مدنی و‬
‫تشکلآفرینیهای خود است ولی حضور طبقه متوسط شهری با دقایق پیشگفته میتواند قدرت تشکلآفرینی و سازماندهی‬
‫مبارزه طبقاتاجتماعی علیه ساختار ستم و تبعیض را تقویت کند‪ .‬کلیه کسانی که با مُهر برانگشتان خود بهعنوان نمایش‬
‫مشارکت در تغییر سیاسی در انتخابات پیشین شرکت کردند با تغییر رویکرد مُهر و مِهر به ساختار قدرت‪ ،‬میتوانند با عدم‬
 ‫‪62‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫مشارکت در انتخابات‪ ،‬زمینه تغییرات اساسی در ساختار سیاسی را کلید زنند‪ .‬این بار طبقات اجتماعی شهری باید کلید تغییر‬
‫را از صاحبان قدرت بازپس گرفته و خود بتوانند قفلهای زنگار بسته در استبداد دیرین دینی را بگشایند ‪.‬‬

‫سرمایه اجتماعی طبقه متوسط‪ :‬طبقه حاکمه یا طبقه زحمتکش‪ .‬در رویارویی راهبردی و تاکتیکی میان تضادهای طبقات‬
‫اجتماعی صاحب قدرت و فاقد قدرت باید اذعان داشت که سرمایه اجتماعی طبقه حاکم در کشور بشدت از هم فروپاشیده است‪.‬‬
‫از سویدیگر سرمایه اجتماعی میان طبقات اجتماعی نیز بشدت آسیبپذیر است‪ .‬اگر طبقه متوسط شهری به بازآفرینی سرمایه‬
‫اجتماعی برای تغییر ساختارهای کنونی قدرت نشتابد‪ ،‬بشدت به حاشیه رانده خواهد شد‪ .‬همسویی طبقه متوسط شهری یا طبقه‬
‫حاکمه اگرچه در اساس بدلیل تضاد منافع فرهنگی و آموزههای راهبردی میان آندو میسر نیست ولی همسویی تاکتیکی برای‬
‫ایجاد تغییرات اصالحطلبانه با مشارکت در انتخابات و مکانیزمهای شبهدمکراتیک در مردمساالری دینی‪ ،‬سبب خواهد شد طبقه‬
‫متوسط‪ ،‬حداقل های سرمایه اجتماعی خود برای تغییر را نیز از دست داده و به تهیدستان شهری در دنیای سرمایه اجتماعی‬
‫بپیوندد ‪.‬‬
 ‫‪63‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫انجمن جامعه شناسی در حمایت از جنبش مردمی اعالم موضع کند!‬

‫سالهاست که انجمن جامعه شناسی آنچنانکه باید و شاید در خصوص مسایل اجتماعی در کشور‪ ،‬سیاستهای اجتماعی حاکمیت‪،‬‬
‫بحرانهای عمیق فروپاشنده جامعه‪ ،‬مسایل صنفی دانشگاه و اساتید بویژه جامعه شناسی‪ ،‬و مسایل دانشجویان و دانشآموختگان‬
‫این رشته مواضع بموقع‪ ،‬حرفهای و مسیوالنه اتخاذ نکرده است‪ .‬وقوع اعتراضات مردمی در آبان سالجاری و موضعگیریهای‬
‫ناشایست و حکومتخواهانه برخی از اعضای هیات مدیره انجمن (دراینجا به یکی از آنها پرداختهام*) فضای غیردمکراتیکی را‬
‫دامن میزند که دمکراسی و آزادیخواهی یک انجمن علمی بهعنوان نهادی مدنی بشدت مورد تشکیک قرار میگیرد‪.‬‬

‫سکوت انجمن جامعه شناسی ایران در خصوص حمایت از مطالبات جنبش تهیدستان و اعتراضات مدنی مردمی آسیب دیده و‬
‫ستمکشیده از یکسو و عدم واکنش انجمن در برابر سرکوب و کشتار خشونتآمیز مردم توسط نیروهای امنیتی و نظامی حکومت‬
‫در سراسر کشور از سوی دیگر این شائبه را تقویت میکند که انجمن دیگر نمیتواند نمایندگی اعضا و آرای آنان را تامین کرده‬
‫و اعتبار دمکراتیک آن بشدت زیر سوال است‪.‬‬

‫برای برونرفت از بحران اعتماد و نارسایی دمکراتیک در این انجمن بهعنوان یک نهاد مدنی چند راهکار زیر را برای اعضای‬
‫محترم انجمن پیشنهاد میدهم‪:‬‬

‫‪ .1‬پافشاری بر صدور فوری بیانیهای از سوی انجمن جامعه شناسی برای حمایت از جنبش مدنی مردم در آبان ماه سالجاری‬
‫(‪ )98‬با محوریت محکومیت سرکوب اعتراضات مدنی مردم در سراسر کشور‪ ،‬تاکید بر چارهجویی مسایل اجتماعی بجای سرکوب‬
‫اعتراضات اجتماعی‪ ،‬درخواست رهایی هرچه سریعتر بازداشتشدگان جنبش‪ ،‬درخواست مجازات نهادها و عوامل سرکوبگر و‬
‫کشتار مردم در خیابانهای اعتراض و پاسخگویی حاکمیت استبداد در پایمال کردن حق مردم و اغتشاشگری عوامل حکومتی‪.‬‬
‫این بیانیه حتی اگر توسط هیات مدیره انجمن صورت نگیرد‪ ،‬شایسته است توسط گروههای کاری انجمن یا ابتکار سایر اعضا در‬
‫پلتفورمی مستقل پیگیری و اقدام شود‪.‬‬

‫‪ .2‬برگزاری مجمع عمومی فوقالعاده برای انتخاب مجدد هیات مدیره با مالحظه ساختارهای دمکراتیک و پرهیز از اعمال‬
‫دخالتهای مافیای آکادمیک در گزینش افرادی معدود در مرکز قدرت و در مداری بسته؛ و عدم تایید اعضای کنونی هیات مدیره‬
‫انجمن و اعضای سابق آن در عضویت برای نمایندگی در انتخابات مجدد‪ .‬این انتخابات مجدد با ارسال درخواست تشکیل مجمع‬
‫عمومی فوقالعاده توسط کثیری از اعضای انجمن در اقصی نقاط کشور و تحویل آن به بازرسان انجمن و براساس اساسنامه‬
‫انجمن قابل پیگیری و اجراست‪.‬‬

‫‪ .3‬درصورت مقاومت هیات مدیره انجمن برای برگزاری انتخابات مجدد‪ ،‬از همه دلسوزان و اعضای محترم انجمن جامعه شناسی‬
‫در اقصی نقاط کشور دعوت میشود در راستای محکوم کردن رویکردهای مسلط در انجمن و مافیای آکادمیک حکومتی در آن‬
‫و همچنین محکومیت عدم مسئولیتپذیری انجمن در مقابل مسایل جامعه‪ ،‬مردم و امور صنفی دانشآموختگان این رشته‪،‬‬
‫عضویت خود در انجمن را بطور موقت بهتعلیق درآورند‪ .‬با چنین اقدامی توسط اعضای این نهاد مدنی‪ ،‬مدیریت انجمن را با بحران‬
‫دمکراتیک تخلیه موقت اعضای آن روبرو کرده و با اعالم رسمی استعفای اعتراضگونه اعضا نسبت به عملکرد انجمن‪ ،‬مدیریت‬
‫آنرا به چالش بکشیم‪.‬‬

‫برای حمایت از این درخواست میتوانید در پیوند زیر نام خود را افزوده و امضا کنید‪http://chng.it/TPb98xZzMt :‬‬
 ‫‪64‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫اطالق پدر جامعه شناسی ارتباطات به ساروخانی شایسته نیست!‬

‫یک‪ .‬اصوال در ادبیات کالسیک جامعهشناسی دیگر از عبارت "پدر" در رشته های علمی بجای بنیانگذار استفاده نمیشود‪ .‬دالیل‬
‫اصلی این امر نیز نخست رهایی از فرهنگ و نُرم مسلط مردساالری است و دیگر اینکه در تعیین بنیانگذاری در علوم خاصه‬
‫جامعه شناسی اتفاقنظر وجود ندارد؛ بطوریکه از ابنخلدون در جهان شرق‪ ،‬سنسیمون‪ ،‬کنت‪ ،‬دورکهایم در اروپا تا بوخارین‪،‬‬
‫پلخانف در روسیه اختالفنظر هست‪ .‬در همین راستا تاکید بر والدین شناسی در علوم خاصه جامعه شناسی خواه بعنوان پدر یا‬
‫حتی مادر جامعه شناسی (اطالق به هریت مارتینو*) نیز ادامه همان دسته بندیهای کهن و واپسگرایانهای است که دیگر‬
‫موضوعیت ندارد‪.‬‬

‫دو‪ .‬عالوه بر صرف عبارت‪ ،‬بنیانگذار یکرشته به کسی اطالق میشود که نخستین چالشهای نظری و پژوهشی را در روند‬
‫تاریخی یک رشته علمی پیریخته باشد‪ .‬از این منظر ما در ایران فاقد بنیانگذار جامعه شناسی هستیم چه برسد بهآنکه صفت‬
‫پدری نیز به ناشایست بهکسی بدهیم‪ .‬از ارانی تا آریانپور‪ ،‬از طبری تا صدیقی‪ ،‬و از ترابی تا بسیاری دیگر و در اینجا ساروخانی‪،‬‬
‫هیچکس خالق نظریه یا روششناسی خاصی در رشته جامعه شناسی نبوده اند و بی سبب نیست که جامعهشناسی ایران از بعد‬
‫تیوریک و نظریهپردازی بشدت ایستا بوده و در پهنه جهانی این رشته‪ ،‬نامی از هیچ نظریه پرداز ایرانی نیست‪.‬‬

‫سه‪ .‬مروری بر تاریخ جامعه شناسیها در کشورهای مختلف نشان میدهد که کمتر نهاد علمی بدنبال تجلیل از بزرگان اندیشههای‬
‫علمی زیر برچسب پدر یا مادری است‪ .‬اطالق بنیانگذار جامعه شناسی از نظر تاریخی عمدتا در کلیات این رشته استفاده شده و‬
‫چنین نیست که هر حوزه ای از این رشته مانند جامعه شناسی ارتباطات و دهها حوزه های وابسته بدان‪ ،‬دارای پدر یا مادری‬
‫است تا بدین واسطه بتواند مشروعیت اجتماعی یابد‪.‬‬

‫چهار‪ .‬باقر ساروخانی اگرچه سالیان متمادی نقش معلم را در دانشگاهها و در حوزههای مختلف جامعهشناسی ایفا کرده و همچنان‬
‫بدون بازنشستگی ادامه میدهد! ولی اطالق بنیانگذاری برای وی بشدت ناشایست است‪ .‬صرف وابستگی فرد به نظام سیاسی و‬
‫خدمتگزاری بدان‪ ،‬وجاهت علمی برخورداری از صفت بنیانگذاری یک رشته یا حوزه علمی را به کسی نمیدهد خاصه که این امر‬
‫از سوی نهاد قدرت صادر شده باشد! عالوه بر فقدان مشروعیت علمی این اطالق به ایشان‪ ،‬مشروعیت اخالقی نیز عنصر دیگری‬
‫است که باید در تجلیل بزرگان این رشته معیار گزینش باشد که در این مورد نیز نمیتوان مصادیق روشنی نزد ایشان یافت‪.‬‬

‫پنج‪ .‬ضعف نظریه پردازی و ضعف دانش روش شناختی ساروخانی مانع از انتساب پدری! و سایر برچسبهای مالکیت بیولوژیک!‬
‫تا اجتماعی و شبهعلمی به او میگردد‪ .‬ساروخانی بهدلیل تسلط نسبی به زبان انگلیسی و فرانسه که پایه تحصیلی وی نیز هست‬
‫در بهترین وضعیت مترجم خوبی است که در این رشته باید کنار فهرست مترجمهای زبده و توانمندی مانند ثالثی یا نیکگهر‬
‫و دهها مترجم بمراتب قویتر در فن ترجمه قرار گیرد‪.‬‬
 ‫‪6۵‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫شش‪ .‬در پروژه مصاحبه با ساروخانی که نوید آن در برنامه شوکران داده شده‪ ،‬مصاحبه کننده و مجری برنامه‪ ،‬پیام فضلی نژاد‪،‬‬
‫یک عامل امنیتی بیاعتبار در محافل علمی و رسانه ای (شاغل در روزنامه فاشیستی کیهان) است که آگاهانه به بزرگ نمایی‬
‫کسانی میرود که در خدمت نظام ایدیولوژیک موجود بودهاند‪ .‬این برنامه با هدف مشروعیت بخشیدن به نظام سیاسی به‬
‫بهرهگیری از شخصیتهای دانشگاهی بهظاهر مستقل ولی وابسته به نظام میرود و همزمان از این افراد و تحلیل و تجلیلهایشان‬
‫برای تخطیه سایر اندیشهورزان مستقل و مردمی در جامعه بهره میبرد‪ .‬برنامه شوکران همواره توسط رسانههای وابسته به‬
‫نهادهای نظامی و امنیتی مانند فارس و مهر پوشش داده میشوند‪.‬‬

‫‪https://b2n.ir/954097‬‬

‫*پیوند مربوط به مادر! جامعه شناسی‬

‫‪https://b2n.ir/419739‬‬

‫‪https://en.m.wikipedia.org/wiki/Harriet_Martineau‬‬

‫خبر در فارس و مهر‬

‫‪https://b2n.ir/015456‬‬

‫‪https://b2n.ir/389196‬‬

‫درباره پیام فضلی نژاد‬

‫‪https://b2n.ir/705073‬‬
 ‫‪66‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫جامعهشناس حکومتی‪ :‬درمانده از تحلیل!‬

‫در پی وقوع جنبش انقالبی آبان ‪ 98‬اگرچه رویکرد اصلی جامعهشناسی خوانده حکومتی‪ ،‬حمیدرضا جالییپور تکرار همان مبانی‬
‫در تحلیل و توجیه نظام قدرت است ولی تحلیل اخیر وی از چند منظر قابل نقد است خاصه که حتی از جامعهشناس حکومتی‬
‫در حوزه جنبش های سیاسی نیز انتظار تحلیل دقیقتر میرفت‪ .‬بنظر میرسد حتی چنین اهتمام نظری برای ساختار قدرت و‬
‫بدنه کارشناسی استبداد نیز سودمند نیست!‬

‫جالیی پور بر این باور است شرایط ایران انقالبی نیست چون اگر حاکمیت احساس ناامنی کند‪ ،‬آنگاه قادر است به سرعت از‬
‫شلیک مستقیم به مردم معترض تا دستگیری انبوه مردم در صدها نقطه ایران دریغ نکند‪ .‬لذا بدلیل سرکوب خشونتآمیز مردم‬
‫معترض توسط حکومت دینی‪ ،‬شرایط انقالبی نیست! این رویکرد‪ ،‬تحلیلی از درون ساختار قدرت‪ ،‬از سطوح فوقانی هرم قدرت و‬
‫کامال محافظه کارانه است‪ .‬کمتر انقالبی در مسیر فروپاشی ساختار سیاسی با مقاومت نهاد و نهادههای قدرت مواجه نشده و‬
‫همواره به خشونتبارترین وجه مورد سرکوب نیز قرار گرفته و این امر داللتی بر نبود شرایط انقالبی بدست نمیدهد‪ .‬اساسا هیچ‬
‫رویکرد جامعهشناختی مبتنی بر نظریههای قایم به قانونمندیهای جنبش و انقالب‪ ،‬بر چنین معیار و مولفهای برای سنجشگری‬
‫شرایط انقالبی با تاکید بر میزان خشونتگرایی ساختار قدرت و حاکمیت سیاسی صحه نمی گذارد جز نظریه بازان اصالح طلب‬
‫حکومتی که با اغواهای شبه علمی درصدد تحریف وقایع سیاسی اجتماعی بوده و هستند‪.‬‬

‫جالییپور مدعی است حاکمیت ایران در اعتراضات اخیر همه الیههای قدرت امنیتی خود را بکار نبرده و کار به فراخوان نیروهای‬
‫سپاه و ارتش ‪...‬و حامیان مردمی‪-‬خودی نظام نکشید‪ .‬او تلویحا دو رویکرد ضدانقالبی اتخاذ کرده و روبروی جنبش مردمی‬
‫میایستد‪ :‬اول بهنمایش قابلیت سرکوب ساختار قدرت و حکومت دینی میپردازد تا بطور آشکار و پنهان به مردم معترض نهیب‬
‫زده و آنان را از ادامه اعتراض خود هراسان سازد که بدانید چه عواقبی در انتظار است! دیگر آنکه با این شبهتحلیل‪ ،‬به ساختار‬
‫قدرت نهیب میزند که شما بهعنوان عوامل سرکوب هنوز محل امیدواری برای ادامه حاکمیت ستم دارید و هنوز از همه امکانات‬
‫سرکوب و استبداد بهره نگرفتهاید! باورکردنی نیست که یک جامعهشناس چگونه میتواند در ساختار قدرت‪ ،‬منابع و منافع‬
‫حکومتی و ایدیولوژیک خود را بر مصالح اجتماعی جامعه بهخدمت گیرد!‬

‫جالیی پور با تعبیر معطوف به مطلوب خود‪ ،‬منکر فروپاشی اجتماعی شده و برای دفاع از ثبات اجتماعی بسود حاکمیت‪ ،‬اینبار‬
‫از پایین هرم قدرت به تحلیل همبستگی اجتماعی مردم میپردازد که چگونه با اخالقهمزیستی از خشونت پرهیز میکنند‪ .‬وی‬
‫حتی از دانش رقیب حکومتی خود تقی آزاد ارمکی نیز برخوردار نیست که به تحلیل دقیقی از جنبش در پهنه طبقات اجتماعی‬
‫پرداخته ولی در نهایت نسخه های حکومتی میپیچد‪ .‬جالییپور پیش از آنکه از منظر جامعهشناختی به تحلیل پدیده اجتماعی‬
‫نظیر جنبشهای اخیر اجتماعی بپردازد‪ ،‬عمدتا همانند کسانی که در معرض هراس و تهدید از توانبخشی جنبشاند‪ ،‬با نوعی‬
‫رویکرد واکنشی‪ ،‬تحلیلی ضدجنبشی ارایه میدهد‪ .‬او در پایان همانند همقطاران خود‪ ،‬به جنبشهای اجتماعی مردم دهنکجی‬
‫کرده و در کنار اصحاب قدرت‪ ،‬به سازوکارهای بقای ساختار قدرت میپردازد تا تحلیل چگونگی شکلگیری‪ ،‬رشد و فراز و نشیب‬
‫جنبش اجتماعی که دارای رویکردی انقالبی و ضدساختاری است‪.‬‬
 ‫‪67‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫جامعهشناسی اگرچه در روساخت نظام اقتصادی اجتماعی موجود در جامعه‪ ،‬اشکال ایدیولوژیک بهخود میگیرد ولی این رشته‬
‫علمی با رویکرد انتقادی باید بدنبال کشف قانونمندیهایی باشد که در راستای تامین حقوق شهروندی‪ ،‬حقوقبشر‪،‬‬
‫برابریاجتماعی‪ ،‬آزادیهایفردی و رهایی انسان از یوغ ستم و زور حرکت و هدایت کند‪ .‬آنچه که در فضای مسلط جامعهشناسی‬
‫حکومتی مشهود است عبارت از لمپنیزم جامعهشناسی است که در خدمت استبداد‪ ،‬سرکوب‪ ،‬اعمال قدرت‪ ،‬هژمونی ایدیولوژیک‪،‬‬
‫سلطه مردانه مبتنی بر تفکیک جنسیتی‪ ،‬رانتخواری و محافظهکاری بهسود ساختار قدرت است‪.‬‬

‫‪http://archives.emruznews.com/2019/12/post-27653.php‬‬
 ‫‪68‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫جامعه شناس حکومتی‪ ،‬جامعه شناسی ضدمردمی‬

‫بارها درباره پیوند جامعهشناسی با ساختار قدرت نامشروع و استبداد دینی زیر عنوان "لمپنیزم در جامعهشناسی" نوشته ام‪.‬‬
‫بطورمکرر نیز برخی چهرههای جامعهشناسی و انجمن جامعه شناسی را نسبت به سکوت در برابر کشتار‪ ،‬سرکوب و بازداشت‬
‫مردم معترض در جنبش اجتماعی اخیر در آبان ‪ 98‬نقد کردهام ‪.‬‬

‫اینک بار دیگر شاهد واکنش جامعهشناسانی هستیم که مرگ یک نظامی درکنار رهبران گروه نظامی حشدالشعبی (که در ماه‬
‫پیش نشستی با موسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران داشتند!) را قهرمان نجات ایران معرفی میکنند ‪.‬‬

‫شما جامعهشناسان ایرانی چطور در مقابل کشتار حداقل ‪ 1500‬مردم بیگناه معترض در خیابانها چنین جمالت همدالنهای‬
‫ننوشته و واکنشی احساسی و ملیگرایانه نشان ندادید ولی با مرگ یک فرد نظامی با سابقه دخالت نظامی در جنگافروزی در‬
‫منطقه بویژه سوریه و اعزام مهاجران افغانی در جنگهای نیابتی‪ ،‬چنین داعیه مرزبانی و نجات ایران دارید؟ جامعهشناسی در‬
‫ایران بشدت آلوده به قدرت و فساد مسلط در آن است‪.‬‬
 ‫‪69‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫مسیله اجتماعی مردم‪ ،‬مسیله اجتماعی حکومتی‬

‫یک مسیله اجتماعی از چشماندازهای مختلف میتواند مورد تعریف و تمایز واقع شود‪ .‬نمونه بارز چنین تمایزی در مسیله یابی‪،‬‬
‫حجاباجباری است که از نظر حکومت مسیله تلقی نمیشود ولی نزد آحاد کثیری از زنان یک مسیله اجتماعی است‪.‬‬

‫نمونه دیگر این تمایز در تعریف مسیله‪ ،‬مسیله غرور ملی است‪ .‬از منظر حکومت و کنشگران سیاسی وابسته بدان تا جامعهشناسان‬
‫حکومتی‪ ،‬قتل یک سردار نظامی یک مسیله اجتماعی در خدشه ساختن غرور و امنیت ملی است و بدان واکنش نشان میهند‬
‫ولی فقر آموزش‪ ،‬حاشیهنشینی میلیونی‪ ،‬گورخوابی‪ ،‬کارتنخوابی‪ ،‬کپر و حلبینشینی‪ ،‬تنفروشی زنان از خیابان تا گورستان‪،‬‬
‫اعتیاد کودکان‪ ،‬تجاوز به دهها هزار کودک زیر نام ازدواج کودک و‪ ...‬یک مسیله اجتماعی تلقی نشده و سبب واکنش آنان‬
‫نمیگردد‪.‬‬

‫پس از چهار دهه شعار جنگ و نظامیگری بنام عدالتجویی و دفاع از مستضعف‪ ،‬امروز بخش بزرگی از فقرای میلیونی شهری‬
‫در اماکنی نظیر این زندگی مشقتبار دارند‪ .‬پس از انقالب‪ ،‬مفاهیم و نقشها‪ ،‬کنشگری اجتماعی و تعهد علمی و اجتماعی نیز‬
‫از درون تهی شدند!‬
 ‫‪7٠‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫کجفهمی جامعه شناختی‪ :‬گفتگوی دو جامعهشناس حکومتی در دفاع از ساختار قدرت‬

‫طرح مباحث ذهنی در تحلیل اجتماعی که نگاه از باال به پایین داشته و بجای نقد ساختار قدرت‪ ،‬به نقد فرهنگ عمومی و به‬
‫تقدیر نهاد قدرت میپردازد امر جدیدی نیست‪ .‬لمپنیزم در جامعهشناسی‪ ،‬حاصل ساختار رسمی علم ایدیولوژیک و دانشگاهها ِ‬
‫ی‬
‫رانتی است که محصوالتش مجموعهای از اساتید وابسته ایدیولوژیک بوده است که همچنان در خدمت اصحاب قدرتاند‪.‬‬

‫در مجموعه سخنان میانتهی و غیرجامعهشناختی این دو دانشآموخته جامعه شناسی چند نکته مهم است که باید بدان توجه‬
‫کرده و متعرض شد‪:‬‬

‫یک‪ .‬جامعه نمیتواند بحران زا باشد بلکه جامعه ایران بحرانزده است‪ .‬درواقع‪ ،‬حکومت بعنوان نهادی کنشگر‪ ،‬بحران زاست نه‬
‫جامعه‪ .‬چنین رویکردی اساسا در مفاهیم اساسی جامعه شناسی دستخوش کجفهمی است‪.‬‬

‫دو‪ .‬شکافهای اجتماعی قابل تحویل به "چاله چوله" نیستند‪ .‬شکاف اجتماعی ناظر بر گسستگی در همبستگی و تمامیت یک‬
‫پدیده اجتماعی است که از منظر کارکردگرایی دستخوش بیخدمتی است‪ .‬این شکاف از منظر تضادگرایان نقطه آغاز تحول‬
‫اجتماعی از یک ساخت به ساخت دیگر است نه چاله های درماندگی!‬

‫سه‪ .‬تکرار تیوری "دشمنتراشی" نظام استبداد دینی در جامعهشناسی‪ ،‬پاسخگوی رویکرد توسعه اجتماعی نیست‪ .‬گزاره دشمن‬
‫برای هویت یابی‪ ،‬مصدر نظامی پوپولیستی و پروپاگاندای درخدمت آن است‪ .‬ادبیات جامعهشناختی در تحلیل رخدادهای اجتماعی‬
‫ناگزیر است از مرزهای ایدیولوژیک نهادهای قدرت عبور کند‪.‬‬

‫چهار‪ .‬دمکراسی بمعنای اعتماد مردم به نمایندگان احزاب سیاسی است و اعتماد باالی ‪ 50‬درصد بمعنای تایید دیکتاتور نیست!‬
‫ی اکثریتی باهمه نقد در ساختار دمکراتیک‪ ،‬دیکتاتوری نیست‪.‬‬
‫این شکل از دمکراس ِ‬

‫پنج‪ .‬سرمایه اجتماعی فروپاشیده است و نمیتوان با رویکرد نظام پدرساالری به کتمان آن رفت؛ این رویکرد پاسخگوی تحلیل‬
‫ساختار قدرت نیست‪ .‬این سرمایه اجتماعی ازهمپاشیده با کتمان صاحبان قدرت و دانشآموختگان جامعهشناسی سببساز‬
‫تقویت شکافهای اجتماعی میگردد‪.‬‬

‫شش‪ .‬روانشناختی کردن مسایل و روندهای اجتماعی‪ ،‬تلههای فکری است که در ناتوانی جامعهشناسان حکومتی از تحلیل‪ ،‬آنان‬
‫و تحلیلشان را در خود میبلعد‪ .‬پدیدهها و مسایل اجتماعی به تعبیر میردال‪ ،‬لگدپران هستند حتی اگر آگاهانه چشم بر آن‬
‫ببندید‪ ،‬لگدهای آنرا خواهید خورد‪.‬‬

‫منبع‪:‬‬

‫‪https://www.aparat.com/v/cV8Wf‬‬
 ‫‪71‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫جامعهشناسی کرونا ‪ :‬فروپاشی هستی اجتماعی‬

‫هنوز شیوع و فراگیری بیماری جهانگیر کرونا در ایران آنچنان فاجعه بار نشده و امید نیز چنین نشود‪ .‬ولی خطر و‬
‫تهدید تداوم بیماری و شیوع هراس جمعی حاصل از آن و افزایش خطرات جانی حاصل از ناتوانی در مدیریت این‬
‫بحران و مصیبت اجتماعی توسط صاحبان قدرت خاصه در نظام ناکارآمد استبداد دینی در کشور همچنان باالست‪.‬‬
‫سنجشگری برخی ابعاد اجتماعی این بیماری در ایران از بعد پیامدهای شیوع آن و پرسشگری فرهنگ عمومی و‬
‫سیاسی ناظر بر آن قابل توجه و تامل است‪ .‬برخی زوایای این سنجشگری مسیله بیماری کرونا از نظر جامعهشناسی‬
‫فاجعه و درمان میتواند چنین باشد‪:‬‬

‫بی اعتمادی سیاسی‪ .‬بنظر من مهمترین عامل شیوع این بیماری و عدم توانایی در مهار و مدیریت این بحران به شکاف دیرینه‬
‫حکومت و مردم بازمیگردد‪ .‬ساختار استبداد تاریخی از استبداد شاهی تا شیوخ مستبد چنان است که اصل بر عدم اعتماد بر‬
‫مردم بعنوان رعایاست‪ .‬والی و ولی در قالب شاه یا آیت اهلل به عناوین مختلف زیر توجیه ملت‪ ،‬تمدن‪ ،‬خدا‪ ،‬دین و رهبران آن‪،‬‬
‫امت و ‪ ..‬اساسا مردم را ابزار اعمال قدرت میداند‪ .‬حقانیت اعمال هژمونی و سلطه فراگیر بر جان و مال مردم از یکسو و عدم‬
‫حقانیت مردم در دانستن‪ ،‬کسب اخبار واقعی‪ ،‬آگاهی و دانش از سوی دیگر از زمره دوگانه بنیادینی است که حیات استبداد بدان‬
‫وابسته است‪ .‬درچنین ساختاری مردم آخرین و نامحرمترین اقشاری هستند که از هر پدیده ای و بطور خاص بیماری کرونا‬
‫آگاهی مییابند ‪.‬‬

‫بی اعتنایی استبداد به جان و مال مردم و بی اعتمادی مردم به نام و کام مستبدان چنان شده و میشود که در وقوع بیماری‬
‫جانکاه و هولناک کرونا نیز مردم چشم و گوش به رسانه های دیداری و شنیداری نظام استبداد نمیسپارند‪ .‬در چنین بستری‬
‫افراد و نهادهای اجتماعی از جمله خانوادهها به راهیابی و چارهجویی های خود می اندیشند‪ .‬بی سبب نیست که مثال تعطیلی‬
‫مدارس برای ماندن خانوادهها در کشور سبب سفر و تحرکات جغرافیایی برای فرار از بی تدبیری ساختار استبداد می گردد؛ امری‬
‫که به بیتدبیری دیگری از سوی مردم منتهی شده و بجای مهار‪ ،‬به شیوع بیشتر بیماری منجر میگردد ‪.‬‬

‫بحران اجتماعی‪ .‬کرونای کشنده در چنین بستری الجرم به یک بحران اجتماعی منجر میگردد‪ .‬این بحران اگرچه دارای زمینه‬
‫های مستعد و ناهویدایی در متن جامعه و مناسبات اجتماعی پیش از بیماری است ولی با وقوع سیمپتومهای این بیماری‪ ،‬عالیم‬
‫این بحران نیز تشدید و آشکارتر میشود‪ .‬فقدان اعتماد‪ ،‬بیگانگی سیاسی‪ ،‬نامدارایی‪ ،‬هراس از ناامنی جانی و افتادن بهجان‬
‫یکدیگر‪ ،‬اندوه و دغدغه نان و جان در سطوح فردی و خانوادگی‪ ،‬تشدید نابسامانی و تهدید هستی اجتماعی و بسیاری مسایل‬
‫دیگر که در این تحلیل بدان خواهم پرداخت‪ ،‬از وجوه آشکار و پنهان سیل این بحران اجتماعی بهشمار میرود که در راه است‪.‬‬

‫فروپاشی همبستگی‪ .‬اگرچه میان حکومت و ملت خال همبستگی تاریخی وجود دارد‪ ،‬ولی نهاد قدرت در قامت و هیبت استبداد‬
‫چنان عمل میکند که همبستگی اجتماعی را منع و محو میسازد‪ .‬هرگونه اتفاق و گردهمایی‪ ،‬اجتماع بیش از دو نفر‪ ،‬تشکیل‬
‫تشکلها‪ ،‬اتحادیهها‪ ،‬تحزب و حزبسازی‪ ،‬اجتماعات و یکپارچگی مردمی در صورتیکه بسود و بسوی منافع استبداد و کارگزاران‬
‫آن نباشد سرکوب و با منیت مستبد‪ ،‬منکوب میگردد‪ .‬در چنین ساختاری‪ ،‬همبستگی اجتماعی از اشکال ابتدایی آن نظیر‬
‫همبستگی خانوادگی‪ ،‬قبیله ای و در نهایت قومی فراتر نمیرود‪ .‬فرد در زنجیره زیست اجتماعی بشدت سودخواه و همسو با منافع‬
 ‫‪72‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫فردی در مقابل منافع جمعی زندگی میکند‪ .‬وقوع بحران بیماری کرونا‪ ،‬آغاز نمایشگاه بزرگ و ملی این فروپاشی اجتماعی خواهد‬
‫بود که در آن منفعت و مصلحت فردی بر ساحتهای اجتماعی و جامعه انسانی غلبه خواهد کرد ‪.‬‬

‫زوال سرمایه اجتماعی‪ .‬با شیوع بیماری کرونا و گسترش آن‪ ،‬سرمایه اجتماعیِ نحیف و روبه زوال نیز بیش از پیش سقوط‬
‫خواهد کرد‪ .‬سرمایه اجتماعی‪ ،‬عنصر همبستگی اجتماعیِ ارگانیکی است که در ساختار آشفته و جامعه مملو از ناسازههای سنت‬
‫و مدرنیته‪ ،‬شهرنشینی و حاشیهنشینی شهری‪ ،‬فقر و ثروت‪ ،‬شکاف جنسیتی‪ ،‬شکاف مرکز‪-‬پیرامون ناشی از سانترالیزم سیاسی‬
‫و اداری‪ ،‬بشدت ضعیف است‪ .‬وقوع بیماری ایرانگیر سبب خواهد شد حداقلهای سرمایه اجتماعی بهعنوان عناصر پیوند دهنده‬
‫نهادها و نمادهای اجتماعی نیز رنگ باخته و تحلیل روند‪ .‬فروپاشی سرمایه اجتماعی بهدنبال خود‪ ،‬زمینه تخفیف سرمایه فرهنگی‬
‫را نیز فراهم میسازد که در آن ارزشها و هنجارهای اجتماعی جامعهپسند به سطوح فردی و حتی اگوایستی سقوط میکند‪.‬‬
‫پیامد مورد انتظار این سقوط‪ ،‬فروپاشی هستی و همبستگی اجتماعی است که در ساختار استبداد به سختی به بقای خود ادامه‬
‫میداد ‪.‬‬

‫گرسنگی‪ .‬اگرچه طبق برخی آمارهای اجتماعی رسمی و حکومتی که مشحون از کمشماری است‪ ،‬گرسنگی پدیده ای است که‬
‫در طی چنددهه پس از انقالب اسالمی رو به گسترش نهاده و در بین اقشار اجتماعی مختلف تعمیق یافته است ولی این بحران‬
‫با گسترش بیماری کرونا‪ ،‬تشدید خواهد یافت‪ .‬تداوم بیماری‪ ،‬سبب خواهد شد جمعیت گرسنگان رو به افزایش گذارده و با شیوع‬
‫بیماری و بحرانهای اقتصادی حاصل از آن‪ ،‬اقشار و طبقات اجتماعی استثمارشده‪ ،‬ستمدیده و زحمتکش بیش از همه از فقر‬
‫غذایی رنج ببرند‪ .‬گرسنگی و چه بسا قحطی در دسترسی به برخی مواد و کاالهای اساسی از یکسو و تشکیل بازارهای قاچاق و‬
‫غیررسمی عرضه و توزیع این کاالها توسط عوامل حکومتی و اقشار خاص سودخواه از سوی دیگر‪ ،‬بشدت گسترش خواهد یافت‪.‬‬
‫بهنظر من سرعت شیوع هراس و احساس ناامنی و پیامدهای انسانی و اجتماعی این بیماری بسیار بیشتر از شیوع خود ویروس‬
‫کرونا خواهد بود‪.‬‬

‫مرگ و هراس از آن‪ .‬اگرچه مرگ به پدیده ای پذیرفته شده در ساختار استبدادی بیکفایت تبدیل شده و دارای گستره بزرگی‬
‫از مرگ ناشی از تصادفات‪ ،‬نزاعهای خیابانی تا اعدام و کشتار مردم معترض در خیابانها است ولی هراس از مرگهای زودهنگام‪،‬‬
‫و انتظار برای مرگ خود و عزیزان در خانواده در سطوح فردی ناشی از شیوع کرونا‪ ،‬زمینههای بحران روانی و اجتماعی را بشدت‬
‫تقویت خواهد کرد‪ .‬در اپیدمی مرگ‪ ،‬این بار برخی از سران و مردان قدرت نیز در ورطه مرگ ناشی از بیماری خواهند افتاد‪ .‬ولی‬
‫نابرابری در توزیع مرگ ناشی از بیماری بهوضوح چشمگیر خواهد بود‪ .‬بهنظر من مرگِ کرونایی عمدتا گریبان فقرای شهری و‬
‫حاشیه نشینان‪ ،‬آسیب دیدگان جنگ و بیماریهای سخت‪ ،‬سالمندانِ تهیدست و بخش بزرگی از مردم در خیابان از کودکان‬
‫خیابانی تا زنان خیابانگرد را خواهد گرفت‪.‬‬

‫فقر بهداشت‪ .‬فقرای شهری و حاشیهنشینان شهری از زمره بیشترین آسیب دیدگان فقرِ بهداشت در جامعه خواهند بود‪ .‬این‬
‫فقر و محرومیت بهداشتی و درمانی در زمان شیوع بیماری جانکاهِ کرونا بشدت رو به گسترش خواهد گذارد‪ .‬فقدان دسترسی و‬
‫نبود امکان تامین لوازم بهداشتی و پیشگیرانه از یکسو و عدم دسترسی یا امکان اندک برخورداری از خدمات درمانی پس از‬
 ‫‪73‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫بیماری و کرونایی شدن از دیگرسو‪ ،‬سبب مرگ بیشتر فقرا و محرومان شهری میگردد که نه از توان مالی و نه از توان جانی و‬
‫اجتماعی الزم برای برخورداری از امکانات بهداشتی و درمانی برخوردارند‪ .‬مرگ در سکوت‪ ،‬پدیده ای خواهد بود که در مناطق‬
‫محروم کشور و نزد افراد بهحاشیه رانده شده اجتماعی‪ ،‬همپای شیوع کرونا‪ ،‬شایع خواهد شد ‪.‬‬

‫فقر آموزشی و فرهنگی‪ .‬بخش بزرگی از آنچه که امروزه در نسل حاضر در جامعه ایران مشاهده میشود‪ ،‬محصول آموزش و‬
‫تربیت فرهنگی است که نظام دینی در طی چهار دهه طالیه دار آن بوده است‪ .‬هر گونه کاستی در همراهی و مشارکت مردمی‬
‫برای پیشگیری از شیوع بیماری در کشور میتواند محصول دو امر باشد‪ :‬نخست فقر آموزشهای بنیادین اجتماعی حکومت در‬
‫همبستگی اجتماعی‪ ،‬همدلی و همسرنوشتی‪ ،‬ومشارکت اجتماعی مردم؛ و مبارزه منفی مردم در مقابله با هر آنچیزی که نظام‬
‫و حاکمیت رسمی ترویج کرده و فرامیخواند‪ .‬چنین وضعیتی منجر شده است که حکومت و ملت بهشکلی قهرآمیز در تقابلی‬
‫اجتماعی به نفی و بیاعتنایی به یکدیگر گرایش قویتری یابند ‪.‬‬

‫جامعه در خانه‪ .‬هراس از بیماری سبب میگردد فرایندهای کالن جهانیگرایی به کلبه های کوچک خانوادگی و فردی فروبکاهد‪.‬‬
‫قرنطینه حکومتی یا مردمی و تالش برای کاهش ارتباطات اجتماعی افراد در روابط و مناسبات خود سبب میگردد افراد به‬
‫حریمهای قابل اعتماد و نظارت پناه برده و از فضاها و میادین بزرگتر اجتماعی دوری کنند‪ .‬در تداوم این بیماری حتی بهصورت‬
‫موقت روندهای جامعه پذیری دستخوش چرخشهایموقت میگردد‪ .‬بدین معنا بجای همسویی خانواده در جامعه‪ ،‬جامعه به‬
‫سلولهای کوچک خانواده و واحدهای خُرد اجتماعی سقوط میکند‪ .‬درچنینوضعینبحرانی‪ ،‬جامعه بطور موقت رنگ باخته و‬
‫دستخوش ایست اجتماعی یا کومای اجتماعی میگردد ‪.‬‬

‫مرگ جامعه‪ .‬درصورت تشدید شیوع بیماری‪ ،‬جامعه انسانی رو به تعلیق نهاده و بطور موقت میمیرد! نشانههای این مرگ‬
‫اجتماعی را حتی در کشورهای مدرن اروپایی نیز میتوان ردیابی کرد‪ .‬شیوع بیماری و هراس از مرگ‪ ،‬فرد در جامعه اروپایی را‬
‫نیز نگران و هراسناک کرده است بطوریکه منافع فردی بر منافع جمعی‪ ،‬بقای بیولوژیک بر بقای اجتماعی‪ ،‬دغدغه فردی بر دغدغه‬
‫اجتماعی غالب میگردد‪ .‬تصور چنین تحوالتی در جامعه ایران بشدت هراسناک خواهد بود خاصه جامعهای که هنوز فرایندهای‬
‫زندگی اجتماعی و جامعهپذیری در سطح کالن و مدرن در آن بوقوع نپیوسته و افراد اگرچه در فضاهای اجتماعی شهری ورود‬
‫کردهاند ولی همچنان بصورت منفرد و نه فردگرایانه‪ ،‬در متن جامعه بصورتی ازهم گسیخته همزیستی می کنند‪ .‬مرگ جامعه‬
‫شامل مرگ زیست اجتماعی و هستی اجتماعی در ایران خواهد بود ‪.‬‬

‫تحکیم استبداد‪ .‬سرکوب و اختناق در شرایط شیوع بیماری کرونا و کاهش مناسبات اجتماعی در فضاهای شهری و اجتماعی‪،‬‬
‫زمینه تثبیت و تداوم نظام ناکارآمد استبداد دینی را فراهم میسازد‪ .‬مصیبت اجتماعی اگرچه در شرایط خاص سبب افزایش‬
‫همبستگی و همسرنوشتی اجتماعی میگردد ولی در خصوص بیماری واگیرداری مانند کرونا دارای نتایج معکوس است‪ .‬سپردن‬
‫مسیولیت مدیریت بحران به بخش نظامی نیز در همین راستا است که با گذراندن دوره اوج مخاطره بیماری‪ ،‬موفقیت در مهار‬
‫بیماری بنام نیروهای نظامی تمام شده و نظام بدینشکل به بازسازی مشروعیت روبه زوال خود بپردازد‪ .‬بدینترتیب ویروس‬
‫استبداد با ویروس کرونا بازتولید میشود ‪.‬‬
 ‫‪74‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫کوتاه نوشت های کانال سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫کوتاه نوشت ها ‪ ،‬یادداشتهای مختصر من بر رویدادها‪ ،‬گزارش ها و تصاویری است که در رسانه ها منتشر شده‬
‫یا در شبکه های اجتماعی در معرض توجه بوده اند‪ .‬گاه نیز یادداشت بر تصاویری است که با وجود اهمیت از‬
‫نظر ها دور مانده اند‪.‬‬
‫‪7۵‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬
‫‪76‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬
‫اخالقی دینی‪ ،‬دین بی اخالق‬
‫نهاد دین و اخالق زمانی در نقش مهاجم و خشونت‬
‫گرا ظهور می کند که تقدس گرایی در آن به اوج‬
‫رسیده‪ ،‬به سلطه رانی بر سایر نهادهای اجتماعی‬
‫ازجمله سیاسی‪ ،‬حقوقی‪/‬قضایی‪ ،‬فرهنگی و نظامی‬
‫چیره می شود‪ .‬اخالق در این میان به دستاویزی در‬
‫نزد صاحبان قدرت دین و سیاست مبدل می شود که‬
‫با نهاد قضایی و نظامی به سرکوب آن می پردازد ‪.‬‬
‫در سپهر اخالق‪ ،‬هر آنچه ساختارهای سنتی قدرت‬
‫دینی بر آن استوار بوده و هست‪ ،‬رنگ اخالق الهی می‬
‫گیرد‪ .‬در چنین ساختاری‪ ،‬مردان ریش سفید صاحب‬
‫قدرت دین و سنت‪ ،‬سوار بر مرکب سیاست و تمشیت‪،‬‬
‫سرداران اعمال ستم علیه زنان و طبقات اجتماعی‬
‫باورمند و ناباور به دین شده و آنان را تحمیق و تطمیع‬
‫می کنند ‪.‬‬
‫زن در توربان دین و سیاست‪ ،‬به شیئ مبتذل و کاالیی‬
‫مبدل می شود که با سایر اشیا تحت مالکیت مردان‬
‫بر سریر قدرت هموزن می گردد‪ .‬انحطاط اخالق‬
‫انسانی از همین جا شروع شده و ویروس تبهکاری‬
‫اخالقی به حوزه های دیگر زیست اجتماعی تسری‬
‫می یابد‪ .‬اخالق به دلیلی برای نارضایتی تبدیل شده‬
‫و در نهایت اخالق به بی اخالقی ترین نهاد اجتماعی‬
‫مبدل می شود‪.‬‬
‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬
‫گرچه جمعیت کشور در طول سه دهه پس از انقالب‬
‫روبه افزایش گذارده و نرخ شهرنشینی و باسوادی بطور‬
‫نسبی رشد کرده است ولی شواهد حاکی است نرخ‬
‫انشقاق و واگرایی اجتماعی در بین جمعیت هشتاد‬
‫میلیونی در کشور نیز با سرعتی بمراتب بیشتر رو به‬
‫افزایش نهاده است ‪.‬‬
‫نمونه های بارز این واگرایی را می توان در نابرابری‬
‫اجتماعی بین زن و مرد‪ ،‬بین مناطق شهری و‬
‫روستایی‪ ،‬بین مراکز استان و حاشیه‪ ،‬بین مراکز‬
‫شهری و حاشیه نشینان شهری‪ ،‬بین بزرگساالن و‬
‫کودکان‪ ،‬بین صاحبان ثروت های افسانه ای و فقر‬
‫فراگیر شهروندان‪ ،‬و بین صاحبان قدرت و منسوبان‬
‫آنان و سایر آحاد ملت مشاهده کرد ‪.‬‬
‫این ناهمسویی و ناسازه میان رشد جمعیت در یکسو‬
‫و عدم رشد برابری و همبستگی اجتماعی در سوی‬
‫دیگر‪ ،‬نشان از سومدیریتی دارد که در طی بیش از‬
‫سه دهه بر ساختار سیاسی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی کشور‬
‫مسلط بوده است ‪.‬‬
‫‪77‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫تجاوز جمعی به کودکان با مشارکت خانواده ها‬

‫و حکومت دینی!‬

‫تجویز شرعی و سنتی تجاوز به کودکان بنام ازدواج‬

‫در ایران معاصر چنان پروژه بزرگ دامنه و ساختمندی‬
‫است که در این تجاوز آشکار و رسمی‪ ،‬همه اعضای‬
‫خانواده ازجمله پدر و مادر دختر بچه قربانی تا خانواده‬
‫شوهر متجاوز در آن مشارکت داشته و تجاوز جنسی‬
‫و اجتماعی به کودک و حقوق او را به شادمانی می‬
‫نشنیند!!‬

‫روی دیگر این جرم فراگیر و رسمی مشارکت رهبران‬

‫دینی‪ ،‬سیاسی و قانونگذاری است که با تجویز تجاوز‬
‫به کودکان زیر نام ازدواج و پیروی از سنت دیرین‬
‫نبوی و اموی به ثبت و رسمیت شناختن آن می‬
‫پردازند ‪.‬‬

‫سکوت مجامع حقوق بشری‪ ،‬حقوق کودک در داخل‬

‫از یکسو و نهادهای دیگر هنری تا دانشگاهی و از جمله‬
‫انجمن جامعه شناسی ایران در رویارویی با این مسیله‬
‫اجتماعی از سوی دیگر درکنار مماشات و عدم کارآیی‬
‫سازمان های بین مللی نظیر یونیسف سبب می شود‬
‫ساالنه دهها هزار نفر دختران زیر ‪ 18‬ساله قربانی‬
‫منافع مالی‪ ،‬جنسی و شرعی شوند ‪.‬‬

‫اگرچه این پرونده گویا بسته شد ولی این فضاحت‬

‫فرهنگی و جنایت رسمی را باید پایان بخشید!‬
 ‫‪78‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬
‫آزادی مفهومی غریب و قریب!‬
‫آیا می توان طبق بخشی از سخنان هما ناطق‪ ،‬مورخ‬
‫معاصر‪ ،‬مدعی شد هیچکس از ایرانیان نمی دانند‬
‫آزادیخواهی چیست آنان خود دشمنان آزادی اند و از‬
‫همین رو‪ ،‬از عهد جنبش مشروطه خواهی تاکنون‬
‫آزادی خواهی یکرویای نامحقق بوده است؟‬
‫بنظرم داوری های همه گیر درباره یک خصیصه‬
‫فرهنگی برای عمومیت بخشیدن به تاریخ و فرهنگ‬
‫یک سرزمین با زیر فرهنگ های مختلف در اساس بی‬
‫بنیان است‪ .‬شواهد و متون بسیاری از آزادیخواهی از‬
‫عهد مشروطه تا حتی پس از انقالب وجود دارد که‬
‫نمایانگر تبیین آزادیخواهی بمفهوم عینی و تاریخی‬
‫آن بوده و هست‪ .‬عدم تحقق آزادی در کشور و تاریخ‬
‫معاصر ایران فقط محصول فقدان فهم مردم و‬
‫روشنفکرانش از مفهوم و تصور آزادی نیست ‪.‬‬
‫این تعبیر سبب ساز تحریف تاریخ و تخفیف مطالبات‬
‫مردم و روشنفکران خواهد شد‪ .‬بدین شکل‪ ،‬استبداد‬
‫در قامت تاریخی اش می تواند محصول عدم شناخت‬
‫مردم از مفاهیم و مطالباتشان باشد و نقش‬
‫ساختارهای استبداد و کنشگری مستبدان در متن‬
‫فرهنگ دینی‪ ،‬اقتصادی واجتماعی کمرنگ می شود‪.‬‬
‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬
‫ارث مادری‪ ،‬پدری یا هردو !‬
‫مدتی است پس از مرگ پدر‪ ،‬هنجارهای موجود‬
‫مردانه بشدت آزارم می دهد‪ :‬از سهم ارثیه دو برابر‬
‫پسران نسبت به دختران‪ ،‬از سهم یک هشتم مادر که‬
‫همواره حقوقش مغفول بود‪ ،‬از مردان مدعی برابر‬
‫خواهی که موقع ارث خواهی بر سهم دو برابر پسران‬
‫بر دختران پای می کوبند تا عبارت ننگین و‬
‫مشروعیت یافته شرعی و سنتی بنام "ارث پدری"!؟‬
‫آنچه که بیش از همه آزار دهنده است اطالق ارث‬
‫پدری به دارایی هایی است که محصول تالش مشترک‬
‫مادر و پدر است‪ ،‬دارایی های مادری که نه تنها در‬
‫طول حیات وی بلکه پس از مرگ او نیز جایی دیده‬
‫نشده و نمی شود‪ .‬بنظرم شایسته و بایسته ترین تغییر‬
‫فرهنگ عمومی آنجایی است که از این پس بهنگام‬
‫تسهیم ارث‪ ،‬از آن به "ارث مادری‪/‬پدری" یاد کنیم‬
‫تا زشتی این غفلت از حق زن در مقام مادر و حقانیت‬
‫مادر در دارایی های بازمانده از یک زندگی مشترک از‬
‫یاد نرود‪ ،‬اگرچه قانون نابرابر ارث همچنان بجای خود‬
‫باقی است‪.‬‬
‫‪79‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫قربانی کردن حیوانات و بازتولید خشونت‬

‫کولبری‪ ،‬نماد شکست مدیریت دینی‬
‫صرفنظر از تاریخ پیدایش مراسم سوگواری در محرم‬
‫الگوی حکومت دینی پس از انقالب در بطن خود‬
‫و مراسم قربانی کردن حیوانات به خشن ترین صورت‬
‫دارای ناسازه های جدی ساختاری است و در طی ‪4‬‬
‫ممکن‪ ،‬در این ماه با مشارکت خانواده ها و تجویز‬
‫دهه ثابت کرده که از نظر شاخص های متعددی‬
‫حکومت دینی بسیاری از کودکان شاهد خشونت‬
‫ناموفق بوده است‪ .‬یکی از باززترین نمودهای شکست‬
‫های مذهبی علیه انسان و بویژه حیوانات هستند‪.‬‬
‫مدیریت اسالمی صرفنظر از فقر و نابسامانی اقتصادی‪،‬‬
‫ترومای خشونت‪ ،‬سبب ساز بازتولید فرهنگ خشونت‬ ‫پدیده کولبری است ‪.‬‬
‫در جامعه است‪ .‬بی سبب نیست مهمترین‬
‫هزاران کرد میانسال و جوان برای لقمه ای نان ناگزیر‬
‫خصوصیت فرهنگی جامعه ایران‪ ،‬خشونت است‪ .‬آزار‬
‫از تن دادن به این کار شده اند که همواره تنی چند از‬
‫و شکنجه حیوانات چنان رفتار عادی در جامعه است‬
‫آنان جان خود را در این راه می بازند‪ .‬شرم آورترین‬
‫که کودکان از سنین اندک در معابر شهری و‬
‫روی این مسیله آنجاست که کولبران توسط عوامل‬
‫روستایی‪ ،‬در مراسم عزاداری و شادمانی‪ ،‬در مراسم‬
‫نظامی حکومت دینی هدف گلوله مرگ قرار گرفته و‬
‫دینی و اجتماعی نظیر نذر و نظر به مشاهده ودرونی‬
‫خانواده ای به سوگ و فالکت می نشیند‪.‬‬
‫سازی آن می پرازند ‪.‬‬
‫مسیله کولبری که بخشی از پروژه حراجی جان و روان‬
‫رویکرد مثبت والدین و بزرگساالن نسبت به این‬
‫انسان در نظام اسالمی است زمانی شرم اخالقی‪،‬‬
‫خشونت‪ ،‬مشروعیت آن را در اندیشه و روان کودکان‬
‫فضاحت دینی و جنایت سیاسی تلقی می شود که‬
‫ساختمند می سازد‪ .‬بدون آگاهی و شناخت فرایند‬
‫حاکمیت دینی بنام خدا و دین به تاراج سرمایه های‬
‫خشونت پروری در تربیت کودکان‪ ،‬تکرار خشونت‬
‫انسانی‪ ،‬طبیعی‪ ،‬فرهنگی و مالی کشور پرداخته و خود‬
‫آشکار در جامعه‪ ،‬زمینه ساز تداوم خشونت در سایر‬
‫و خانواده شان در ثروت هایی افسانه ای غوطه ورند ‪.‬‬
‫عرصه ها و مناسبات اجتماعی می شود ‪.‬‬
‫کولبری اگرچه از ذهن تاریخی مردم خارج نخواهد شد‬
‫ولی عملکرد فسادآمیز و ناکارآمدی حکومت دینی نیز‬
‫در خاطره تاریخی مردم ایران ثبت خواهد ماند‪.‬‬
 ‫‪8٠‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫راهکار توسعه و نجات ملی‪ :‬برچیدن برچسب‬

‫پلیس امنیت اخالقی‪،‬‬
‫های جنسیت زده‬
‫پلیس ناامنی و بی اخالقی!‬
‫روزانه صدها اخطار مشابه آنچه در این تصویر می‬ ‫جامعه ای که نیمی از آن یعنی مردان‪ ،‬حرمت‬
‫بینید بدست زنانی در سراسر کشور می رسد که‬ ‫حقوق نیمی دیگر‪ ،‬یعنی زنان را نگه نمی دارد‪،‬‬
‫توسط پلیس امنیت اخالقی مورد تهدید‪ ،‬اتهام‪،‬‬ ‫نمی تواند جامعه ای سالم تلقی شود‪ .‬آموزش و‬
‫بازخواست‪ ،‬جریمه‪ ،‬بازداشت و تحقیر قرار میگیرند‪.‬‬ ‫بازتولید آموزه های جنسیت زده علیه زنان یکی از‬
‫این تهدید و تحقیر توسط نهادی صورت میگیرد که‬ ‫موانع بزرگ در وفاق و همبستگی اجتماعی آحاد‬
‫وظیفه اش حمایت از مردم و تامین امنیت برای آنان‬
‫ملت برای توسعه و ترقی همه جانبه‪ ،‬فراگیر و‬
‫است نه ایجاد ناامنی و ارعاب ‪.‬‬
‫پایدار است ‪.‬‬
‫اطالق جرم به رفتار زنانیکه مایل به پذیرش حجاب‬
‫مردان بزرگسال در جامعه ایران امروز برای رهایی‬
‫اجباری نیستند و سالهاست در حماسه مقاومت روزانه‬
‫از فقر‪ ،‬استبداد‪ ،‬نابسامانی اجتماعی‪ ،‬عدم مشارکت‪،‬‬
‫در برابر ستمی آشکار و متوحشانه‪ ،‬ایستادگی میکنند‬
‫نشاندهنده چند نکته است‪:‬‬ ‫فقدان آزادی‪ ،‬تهدید و جنگ‪ ،‬تضاد و ستیزه های‬
‫اجتماعی باید نسبت به تغییر نگرش سلطه گرانه‬
‫✅فریب افکار عمومی برای الپوشانی سومدیریت‬
‫خود به زنان و تالش برای حفظ کرامت و حقوق‬
‫حکومت دینی‪،‬‬
‫حقه آنان برابر با مردان‪ ،‬اهتمام کنند ‪.‬‬
‫✅انحراف افکار عمومی از فحشای جنسی و فساد‬
‫مالی سران حاکم بر کشور‪،‬‬ ‫بدون مشارکت زنان در توسعه ملی‪ ،‬جامعه مردانه‬
‫✅هراس از حضور اجتماعی زنان در جامعه‪،‬‬ ‫توانایی خروج از بحران های فردی‪ ،‬اجتماعی‪،‬‬
‫✅تالش برای ماندگاری ساختار نرینه پدرساالری‬ ‫سیاسی‪ ،‬فرهنگی واقتصادی را نخواهد داشت‪.‬‬
‫دینی‪،‬‬ ‫ساختن جامعه ای برابر نیازمند پرهیز از تحقیر و‬
‫✅تجاهل و بالهت ایدیولوژیک حکومتی که‬ ‫تهدید زنان در جامعه ایران امروز است ‪.‬‬
‫مهمترین ایدیولوژی اش تجارتی است بنام دین‪.‬‬
‫در چنین ساختاری‪ ،‬پلیس حامی سارقان بزرگ ملی‬
‫است و در صف غارتگران و ماشین سرکوبی می ایستد‬
‫که حقوق مردم را بطور روزانه مورد تهاجم و تعدی‬
‫قرار می دهد‪.‬‬
‫‪81‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫خودکشی‪ ،‬همان قتل اجتماعی است‬

‫آنچه که بنام خودکشی درجامعه ایران امروز ثبت‬

‫می شود‪ ،‬از دو گونه عمده برخوردار است ‪:‬‬

‫یک‪ .‬خودکشی ناشی از نابهنجاری های اجتماعی‬

‫دو‪ .‬خودکشی حکومت خواه توسط عوامل حکومتی‬

‫تحلیل من از این دوگونه عمده خودکشی اینست‬

‫که قربانیان این پدیده عمدتا مقتول هستند وپدیده‬
‫ای که بنام خودکشی در جامعه و نظام آماری ثبت‬
‫می شود‪ ،‬چیزی جز قتل اجتماعی و سیاسی نیست ‪.‬‬

‫اگرچه اقدام پایان بخشیدن زندگی در گونه اول‬

‫توسط قربانی صورت می گیرد ولی بسیاری از‬
‫قربانیان مانند دانش آموزان‪ ،‬جوانان دانشجو‪،‬‬
‫دختران قربانی خودسوزی و‪ ..‬در شرایطی قصد به‬
‫پایان زندگی خود میکنند که حریف مسایل‬
‫اجتماعی نظیر نابرابری‪ ،‬فقر‪ ،‬ستم طبقاتی و‬
‫جنسیتی و بیکاری و تبعیض در جامعه نمی شوند ‪.‬‬

‫در مورد گونه دوم‪ ،‬قتل های سیاسی اجتماعی که‬

‫زیر نام خودکشی صورت می گیرد و مرگ‬
‫دگراندیشان به اشکال مختلف (که به خطا و عامدانه‬
‫خودکشی اطالق می شود) جرم دیگری است که‬
‫حکومت دینی مرتکب می شود‪ .‬لذا خودکشی های‬
‫خودخواهانه و دیگرخواهانه دورکیم نیز در حکومت‬
‫دینی ایران‪ ،‬بشدت محل چالش است‪.‬‬
‫‪82‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫تغییر هویت دین از نهادی اجتماعی به نهادی‬

‫اقتصادی و تجاری‬

‫اگرچه دین‪ ،‬نهادی انسان ساخت و برساخته‬

‫اجتماعی برای توضیح هستی شناسی انسان بود ولی‬
‫در طول تاریخ با تغییر ماهیت و کارکردهایش به‬
‫نهادی ازخودبیگانه ساز مبدل شد‪ .‬در این فرایند‬
‫تدریجا هرچه صاحبان قدرت دینی بر قدرت سیاسی‬
‫نزدیکتر شدند‪ ،‬ساختار نهاد اجتماعی دین به‬
‫ساختاری سیاسی و تجاری گرایش بیشتری یافت ‪.‬‬

‫سالهای پس از انقالب و همآمیزی نامقدس دین و‬

‫سیاست‪/‬حکومت‪ ،‬سبب شد که دین به یک بنگاه‬
‫اقتصادی محض مبدل شود‪ .‬تجارت نماز و روزه‪ ،‬مهر‬
‫و تسبیح‪ ،‬سجاده و چادر‪ ،‬تکایای دینی و امامزاده ها‪،‬‬
‫مراسم عزاداری دینی و پیوندهای مالی تجاری‬
‫رهبران دینی با نهادهای اقتصادی و مافیاهای‬
‫مرتبط‪ ،‬نقش های اجتماعی دستگاه دین را بشدت‬
‫متفاوت و متزلزل ساخت ‪.‬‬

‫اگرچه نهاد دین با تحمیق و تطمیع بدنبال حامی‬

‫گرایی است ولی بی تردید با فروپاشی نهاد سیاست‬
‫و اقتصاد دینداران‪ ،‬نهاد دین و رهبران آن نیز در‬
‫معرض فروپاشی قرار خواهند گرفت‪ .‬آغاز رهایی‬
‫انسان از اهریمنان بنگاههای دینی روز رستاخیز‬
‫انسان خواهد بود‪.‬‬
‫‪83‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬
‫‪84‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬
‫‪8۵‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬
 ‫‪86‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫جنبش اجتماعی‪ ،‬حداکثرخواه است‬

‫مینیمالیزم یا حداقلگرایی سیاسی در جنبش‬

‫اجتماعی تحولخواه بهدلیل ماکسیمالیزم یا‬
‫حداکثرخواهی در ساختار قدرت دیگر بینتیجه‬
‫است‪ .‬در طی دهها و دههها انتخابات دورهای خواه‬
‫ریاستجمهوری خواه مجلس شورای اسالمی‪ ،‬این‬
‫بی کفایتی و ناکارآمدی مردمساالریدینی بهعنوان‬
‫موجودی پر از ناسازه و بیشکل با سابقه سیاه‬
‫جنایتکاری و خشونت در سرکوب را دیدهایم‪ .‬این‬
‫شکل از مشارکت سیاسی در ساختار سیاسی مسلط‬
‫زیر نام انتخابات‪ ،‬نامش مشارکت نیست بلکه شکلی‬
‫از حامیگرایی پاسیو یا نرم در مسیر بازتولید استبداد‬
‫است‪.‬‬

‫از سوی دیگر تحریم پروسههای نمایشی‪ ،‬ناکارآمد و‬

‫شبهدمکراتیک مردمساالریدینی در جای خود‬
‫نوعی مشارکت محسوب میشود که شهروندان یک‬
‫جامعه آگاهانه از شرکت در نمایشی مضحک و‬
‫مخاطرهآمیز پرهیز نموده و با عدممشارکت فعال‪،‬‬
‫بنوعی نافرمانیمدنی کرده و ساختار قدرت را به‬
‫چالش میکشاند‪ .‬نتیجه چهار دهه حداکثرخواهی‬
‫استبداد دینی‪ ،‬اینک منجر به ماکسیمالیزم جنبش‬
‫اجتماعی یعنی تمایل به فروپاشی نظام نیز شده‬
‫است‪.‬‬
‫‪87‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫مدارس سکوالر‪ ،‬بنیان حفظ حقوق کودک‬

‫مدارس نوین اصوال نباید مبتنی بر القای ادیان‬

‫طراحی شوند‪ .‬مدرسه در ساختار نوین عصر مدرن‬
‫بهگونهای است که با سکوالریزم و عرفیشدن‬
‫هماهنگ و همسو است‪ .‬کودکان تا سن بلوغ‬
‫اجتماعی و اتمام دوره آموزش مقدماتی تا پایان‬
‫دبیرستان باید از هرگونه دکترین دینی و القائات‬
‫آن دور باشند‪ .‬در چنین ساختار آموزشی کودکان‬
‫میتوانند انواع ادیان را آموخته و در سنین‬
‫بزرگسالی خود آزادانه یکی از آنها را انتخاب‬
‫کنند ‪.‬‬

‫در ایران امروز قریب ‪2٠‬هزار مبلّغ و روحانی در‬

‫مدارس حضور دارند تا برای القای باورهای دینی از‬
‫سنین کودکی به شستشوی مغزی آنان پرداخته و‬
‫نهادهای اقتدار و تجارت دین را مقوم سازند‪ .‬حضور‬
‫روحانیون و مبلٌغان مذهبی در مدارس عالوه بر‬
‫تهدید کودکان به اجبار باور دینی خاص و نسل‬
‫آتی‪ ،‬خطر تهدید آزار جنسی کودکان را نیز درپی‬
‫دارد‪ .‬مدارس باید از حضور روحانیون پاکسازی‬
‫شود و خانوادهها در این خصوص باید بشدت مراقب‬
‫کودکان خود باشند‪.‬‬
‫‪88‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬
‫‪89‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬
‫‪9٠‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬
 ‫‪91‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫نهاد دین باید انسانی و غیراجتماعی شود!‬

‫کودکان ما قربانی چه هنگامهای شده اند؟ از بشار‬

‫اسد جانی تا متحدان جنایتکارش در ایران! چه‬
‫کسانی مسیولیت تباهی چندین نسل انسانی را‬
‫برعهده خواهند گرفت؟ رهبران دینی شیعی یا‬
‫سنی که با نام خدا‪ ،‬انسان را به قربانگاه تجارتخانه‬
‫دین و کسب و کار مرگ می کشانند؟ دین اسالم‬
‫برای رهایی انسان و خود‪ ،‬در دست رهبران دینی‬
‫نیازمند دو پوستاندازی و اصالحات جدی است ‪:‬‬

‫نخست غیراجتماعی شدن دین و رهایی سایر‬

‫نهادهای اجتماعی از خانواده تا سیاست‪ ،‬از قضا تا‬
‫فرهنگ و از آموزش تا علم ‪.‬‬

‫دیگر اصالح بنیادین در دین‪ ،‬انسانی کردن آن و‬

‫تطبیق متون و احکام دین با حقوق بشر‪ ،‬برابری‬
‫انسانها بدون توجه به نژاد‪ ،‬باورهای دینی‪،‬‬
‫جنسیت و گرایشهای جنسی‪ ،‬ملیت‪ ،‬باورهای‬
‫سیاسی‪ ،‬ارزشهای فرهنگی و حرمت کیان انسان‬
‫بنام انسانیت است ‪.‬‬

‫بی تردید هرگونه مقاومت دین سنتی و خشونتگرا‬

‫در عرصه سیاست و جامعه‪ ،‬اقتصاد و خانواده یا‬
‫سبب ساز تخریب نهاد دین و دینزدایی خواهد شد‬
‫که اشکال مالیمت یافته آنرا در اروپای پس از‬
‫رنسانس شاهدیم و یا سبب تباهی انسان و کیان‬
‫انسانی خواهد گشت‪.‬‬
 ‫‪92‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫زنده بهگور کردن دختران خردسال‬

‫زیر نام ازدواج‬

‫سنت زنده بهگور کردن دختران خردسال هنوز ادامه‬

‫دارد‪ .‬اگرچه بطور تاریخی‪ ،‬اشکال فیزیکی به گور‬
‫سپردن دختران پس از تولد پس از ظهور دین اسالم‬ ‫نامه به کودکی که وقت تولد‪ ،‬مُرد!‬
‫ی‬
‫از بین و منع شده است ولی بقای قانون شرع ِ‬
‫ازدواج کودکاندختر از سنین بلوغ زیستشناختی و‬ ‫فاالچی روزنامه نگار کتابی دارد بنام "نامه به کودکی‬
‫تنانه و حتی پیش از آن همچنان در ممالک اسالمی‬ ‫که هرگز متولد نشد"‪ .‬این تحلیل کالسیک همیشه‬
‫از جمله ایران مشروعیت و رواج دارد ‪.‬‬ ‫صدق میکند که فقرا بزرگترین قربانیان نابرابری در‬
‫جامعه طبقاتیاند ولی در این میان مادران فقیر و‬
‫بارها تاکید داشته ام که برای قداست زدایی از برخی‬
‫حاشیه نشین و بویژه کودکان این قشر وضعیتی‬
‫مفاهیم از جمله پدیده مصطلح به "ازدواج کودک"‬
‫بمراتب وخیمتر و آسیبپذیرتر دارند‪ .‬عالوه بر این‪،‬‬
‫و پرسشگری آن جهت تغییر قوانین مبتنی بر‬
‫کودکان هرگز متولد نشده (جان باخته در زهدان‬
‫سنتهای کهن و بدوی باید از عبارت دیگری بنام‬
‫مادر) یا مُرده متولد شده‪ ،‬از زمره قربانیانی هستند‬
‫"تجاوز سفید" بهره جست‪ .‬ایجاد قباحت اخالقی‬
‫که هرگز مجال توجه و بلند کردن صدای مطالبه‬
‫برای تغییر قوانین ضد حقوق کودکان در خصوص‬
‫حقوق خود را نمی یابند و مادران این نوزادان مُرده‬
‫سن ازدواج و سپردن دختران خردسال به متجاوزانی‬
‫نیز تا ابد این ترومای سخت را باخود حمل میکنند‪.‬‬
‫بنام شوهر که در اکثر موارد سالها بزرگتر از آنان‬
‫هستند‪ ،‬مهمترین کانون آغاز این پرسشگری و‬ ‫بهنظر من دنیای امروز مشحون از کودکانی است که‬
‫سپس تغییرات بنیادی سنتها‪ ،‬قوانین شرعی و‬ ‫قبل از تولد‪ ،‬قربانی جنگها‪ ،‬سقطجنینهای‬
‫مدنی است‪.‬‬ ‫غیربهداشتی و زیرزمینی‪ ،‬مرگهای ناشی از‬
‫تضادهای اجتماعی‪ ،‬فقر بهداشتی‪ ،‬جنین های‬
‫محصول تجاوز به زنان خواه بصورت رسمی زیر نام‬
‫ازدواج کودک خواه در قالب خشونتهای جنسی‬
‫میگردند‪ .‬جامعه انسانی از نظر اخالقی باید به‬
‫پیشبینی سازوکارهای حقوقی و آموزشی برای دفاع‬
‫از حق حیات این کودکان بپردازد ‪.‬‬
 ‫‪93‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫خطای انسانی‪ ،‬حیات تاریخی شماست!‬

‫چرا سقوط هواپیمای اوکراین در صبح شکست‬

‫نظامی ایران در سیاستِ "انتقام سخت" مقابل‬
‫امریکا رخ داد؟ چرا هواپیمای اوکراین؟ چرا سه روز‬
‫واقعیت شلیک به هواپیما کتمان میشود؟ و چرا‬
‫سوگواری ما و سوگواری دیگران!‬ ‫پس از افشای رسانههای مستقل و دولتهای دیگر‬
‫سقوط مشکوک به شلیک عامدانه به هواپیمای‬ ‫زیر نام "خطای انسانی" توجیه میشود؟ چرا مرگ‬
‫اوکراینی نشانههای دیگری از تضاد بنیادین میان‬ ‫صدها انسان در آسمان (قریب ‪ 180‬نفر)‪ ،‬زمین‪،‬‬
‫منافع حکومت و مردم در نظامی توتالیتر و‬
‫خیابان (بیش از ‪ 1500‬نفر در جنبش آبان ‪ )98‬و‬
‫تمامیتخواه دینی دارد‪ .‬باوجودیکه بسیاری از‬
‫حتی میادین سوگواری (بیش از ‪ 80‬نفر) از حامیان‬
‫سران کشورهایی که قربانیانی در هواپیمای مورد‬
‫خود نظام سیاسی که با هزاران اتوبوس وارد میدان‬
‫اصابت راکتهای نیروی نظامی حکومت ایران در‬
‫پروپاگاندای قتل سلیمانی شدند چنین توجیه‬
‫مراسم ترحیم و تسلیت شرکت جستند (شرکت‬
‫میشود؟‬
‫نخست وزیر سوید در مراسم ترحیم کشته شدگان‬
‫هواپیمای اوکراینی در تصویر)‪ ،‬در ایران‪ ،‬نظامی که‬ ‫فرضیه خطای انسانی در سقوط هواپیمای اوکراینی‬
‫عامدانه به هواپیما شلیک کرد بیتفاوت به محدود‬ ‫ریشه تاریخی دارد‪ .‬خطای انسانی فقط از آن‬
‫کردن عزاداری بازماندگان این فاجعه میپردازد!‬
‫حکومت نیست‪ ،‬خطای انسانی آنگاه بود که یک‪.‬‬
‫گ افراد‬
‫در نظامهای غیرمردمی‪ ،‬مرگِ مردم با مر ِ‬
‫ملتی نظام جمهوری اسالمی را برگزید‪،‬‬
‫وابسته به حکومت تفاوت جدی دارد‪ .‬قتل سلیمانی‬
‫سبب راهاندازی تور بزرگ گرداندن جسد وی در‬ ‫دو‪ .‬مردمی دهها بار در انتخابات نظام اسالمی‬
‫کشور و بسیج نیروهای حامیگرای حکومتی در‬ ‫حاکمان دروغ را برگزید‪،‬‬
‫تجلیل آن شد ولی مرگ هزاران نفر در جنبش‬
‫سه‪ .‬ملتی فریب و فساد و توحش پیامبران مرگ و‬
‫مردمی سالهای گذشته و آبان ‪ ،98‬همچنین کشته‬
‫سوگ را در نهاد قدرت همچنان تحمل میکند !‬
‫شدن قریب ‪ 170‬نفر هموطن در هواپیمای مسافری‬
‫برای حاکمیت دینی و نظامی ایران با قتل یک نفر‬ ‫خطای انسانی خطای حیات تاریخی حکومت‬
‫از خودیها نیز برابری نمیکند ‪.‬‬ ‫دینی در ایران است!‬
‫‪https://b2n.ir/078753‬‬
 ‫‪94‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫نظام شاهی‪ ،‬قهقرای تاریخی است‬

‫سنجه اصلی ساختار توتالیتری‪ ،‬ساختار قدرتی است‬

‫که در پسِآن شاه یا شیخی نشسته است‪ .‬اگر‬
‫درجهان معاصر چند نظام شاهی شبهِدمکراتیکی نیز‬
‫وجود دارد ولی داللی بر بازگشت تاریخی و‬
‫واپسگرایی به نظام سلطنت ندارد‪.‬‬

‫دیکتاتوری انواع مختلفی دارد از دیکتاتوری‬

‫استالینیستی تا دیکتاتوری سلطنتی محمدرضا‬
‫پهلوی‪ ،‬از دیکتاتوری کودتاچی مانند پینوشه تا‬
‫دیکتاتوری ولی فقیه در نظام سیاسی ایران‪ .‬بدین‬
‫معنا دیکتاتوری خوب و بد‪ ،‬اصوال فاقد وجوه تاریخی‬
‫و نظری است‪.‬‬

‫باور به نظام پادشاهی و نظام والیی‪ ،‬نشانگر عجز‬

‫فکری و ناکنشگری باورمندان بدان است‪ .‬شاهد مثال‬
‫کهنگی و ناکارآمدی ساختار توتالیتر شاهی تجربه‬
‫جهانی است که در طی ‪ 70‬سال پس از جنگ جهانی‬
‫دوم‪ ،‬تعداد نظامهای پادشاهی از حدود پنجاه کشور‬
‫به ده کشور کاهش یافته است‪ .‬در این میان نیز ‪5‬‬
‫نظام آن تشریفاتی است‪.‬‬

‫یکی از دالیل سقوط محمدرضا پهلوی توهم‬

‫خودبزرگبینی بود که دیروز در تمامیتخواهی‬
‫شاهی و امروز در قالب توهم نظام توتالیتر دینی از‬
‫زبان خامنهای منتشر میشود‪.‬‬
‫‪9۵‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬
 ‫‪96‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫مشارکت سیاسی لزوما بمعنای حضور شهروندان در‬

‫پای صندوقهای رای نیست‪ .‬این گزاره بخصوص در‬
‫ساختار سیاسی و فرهنگی موضوعیت دقیقتری‬
‫مییابد که در آن دمکراسی مشارکتی‪ ،‬ساختار‬
‫چندحزبی‪ ،‬آزادی بیان و اندیشه‪ ،‬برابر فرصتها‪،‬‬
‫حقوق و تکالیف‪ ،‬و آزادی اتحادیهها و سندیکاها‬
‫تحقق نیافته است ‪.‬‬

‫پس از چهار دهه از وقوع انقالبی که اسالمی شد‪،‬‬

‫سازوکارهای درونتهی مشارکت مردمی تحت عنوان‬
‫جمهوریت‪ ،‬مردمساالری و انتخابات چنان تجربه‬
‫عینی را پیش روی مردم و شهروندان کشور قرار داده‬
‫است که دیگر برای همگان آشکار است که حضور‬
‫در پای صندوقهای رای به مجموعه عروسکی نظام‬
‫عروسکگردان‪ ،‬پاسخگوی دغدغهها و نیازهای مردم‬
‫نیست ‪.‬‬

‫شکاف عمیق حکومت و ملت چنان گستردهتر شده‬

‫است که حقوق و نیازها‪ ،‬امنیت و صلح‪ ،‬برابری و‬
‫معاش مردم در واپسین اولویت های نظام سیاسی‬
‫حکومت دینی است‪ .‬در چنین ساختاری عدم‬
‫مشارکت مردم در انتخابات‪ ،‬سند و اعالمرای جدی‬
‫در مشارکت سیاسی آنان است ‪.‬‬

‫*کلیپ‪ :‬نمایندگان مجلس پارامان اثر بنکسی‬

‫‪97‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬
‫‪98‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫زن‪ ،‬زندگی و دیگر هیچ!‬

‫امروز محل کارم با سه زن روبرو شدم‪ :‬زن مهاجری‬

‫که دو فرزند معلول داشت و پس از جدایی از‬
‫همسرش با قدرت تمام در تالش برای کاریابی و خانه‬
‫مستقل بود تا بتواند از کودکانش حمایت کند؛ زن‬
‫سویدی که عالوه بر مادری سرپرست حقوقی فرزند‬
‫دخترش بود که بخاطر تهدید پدرش در سن بیست‬
‫سالگی در خانه امن پناه برده بود؛ زن مهاجری که‬
‫فرزند معلول بدنیا اورده بود و همسرش از همان‬
‫محل بیمارستان آنها را ترک گفته بود ‪.‬‬

‫هدف از نوشتن این سطور نه لزوما تقبیح مردان بلکه‬

‫تکریم زنانی است که باهمه محدودیت ها و تبعیض‬
‫های جنسیتی همچنان مقاوم و استوار از زندگی‬
‫دفاع میکنند‪ .‬این زنان نه تنها در عرصه سیاست و‬
‫آزادیخواهی‪ ،‬بلکه بطور روزانه در عرصه مقاومت و‬
‫مبارزه اجتماعی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬حقوقی‪ ،‬اقتصادی و‬
‫انسانی از هیچ کوششی فروگذار نیستند‪ .‬گاه ما حتی‬
‫زنان زیر سقف زندگیمان و نقش چالشگری و‬
‫خستگی ناپذیر آنان را نیز دانسته یا ندانسته نادیده‬
‫میگیریم‪ .‬بدون زنان جامعه مردان به تباهی خواهد‬
‫کشید‪.‬‬

‫تحریم انتخابات مجلس؛ نوعی مشارکت است‬

‫‪99‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫بی اعتمادی‪ ،‬بنیان عدم مشارکت مردمی‬

‫بارها سوال میشود که چرا با همه تهدیدهای‬

‫پیرامون ویروس کرونا‪ ،‬بخشی از مردم در پیشگیری‬
‫از این بیماری همکاری نمیکنند! مهمترین دلیل‬
‫این وضعیت در فقدان اعتماد بین مردم و نهادهای‬
‫حکومتی نهفته است‪ .‬نظام استبداد دینی که همه‬
‫وقایع و پدیدهها را با نگاهی امنیتی و نظامی جهت‬
‫کنترل و سرکوب صدا و ندای مخالف و حفظ‬
‫ساختارهلی قدرت نگریسته و با آن برخورد میکند‪،‬‬
‫طبعا نمیتواند به اطالع رسانی درست و بهنگام و‬
‫حقیقی وقایع بپردازد‪ .‬دروغ‪ ،‬کتمان واقعیت‪،‬‬
‫دستکاری آمارها‪ ،‬بزرگ و کوچکنمایی وقایع و‬
‫رخدادها و پنهانکاری از سوی حکومت استبداد‬
‫دینی نشانگر این است که مردم خودی نیستند‪ .‬در‬
‫این ساختار قدرت‪ ،‬شکاف تاریخی میان حکومت و‬
‫ملت تشدید و گستردهتر میشود ‪.‬‬

‫عدم مشارکت مردم در فضاهای اجتماعی و‬

‫روندهای بهبود در جامعه ریشه در همین بی‬
‫اعتمادی دوسویه میان حکومت و مردم دارد‪.‬‬
 ‫‪1٠٠‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫دروغ‪ ،‬تطمیع و تهدید‬

‫دین سیاسی‪ ،‬استبداد شرّ و ویروس کرونا‬
‫سه الگوی اعمال هژمونی فرهنگی‬
‫دین سیاسی در عصر جدید مهمترین کانون نابودی‬
‫بنظر گرامشی "هژمونی فرهنگی عبارت از‬ ‫حیات اجتماعی و فرهنگی مردمانی است که بدنبال‬
‫ایدیولوژی مسلط بازتابیافته از سوی طبقه حاکم‬ ‫زیست اجتماعی در فضاهای باز‪ ،‬آزاد و برابرخواهاند‪.‬‬
‫نظیر باورها‪ ،‬تبیینها‪ ،‬انگارهها‪ ،‬ارزشها و اخالق‬ ‫اجتماعی شدن بیش از حد دین در جامعه و استعمار‬
‫است‪ .‬ایدیولوژی مسلط به توجیه وضع موجودِ‬ ‫سایر نهادهای اجتماعی توسط دین از آموزش تا‬
‫اجتماعی‪ ،‬سیاسی و اقتصادی بهعنوان امری طبیعی‪،‬‬ ‫فرهنگ‪ ،‬از علم تا پزشکی و از ارزشها تا هنجارهای‬
‫گریزناپذیر‪ ،‬جاودانه و سودمند میپردازد‪".‬‬ ‫اجتماعی سبب سقوط کارایی سایر نهادها و در‬
‫نهایت تباهی نهاد دین نیز می گردد ‪.‬‬
‫در چنین سنجهای از فرهنگ ایدیولوژیک مسلط‬
‫توسط نظام استبداد دینی‪ ،‬وضع موجود با کتمان‬ ‫ادامه این تعرض و تفرعن دین و اعمال هژمونی‬
‫حقایق‪ ،‬دروغ های مکرر‪ ،‬پروپاگاندا‪ ،‬حامیگرایی و‬ ‫کارگزاران آن بر عرصه بهداشت و درمان و سالمت‬
‫دستکاری افکار عمومی‪ ،‬وضعیتی ایدهآل متصور‬ ‫انسان سبب ساز تباهی حیات طبیعی انسان نیز‬
‫میشود‪ .‬طبقه مسلط بدنبال ایجاد الگوی‬ ‫گردیده است ‪ .‬با شیوع بیماری کرونا در ایران‪ ،‬منبع‬
‫استانداردی است که در آن هژمونی فرهنگ مسلط‬ ‫گسترش ویروس‪ ،‬مراکز مذهبی از جمله قم‪700 ،‬‬
‫محقق می گردد ‪.‬‬ ‫طلبه چینی در حوزه علمیه قم‪ ،‬مجامع مذهبی نظیر‬
‫امامزادهها‪ ،‬مساجد و نمازهای جمعه و جماعت‬
‫این فرایند خواه با تحمیق و تحریف‪ ،‬خواه تطمیع و‬
‫شناخته شده است که متولیان دین هنوز بر اجرا و‬
‫خواه تهدید‪ ،‬بدنبال تزریق ایدیولوژی و فرهنگ‬
‫تداوم آن اصرار دارند ‪.‬‬
‫منحط و مسلط طبقاتی و قشری حاکم بر آحاد مردم‬
‫است‪ .‬قالبهایی مانند دشمنتراشیهای دروغین‪،‬‬ ‫در چنین ساختاری بهنظر میرسد پیوند شرارتباری‬
‫انحصار رسانهای در شستشوی افکار عمومی‪ ،‬تجهیز‬ ‫میان استبداد دینی و تباهی شرّ وجود دارد که‬
‫سازمان پروپاگاندای اسالمی‪ ،‬تشکیل بسیج و‬ ‫محصول آن تباهی انسان و جامعه است‪.‬‬
‫نیروهای خودسر برای شناسایی و سرکوب صدا و‬
‫اندیشه دیگر از دیگر روشهای مسلط هژمونی‬
‫فرهنگی است‪.‬‬
 ‫‪1٠1‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫برخی نظرها ‪ ،‬پیرامون برخی حذرها‬

‫‪ ‬میرحسین موسوی هرگز توان رهبری نداشته است خواه در زمان نخست وزیریاش که بشدت‬
‫منفعل بود‪ ،‬خواه در جنبش ‪ 88‬که توسط مردم مدیریت شد و شکست خورد و خواه اینک که با‬
‫تب مردم در خیابان‪ ،‬هذیان میگوید و قصد تصرف جنبش دارد‪ :‬موسوی در بهترین حالت موج‬
‫سوار ناتوانی است که قصدش حفظ تبار جمهوری اسالمی است‪.‬‬

‫‪ ‬بنظر میرسد نهاد دین مهمترین عنصر حاضر در اعتراضات مردمی است‪ ،‬نهادی که سببساز همه‬
‫مصیبتهای ایرانیان در سراسر کشور و در تبعید شده است‪ .‬دین طبقاتی و سیاسی امروز زیر‬
‫پاهای معترضان‪ ،‬یارای نفس کشیدن ندارد‪ .‬کافیست به مطالبات مردم در خیابانها و شعارهایشان‬
‫بنگرید‪ :‬جنبش نان‪ ،‬بشدت غیردینی و سکوالر است‪.‬‬

‫‪ ‬تبارشناسی دو شخصیت میرحسین موسوی و رضا پهلوی نشان میدهد که هویت این دو فرد‬
‫موکول به هویت و تبار سیاسی و قشریشان هست‪ :‬نه میرحسین موسوی نقد آیتاهلل خمینی و‬
‫نظام جمهوری اسالمی را میکند نه رضا پهلوی به نقد پدر و نظام سلطنت میپردازد ‪.‬این دو بر‬
‫مرکب همان روایت های تاریخی سوارند و نقد این تبار‪ ،‬نفی خود و هویت آنان است‪.‬‬

‫‪ ‬لیبرال دمکراسی ‪ ،‬مطالبات مردم در جنبش نان را پاسخ نخواهد داد‪ .‬شواهد تجربی نظامهای لیبرال‬
‫دمکراتیک گویای این است که طبقات مرفه و ثروتمند بعنوان ژن برتر برای غارت مردم تهیدست‬
‫و زحمتکش‪ ،‬آزاد بوده و حق دمکراتیک می تراشند‪ .‬لیبرال دمکراسی یعنی آزادی و دمکراسی‬
‫برای خواص!‬

‫‪ ‬سعید لیالز و همکیشان او سالهاست که نوحه محافظهکارانه نیولیبرالیستی را بر سفرههای خالی‬

‫مردم میخوانند و البته دور سفره رنگین انقالب‪ ،‬ثروت میاندوزند‪ .‬او شکاف تاریخی عمیق‬
‫حکومت و مردم را به همگرایی تاریخی تقلیل میدهد و بدینگونه رویاهایش را بنام کارشناس بر‬
‫بدنه جامعه و تاریخ تحمیل میکند‪.‬‬

‫‪ ‬استبداد حتی نفس کشیدن و دسیبل صدای شهروندانش را نیز کنترل میکند‪ :‬ورزشگاه آزادی‬
‫برای کسانی که اعتراض مدنی دارند!! رویکردی که معترضان را بهعنوان افرادی ناهنجار در قفسی‬
‫میفرستد تا مبادا نظم عمومی سودمند برای ماشین قدرت برهم بریزد! این رویکرد مانند رویکرد‬
‫روانه کردن متفکران ضد ساختار در سلولهای تیمارستانی است که فوکو از آن رونمایی کرد‪.‬‬
 ‫‪1٠2‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫‪ ‬باید فضای خارج از کشور برای کسانی که فضای داخل کشور را برای مردم ناامن کرده اند‪ ،‬ناامن‬
‫شود‪ .‬افرادی چون سروش‪ ،‬مهاجرانی و بسیاری از سران کشور که در سفرهای خارج از کشور‬
‫بهراحتی در تردد هستند باید به میز محاکمه در دادگاههای بینالمللی کشانده شوند‪.‬‬

‫‪ ‬مصونیت سیاسی کسانی که در دستگاههای حکومتی اشتغال دارند باید دارای استثناهای قضایی‬
‫و حقوقی باشد‪ .‬مگر میشود فرد جانی که اسناد و شواهدی علیه او وجود دارد بتواند با قانون‬
‫مصونیت سیاسی بدلیل عضویت درنهاد یا وزارتخانه حکومتی از زیر محکمه و عدالت بگریزد!‬
‫چنین قانونی نیازمند اصالح است‪.‬‬

‫‪ ‬در نظام عدل اسالمی نداناجی‪ ،‬فعال حقوق کارگری به ‪ ۵‬سال زندان محکوم میشود آنگاه‬
‫بزرگترین مجرمان مالی همچنان آزادانه میگردند! نظام ناعادالنه وستمگون‪ ،‬زندگی جوانان کشور‬
‫خارج از زندان را تباه کرده و وقتی صدای اعتراضشان بلند میشود مشمول گلوله مستقیم بر سر‬
‫یا حبس بلندمدت‪ ،‬شکنجه و محرومیتهای اجتماعی می گردند!‬

‫‪ ‬نیروی اطالعاتی که وزیر علوم شود بیش از این نمیتوان انتظار داشت‪ .‬در هیچ کشوری هیچ وزیر‬
‫علومی در بازداشت دانشجو چنین همراهی و مشارکت نمیکند‪ .‬اگر ذرهای حمیت علمی در این‬
‫وزیر بود باید استعفا میداد‪.‬‬

‫‪ ‬آدمکشان پس از انقالب در اواخر دهه پنجاه و طول دهه شصت چه کسانی بودند؟ آیا آدمکشی‬
‫هم مبتنی بر تیوری جنایت ما و دیگران تفاوت ماهوی دارد؟ در طول دهسال پس از انقالب ‪-۵7‬‬
‫‪ 67‬صدها هزار قربانی خشونت انقالب و جنگ شدند و موسوی یکی از رهبران اصلی این دوره بود!‬

‫‪ ‬چهار دهه است تفکر داعشی که در متن اسالم سیاسی تجویز و قانونمند شده‪ ،‬اجرا میشود‪ :‬از‬
‫قصاص چشم و قطع دستان زندانیان تا پرتاب کردن دانشجو از پشت بام کوی دانشگاه‪ ،‬سنگسار‬
‫و سوزاندن دگراندیش در اسید‪ .‬باورمندان این تفکر در حین محاکمه و مجازات‪ ،‬نیازمند روان‬
‫درمانیاند‪.‬‬
 ‫‪1٠3‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫‪ ‬یونیسف و سازمانهای نجات کودکان همه خاموشند وقتی مرگ و خشونت حکومت اسالمی جان‬
‫کودکان ایران را بیرحمانه میستاند‪ :‬از اعدام کودکان در کشتار دهه شصت تا اعدام کودکان در‬
‫طی چهاردهه زیرنام جرایم‪ ،‬و اینک کشتن کودکان در اعتراضات خیابانی در میدان جنبش نان!‬

‫‪ ‬استان سیستان و بلوچستان هرگز به کلیت کشور وصل نبوده‪ ،‬خواه در عصر نوسنگی پهلوی‪ ،‬خواه‬
‫در عصر فسیل جمهوری اسالمی و خواه در عصر دیجیتال! بیش از نیمی از وقایع اجتماعی و‬
‫اقتصادی استان اساسا جایی ثبت و ضبط نمیشود چه برسد برنامه ریزی توسعهای و اینک سرکوب‬
‫صدباره در خاموشی! حتی استبداد نیز این خطه را از یاد برده است!‬

‫‪ ‬حکومت دینی سابقه دیرینهای در قتل و اعدام کودکان دارد از کودکان اعدام شده در دهه شصت‬
‫در کشتار ملی تا کودکان کشته شده در جنگ تحمیلی حکومت به ملت (‪36‬هزار کودک) با نام‬
‫شهید و اینک کشتار کودکان کنار بزرگساالن در اعتراضات سراسرى در خیابان‪ :‬آخرین جاییکه‬
‫طاقت مردم به طاق رسیده و فریاد‪ ،‬امری اجتماعی می شود‪.‬‬

‫‪ ‬آیندگان بر حال مردم ما افسوس خواهند خورد که چگونه پدرانشان‪ ،‬شاه و نظام استبداد شاهی‬
‫را فروریخته و استبداد شیوخ را جاسازی نمودند و چگونه فرزندان و نوههای آنان در پی بازگشت‬
‫و بازسازی نظام استبداد شاهی بودند! مداربسته استبداد گویا پایان ندارد!‬

‫‪ ‬قرار است تحوالت کشور روبه جلو‪ ،‬پیشرونده و مترقی باشد وگرنه ارتجاع سیاه و سفید (استبداد‬
‫شیخ و شاه) همان گردگشت تاریخی است که دیگر بس است! "جاوید شاه" یعنی مطالبه‬
‫جاودانگی ارتجاع سفید‪ ،‬استبدادشاهی‪ ،‬واپسگرایی و بازگشت به عصر سنگ و فسیل‪ .‬پیروی و‬
‫خوشحالی از این شعار نشانگر عدم درک تاریخی از تحوالت سیاسی و اجتماعی رو به ترقی و‬
‫دمکراتیک است‪.‬‬

‫‪ ‬نتیجه چهار دهه زجر و فقر مردم‪ ،‬فساد حکومت‪ ،‬حبس‪ ،‬شکنجه و اعدام‪ ،‬سرکوب و خفقان‪ ،‬دروغ‬
‫و فریب‪ ،‬کشتارهای دسته جمعی‪ ،‬و ترور و تحریم مردم‪ ،‬سرانجام به نتیجه خواهد رسید‪ :‬دگرگونی‬
‫این نظام و ساختار سیاسی دینی تنها چاره مسایل امروز کشور و مردم ایران است‪.‬‬
 ‫‪1٠4‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫‪ ‬بنیان همه این نابرابریها و ستم‪ ،‬فقر روزافزون و حاشیهنشین کردن بخش بزرگی از طبقات‬
‫اجتماعی در ایران‪ ،‬منطقه و سراسر جهان‪ ،‬همین نئولیبرالیزم فاشیستی است؛ نشانه گیری‬
‫اعتراض جنبش دانشجویی به مغز این سیستم است‪.‬‬

‫‪ ‬نهایت تاسف است که یونیسف به چرخ پنجم حکومتهایی مبدل شده است که بزرگترین ناقضان‬
‫حقوق بشر بویژه حقوق کودکاند از قانون تجاوز به کودکان بهنام ازدواج تا کودکان کار و خیابان‬
‫و اعدام و کشتن کودکان در جریان اعتراضات سراسری در ایران!یونیسف با سکوت خود در این‬
‫راه شریک جرم حکومت ایران است‪.‬‬

‫‪ ‬اعتصابات سراسری مهمترین روشهای فروپاشی ساختار استبداد است‪ .‬جنبش نانکه در بدنه‬
‫اقتصاد کشور بیشترین فشار را تحمل میکند برای چارهیابی مسایل خود در سطح ملی ناگزیر‬
‫است با کمک طبقه متوسط از اعتصاب بهعنوان مهمترین ابزار اختالل کار استبداد نهایت بهره را‬
‫ببرد‪.‬‬

‫‪ ‬در نهاد قدرت که باشید دیگرجنسیت و تحصیالت نقش فرعی و پسین دارد‪ :‬لیال واثقی‪ ،‬یک زن‬
‫با مدرک دکترا در مقام فرماندار شهر قدس‪ ،‬دستور قتل به پلیسی میدهد که هنوز فرمان تیر‬
‫نگرفته است بخصوص فرمان شلیک به مردمی که بخاطر ندانم کاریها و فساد فرمانداری او و سایر‬
‫نهاهای وابسته به کل حکومت در خیابانها طغیان کرده اند‪.‬‬

‫‪ ‬فرمانده بسیج‪ ،‬آگاهانه نمایش جهل میدهد و نمیداند که بسیج‪،‬نهادی ملی و مردمی نیست مگر‬
‫نهادی حکومتی و ایدیولوژیک در خدمت قدرت با همه فساد و خشونتی که در طی چهار دهه با‬
‫آن زاده و رشد کرده است‪ .‬بسیج نهادی خشونتگر و خشونت دیده نیز هست آنگاه که سایه‬
‫ایدیولوژیک اش را بر زندگی دانشآموزان و کودکان می افکند‪.‬‬

‫‪ ‬اگر میرحسین موسوی در سال ‪ 88‬پیروز میشد در نهایت همین نسخه روحانی و کلید تدبیر او از‬
‫چراغ جادویش بیرون میجهید! عالوه بر ایدئولوژی که اشخاص را راهبری میکند‪ ،‬ساختار متصلب‬
‫استبداد دینی نیز با همین اشخاص تاکنون توانسته است به بقای خود ادامه دهد‪ .‬موسوی عنصری‬
‫در درون ساختار است نه ضدساختار!‬
 ‫‪1٠۵‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫‪ ‬تهدید‪ ،‬پیگرد‪ ،‬محرومیت از تحصیل و تدریس‪ ،‬محکومیت به زندان و شکنجه مدرسان و‬

‫دانشجویان بویژه در حوزه علوم انسانی و اجتماعی در دانشگاهها‪ ،‬اقدامات بیپایهای است که در‬
‫مسیر ستیز با علم انقالبی و جامعهشناسی انتقادی و رادیکال در جامعه پیش میرود‪.‬‬
‫…‪iranssf.blogspot.com/2019/12/blog-p‬‬

‫‪ ‬طول دوره نخست وزیری میرحسین موسوی دهه کشتار و خون بود از جبهههای جنگ تحمیلی‬
‫حکومت به ملت تا قتل عام مردم در صفوف دگراندیشی ‪ .‬موسوی در متن نظام سکوت کرد جایی‬
‫که آیتاهلل منتظری اعتراض می کرد‪.‬‬

‫‪ ‬افزایش بودجه سپاه‪ ،‬بسیج و نیرویانتظامی توسط دولت امید و کلید! نشانه هراس نظام قدرت از‬
‫ناامنی در منطقه و تشدید جنبش نان و اعتراضات مردمی است و نمایشگر چهره غیرمردمی‬
‫روحانی و سران حکومتی که بجای افزایش بودجه آموزش‪ ،‬خدمات اجتماعی و درمانی بدنبال‬
‫افزایش نیروی سرکوب تهیدستان معترضند!‬

‫‪ ‬بودجه کشور که مقاومتی میشود‪ ،‬آموزش و پرورش‪ ،‬بهداشت و درمان‪ ،‬محیط زیست‪ ،‬افزایش‬
‫دستمزد‪ ،‬تامین اجتماعی و فرهنگ بیشترین آسیب را میبیند ولی بودجه نهادهای بیکفایت‬
‫مذهبی وابسته به سران حاکمیت پرچربتر میشود‪ :‬دولت فخیمه امید و کلیددار روحانی و آرای‬
‫مردمی با امیدهای کاذب!‬

‫‪ ‬زنانی مانند ابتکار‪ ،‬الهیجی‪ ،‬بروجردی‪ ،‬واثقی و دهها مانند آنان‪ ،‬راوی سیاستهای نرینه مردان‬
‫صاحب قدرت در حکومت دینی اند (نظیر اسلحه کشیدن به مردم و تسخیر سفارتخانه) و لذا‬
‫تغییرات جنسیتی از باالی هرم قدرت و درون هرم قدرت‪ ،‬نمایش سیاسی بیش نیست‪ .‬طرحی‬
‫دیگر باید درانداخت‪.‬‬

‫‪ ‬سلطه فرهنگ نرینهگری و شیخوخیت در ذهن زیباکالم محصولش میشود اطالق بانوی مدرسبه‬
‫سلحشوری‪ ،‬نماینده مجلس؛ مدرسی که مشروطه را مشروعه میخواست و بیش از خود رضاخان‬
 ‫‪1٠6‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫شصتتیر‪ ،‬شاهدوست و سلطنت طلب بود‪ .‬سلحشوری‪ ،‬سلحشوری است با همان اتکای به امامش‬
‫و همان فاطمه است به تعبیر ایدئولوگاش شریعتی ! نه بیش نه کم!‬
‫‪ ‬مفهوم اغتشاش را از نظر اقتصادی و اجتماعی بشکافیم‪ ،‬سران حکومتی و رهبران سیاسی کشور‬
‫ارکان اصلی این اغتشاش و آشوب و اوباشگری هستند که با فشارهای اقتصادی و سیاسی بر مردم‬
‫در درون مرزها و سپس در منطقه‪ ،‬جایی برای اشرار مشابه خود برای رقابت باقی نمی گذارند‪.‬‬

‫‪ ‬کل نظاماسالمی از بدو پیدایش خود جعبه سیاهی است که امکان خوانش روندهای مربوط به فجایع‬
‫انسانی درآن از سینما رکس تا شلیک عمدی و سقوط هواپیمای اوکراینی و انفجار قطار نیشابور‬
‫و دهها پرونده دیگر در آن فعال وجود ندارد تا روز تشکیل تیمهای تحقیقاتی پیرامون جنایتهای‬
‫استبداد دینی‪.‬‬

‫‪ ‬انتخاب نمادهای ابتذال شرّ از همان بدو انقالب آغاز شد زمانیکه کسی بهرهبری و والیت رسید‬
‫که وطی یا تجاوز جنسی طفل را در کتاب خود تجویز میکرد و طبعا با روحانی نیز تمام نخواهد‬
‫شد‪ :‬ابتذال شرّ چرخه دوٌار و پدیده جانسختی است که تنها آگاهی سیاسی می تواند آنرا با تحریم‬
‫انتخابات درهم بشکند‪.‬‬

‫‪ ‬این هم اقتصاددان چپاسالمی که با توصیه معافیت کارفرمایان از مالیات‪ ،‬نمیداند میان‬

‫شترگاوپلنگ چه سیاستی را توصیه کند! کارگران یکبار توسط کارفرمایان غارت شدهاند و بجای‬
‫پرداخت رایانه دستمزد از سهم مالیات‪ ،‬کارفرما را مجبور به رعایت همین حداقلهای قانون کار‬
‫کنید مانند رعایت حداقل دستمزدها‪ ،‬قراردادهای ثابت‪ ،‬حق بیمه‪ ،‬حق بازنشستگی و‬
‫ازکارافتادگی‪ ،‬حق بارداری‪ ،‬حق تشکیل شوراها و اتحادیهها و حق زندگی‪.‬‬
‫‪https://meidaan.com/archive/67342‬‬

‫‪ ‬بندرت میتوان روزنامهنگار پژوهشگر یا کنکاشگری در جامعه روزنامه‪/‬خبرنگاری در ایران یافت‬

‫که چنین متعهدانه در نقد ساختار و شناخت مفروضات محتمل در یک جامعه مستبد اقدام کند‪.‬‬
‫ما نیازمند چنین روزنامهنگارانی برای کشف و سندیت عمدی بودن شلیک با هواپیمای_اوکراینی‬
‫و دهها پروژه مشابه هستیم‪.‬‬
 ‫‪1٠7‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫‪ ‬مراقب باشیم کودکان قربانی نظامی ایدیولوژیک‪ ،‬مورد سواستفاده و اجبار در نظام آموزشی‬
‫قرارنگیرند‪ :‬کودکان ما نسل سلیمانی نیستند‪ .‬اقدام بسیج دانشآموزی در اجبار کودکان برای‬
‫سوگواری و اشاعه فرهنگ نظامیگری‪ ،‬نقض آشکار حقوق کودک است‪.‬‬
‫‪https://b2n.ir/215825‬‬
‫‪https://b2n.ir/420248‬‬

‫‪ ‬آنگاه که بنام خدا‪ ،‬شیطان را حکم راندند و بخاطر بهشت در آسمان وَهم‪ ،‬زمین را به جهنمی‬
‫سوخته مبدل ساختند‪ ،‬دیگر نه تنها انسان بلکه حیوانات و گیاهان نیز از آتش خشونت و بالهت‬
‫در امان نخواهد بود!‬
‫این مهمترین آیه حکومت دینی است‪.‬‬

‫‪ ‬امنستی نیز خاصگرا عمل میکند بخصوص در بخش ایرانی چرا که تهیه کنندگان آن فاقد نگرش‬
‫بینبخشی اند و کشتارها و سرکوب ها را با استانداردهای ملی‪ ،‬مرکزگرا‪ ،‬کمّی و سیاسی مورد‬
‫محک و سنجش قرار میدهند‪ .‬امنستی نمیتواند حقوق حاشیهنشینان را نادیده بگیرد از‬
‫گرایشهای جنسی و جنسیتی تا قومی‪.‬‬

‫‪ ‬دین‪ ،‬نماز و امامزادههای مرگآفرین در حال شکلگیریاند‪ :‬منبع گسترش ویروس کرونا مراکز‬
‫مذهبی‪ ،‬طالب حوزه علمیه قم‪ ،‬مجامع مذهبی‪ ،‬امامزادهها و نمازهای جماعت است‪ .‬دین سیاسی‬
‫نه تنها عرصه های دیگر حیات اجتماعی انسان بلکه حیات فیزیکی و سالمتی انسان را نیز تباه‬
‫میکند‪.‬‬

‫‪ ‬حقیقت اینه که جدا از حکومت ضدمردمی‪ ،‬خود ما مردم نیز بشدت مهاجرستیز هستیم و بطور‬
‫دایم مهاجران افغانی را تحقیر میکنیم اگرچه تحقیر و تبعیض حتی بین اقوام ایرانی علیه هم نیز‬
‫شایع هست‪ :‬کار فرهنگی بزرگی در پیش داریم که حکومت فعلی بشدت ناتوان از اجرای آن است‪.‬‬

‫‪ ‬تعبیر ازدواج کودکان برای تجاوز به کودکان گویای عمق فاجعه و اخالقی سازیهای غیرانسانی و‬
‫ویرانگر این پدیده نیست‪ .‬خانه شوهر برای کودک بیمعنی است‪ .‬این خانه‪ ،‬بستر تجاوزی است که‬
‫توسط متجاوزی بنام شوهر‪ ،‬پدر و مادر‪ ،‬حاکم شرع و قانونگذاران مشروعیت یافته است‪.‬‬
 ‫‪1٠8‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫فهرست موضوعی‪ :‬راهنمای بازیابی روزنوشت های کانال سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫فصل اول‪ :‬سنجشگری اجتماعی مسایل جنسیتی و روابط جنسی‬

‫لینک‬ ‫عنوان مقاله‬

‫‪https://t.me/alitayefi1/2713‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2735‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2748‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2762‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2767‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2792‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3091‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3129‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3132‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3133‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3134‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3136‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3139‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3143‬‬
‫زنان ایرانی چندبار مستضعف اند!‬
‫انجمن جامعه شناسی و مسیله تعرض جنسی اساتید در دانشگاه ها‬
‫پیامدهای آزار جنسی و توبیخ یک فیلسوف‬
‫جامعه ایران ‪ ،‬جامعه متجاوز‪ ،‬تجاوز شده!‬
‫انجمن های دانشجویی و پدیده اجتماعی زیپ‬
‫ساختار مردساالری و هراس مردانه‬
‫خانه ناامن ترین کانون حیات اجتماعی‬
‫روز جهانی هشت مارس‪ :‬چه نباید کرد!‬
‫بکارت و مرارت‪ :‬رویکردی جامعه شناختی به یک سیستم‬

‫فصل دوم‪ :‬سنجشگری اجتماعی فرهنگ‪ ،‬آموزش و علم و مسایل آن‬

‫لینک‬ ‫عنوان مقاله‬

‫‪https://t.me/alitayefi1/2683‬‬ ‫مسلمانان در دنیای مسیحیت‪ :‬تضادهای تمدنی به کدام سو میرود؟‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2687‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2695‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2761‬‬ ‫نظام سرهنگی در توسعه فرهنگی‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2763‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2964‬‬ ‫یک جنبش و سه نهاد‪:‬‬
‫حشدالشعبی‪ ،‬موسسه تحقیقات اجتماعی و انجمن جامعه شناسی‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2979‬‬ ‫ضرورت های همگرایی جنبش برابری خواه‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2980‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2982‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3064‬‬ ‫حکومت سوگ‪ :‬از هراس تا همبستگی اجتماعی‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3068‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3071‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3098‬‬ ‫مصایب افغان های ایرانی و ایرانیان افغان‬
 ‫‪1٠9‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬
‫فصل سوم‪ :‬سنجشگری اجتماعی دین و سیاست‬
‫لینک‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2775‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2810‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2817‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2820‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2824‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2819‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2871‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2877‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2892‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2907‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3081‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3082‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3084‬‬
‫فصل چهارم‪ :‬سنجشگری نظری در متن علوم و واقعیت اجتماعی‬
‫لینک‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2701‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2776‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2815‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2919‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2921‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2923‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2925‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2931‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2937‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2941‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2955‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/2963‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3056‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3057‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3061‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3117‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3138‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3141‬‬
‫‪https://t.me/alitayefi1/3144‬‬
‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬
‫عنوان مقاله‬
‫خودکشی یک جامعه شناس‪ ،‬تیر خالص جامعه شناسی!‬
‫آسیب شناسی اجتماعی احزاب در ایران‬
‫تحریم فوتبال و قتل سحر خدایاری زیر نام خودسوزی‬
‫به خشونت و جرم اعدام پایان بخشید‬
‫تهاجم ترکیه علیه کردها‪ ،‬جنگی نابرابر و محتوم به شکست!‬
‫اسالم‪ ،‬مسیحیت و فرهنگ دمکراسی‬
‫تنهایی در توجیه وضع موجود تنها نیست‬
‫دیکتاتوری دروغ‪ ،‬نظامی دروغ پرداز‬
‫عنوان مقاله‬
‫توانخواهان‪ ،‬قشر اجتماعی فراموش شده‬
‫حراجی انسان‪ ،‬جراحی جامعه‬
‫من کس دیگری هستم! مروری بر نظریه یوهان اپسلوند‬
‫انقالب علیه انقالب ‪ :‬تحلیلی بر جنبش اعتراضی مردم‬
‫نقدی بر تحلیل آزاد ارمکی‪ ،‬جامعه شناس حکومتی از جنبش مردمی‬
‫نقش طبقه متوسط در جنبش ضد ساختار‪ :‬همگرایی یا واگرایی‬
‫انجمن جامعه شناسی در حمایت از جنبش مردمی اعالم موضع کند‬
‫اطالق پدر جامعه شناسی ارتباطات به ساروخانی شایسته نیست‬
‫جامعه شناس حکومتی‪ :‬درمانده از تحلیل!‬
‫جامعه شناس حکومتی‪ ،‬جامعه شناسی ضدمردمی‬
‫کج فهمی جامعه شناختی‪ :‬گفتگوی دو جامعه شناس حکومتی در دفاع از‬
‫ساختار قدرت‬
‫جامعه شناسی کرونا‪ :‬فروپاشی هستی اجتماعی‬
 ‫‪11٠‬‬ ‫روزنوشتهای ‪1398‬‬ ‫سنجشگری مسایل اجتماعی ایران‬

‫علی طایفی پژوهشگر و جامعه شناس‪ ،‬بیش از سی سال‬

‫مشغول نگارش و تحلیل مسایل اجتماعی ایران است‪ .‬او‬
‫نویسنده بالگ "اجتماع بیش از دو نفر ممنوع" (از‬
‫از همین سری پیش از این منتشر شده است‪:‬‬ ‫سال‪ )1382‬و کانال سنجشگری مسایل اجتماعی ایران (از‬
‫سال‪ )139۵‬است‪ .‬همچنین از سال ‪ 138۵‬تا ‪ 139۵‬نشریه‬
‫مستقل "جامعه شناسی ایران" را عهده دار بود که به‬
‫دلیل فیلترینگ و افت دسترسی کاربران تعطیل شد‪.‬‬

‫علی طایفی عضو انجمنهای متعدد قلم‪ ،‬جامعهشناسان‬

‫بدونمرز و جامعهشناسی ایران است و حدود ده کتاب و‬
‫صدها مقاله منتشر کرده است‪ .‬کتابهای جامعه شناسی‬
‫مسایل اجتماعی ایران؛ مدار بسته استبداد‪ ،‬جامعهشناسی‬
‫فرار مغزها‪ ،‬موانع فرهنگی تحقیق در ایران‪ ،‬عصر مهاجرت‬
‫(ترجمه)‪ ،‬شیشه امروز گریست؛ اشعار اجتماعی‪،‬‬
‫زمزمههای درون؛ اشعارعاشقانه‪ ،‬مقدمه گرافیکی بر‬
‫جامعهشناسی و مجموعه سه جلدی از سنجشگری مسایل‬
‫اجتماعی از جمله آثار اوست‪.‬‬

‫دفتر چهارم سنجشگری مسایل اجتماعی ایران در هنگامه‬

‫پیوندگاه تحوالت اجتماعی منتشر میشود که دربرگیرنده‬
‫تحلیلهای جامعه شناختی از تداوم مسایل اجتماعی و‬
‫وقوع جنبشهای مدنی گسترده در سال ‪ 98‬است که منجر‬
‫به سرکوب شدید این جنبشها توسط اوباش نظامی و‬
‫امنیتی استبداد دینی گردید و همچنان چون آتشی در زیر‬
‫خاکستر در سوز و گداز است‪ .‬سال ‪ 98‬زمزمههای شیوع‬
‫بیماری جهانگیر کرونا نیز بود که تحلیل های بیشتر آن به‬
‫مجلدهای بعد سپرده میشود‪.‬‬