ICS 13.060.

20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

ÖNSÖZ
− Bu Standard, Türk Standardları Enstitüsü Kimya Hazırlık Grubu’nca TS 266:1984’ün revizyonu
olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 16 Nisan 1997 tarihli toplantısında kabul edilerek
yayımına karar verilmiştir.

− Bu standardın hazırlanmasında, milli ihtiyaç ve imkanlarımız ön planda olmak üzere, milletlerarası

standardlar ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancı ülkelerin standardlarındaki esaslar da
gözününde bulundurularak, yarar görülen hallerde, olabilen yakınlık ve benzerliklerin sağlanmasına
bu esasların, ülkemiz şartları ile bağdaştırılmasına çalışılmıştır.

− Bu standard son şeklini almadan önce; bilimsel kuruluşlar, üretici, imalatçı ve tüketici durumundaki
konunun ilgilileri ile gerekli işbirliği yapılmış ve alınan görüşlere göre olgunlaştırılmıştır.
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

İÇİNDEKİLER
0 - KONU, TARİF, KAPSAM...................................................................................... 1
0.1 - KONU...........................................................................................................................1
0.2 - TARİFLER...................................................................................................................1
0.2.1 - İçme ve Kullanma Suları...................................................................................................... 1
0.3 - KAPSAM .....................................................................................................................1
1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER ..................................................................... 1
1.1 - SINIFLANDIRMA .........................................................................................................1
1.1.1 - Sınıflar ................................................................................................................................. 1
1.2 - ÖZELLİKLER ...............................................................................................................1
1.2.1 - Organoleptik Özellikler ........................................................................................................ 1
1.2.2 - Fizikokimyasal Özellikler ..................................................................................................... 1
1.2.3 - Suda Fazla Miktarda Bulunması İstenmeyen Maddeler...................................................... 3
1.2.4 - Toksik Maddeler .................................................................................................................. 5
1.2.5 - Mikrobiyolojik Özellikler ....................................................................................................... 6
1.2.6 - Yumuşatılmış Sınıf 1 Sular İçin Konsantrasyon Değerleri .................................................. 7
1.2.7 - Radyoaktiflik Özelliği ........................................................................................................... 7
1.3 - ÖZELLİK, MUAYENE VE DENEY MADDE NUMARALARI .........................................7
2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER ..................................................... 9
2.1 - NUMUNE ALMA...........................................................................................................9
2.1.1 - Fiziksel ve Kimyasal Analizler İçin Numune Alma............................................................... 9
2.1.2 - Bakteriyolojik Analizler İçin Numune Alma ........................................................................ 10
2.1.3 - Numunelerin Muhafazası ve Korunması ........................................................................... 12
2.2 - MUAYENELER ..........................................................................................................12
2.2.1 - Organoleptik Özellik Muayenesi........................................................................................ 12
2.2.2 - Ambalâj Muayenesi ........................................................................................................... 12
2.3 - DENEYLER................................................................................................................12
2.3.1 - Genel Kurallar.................................................................................................................... 12
2.3.2 - Fizikokimyasal Özelliklerin Tayini ...................................................................................... 12
2.3.3 - Suda Fazla Miktarda Bulunması İstenmeyen Maddelerin Tayini ...................................... 16
2.3.6 - Yumuşatılmış Sınıf 1 Sular İçin Gerekli Konsantrasyon Değerlerinin Tayini .................... 22
2.3.7 - Radyoaktiflik Tayini............................................................................................................ 23
2.4 - DEĞERLENDİRME ....................................................................................................23
2.5 - DENEY RAPORU ......................................................................................................23
3 - PİYASAYA ARZ.................................................................................................. 23
3.1 - AMBALAJLAMA .........................................................................................................23
3.2 - İŞARETLEME ............................................................................................................23
4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER ......................................................................................... 24
EK ............................................................................................................................ 27
ATIF YAPILAN STANDARDLAR ............................................................................ 29
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

SULAR - İÇME VE KULLANMA SULARI

0 - KONU, TARİF, KAPSAM

0.1 - KONU
Bu standard, içme ve kullanma sularının tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma,
muayene ve deneyleri ile piyasaya arz şekline dairdir.

0.2 - TARİFLER

0.2.1 - İçme ve Kullanma Suları

İçme ve kullanma suları; genel olarak, içme, yemek yapma, temizlik, gıda maddelerinin hazırlanması
(gıda maddesi ile doğrudan temas eden) vb. amaçlar için kullanılan, orijinal haliyle veya arıtıldıktan
sonra bu standardda belirtilen özellikleri sağlayan, dere, nehir, göl, baraj vb. suları ile kaynak sularıdır.

0.2.1.1 - Kaynak (Memba) Suları

Kaynak (memba) suları, geçirimli jeolojik teşekküllerde (akifer) toplanan, bir çıkış noktasından sürekli
olarak kendiliğinden veya artezyen şeklinde akan, sıcaklık, debi ve özellikleri mevsimlere göre çok az
değişim gösteren, yağışlar ve yüzey suları ile taban suyundan büyük ölçüde etkilenmeyen, göze,
pınar, kuyu, galeri vb. yeraltı sularıdır.

0.3 - KAPSAM
Bu standard, içme ve kullanma sularını kapsar. Maden suyu (TS 9130)1), içmece suyu ve kaplıca suyu
gibi şifalı suları, sanayide kullanılan suları (gıda maddesi ile doğrudan teması olmayan), tıbbî amaçla
kullanılan suları ve analitik lâboratuvarında kullanılan suları (TS ISO 3696) kapsamaz.

NOT - Bu standard metninde bundan sonra “İçme ve Kullanma Suları” ifadesi yerine “Su” ifadesi
kullanılmıştır.

1 - SINIFLANDIRMA VE ÖZELLİKLER
1.1 - SINIFLANDIRMA

1.1.1 - Sınıflar
Bu standard kapsamına giren sular;

Sınıf 1 - Kaynak (Memba) Suları Dışındaki İçme ve Kullanma Suları,

Sınıf 2 - Kaynak (Memba) Suları

olmak üzere iki sınıftır.

1.2 - ÖZELLİKLER
NOT - Çizelgelerde değer sütununda bulunan (-) işareti, bu özelliğin aranmayacağı anlamındadır.

1.2.1 - Organoleptik Özellikler

Su berrak ve tortusuz olmalı, suda çürük, yosun, küf, hidrojen sülfür, amonyak, bataklık vb. kokular
bulunmamalıdır.

1.2.2 - Fizikokimyasal Özellikler

Suyun fizikokimyasal özellikleri Çizelge 1’e uygun olmalıdır.

1) Bu standard metninde atıf yapılan standardların numaraları, yayım tarihleri, Türkçe ve İngilizce
isimleri kapak arkasında verilmiştir.

1
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

ÇİZELGE 1 - Suyun Fizikokimyasal Özellikleri

Sınıf 1 Sınıf 2
Tavsiye Edilen Müsaade Edilebilecek Müsaade Edilebilecek
Özellik Değer (GL)4) Maksimum Değer Maksimum Değer
(MAC)4) (MAC)4)
− Sıcaklık, °C 12 25 25
− pH 1) 6,5≤pH≤8,5 6,5≤pH≤9,2 6,5 ≤ pH ≤ 8,5
− Renk, mg/A Pt skalası
1 20 1
(Pt-Co skalası)
− Bulanıklık 5 birim 25 birim 5 birim
− İletkenlik2), 20°C’da, µS/cm 400 2000 650
− Klorürler3) mg Cl/A 25 600 30
− Serbest Klor (CI2), mg/A 0,1 0,5 -
− Sülfatlar, mg SO4/A 25 250 25
− Kalsiyum, mg Ca /A 100 200 100
− Magnezyum, mg Mg/A 30 50 30
− Sodyum, mg Na/A 20 175 20
− Potasyum, mg K/A 10 12 12
− Alüminyum, mg Al/A 0,05 0,2 0,2
− Kurutma Kalıntısı,
180°C’da kurutulduktan sonra, - 1500 500
mg/A
1) Kapalı kaplardaki suda pH özelliği aranmaz.
2) Sudaki mineral madde muhtevasının bir göstergesidir. Ohm/cm cinsinden karşılık gelen değer 2500’dür.
3) Yaklaşık 200 mg/A’nin üzerindeki konsantrasyonda olumsuz tesirler meydana gelebilir.
4) GL: Guide Level, MAC: Maximum Admissible Concentration

2
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

1.2.3 - Suda Fazla Miktarda Bulunması İstenmeyen Maddeler

Suda fazla miktarda bulunması istenmeyen maddeler Çizelge 2’ye uygun olmalıdır.

NOT - Bu maddelerin bazılarının suda fazla miktarda bulunması toksik etki meydana getirebilir.

ÇİZELGE 2 - Suda Fazla Miktarda Bulunması İstenmeyen Maddeler

Sınıf 1 Sınıf 2
Madde Tavsiye Edilen Değer Müsaade Müsaade
(GL) Edilebilecek Edilebilecek
Maksimum Maksimum
Değer (MAC) Değer (MAC)

− Nitratlar, mg NO3/A 25 50 25
− Nitritler, mg NO2/A - 0,1 0,1
− Amonyum, mg NH4/A 0,05 0,5 0,05
− Kjeldahl Azotu (NO2 ve NO3’daki N hariç), mg N/A - 1 1
− Permanganat İndeksi (KMnO4 ile yükseltgenebilir
maddeler), mg O2/A 2 5 5

− Kloroformla Ekstrakte Edilebilen Maddeler, mg kuru

kalıntı/A 0,1 0,5 0,2

− Çözünmüş veya Emülsifiye Hidrokarbonlar (petrol 2000

eteri ekstraksiyonundan sonra) ; mineral yağlar, µg/A
- 10 10

− Fenoller1), fenol indeksi olarak, µg C6H5OH/A - 0,5 0,5

− Bor, µg B/A 1000 2000 1000
− Yüzey Aktif Maddeler (metilen mavisi ile reaksiyon
veren), µg loril sülfat/A - 200 200

− Demir, µg Fe/A 50 200 50

− Mangan, µg Mn/A 20 50 20
− Bakır , µg Cu/A 1002) veya 30002) 3000 100
− Çinko, µg Zn/A 1003) veya 50003) 5000 100
− Fosfor, µg P2O5/A 400 5000 400
− Florür, µg F/A
- 15004) 1000
(8-12)°C’da 4)
- 700 700
(25-30)°C’da

− Askıda Katı Madde, mg/A Bulunmamalıdır. 1 0,5

− Baryum, µg Ba/A 100 300 100
5)
− Gümüş, µg Ag/A - 10 10
1) Klor ile reaksiyona girmeyen tabiî fenoller hariç.
2) Pompa çıkışında ve/veya arıtma Işlemlerinde ve bunların alt kademelerinde bu değer 100 µg Cu/A’dir.
− Su, şebekede 12 saat bekletildikten sonra ve tüketiciye ulaştığı noktada bu değer 3000 µg Cu/A olabilir.
− 3000 µg Cu/A’den daha büyük konsantrasyonlar, suda hoş olmayan bir tat, renk değişmesi ve korozyon oluşturabilir.
3) Pompa çıkışında ve/veya arıtma Işlemlerinde ve bunların alt kademelerinde bu değer 100 µg Zn/A’dir.
− Su, şebekede 12 saat bekletildikten sonra ve tüketiciye ulaştığı noktada bu değer 5000 µg Zn/A olabilir.
− 5000 µg Zn/A’den daha büyük konsantrasyonlar, suda hoş olmayan bir tat, yanar dönerlilik (opalesans) ve kuma benzer
birikintiler oluşturabilir.
4) MAC değeri, ilgili coğrafik bölgedeki ortalama sıcaklığa göre değişir.
5) Sistematik olarak su arıtımında kullanılmayan gümüşün bu işlem için kullanılması halinde 80 µg Ag/A’lik MAC değerine izin
verilebilir.

3
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

4
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

1.2.4 - Toksik Maddeler

Suda bulunabilecek toksik maddeler Çizelge 3’e uygun olmalıdır.

ÇİZELGE 3 - Toksik Maddeler

Sınıf 1 Sınıf 2
Madde Tavsiye Edilen Değer Müsaade Müsaade
(GL) Edilebilecek Edilebilecek
Maksimum Değer Maksimum Değer
(MAC) (MAC)
Arsenik, µg As/A - 50 50
Kadmiyum, µg Cd/A - 5 5
Siyanürler, µg CN/A - 50 50
Krom, µg Cr/A - 50 50
Cıva, µg Hg/A - 1 1
Nikel, µg Ni/A - 50 50
1)
Kurşun µg Pb/A - 50 50
Antimon, µg Sb/A - 10 10
Selenyum, µg Se/A - 10 10
Pestisitler ve İlgili Ürünler, µg/A
- Organoklorlu İnsektisitler, her bir
madde ayrı ayrı - 0,1 0,1
- PCB’ler, her bir madde ayrı ayrı - 0,1 0,1
- Herbisitler, her bir madde ayrı ayrı - 0,1 0,1
- Yukarıdaki Maddelerin Toplamı - 0,5 0,5

1) 50 µg Pb/A değeri akan su için verilmiştir.

− Kurşun boruların kullanıldığı şebekelerde de suyun bir miktar akıtılmasından sonra alınacak
numunelerde kurşun konsantrasyonu 50 µg/A’yi geçmemelidir. Numunenin doğrudan veya bir miktar
akıtıldıktan sonra alınması halinde, kurşun konsantrasyonunun 100 µg/A’lik değeri sık sık veya önemli
miktarda geçmesi durumunda tüketicinin etkilenmesini azaltmak için uygun tedbirler alınmalıdır.

5
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

1.2.5 - Mikrobiyolojik Özellikler

Suyun mikrobiyolojik özellikleri Çizelge 4 ve Çizelge 5’e uygun olmalıdır.

ÇİZELGE 4 - Mikrobiyolojik Özellikler

Sınıf 1 Sınıf 2

Özellik Tavsiye Edilen Müsaade Edilebilecek Müsaade Edilebilecek

Değer (GL) Maksimum Değer Maksimum Değer (MAC)
(MAC)
Membran Çoklu Tüp Membran Çoklu Tüp
Süzme Metodu Süzme Metodu
Metodu (ÇTM) Metodu (ÇTM)
− Toplam Koliformlar1), 100
ml numunede, 37°C’da - 0 ÇTM < 1 0 ÇTM < 1
− Fekal Koliformlar - 0 ÇTM < 1 0 ÇTM < 1
− 100 ml numunede, 44°C’da -
− Fekal Streptokok, 100 ml
numunede - 0 ÇTM < 1 0 ÇTM < 1
- Sülfit İndirgeyen
Klostridia, 20 ml numunede
- - ÇTM ≤ 1 - ÇTM ≤ 1
NOT - Sular; patojenik organizmaları ihtiva etmemelidir.
Suların tam bir mikrobiyolojik analizini yapmak gerekirse Çizelge 5’e ilâve olarak aşağıdaki
patojenler için de deney yapılmalıdır:
- Salmonella,
- Patojenik stafilokok,
- Fekal bakteriofaglar,
- Entero-virüsler.
Sular aşağıdakileri ihtiva etmemelidir:
- Parazitler,
- Algler
- Mikroskopla görülebilecekler gibi diğer organizmalar.
1) Yeterli sayıda numunenin deneye tâbi tutulması şartıyla (% 95 uyumlu sonuçlar).

ÇİZELGE 5 - Toplam Bakteri Sayısı

Sınıf 1 Sınıf 2
Özellik Tavsiye Edilen Müsaade Müsaade
Değer Edilebilecek Edilebilecek
(GL) Maksimum Maksimum
Değer (MAC) Değer
(MAC)
İçme ve Kullanma Suları (Kapalı Kaplardaki Sular
Hariç) İçin Toplam Bakteri Sayısı, 1 mililitre numunede
- 37 °C’da 101) 2) 40 -
- 22 °C’da 1001) 2) 500 -
Kapalı Kaplardaki Sular3) İçin Toplam Bakteri Sayısı,
1 mililitre numunede
- 37°C’da 5 20 20
- 22°C’da 20 100 100
1) Dezenfekte sular için karşılık gelen bu değerler, suyun işleme tesisinden ayrıldığı noktada önemli ölçüde
düşük olmalıdır.
2) Ardışık numune alma sırasında, bu değerlerden herhangi birisi devamlı olarak aşılıyorsa, bir kontrol
yapılmalıdır.
3) MAC değeri, kapalı kap içerisinde sabit sıcaklıkta muhafaza edilen numune su ile 12 saat Içerisinde
ölçülmelidir.

6
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

1.2.6 - Yumuşatılmış Sınıf 1 Sular İçin Konsantrasyon Değerleri

Yumuşatılmış Sınıf 1sular için gerekli konsantrasyon değerleri Çizelge 6’ya uygun olmalıdır.

ÇİZELGE 6 - Yumuşatılmış Sınıf 1 Sular İçin Gerekli Konsantrasyon Değerleri

Özellik Değer, en çok

Toplam Sertlik1), mg CaCO3/A 150
Alkalilik, meq NaOH/A 0,5
1) Değişik sertlik birimleri arasındaki dönüşüm faktörleri Ek’de verilmiştir.
NOT- Aşırı tâbiî sertlikteki sular, tüketimden önce Çizelge 6’ya uygun olarak
yumuşatılırsa, suyun sodyum muhtevası Çizelge 1’de verilen MAC
değerinden yüksek olabilir. Bununla birlikte insan sağlığının korunması
için sodyum muhtevasının mümkün olduğu kadar düşük tutulmasına
özen gösterilmelidir.

1.2.7 - Radyoaktiflik Özelliği

Suyun radyoaktiflik özelliği Çizelge 7’ye uygun olmalıdır.

ÇİZELGE 7 - Suyun Radyoaktiflik Özelliği

Sınıf 1 Sınıf 2
Özellik Tavsiye Edilen Müsaade Edilebilecek Müsaade Edilebilecek
Değer (GL) Maksimum Değer Maksimum Değer
(MAC) (MAC)
- Alfa Aktivitesi, -
pCi/A (Bq/A) 1 (0,037) 1 (0,037)
- Beta Aktivitesi, -
pCi/A (Bq/A) 10 (0,37) 10 (0,37)

1.3 - ÖZELLİK, MUAYENE VE DENEY MADDE NUMARALARI

Bu standardda belirtilen özellikler ile muayene ve deney madde numaraları Çizelge 8’de verilmiştir.

7
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

ÇİZELGE 8 - Özellik, Muayene ve Deney Madde Numaraları

Özellik Özellik Madde No Muayene ve Deney Madde No

Piyasaya Arz 3 2.2.2
Organoleptik Özellikler 1.2.1 2.2.1
Fizikokimyasal Özellikler
− Sıcaklık 1.2.2 2.3.2.1
− pH 1.2.2 2.3.2.2
− Renk 1.2.2 2.3.2.3
− Bulanıklık 1.2.2 2.3.2.4
− İletkenlik 1.2.2 2.3.2.5
− Klorürler 1.2.2 2.3.2.6
− Serbest Klor 1.2.2 2.3.2.7
− Sülfatlar 1.2.2 2.3.2.8
− Kalsiyum 1.2.2 2.3.2.9
− Magnezyum 1.2.2 2.3.2.10
− Sodyum 1.2.2 2.3.2.11
− Potasyum 1.2.2 2.3.2.12
− Alüminyum 1.2.2 2.3.2.13
− Kurutma Kalıntısı 1.2.2 2.3.2.14
Suda Fazla Miktarda Bulun-
ması İstenmeyen Maddeler
− Nitratlar 1.2.3 2.3.3.1
− Nitritler 1.2.3 2.3.3.2
− Amonyum 1.2.3 2.3.3.3
− Kjeldahl Azotu 1.2.3 2.3.3.4
− Permanganat İndeksi 1.2.3 2.3.3.5
− Kloroformla Ekstrakte
Edilebilen Maddeler 1.2.3 2.3.3.6
− Çözünmüş veya Emülsifiye
Hidrokarbonlar 1.2.3 2.3.3.7
− Fenoller 1.2.3 2.3.3.8
− Bor 1.2.3 2.3.3.9
− Yüzey Aktif Maddeler 1.2.3 2.3.3.10
− Demir 1.2.3 2.3.3.11
− Mangan 1.2.3 2.3.3.12
− Bakır 1.2.3 2.3.3.13
− Çinko 1.2.3 2.3.3.14
− Fosfor 1.2.3 2.3.3.15
− Florür 1.2.3 2.3.3.16
− Askıda Katı Madde 1.2.3 2.3.3.17
− Baryum 1.2.3 2.3.3.18
− Gümüş 1.2.3 2.3.3.19
Toksik Maddeler
− Arsenik 1.2.4 2.3.4.1
− Kadmiyum 1.2.4 2.3.4.2
− Siyanürler 1.2.4 2.3.4.3
− Krom 1.2.4 2.3.4.4
− Cıva 1.2.4 2.3.4.5
− Nikel 1.2.4 2.3.4.6
− Kurşun 1.2.4 2.3.4.7
− Antimon 1.2.4 2.3.4.8
− Selenyum 1.2.4 2.3.4.9
− Pestisitler ve İlgili Ürünler 1.2.4 2.3.4.10

8
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

Özellik Özellik Madde No Muayene ve Deney Madde No

Mikrobiyolojik Özellikler
− Toplam Koliformlar 1.2.5 2.3.5.1
− Fekal Koliformlar 1.2.5 2.3.5.2
− Fekal Streptokok 1.2.5 2.3.5.3
− Sülfit indirgeyen Klostridia 1.2.5 2.3.5.4
Toplam Bakteri Sayısı
− İçme ve Kullanma Suları İçin
Toplam Bakteri Sayısı 1.2.5 2.3.5.5
− Kapalı Kaplardaki Sular İçin
Toplam Bakteri Sayısı 1.2.5 2.3.5.6
Yumuşatılmış Sınıf 1 Sular İçin Gerekli
Konsantrasyon Değerleri
− Toplam Sertlik 1.2.6 2.3.6.1
− Alkalilik 1.2.6 2.3.6.2
Radyoaktiflik
- Alfa Aktivitesi 1.2.7 2.3.7.1
- Beta Aktivitesi 1.2.7 2.3.7.2

2 - NUMUNE ALMA, MUAYENE VE DENEYLER

2.1 - NUMUNE ALMA
Numune alma ve koruma metotları çok farklı olduğundan kimyasal ve bakteriyolojik analizler için ayrı
numuneler alınmalıdır. Aynı kaynaktan her iki maksatla da numune alınacak ise, bakteriyolojik analize
tabi tutulacak numune önce alınmalıdır. Aşağıda belirtilmeyen durumlarda, TS 2536’da belirtilen
hususlar geçerlidir.

2.1.1 - Fiziksel ve Kimyasal Analizler İçin Numune Alma

2.1.1.1 - Genel Esaslar

Fiziksel ve kimyasal analizler için alınacak numunenin hacmi deneyler bölümünde (Madde 2.3) verilen
metotların uygulanabileceği miktarda olmalıdır. Numuneler polietilen, borosilikat cam, polietilen
tereftalat (PET), polivinilklorür (PVC) veya polipropilenden yapılmış kaplara konulmalı ve aynı cins
veya mantar, kauçuk, plastik vb. gibi uygun kapakla hava ile teması kesilecek şekilde kapatılmalıdır.
Numune kapları ve kapakları çok iyi temizlenmeli, numune ile en az üç kere çalkalanmalı ve hava
boşluğu kalmayacak şekilde doldurulmalıdır. Numune kabına iliştirilecek bir etikete en az aşağıdaki
bilgiler yazılmalıdır.
− Numunenin tanıtılması (şebeke suyu, kaynak suyu vb.)
− Numunenin alındığı
- Yere ilişkin ayrıntılı bilgi
- Tarih
- Saat
− Numuneyi alanın kimliği
− Numunenin, alındığı yerdeki sıcaklığı
− Numunede yapılması istenilen muayene ve deneyler
− Muayene ve deney sonuçlarının değerlendirilebilmesi için gerekli bilgiler
− Numunenin alındığı andaki hava şartları ve hava sıcaklığı
− Numunenin alındığı yerdeki su seviyesi akış hızı
− Numuneyi korumak için uygulanan işlemler
− Varsa diğer gerekli bilgiler.

2.1.1.2 - Numune Alma Yerlerinin Seçimi

Numune alma yerlerinin seçimindeki temel prensip, toplam su kütlesini tam temsil edebilecek yerin
bulunmasıdır. Numune, ya aynı zamanda farklı yerlerden veya farklı zamanlarda aynı yerden alınan
kısımların birleştirilmesiyle oluşturulabileceği gibi, herhangi bir anda bir yerdeki özelliklerin tespiti için
tek bir yerden , tek kısım halinde de alınabilir. Bir yerden tek kısım halinde numune alınması
durumunda temsili yer seçimi ve numune alma aşağıda anlatıldığı şekilde yapılır.

9
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

2.1.1.2.1 - Dağıtım Sistemlerinden Numune Alma

Dağıtım sistemine su veren tasfiye tesislerinin giriş ve çıkışı, ana depo çıkışları ve sisteme bağlı
temsilî musluklar numune alma noktası olarak seçilir. Musluğun bağlı olduğu borunun çapı ve
uzunluğu dikkate alınarak, musluk tam açılır ve şebeke suyunu temsil eden suyun geldiğinden emin
olununcaya kadar su akıtılır. Sonra musluk kısılarak numune kabı dikkatlice doldurulur.

2.1.1.2.2 - Kuyu, Çeşme, Kaynak (Memba) ve Benzeri Yerlerden Numune Alma

Bir pompa veya varsa musluk yardımıyla buraları besleyen dip sularının geldiğinden emin olununcaya
kadar su boşaltılır. Su boşaltmada kullanılan sistem kimyasal açıdan temiz olmalıdır. Küçük debili
kaynaklarda suyun çıktığı yere, büyük debili ve göllenmiş kaynaklarda gözelerden birine, temiz bir
boru yerleştirilip yeterince su akıtıldıktan sonra numune alınır.

2.1.1.2.3 - Şişe, Bardak, Lâmine Karton Ambalâj, Damacana ve Benzeri Ambalâjlardan Numune
Alma
Kaynak suyu işletmesinden bir günde tüketime sunulan aynı ambalâjlı sular bir parti sayılır. Numune,
Çizelge 9’da belirtildiği şekilde partiyi oluşturan birimlerin miktarına göre karşılarında belirtilen sayıda
ve aşağıda belirtilen şekilde alınır.
- Numune olarak alınacak damacana veya büyük ambalâjların (kasaların) ayrılması:
Muayeneye sunulan birimleri (şişe, bardak, lamine karton, vb) içeren büyük ambalâj veya damacana
sayısı parti büyüklüğü (N) kabul edilerek Çizelge 9’da karşılık gelen ( n ) değeri kadar büyük ambalaj
veya damacana sistematik (NOT-1) olarak ayrılır.
- Numune alınmak üzere ayrılan büyük ambalâjlardan numune birimlerinin ayrılması:
Muayeneye sunulan birimlerin sayısı parti büyüklüğü ( N ) kabul edilerek Çizelge 9’da karşılık gelen
sayıda (n) numune, yukarıda numune alınmak üzere ayrılan ambalajların her birinden ve çeşitli
yerlerinden olmak üzere eşit miktarlarda alınır.

NOT 1 - Partiyi oluşturan birimler 1’den başlayarak 1,2,3,……N şeklinde numaralanır. Herhangi bir
birimden başlayarak 1,2,3,…….., r (r=N) şeklinde sayılır. r bir tam sayı değilse tam sayıya
yuvarlatılır, r’inci birim numune olarak ayrılır. Sayma ve ayırma işlemi Çizelge 9’a göre
ayrılması gereken numune sayısına ( n ) erişilinceye kadar sürdürülür.

NOT 2 - Çizelge 9’da verilen numune sayısı, deneyler için gerekenden daha az su içeriyor ise numune
sayısı en az deneylere yetecek miktarda artırılmalıdır.

ÇİZELGE 9 - Parti Büyüklüğü ve Alınacak Numune Sayısı

Parti Büyüklüğü ( N ) Partiden Ayrılacak Numune Sayısı (n)

500’e kadar 13
501 - 1200 20
1201 - 10000 32
10 000’den fazla 50

2.1.1.3 - Numune Alma ve Analiz Sıklığı

Normal şartlarda bulanıklık, renk, tat ve koku tayinleri haftada en az bir, kimyasal madde tayinleri ise
altı ayda bir defa yapılmalıdır. Numunelerde müsaade edilmeyen miktarlarda fiziksel özellik, kimyasal
madde ve özellikle toksik maddelerin tespiti halinde daha sık numune alınmalı ve analizler
tekrarlanmalıdır.

2.1.2 - Bakteriyolojik Analizler İçin Numune Alma

2.1.2.1 - Genel Esaslar

Bakteriyolojik analizler için alınacak numunenin miktarı, suyun kirliliğine bağlı olup, genellikle
100 ml - 350 ml numune yeterlidir. Numune kabı olarak, tıraşlı cam kapaklarla sıkıca kapatılabilen
renkli şişeler kullanılır. Klorlanmış sulardan numune alınacak ise şişe önce 180°C’da bir saat sterilize
edilir. Sonra 100 ml’ye 10 mg hesabıyla sodyum tiyosülfat çözeltisi hazırlanır. 120 °C’da 15 dakika
sterilize edilir. Bu % 10’luk steril sodyum tiyosülfat çözeltisinden her bir şişeye 0,1 ml olacak şekilde
steril şartlarda konulur.

10
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

Numune kabı, numunenin alınacağı zamana kadar kapalı muhafaza edilir. Kap açıldığında, kapağının
kirlenmemesine ve elden kir bulaşmamasına dikkat edilir. Numune kabı numune ile boyun kısmına
kadar doldurulduktan sonra, içinde hava kabarcığı kalmayacak şekilde sıkıca kapatılır. Analize kadar
kapak hiç açılmamalıdır.

NOT - Numune kabı açıldığında, kapağı aleve tutulabilir.

2.1.2.2 - Numune Alma Yerlerinin Seçimi ve Numune Alma

Madde 2.1.1’de anlatılan esaslar bakteriyolojik analizler için numune alma yerlerinin seçimi ve numune
alınmasında da geçerlidir.

2.1.2.2.1 - Dağıtım Sistemlerinden Numune Alma

Ana depo ile doğrudan ilgili olan musluk, temsili numune alma yeri olarak seçilir. Musluk tam açılarak
bağlı bulunduğu boru hattı temizlenir. Sonra suyun akış hızı ayarlanır, su ve çamur sıçratmadan
dikkatle numune kabı doldurulur. Su sızdıran ve etrafa su sıçratan musluklar numune alma yeri olarak
seçilmezler.

2.1.2.2.2 - Akarsu ve Akıntılardan Numune Alma

Suyun sisteme alındığı yer, numune alma yeri olarak seçilir. Kıyıya çok yakın veya sisteme suyun
alındığı yerin çok uzağında, alt veya üst akıntı üzerinde bir yerin, numune alma yeri olarak seçimi
uygun değildir. Numune, yüzeye yakın bir derinlikten alınır.

2.1.2.2.3 - Göller, Depolar ve Sarnıçlardan Numune Alma

Göle karışan bir kirletici akıntı varsa, numune, tam karışımın olduğu yerden alınır. Numuneler, yüzeye
yakın yerlerden ve en çok 50 cm derinlikten alınmalıdır. Bot veya benzeri bir araçla numune
alınıyorsa, numune aracın ön tarafından alınır.

2.1.2.2.4 - Kuyu, Çeşme, Kaynak (Memba) ve Benzeri Yerlerden Numune Alma

Numune, el ile çalışan bir pompanın bulunduğu sistemden en az beş dakika pompalama yapıldıktan
sonra alınır. Motorlu bir boşaltma sistemi varsa, numune sistemden çıkış noktasından alınır. Herhangi
bir pompa sistemi yoksa, numune şişesine bir ağırlık bağlanır ve daldırılarak doldurulur . Bu durumda
numune şişesini ve numuneyi kirletmemeye çok dikkat etmek gerekir.

2.1.2.2.5 - Şişe, Damacana ve Benzerlerinden Numune Alma

Madde 2.1.1.2.3’deki gibi alınır.

2.1.2.3 - Numune Alma ve Analiz Sıklığı

Suların bakteriyolojik kirlenmesi hakkında doğru bilgi verebilmek için numune alma sıklığının çok iyi
seçilmiş olması gerekir. Her ay, dağıtım sistemlerinden toplanması gereken numune sayısı, sistemden
su alan nüfusa göre tespit edilir. Çizelge 10’da nüfusa göre, her ay alınması gereken en az numune
sayısı gösterilmiştir.

ÇİZELGE 10 - Bakteriyolojik Analizler İçin Aylık Numune Alma ve Analiz Sıklığı

Sistemden Su Alan Numune Sayısı1)

Nüfus
2000’e kadar 1
2001-5000 2
5001-10000 3-5
10001-50000 6-30
50001-100000 31-50
100001-500000 51-80
500001 - 1000000 81 - 120
1000001 - 2000000 121 - 160
Fazla olan her bir milyon Önceki grup üst sınır
için + 50
1) Sistemden alınacak numunelerin, ayın hangi
zamanlarında ve sistemin nerelerinden alınacağı,
sistemin özellikleri ve sistemden su alan nüfusun
yerleşim durumuna bağlı olarak yapılır.

11
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

2.1.3 - Numunelerin Muhafazası ve Korunması

Numunelerin muhafazası ve korunmasında TS 5106’daki kurallar dikkate alınmalıdır.

2.2 - MUAYENELER

2.2.1 - Organoleptik Özellik Muayenesi

Sular, suyun bulunduğu yerde en az 5 kişi tarafından koklanarak, tadılarak muayene edilir. Çürük,
yosun, küf, hidrojen sülfür, amonyak, bataklık vb. kokular, acı, ekşi, tuzlu, buruk ve diğer bozuk bir tat
bulunup bulunmadığı ve tortu olup olmadığı tespit edilir.

Numunenin alındığı yerde 5 kişi bulunamadığı takdirde, numune ağzı sıkıca kapatılabilen bir cam
kaba alınır ve mümkün olan en kısa zamanda laboratuvara getirilir. En az 5 kişi tarafından muayene
edilir.

Kaynak sularının beslendiği ve kaptaj yapıldığı yerler suyu her türlü kirlenmelerden koruyacak şekilde
yapılmış olmalıdır. İşletme bölgesine hayvan girişi ve kaynak suyuna diğer suların karışması
önlenmelidir.

Sonuçların Madde 1.2.1’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.2.2 - Ambalâj Muayenesi

Su ambalâjları bakılarak ve hacimleri ölçülerek kontrol edilir. Bulunan sonuçların Madde 3’e uygun
olup olmadığına bakılır.

2.3 - DENEYLER

2.3.1 - Genel Kurallar

− Deneylerde ve çözeltilerin hazırlanmasında damıtık su veya buna eşdeğer saflıkta su
kullanılmalıdır. (TS ISO 3696)

− Kullanılan bütün reaktifler analitik saflıkta olmalıdır.

− Bütün tayinler en az iki numune ile ve paralel olarak yapılmalıdır.

− Deney hata sınırları içerisinde birbirine uyarlı sonuçlar veren iki paralel tayinin aritmetik ortalaması
sonuç olarak kabul edilmelidir.

− Standard çözeltiler; deney metotlarında verilen konsantrasyon aralıklarında hazırlanmalı ve tayin

edilen maddenin numunedeki miktarı bu aralığa ayarlanmalıdır. Bu amaçla, gerektiğinde numune
deriştirilmeli veya seyreltilmelidir.

− Deneylerde kullanılan ve deney metotlarında nasıl hazırlanacağı belirtilmeyen ayarlı çözeltiler TS

545’e, standard çözeltiler TS 546’ya, indikatör çözeltileri ise TS 2104’e göre hazırlanmalıdır. Ayarlı
çözeltilerin konsantrasyonlarının bu standardda belirtilenden farklı olması halinde, deney
sonuçlarının hesaplanmasında gerekli düzeltmeler yapılmalıdır.

2.3.2 - Fizikokimyasal Özelliklerin Tayini

2.3.2.1 - Sıcaklık Tayini

Suyun sıcaklığı 0,5°C yaklaşımla ölçüm yapılabilen bir termometre kullanılarak numunenin alındığı
yerde ölçülür. Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.2.2 - pH Tayini
Suyun pH değeri TS 3263’e göre tayin edilir. Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.2.3 - Renk Tayini

Suyun rengi TS 6392’ye göre tayin edilir. Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına
bakılır.

12
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

2.3.2.4 - Bulanıklık Tayini

2.3.2.4.1 - Prensip
Bulanıklık bulanıklığı konsantrasyonuyla doğrusal olarak değişen ve uygun süspansiyon meydana
getirebilen bir maddenin değişik konsantrasyonlardaki süspansiyonları ile numunenin doğrudan
karşılaştırılmasıyla veya kolorimetrik olarak tayin edilir.

2.3.2.4.2 - Cihaz ve Malzemeler

2.3.2.4.2.1 - Genel Laboratuvar Malzemeleri

2.3.2.4.2.2 - Spektrofotometre
Yaklaşık 420 nm dalga boyunda ölçüm yapılabilen ve optik hücrelerinin ışık yolu 1 cm veya daha uzun
olan, veya

2.3.2.4.2.3 - Filtreli Fotometre

Maksimum geçirgenliği yaklaşık 420 nm dalga boyunda olan filtre takılmış ve optik hücrelerinin ışık
yolu 1 cm veya daha uzun olan, veya

2.3.2.4.2.4 - Nessler Tüpleri, 50 ml’lik, uzun tip

2.3.2.4.3 - Reaktifler

2.3.2.4.3.1 - Bulanıklığı Giderilmiş Su

Bir miktar damıtık su, gözenekleri 100 nm’den küçük olan bir membran filtreden süzülür ve ilk 200
ml’lik süzüntü atılır.

NOT - 100 nm veya daha küçük gözenekli membran filtre mevcut değilse, damıtık su doğrudan
kullanılmalı veya mevcut en sık gözenekli süzgeç kağıdından süzülmelidir. Bu durumda,
deney sonuçları verilirken, deneyde kullanılan suya uygulanan işlemler belirtilmelidir.

2.3.2.4.3.2 - Stok Süspansiyon, 400 birimlik.

Çözelti Ι: 1,000 g hidrazinyum sülfat [(NH2)2.H2SO4], 100 ml’lik ölçülü balonda, bulanıklığı giderilmiş
suda (Madde 2.3.2.4.3.1) çözülür, işaret çizgisine kadar seyreltilir ve iyice karıştırılır.

Çözelti ΙΙ:10.00 g hekzametilentetramin [(CH2)6.N4], 100 ml’lik ölçülü balonda, bulanıklığı giderilmiş
suda çözülür, işaret çizgisine kadar seyreltilir ve iyice karıştırılır.

100 ml’lik ölçülü balona, 5,0 ml Çözelti Ι ve 5,0 ml Çözelti ΙΙ konulur ve iyice karıştırılır. 25 °C ± 3 °C’da
24 saat bekletilir. Sonra işaret çizgisine kadar seyreltilir ve iyice karıştırılır. Elde edilen bu stok
süspansiyonun bulanıklık şiddeti 400 birimdir.

Çözelti Ι, Çözelti ΙΙ ve stok süspansiyon hazırlandıktan sonra bir ay süreyle kullanılabilir.

2.3.2.4.3.3 - Standard Süspansiyon, 100 birimlik.

Stok süspansiyondan (Madde 2.3.2.4.3.2) 25,0 ml alınır, 100 ml’lik ölçülü balonda su ile işaret
çizgisine kadar seyreltilir ve iyice karıştırılır.

2.3.2.4.3.3.1 - Kaolen Süspansiyonu

Yaklaşık 5 g kaolen 1 litre suya ilave edilir, iyice çalkalandıktan sonra 24 saat dinlendirilir. Dipte
toplanan katı kısım karıştırılmadan, üst kısımdaki süspansiyon başka bir balona aktarılır.
Süspansiyonun dayanıklılığını artırmak için 1 litre süspansiyona 1 g cıva (ΙΙ) klorür (HgCl2) ilave edilir
ve iyice karıştırılır. Bu süspansiyon, her ay en az bir defa kontrol edilmeli ve önceki deneylerle aynı
sonuçlar elde edilebildiği takdirde kullanılmalıdır.

NOT - Kaolen süspansiyonu, deneyin yapıldığı lâboratuvarda hidrazinyum sülfat ve

hekzametilentetramin yoksa standard süspansiyon olarak kullanılır.

13
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

2.3.2.4.4 - İşlem

2.3.2.4.4.1 - Kalibrasyon Süspansiyonlarının Hazırlanması

9 adet Nessler tüpüne sırası ile Çizelge 11’de gösterilen hacimlerde standard süspansiyon (Madde
2.3.2.4.3.3) konulur. Bulanıklığı giderilmiş su ile işaret çizgisine kadar seyreltilir ve iyice karıştırılır.

ÇİZELGE 11 - Kalibrasyon Süspansiyonlarının Hazırlanmasında Kullanılacak Standard Süspansiyon

Miktarları

Standard Süspansiyonun Bulanıklık Şiddeti,

Hacmi, ml Birim
0,0 0
2,5 5
5,0 10
7,5 15
10,0 20
12,5 25
15,0 30
17,5 35
20,0 40

2.3.2.4.4.2 - Spektrofotometrik Ölçmeler

Spektrofotometre (Madde 2.3.2.4.2.2), bulanıklığı giderilmiş su ile sıfır absorbansa ayarlanır. Bu
işlemden sonra her bir kalibrasyon süspansiyonun absorbansı, sırası ile, yaklaşık 420 nm dalga
boyunda ölçülür.

2.3.2.4.4.3 - Kalibrasyon Eğrisinin Çizilmesi

Her bir kalibrasyon süspansiyonunun absorbansı düşey eksene ve bu değere karşılık gelen bulanıklık
şidddeti birim cinsinden yatay eksene işaretlenerek bir kalibrasyon eğrisi çizilir.

2.3.2.4.4.4 - Tayin

2.3.2.4.4.4.1 - Nessler Tüpleri İle Tayin

50 ml numune bir Nessler tüpüne konularak, beyaz bir zemin üzerine sıralanan ve alt-üst edilerek iyice
karıştırılmış kalibrasyon süspansiyonlarıyla karşılaştırılır.

2.3.2.4.4.2 - Spektrofotometrik veya Fotometrik Tayin

Uygun miktarda numune kuru bir optik hücreye alınarak yaklaşık 420 nm dalda boyunda absorbansı
ölçülür.

Numunenin absorbansı, bulanıklık şiddeti 40 birim olan kalibrasyon süspansiyonunun absorbansından

fazla ise, numune uygun oranda seyreltilir.

2.3.2.4.5 - Hesaplama ve Sonuçların Gösterilmesi

Deney numunesinin bulanıklık şiddeti;
- Nessler tüpleri ile tayinde, numunenin bulanıklık şiddetine uygun kalibrasyon süspansiyonunun
bulanıklık birimi, veya
- Spektrofotometrik tayinde, kalibrasyon eğrisi yardımıyla bulunan bulanıklık birimi,
olarak birim cinsinden verilir.

Numune seyreltilmiş ise, bulunan değer seyreltme faktörü ile çarpılır.

Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.2.5 - İletkenlik Tayini

Suyun iletkenliği TS 9748 EN 27888’e göre tayin edilir. Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup
olmadığına bakılır.

2.3.2.6 - Klorür Tayini

Klorür tayini TS 4164’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına bakılır.

14
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

2.3.2.7 - Serbest Klor Tayini

Serbest klor tayini TS 5489’a göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.2.8 - Sülfat Tayini

Sülfat tayini TS 5095’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.2.9 - Kalsiyum Tayini

Kalsiyum tayini TS 6228’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.2.10 - Magnezyum Tayini

Magnezyum tayini TS 6228’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.2.11 - Sodyum Tayini

Sodyum tayini TS 4530’a göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.2.12- Potasyum Tayini

Potasyum tayini TS 4530’a göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.2.13 - Alüminyum Tayini

Alüminyum tayini TS 3662’ye göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.2.14 - Kurutma Kalıntısı Tayini

2.3.2.14.1 - Cihaz ve Malzemeler

2.3.2.14.1.1 - Genel Lâboratuvar Malzemeleri

2.3.2.14.1.2 - Buharlaştırma Kabı, yaklaşık 250 ml’lik, platin, nikel, porselen, silisyum vb. den yapılmış.

2.3.2.14.1.3 - Desikatör

2.3.2.14.1.4 - Etüv, sıcaklığı (180±5)°C’da tutulabilen

2.3.2.14.2 - İşlem
(100-250) mg kalıntı verebilecek miktarda yaklaşık 200 ml-500 ml numune, önceden (180±5)°C’da
sabit tartıma getirilmiş buharlaştırma kabına konularak buhar banyosunda kuruluğa kadar
bularlaştırılır. Numunenin tamamı buharlaştırma kabına bir defada konulamaz ise, buharlaştırma
neticesinde hacim azaldıkça numunenin kalan kısmı ilâve edilir. Buharlaştırma kabı ve muhtevası,
daha sonra (180±5)°C’daki etüvde kurutulur, desikatörde soğutulur ve tartılır. Kurutma, soğutma ve
tartma işlemlerine sabit tartıma ulaşılıncaya kadar devam edilir.

2.3.2.14.3 - Hesaplama ve Sonuçların Gösterilmesi

Kurutma kalıntısı (K), mg/A olarak aşağıdaki formülle hesaplanır:

m1 − m 0
K= x1000
V

Burada;

mo = Buharlaştırma kabının kütlesi, mg

m1 = Kurutma işleminden sonra buharlaştırma kabı ve kalıntının kütlesi, mg
V = Numunenin hacmi, ml
dir.

15
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

Bulunan sonucun Madde 1.2.2’ye uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.3 - Suda Fazla Miktarda Bulunması İstenmeyen Maddelerin Tayini

2.3.3.1 - Nitrat Tayini

Nitrat tayini TS 3308’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.3.2 - Nitrit Tayini

Nitrit tayini TS 7526 EN 26777’ye göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.3.3 - Amonyum Tayini

Amonyum tayini TS 7159’a göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.3.4 - Kjeldahl Azotu Tayini

Kjeldahl azotu tayini TS 7924’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.3.5 - Permanganat İndeksi Tayini

Permanganat indeksi tayini TS 6288’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup
olmadığına bakılır.

2.3.3.6 - Kloroformla Ekstrakte Edilebilen Maddelerin Tayini

Bu metotla ancak aktif karbonda adsorplanabilen ve aktif karbondan kloroform ile ekstrakte edilebilen
organik madde muhtevası tayin edilebilir. Metodun uygulanabilirliği ve duyarlığı aktif karbon
kolonundan geçirilen suyun miktarına bağlıdır.

Bu deney TS 2789’a göre kimyasal oksijen ihtiyacı 3,5 mg O2/A den fazla organik ve yükseltgenebilen
inorganik maddeler eşdeğeri gösteren sulara uygulanır.

2.3.3.6.1 - Prensip
Aktif karbon çoğu organik maddeleri adsorplar. Belirli hacimde su aktif karbon kolonundan geçirilerek,
aktif karbonun adsorplayabildiği organik maddeler kolonda tutulurlar. Kolondan alınan organik madde
yüklü aktif karbon uygun şartlarda kurutulduktan sonra, Soxhlet cihazında kloroform ile ekstrakte edilir.
Kloroform, darası belli küçük bir beherde kuruluğa kadar buharlaştırılır. Numunedeki kloroform
ekstraktı muhtevası kalıntı tartılarak tayin edilir.

Bu metotla toplam organik madde muhtevası tayin edilemez. Çünkü organik maddelerin tamamı aktif
karbon tarafından adsorplanamayabilir ve aktif karbonun adsorpladığı organik maddelerin tamamı da
kloroform ile ekstrakte edilemeyebilir.

2.3.3.6.2 - Cihaz ve Malzemeler

2.3.3.6.2.1 - Genel Lâboratuvar Malzemeleri

2.3.3.6.2.2 - Adsorpsiyon Kolonu

Şekil 1.a ve Şekil 1.b’de bu deney için uygun bir kolon gösterilmiştir. Bu kolon yerine aynı imkanları
sağlayan başka kolonlar da kullanılabilir. Şekilde gösterilen adsorpsiyon kolonu aşağıdaki kısımlardan
meydana gelmiştir.
− Cam boru (a), borosilikat camdan, çapı 7,62 cm ve uzunluğu 45,72 cm
− Asbest contalar (b), iki adet, 7,62 cm’lik boru için
− Flanşlar ( c ), iki adet, 7,62 cm’lik boru için.
− Sızdırmaz contalar ( d ), iki adet, kauçuktan yapılmış, 0,635 cm kalınlığında, muhafazası 0,953 cm
derinliğinde dar ve uzun yivli ve 7,62 cm delikli. Flanşa uyacak şekilde 0,794 cm çapında üç delikli.
− Paslanmaz çelikten yapılmış elekler ( e ), iki adet, 0,259 mm göz açıklığında, 9,525 cm çapında ve
15,875 cm çapında.

16
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

− Pirinc levhalar ( f ), iki adet, 0,476 cm x 1,905 cm, nipelin merkezdeki deliğe yerleştirilmesine
uygun.
− Sızıntıları önlemek için levhanın içine daire şeklinde yiv (derinliği ve genişliği 0,159 cm ve çapı
8,573 cm) açılmış. Flânşla çakışacak şekilde 0,794 cm çapında üç delikli.
− Galvanize nipeller (g), iki adet, 1,905 cmx7,62 cm. Adsorpsiyon kolonuna ve sisteme tutturulmak
için iki ucuna yiv açılmış.
− Alüminyum civatalar ve vidalar ( h ), 6 adet, 0,794 cm x 5,08 cm. Adsorpsiyon kolonunu tutturmak
için.

2.3.3.6.2.3 - Ekstraksiyon Düzeneği, Şekil 2

- Soxhlet cihazı, 3 litrelik damıtma balonu olan
- Ceketli ısıtıcı, 3 litrelik.

2.3.3.6.2.4 - Elektrikli Isıtıcı

2.3.3.6.2.5 - Basınç Kontrol Valfi, gösterge basıncı 275,6 kPa

2.3.3.6.2.6 - Akış Kontrol Valfi, 1 litre/dakika’ya kadar besleme yapabilen.

2.3.3.6.2.7 - Su Sayacı, 1,59 cm’lik, ev tipi.

2.3.3.6.2.8 - Cam pamuğu

Kullanılmadan önce Soxhlet cihazına konulur ve bir kaç defa sifon yapılarak kloroform (Madde
2.3.3.6.3.2) ile ekstrakte edilir ve organik maddeler uzaklaştırılır.

2.3.3.6.3 - Reaktifler

2.3.3.6.3.1 - Aktif Karbon, 1,54 mm - 0,810 mm ve 0,365 mm tane iriliğinde

Bu deneyde kullanılacak aktif karbonun, kullanılmadan önce kirlilik deneyi yapılmalıdır. Bunun için
önce Soxhlet cihazının yan kolonu 154 mm - 0,810 mm’ lik aktif karbon ile doldurulur ve kloroform
(Madde 2.3.3.6.3.2) ile ekstrakte edilir. Ekstraksiyon işlemi tamamlandıktan sonra, damıtma
balonundaki kloroform damıtılır. Kalıntı kurutulduktan sonra tartılır ve kütlesi kaydedilir. Sonra aynı
şekilde 0,365 mm’ lik karbon Soxhlete konulur ve ekstrakte edilir. Kalıntı kurutulur ve tartılır.

1,54 mm - 0,810 mm’lik aktif karbonun kalıntısı 40 mg ve 0,365 mm’lik aktif karbonun kalıntısı 20 mg
dan az ise, bu aktif karbon kısımlarının alındığı ambalajlardaki aktif karbonlar bu deneyde kullanılabilir.

2.3.3.6.3.2 - Kloroform (CHCI3)

Kullanılmadan önce damıtılmalıdır. 1 litre kloroformdan, damıtma balonunda geriye kalan 30-40 ml’lik
kısım damıtılmamalı ve bu kısım atılmalıdır.

2.3.3.6.4 - İşlem

2.3.3.6.4.1 - Adsorpsiyon Düzeneğinin Hazırlanması, Şekil 1.a ve Şekil 1.b

Cam borunun alt bağlantıları yapıldıktan sonra, adsorpsiyon düzeneğine monte edilir. Bağlantıların
sızdırmaz bir şekilde yapılmasına dikkat edilmelidir. Cam borunun içine 11,43 cm yüksekliğinde 1,54
mm - 0,810 mm’lik, 22,86 cm yüksekliğinde 0,360 mm’lik ve son olarak 11,43 cm yüksekliğinde 1,54
mm - 0,810 mm’lik aktif karbon doldurulur. Boşluk kalmaması için, aktif karbon doldurulurken kolon
hafifçe titretilmelidir. Boşlukları gidermek için aktif karbon bastırılmalıdır. Cam borunun üst bağlantıları
da tamamlandıktan sonra adsorpsiyon düzeneği deneye hazır hale getirilmiş demektir.
− Düzeneğin bağlantıları yapılırken organik kirleticilerden kaçınmak gerekir. Bu amaçla, boru
bağlantılarında sızdırmazlığı temin için politetrafloroetilen (PTFE) şerit veya sülüğen (kırmızı
kurşun oksit) tozu ile su karışımından hazırlanmış bulamaç kullanılmalıdır. Bağlantılar yapılmadan
önce sırasıyla gaz yağı ve deterjanla temizlenmeli ve sonra damıtık su ile durulanmalıdır.
− Numunenin Kolondan Geçirilmesi
İnce aktif karbon tanelerinin sürüklenmesini önlemek için, kolondan önce yavaş olarak birkaç
dakika su geçirilir. Su sayacının çalışıp çalışmadığı kontrol edilir. Sonra istenen akış hızına
ayarlanır. Yaklaşık dakikada 1 litre hızla 1000 litre civarında su geçirilir. Akış hızındaki küçük
değişiklikler dikkate alınmayabilir.

17
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

2.3.3.6.4.2 - Aktif Karbonun Kurutulması

Yeterli miktarda su geçirildikten sonra adsorpsiyon kolonunun alt ve üst bağlantıları sökülerek cam
boru düzenekten ayırılır. Borunun içindeki organik madde yüklü aktif karbon, kurutmak için bir bakır
veya cam tepsi üzerine ince bir tabaka halinde yayılır. Islak aktif karbonla reaksiyona girdikleri için
alüminyum veya galvanize metallerden yapılmış tepsiler kullanılmamalıdır.

Aktif karbon temiz bir ortamda kurutulur. Organik buharlardan ve diğer kirletici kaynaklardan
korunmalıdır. Aktif karbonun daha kısa sürede kurutulması için tepsinin üzerinden 35°C-40°C’da sıcak
hava geçirilir. Daha sıcak hava gönderilmemelidir. Kurutma sırasında uçuşma olmamasına dikkat
edilmelidir. Aktif karbon, kullanılmamış aktif karbon görünümünü alıp, serbestçe akabilir duruma
gelince kurumuş kabul edilir. Biraz nem kalsa bile daha sonraki işlemler sırasında kaybolacaktır.
Kurutulmuş karbon, kloroform ile ekstraksiyon işlemine hazırdır. Hemen ekstraksiyona başlanmayacak
ise, hava almayacak şekilde kapağı sıkıca kapatılabilen bir kapta saklanmalıdır.

2.3.3.6.4.3 - Aktif Karbonun Kloroformla Ekstraksiyonu

Soxhlet cihazının, aktif karbonun konulacağı yan kolonun dibindeki delikli cam disk kaldırılır. İnce
taneli aktif karbonun kaynama balonuna geçmesini engelemek için ince bir tabaka halinde cam
pamuğu yerleştirilir. Üzerine organik madde yüklü aktif karbonun tamamı doldurulur. Aktif karbonun üst
seviyesine kadar oldukça hızlı bir şekilde kloroform doldurulur. Sifon hareketi başlayana kadar
kloroform ilavesine devam edilir. Sifon hareketi tamamlandıktan sonra ekstraksiyon kolonu tekrar
kloroform ile doldurulur. Kaynama kolonuna yeterli miktarda cam boncuk veya başka malzemeden
yapılmış kaynama taşı konulur. Soğutma suyu akışı başlatıldıktan sonra, ısıtıcı çalıştırılır. Ekstraksiyon
işlemi sırasında ve ilk sifon hareketinden sonra aşırı ısınmaları ve sıçramaları önlemek için destilasyon
balonu hafifçe sallanmalıdır. Ekstraksiyon ünitesi kendiliğinden sifon hareketi yapmayabilir. Düzenli
sifonlama gerekli olmamakla beraber, ekstraksiyon kolonuna basınç uygulanarak sifon hareketi
başlatılır. 35 saat süreyle ekstraksiyon işlemine devam edilir.

Ekstraksiyon işlemi tamamlandıktan sonra, sifon hareketi yaptırılarak kolondaki kloroform destilâsyon
kolonuna geçirilir. Damıtma balonu Soxhlet düzeneğinden ayrılır. Aşırı ısıtmamaya dikkat edilerek,
balonda yaklaşık 250 ml kloroform kalana kadar damıtılır. Damıtma ürünü cam pamuğu üzerinden
kantitatif olarak 300 ml’lik bir erlene süzülür. Bir buhar banyosu üzerinde 15 ml-20 ml kalana kadar
buharlaştırılır. Hızlı buharlaştırmanın temini için erlene temiz hava gönderilebilir. Darası alınmış,
kütlesi mümkün olduğu kadar az olan küçük bir behere, tüpe veya şişeye kantitatif olarak aktarılır.
Kapağı açık tutularak kuruluğa kadar buharlaştırılır. Bu sırada ısıtılmamalıdır. Kapta kloroform kalıp
kalmadığı koklanarak anlaşılır. Tamamen kurutmak yerine, organik madde kayıplarını önlemek için
eser miktarda kloroformun kalması tercih edilir.

2.3.3.6.5 - Hesaplama ve Sonuçların Gösterilmesi

Sudaki kloroformla ekstrakte edilebilen maddeler (C), mg/A cinsinden aşağıdaki formül ile hesaplanır:

m − (n / 2)
C=
V

Burada;
m = Toplam kalıntı kütlesi mg
V = Şekil 1.a’daki sistemin su sayacından okunan ve aktif korbon kolonundan geçen toplam numune
hacmi, A
n = Deneyde kullanılan her iki tane iriliğindeki aktif karbon ambalâjlarından alınan kısımların, kloroform
ile ekstraksiyonları neticesinde elde edilen kalıntı kütlelerinin toplamı, mg
dır.

Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.3.7 - Çözünmüş veya Emülsifiye Hidrokarbonların Tayini

Çözünmüş veya emülsifiye hidrokarbonların tayini TS 9093’e göre yapılır.

Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

18
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

2.3.3.8 - Fenol Tayini

2.3.3.8.1 - Prensip
Numunenin damıtılmasıyla uçucu olmayan maddelerden ayrılan fenoller, 7,9±0,1 pH değerinde,
4-aminoantipirinle renkli kompleks meydana getirir. Renkli kompleks sulu çözeltiden kloroform (CHCI3)
ile ekstrakte edilir ve 460 nm dalga boyunda absorbansı ölçülür.

Bu metotla 1,0 µg/A’den daha fazla fenol konsantrasyonu tayin edilebilir.

2.3.8.2 - Cihaz ve Malzemeler

2.3.3.8.2.1 - Genel Lâboratuvar Malzemeleri

2.3.3.8.2.2 - Spektrofotometre
Yaklaşık 460 nm dalga boyunda ölçüm yapılabilen ve optik hücrelerinin ışık yolu (1-10) cm olan.

2.3.3.8.2.3 - Süzme Hunileri, Buchner tipi

2.3.3.8.2.4 - Süzgeç Kâğıdı

Buchner tipi süzme hunileri ve susuz sodyum sülfat yerine, kloroform ekstraktının süzülmesi amacıyla
kullanılabilir.

2.3.3.8.2.5 - pH metre

2.3.3.8.2.6 - Ayırma Hunileri, 1000 ml’lik, cam kapaklı, politetrafloroetilen (PTFE) musluklu

2.3.3.8.3 - Reaktifler
Bütün reaktifler fenol ve klor ihtiva etmeyen damıtık su ile hazırlanmalıdır.

2.3.3.8.3.1 - Stok Fenol Çözeltisi

1,00 g fenol, taze kaynatılmış ve soğutulmuş suda çözülür ve 1000 ml’ye seyreltilir. Bu çözeltinin
konsantrasyonu aşağıda belirtildiği şekilde belirlenir:
500 ml’lik cam kapaklı bir erlendeki 100 ml suya 50,0 ml stok fenol çözeltisi ve 10,0 ml 0,1 N bromat
bromür çözeltisi ilave edilir. Hemen 5 ml konsantre hidroklorik asit katılır ve dikkatlice karıştırılır.
Serbest bromdan kaynaklanan kahverengi renk kaybolursa, daimi renk elde edilinceye kadar 10,0
ml’lik kısımlar halinde bromat-bromür çözeltisi ilâve edilir. Erlenin kapağı kapatılır ve 10 dakika
bekletilir, sonra yaklaşık 1 g potasyum iyodür ilâve edilir. Stok fenol çözeltisinin litrede 1000 mg fenol
ihtiva etmesi halinde genellikle bromat-bromür çözeltisinden 10 ml’lik dört kısım yeterlidir.

Tamamen aynı şartlarda, damıtık su ve 10,0 ml 0,1 N bromat-bromür çözeltisi kullanılarak bir tanık
çözelti hazırlanır. Tanık çözelti ve stok fenol çözeltisi kullanılarak hazırlanan çözelti (fenol çözeltisi),
0,025 N sodyum tiyasülfat çözeltisi ile nişasta indikatör çözeltisi varlığında titre edilir.

Stok fenol çözeltisinin konsantrasyonu ( C ), mg fenol/A olarak aşağıdaki formülle hesaplanır.

C = 7,842 [(V xV ) − V ]
1 2 3

Burada;
V1= Tanık çözeltinin titrasyonunda harcanan tiyosülfat çözeltisi hacmi, ml
V2= Fenol çözeltisine ilave edilen bromat-bromür çözeltisi hacminin onda biri, ml
V3= Fenol çözeltisinin titrasyonunda harcanan tiyosülfat çözeltisinin hacmi, ml
dir.

2.3.3.8.3.2 - Ara Stok Fenol Çözeltisi, 10,0 µg fenol/ml’lik

10,0 ml stok fenol çözeltisi, taze kaynatılmış ve soğutulmuş su ile 1000 ml’ye seyreltilir. Bu çözelti
kullanılacağı gün hazırlanmalıdır.

19
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

2.3.3.8.3.3 - Standard Fenol Çözeltisi, 1,0 µg fenol/ml’lik

50,0 ml ara stok çözeltisi, taze kaynatılmış ve soğutulmuş su ile 500 ml’e seyreltilir. Bu çözelti
hazırlandıktan sonra 2 saat içinde kullanılmalıdır.

2.3.3.8.3.3 - Bromat-Bromür Çözeltisi, 0,10 N

2,784 g susuz potasyum bromat (KBrO3) suda çözülür, 10 g potasyum bromür (KBr) kristali ilâve edilir,
çözülür ve 1000 ml’ye seyreltilir.

2.3.3.8.3.4 - Hidroklorik Asit, konsantre, yaklaşık ρ=1,19 g/ml

2.3.3.8.3.5 - Sodyum Tiyosülfat Çözeltisi, 0,025 N, ayarlı

6,205 g sodyum tiyosülfat (Na2S2O3 5 H2O) suda çözülür, 1,5 ml 6 N sodyum hidroksit (NaOH)
çözeltisi veya 0,4 g katı sodyum hidroksit (NaOH) ilâve edilir, 1000 ml’ye seyreltilir ve ayarlanır.

2.3.3.8.3.6 - Nişasta İndikatör Çözeltisi

Sulu çözelti veya nişasta tozu karışımı kullanılabilir.

Sulu çözelti hazırlamak için 2 g çözünebilir nişasta ve koruyucu olarak 0,2 g salisilik asit, 100 ml sıcak
suda çözülür.

2.3.3.8.3.7 - Amonyak Çözeltisi, 0,5 N

35 ml konsantre amonyak su ile 1 litreye seyreltilir.

2.3.3.8.3.8 - Fosfat Tampon Çözeltisi

104,5 g K2HPO4 ve 72,3 g KH2PO4 suda çözülür ve 1 litreye seyreltilir. pH değeri 6,8 olmalıdır.

2.3.3.8.3.9 - 4- Aminoantipirin Çözeltisi

2,0 g 4-aminoantipirin suda çözülür ve 100 ml’ye seyreltilir. Bu çözelti kullanılacağı gün
hazırlanmalıdır.

2.3.3.8.3.10 - Potasyum Ferrisiyanür Çözeltisi

8,0 g potasyum ferrisiyanür [K3Fe (CN6] suda çözülür ve 100 ml’ye seyreltilir.

Çözelti gerekirse süzülür ve kahverengi renkli cam şişede muhafaza edilir. Bu çözelti hazırlandıktan
sonra bir hafta süreyle kullanılabilir.

2.3.3.8.3.11 - Kloroform (CHCI3)

2.3.3.8.3.12 - Sodyum Sülfat (Na2SO4), susuz, granül halinde.

2.3.3.8.3.13 - Potasyum İyodür (KI), kristal

2.3.3.8.4 - İşlem
500 ml numune veya 50 µg’dan daha fazla fenol ihtiva etmeyecek miktarda ( V ml) 500 ml’ye
seyreltilmiş numune 1 litrelik bir behere konulur (numune çözeltisi). 500 ml damıtık su (tanık çözelti) ve
5,10,20,30,40 ve 50 µg fenol ihtiva edecek şekilde 500 ml’lik fenol standard çözeltileri (kalibrasyon
çözeltileri) hazırlanır.

Numune çözeltisi, tanık çözelti ve kalibrasyon çözeltilerine aşağıdaki işlemler uygulanır:

Çözeltiye, 12,0 ml 0,5 N amonyak çözeltisi ilâve edilir ve fosfat tampon çözeltisi ile pH değeri 7,9±0,1’a
ayarlanır. Yaklaşık 10 ml fosfat tampon çözeltisi gereklidir. Çözelti 1 litrelik ayırma hunisine aktarılır,
3,0 ml aminoantipirin çözeltisi ilâve edilir, iyice karıştırılır, 3,0 ml potasyum ferrisiyanür çözeltisi ilave
edilir, iyice karıştırılır ve renk gelişimi için 3 dakika bekletilir. Çözelti berrak ve açık sarı renkli olmalıdır.
Çözelti; 1-5 cm’lik hücreler için 25 ml, 20 cm’lik hücre için 50 ml çözelti kullanılarak, CHCI3 ile hemen
ekstrakte edilir. Ayırma hunisine yukarıda belirtilen CHCI3 miktarının yarısı ilâve edilir ve en az 10 defa
çalkalanır, CHCI3’ün ayrılması için beklenir ve kloroform fazı ayrılır. Kloroformun kalan kısmı ayırma

20
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

hunisine ilave edilir, 10 defa daha çalkalanır ve kloroformun ayrılması için tekrar beklenir ve kloroform
fazı ayrılır. Her bir kloroform ekstraktı süzgeç kağıdından veya 5 g susuz sodyum sülfat tabakası
bulunduran süzme hunisinden süzülür. Kurutulmuş ekstraktlar, absorbans ölçümü için temiz hücreler
içerisinde toplanır, daha fazla kloroform ilave edilmez.

Numunenin ve kalibrasyon çözeltilerinin absorbansı, tanık deney çözeltisine karşı 460 nm’de okunur.
Mikrogram fenol konsantrasyonuna karşı absorbans değerleri grafiğe geçirilir.

2.3.3.8.5 - Hesaplama ve Sonuçların Gösterilmesi

Numunedeki fenol ( F ), µg/A olarak, aşağıdaki formülle hesaplanır:

F=

Burada;
m = Kalibrasyon grafiğinden bulunan numunedeki fenol miktarı µg
V = Numunenin orijinal hacmi, ml
dir.

Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.3.9 - Bor Tayini

Bor tayini TS 8121’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.3.10 - Yüzey Aktif Maddelerin Tayini

Yüzey aktif maddelerin tayini TS 6550 EN 903’e göre yapılır. Bulunan değer, dodesil benzen sülfonik
asit sodyum tuzunun loril sülfata dönüşüm faktörü olan 0,79 ile çarpılır. Bulunan sonucun Madde
1.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.3.11 - Demir Tayini

Demir tayini TS 8087’ye göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.3.12 - Mangan Tayini

Mangan tayini TS 8090’a göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.3.13 - Bakır Tayini

Bakır tayini TS 6290’a göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.3.14 - Çinko Tayini

Çinko tayini TS 6290’a göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.3.15 - Fosfor Tayini

Fosfor tayini TS 4082’ye göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.3.16 - Florür Tayini

Florür tayini TS 4234’e göre tayin edilir. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.3.17 - Askıda Katı Madde Tayini

Askıda katı madde tayini TS 7094’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup
olmadığına bakılır.

2.3.3.18 - Baryum Tayini

Baryum tayini TS 4235’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.3.19 - Gümüş Tayini

Gümüş tayini TS 8089’a göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.4 - Toksik Maddelerin Tayini

21
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

2.3.4.1 - Arsenik Tayini

Arsenik tayini TS 8483’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.4’e uygun olup olmadığına bakılır.
2.3.4.2 - Kadmiyum Tayini
Kadmiyum tayini TS 6290’a göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.4’e uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.4.3 - Siyanür Tayini

Siyanür tayini TS 5974’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.4’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.4.4 - Krom Tayini

Krom tayini TS 8072’ye göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.4’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.4.5 - Civa Tayini

Civa tayini TS 2537’ye göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.4’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.4.6 - Nikel Tayini

Nikel tayini TS 6290’a göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.4’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.4.7 - Kurşun Tayini

Kurşun tayini TS 6290’a göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.4’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.4.8 - Antimon Tayini

Antimon tayini TS 4205’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.4’e uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.4.9 - Selenyum Tayini

Selenyum tayini TS 8088’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.4’e uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.4.10 - Pestisitler ve İlgili Ürünlerin Tayini

Organoklorlu insektisitler TS 2627’ye göre, poliklorlanmış bifeniller (PCB’ler) ISO 6468’e göre,
herbisitler ise TS 7699’a göre tayin edilir. Bulunan sonuçların Madde 1.2.4’e uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.5 - Mikrobiyolojik Özelliklerin Tayini

2.3.5.1 - Toplam Koliform Tayini

Toplam koliform tayini ISO 9308-1 ve ISO 9308-2’ye göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.5’e
uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.5.2 - Fekal Koliform Tayini

Fekal koliform tayini, ISO 9308-1 ve ISO 9308-2’ye göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.5’e
uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.5.3 - Fekal Streptokok Tayini

Fekal streptokok tayini ISO 7899-1 ve ISO 7899-2’ye göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.5’e
uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.5.4 - Sülfit İndirgeyen Klostridia Tayini

Sülfit indirgeyen klostridia tayini TS 8019 ve TS 8020’ye göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.5’e
uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.5.5 - Toplam Bakteri Sayısı Tayini

Toplam bakteri sayısı tayini TS 9924’e göre yapılır. Bulunan sonucun Madde 1.2.5’e uygun olup
olmadığına bakılır.

2.3.6 - Yumuşatılmış Sınıf 1 Sular İçin Gerekli Konsantrasyon Değerlerinin Tayini

2.3.6.1 - Toplam Sertlik Tayini

Suyun toplam sertliği TS 4474’e göre tayin edilir. Bulunan sonucun Madde 1.2.6’ya uygun olup
olmadığına bakılır.

22
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

2.3.6.2 - Alkalilik Tayini

Suyun alkaliliği TS 3790’a göre tayin edilir. Bulunan sonucun Madde 1.2.6’ya uygun olup olmadığına
bakılır.

2.3.7 - Radyoaktiflik Tayini

2.3.7.1 - Alfa Aktivitesi Tayini

Numunenin alfa aktivitesi, sintilasyon sayacı olan bir yerde (tercihen bir nükleer laboratuvarda) tayin
ettirilir. Bulunan sonucun Madde 1.2.7’ye uygun olup olmadığına bakılır.

2.3.7.2 - Beta Aktivitesi Tayini

Numunenin beta aktivitesi, Geiger sayacı olan bir yerde (tercihen bir nükleer laboratuvarda) tayin
ettirilir. Bulunan sonucun Madde 1.2.7’ye uygun olup olmadığına bakılır.

2.4 - DEĞERLENDİRME
Madde 2.1’e göre alınan numunelerin her biri için, Madde 2.2’ye göre yapılan muayenelerin
sonuçlarının Madde 1.2.1 ve Madde 3’e uygun olmaması ve Madde 2.3’de belirtilen deneyler
uygulandığında elde edilen sonuçların her birinin, Madde 1.2’de belirtilen müsaade edilebilecek
maksimum konsantrasyon değerinden fazla olması halinde numunenin alındığı parti standarda aykırı
sayılır.

2.5 - DENEY RAPORU

Deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:
− Deneyin yapıldığı yerin ve lâboratuvarın adı ile, deneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan
yetkililerin adları, görev ve meslekleri,
− Deney tarihi,
− Numunenin tanıtılması,
− Deneyde uygulanan standardların numaraları,
− Sonuçların gösterilmesi,
− Deney sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahzurlarını gidermek üzere alınan tedbirler,
− Uygulanan deney metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayene ve deneyde
yer almış olan işlemler,
− Standarda uygun olup olmadığı,
− Rapor tarih ve numarası.

3 - PİYASAYA ARZ
Sınıf 1 sular ambalâjsız olarak (dağıtım sistemleri ile), Sınıf 2 sular ise Madde 3.1’e uygun ambalâjlar
içerisinde piyasaya arz edilir.

3.1 - AMBALAJLAMA
Sınıf 2 sular plâstik (PVC, PET vb.), cam, polikarbonat, lamine karton gibi suyun fiziksel ve kimyasal
yapısını değiştirmeyen ve su ile etkileşmeyen ambalâjlar içerisinde piyasaya arz edilir.

3.2 - İŞARETLEME
Sınıf 2 suların konulduğu ambalâjlar üzerine en az aşağıdaki bilgiler silinmeyecek ve bozulmayacak
şekilde yazılmış olmalıdır.
− Firmanın kısa adı, adresi veya tescilli markası (ambalâjın kapaklı olması halinde bu bilgi kapağa da
yazılmalıdır.),
− Suyun kaynağının adı,
− Suyun hacmi (ml veya L olarak),
− Bu standardın işaret ve numarası (TS 266),
− Sağlık Bakanlığınca verilen ruhsatın tarih ve numarası,
− Suyun dolum ve son kullanma tarihleri (etiket veya ambalâjın uygun bir yerinde),
− Depolama şartları.
Bardak şeklindeki ambalâjlarda etiket bilgileri kapak üzerinde yer alır.

23
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

Birden fazla ambalâjın şeffaf bir malzeme ile (naylon vb.) kaplanması veya tekrar ambalâjlanması
durumunda etiket bilgileri tekrar yazılmayabilir.

4 - ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
Suyun bu standardda belirtilen özelliklere uygun olduğunu beyan eden satıcı, istendiğinde standarda
uygunluk beyannamesi vermek veya göstermek mecburiyetindedir.
Bu beyannamede suyun;
− Madde 1’deki özelliklere uygun olduğunun,
− Madde 2’deki deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun
belirtilmesi gerekir.

YARARLANILAN KAYNAKLAR
- 80/778/EEC Direktifi
- 91/692/EEC Direktifi
- Standard Methods for the Examination of Water and Waste Water, 1985
- Guidelines for Drinking Water Quality, WHO World Health Organization,
Geneva, 1993

24
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

Absorpsiyon kolonu

ŞEKİL 1a - Adsorpsiyon Düzeneği

ŞEKİL 1b - Adsorpsiyon Kolunu

(Şekil üzerinde yer alan harflere ilişkin açıklamalar Madde 2.3.3.6.2.2’de verilmiştir.)

25
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

ŞEKİL 2 - Ekstraksiyon Düzeneği

26
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

EK
(Bilgi İçin)

SU SERTLİĞİ ÖLÇÜM BİRİMLERİ ARASINDAKİ DÖNÜŞÜM ÇİZELGESİ

Fransız Sertlik Derecesi İngiliz Sertlik Derecesi Alman Sertlik Derecesi Miligram Ca Milimol Ca
Fransız Sertlik Derecesi 1 0,70 0,56 4,008 0,1
İngiliz Sertlik Derecesi 1,43 1 0,80 5,73 0,143
Alman Sertlik Derecesi 1,79 1,25 1 7,17 0,179
Miligram Ca 0,25 0,175 0,140 1 0,025
Milimol Ca 10 7 5,6 40,08 1

27
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

ATIF YAPILAN STANDARDLAR

(REFERENCES)
TS 545/Ekim 1967 “Ayarlı Çözeltilerin Hazırlanması”
Preparation of Standard Solutions for Volumetric Analysis”

TS 546/Ekim 1967 “Standard Çözeltilerin Hazırlanması”

“Preparation of Standard Solutions for Colorimetric Analysis”

TS 2104/Ekim 1975 “Belirteçler - Belirteç Çözeltileri Hazırlama Yöntemleri”

“Indicators - Methods of Preparation of Indicator Solutions”

TS 2536/Şubat 1977 “Suyun Analiz Metotları-Numune Alma”

“Methods for the Analysis of Water-Sampling”

TS 2537/Aralık 1987 “Suyun Analiz Metotları - Cıva Tayini - Alevsiz Atomik

Absorpsiyon Spektrofotometrik ve Ditizon Metotları”
“Methods for the Analysis of Water - Determination of Mercury -
Flameless Atomic Absorption Spectrophotometric and Dithizone
Methods”

TS 2627/Nisan 1994 “Su Kalitesi - Sularda Organoklorlu Pestisit Tayini - Gaz

Kromatografik Metot”
“Water Quality - Determination of Organochlorine Pesticides in
Water - Gas Chromatographic Method”

TS 2789/Nisan 1977 “Suyun Analiz Metotları-Kimyasal Oksijen Gereksinimi

Miktarının Tayini ”
“Methods for the Analysis of Water Determination of Chemical
Oxygen Demand”

TS 3263/Eylül 1978 “Suyun Analiz Metotları - pH Değerinin Tayini”

“Methods for Analysis of Water Determination of pH Value”

TS 3308/Şubat 1979 “Suyun Analiz Metotları - Nitrat Miktarı Tayini”

“Methods for the Analysis of Water Determination of the Nitrate
Content”

TS 3662/Eylül 1981 “Suyun Analiz Metotları-Alüminyum Miktarı Tayini-Ferron-

Ortofenantrolin Spektrofotometrik Metodu”
“Methods for the Analysis of Water Determination of the Aluminium
Content Ferron-Orthophenantroline Spectrophotometric Method”

TS ISO 3696/Nisan 1996 “Su - Analitik Laboratuvarında Kullanılan - Özellikler ve Deney

Metotları”
“Water for Analytical Laboratory Use - Specification and Test
Methods”

TS 3790/Eylül 1982 “Suyun Analiz Metotları-Asitlik veya Alkalilik Tayini-

Potansiyometrik Titrasyon Metodu”
“Methods for the Analysis of Water-Determination of Acidity or
Alkalinity Potentiometric Titration Method”

TS 4082/Aralık 1983 “Suyun Analiz Metotları - Fosfor Tayini - Kolorimetrik Askorbik

Asit, Amino İndirgeme ve Molibdovanadofosfat Metotları”
“Methods for the Analysis of Water Determination of Phosphorus
Content Colorimetric Ascorbic Acid Reduction Method, Colorimetric
Amino Reduction Method and Colorimetric Molybdovana
dophosphate Method”

29
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

TS 4164/Şubat 1984 “Suyun Analiz Metotları - Klorür Tayini - Merkürimetrik ve

Arjantimetrik Titrasyon Metotları ve Kolorimetrik Metot”
“Methods for the Analysis of Water - Determination of Chloride
Content - Mercurimetric and Argentimetric Titration Method and
Colorimetric Method”

TS 4205/Mart 1984 “Suyun Analiz Metotları-Antimon Tayini-Atomik Absorpsiyon

Metodu”
“Methods for the Analysis of Water-Determination of Antimony
Content-Atomic Absorption Method”

TS 4234/Nisan 1984 “Suyun Analiz Metotları - Florür Tayini - Fotometrik ve

Potansiyometrik Metotlar”
“Methods for the Analysis of Water - Determination of Fluoride
Content - Photometric and Potentiometric Methods”

TS 4235/Nisan 1984 “Suyun Analiz Metotları - Baryum Tayini - Alev Atomik

Absorpsiyon Spektrofotometrik Metot”
“Methods for the Analysis of Water - Determination of Barium
Content - Flame Atomic Absorption Spectrophotometric Method”

TS 4474/Nisan 1985 “Suyun Analiz Metotları-Sertlik Tayini-Hesaplama ve EDTA

Titrimetrik Analiz Metotları (Tadil:1986-11-11)”
“Methods for the Analysis of Water-Determination of Hardness
Calculation and EDTA Titrimetric Methods (Amendment:1986-11-
11)

TS 4530/Haziran 1985 “Suyun Analiz Metotları - Lityum, Sodyum, Potasyum Tayini -

Alev Fotometrik, Atomik Absorpsiyon Spektrofotometrik ve
Kolorimetrik Analiz Metotları”
“Methods for the Analysis of Water-Determination of Lithium,
Sodium, Potassium Content-Flame Photometric, Atomic Absorption
Spectrophotometric and Colorimetric of Analysis”

TS 5095/Mart 1987 “Suyun Analiz Metotları - Sülfat Tayini - Gravimetrik,

Türbitimetrik ve Titrimetrik Metotlar”
“Methods for the Analysis of Water - Determination of Sulfate
Content Gravimetric, Turbidimetric and Titrimetric Methods”

TS 5106/Mart 1987 “Su Kalitesi - Numune Alma - Kısım 3: Numunelerin Muhafaza

ve Taşınma Kuralları”
“Water Quality - Sampling - Part 3: Guidance of the Preservation
and Handling of Sampling”

TS 5489/Şubat 1988 “Su Kalitesi-Serbest Klor ve Toplam Klor Tayini-Kısım 1

N,N-Dietil-1,4-Fenilendiamin ile Titrimetrik Metot”
“Water Quality-Determination of Free Chlorine and Total Chlorine-
Part 1:Titrimetric Method Using N,N-Diethyl-1,4
Phenylenediamine”

TS 5974/Eylül 1988 “Suyun Analiz Metotları - Toplam Siyanür Tayini”

“Water Quality - Determination of Cyanide - Part 1 : Determination
of Total Cyanide”

TS 6228/Aralık 1988 “Su Kalitesi - Kalsiyum ve Magnezyum Tayini-Atomik

Absorpsiyon Spektrometrik Metot”
“Water Quality - Determination of Calcium and Magnesium Atomic
Absorption Spectrometric Method”

28
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

TS 6288/Ocak 1989 “Su Kalitesi - Permanganat İndeksinin Tayini”

“Water Quality - Determination of Permanganate Index”

TS 6290/Ocak 1989 “Su Kalitesi - Kobalt, Nikel, Bakır, Çinko, Kadmiyum ve Kurşun
Tayini - Alev Atomik Absorpsiyon Spektrometrik Metot”
“Water Quality - Determination of Cobalt, Nickel, Copper, Zinc,
Cadmium and Lead - Flame Atomic Absorption Spectrometric
Method”

TS 6392/Ocak 1989 “Su Kalitesi - Su Rengi Muayene ve Tayin Metotları”

“Water Quality - Examination and Determination of Colour”

TS 6550 EN 903/Mart 1996 “Su Kalitesi - Metilen Mavisi İndeksinin (MBAS) Ölçülmesiyle
Anyonik Yüzey Aktif Maddelerin Tayini”
“Water Quality - Determination of Anionic Surfactants by
Measurement of the Methylene Blue Index (MBAS)”

TS 7094/Mayıs 1989 “Su Kalitesi - Toplam Askıda Katı Madde Tayini”

“Water Quality - Determination of Total Suspended Matter”

TS 7159/Mayıs 1989 “Suyun Analiz Metotları - Amonyum Tayini - 1.Kısım : Manuel

Spektrofotometrik Metot”
“Water Quality - Determination of Ammonium - Part 1 : Manual
Spectrometric Method”

TS 7526 EN 26777/Nisan 1996 “Su Kalitesi - Nitrit Tayini - Moleküler Absorpsiyon

Spektrometrik
Metot”
“Water Quality - Determination of Nitrite - Molecular Absorption
Spectrometric Method”

TS 7699/Aralık 1989 “Suyun Analiz Metotları - Klorlanmış Fenoksi Asit

Herbisitlerinin Tayini - Gaz Kromatografik Metot”
“Methods for the Analysis of Water - Determination of Chlorinated
Phenoxy and Herbicides - Gas Choromatographic Method”

TS 7924/Şubat 1990 “Suyun Analiz Metotları - Azot Tayini - Selenyum İle

Parçalandıktan Sonra Kjeldahl Metodu”
“Water Quality - Determination of Kjeldahl Nitrogen - Method After
Mineralisation with Selenium”

TS 8019/Şubat 1990 “Su Kalitesi - Sülfit İndirgeyen Anaerob Bakteri (Clostridia)

Sporlarının Aranması ve Sayımı- Sıvı Besiyerinde
Zenginleştirme Metodu”
“Water Quality - Detection and Enumeration of the Spores of
Sulfite - Reducing Anaerobes (Clostridia) Part 1: Method by
Enrichment in a Liquid Medium”

TS 8020/Şubat 1990 “Su Kalitesi - Sülfit İndirgeyen Anaerob Bakteri (Clostridia)

Sporlarının Aranması ve Sayımı - Membran Filtrasyon
Metodu”
“Water Quality - Detection and Enumeration of the Spores of
Sulfite - Reducing Anaerobes (Clostridia) Part 2: Method by
Membrane Filtration”

TS 8072/Mart 1990 “Suyun Analiz Metotları - Krom Tayini - Alevsiz Atomik

Absorpsiyon Spektrofotometrik Metot”
“Methods for the Analysis of Water - Determination of Chromium
Content - Flameless Atomic Absorption Spectrophotometric
Method”

29
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

TS 8087/Mart 1990 “Suyun Analiz Metotları - Demir Tayini - Ekstraksiyondan

Sonra Alev Atomik Absorpsiyon Spektrofotometrik Metot”
“Methods for the Analysis of Water-Determination of Iron Content -
Flame Atomic Absorption Spectrophotometric Method After
Extraction”

TS 8088/Mart 1990 “Suyun Analiz Metotları - Selenyum Tayini - Alevsiz Atomik

Absorpsiyon Spektrofotometrik Metot”
“Methods for the Analysis of Water - Determination of Selenium
Content - Flameless Atomic Absorption Spectrophotometric
Method”

TS 8089/Mart 1990 “Suyun Analiz Metotları - Gümüş Tayini - Alevsiz Atomik

Absorpsiyon Spektrofotometrik Metot”
“Methods for the Analysis of Water - Determination of Silver Content
- Flameless Atomic Absorption Spectrophotometric Method”

TS 8090/Mart 1990 “Suyun Analiz Metotları - Mangan Tayini - Alevsiz Atomik

Absorpsiyon Spektrofotometrik Metot”
“Methods for the Analysis of Water - Determination of Cobalt
Content - Flameless Atomic Absorption Spectrophotometric
Method”

TS 8121/Mart 1990 “Suyun Analiz Metotları - Bor Tayini - Ekstraksiyondan Sonra

Kolorimetrik Metot”
“”Methods for the Analysis of Water - Determination of Boron
Content - Colorimetric- Extraction Method”

TS 8483/Ekim 1990 “Suyun Analiz Metotları - Arsenik Tayini - Alevsiz Atomik

Absorpsiyon Spektrometrik Metot”
“Methods for the Analysis of Water - Determination of Arsenic
Content - Flameless Atomic Absorption Spectrophotometric
Method”

TS 9093/Nisan 1991 “Su Kalitesi - Su, Atık Su ve Çamur Analiz Metotları -

Hidrokarbonların Tayini”
“Water Quality - Methods for the Analysis of Water, Waste Water
and Sludge - Determination of Hydrocarbons”

TS 9130/Nisan 1991 “Maden Suyu-İçilebilir”

“Mineral Water”

TS 9748 EN 27888/Nisan 1996 “Su Kalitesi - Elektriksel İletkenlik Tayini”

“Water Quality - Determination of Electrical Conductivity”

TS 9924/Mart 1992 “Su Kalitesi - Sularda Bakteri Sayımı”

“Water Quality - Bacterials Count in Water”

ISO 6468/1996 “Water Quality - Determination of Certain Organochlorine

Insecticides, Polychloriated “Biphenyls and Chlorobenzenes - Gas
Chromatographic Method After Liquid - Liquid Extraction”

ISO 7899-1/1984 “Detection and Enumeration of Faecal Streptococci - Part 1 :

Method by Enrichment in a Liquid Medium”

ISO 7899-2/1984 “Detection and Enumeration of Faecal Streptococci - Part 2:

Method by Membrane Filtration”

30
ICS 13.060.20 TÜRK STANDARDI TS 266/Nisan 1997

ISO 9308-1/1990 “Water Quality-Detection and Enumeration of Coliform Organisms,

Thermotolerant Coliform Organisms and Presumptive Escherichia
Coli Part 1: Membrane Filtration Method”

ISO 9308-2/1990 “Water Quality - Detection and Enumeration of Coliform Organisms,

Thermotolerant Coliform Organisms and Presumptive Escherichia
Coli -Part 2 : Multiple Tube (most probable number) Method”

31