Vademecum Tłumacza

Departament Języka Polskiego
Dyrekcja Generalna ds. Tłumaczeń Pisemnych

Komisja Europejska
VADEMECUM TŁUMACZA
Wskazówki redakcyjne dla tłumaczy
2016
SPIS TREŚCI
WSTĘP ................................................................................................................................................................. 7
1. JĘZYK POLSKI W PRACY TŁUMACZA .............................................................................................. 8
1.1. GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI? .................................................................................................. 8
1.2. ZASADY ORTOGRAFII ................................................................................................................. 8
1.2.1. Wielkie i małe litery ........................................................................................................... 8
1.2.1.1. Traktaty, porozumienia, konwencje, karty, protokoły, umowy ................. 8
1.2.1.2. Akty prawne UE ....................................................................................... 10
1.2.1.3. Konstytucja............................................................................................... 10
1.2.1.4. Krajowe akty prawne ............................................................................... 10
1.2.1.5. Wspólnoty, instytucje, organy, komitety, urzędy, władze ....................... 11
1.2.1.6. Plany, programy, pakty, działania, strategie ............................................ 12
1.2.1.7. Cele, instrumenty, fundusze ..................................................................... 13
1.2.1.8. Konferencje i fora..................................................................................... 13
1.2.1.9. Rok, dzień................................................................................................. 15
1.2.1.10. Komunikaty, sprawozdania, białe i zielone księgi, dokumenty robocze . 15
1.2.1.11. Nazwy publikatorów ................................................................................ 15
1.2.1.12. Obszary, przestrzenie, unie ...................................................................... 15
1.2.1.13. Nagrody .................................................................................................... 16
1.2.1.14. Przykłady użycia małych liter .................................................................. 16
1.2.2. Inne reguły ortograficzne ............................................................................................. 17
1.2.2.1. Odmiana nazwisk obcych + odmiana imion ............................................ 17
1.2.2.2. Odmiana nazw zakończonych na X (typu EUR-Lex, N-Lex).................. 18
1.2.2.3. Transkrypcja nazwisk i nazw bułgarskich ............................................... 18
1.2.3. Wyrażenia w języku obcym w polskim tekście .................................................... 20
1.3. ZASADY INTERPUNKCJI.......................................................................................................... 21
1.3.1. Uwagi ogólne ..................................................................................................................... 21
1.3.2. Użycie przecinka – wybrane zasady szczegółowe .............................................. 21
1.3.2.1. Nie stawiamy przecinka ........................................................................... 21
1.3.2.2. Stawiamy przecinek ................................................................................. 25
1.3.2.3. Stawiamy lub nie ...................................................................................... 30
1.3.3. Inne znaki interpunkcyjne............................................................................................ 33
1.3.3.1. Kropka ...................................................................................................... 33
1.3.3.2. Dwukropek ............................................................................................... 34
Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 2

1.3.3.3. Średnik ..................................................................................................... 35
1.3.3.4. Cudzysłów ................................................................................................ 35
1.3.3.5. Myślnik, półpauza, łącznik....................................................................... 36
1.3.3.6. Wielokropek ............................................................................................. 38
1.3.3.7. Ukośnik prawy ......................................................................................... 39
1.3.3.8. Znak zapytania ......................................................................................... 39
1.3.3.9. Podział wyrazów w tabeli ........................................................................ 39
1.4. PORADY GRAMATYCZNE I STYLISTYCZNE .................................................................... 40
1.4.1. Wstęp .................................................................................................................................... 40
1.4.2. Kolejność podawania znanych i nowych informacji .......................................... 40
1.4.3. Sformułowania idiomatyczne i przenośne............................................................. 41
1.4.4. Strona bierna ..................................................................................................................... 41
1.4.5. Liczba pojedyncza i mnoga .......................................................................................... 42
1.4.6. Zgodność przypadku w związkach rządu ............................................................... 43
1.4.7. Nominalizacja .................................................................................................................... 44
1.4.8. Logika spójników ............................................................................................................. 44
1.4.8.1. and/or a różnica między lub i albo ........................................................... 44
1.4.8.2. lub i ani w wyrażeniach z przeczeniem .................................................... 45
1.4.9. Przyimek for wyrażający cel ........................................................................................ 45
1.4.10. Spójnik however na początku zdania........................................................................ 45
1.4.11. Następstwo czasów ......................................................................................................... 46
1.4.12. Wykonawca czynności ................................................................................................... 46
1.4.13. Podmiot złożony a forma orzeczenia ....................................................................... 47
1.4.14. Posiedzenia Rady Europejskiej .................................................................................. 49
1.4.15. dwa lub więcej................................................................................................................... 49
1.4.16. may not ................................................................................................................................ 49
1.4.17. Żeńskie formy nazw funkcji i urzędów.................................................................... 49
1.4.18. Miejsce zaimka który ...................................................................................................... 50
1.4.19. Miejsce spójników bowiem, natomiast i zaś........................................................... 50
1.4.20. Spójnik zatem .................................................................................................................... 50
1.4.21. Inne problematyczne słowa i wyrażenia ................................................................ 51
1.4.21.1. strengthen ................................................................................................. 51
1.4.21.2. ensure that ................................................................................................ 52

1.4.21.3. relevant ..................................................................................................... 52
1.4.21.4. na rzecz, w zakresie, w celu, w dziedzinie, w przypadku, w ramach, w
kontekście .................................................................................................................. 53
1.4.21.5. it is appropriate ......................................................................................... 55
1.5. INNE ZASADY .............................................................................................................................. 56
1.5.1. Skróty i skrótowce ........................................................................................................... 56
1.5.1.1. Skrótowce angielskie czy polskie? ........................................................... 56
1.5.1.2. Skróty i skrótowce – użycie i gramatyka ................................................. 56
1.5.1.3. Skrótowce instytucji i organów Unii ........................................................ 57
1.5.1.4. Odpowiednik angielskiego wyrazu see .................................................... 57
1.5.2. Liczby i daty ....................................................................................................................... 57
1.5.2.1. Pisownia liczb .......................................................................................... 57
1.5.2.2. Pisownia dat ............................................................................................. 58
1.5.2.3. Zapis walut ............................................................................................... 58
1.5.3. Symbole ............................................................................................................................... 59
1.5.4. Adresy i listy ...................................................................................................................... 59
1.5.4.1. Tłumaczenie adresów ............................................................................... 59
1.5.4.2. Adres przedstawiciela RP......................................................................... 60
1.5.4.3. Adresy elektroniczne ................................................................................ 61
1.5.4.4. Listy .......................................................................................................... 61
1.5.4.5. Numery telefonów .................................................................................... 61
1.5.5. Nazwy geograficzne ........................................................................................................ 62
1.5.5.1. Nazwy państw .......................................................................................... 62
1.5.5.2. Kolejność alfabetyczna wymieniania państw i języków .......................... 63
1.5.5.3. Nazwy miejscowości i ich spolszczanie................................................... 63
1.5.5.4. Nazwy miejscowości pojawiające się w tekście oryginalnym w języku
innym niż miejscowy ................................................................................................... 64
1.5.5.5. Nazwy kategorii jednostek terytorialnych ................................................ 65
1.5.5.6. Nazwy własne jednostek terytorialnych ................................................... 65
1.5.5.7. Klasyfikacja NUTS a nazwy własne jednostek terytorialnych ................ 65
1.5.6. Użycie kursywy ................................................................................................................. 66
1.5.7. Czego nie należy tłumaczyć? ....................................................................................... 67
2. SPECYFIKA TŁUMACZENIA AKTÓW PRAWNYCH UE ........................................................... 68
2.1. STRUKTURA AKTU PRAWNEGO ......................................................................................... 68
2.1.1. Rodzaje aktów prawnych i ich podział .................................................................... 68

2.1.1.1. Rodzaje aktów prawnych ......................................................................... 68
2.1.1.2. Numeracja aktów prawnych ..................................................................... 68
2.1.1.3. Oznaczenia dokumentów ......................................................................... 70
2.1.1.4. Struktura aktu prawnego .......................................................................... 70
2.1.2. Zmiany aktów prawnych .............................................................................................. 83
2.1.2.1. Zmiana, zastąpienie, dodanie, skreślenie, uchylenie, zmiana numeracji . 83
2.1.2.2. Sprostowania i odesłania do sprostowanych aktów ................................. 89
2.1.2.3. Przekształcenie, ujednolicenie, konsolidacja ........................................... 90
2.1.2.4. Amended proposal .................................................................................... 91
2.1.2.5. Tytuły aktów zmieniających .................................................................... 91
2.1.2.6. Zmiany niemające wpływu na polski tekst .............................................. 92
2.1.3. Odesłania w tekście......................................................................................................... 92
2.1.3.1. Odesłanie a odniesienie ............................................................................ 92
2.1.3.2. Odesłania wewnętrzne i zewnętrzne ........................................................ 93
2.1.3.3. Odesłania do Dziennika Urzędowego ...................................................... 93
2.1.3.4. Odesłania do części aktów prawnych ....................................................... 95
2.1.3.5. „Zwany dalej” .......................................................................................... 97
2.1.3.6. Definicje w aktach prawnych ................................................................... 97
2.1.3.7. Spójność formalna i materialna ................................................................ 98
2.2. ZAGADNIENIA LEKSYKALNO-PRAWNE ........................................................................... 99
2.2.1. Repeal vs. Delete .............................................................................................................. 99
2.2.2. Legislation........................................................................................................................... 99
2.2.3. Enter into force vs. application vs. take effect ....................................................100
2.2.4. Transpose vs. implement ............................................................................................100
2.2.5. Established in vs. nationality .....................................................................................102
2.2.6. na mocy rozporządzenia, rozporządzeniem, w drodze rozporządzenia,
zgodnie z rozporządzeniem itp. ...................................................................................................102
2.2.7. Przepisy vs. postanowienia ........................................................................................104
2.2.8. Umowa o coś czy o czymś ...........................................................................................104
2.2.9. Without prejudice ..........................................................................................................105
2.2.10. If appropriate...................................................................................................................105
2.2.11. Delegation, (permanent) representation, mission............................................105
2.2.12. Export & import..............................................................................................................106
2.2.13. Legislative .........................................................................................................................106

2.2.14. Shall .....................................................................................................................................106
2.2.15. provide for ........................................................................................................................108
2.2.16. Unless .................................................................................................................................108
3. MATERIAŁY I POMOCE ....................................................................................................................109
3.1. GDZIE ZNALEŹĆ AKTY PRAWNE I INNE DOKUMENTY? .........................................109
3.1.1. EUR-Lex .............................................................................................................................109
3.1.1.1. Podstawowe informacje ......................................................................... 109
3.1.1.2. Wybrane dokumenty .............................................................................. 110
3.1.1.3. Formex ................................................................................................... 111
3.1.2. Bazy dokumentacyjne poszczególnych instytucji .............................................111
3.1.3. Jednostki organizacyjne w poszczególnych instytucjach ...............................112
3.2. GDZIE ZNALEŹĆ POTRZEBNĄ TERMINOLOGIĘ? ........................................................112

WSTĘP
Celem niniejszego opracowania jest zebranie w formie przewodnika szeregu istotnych
zasad, wskazówek i zaleceń dla tłumaczy przygotowujących tłumaczenia na język polski
w Komisji Europejskiej.
Niniejszy informator jest wynikiem naszego kilkuletniego dorobku, zdobytych
doświadczeń, wewnętrznych ustaleń oraz konsultacji z ekspertami w dziedzinie
poprawnej polszczyzny, prawa krajowego i unijnego.
Adresatami vademecum są przede wszystkim tłumacze etatowi Komisji Europejskiej i
zewnętrzni dostawcy tłumaczeń. Informator może być także przydatnym źródłem
informacji dla osób przygotowujących w języku polskim opracowania, dokumenty i inne
teksty dotyczące problematyki prawa unijnego, jak też osób odpowiedzialnych za
ostateczny kształt tekstu.
Vademecum zostało przygotowane na podstawie wielu dostępnych źródeł, w tym
materiałów sporządzonych przez inne komórki w obrębie Komisji (Urząd Publikacji,
Służba Prawna) i poza nią (UKIE). Zawiera również wybrane materiały uzyskane
podczas szkoleń przeprowadzonych przez Radę Języka Polskiego oraz przyjęte
wewnętrznie ustalenia.
Większość zasad opisanych w niniejszym vademecum dotyczy aktów prawnych i innych
dokumentów publikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (m.in.
wniosków legislacyjnych, rozporządzeń, dyrektyw, decyzji, sprawozdań i komunikatów,
jak również ich części i załączników do nich). Stosowanie opisanych zasad, a zwłaszcza
językowych i terminologicznych, zalecane jest również w innego rodzaju tekstach, z
uwzględnieniem specyfiki poszczególnych form (listy urzędowe, strony internetowe,
komunikaty prasowe).
Mamy nadzieję, że vademecum okaże się skutecznym narzędziem zapewnienia
spójności, poprawności językowej i terminologicznej, podnosząc tym samym jakość
tekstów w języku polskim sporządzonych w Komisji. Nie bez znaczenia jest przy tym
aspekt praktyczny niniejszego opracowania, tj. korzyści, jakie płyną z uporządkowania
w przejrzystą całość ogółu informacji, które powinien znać każdy tłumacz przekładający
na język polski dokumenty unijne.
Zebrane wiadomości podzielone zostały na działy tematyczne zebrane w trzech
zasadniczych rozdziałach traktujących o wybranych aspektach językowych, kwestiach
wynikających ze szczególnej natury unijnych aktów prawnych i w końcu –
najważniejszych informacjach na temat dostępnych baz danych.
Vademecum ma uprościć dostęp do instrukcji i ustaleń dzięki zgromadzeniu ich w
jednym miejscu. Zmiany i uzupełnienia na tym etapie są jednak nieuniknione, dlatego
też vademecum będzie co jakiś czas aktualizowane.
Zespół redakcyjny życzy wszystkim odbiorcom miłej lektury.

1. JĘZYK POLSKI W PRACY TŁUMACZA
1.1. GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI?
Dla etatowych tłumaczy DGT oraz zleceniobiorców zewnętrznych wykonujących
tłumaczenia dla KE podstawą do podejmowania decyzji w kwestiach językowych i
redakcyjnych jest niniejsze vademecum. Ma ono pierwszeństwo przed pozostałymi
źródłami.
W kwestiach, które nie zostały omówione w niniejszym opracowaniu, można posiłkować

się wieloma innymi źródłami. Poniżej podajemy podstawowe z nich:
 Słowniki:
 Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN
 Uniwersalny słownik języka polskiego PWN
 Słownik dobrego stylu PWN
 Źródła internetowe:
 Zasady pisowni PWN: http://sjp.pwn.pl/zasady
 Poradnia PWN: http://sjp.pwn.pl/poradnia
 Materiały własne:
 Międzyinstytucjonalny przewodnik redakcyjny
 Termblog
1.2. ZASADY ORTOGRAFII

1.2.1. Wielkie i małe litery
Jedną z trudności, jakie napotyka tłumacz dokonujący przekładu na język polski tekstu z
języka obcego, w którym zasady stosowania wielkich liter odbiegają od zasad
stosowanych w języku polskim, jest poprawne używanie wielkich i małych liter.
Zwłaszcza w tłumaczeniach z języka angielskiego, w którym wielkie litery stosowane są
znacznie bardziej powszechnie niż w języku polskim, należy unikać interferencji i nie
nadużywać wielkich liter, stosując się do zasad obowiązujących w języku polskim.
W niniejszym rozdziale zebrano najważniejsze z tych zasad wraz z przykładami często

występującymi w tekstach tłumaczonych dla instytucji europejskich.
1.2.1.1. Traktaty, porozumienia, konwencje, karty, protokoły, umowy
Zasada ogólna: w przypadku oficjalnej nazwy (pełnego tytułu) dokumentu, tylko

pierwszy wyraz należy pisać wielką literą, przy czym nazwy własne występujące w
tytule zachowują wielkie litery, zatem:

 Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej; wielką literę należy także stosować w przypadku
nazw skróconych tych dokumentów, zatem: Traktat WE, Traktat UE, Traktat TFUE,
Traktat (w tym ostatnim przypadku autor tekstu odwołuje się de facto do Traktatu o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ale nie należy tego doprecyzowywać), Traktaty
(jeżeli chodzi o TFUE i TUE), Traktat z Lizbony;
 Traktat o przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej;
 Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym; wielką literę należy także
stosować w przypadku nazwy skróconej tego dokumentu, czyli: Porozumienie EOG;
 Porozumienie międzyinstytucjonalne pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i
Komisją w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i
należytego zarządzania finansami;
 Umowa o handlu między Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej
strony, a Kolumbią i Peru, z drugiej strony;
 Pakt na rzecz stabilności i wzrostu; ale: pakt stabilności i wzrostu – to nazwa
obiegowa, a w każdym razie niepełna.
Uwaga!
Należy za każdym razem sprawdzać, czy mamy do czynienia z oficjalną pełną nazwą
(tytułem) dokumentu; szczególnej ostrożności wymagają nazwy z przymiotnikiem
(np. europejski) na początku oraz nazwy długie, wyglądające jak oficjalne, a nie
zawsze takimi będące, np:
 europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności –

przymiotnik „europejska” nie jest częścią tytułu konwencji, ale:
 Europejska konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego
W przypadku nazw zwyczajowych i skróconych aktów prawnych wszystkie człony

należy pisać małą literą – tu właśnie mała litera wskazuje na to, że mamy do czynienia z
nieoficjalną nazwą, zatem:
 traktat amsterdamski, traktat nicejski, traktat rzymski, traktat lizboński, traktaty

rzymskie, traktaty założycielskie, ALE: Traktat z Lizbony;
 traktat akcesyjny;
 traktat konstytucyjny – nazwa rodzaju aktu, a nie nazwa własna;
 konwencja paryska, konwencja brukselska, konwencja genewska (to nazwy
zwyczajowe), konwencja o ochronie praw człowieka (niepełny tytuł) itp.;
 protokół z Palermo, protokół z Kioto;

 W tekście umowy, konwencji itp. jednowyrazowy skrót jej nazwy piszemy wielką
literą – np. w przypadku zwrotów takich, jak dalej zwana „Umową”/„Konwencją”
(zwykle w chwili definiowania), w niniejszej Umowie/Konwencji. Użycie wielkiej
litery w akcie dotyczącym podpisania umowy czy konwencji jest możliwe, jeżeli
istnieje ryzyko pomyłki w związku z inną umową bądź konwencją przytaczaną w
tekście tego aktu.
1.2.1.2. Akty prawne UE
Tytuły aktów prawnych Unii należy pisać małą literą, zatem: rozporządzenie,
dyrektywa, decyzja, zalecenie itp., niezależnie od tego, czy występują w wyrażeniu, z
podaniem pełnego tytułu, czy z numerem porządkowym, np.:
 Na posiedzeniu rozpatrywano zmianę rozporządzenia Komisji (WE) nr 125/2006 z

dnia 24 stycznia 2006 r. ustanawiającego wartości jednostkowe w celu określenia
wartości celnej niektórych łatwo psujących się towarów;
 zgodnie z wyżej wymienionym rozporządzeniem […].
1.2.1.3. Konstytucja
Należy stosować te same zasady, które zostały omówione wyżej. W przypadku

oficjalnych, pełnych tytułów pierwszy wyraz należy pisać od wielkiej litery; nazwy
zwyczajowe – małymi literami. Zatem:
 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej;

 konstytucja europejska (ponieważ nie jest to tytuł dokumentu);
 artykuł 53 konstytucji portugalskiej stanowi... (podobnie).
1.2.1.4. Krajowe akty prawne
W Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej tytuły aktów prawnych zapisuje się

małymi literami, np.:
 „Na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do

ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego (Dz.U. z 2002, Nr
175, poz. 1440, z późn. zm.) zarządza się, co następuje.”
W związku z tym przy przytaczaniu tytułów polskich ustaw, rozporządzeń itp. zaleca się
stosowanie małej litery.
Na osobną uwagę zasługuje pisownia tytułów złożonych typu: ustawa – Prawo bankowe.
W takich przypadkach słowo „Prawo”, „Kodeks” lub „Ordynacja” należy napisać wielką
literą, gdyż właśnie od niego rozpoczyna się nazwa własna ustawy, a zatem:

 ustawa – Prawo spółdzielcze, tekst ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym przyjęty
przez Sejm RP w dniu 27 lipca 2005 r.
 ustawa – Kodeks pracy, ustawa – Kodeks cywilny, ustawa – Kodeks spółek
handlowych;
 ustawa – Ordynacja podatkowa
W tytułach aktów określanych jako karty także tylko pierwszy wyraz należy pisać wielką
literą, np. Karta nauczyciela, Karta górnika.
W przypadku tłumaczenia nazw aktów prawnych innych państw należy je pisać małą
literą, a więc: niemiecka ustawa o kształceniu nr... z dnia...– nie jest to bowiem
rzeczywisty tytuł, ale tłumaczenie; nazwa ustawy jest opisowa.
W odesłaniu do aktów opublikowanych w polskim Dzienniku Ustaw po 1.1.2012 nie

podaje się numeru (Nr) Dziennika Ustaw, co ma związek z jego wydawaniem od tego
dnia w formie elektronicznej. Odesłania do aktów przyjętych po 1.1.2012 należy więc
zapisywać następująco:
 Dz.U. z 2014, poz. 143

Akty opublikowane przed 1.1.2012 powoływane są zgodnie z dotychczasowymi
zasadami, czyli z podaniem numeru (należy zwrócić uwagę na fakt, że w tym przypadku
skrót „Nr” piszemy wielką literą):
 Dz.U. z 2011, Nr 117, poz. 676
1.2.1.5. Wspólnoty, instytucje, organy, komitety, urzędy, władze
Wszystkie człony oficjalnych nazw własnych instytucji i organów (z wyjątkiem

występujących wewnątrz nich przyimków, spójników i określeń typu: do spraw, imienia,
pod wezwaniem, na rzecz, z wyjątkiem, w ramach, w dziedzinie, w zakresie, numer, nr itp.)
należy pisać wielkimi literami.
 Europejska Wspólnota Gospodarcza, Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Europejska

Wspólnota Energii Atomowej, Europejski Obszar Gospodarczy;
 Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Obrachunkowy, Rada
Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny,
Europejski Komitet Regionów, Europejska Służba Działań Zewnętrznych; w tych
znaczeniach także jednoczłonowe nazwy skrócone tych instytucji należy pisać wielką
literą, czyli: Parlament, Trybunał, Rada, Komisja;
 Sekretariat Generalny Rady (organ administracyjny);
 Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych (skład Rady);
 nazwy komitetów, np.: Komitet Stałych Przedstawicieli, Stały Komitet ds. Rolnictwa
Ekologicznego; Stały Komitet ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz, Komitet Ochrony
Socjalnej;

 nazwy poszczególnych dyrekcji generalnych Komisji i nazwy jednostek
organizacyjnych, zatem: Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności,
Dyrekcja C – Młodzież i Sport;
 nazwy komisji Parlamentu Europejskiego, np.: Komisja Budżetowa, Komisja Kontroli
Budżetowej, Komisja Spraw Zagranicznych itp.;
 nazwy urzędów: Urząd Publikacji, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć
Finansowych;
 nazwy organów: Przewodniczący Komisji Europejskiej, Przewodniczący Parlamentu
Europejskiego, Wysoki Przedstawiciel do spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i
Bezpieczeństwa; Sekretarz Generalny, Komisarz UE ds. Agendy Cyfrowej. Nazwy te
należy pisać wielkimi literami, jeżeli występują w tekście właśnie w znaczeniu nazwy
organu (por. pisownia małą literą stanowisk w znaczeniu funkcji i osób, podrozdział
1.2.1.14), np.: Rozporządzenie w tej sprawie wydaje Komisarz ds. Zdrowia i
Bezpieczeństwa Żywności; XXX należy do kompetencji Sekretarza Generalnego;
 nazwy wspólnych przedsięwzięć (dawniej: przedsiębiorstw) powołanych na
podstawie art. 187 Traktatu TFUE: Wspólne Przedsięwzięcie na rzecz Bioprzemysłu,
Wspólne Przedsięwzięcie „Czyste Niebo 2”;
 jeśli desygnatem danej – znów oficjalnej, nie obiegowej – nazwy jest struktura trwała,
komórka organizacyjna (rodzaj instytucji) czy zinstytucjonalizowana działalność
(choć tu szczególnie trudno o wytyczenie granicy), wówczas także należy pisać
wszystkie człony od wielkiej litery, np.: Transatlantycki Dialog Legislatorów, Łódzka
Specjalna Strefa Ekonomiczna, Zautomatyzowany System Biblioteczny Komisji.
1.2.1.6. Plany, programy, pakty, działania, strategie
Jeżeli nazwa programu stanowi samodzielną całość składniową, mogącą funkcjonować

niezależnie od słowa program, zapisujemy ją w cudzysłowie, pierwszy wyraz wielką
literą; wyraz program (wraz z ewentualnymi przydawkami) nie jest wtedy uważany za
część nazwy programu, pozostaje przed cudzysłowem i jest zapisywany małą literą.
Przykład:
program „Horyzont 2020”, program „Kreatywna Europa”
Jeżeli w nazwie programu słowo program wchodzi w związki zgody lub rządu z innymi
elementami tytułu (zapis bez cudzysłowu), wyraz program stanowi część jego nazwy i
nazwa programu jest zapisywana wielką literą.
Przykłady:
Program działań na rzecz środowiska i klimatu,
Europejski program w dziedzinie migracji.
Analogiczne zasady można stosować w przypadku planów, paktów, działań, procesów,

mechanizmów, agend, strategii itp.:

 Narodowy plan rozwoju;
 Plan działania w zakresie energii do roku 2050;
 Europejska agenda cyfrowa
 agenda lizbońska, proces boloński, agenda cyfrowa, strategia leśna – ponieważ są to
nazwy obiegowe, należy pisać je małymi literami.
Jeżeli od słowa „strategia” rozpoczyna się pełna nazwa dokumentu, należy stosować
zasadę zapisu pierwszego słowa tytułu od wielkiej litery np:
 Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy.
1.2.1.7. Cele, instrumenty, fundusze
Jeżeli nazwa celu w ramach funduszy unijnych stanowi samodzielną całość składniową,
zapisuje się ją w cudzysłowie wielką literą, np.:
cel „Wzmacnianie konkurencyjności MŚP", cel „Wspieranie przejścia na gospodarkę

niskoemisyjną we wszystkich sektorach”;
W przypadku instrumentów i funduszy europejskich wszystkie człony należy pisać

wielkimi literami, zatem:
 Europejski Instrument Sąsiedztwa;

 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego;
UWAGA!
 fundusze strukturalne – liczba mnoga wskazuje na wiele desygnatów;
 instrument „Łącząc Europę” (nazwa „Łącząc Europę” stanowi samodzielną całość
składniową).
1.2.1.8. Konferencje i fora
Trzeba dokonać tutaj rozróżnienia na nazwy spotkań i nazwy zrzeszeń, instytucji

(dodatkowo na nazwy oficjalne i obiegowe). Jeśli chodzi o nazwę stałej instytucji
prowadzącej jakieś prace, wszystkie człony należy zapisać wielką literą, np.:
Uczestnicy Konferencji Szefów Policji Stolic Państw Nadbałtyckich spotykają się raz w roku […];
Konferencja Międzyrządowa,
ale w przypadku gdy chodzi o nazwę jednorazowego spotkania, zasadny jest zapis tylko
pierwszego wyrazu od wielkiej litery, zatem:
Konferencja na temat informatyzacji państwa, Konferencja w sprawie zwalczania terroryzmu.

Jeżeli mowa jest o konferencji jako jednorazowym spotkaniu, używamy przyimka „na”
(np. rozmowy prowadzone na Konferencji w sprawie Iraku), natomiast jeżeli chodzi o
instytucję – wyrażeń typu „w ramach” (np. rozmowy/prace prowadzone w ramach
Konferencji Międzyrządowej).
Słowo „forum” występuje w różnych znaczeniach i to właśnie od znaczenia zależy

pisownia poszczególnych członów wchodzących w skład całego wyrażenia.
Kiedy „forum” użyte jest w znaczeniu organizacji, należy kierować się zasadami pisowni
nazw organizacji i w przypadku pełnej nazwy każdy człon zapisać wielką literą, np.:
Forum Wysp Pacyfiku jest regionalną organizacją międzynarodową, do której należy m.in.
Australia i Nowa Zelandia;
Forum Związków Zawodowych jest ogólnokrajową organizacją międzyzwiązkową działającą na

terenie Rzeczpospolitej.
„Forum” może także oznaczać cyklicznie organizowane spotkania, będące formą

zinstytucjonalizowanej współpracy. Wówczas należy stosować takie same zasady
pisowni, jak w przypadku konferencji, a zatem:
Światowe Forum Społeczne jest spotkaniem alternatywnym wobec Światowego Forum

Ekonomicznego, odbywającego się co roku w Davos.
Natomiast jeżeli „forum” oznacza jednorazowe spotkanie poświęcone określonej

tematyce, wówczas tylko pierwszy człon pełnej nazwy należy zapisać wielką literą, czyli:
W dniach 27–31 października 2007 r. odbyło się Ogólnoświatowe forum innowacyjnych

nauczycieli.
„Forum” może być także użyte w znaczeniu komitetu lub innej grupy osób zajmującej się
określonym zagadnieniem. Wówczas należy stosować takie zasady, jak w przypadku
komitetów, czyli jeżeli forum ma charakter stały, jego pełną nazwę należy pisać wielkimi
literami, a jeżeli doraźny – małymi literami, np.:
Forum Doradcze jest organem doradczym dyrektora wykonawczego.
Komisja zwołała forum doradcze złożone ze specjalistów państw członkowskich.
Zapisując nazwy forów, np. internetowych, na których prowadzone są dyskusje,

zazwyczaj na określony temat, należy stosować takie zasady, jak w przypadku tytułów,
np.:
forum „Polacy w Luksemburgu”,
forum „Niepełnosprawni” – tutaj słowo „forum” jest określeniem gatunkującym, dlatego należy
zapisać je małą literą,
ale:
Forum dyskusyjne prokuratorów RP, Forum podróżnych i podróżników – w tych przypadkach

słowo „forum” należy do tytułu i należy zapisać je wielką literą.

1.2.1.9. Rok, dzień
Wielkimi literami należy zapisywać także nazwy przedsięwzięć zawierające w sobie

słowo „rok” lub „dzień”, np.:
 Rok Języka Polskiego;

 Europejski Rok Języków;
 Europejski Dzień Humanitarny;
 Europejskie Dni Dziedzictwa.
1.2.1.10. Komunikaty, sprawozdania, białe i zielone księgi, dokumenty robocze
Tytuły komunikatów, sprawozdań, białych i zielonych ksiąg oraz dokumentów

roboczych zapisujemy na takich samych zasadach jak tytuły unijnych aktów prawnych,
czyli od małej litery:
 biała księga w sprawie europejskiej polityki komunikacyjnej;

 sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie działalności
Unii Europejskiej w 2008 r. w zakresie zaciągania i udzielania pożyczek.
Jeżeli słowo „komunikat” czy też „biała księga” nie stanowią składniowo części tytułu,
sam tytuł zapisujemy od wielkiej litery:
 biała księga „Polityka w dziedzinie usług finansowych na lata 2005–2010”
 komunikat Komisji „Szczegółowe wytyczne dotyczące składanych do właściwych
organów wniosków o zezwolenie na badanie kliniczne produktów leczniczych
stosowanych u ludzi, zgłaszania znacznych zmian oraz oświadczenia o zakończeniu
badania (»CT-1«)”.
1.2.1.11. Nazwy publikatorów
 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej;

 Suplement EOG.
1.2.1.12. Obszary, przestrzenie, unie
Słowa „obszar”, „przestrzeń” i „unia” to obiegowe nazwy idei, etapów działania,

procesów itp., dlatego należy je pisać małymi literami, zatem:
 europejska przestrzeń badawcza/europejski obszar badawczy;

 przestrzeń wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości;
 obszar eurośródziemnomorski;
 unia gospodarcza i walutowa (to obszar ekonomiczny, a nie geograficzny, dlatego
zasadny jest zapis małymi literami), podobnie: strefa euro, jednolity obszar płatności
w euro;

 unia celna;
 wyjątek stanowi Europejski Obszar Gospodarczy, w przypadku którego wszystkie
człony piszemy wielkimi literami (jak Europejska Wspólnota Gospodarcza).
1.2.1.13. Nagrody
Jednowyrazowe nazwy nagród piszemy wielką literą, np. Nobel czy Pulitzer.
W przypadku nazwy wielowyrazowej zapis zależy od dalszych członów tej nazwy:
 wielką literą piszemy nazwy nagród, których drugi człon występuje w dopełniaczu
(Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera) lub ma bliższe określenie przymiotnikowe
(Pokojowa Nagroda Nobla);
 jeśli wyraz „nagroda”, który występuje przed nazwą, jest wyrazem pospolitym, a
sama nazwa występuje w mianowniku, wtedy piszemy go małą literą, np. nagroda
Złota Palma, nagroda Natura 2000.
1.2.1.14. Przykłady użycia małych liter
 Zasada ogólna mówiąca, że przywoływany tytuł, cytat bądź termin z opublikowanego

aktu prawnego musi mieć brzmienie zgodne z tym, co opublikowano w Dz.U., nie
dotyczy poprawiania błędnie zastosowanych wielkich liter.
Np. przywołując opublikowany tytuł: rozporządzenie (WE) nr 1987/2006 Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie utworzenia, funkcjonowania i
użytkowania Systemu Informacyjnego Schengen drugiej generacji (SIS II), możemy
poprawić pisownię nazwy systemu na (…) systemu informacyjnego Schengen drugiej
generacji.
 Wyrażenie państwa członkowskie pisze się małymi literami. W cytatach należy
stosować również małe litery. Warto jednak pamiętać, że państwa członkowskie w
umowach i traktatach, których są stroną, są zapisywane wielkimi literami (Państwa
Członkowskie) celowo, zgodnie z zasadą dotyczącą pisowni nazw stron umowy.
Użycie wielkiej litery w traktatach europejskich jest celowe i nie należy go traktować
jako użycia błędnego, wymagającego poprawienia.
 Małą literą należy pisać wszystkie człony nazw komórek organizacyjnych –
niezależnie od szczebla – jeżeli mają one charakter doraźny, tymczasowy (oczywiście
z wyjątkiem nazw geograficznych, nazwisk itp.), np.:
 grupa ad hoc ds. migracyjnych;
 grupa ad hoc ds. przestępczości nieletnich we Francji.
Liczba mnoga, jeśli wskazuje na kilka desygnatów, zwłaszcza przy nazwach
dokumentów czy wydarzeń (jak traktaty rzymskie) – z reguły przesądza o zapisie
małymi literami, np.:
 dyrekcje generalne KE, komisje PE (por. jednak Polskie Koleje Państwowe – tu
desygnat jest jeden);

nazwa gatunkująca może nie wchodzić w skład nazwy własnej – wtedy pisze się ją
małymi literami (np. systemowy program operacyjny „Wzrost konkurencyjności i
gospodarki”).
 Słowo internet zapisujemy umownie małą literą.
 Słowo „załącznik” należy także pisać małą literą, nawet jeżeli jest to jedyny załącznik
do umowy lub dokumentu.
 Polityka to nazwa idei, nie dokumentów, więc właściwy jest zapis małymi literami:
wspólna polityka transportowa, polityka azylowa, polityka edukacyjna, polityka
gospodarcza, wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, europejska polityka
bezpieczeństwa i obrony, wspólna polityka rolna.
 Tytuły rozdziałów i innych części dokumentu występujące w tekście należy pisać od
małych liter (w części 1, w rozdziale 2).
 Nazwy funkcji, stanowisk piszemy również od małych liter, np.: przewodniczący,
wiceprzewodniczący, specjalny wysłannik, komisarz, minister, sekretarz generalny,
sekretarz, dyrektor zarządzający. Pisownia zależna jest jednak od kontekstu – jeżeli
określenie „Komisarz UE ds. Konkurencji” występuje w tekście w znaczeniu nazwy
organu, właściwy jest zapis wielkimi literami, ale gdy określenie „komisarz UE ds.
konkurencji” pojawia się w znaczeniu nazwy osoby lub funkcji, często w połączeniu z
nazwiskiem, należy zapisać je małymi literami. Oto dalsze przykłady:
 Oprócz ministra gospodarki konferencję otworzy komisarz Unii Europejskiej
do spraw handlu, Cecilia Malström;
 Polska komisarz Elżbieta Bieńkowska chciałaby ograniczenia procedur i
formalności dotyczących zakładania przedsiębiorstw (w tym przykładzie także
gdyby nie było nazwiska, należałoby napisać komisarz, gdyż chodzi o osobę,
nie organ, wskazuje na to czasownik, por. też przykład następny);
 Spotkaniu przewodniczył sekretarz generalny.
 W spotkaniu wzięła udział wysoka przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych
i polityki bezpieczeństwa Federica Mogherini.
W praktyce rozróżnienie między nazwą urzędu czy organu (pisaną wielką literą) a
nazwą stanowiska czy funkcji (pisaną małą literą) jest zazwyczaj możliwe dzięki
wystąpieniu albo niewystąpieniu nazwiska osoby sprawującej daną funkcję
(przykłady zapisu tych określeń użytych w znaczeniu nazw organów podano w
podrozdziale 2.1.1.5).
1.2.2. Inne reguły ortograficzne
1.2.2.1. Odmiana nazwisk obcych + odmiana imion
Ogólne zalecenie dotyczące odmiany nazwisk zawarte w Słowniku Ortograficznym

Języka Polskiego jest takie: jeśli tylko można przyporządkować nazwisko jakiemuś
wzorcowi odmiany, należy je odmieniać (wraz z imieniem!).

Wybór właściwego wzorca odmiany zależy przede wszystkim od: 1) płci danej osoby, 2)
jej narodowości, 3) zakończenia nazwiska (może chodzić albo o zakończenie fonetycznej
formy nazwiska, albo o zakończenie tematu).
ODMIANA I PISOWNIA NAZWISK ŻEŃSKICH
Odmieniają się tylko nazwiska kobiet zakończone na -a:
Nazwiska o zakończeniu -owa, -ewa odmieniają się tak jak przymiotniki, np.:
Bogolubowa, DCMs. Bogolubowej, BN. Bogolubową;
Paduczewa, DCMs. Paduczewej, BN. Paduczewą.
ODMIANA I PISOWNIA NAZWISK MĘSKICH
Należy stosować szczegółowe zasady odmiany obcych nazwisk męskich zawarte w

Słowniku ortograficznym języka polskiego.
1.2.2.2. Odmiana nazw zakończonych na X (typu EUR-Lex, N-Lex)
Zgodnie z uchwałą Rady Języka Polskiego z 8 grudnia 2008 r. (http://www.rjp.pan.pl/)

nazwy zakończone na -x, jak EUR-Lex, N-Lex itp., można w przypadkach zależnych
zapisywać na dwa sposoby: z „x” lub „ks”. Zaleca się stosowanie formy EUR-Lex, EUR-
Lexu, EUR-Lexie, N-Lex, N-Lexu, N-Lexie.
1.2.2.3. Transkrypcja nazwisk i nazw bułgarskich
Transkrypcja to zapisanie tekstu mówionego na podstawie ścisłej odpowiedniości

głosek i znaków pisma.
Wyrazy bułgarskie transkrybujemy podobnie jak wyrazy rosyjskie. Różnice są

następujące:
 Literę е po spółgłoskach i na początku wyrazu zapisujemy jako e, np. месец — mesec,

език — ezik.
 Literę щ oddaje się przez szt: Копривщица — Kopriwsztica, срещам — sresztam
 Literę л oddajemy:
 przez ł przed spółgłoskami i samogłoskami о, а, у oraz w wygłosie, np. лак —
łak, бял — bjał,
 przez l przed е, и, я, ю, np. хляб — chljab, лев — lew.
 Literę ъ zapisujemy jako y, np. мъж — myż, Търново — Tyrnowo. Nie uwzględniamy
ъ występującego na końcu wyrazów w dawnej pisowni.
W związku z tym poprawna polska transkrypcja nazwiska bułgarskiej komisarz (buł.
Кристалина Георгиева) wygląda następująco: Kristalina Georgijewa. W przypadku

podpisów w aktach prawnych stosuje się taką transkrypcję, jak w języku angielskim,
czyli: Kristalina GEORGIEVA.
Litery alfabetu Transkrypcja

bułgarskiego
Аа Aa
Бб Bb
Вв Ww
Гг Gg
Дд Dd
Кк Kk
Лл Ł, L ł, l
Мм Mm
Нн Nn
Оо Oo
Пп Pp
Рр Rr
Сс Ss
Тт Tt
Уу Uu
Ее Ee
Жж Żż

Зз Zz
Ии Ii
Йй Jj
Фф Ff
Хх Ch ch
Цц Cc
Чч Cz cz
Шш Sz sz
Щщ Szt szt
Ъъ Yy
Юю Ju ju
Яя Ja ja
Podstawowe informacje o transkrypcji innych alfabetów można znaleźć w Wielkim

słowniku ortograficznym PWN.
1.2.3. Wyrażenia w języku obcym w polskim tekście
Jeżeli w polskim tekście chcemy zostawić do celów informacyjnych w nawiasie jakieś

wyrażenie w języku obcym, należy zrobić to następująco:
 technologie ICT (ang. information and communication technologies), czyli podając w

skrócie język oryginału (np. ang./fr./hiszp./łac./niem./wł.) oraz stosując kursywę na
tekście w języku obcym. Kursywy nie stosujemy, jeżeli podajemy nazwę własną w
języku obcym – np. Instrument Wspierania Systemu Rządów (ang. Governance
Facility).

1.3. ZASADY INTERPUNKCJI
1.3.1. Uwagi ogólne
Polskie zasady interpunkcji różnią się znacznie od reguł stosowanych na przykład w

języku angielskim czy francuskim, szczególnie jeśli chodzi o funkcję przecinka. Stawiając
przecinki, nie powinniśmy więc wzorować się na oryginale, lecz na budowie i cechach
polskiego zdania, które jest wynikiem tłumaczenia.
Polskie zasady interpunkcji są ściśle określone – pominięcie lub niewłaściwe użycie

znaku interpunkcyjnego jest najczęściej błędem językowym.
1.3.2. Użycie przecinka – wybrane zasady szczegółowe
Użycie przecinka w języku polskim zależy przede wszystkim od konstrukcji

gramatycznej zdania (składni), a nie od jego długości, przestankowania oddechowego
itp. Jego podstawową funkcją jest oddzielanie członów wypowiedzenia. Należy pamiętać
przy tym o zasadzie nierozdzielania wyrazów tworzących związek składniowy
(podmiotu od orzeczenia, przydawki, dopełnienia czy okolicznika od określanych przez
nie wyrazów).
1.3.2.1. Nie stawiamy przecinka
NIE ROZDZIELAMY przecinkiem zdań złożonych współrzędnie, które połączone są

spójnikami łącznymi, rozłącznymi i wyłączającymi:
 i, bądź, tudzież, oraz, albo, lub, ni, ani, czy, zarazem, a (=i)
UWAGA!
Jeśli ww. spójniki powtarzają się i pełnią tę samą funkcję, przecinek stawiamy.
Do wykonania tego zadania potrzebujemy i czasu, i ludzi.
Zdarza się, że w zdaniu pojawia się ponownie ten sam spójnik, ale pełni on inną
funkcję. W takim przypadku przecinka przed nim nie stawiamy.
Komisja zmieniła warunki transportu koni i świń i wprowadziła nowe zasady żywienia kóz.
Jeśli spójnik czy wprowadza zdanie podrzędne, przecinek stawiamy:
Nie powiedział (czego?), czy na pewno przyjdzie.
Zapytał (o co?), czy będziemy gotowi przed południem.

Dodatkowe zasady szczegółowe:
a) inaczej niż w języku angielskim i francuskim przecinkiem nie oddzielamy

pojedynczych okoliczników miejsca, czasu, częstotliwości itp.:
On 9 September 2002, the Commission decided to close the procedure.
W dniu 9 września 2002 r. Komisja podjęła decyzję o zamknięciu postępowania.
Dans le cadre de ce programme, le Canada collabore avec les membres de la CE …
W ramach tego programu Kanada współpracuje z członkami Wspólnoty Europejskiej...
Every five years, the citizens elect their representatives to the European Parliament.
Co pięć lat obywatele wybierają swoich przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego.
Le Conseil européen a tenu à Tampere, les 15 et 16 octobre 1999, une réunion spéciale.
W dniach 15–16 października 1999 w Tampere odbyło się specjalne posiedzenie Rady
Europejskiej.
Jeśli jednak dwa okoliczniki tego samego typu (miejsca, czasu itp.) stoją w zdaniu
obok siebie, oddzielamy je przecinkiem wówczas, gdy drugi z nich jest
dokładniejszym określeniem pierwszego (zawęża jego zakres):
W 2004 r., bezpośrednio przed przystąpieniem do UE, intensywność pomocy znacznie

się zmniejszyła.
ale:
Bezpośrednio przed przystąpieniem do UE w 2004 r. intensywność pomocy znacznie się

zmniejszyła.
Szczyt odbył się na południu Finlandii, w Tampere.
ale:
Szczyt odbył się w Tampere na południu Finlandii.
b) nie stawiamy przecinka po rozpoczynających zdanie wyrażeniach odnoszących

się do wcześniejszych wypowiedzi, takich jak:
niezależnie od tego, stąd, w takim przypadku, mimo to, dzięki temu, w tym celu, w
ten sposób, z tego powodu, na tej podstawie, pod tym względem, na podstawie
powyższych faktów, w tym kontekście, w tej sytuacji, wobec powyższych
okoliczności, w związku z tym, w związku z powyższym, w świetle powyższych
ustaleń itp.
Consequently, the arrangements shall be limited to products originating in EFTA States.
W związku z tym powyższe ustalenia ogranicza się do produktów pochodzących z państw EFTA.

Dans ce cas, la Commission entreprendra une analyse indépendante.
W takim przypadku Komisja przeprowadza niezależną analizę.
Thus, the Commission is of the opinion that…
Stąd Komisja jest zdania, że…
c) nie stawiamy przecinka po wyrazach i wyrażeniach wprowadzających typu:
jednak, jednakże, niemniej jednak, w efekcie, w rezultacie, dlatego, dlatego też, a

zatem, toteż, w praktyce, z reguły, w zasadzie, zasadniczo, przede wszystkim, na
ogół, dodatkowo, podobnie, tym samym, z drugiej strony, w szczególności, ponadto,
wreszcie, jednocześnie, prawdopodobnie, w pewnym stopniu, toteż:
Furthermore, in the early stages growth tends to strengthen first in urban areas.
Ponadto tendencje wzrostowe pojawiają się początkowo raczej na obszarach miejskich.
As a result, BE’s position has become very strong.
W rezultacie spółka BE uzyskała bardzo silną pozycję.
Néanmoins, la Commission a considéré …
Niemniej jednak Komisja uznała…/ Komisja uznała niemniej jednak ...
In principle, everyone has to register his vehicle in the Member State in which…
W praktyce każdy musi zarejestrować swój pojazd w państwie członkowskim, w którym…
In particular, this institution is not empowered to certify expenditure.
W szczególności instytucja ta nie ma uprawnień do poświadczania wydatków.
Bardzo często jednak te same wyrażenia występują w środku zdania,

wprowadzając zdanie podrzędne albo wtrącenia, i wtedy oczywiście poprzedzamy
je przecinkiem:
Spółka BE uzyskała bardzo silna pozycję, w rezultacie mogła stosować ceny dumpingowe.
Rozwiązanie to ma wiele wad, przede wszystkim jest bardzo kosztowne.
Często wtrącenia i dopowiedzenia wprowadzane są przez połączenia spójników z

przysłówkami i zaimkami. Poprzedzamy je przecinkiem:
i to, albo raczej, lub raczej, czy raczej, albo lepiej, ani też, ani nawet, czy może
Stawiamy też przecinek po wyrażeniach będących równoważnikami zdań:

co więcej, co gorsza, co ważne, ściślej, innymi słowy:
In other words, the European Council determines the shape it wants the EU to have.
Innymi słowy, Rada Europejska określa kształt, jaki pragnie nadać Unii Europejskiej.
Moreover, the company has been exempted from paying the income tax.
Co więcej, przedsiębiorstwo zwolniono z podatku dochodowego.

Po ogółem i w sumie na początku zdania zasadniczo nie stawia się przecinka.
Można to zrobić tylko w przypadku, gdy wyrażenia te oznaczają tyle co
„podsumowując” i odnoszą się do wcześniej wyliczanych elementów:
Ogółem sytuacja przedsiębiorstwa jest korzystna.
Ogółem wydatki za rok 2004 wynoszą.
lub
Ogółem, wydatki za rok 2004 wynoszą.
d) zasadniczo nie stawiamy przecinka po rozpoczynających zdanie wyrażeniach

typu:
zgodnie z..., bez względu na..., niezależnie od..., w świetle.., stosownie do..., w
odniesieniu do..., w związku z..., w odróżnieniu od…, wobec…, w nawiązaniu do..., w
oparciu o..., na podstawie..., na mocy..., w następstwie..., w wyniku..., w przypadku…,
ze względu na..., na zasadzie odstępstwa od... itp.,
Pursuant to Art. 3 (2) of the EC Treaty, the Commission presented a proposal for a Council
decision.
Zgodnie z art. 3 ust. 2 Traktatu WE Komisja przedstawiła wniosek dotyczący decyzji Rady.
Further to the arrangements made in Nice, the EU and Canada have begun regular consultations.
W wyniku ustaleń dokonanych w Nicei UE i Kanada rozpoczęły regularne konsultacje.
By derogation / By way of derogation from Article 8(4), the quantity released into free
circulation...
Na zasadzie odstępstwa od art. 8 ust. 4 ilości wprowadzane do swobodnego obrotu...
Under the system set up in Directive 92/53/EEC, a Member State may not refuse to….
Na mocy dyrektywy 92/53/EWG państwo członkowskie nie może odmówić...
Jeśli wyrażenia te mają inną pozycję w zdaniu, oddzielamy je przecinkami (lub

myślnikami), w przypadku gdy same stanowią wtrącenie lub dopowiedzenie:
Program jest realizowany zgodnie z warunkami umowy.
ale:
Program jest realizowany, zgodnie z warunkami umowy, we współpracy z partnerami
społecznymi.
Program jest realizowany – zgodnie z warunkami umowy – we współpracy z partnerami

społecznymi.
Program jest realizowany we współpracy z partnerami społecznymi, zgodnie z warunkami

umowy.
e) nie stawiamy przecinka ani przed, ani po wyrażeniach rozpoczynających się od w

celu… Choć wydaje się to oczywiste, jest to błąd nagminnie popełniany w
tłumaczeniach z angielskiego.

In order to implement the Directive, Member States shall adopt appropriate provisions...
W celu wdrożenia niniejszej dyrektywy państwa członkowskie przyjmują odpowiednie przepisy…
nie poprzedzamy przecinkiem skrótów itp., itd., ponieważ zaczynają się od

spójnika „i”.
The track must be as clean and dry as possible (e.g. free of gravel, leaves, snow, etc.).
Droga musi być możliwie jak najczystsza i sucha (tzn. bez żwiru, liści, śniegu itd.).
f) nie rozdzielamy przecinkiem dwóch spójników, spójnika i zaimka względnego,

zaimka względnego i spójnika.
a że, a choć, a gdy, a jeśli, a kiedy, a mianowicie, a ponieważ, a więc, i choć, który
jeśli, że aby, że gdy, że jeśli
Jeśli jednak chcemy podkreślić zdanie wtrącone, wydzielamy je dwoma
przecinkami lub myślnikami.
Powiedział, że – jeśli nic mu nie przeszkodzi – przyjedzie jutro rano.
Przyjechałem przed chwilą i, choć jestem zmęczony, mam ochotę natychmiast wybrać się na
zwiedzanie miasta.
g) konstrukcje, w których zaimki podobne do względnych nie są oddzielane

przecinkiem:
Zrobiłby dla niej nie wiadomo co.
Możemy obejrzeć ten film gdzie indziej.
Nie wiem gdzie.
Czasem o pozycji przecinka decyduje akcent logiczny:

Nie wiadomo kiedy, przyszedł Wacek.
lub
Nie wiadomo, kiedy przyszedł Wacek.
Jeśli zasady interpunkcyjne zostawiają nam wybór, nie stawiamy

przecinków.
1.3.2.2. Stawiamy przecinek
ROZDZIELAMY przecinkiem wszystkie pozostałe typy zdań złożonych, tj.:
 wszystkie zdania podrzędnie złożone;

 zdania współrzędne połączone bezspójnikowo;

 zdania współrzędne połączone spójnikami przeciwstawnymi (a, ale, lecz, jednak,
jednakże, zaś, wszakże, owszem, natomiast, tylko, tylko że, jedynie, przecież, raczej,
tymczasem, za to);
 zdania współrzędne połączone spójnikami wynikowymi (więc, dlatego, toteż, to,
zatem, wobec tego, skutkiem tego, wskutek tego, tedy, przeto);
 zdania współrzędne połączone spójnikami wyjaśniającymi (czyli, to jest, to znaczy,
innymi słowy).

Wyrazy, przed którymi stawiamy przecinek:
a ile to jest
(a także w połączeniach: ilekroć to znaczy
a gdy, a jeśli, a kiedy, a im toteż
mianowicie, a ponieważ,
a że, a więc, a choć) inaczej tyle że
aby innymi słowy tylko że (iż)
acz iż tym bardziej że
aczkolwiek jako że tymczasem
albowiem jednak w miarę jak
ale jednakże w razie gdyby
bo jeśli więc
bowiem jeśliby właśnie gdy (jak, kiedy)
by jeżeli wprzód nim
byle jeżeliby wszakże
byleby lecz wtedy
chociaż ledwie za to
chociażby ledwo zaledwie
choć mimo to zanim
choćby mimo że (iż) zaś
chyba że (żeby) natomiast zwłaszcza gdy (kiedy)
czyli nim zwłaszcza że (iż)
dlatego (że, iż) o ile że
dopiero gdy (jak, kiedy) po czym (a także w połączeniach:
dopóki podczas gdy że aby, że aż, że gdy, że

jeśli)
gdy pomimo to
żeby
(a także w połączeniach: pomimo że
potem gdy, teraz gdy, ponieważ

wtedy gdy, z chwilą gdy) póki
gdyby przeto
gdyż skoro
gdzie skutkiem tego (czego)
i (= więc, toteż) tedy

Dodatkowe zasady szczegółowe:
a) spójniki wprowadzające zdania składowe bywają rozbudowane (spójniki

zespolone):
 chyba że, chyba żeby, ile że, jak gdyby, jako że, mimo że, pomimo to, pomimo że,
tylko że, tym bardziej że, właśnie gdy, właśnie jak, właśnie kiedy, podczas gdy,
pod warunkiem że, w zależności od którego, w przypadku gdy, wówczas gdy,
wyłącznie jeśli, tak aby, w konsekwencji czego, zwłaszcza gdy, zwłaszcza jeśli,
zwłaszcza kiedy, zwłaszcza że
Przecinek stawiamy przed całym członem, a nie między jego elementami:
Warunki umowy obowiązują do 31 grudnia, chyba że strony postanowią inaczej.
Alkohol nie jest wrogiem człowieka, pod warunkiem że człowiek sam go takim nie uczyni.
W przypadku gdy osoba ubiegająca się o azyl posiada ważną wizę, zastosowanie mają
przepisy, na podstawie których wydano taką wizę.
Złożenia zawierające że, gdy, jak i aby można niekiedy rozdzielić, ale tylko wtedy,
gdy akcent znaczeniowy w zdaniu pada na element stojący przed spójnikiem:
Jest to możliwe, pod warunkiem że wszystkie strony wyrażą na to zgodę.
ale:
Jest to możliwe jedynie pod warunkiem, że wszystkie strony wyrażą na to zgodę.
Dokument sformułowano jasno, tak aby żadna ze stron nie miała wątpliwości.
ale:
Dokument sformułowano tak, aby żadna ze stron nie miała wątpliwości.
Najczęściej spotykane połączenia tego typu:

 dlatego iż, dlatego że, dopiero gdy, podobnie jak, potem gdy, tak aby, tak by, tak
iż, tak jak, tak jakby, tak że, tak żeby, taki jak, taki sam jak, tam gdzie, tam skąd,
ten sam co, teraz gdy, to co, tym bardziej iż, tym bardziej że, w miarę jak, wtedy
gdy, z chwilą gdy
Uwaga!
Konstrukcja „tylko jeśli” jest niepoprawna (kalka z ang. only if). Prawidłowe
formy to: „tylko wtedy, gdy”, „wyłącznie wówczas, gdy” itp.
b) zdania wtrącone nie tylko poprzedzamy, ale też zamykamy przecinkiem:
Państwo członkowskie, które wydało zezwolenie, jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku.

Czasy, kiedy decyzje podejmowano jednogłośnie, dawno minęły.
Informację o tym, że produkt działa niewłaściwie, należy przekazać przed upływem gwarancji.
c) Wyrażenia wprowadzające wyjaśnienia i wyliczenia:
czyli..., to jest..., to znaczy...

d) Wyrażenia uwypuklające treści zawarte w członie poprzednim:
na przykład, chyba, przynajmniej, zwłaszcza, prawdopodobnie, ewentualnie, nawet,

raczej.
Uwaga!
Jeśli wyrażeń tych nie da się opuścić bez szkody dla zdania (tzn. nie pełnią one
funkcji dopowiedzenia), przecinka nie stawiamy.
Zgłoszenia przesłane na przykład pocztą elektroniczną muszą być wzięte pod uwagę.
e) Wyrazy i wyrażenia oznaczające stosunek osoby mówiącej do treści wypowiedzi:
bez wątpienia, bynajmniej, doprawdy, istotnie, na odwrót, naturalnie, niestety,

niewątpliwie, niezawodnie, oczywiście, odwrotnie, owszem, przeciwnie, rzeczywiście,
rzecz jasna, zapewne.
f) Wyrazy poza zdaniem:
słowem, ściśle, ściślej, ściśle mówiąc, innymi słowy, krótko, inaczej.

g) zdania składowe wprowadzane przez imiesłowy zakończone na -ąc, -łszy lub -
wszy
Według nowych zasad interpunkcji przecinkiem oddzielamy wszystkie, nawet

najkrótsze zdania składowe wprowadzane przez imiesłowy zakończone na -ąc, -
łszy lub -wszy. Jeśli jest to zdanie wtrącone, obejmujemy je przecinkami z obu
stron:
Czyniąc tak, nadawcy zakłócali konkurencję na rynku mediów.
Instytucja kredytowa zamierza, począwszy od przyszłego roku, zmienić warunki poręczeń.
Jeśli przed imiesłowem stoi spójnik, przed którym normalnie także stawia się
przecinek, pozostawiamy tylko przecinek przed tym spójnikiem:
Zamknięto postępowanie, mimo że uwzględniając dotychczasowe wyniki, istniało podejrzenie
naruszenia przepisów.
ale:
Zważywszy, że istniało podejrzenie naruszenia przepisów, należało kontynuować postępowanie.
Wyjątki stanowią przypadki, w których omawiany typ równoważnika stoi

bezpośrednio po zaimku lub spójniku, np.:

Znam ucznia, który nie zastanawiając się długo, podałby sposób rozwiązania tego zadania).
Mówiłem o osobie, która trenując codziennie, osiągnęła doskonałe rezultaty.
Szedł i machając rękami, coś do siebie mówił.
h) typowe dla tekstów prawnych wyrażenie z zastrzeżeniem... ma charakter

wtrącenia i zawsze oddzielamy je przecinkami.
Uwaga!
W polskich tekstach prawnych wyrażenie to rzadko stawia się na początku
zdania, na co wskazywałby oryginał angielski:
Subject to Article 5, every individual is entitled to access to information.
Każdemu przysługuje, z zastrzeżeniem art. 5, prawo dostępu do informacji.
Subject to paragraph 3, guarantee agreements are liable to interest.
Wykonanie umów poręczenia podlega oprocentowaniu, z zastrzeżeniem ust. 3.

i) wyliczenia
Wyliczenia i wyszczególnienia wprowadzone przez wyraz jak zawsze poprzedza

przecinek.
Tłumaczymy takie akty prawne, jak: decyzje, dyrektywy, rozporządzenia.
1.3.2.3. Stawiamy lub nie
 Jednym z trudniejszych przypadków są wyrażenia przydawkowe po rzeczowniku,

wprowadzane przez imiesłowy typu -ący, -any, -ony, -ty. Generalnie zasada jest taka,
że przecinkiem oddzielamy wyrażenia stanowiące dopowiedzenie, dodatkową
informację na temat już określonego rzeczownika. Nie stawiamy przecinka, jeśli
wyrażenie określa rzeczownik wcześniej nieokreślony (zawęża jego zakres). Różnicę
widać na takim przykładzie:
Dotyczy to wszystkich państw EFTA, będących stronami umowy.
Dotyczy to wszystkich państw EFTA będących stronami umowy.
W pierwszym zdaniu mowa o wszystkich państwach EFTA, a zarazem wszystkie te

państwa są stronami umowy. W drugim zdaniu mowa o tych spośród państw EFTA,
które są stronami umowy. Inne przykłady:
Takim państwem jest również Turcja, kandydująca do UE.
Określenie „kandydująca do UE” jest informacją dodatkową, bo rzeczownik

określony jest już przez samą nazwę, ale:
Środki te przeznaczone są dla państw kandydujących do UE.
albo:
Unia prowadzi politykę równych szans, opartą na poszanowaniu praw jednostki

ale:
Unia prowadzi politykę opartą na poszanowaniu praw jednostki.
 Wyrażenia porównawcze
Nie stawiamy przecinka przed członem porównawczym wprowadzonym przez
wyrazy jak, jakby, jako, niż, niby, niby to, niczym, ni to, niż, podobnie – chyba że mają
wyraźnie charakter dopowiedzenia.
Zrobisz to lepiej niż ja.
Jest głuchy jak pień.
Przecinek stawia się, gdy człon taki stanowi zdanie podrzędne w zdaniu złożonym.
Jest wyższy niż Piotr.
ale:
Jest wyższy, niż myślałem.
W porównaniach paralelnych (tak, jak; taki, jaki; tyle, co; ten, co; zarówno, jak i;
równie, jak) przecinek można postawić, chyba że składniki porównania nie
przeciwstawiają się sobie wyraźnie lub jeśli chcemy porównanie osłabić.
Mam tyle samo pracy, co w zeszłym tygodniu.
Uwaga!
Należy odróżnić porównania paralelne, w których stawiamy przecinek
(wymienione powyżej), od porównań, które nie mają wyraźnego charakteru
paralelnego i w przypadku których nie stawiamy przecinka: tak samo... jak; ten
sam... co; taki... jak:
Jednostki te wchodzą w skład tej samej grupy przedsiębiorstw co operatorzy statków

powietrznych.
 Wyrazem dosyć kłopotliwym pod względem interpunkcji jest jak

Najważniejsze zasady:
 Nie stawiamy przecinka, jeśli wyrażenie wprowadzone tym wyrazem nie jest
formą zdaniową, czyli – w uproszczeniu – nie zawiera czasownika:
So far, no irregularities have been observed.
Jak do tej pory nie zaobserwowano żadnych nieprawidłowości.
In such cases, the State should act as a private investor.
W takich przypadkach państwo powinno zachowywać się jak inwestor prywatny.
Wyrażenie takie może mieć jednak charakter wtrącenia i wtedy przecinek

(przecinki) są niezbędne:

Państwa o niskiej gęstości zaludnienia, jak Finlandia czy Szwecja, korzystają ze specjalnych
funduszy pomocowych.
 Jeśli jak wprowadza zdanie składowe, zawsze oddzielamy je przecinkiem

(przecinkami):
Jak widać, nie udało się jak dotychczas osiągnąć większości celów strategii lizbońskiej.
 Wyrażenia taki jak nie oddziela się przecinkiem, chyba że wprowadzamy

wyliczenie – wtedy stawiamy przecinek przed taki:
Instytucje takie jak Komitet Ekonomiczno-Społeczny pełnią przede wszystkim funkcję
konsultacyjną.
Są też instytucje pełniące funkcję konsultacyjną, takie jak Komitet Regionów czy Komitet
Ekonomiczno-Społeczny.
Uwaga!
Jeżeli elementów wyliczanych w ten sposób jest więcej niż dwa, powinniśmy
poprzedzić je dwukropkiem.
 tak… jak…, zarówno… jak i…

W wyrażeniach tego typu przecinek stawiamy zawsze przed jak:
Wnioski można przesyłać zarówno w formie drukowanej, jak i elektronicznej.
Dotacje na ten cel udzielane są tak przez Komisję, jak władze centralne i regionalne.
 Po według…, zdaniem…, w opinii…

Według…, zdaniem…, w opinii…, zgodnie z… nie potrzeba oddzielać przecinkiem, ale
można to zrobić, żeby podkreślić wtrącony (zewnętrzny) charakter tych wyrażeń.
In Commission’s opinion, such support was not fully justified.
Zdaniem Komisji tego rodzaju wsparcie nie było w pełni uzasadnione.
lub rzadziej:
Zdaniem Komisji, tego rodzaju wsparcie nie było w pełni uzasadnione.
 Wyrażenia po pierwsze…, po drugie…

Są trzy możliwości: bez żadnego znaku interpunkcyjnego, z przecinkiem lub z
dwukropkiem. Najlepiej kierować się wyczuciem. Nie oddzielamy, jeśli wyrażenie
jest bardziej wskazaniem hierarchii ważności niż zapowiedzią wyliczenia i znaczy
tyle co „przede wszystkim”:
Po pierwsze nie należy traktować Trybunału Sprawiedliwości jako instytucji zastępującej sądy
krajowe.
Z kolei dwukropek jest dobrym rozwiązaniem, kiedy elementy wyliczane są długie i

same w sobie zawierają przecinki. W pozostałych przypadkach najlepiej postawić
przecinek.

 Wyrażenie na przykład…
Ma ono najczęściej charakter wtrącenia, i jeśli stoi w środku zdania, oddzielamy je z
obu stron przecinkami; nie stawiamy jednak przecinka po wyrazie przykład:
Products intended for children, for example, markers are usually non-toxic.
Produkty przeznaczone dla dzieci, na przykład zakreślacze, nie są zazwyczaj toksyczne.
Jeśli nie jest to wtrącenie, przecinków nie stawiamy wcale. Różnica między
wyrażeniem wtrąconym a niewtrąconym bywa ważna:
Produkty sprowadzane, na przykład z Chin, podlegają odrębnej procedurze celnej.
Produkty sprowadzane na przykład z Chin podlegają odrębnej procedurze celnej.
Pierwsze zdanie jest nielogiczne, bo wynika z niego, że odrębna procedura celna

dotyczy wszystkich sprowadzanych produktów. Drugie jest logiczne, gdyż oznacza,
że odrębna procedura dotyczy produktów sprowadzanych tylko z określonych
państw.
 Formułki grzecznościowe w listach
Zwrot grzecznościowy we wstępie do listu, np. Szanowny Panie, zamykamy
wykrzyknikiem lub przecinkiem. Po przecinku treść listu należy zacząć od małej
litery.
Po formułkach zamykających, np. Z wyrazami szacunku itp., nie stawiamy żadnego
znaku interpunkcyjnego.
1.3.3. Inne znaki interpunkcyjne
1.3.3.1. Kropka
Kropką zamykamy wypowiedzenie, tzn. zdanie lub jego równoważnik.
Kropka po cyfrach arabskich oznacza, że mamy do czynienia z liczebnikiem

porządkowym.
w 2. (drugiej) osobie
5. (Piąty) Pułk Strzelców
12. (Dwunasty) Konkurs Młodych Talentów
Jeśli z kontekstu jednoznacznie wynika, że został użyty liczebnik porządkowy, kropkę

pomijamy:
Basia chodzi do 5 klasy.
Zapisz to w 3 kolumnie.

Uwaga!
Nie stawiamy kropki po cyfrze oznaczającej datę, jeśli miesiąc zapisano słownie.
5 maja, 16 kwietnia.
Nie stawiamy też kropki przy zapisywaniu godzin, jeśli słowo „godzina” zostało użyte.
w godz. 15–17
Nie stawiamy kropki po tytułach.
Zbieg kropki i symbolu przypisu: odnośnik do przypisu na końcu zdania umieszcza się
przed kropką. Jeżeli zdanie kończy się skrótem zamkniętym kropką (np. r.), odnośnik do
przypisu stawia się po skrócie, a następnie zamyka się całe zdanie jeszcze raz kropką.
Przykład:
Badania przeprowadzono w 2007 r.1.
Na końcu przypisu stawiamy kropkę, chyba że przypis kończy się linkiem – wówczas
kropki nie stawiamy.
1.3.3.2. Dwukropek
Dwukropka używamy przed cytatem, wyliczeniem poprzedzonym zdaniem

wprowadzającym wyliczenie i złożonym z więcej niż dwóch elementów, ale można także
poprzedzić w ten sposób zdanie będące uzasadnieniem poprzedniej myśli:
Takie praktyki stanowią zakłócenie konkurencji: przynoszą one korzyść wybranej grupie
podmiotów.
Gdy cytat składa się z dwóch lub większej liczby zdań, zaczynamy go wielką literą, jeśli
jest krótszy – możemy rozpocząć literą małą.
Dwukropka nie używa się po nagłówkach, przed wykresami ani tabelami.
W przypadku gdy w tekście oryginału pojawia się dwukropek po nagłówku, zalecane

jest jego usunięcie i rozpoczęcie pierwszego zdania w danym punkcie od wielkiej litery.
W wyjątkowych przypadkach, gdy wypowiedź następująca po dwukropku rzeczywiście
stanowi kontynuację wypowiedzi rozpoczętej w nagłówku, można dwukropek
pozostawić i kontynuować zdanie z małej litery.
W przypadku zdania wprowadzającego wyliczenie po dwukropku postępujemy zgodnie

z poniższym wzorem:

 w przypadku wyliczenia, na które składają się zdania z orzeczeniem, zaczynamy je od
wielkiej litery a na końcu każdego wyliczenia stawiamy kropkę:
1. Zdanie z orzeczeniem. [kropka]
 w przypadku wyliczenia, na które składają się równoważniki zdań, zaczynamy je od

małej litery a na końcu każdego wyliczenia stawiamy średnik, przecinek albo nic:
1. równoważnik zdania [średnik, przecinek lub nic]
2. równoważnik zdania [średnik, przecinek lub nic]
3. równoważnik zdania [na końcu całego wyliczenia kropka]
W przypadku równoważników zdań dopuszczalne jest także użycie wielkich liter. Takie
rozwiązanie wymaga zakończenia każdego elementu wyliczenia kropką.
Na końcu ostatniego punktu w wyliczeniach stawiamy kropkę.
1.3.3.3. Średnik
Średnik wydziela części wypowiedzi mocniej niż przecinek, ale słabiej niż kropka.
Używamy go niekiedy w zdaniach zawierających rozbudowane wyliczenia, w których
użyto też wielokrotnie przecinków, np.
Członkostwo w międzynarodowej komisji zostało przyznane, jak następuje: Francja, 4;

Niemcy, 5; Włochy, 3; Zjednoczone Królestwo, 1; Stany Zjednoczone, 7.
1.3.3.4. Cudzysłów
Podstawowym cudzysłowem jest „ ”. Jeśli wprowadzamy dodatkowy cudzysłów

wewnętrzny (cytat w cytacie), używamy tzw. cudzysłowu niemieckiego: » «. Jeżeli
dodatkowo potrzebny jest jeszcze jeden poziom, używamy cudzysłowu brytyjskiego.
Poziom 1 „…” (Alt 0132/Alt 0148)

(cytat główny)
Poziom 2 »…« (Alt 0187/Alt 0171)

(cytat w cytacie)
Poziom 3 ‘…’ (Alt 0145/Alt 0146)

(cytat w cytacie
w cytacie)
Nie ujmujemy w cudzysłów wyrażeń obcego pochodzenia – piszemy je kursywą.

Kropkę stawiamy zawsze po cudzysłowie.
Powiedział: „Mam tego dość”.
Inne znaki emotywne (znak zapytania, wykrzyknik, wielokropek) stawiamy albo przed
zamykającym cudzysłowem – jeśli odnoszą się do treści w jego obrębie, albo po nim –
jeśli odnoszą się do całego zdania.
Zapytał: „Masz na to czas?”.
Czy pamiętasz skąd pochodzi cytat: „Ogary poszły w las”?
Uwaga! W aktach zmieniających obowiązują nieco inne zasady:
W aktach zmieniających nie obowiązuje zasada, że wewnątrz cudzysłowu

umieszcza się wyłącznie znaki emotywne (znaki zapytania, wykrzykniki,
wielokropki), pozostałe zaś przenosi się poza cudzysłów. Jeśli np. informuje się o
dodaniu nowego tiret, to wewnątrz cudzysłowu będzie się musiał znaleźć
przecinek. Natomiast po cudzysłowie stosujemy interpunkcję obowiązującą w
danym kontekście.
Ten zapis uznajemy za poprawny:
W pkt 12 (decyzja Komisji 92/486/EWG) w części 1.2 dodaje się tiret w brzmieniu:
„decyzją Komisji 2005/67/WE z dnia 28 stycznia 2005 r. (Dz.U. L 27 z 29.1.2005, s. 55).”.
Ważną rolę odgrywa tu potrzeba konsekwencji. O ile z kropką przed cudzysłowem,

zamiast po, można by się jakoś pogodzić, o tyle zdanie zakończone przecinkiem lub
średnikiem byłoby rażące. Z tego względu pamiętamy w tych przypadkach o
postawieniu kropki po cudzysłowie.
„- decyzja Komisji 2005/67/WE,
- decyzja Rady 2004/55/WE,”.
Ta sama reguła dotyczy tiret.
Zob. również Interpunkcja w aktach zmieniających w pkt 2.1.2.1.
1.3.3.5. Myślnik, półpauza, łącznik
Rozróżniamy trzy znaki graficzne, które stosuje się w celu wyrażenia funkcji myślnika,
półpauzy lub łącznika.

Znak
graficzny Symbol Opis Skrót klawiszowy (Word) Skrót klawiszowy (Studio)
Ctrl+Alt+- (klawisz minusa Ctrl+Alt+- (klawisz minusa na
Szerokość
Pauza — na klawiaturze klawiaturze alfanumerycznej) /
litery M
alfanumerycznej) dostępny w menu "QuickInsert"
Szerokość Ctrl+- (klawisz minusa na Ctrl+- (klawisz minusa na
Pauza
– mniej więcej klawiaturze klawiaturze alfanumerycznej) /
średnia
litery N alfanumerycznej) dostępny w menu "QuickInsert"
Znajduje się na klawiaturze

Szerokość Znajduje się na klawiaturze
pomiędzy klawiszem „0” a
równa pomiędzy klawiszem „0” a
klawiszem znaku równości /
Dywiz - jednej klawiszem znaku równości /
znajduje się na klawiaturze
czwartej znajduje się na klawiaturze
numerycznej / dostępny w
litery M numerycznej / Alt+0173
menu "QuickInsert" / Alt+0173
W naszych tekstach wykorzystujemy jednak tylko dwa z nich: pauzę średnią (w funkcji
myślnika i półpauzy) oraz dywiz (w funkcji łącznika).
 Myślnik (pauza średnia)

Niektóre zastosowania myślnika:
 wprowadza człon uogólniający lub podsumowujący

Meksyk, Dominikana, Reunion – wszystkie te miejsca chcę odwiedzić w czasie wakacji.
 pozwala uniknąć powtórzeń, zastępując człon pominięty

Pan Iksiński otrzymał 20 % głosów, pan Igrek – 5 %.
 zastępuje to jest, to są przed zaimkiem to

Nowa książka tego autora – to absolutny bestseller.
 w bardzo rozbudowanych zdaniach służy jako sposób nawiązania do

przerwanej myśli:
Aby umożliwić działania pozwalające beneficjentom dostosować się do społeczeństwa państwa
członkowskiego pod względem społeczno-kulturowym oraz uznawać wartości zawarte w Karcie
praw podstawowych Unii Europejskiej – należy podjąć odpowiednie środki prawne.
 służy do mocniejszego wydzielenia części zdania lub klarowniejszego zapisu

(zwłaszcza jeśli występuje zbyt duże nagromadzenie przecinków)
Pojedziemy nad morze, jeśli Marta – która zajmuje się teraz ważnym projektem – dostanie urlop.
Jeśli myślnik zbiega się z innym znakiem interpunkcyjnym:
a) przecinek przed myślnikiem pomijamy;
b) kropkę, pytajnik, wielokropek i wykrzyknik przed myślnikiem pozostawiamy.
Przed myślnikiem i po nim zawsze stawiamy spację.

 Półpauza (pauza średnia)
Używamy jej do wyrażenia relacji „od do”.
program na lata 2007–2013
15–20 %
lekarz przyjmuje w godz. 10–15
a także wtedy, gdy wymieniamy przedział artykułów, np.:
art. 4–6
W przypadku gdy po danym przedziale liczbowym występuje jednostka miary lub inne
określenie (na przykład nazwa miesiąca), tej jednostki czy określenia nie należy
powtarzać, tj. piszemy „5–10 proc.” a nie „5 proc.–10 proc.”.
Ponadto z półpauzą i bez spacji zapisujemy złożenia typu „państwa AKP–UE”, „komitet
UE–Szwajcaria”, „umowa UE–Maroko”.
 Łącznik (dywiz)
Łącznik łączy się ze znakiem literowym bezpośrednio (bez spacji). Zasadniczo jest
znakiem międzywyrazowym.
czarno-biały
Pawlikowska-Jasnorzewska
10-dniowy
Warszawa 00-930
trzecio- i drugorzędni
Łącznik służy również do dodawania końcówki liczby mnogiej do wyrazu w liczbie

pojedynczej:
dokument(-y)
państwo(-a) członkowskie
1.3.3.6. Wielokropek
Za pomocą wielokropka umieszczonego w nawiasie kwadratowym (czasem okrągłym)

oznaczamy opuszczenie fragmentu cytowanego tekstu.
Jeżeli wielokropek zbiega się z przecinkiem, średnikiem lub kropką – znaki te

opuszczamy.
Jeżeli zbiega się z pytajnikiem, wykrzyknikiem lub pauzą – znaki te pozostawiamy.
Jeśli wielokropek występuje na końcu zdania, nie stawiamy po nim kropki.

Jeśli wielokropek występuje na początku tekstu, używa się po nim spacji. Jeśli
oznaczamy nim opuszczenie fragmentu tekstu, spację umieszczamy i przed nim, i po
nim.
Należy unikać stosowania wielokropka w celu wyrażenia kontynuacji, w zamian za itd.
1.3.3.7. Ukośnik prawy
Znaku tego używamy w celu pokazania alternatywy (i/albo), zastąpienia słowa „na” w
wyrażeniach typu km/godz. oraz zapisania ułamków (19/100) i adresów (ul. Reja 5/10.)
Przykłady niepoprawnego użycia:
Zalesie k/Warszawy (popr. Zalesie k. Warszawy),
w/g (wg).
Ukośnik wstawiany między dwoma pojedynczymi wyrazami stosuje się bez spacji.
Natomiast w przypadku gdy ukośnik występuje między dłuższymi członami, należy
przed nim i po nim wstawić spację, np.:
rozporządzenie delegowane / wykonawcze
1.3.3.8. Znak zapytania
Znak zapytania może zbiegać się z innym znakiem interpunkcyjnym. Zwłaszcza przy
wyliczeniu po znaku zapytania może stanąć znak dzielący (najczęściej przecinek
i średnik), np.:
Przydawki odpowiadają na pytania: jaki?, który?, ile?, czyj?, czego?, z czego?.
Trzeba rzekomo mówić dokąd?, kiedy idzie o kierunek (np. Dokąd idziesz?), a gdzie?, gdy chodzi o
miejsce (np. Gdzie jesteś?).
1.3.3.9. Podział wyrazów w tabeli
Jeżeli polskie tłumaczenie nagłówków tabeli jest dłuższe niż nagłówek w oryginale, w
związku z czym nie mieści się w kolumnie i Word dokonuje (nieprawidłowego)
podziału, nie należy wprowadzać samodzielnie podziału w słowach. Podziały są
wprowadzane w drukarni, a potem (najczęściej) trafiają do korekty w Urzędzie
Publikacji.

1.4. PORADY GRAMATYCZNE I STYLISTYCZNE
1.4.1. Wstęp
Większość błędów stylistycznych w tekstach tłumaczonych to „pozostałości” składni,

frazeologii lub idiomatyki języka oryginału. Stylistycznie prawidłowe tłumaczenie
powinno brzmieć jak tekst napisany od razu po polsku, bez żadnych śladów języka, z
którego dokonywany był przekład. Poniżej omówiono najczęstsze błędy tego rodzaju
pojawiające się w tłumaczeniach oraz przedstawiono wskazówki, jak ich unikać.
Przykłady pochodzą wyłącznie z tłumaczeń z języka angielskiego, ale większość zasad
omówionych w niniejszym rozdziale ma również zastosowanie do tłumaczeń z innych
języków.
1.4.2. Kolejność podawania znanych i nowych informacji
W języku polskim obowiązuje zasada podawania w zdaniu najpierw informacji znanej,

nawiązującej do tego, co powiedziano poprzednio, a następnie uzupełniania jej
informacją nową. Taki szyk, zwany obiektywnym, ułatwia odbiorcy zrozumienie tekstu.
W języku angielskim zasada ta nie jest przestrzegana z uwagi na obowiązujący sztywny
szyk zdania. Dlatego aby polski przekład brzmiał zrozumiale i naturalnie, często
potrzebna jest zmiana kolejności informacji w stosunku do zdania źródłowego.
W zdaniu przytoczonym poniżej udział państw trzecich jest informacją znaną, była o
nim mowa we wcześniejszej części dokumentu, nowym elementem jest natomiast
informacja o tym, gdzie zapisane są warunki tego udziału. Z tego powodu informację o
tym należy umieścić w drugiej części zdania. Sugestię lepszego stylistycznie przekładu
przedstawiono w ramce:
Agreements or conventions concluded Umowy albo konwencje zawarte przez

by the European Community shall lay Wspólnotę Europejską przewidują
down the conditions and detailed warunki i szczegółowe zasady
rules for any third-country ewentualnego udziału państw trzecich
involvement in providing additional w uzupełniającym finansowaniu
funding to the programme. programu
LEPIEJ:
Warunki i szczegółowe zasady ewentualnego

udziału państw trzecich w uzupełniającym
finansowaniu programu są określone w
umowach i konwencjach zawartych przez
Wspólnotę Europejską.

1.4.3. Sformułowania idiomatyczne i przenośne
W języku angielskim dużo częściej niż w polskim spotyka się wyrażenia idiomatyczne i
przenośne. Dosłowny przekład w takich przypadkach prowadzi najczęściej do błędów
stylistycznych, czasami także do niezamierzonego efektu humorystycznego, dlatego
tłumacząc należy najpierw ustalić sens danego idiomu czy danej metafory, a następnie
znaleźć odpowiedni sposób wyrażenia tego sensu po polsku. Oto przykład złego
tłumaczenia:
In conclusion, the Consultation Podsumowując, proces konsultacji

process has opened a treasure chest of otworzył skrzynię skarbów pełną
ideas and a desire to participate in a pomysłów i chęci udziału w projekcie
project understood by most to be long- rozumianym jako długoterminowy,
term, and based on learning and ciągły i wielokrotnie ulepszany rozwój
constant iterative development. oparty na uczeniu się.
Autor pisząc treasure chest miał oczywiście na myśli bogactwo i różnorodność

pomysłów, stąd następująca propozycja bardziej optymalnego przekładu:
Podsumowując, proces konsultacji stał się

źródłem bardzo wielu różnorodnych pomysłów
i zachęcił uczestników do udziału w projekcie,
który wielu z nich postrzega jako
przedsięwzięcie długoterminowe, oparte na
uczeniu się i stałym rozwoju.
1.4.4. Strona bierna
W polszczyźnie nieuzasadnione użycie strony biernej czyni wypowiedź mniej

zrozumiałą, dlatego jeśli istnieje taka możliwość (tj. jeśli wyjściowe zdanie w stronie
biernej zawiera informacje zarówno o czynności, jak i o jej wykonawcy), lepiej stosować
stronę czynną. Oto przykłady:
Assistance to recover duties, taxes or Pomoc w zakresie odzyskiwania ceł,

fines is not covered by this Protocol. podatków lub grzywien nie jest objęta
niniejszym Protokołem.
Niniejszy protokół nie obejmuje pomocy w

zakresie odzyskiwania ceł, podatków lub
grzywien.
The European Parliament shall be Parlament Europejski jest regularnie

informed by the Commission of informowany przez Komisję o pracach
committee proceedings on a regular komitetu.
basis.
Komisja regularnie informuje Parlament

Europejski o pracach komitetu.

1.4.5. Liczba pojedyncza i mnoga
W języku polskim niektóre rzeczowniki nie posiadają liczby mnogiej: należy do nich np.
polityka. W angielskich tekstach rzeczowniki te występują często w liczbie mnogiej, tak
jak w poniższych przykładach – można je przełożyć, używając liczby pojedynczej.
This Directive does not affect Member Niniejsza dyrektywa nie narusza
States' prophylactic vaccination polityk państw członkowskich z
policies. zakresu szczepień profilaktycznych.
LEPIEJ:
Niniejsza dyrektywa nie wpływa na politykę w

dziedzinie szczepień profilaktycznych
realizowaną przez poszczególne państwa
członkowskie.
compatible with other Community zgodne z innymi politykami

policies Wspólnoty
zgodne z polityką Wspólnoty w innych

dziedzinach
Użycie liczby mnogiej nie jest jednak błędem, zwłaszcza jeżeli mowa jest o różnych
politykach prowadzonych przez państwa członkowskie, np.:
Porównanie polityk gospodarczych państw

strefy euro
Odwrotnym przykładem jest słowo informacja, którego angielski odpowiednik nie ma

liczby mnogiej. Zdarzają się jednak przypadki, w których z kontekstu wynika, że
prawidłowym odpowiednikiem information byłoby słowo informacje w liczbie mnogiej,
tak jak w poniższym przykładzie:
The employer shall ensure that Pracodawca zapewnia dostępność

information on emergency informacji dotyczącej ustaleń o stanie
arrangements involving hazardous zagrożenia związanym z
chemical agents is available. The niebezpiecznymi środkami
relevant internal and external accident chemicznymi. Stosowne wewnętrzne i
and emergency services shall have zewnętrzne służby ochronne mają
access to this information. dostęp do tej informacji.
Oto poprawiona wersja:
Pracodawca zapewnia dostępność informacji

dotyczących ustaleń o stanie zagrożenia związanym z
niebezpiecznymi środkami chemicznymi. Informacje te
udostępnia się właściwym wewnętrznym i
zewnętrznym służbom ochronnym.

Warto również zwrócić uwagę na tłumaczenia rzeczowników, których ewentualną liczbę
mnogą oznacza się po angielsku przez dodanie nawiasu, np. Member State(s). W
tłumaczeniu na język polski jest to o tyle kłopotliwe, że uzgodnienia liczby wymagają
również inne części zdania (przymiotniki i czasowniki).
Urząd Publikacji w swoim przewodniku proponuje różne rozwiązania tej kwestii

(http://publications.europa.eu/code/pl/pl-4100600.htm), zwracając uwagę, że forma z
lub może być najlepszą opcją.
Czyli zamiast:
W przypadku stwierdzenia, że cel(-e) w zakresie skuteczności działania, zawarty(-e) w planie

skuteczności działania, jest/są niezgodne z ogólnounijnymi celami i nie wnosi(-szą)
odpowiedniego wkładu w ich realizację, ...
być może lepiej by było napisać:
W przypadku stwierdzenia, że cel lub cele w zakresie skuteczności działania, zawarte w planie
skuteczności działania, są niezgodne z ogólnounijnymi celami i nie wnoszą odpowiedniego
wkładu w ich realizację, ...
W niektórych przypadkach można się również zastanowić nad użyciem wyłącznie liczby
mnogiej. Przykładowo w nagłówku tabeli: forma Państwo(-a) pochodzenia jest
prawdopodobnie funkcjonalnie równoznaczna z Państwa pochodzenia – sama forma
mnoga nie przesądza o tym, że w danej rubryce należy podać więcej niż jedną nazwę
państwa.
Jeżeli stosujemy połączenie liczby pojedynczej i mnogiej, końcówkę w nawiasie zawsze

zapisujemy z dywizem: jakiego(-ich), akt(-y) (nie: *akt(y)). Należy zwrócić uwagę na
formę końcówki: nie: *w którym(-ch), ale: w którym(-ych),
Zawsze na pierwszym miejscu stawiamy wyraz w liczbie pojedynczej, a po nim wyraz w

liczbie mnogiej: Na wniosek kraju(-ów)…
Zasada ta obowiązuje również wtedy, kiedy forma liczby mnogiej jest formą krótszą niż
forma liczby pojedynczej. W takim wypadku zapisujemy w nawiasie cały wyraz w liczbie
mnogiej, a nawias oddzielamy od słowa w liczbie pojedynczej spacją:
nie: (w dopełniaczu) *nazw(-y), ale: nazwy (nazw)
nie: (w dopełniaczu) *państw(-a), ale: państwa (państw)
1.4.6. Zgodność przypadku w związkach rządu
W tłumaczonych dokumentach dość często spotyka się wyliczenia podobne do

przytoczonego poniżej:
the safekeeping and management of przechowywanie i zarządzanie

shares, interests in companies and akcjami, udziałami w spółkach i
associations, debentures and other stowarzyszeniach, zobowiązaniami i

securities or negotiable instruments innymi papierami wartościowymi
Podane wyżej tłumaczenie jest gramatycznie błędne, ponieważ w języku polskim w

związkach rządu wyraz poboczny musi występować w przypadku narzuconym przez
wyraz centralny, nie można zatem powiedzieć przechowywanie udziałami. Powyższy
przykład jest oczywiście bardziej skomplikowany, i dlatego tłumaczenie musi wiązać się
z większą ingerencją w konstrukcję zdania. Prawidłowo należy napisać:
przechowywanie akcji, udziałów w spółkach i

stowarzyszeniach, zobowiązań i innych
papierów wartościowych oraz zarządzanie
nimi
1.4.7. Nominalizacja
Konstrukcje zawierające zbyt wiele rzeczowników odczasownikowych sprawiają, że

tekst brzmi nazbyt urzędowo, i utrudniają zrozumienie treści. Pomimo że tendencja do
nominalizacji jest obecnie powszechna w języku urzędowym, czasami lepiej zastąpić
konstrukcje rzeczownikowe zdaniami podrzędnymi. Mimo że są one dłuższe, sprawiają,
że przekaz staje się bardziej czytelny i dynamiczny.
*W celu zarejestrowania się w systemie konieczne jest wypełnienie formularza.
Lepiej:
Aby zarejestrować się w systemie, należy wypełnić formularz.
1.4.8. Logika spójników
1.4.8.1. and/or a różnica między lub i albo
W języku polskim przyimek lub oznacza alternatywę łączną, zaś przyimek albo –
alternatywę rozłączną. Zatem zdanie:
Rolnicy mogą uprawiać len lub konopie.
oznacza, że rolnicy mogą uprawiać len, konopie, albo obie te rośliny jednocześnie,
natomiast zdanie:
Rolnicy mogą uprawiać len albo konopie.
znaczy, że uprawiając len, nie można uprawiać konopi, i odwrotnie.
W związku z tym właściwym odpowiednikiem wyrażenia and/or w polszczyźnie jest

samo lub. Nie ma potrzeby stosowania i/lub.
Równocześnie należy pamiętać o tym, że tradycyjny podział na alternatywę rozłączną i

łączną często nie jest już przestrzegany, nawet przez polskiego ustawodawcę, a oba

przyimki stosowane są zamiennie na podobieństwo pary i i oraz, głównie dla potrzeb
stylistycznych.
1.4.8.2. lub i ani w wyrażeniach z przeczeniem
Kiedy or lub and/or występują po przeczeniu, tak jak w cytowanym tutaj fragmencie,
prawidłowym polskim odpowiednikiem tych spójników jest zazwyczaj ani:
Biocidal products shall not be made Produktów biobójczych nie można

available on the market or used unless udostępniać na rynku ani stosować,
authorised in accordance with this jeśli nie uzyskały pozwolenia zgodnie
Regulation. z niniejszym rozporządzeniem.
1.4.9. Przyimek for wyrażający cel
W poniższym przykładzie angielski przyimek for wyraża cel:
For more efficient communication Dla skuteczniejszej komunikacji z

with the citizens, it is necessary to obywatelami należy ponownie
rethink the concept of public zastanowić się nad koncepcją
consultations.. konsultacji społecznych.
W języku polskim wyrażenia dla + rzeczownik (często odczasownikowy) również mogą

oznaczać cel, ale w słownikach podkreśla się, że takie konstrukcje mają charakter
bardzo oficjalny i są charakterystyczne dla tekstów prawnych. Dlatego w zależności od
kontekstu warto czasami użyć innego wyrażenia, np.:
W celu skuteczniejszej komunikacji […]
czy też:
Aby umożliwić skuteczniejszą komunikację

[…]
1.4.10. Spójnik however na początku zdania
W języku angielskim często mamy do czynienia ze zdaniami rozpoczynającymi się od

spójnika however. Przykładem może być następujące zdanie:
However, the Hellenic Republic shall Jednakże, Republika Grecka uzyska

have an additional time limit of one dodatkowy termin jednego roku na
year in which to conform to these przyjęcie tych pozostałych przepisów.
other provisions.
Dla polskiego odbiorcy przekład ten wygląda sztucznie, po pierwsze ze względu na

umieszczenie spójnika w nienaturalnym dla niego miejscu, a po drugie użycie jego mniej
powszechnej formy (dodatkowo popełniono tu błąd interpunkcyjny – za jednakże nie

powinno być przecinka). Dużo lepszym rozwiązaniem użycie słowa jednak
umiejscowionego za orzeczeniem:
Republika Grecka uzyska jednak dodatkowy

termin jednego roku na przyjęcie tych
pozostałych przepisów.
1.4.11. Następstwo czasów
W języku angielskim obowiązuje zasada następstwa czasów (sequence of tenses),

zgodnie z którą w wyrażeniach takich, jak przytoczone poniżej, czasownik w zdaniu
podrzędnym musi zgadzać się pod względem czasu gramatycznego z czasownikiem w
zdaniu nadrzędnym. W języku polskim zasada ta nie ma zastosowania. Przytoczone
poniżej oryginalne tłumaczenie jest może poprawne stylistycznie, ale ma inny sens niż
zdanie oryginalne: dla polskiego odbiorcy znaczy ono, że Rada była gotowa zakończyć
izolację Turków na wcześniejszym etapie, ale w chwili wypowiadania oświadczenia
mogła już mieć inne zdanie.
In this context, the Council stated that W tym kontekście Rada oświadczyła,
it was determined to end the isolation że była zdecydowana zakończyć
of the Turkish Cypriot community. izolację społeczności Turków
cypryjskich.
Prawidłowy polski przekład powinien brzmieć:
W tym kontekście Rada oświadczyła, że jest

zdecydowana zakończyć izolację
społeczności Turków cypryjskich.
1.4.12. Wykonawca czynności
Język angielski dopuszcza konstrukcje w rodzaju this communication proposes that czy
the proposal aims to, których dosłowne tłumaczenie na język polski prowadzi do błędów
gramatycznych – w polszczyźnie bowiem komunikat, wniosek czy poprawka nie mogą
być wykonawcami czynności.
The above-mentioned Communication Cytowany powyżej komunikat

proposes that the Institutions should proponuje, aby instytucje aktywnie
actively explore how best to remove poszukiwały najlepszego sposobu
obsolete and potentially misleading usunięcia z dorobku prawnego
information from the acquis zdezaktualizowanych i
nieprawdziwych informacji.

Prawidłowo należy użyć formy bezosobowej:
W cytowanym powyżej komunikacie

proponuje się, aby instytucje aktywnie
poszukiwały najlepszego sposobu usunięcia z
dorobku prawnego zdezaktualizowanych i
albo użyć innego czasownika:
Cytowany powyżej komunikat zawiera

propozycję, aby instytucje aktywnie
poszukiwały najlepszego sposobu usunięcia z
dorobku prawnego zdezaktualizowanych i
Podobnie w drugim przykładzie:
The amended proposal aims to adapt Zmieniony wniosek dąży do

the original proposal. dostosowania wniosku początkowego.
Celem zmienionego wniosku jest

dostosowanie wniosku początkowego.
Nie ma natomiast przeszkód, by stosować przyjęte w polskim języku prawnym

określenia: „ustawa/ przepis/ rozporządzenie itp. określa/ stanowi/ przewiduje…”.
1.4.13. Podmiot złożony a forma orzeczenia
Zasadniczo w przypadku podmiotu złożonego (szeregowego) zawsze dopuszczalne jest

użycie orzeczenia w liczbie mnogiej. Szczegółowe przypadki omówiono poniżej.
 forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym połączonym spójnikami łącznymi (i,

oraz itp.)
 zgodnie z ogólną zasadą orzeczenie przyjmuje liczbę mnogą:
Rada i Komisja podejmują decyzję….
Jest to jedyne poprawne rozwiązanie, kiedy podmioty mają różny rodzaj

gramatyczny, i to niezależnie od tego, czy podmiot występuje przed orzeczeniem,
czy po nim:
W negocjacjach brały udział Komisja i Parlament.
Komisja i Parlament brały udział w negocjacjach.
 orzeczenie w liczbie pojedynczej jest dopuszczalne, jeśli:

 wszystkie części podmiotu są rzeczownikami abstrakcyjnymi o tym samym
rodzaju gramatycznym:

Biologia i medycyna interesowały go od lat / Biologia i medycyna interesowała go od lat
Ocena i weryfikacja kryteriów zostanie przeprowadzona we wskazanym wcześniej terminie.
Należy jednak rozważyć, czy zastosowanie liczby pojedynczej nie zmieni

znaczenia (w przypadku drugiego z powyższych przykładów można zadać sobie
pytanie, czy mamy do czynienia z jedną czynnością „ocena i weryfikacja”, czy z
dwiema różnymi czynnościami: „ocena” i „weryfikacja”);
 orzeczenie stoi przed podmiotem, a jego składniki mają ten sam rodzaj
gramatyczny:
Zgodę wydała Komisja i Rada.
 forma orzeczenia przy podmiocie szeregowym połączonym spójnikami rozłącznymi

(albo, lub, ani itp.)
 Orzeczenie w liczbie pojedynczej lub mnogiej (przy czym częściej używa się w
tym wypadku liczby pojedynczej), gdy składniki podmiotu mają ten sam rodzaj
gramatyczny:
Rada albo Komisja podejmie decyzję = Rada albo Komisja podejmą decyzję
Ani Parlament, ani Komitet Regionów nie wyraził sprzeciwu = Ani Parlament, ani Komitet
Regionów nie wyraziły sprzeciwu
Decyzję podejmie Komisja lub Rada [częściej używane] = Decyzję podejmą Komisja lub Rada
 Jeżeli każdy ze składników podmiotu ma inny rodzaj, to orzeczenie powinno

być w liczbie mnogiej:
Parlament lub Komisja podejmą decyzję...
Ani rzecznik praw obywatelskich, ani opozycja parlamentarna nie wystąpili przeciwko tej decyzji
[nie: nie wystąpił, nie: nie wystąpiła]
Językoznawcy nie są zgodni, jaką formę powinno przyjąć orzeczenie stojące przed
podmiotem, jeśli składniki podmiotu mają różny rodzaj gramatyczny.
Rozwiązaniem może być przeniesienie orzeczenia za podmiot i użycie liczby
mnogiej.
 ustalanie rodzaju orzeczenia przy podmiocie szeregowym
 jeśli choć jeden ze składników podmiotu oznacza osobę płci męskiej, to używa
się rodzaju męskoosobowego:
Przewodniczący Parlamentu i prezes Trybunału wydali oświadczenie
Szef, jego dwie zastępczynie i asystentka wzięli udział w naradzie
 w pozostałych wypadkach używa się rodzaju niemęskoosobowego:

Komisja i Parlament postanowiły…
Komisja i Rada podjęły decyzję…
Komitety i komisje podjęły współpracę…

1.4.14. Posiedzenia Rady Europejskiej
Za niepoprawne uznano sformułowania Rada Europejska z grudnia, czy też Rada

Europejska z Göteborga.
Zaleca się inne formy, np. grudniowa Rada Europejska, Rada Europejska na grudniowym
posiedzeniu, Rada Europejska obradująca w Göteborgu itp.
1.4.15. dwa lub więcej
Konstrukcja typu dwa lub więcej jest problematyczna, dlatego lepiej powiedzieć: dwa
(np. systemy prawne) lub większa ich liczba.
Innym rozwiązaniem jest zastosowanie wyrażenia co najmniej, czyli pisanie co najmniej

dwa zamiast dwa lub więcej.
1.4.16. may not
Należy pamiętać, że angielskie may not oznacza zakaz, a nie dopuszczenie możliwości
niezrobienia czegoś:
Operators may not apply to be Importerzy mogą nie ubiegać się o

registered. rejestrację.
Prawidłowe tłumaczenie to:
Importerzy nie mogą ubiegać się o rejestrację.
Inny przykład, w którym problemem okazało się oddanie po polsku sensu połączenia
czasownika modalnego may z czasem present perfect. W tym wypadku prawidłowe
oddanie znaczenia i zachowanie stylistycznej poprawności wymagało poważniejszej
ingerencji w strukturę zdania:
Expenditure eligible for financing may Wydatki uprawnione do finansowania

not have been incurred before the nie mogą zostać poniesione przed
grant application was lodged złożeniem wniosku o przyznanie
dotacji
Do sfinansowania nie kwalifikują się wydatki

poniesione przed złożeniem wniosku o
przyznanie dotacji
1.4.17. Żeńskie formy nazw funkcji i urzędów
Nazwy funkcji i sprawowanych urzędów mają formy męskie, jeżeli obok nich występuje
nazwisko męskie, lub żeńskie, jeżeli obok nich występuje nazwisko żeńskie. Odmienia
się wówczas elementy przymiotnikowe nazwy stanowiska:

Wiceprzewodnicząca Komisji, Kristalina Georgiewa
Wysoka Przedstawiciel, Federica Mogherini
Dyrektor Generalna, Nadia Calviño
Jeżeli w danym dokumencie nie pojawia się informacja o osobie zajmującej dane
stanowisko, nazwę funkcji należy podać w formie męskiej.
1.4.18. Miejsce zaimka który
Zaimek który występuje zwykle na pierwszym miejscu w zdaniu podrzędnym i odnosi

się do ostatniego rzeczownika w zdaniu nadrzędnym. Może być poprzedzony tylko
przyimkiem lub jednym z poniższych wyrażeń przyimkowych (połączenia
sfrazeologizowane):
na podstawie którego, w ramach którego, w pobliżu którego, w skład którego, w ciągu

którego, przy pomocy którego, na mocy którego, w braku którego, w razie którego
1.4.19. Miejsce spójników bowiem, natomiast i zaś
Są to spójniki wyłącznie międzyzdaniowe, używane zwykle po pierwszym lub po

następnych wyrazach przyłączanego zdania składowego:
niepoprawnie: *Unowocześnienie regulacji mogłoby zachęcić do świadczenia usług w innych

państwach członkowskich, bowiem stworzyłoby nowe możliwości rynkowe dla unijnych
przedsiębiorstw [...].
poprawnie: Unowocześnienie regulacji mogłoby również zachęcić do świadczenia usług w innych

państwach członkowskich, stworzyłoby bowiem nowe możliwości rynkowe dla unijnych
przedsiębiorstw [...].
niepoprawnie: *Należy wprowadzić wymóg ustanowienia bezpiecznych procedur, zaś produkty

należy stosować przy użyciu odpowiednich środków ochrony indywidualnej [...].
poprawnie: Należy wprowadzić wymóg ustanowienia bezpiecznych procedur, produkty zaś

należy stosować przy użyciu odpowiednich środków ochrony indywidualnej [...].
1.4.20. Spójnik zatem
Spójnik zatem oznacza tyle co „więc” i wprowadza zdanie podrzędne wynikowe. Nie
można go łączyć z takimi spójnikami, jak „i”, „oraz” itp.
*Warunek ten spełniono dnia 20 sierpnia 2012 r. i konwencja weszła zatem w życie dnia 20
sierpnia 2013 r.
Warunek ten spełniono dnia 20 sierpnia 2012 r., konwencja weszła zatem w życie dnia 20
sierpnia 2013 r.
Jednocześnie należy zauważyć, że konstrukcja a zatem jest poprawna:
Komitet zidentyfikował pewną liczbę substancji, które mogą powodować reakcje alergiczne,
a zatem konieczne będzie ograniczenie ich stosowania.

1.4.21. Inne problematyczne słowa i wyrażenia
W tej części przedstawiono problemy wynikające stąd, że najbardziej oczywiste polskie

odpowiedniki niektórych słów i wyrażeń obcojęzycznych nie funkcjonują dobrze w
kontekstach, w których pojawiają się one w tłumaczonych dokumentach. Obok
stylistycznie niefortunnych tłumaczeń przedstawiamy propozycje lepszych rozwiązań.
1.4.21.1. strengthen
strengthen the role of the Parliament wzmocnić rolę Parlamentu
lepiej:
powierzyć ważniejszą rolę Parlamentowi
lub
wzmocnić pozycję Parlamentu
strengthen the human dimension of Europe wzmocnić ludzki wymiar Unii Europejskiej
lepiej: podkreślić / uwypuklić / zaakcentować

ludzki wymiar Unii Europejskiej
strengthening the social dialogue wzmocnienie dialogu społecznego
lepiej: ożywianie/ rozwijanie / promowanie

dialogu społecznego
strengthening rural development policy wzmocnienie działań na rzecz rozwoju

obszarów wiejskich
lepiej:

poprawa skuteczności działań na rzecz rozwoju
obszarów wiejskich
lub
skuteczniejsza realizacja polityki rozwoju

obszarów wiejskich
strengthening the conditions for price stability umocnienie warunków stabilności cen
lepiej: tworzenie warunków [lepiej]

sprzyjających stabilności cen
1.4.21.2. ensure that
Jako odpowiednik angielskiego ensure that w znaczeniu „sprawiać, że coś jest pewnym”
stosujemy czasownik zapewniać w połączeniu z rzeczownikiem albo wyrażenie
zapewniać, aby/by:
To this end, Member States shall ensure that a continuous position monitoring system is installed
for certain categories of Community vessels.
W tym celu państwa członkowskie zapewniają wprowadzenie systemu stałego monitorowania

pozycji określonych kategorii statków wspólnotowych.
Member States shall ensure that prescriptions contain at least the elements set out in the Annex.
Państwa członkowskie zapewniają, aby recepty zawierały co najmniej elementy określone w

załączniku.
Należy również pamiętać o tym, że konstrukcja zapewniać, że, choć jest poprawna
gramatycznie, nie jest prawidłowym tłumaczeniem ensure that.
1.4.21.3. relevant
Proponowane tłumaczenia to: odpowiedni, stosowny, właściwy, dany, istotny, odnośny,

przedmiotowy.
details enabling precise identification of the szczegóły umożliwiające precyzyjną

relevant product or consignment of products identyfikację odnośnych produktów lub partii
produktów

lepiej:
wszelkie dane umożliwiające precyzyjną

identyfikację odpowiednich produktów lub partii
produktów
The European Commission shall notify the Komisja Europejska notyfikuje przedmiotowe
former Yugoslav Republic of Macedonia of the kwoty byłej jugosłowiańskiej republiki
relevant amount. Macedonii.
lepiej:
Komisja Europejska powiadamia byłą

jugosłowiańską republikę Macedonii o wysokości
takiej kwoty.
Czasami stylistyczna poprawność może wymagać zastąpienia tego słowa omówieniem

odpowiednim do kontekstu, tak jak w poniższym przykładzie:
As of 1 January the relevant Polish legislation is od dnia 1 stycznia odpowiednie

no longer in compliance with the provisions of ustawodawstwo polskie nie jest zgodne z
Community law. przepisami wspólnotowymi.
lepiej:
Od dnia 1 stycznia polskie przepisy ustawowe w

omawianej kwestii nie są zgodne z prawem
wspólnotowymi.
1.4.21.4. na rzecz, w zakresie, w celu, w dziedzinie, w przypadku, w ramach, w

kontekście
Użycie wyrażeń na rzecz, w zakresie, w celu itp. często jest podyktowane składnią języka
oryginału i innymi zasadami nominalizacji. Może być to jedyny sposób przełożenia
angielskich przyimków on, for, in, to. Warto jednak pamiętać o innych, prostszych
rozwiązaniach, jak w poniższych przykładach:
standards on measurements normy w zakresie pomiarów

lepiej:
normy pomiarowe / dotyczące pomiarów
safety requirements wymagania w zakresie bezpieczeństwa
lepiej:
wymogi bezpieczeństwa
measures to mitigate the risk środki na rzecz ograniczenia ryzyka
lepiej:
środki ograniczające ryzyko
measures necessary to prevent accidents środki niezbędne w celu zapobiegania

wypadkom
lepiej:
niezbędne środki zapobiegania wypadkom
Wyrażenie na rzecz jest często nadużywane z rzeczownikami abstrakcyjnymi.
* demonstracja na rzecz pokoju lepiej: demonstracja poparcia dla pokoju
* usługi na rzecz niepełnosprawnych dobrze: usługi dla niepełnosprawnych
* opowiedzieć się na rzecz czegoś dobrze: opowiedzieć się za czymś

1.4.21.5. it is appropriate
Wyrażenie it is appropriate występujące w motywach aktu prawnego tłumaczy się z

użyciem czasownika należy. Przykładowo:
It is appropriate to modify the existing limits.
Należy zmienić obecne ograniczenia.
Uwaga!
Podane w niniejszym rozdziale przykłady służą jedynie zilustrowaniu powszechnych
błędów stylistycznych, nie są natomiast obowiązującymi modelami tłumaczenia
wyrażeń podobnych do przytoczonych tutaj.

1.5. INNE ZASADY
1.5.1. Skróty i skrótowce
Skróty to litery lub grupy liter, tworzone w przypadku często używanych i znanych
wyrazów lub połączeń wyrazowych, ale odczytywane jako pełne wyrazy, np. p. (pan), PS
(post scriptum), e.i. (eo ipso — tym samym).
Skrótowce to wyrazy powstałe z pierwszych liter lub grup liter nazwy co najmniej
dwuwyrazowej. Zazwyczaj są to nazwy instytucji, przedsiębiorstw, organizacji, państw.
Odczytuje się je jakby były pełnymi wyrazami, np. PAN (Polska Akademia Nauk), GUGiK
(Główny Urząd Geodezji i Kartografii).
1.5.1.1. Skrótowce angielskie czy polskie?
Angielskie skrótowce nazw programów, instytucji itp. w tłumaczeniu na język polski z

reguły pozostają w wersji angielskiej, chyba że istnieje uzus stosowania skrótowców
polskich. Przykłady często używanych polskich skrótowców to: WPR (wspólna polityka
rolna), EFR (Europejski Fundusz Rozwoju), EFRR (Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego).
1.5.1.2. Skróty i skrótowce – użycie i gramatyka
Przy pierwszym wystąpieniu w tekście należy podać opis w języku polskim (z wyjątkiem
powszechnie znanych skrótów i skrótowców, np. UE), a następnie w nawiasie skrót lub
skrótowiec.
Należy unikać nadmiernego, niepotrzebnego używania skrótów i skrótowców.
W przypadku ich użycia w tekście obowiązują następujące zasady:
 jeżeli jest taka możliwość i nie „przedłuża” to treści dokumentu, nie stosuje się
skrótów w ogóle, pisząc całe formy, zwłaszcza w przypadkach gdy polskie skróty nie
są w powszechnym użyciu;
 jeżeli polskie skróty nie funkcjonują, a używanie pełnych form wiązałoby się ze
znacznym „wydłużeniem” dokumentu i powstaniem mało czytelnych, długich zdań,
przy pierwszym wystąpieniu należy podać pełną nazwę po polsku, w nawiasie skrót
angielski wraz z jego rozwinięciem lub skrót polski, a później konsekwentnie stosuje
się tylko skrót.
Liczba i rodzaj gramatyczny skrótowca mogą zostać określone w dwojaki sposób:
 przez nadanie skrótowcowi liczby i rodzaju wyrazu nadrzędnego po rozwinięciu

skrótu (np. UE była ... w rodzaju żeńskim, ponieważ rozwinięciem skrótu jest Unia
Europejska była ...)
 przez nadanie skrótowcowi cech gramatycznych zgodnie z zasadami zależnymi od
jego pisowni i wymowy (np. skróty zakończone spółgłoską w wymowie i pisowni

mają rodzaj męski); szczegółowe zasady na ten temat można znaleźć w Słowniku
poprawnej polszczyzny.
1.5.1.3. Skrótowce instytucji i organów Unii
Europejski Bank Centralny – EBC

Europejski Bank Inwestycyjny – EBI
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny – EKES
Europejski Trybunał Obrachunkowy – ETO
Europejski Trybunał Sprawiedliwości – ETS
Komisja Europejska – KE
Komitet Regionów – KR
Parlament Europejski – PE
Rada Europejska – brak skrótowca
Rada Unii Europejskiej – brak skrótowca
1.5.1.4. Odpowiednik angielskiego wyrazu see
Angielski wyraz see (np. see Report on ...) należy tłumaczyć skrótem zob. Jeżeli wyraz
występuje na początku zdania w obrębie tekstu (nie w przypisach), piszemy go w pełnej
formie („Zobacz”). Po skrócie zob. używamy mianownika (np. zob. dyrektywa ... )
1.5.2. Liczby i daty
1.5.2.1. Pisownia liczb
Liczby zapisuje się zasadniczo w takiej formie, w jakiej pojawiają się w oryginale, tzn.
liczebniki zapisane cyframi zapisujemy takimi samymi cyframi, a liczebniki w formie
słownej oddajemy formą słowną. Wyjątkiem mogą być niektóre użycia liczebników
porządkowych (np. in the 20th century – w XX wieku).
W liczebnikach pięciocyfrowych i dłuższych cyfry oddzielamy od końca po trzy rzędy

jednostek spacją, nigdy kropką, np. 2 152 260.
W przypadku liczebników czterocyfrowych oddzielamy spacją trzy ostatnie cyfry

jedynie w tekstach przeznaczonych do publikacji w Dzienniku Urzędowym, np.
2 000 EUR. W pozostałych tekstach liczebniki czterocyfrowe zapisujemy bez spacji, tj.
2000 EUR.
Części dziesiętne oddzielamy przecinkiem, np. 230,35.
W tekstach prasowych zaleca się stosowanie skrótów zamiast symboli czy pełnych liczb,
np. 60 proc., 5 st., 600 tys. Zaleca się również stosowanie słownej formy liczebników
poniżej dziesięciu (np. w terminie ośmiu dni, ale: 345 kandydatów).

1.5.2.2. Pisownia dat
Daty i godziny zapisuje się zwykle w formie liczbowej. Nazwy miesięcy podajemy
zgodnie z oryginałem, jeżeli miesiąc zapisany jest słownie, oddajemy go słownie, np. 1
października 2001 r., jeżeli liczbowo, oddajemy go liczbowo. Daty w Dzienniku
Urzędowym, zapisuje się bez zera, np. Dz.U. L 123 z 2.3.2006, s. 3.
Słowo „dzień” dodajemy przed datami, w których nazwa miesiąca została podana
słownie. Wtedy też po roku dodajemy skrót „r.”.
Powyższe uwagi nie dotyczą tabel.
Warto przypomnieć, że nazwa miesiąca występuje w dopełniaczu, np. ósmy marca, po

ósmym marca, 24–25 maja.
Bywa, że końcowa formuła w umowach międzynarodowych w oryginale jest zapisywana

słownie, co odzwierciedla się w tłumaczeniu, np. sporządzono w Brukseli dnia ósmego
kwietnia roku dwa tysiące siódmego.
Nie oddziela się przecinkiem daty w wyrażeniu: Sporządzono w Brukseli dnia 1 maja
2007 r.; ale w nagłówku dokumentu zapisuje się datę w następującej formie: Bruksela,
dnia 1 maja 2015 r. Wyjątek stanowią komunikaty prasowe, w których datę zapisujemy
bez słowa „dnia”: Bruksela, 1 maja 2015 r.
1.5.2.3. Zapis walut
Podając w tekście kwotę wyrażoną w jakiejś walucie, w tabelach i w wyliczeniach używa

się trzyliterowych symboli walut, np. 12 EUR, 75 GBP, 100 000 PLN. W pozostałych
przypadkach i w tekstach prasowych stosuje się pełną formę waluty, np. wprowadzenie
euro w Słowenii.
W prawie unijnym skróty nazw walut państw członkowskich odpowiadają kodom ISO
4217; waluty podawane są w kolejności alfabetycznej według skrótów nazw, z
wyjątkiem waluty euro, która jest zawsze na początku:
Państwa członkowskie
EUR euro
BGN lew bułgarski
CZK korona czeska
DKK korona duńska

EEK korona estońska
HRK kuna chorwacka
GBP funt szterling
HUF forint węgierski
LTL lit litewski
LVL łat łotewski
PLN złoty polski
RON lej rumuński
SEK korona szwedzka
W zakresie nazw, symboli i definicji jednostek miar należy korzystać z tekstu dyrektywy
Rady 80/181/EWG (Dz.U. L 39 z 15.2.1980, s. 40).
1.5.3. Symbole
Przed znakami „%” i „°C” w tekstach, które będą publikowane w Dzienniku Urzędowym
(czyli tekstach legislacyjnych oraz komunikatach i sprawozdaniach Komisji), należy
używać spacji. W pozostałych tekstach wspomniane znaki należy zapisywać zgodnie z
typografią polską, czyli bez spacji, np. 20%, 36°C.
1.5.4. Adresy i listy
1.5.4.1. Tłumaczenie adresów
Szczegółowe informacje na temat adresów można znaleźć w Przewodniku redakcyjnym

Urzędu Publikacji:
http://publications.europa.eu/code/pl/pl-390100.htm
Zasadniczo w danych adresowych należy przetłumaczyć tylko nazwę państwa oraz dane
do kontaktów, których nie umieszcza się na kopercie: tel., faks, linia bezpośrednia, adres
e-mail.
Przykładowa stopka adresowa w pismach Komisji wygląda tak:

Commission européenne, 1049 Bruxelles / Europese Commissie, 1049 Brussel – Belgia.
Tel.: XXX. Biuro: XXX. Tel.: linia bezpośrednia XXX. Faks: XXX
Uwaga!
W tekstach publikowanych w Dzienniku Urzędowym UE adresy w Brukseli mają
specyficzną formę. Pierwszą część adresu można zapisać albo w dwóch językach,
albo w jednym (najlepiej w języku powszechnie stosowanym w komunikacji
międzynarodowej). Jednakże nazwę ulicy, miasta i państwa należy zapisać po
francusku i flamandzku:
European Commission
Directorate General for Trade
Directorate H Trade Defence,
Rue de la Loi/Wetstraat 200
1049 Bruxelles/Brussel
BELGIQUE/BELGIË
Conseil de l’Union européenne/Raad van de Europese Unie (albo: Council of the European
Union)
Rue de la Loi/Wetstraat 175
1048 Bruxelles/Brussel
BELGIQUE/BELGIË
1.5.4.2. Adres przedstawiciela RP
W dokumentach kierowanych do Przedstawicielstwa RP w Brukseli pojawia się często

konieczność wpisania adresu przedstawiciela danego państwa.
Adres polskiego przedstawiciela:
Jego Ekscelencja Marek Prawda
Stały Przedstawiciel Rzeczypospolitej Polskiej przy Unii Europejskiej
Rue Stevin 139
1000 BRUXELLES/BRUSSEL
W przypadku gdy w języku oryginału podawany jest pełny tytuł ambasadora (ang.
Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary), stosujemy następujące tłumaczenie:
Marek Prawda, Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny

W formułce powitalnej stosujemy wyrażenie: Szanowny Panie Ambasadorze!
W pismach kierowanych do koordynatorów wydziałów, do adresatów w randze Radcy
można się zwracać Szanowna Pani Minister / Szanowny Panie Ministrze (po angielsku
zazwyczaj Dear Sir/Madam).
1.5.4.3. Adresy elektroniczne
Adresy elektroniczne zapisuje się w następujący sposób:
E-mail: (albo e-mail) z dwukropkiem, np. e-mail: imię.nazwisko@ec.europa.eu
W miarę możliwości należy unikać umieszczania kropki wynikającej z interpunkcji

bezpośrednio po adresie e-mail lub adresie internetowym.
1.5.4.4. Listy
Oficjalne pisma rozpoczyna się zwrotem grzecznościowym, np. „Szanowni Państwo”,

„Szanowny Panie Ministrze”. Po zwrocie grzecznościowym stawiamy wykrzyknik i
wielką literę albo przecinek i małą literę, np.:
Szanowny Panie!
W nawiązaniu do...
Szanowna Pani,
w związku z pismem...
Pisma do ambasadora rozpoczyna się zwrotem „Szanowny Panie Ambasadorze” (ang.

Your Excellency).
Angielskie „Subject:” przed tytułem pisma najlepiej tłumaczyć jako „Przedmiot:” (+

mianownik i wielka litera), np.
Przedmiot: Pomoc państwa...
Pismo należy zakończyć zwrotem zamykającym, najbardziej uniwersalnym jest „Z

poważaniem”. Inne uprzejme zwroty to: „Z wyrazami należnego szacunku”, „Łączę
wyrazy szczerego szacunku”.
Po końcowej formule grzecznościowej nie stawiamy przecinka.
1.5.4.5. Numery telefonów
Zasady zapisu numerów telefonów określono w Międzyinstytucjonalnym przewodniku

redakcyjnym: http://publications.europa.eu/code/pl/pl-390300.htm – w tekście
źródłowym często zapisane są błędnie.

Jeżeli w tekście źródłowym podano numer telefoniczny do Belgii lub Luksemburga bez
międzynarodowego numeru kierunkowego, należy go dodać (odpowiednio: +32 i +352).
1.5.5. Nazwy geograficzne
1.5.5.1. Nazwy państw
Każde państwo ma nazwę pełną i skróconą (np. Rzeczpospolita Polska, Polska). W

niektórych przypadkach nazwa pełna jest taka sama jak nazwa skrócona (np. Rumunia,
Republika Południowej Afryki). Podstawową zasadą w tłumaczeniu dokumentów
unijnych jest używanie w tłumaczeniu nazw pełnych, tam gdzie w języku źródłowym
używa się nazw pełnych.
Pełna lista nazw pełnych i skróconych jest publikowana przez Komisję Standaryzacji
Nazw Geograficznych:
http://ksng.gugik.gov.pl/wykaz.php
Podobny wykaz można znaleźć w Przewodniku redakcyjnym Urzędu Publikacji:
Należy przy tym zauważyć, że drugi z podanych wykazów jest zalecany do stosowania
dla tłumaczy, ponieważ zawiera nazewnictwo, które ze względów politycznych ma być
stosowane w aktach prawnych, sprawozdaniach, zaleceniach i komunikatach Komisji
oraz w pismach urzędowych. Przykładowo w miejsce nazw obiegowych Holandia,
Wielka Brytania i Czechy (podanych w wykazie Komisji Standaryzacji Nazw
Geograficznych) stosuje się następujące nazewnictwo:
 nazwy pełne: Królestwo Niderlandów, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii

i Irlandii Północnej, Republika Czeska;
 nazwy skrócone: Niderlandy, Zjednoczone Królestwo, Republika Czeska.
Warto również zwrócić uwagę na niektóre nazwy państw spoza Unii Europejskiej:
 nazwy pełne: była jugosłowiańska republika Macedonii, Związek Myanmar,

Republika Mołdawii;
 nazwy skrócone: była jugosłowiańska republika Macedonii lub FYROM (jeżeli w
tekście źródłowym używa się skrótów tego typu), Myanmar, Mołdawia.
Jeżeli w języku źródłowym nazwa skrócona jest taka sama jak nazwa pełna (np. w
języku angielskim the Dominican Republic), o wyborze decyduje kontekst użycia.
Przykładowo: jeżeli nazwa państwa znajduje się w tytule umowy międzynarodowej,
używamy nazwy pełnej; jeżeli państwo jest wymienione w obrębie listy zawierającej
nazwy skrócone, należy użyć nazwy skróconej.
W tekstach kierowanych do ogółu społeczeństwa (komunikaty prasowe, pisma do

obywateli, organizacji i przedsiębiorstw, broszury, poradniki, strony internetowe)

można używać nazw obiegowych: Holandia, Wielka Brytania i Czechy (które są również
podawane w materiałach Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych jako nazwy
oficjalnie poprawne), z wyjątkiem przypadków, kiedy ich użycie może wprowadzić w
błąd, na przykład:
 jeśli w tekście jest mowa o Wielkiej Brytanii (Anglii, Walii i Szkocji) (EN Great Britain,
FR Grande-Bretagne) w odróżnieniu od Zjednoczonego Królestwa jako całego państwa
(EN United Kingdom, FR Royaume-Uni), należy zachować to rozróżnienie (szczegółowe
informacje można znaleźć w załączniku do Vademecum, w części dotyczącej
Zjednoczonego Królestwa).
1.5.5.2. Kolejność alfabetyczna wymieniania państw i języków
 Jeżeli w tekście źródłowym pojawia się lista państw w kolejności alfabetycznej w

języku, z którego tłumaczymy, jest to prawdopodobnie błąd, na który należy zwrócić
uwagę dyrekcji zamawiającej.
Państwa członkowskie wymienia się w porządku alfabetycznym opartym na pisowni
ich nazw w językach urzędowych tych państw (porządek protokolarny) – czyli Austria
jest na „Ö”, a Finlandia na „S”. Ta zasada obowiązuje również w przypadku tabel.
Informacje o porządku protokolarnym państw członkowskich Unii Europejskiej i
innych państw oraz ustalone skrótowe symbole państw członkowskich znajdują się w
Przewodniku redakcyjnym Urzędu Publikacji na stronie:
http://publications.europa.eu/code/pl/pl-370100.htm.
W tym samym porządku i z podaniem tych samych skrótów są wymienione państwa
członkowskie w załączniku do Vademecum.
 Porządek wymieniania języków jest inny niż w przypadku państw i zależy od wersji
językowej. W publikacjach w języku polskim języki powinny być wymieniane w
porządku alfabetycznym: angielski, bułgarski, chorwacki, czeski, duński, estoński,
fiński, francuski, grecki, hiszpański, irlandzki, litewski, łotewski, maltański,
niderlandzki, niemiecki, polski, portugalski, rumuński, słowacki, słoweński, szwedzki,
węgierski i włoski.
Teksty w języku angielskim, duńskim i niderlandzkim są autentyczne.
Gdy umowa sporządzona jest również w języku kraju trzeciego, który nie jest
językiem Unii, języki Unii ze względów protokolarnych wymienia się przed tym
językiem:
Niniejszą umowę sporządzono w języku angielskim, francuskim, niemieckim, polskim, włoskim i
arabskim.
1.5.5.3. Nazwy miejscowości i ich spolszczanie
W przypadku tłumaczenia nazw geograficznych, szczególnie nazw miejscowości,

pogodzenia wymagają dwa różne podejścia: z jednej strony dążenie do stosowania w
tłumaczeniach nazw spolszczonych, stanowiących dziedzictwo języka polskiego i
poddających się deklinacji, z drugiej strony stosowanie nazw w języku miejscowym w

celu precyzyjnego i niepozostawiającego wątpliwości określenia miejscowości, do której
odnosi się dany tekst (szczególnie jeśli wprowadza on jakieś uregulowania prawne lub
administracyjne).
Dlatego też decyzja o tym, czy w danym tłumaczeniu nazwa miejscowości ma pojawić się
w brzmieniu spolszczonym, czy też w brzmieniu miejscowym (w języku urzędowym
państwa i regionu, w którym się znajduje), powinna zależeć od typu tekstu. Roboczo
można wyróżnić trzy typy tekstów, w jakich nazwy miejscowości najczęściej pojawiają
się w dokumentach Komisji:
 typ 1 – teksty kierowane do szerokiego kręgu odbiorców (komunikaty prasowe,

broszury informacyjne, teksty edukacyjne, strony internetowe);
 typ 2 – teksty o charakterze prawnym lub administracyjnym, w którym nazwy
miejscowości pojawiają się w zdaniach lub podobnych wypowiedzeniach, w sytuacji
konieczności odmiany przez przypadki;
 typ 3 – teksty o charakterze prawnym lub administracyjnym, głównie załączniki, w
których nazwy miejscowości są wymienione w sposób ciągły w mianowniku (czy to w
akapicie, czy w formie listy lub tabeli).
Do tego podziału odwołują się wykazy miejscowości w załączniku do Vademecum,
umieszczone w częściach dotyczących poszczególnych państw. Zaleca się stosowanie
takich nazw miejscowości, jakie podane są w tych wykazach w odniesieniu do danego
typu tekstu (w odpowiedniej kolumnie tabeli). Wykazy są sformułowane zgodnie z
następującymi zasadami:
 W tekstach typu 1 należy zasadniczo stosować nazwy spolszczone. W przypadku

nazw mniej znanych zaleca się, przy pierwszym wystąpieniu nazwy, dodać w
nawiasie nazwę w języku miejscowym, a w dalszym tekście stosować wyłącznie
nazwę polską.
 W tekstach typu 2 należy zasadniczo stosować nazwy w języku miejscowym, z
wyjątkiem miejscowości, których polskie nazwy są powszechnie znane (np. Paryż,
Londyn, Monachium, Mediolan).
 W tekstach typu 3 należy stosować wyłącznie nazwy w języku miejscowym.
Jeśli nazwa danej miejscowości nie figuruje w wykazie – należy stosować nazwę w
języku miejscowym. Informacje o tym, czy dana nazwa podlega deklinacji w języku
polskim, można znaleźć w Słowniku nazw własnych PWN (J. Grzenia, Słownik nazw
własnych. Ortografia, wymowa, słowotwórstwo i odmiana. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1998 – oraz wydania późniejsze). W niektórych przypadkach informacje o
odmianie zawarto również w załączniku do Vademecum.
1.5.5.4. Nazwy miejscowości pojawiające się w tekście oryginalnym w języku innym

niż miejscowy
We wszystkich przypadkach należy wystrzegać się umieszczania w polskim tekście

nazw, które nie są ani w języku miejscowym, ani polskim (np. angielskie nazwy

miejscowości z krajów nieangielskojęzycznych, francuskie w krajach
niefrancuskojęzycznych, nazwy niderlandzkie w Walonii i francuskie we Flandrii itp.). Z
tego względu najpowszechniejsze nazwy tego rodzaju są również ujęte w załączniku z
odesłaniem do nazwy w języku miejscowym (Gothenburg EN > Göteborg; Francfort FR >
Frankfurt).
1.5.5.5. Nazwy kategorii jednostek terytorialnych
Polskie nazwy kategorii jednostek terytorialnych są odrębne dla poszczególnych państw

(nie należy próbować „ujednolicać” nazw kategorii poszczególnych poziomów dla
różnych państw) i są podane w załączniku w częściach poświęconych poszczególnym
państwom. Należy stosować je konsekwentnie (we wszystkich rodzajach tekstów).
1.5.5.6. Nazwy własne jednostek terytorialnych
Niektóre nazwy własne jednostek terytorialnych są spolszczane, inne nie. Wszystkie

nazwy jednostek najwyższego rzędu (w języku miejscowym oraz, jeśli istnieją, w języku
polskim) są podane w załącznikach w częściach poświęconych poszczególnym krajom.
Należy stosować je konsekwentnie (we wszystkich rodzajach tekstów). Załącznik
zawiera również informacje na temat sposobu tłumaczenia nazw jednostek niższych
rzędów.
1.5.5.7. Klasyfikacja NUTS a nazwy własne jednostek terytorialnych
Klasyfikacja NUTS to trójstopniowa klasyfikacja regionów UE do celów statystycznych

ustanowiona rozporządzeniem (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady.
Rozporządzenie to jest regularnie zmieniane, dlatego aby zapoznać się z jego aktualnym
brzmieniem, należy sprawdzić zakładkę „Dokumenty powiązane” w EUR-Lexie i
odnaleźć ostatnie akty zmieniające (akty zmieniające do tego rozporządzenia zazwyczaj
zastępują poszczególne załączniki w całości).
Aktualna klasyfikacja jest także dostępna na stronie Eurostatu:

http://ec.europa.eu/eurostat/ramon/nomenclatures/index.cfm?TargetUrl=LST_NOM_D
TL&StrNom=NUTS_2013L&StrLanguageCode=EN&IntPcKey=&StrLayoutCode=
Zob. również: załącznik A10 Międzyinstytucjonalnego przewodnika redakcyjnego.
Klasyfikacja NUTS ma również znaczenie w polityce regionalnej UE – regionami w

rozumieniu polityki spójności są regiony NUTS 2.
W większości państw członkowskich niektóre kategorie NUTS pokrywają się z

wewnętrznym podziałem terytorialnym lub administracyjnym państwa, natomiast inne
stworzone są niezależnie od podziału wewnętrznego. Na przykład:
 w Polsce województwa stanowią regiony NUTS 2, natomiast regiony NUTS 1

(obejmujące po kilka województw) i NUTS 3 (części województw) są niezależne od
polskiego podziału administracyjnego;

 w Niemczech regiony NUTS 1 odpowiadają krajom związkowym, regiony NUTS 2 –
okręgom regencyjnym (Regierungsbezirk), natomiast regiony NUTS 3 – powiatom
(Kreis i kreisfreie Stadt);
 w Rumunii regiony NUTS 3 odpowiadają okręgom (judeţ), natomiast jednostki
odpowiadające regionom NUTS 1 i NUTS 2 zostały wprowadzone do wewnętrznego
podziału terytorialnego w wyniku ich wyodrębnienia w NUTS (NUTS 1 =
makroregion (macroregiunea), NUTS 2 = region rozwoju (regiunea de dezvoltare)).
Jak to się ma do spolszczania nazw?
W rozporządzeniach dotyczących klasyfikacji NUTS wszystkie nazwy regionów na

wszystkich poziomach (a także nazwy państw członkowskich) podane są w językach
miejscowych poszczególnych państw (i w ich własnych alfabetach). W takiej też formie
(choć z reguły w transkrypcji w przypadku nazw bułgarskich i greckich) pojawiają się
przeważnie w tłumaczonych tekstach w kontekście NUTS. W takich wypadkach należy
pozostawiać te nazwy w językach miejscowych. Jeśli jednak nazwy jednostek
terytorialnych są podane w języku tekstu oryginalnego (a nawet jeśli podane są w
językach miejscowych poszczególnych krajów, ale tekst nie odnosi się do klasyfikacji
NUTS) – należy stosować nazwy polskie podane w załączniku, zgodnie z powyższymi
informacjami w punkcie „Nazwy własne jednostek terytorialnych”.
1.5.6. Użycie kursywy
Kursywą w tłumaczeniu oznaczamy:
 wyrażenia obcojęzyczne (w tym łacińskie), niebędące nazwami własnymi

 wyróżnienia (słów, fragmentów zdania), jeżeli autor tekstu źródłowego wybrał taką
formę wyróżnienia
 fakultatywnie: gdy ze względów typograficznych konieczne jest wyróżnienie
nazwy/tytułu, aby uniknąć wątpliwości w interpretacji zdania
 dla wyróżnienia tytułów publikacji, jeśli pojawiają się one w tekście (nie jako przypis)
 tytuły książek, publikacji, obrazów, rzeźb, utworów muzycznych, filmów itp.
 oznaczenia funkcji, np.: f(x)
 przedrostki literowe przed nazwą związku chemicznego np. o-dichlorobenzen (w
razie wątpliwości należy użyć kursywy jak w oryginale)
Kursywy nie używamy tam, gdzie w języku źródłowym użyto równocześnie cudzysłowu
i kursywy – cudzysłów jest wystarczającą formą wyróżnienia
Kursywy nie należy w żaden sposób modyfikować tam, gdzie jest ona stałą cechą danego
stylu Legiswrite (np. w stylu Institution qui signe)
Nawiasy obejmujące wyrażenie kursywą składa się pismem prostym.

1.5.7. Czego nie należy tłumaczyć?
Nie należy tłumaczyć:
 klauzuli tajności umieszczonych w języku angielskim lub francuskim na początku

dokumentu, np. limited, restricted, confidential.
 wskazówek edycyjnych i innych wyrażeń przeznaczonych do usunięcia z tekstu przed
publikacją, np. conforms with DGT norm, insert date, chyba że uwagi tego typu
skierowane są do faktycznego odbiorcy tekstu; w razie wątpliwości należy
skonsultować tego typu wątpliwości z zamawiającym/autorem tekstu.
 w korespondencji itp. usuwamy adnotacje typu To be translated into Polish oraz The
Polish version will follow, które nie mają sensu w tekście przetłumaczonym już na
polski.

2. SPECYFIKA TŁUMACZENIA AKTÓW PRAWNYCH UE
2.1. STRUKTURA AKTU PRAWNEGO
2.1.1. Rodzaje aktów prawnych i ich podział
2.1.1.1. Rodzaje aktów prawnych
W prawie unijnym wyróżnia się następujące rodzaje aktów prawnych:
EN FR PL
decision décision decyzja
implementing decision décision d'execution decyzja wykonawcza
delegated decision décision déléguée decyzja delegowana
directive directive dyrektywa
implementing directive directive d'execution dyrektywa wykonawcza
delegated directive directive déléguée dyrektywa delegowana
opinion avis opinia
recommendation recommandation zalecenie
regulation règlement rozporządzenie
implementing regulation règlement d'execution rozporządzenie

wykonawcze
delegated regulation règlement délégué rozporządzenie

delegowane
2.1.1.2. Numeracja aktów prawnych
Teksty publikowane w Dzienniku Urzędowym (seria L) otrzymują numer urzędowy

stanowiący część tytułu.
Należy zwrócić uwagę, że sposób numeracji ulegał różnym zmianom. Dlatego przy
cytowaniu tytułów aktów prawnych trzeba pamiętać o ogólnej zasadzie: kiedy

przywołujemy akt prawny, jego tytuł musi mieć brzmienie zgodne z tym, co
opublikowano w Dz.U. UE – bez względu na aktualnie obowiązującą konwencję.
Jedyne dopuszczalne zmiany to zmiany ortograficzne typu małe/wielkie litery (zob.
1.2.1.14. Przykłady użycia małych liter).
Przykładowo numer rozporządzeń zawiera:
 skrót „nr” (w przypadku aktów sprzed 2015 r.),

 numer porządkowy,
 rok,
 skrótowe oznaczenie traktatu, na którym akt został oparty (np. UE).
Należy zwrócić uwagę, że w przypadku, gdy dokument jest przyjęty przez dwie
instytucje legislacyjne, miejsce wymienienia tych instytucji może być różne.
Przykładowo:
 decyzja nr 2241/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (dwie instytucje

legislacyjne wymieniane są po numerze w aktach opublikowanych przed 1 stycznia
2008 r.)
 rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 451/2008 (dwie instytucje
legislacyjne wymieniane są przed numerem w aktach opublikowanych po 1 stycznia
2008 r.)
Stosownie do przywoływanego aktu może zmieniać się kolejność podawania roku,
numeru porządkowego i skrótów.
Podstawową zasadą jest wymienianie nazwy instytucji wydającej dokument

bezpośrednio po rodzaju dokumentu, a przed jego numerem. Przykładem może być
powyższa reguła dotycząca „Parlamentu Europejskiego i Rady”. Ma ona również
zastosowanie do dokumentów wydawanych przez Komitet EOG i inne komitety (np.
wspólne komitety).
Przy numerowaniu aktów legislacyjnych sprzed 2015 r.:
 skrótu „nr” używamy, gdy numer porządkowy poprzedza rok, np. (WE) nr 817/97
 nie używamy go natomiast, gdy rok poprzedza numer porządkowy, np. 96/257/WE.
Natomiast od 1 stycznia 2015 r. w tytułach nowych aktów publikowanych w serii L
Dziennika Urzędowego rok stawia się zawsze przed numerem aktu, a ponadto nie
stosuje się już skrótu No./nr:
np. Regulation (EU) 2015/1 of the European Parliament and of the Council…
Kolejność pozostałych elementów w wersji polskiej nie ulega zmianie:
rodzaj dokumentu + instytucja lub instytucje + (Traktat) + rok/numer

Powyższy przykład po polsku wygląda więc tak:
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1…
Pomoc państwa: pomoc państwa oznaczamy np. "C 55/99", a nie "nr C 55/99"
STATE AID C.../… – POMOC PAŃSTWA C …/….
Numerem obowiązującym danego aktu jest numer opublikowany w Dzienniku

Urzędowym. Szczegółowe informacje na temat numeracji aktów prawnych znaleźć
można w „Przewodniku redakcyjnym” wydanym przez Urząd Publikacji.
http://publications.europa.eu/code/pl/pl-000100.htm Oznaczenia dokumentów
Dokumenty opatrzone sygnaturą COM, SEC, CSE, C, to dokumenty przygotowywane

przez Komisję Europejską w ramach procedury legislacyjnej i procesu decyzyjnego:
 COM – dokumenty Komisji przeznaczone dla różnych instytucji (projekty aktów

prawnych, komunikaty, sprawozdania itd.),
 SWD– wewnętrzne dokumenty związane z procesem decyzyjnym oraz z ogólnym
działaniem poszczególnych działów Komisji (oceny skutków, podsumowania oceny
skutków, dokumenty robocze służb Komisji). Do 2012 r. dokumenty robocze służb
Komisji oznaczano sygnaturą SEC,
 CSE – dokumenty Komisji przeznaczone dla Rady Europejskiej,
 C – akty prawne przyjęte przez Komisję, na mocy własnych lub delegowanych
kompetencji,
W ramach procedur międzyinstytucjonalnych dokumenty noszą, w zależności od
procedury ich przyjmowania, następujące oznaczenia:
 COD – zwykła procedura ustawodawcza

 CNS – specjalna procedura ustawodawcza
 NLE – procedura dotycząca aktów innych niż ustawodawcze
Oznaczenia dokumentów pozostawiamy w wersji oryginalnej, słowo final będące
elementem oznaczenia, również nie jest tłumaczone (np. COM(2005) 730 final). Do
dokumentów COM, SEC i innych dokumentów już opublikowanych odnosić się należy
zawsze z użyciem sygnatury w jej brzmieniu angielskim/francuskim, niezależnie od
tego, czy na stronie tytułowej sygnatura była tłumaczona, czy też nie.
Między oznaczeniem typu dokumentu a rokiem podawanym w nawiasie nie stawiamy

spacji, natomiast stawiamy ją między nawiasem zamykającym a numerem dokumentu;
jeśli w numerze są zera, należy je usunąć:
COM(2013) 58 final (a nie np. *COM(2013)0058 final)
2.1.1.4. Struktura aktu prawnego
Akt prawny składa się z następujących części:

1) TYTUŁ
Tytuł zawiera informacje pozwalające zidentyfikować akt prawny, tj.:
 rodzaj aktu prawnego: rozporządzenie, dyrektywa, itd.,

 nazwę organu wydającego akt: Komisja, Rada, Parlament Europejski,
 numer dokumentu,
 datę przyjęcia aktu prawnego w formie: […] z dnia D miesiąca RRRR r.,
 przedmiot aktu prawnego w całości.
Sposób tłumaczenia sformułowań w tytułach:
EN FR PL
on sur w sprawie
laying down / establishing établissant ustanawiające / określające

/ powołujące
amending modifiant zmieniające
concerning concernant dotyczące
correcting rectifiant w sprawie sprostowania
amending and correcting modifiant et rectifiant w sprawie zmiany i

sprostowania
as regards à l’égard de w odniesieniu do
with regard to en ce qui concerne w odniesieniu do
amended proposition modifiee zmieniony wniosek

proposal/modified
proposal
specifying déterminant określające
repealing abrogeant uchylające
np.:

 Directive […] amending Directive […] on pollution
directive […] modifiant la directive […] portant pollution
dyrektywa […] zmieniająca dyrektywę […] w sprawie zanieczyszczenia
 regulation […] laying down detailed rules […]
règlement […] établissant les modalités […]
rozporządzenie […] ustanawiające szczegółowe zasady […]
 Commission Decision […] concerning certain interim protection measures […]
décision de la Commission […]concernant certaines mesures de protection
provisoires […]
decyzja Komisji […] dotycząca niektórych tymczasowych środków ochronnych […]
 Commission Regulation […] amending Regulation […] as regards the conditions for
authorisation of […]
règlement de la Commission […]modifiant le règlement […]en ce qui concerne les
conditions d’autorisation de […]
rozporządzenie Komisji […] zmieniające rozporządzenie […] w odniesieniu do
warunków zezwolenia na […]
 Commission Regulation amending and correcting Regulation […]
règlement de la Commission modifiant et rectifiant le règlement […]
rozporządzenie Komisji w sprawie zmiany i sprostowania rozporządzenia […]
Powyższe zestawienie należy traktować jako ogólny wyznacznik. W niektórych
przypadkach możliwe jest odejście od schematu w celu uzgodnienia formy gramatycznej
Przykładowo:
Directive [...]on attacks against information systems and repealing Council Framework Decision
[…]
zamiast: dyrektywa [...] w sprawie ataków na systemy informatyczne i uchylająca decyzję ramową
Rady […]
lepiej: dyrektywa [...] dotycząca ataków na systemy informatyczne i uchylająca decyzję ramową
Rady […]
Uwaga!
W tytule dokumentu w przypadku wniosków lub zaleceń nie pisze się odpowiednio
„Wniosek dotyczący”, „Zalecenie dotyczące”, lecz „Wniosek”, „Zalecenie” i dalej podaje
tytuł dokumentu w mianowniku, tj.:
EN FR PL
Proposal for proposition de Wniosek
COUNCIL DECISION décision du Conseil DECYZJA RADY

Recommendation for recommandation de Zalecenie
COUNCIL DECISION décision du Conseil DECYZJA RADY
Natomiast w tekście stosuje się odpowiednio wyrażenia: „wniosek dotyczący decyzji

Rady” i „zalecenie dotyczące decyzji Rady”.
Uwaga!
W przypadku konieczności zacytowania tytułu dokumentu nieprzetłumaczonego

na język polski należy postępować w następujący sposób:
 jeśli chodzi o tytuł aktu prawnego lub innego dokumentu publikowanego w

Dzienniku Urzędowym UE, który nie został przetłumaczony na polski, ale jest
opatrzony numerem referencyjnym (np. adres publikacji albo numer COM(xxx)),
podaje się wyłącznie jego tytuł po polsku (fikcyjny w tłumaczeniu roboczym;
należy najpierw sprawdzić w dostępnych bazach, czy nie został już
przetłumaczony),
 jeśli chodzi o tytuł aktu prawnego lub innego dokumentu publikowanego w
Dzienniku Urzędowym UE, który nie został przetłumaczony na polski (czyli nie
istnieje oficjalny tytuł) i nie ma żadnych danych, które pozwoliłyby czytelnikowi
wyszukać go po numerze, obok fikcyjnego tytułu polskiego podaje się w
nawiasie również tytuł w języku angielskim lub francuskim,
 tytuły zewnętrznych opracowań niedostępnych po polsku (sprawozdania,
ekspertyzy) nie są tłumaczone, a zatem należy je pozostawić w formie
oryginalnej.
2) PREAMBUŁA
Preambuła zawiera umocowania, motywy i formułę prawodawczą.
Umocowania znajdują się zwykle na początku preambuły i określają:
 podstawy prawne aktu (gdy akt wywodzi się bezpośrednio i jedynie ze stosowania
aktu prawa wtórnego, wystarczy wskazać ten właśnie akt bez podawania traktatu
stanowiącego jego podstawę),
 akty wynikające z poprzednich etapów procedury ustawodawczej,
 podstawy prawne i wcześniejsze akty związane z procedurą ustawodawczą.
Umocowania przedstawia się w następujący sposób:

EN FR PL
Having regard to […], vu […], uwzględniając […],
Acting in accordance with statuant conformément à stanowiąc zgodnie ze

a special legislative une procédure législative specjalną procedurą
procedure, spéciale, ustawodawczą,
Acting in accordance with statuant conformément à la stanowiąc zgodnie ze

the ordinary legislative procédure législative zwykłą procedurą
procedure, ordinaire, ustawodawczą,
Having consulted the […], après avoir consulté po konsultacji z […], w

in agreement/conjunction le/après consultation de porozumieniu z […],
with […], […],en accord avec […],
Having regard to the vu l’avis de […], uwzględniając opinię […],

opinion […],
Having published a draft of après publication du projet po opublikowaniu projektu

this du présent niniejszego
After transmission of the après transmission du po przekazaniu projektu

draft legislative act to the projet d’acte législatif aux aktu ustawodawczego
national Parliaments parlements nationaux parlamentom narodowym
Umocowania w tekście polskim rozpoczynają się małą literą i kończą przecinkiem.
Uwaga!
Mogący tutaj wystąpić zwrot in conjunction należy tłumaczyć jako w związku z (nie
zaś w połączeniu!). Np. Article 133, in conjunction with the first sentence of Article
300(2) tłumaczymy jako art. 133 w związku z art. 300 ust. 2 zdanie pierwsze.
Motywy uzasadniają podstawowe przepisy normatywnej części aktu.
W większości aktów motyw lub motywy poprzedzone są sformułowaniem „a także

mając na uwadze, co następuje”, które użyte jest raz na początku tej części preambuły.
Jeśli dany motyw składa się z kilku elementów, są one wymienione bezpośrednio po
sobie, poprzedzone cyframi arabskimi w nawiasach (dwustronnych) i wspólnie tworzą
jeden akapit. Każdy motyw składa się z niezależnych zdań rozpoczętych wielką literą.

Czasami motywy są dodatkowo wyszczególnione w formie części A, B, C itd. i
poprzedzone nagłówkiem.
Motywy niektórych aktów (umów i porozumień międzynarodowych, zaleceń, rezolucji

itd.) mają inną strukturę. Zwykle poszczególne elementy poprzedzone są wyrażeniami
takimi jak „przypominając”, „w trosce o”, „uznając”.
Jeśli w preambule występuje jeden motyw, jest on zakończony przecinkiem. Jeśli

motywów jest więcej, są one zakończone kropką, z wyjątkiem ostatniego, po którym
następuje przecinek.
W odwołaniach do motywów nie używa się nawiasów, np.: w motywie 3.
Formuła prawodawcza ma następującą formę:
EN FR PL
has adopted this a arrêté le présent przyjmuje niniejsze/-ą

Regulation/Directive règlement/la présente rozporządzenie/dyrektywę
directive
Po tym wyrażeniu stawiamy dwukropek.
W motywach wchodzących w skład preambuły stosujemy różne czasy, tzn. nie

obowiązuje zasada używania w wersji polskiej czasowników w czasie teraźniejszym, jak
w części normatywnej (patrz poniżej). Angielskie zwroty „should”, „should therefore”
tłumaczy się odpowiednio jako „należy”, „należy zatem”.
3) CZĘŚĆ NORMATYWNA AKTU PRAWNEGO
W części normatywnej stosuje się podział w kolejności hierarchicznie malejącej

obowiązujący w polskim ustawodawstwie:
 Artykuł oznacza się cyfrą arabską, z zachowaniem ciągłości numeracji artykułów w

obrębie całego aktu prawnego (bez względu na to, czy artykuły pogrupowano w
wyższe jednostki systematyzacyjne, tj. rozdziały, działy, tytuły, księgi, części itp.). Jeśli
artykuły dodawane są w części normatywnej już przyjętego aktu, oznacza się je tym
samym numerem co poprzedzający je artykuł i odpowiednio małą literą a, b, c itd.
Przykładowo, artykuły dodane po artykule 1 otrzymują oznaczenia: „Artykuł 1a”,
„Artykuł 1b” itd. W traktatach do nowych artykułów dodaje się (wielkie) litery A, B, C
ze spacją, np. „Artykuł 43 A”, „Artykuł 43 B” (patrz: Traktat o Unii Europejskiej). W
przypadku gdy akt zawiera jeden (jedyny) artykuł, nie jest on numerowany, a
odnosząc się do niego w tekście, słowo „artykuł” (ang. Sole Article) pisze się w całości,
np.: w niniejszym artykule.
 Ustęp oznacza się cyfrą arabską z kropką, z zachowaniem ciągłości numeracji w
obrębie danego artykułu. Ustępy stanowią pełny podział artykułu (artykuł nie może

być podzielony na ustępy i część nienależącą do żadnego ustępu) – w przeciwieństwie
do punktów, które są wyliczeniem następującym po formule wprowadzającej.
 Akapit w obrębie artykułu lub ustępu jest nienumerowany i zaczyna się od nowego
wiersza1.
 Punkt oznacza się cyfrą arabską z nawiasem z prawej strony (w innych językach
może to być nawias dwustronny, należy wówczas w tłumaczeniu usunąć lewy
nawias*). Punkty są charakterystyczną formą podziału artykułów zawierających
definicje oraz artykułów wyliczających zmiany w akcie prawnym. Jako punkty
określane są również podstawowe jednostki redakcyjne w takich dokumentach, jak
komunikaty, uzasadnione opinie itp. W takich przypadkach zapisywane są tak jak
ustępy w aktach normatywnych. To samo dotyczy zasadniczo podstawowych
jednostek redakcyjnych w załącznikach (nie powinno się ich nazywać ustępami).
 Litery (wyliczenie w obrębie punktów) oznacza się małymi literami alfabetu
łacińskiego, z wyłączeniem liter właściwych tylko językowi polskiemu (ą, ć, ę, ł, ń, ó, ś,
ż, ź), z nawiasem z prawej strony, z zachowaniem ciągłości alfabetycznej w obrębie
punktu. W innych językach nawias przy literach może być dwustronny: (a). W
polskiej wersji usuwamy lewy nawias*. Każdą literę kończy się średnikiem, a ostatnią
– kropką, chyba że wyliczenie jest częścią innego wyliczenia literowego (podział
zagłębiony). W takim wypadku ostatnią literę kończy się średnikiem.
 Każde tiret kończy się przecinkiem, a ostatnie średnikiem albo kropką, w zależności
od tego, czy wyliczenie to stanowi część ustępu, czy też znajduje się w obrębie
wyliczenia punktowego lub literowego. Odwołanie się w tekście aktu prawnego do
danego tiret ma formę „w tiret pierwszym, w zdaniu pierwszym” – nie: „w pierwszym
tiret”.
 Podpunkty (i), (ii), (iii) piszemy z dwoma nawiasami, żeby uniknąć pomylenia
podpunktu (i) z literą i).
* Uwaga techniczna – jeżeli usunięcie lewego nawiasu jest niemożliwe ze względu na
styl wyliczenia, należy skorzystać z polecenia menu LegisWrite – Convert List. Polecenie
to zmienia styl List number na styl Point.
Uwaga!
Bardzo istotną jednostką redakcyjną części normatywnej aktu prawnego UE jest
również pojedyncze zdanie. Ze względu na specyfikę aktów prawnych UE wynikającą
z ich wielojęzyczności i równości poszczególnych wersji językowych, tłumacząc
przepisy w części normatywnej nie wolno dzielić zdań. Należy pilnować, aby
każdemu zdaniu w wersji źródłowej odpowiadało dokładnie jedno zdanie w wersji
polskiej.
1
Angielskie określenie „paragraph 2” oznacza „ustęp 2” (w prawie pierwotnym pełnym wyrazem, w prawie
pochodnym – w skrócie „ust. 2”), a „second paragraph” to „ akapit drugi” (druga w kolejności część artykułu,
niemająca oznaczenia). Zawsze jednak wskazane jest sprawdzenie struktury aktu, którego dotyczy odniesienie.

Uwaga!
Należy zachować ostrożność w tłumaczeniu ang. słowa „paragraph”. W
rozporządzeniach, dyrektywach i decyzjach są to „ustępy” lub „akapity” (zależnie od
tego, czy są numerowane liczbą arabską [ustępy], czy nie [akapity]), ale na przykład
w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości, „paragraph” w wyroku/orzeczeniu jest
„punktem”.
Akt prawny – części, oznaczenie i interpunkcja
NAZWA OZNACZENI ODNIESIENIA W ZAKOŃCZONY

E TEKŚCIE
KOLEJNE OSTATNIE
PREAMBUŁA
Umocowanie przecinek przecinek
(„uwzględniając”)
motywy motyw 1 kropka przecinek
wersja (1)
numerowana
motywy motyw pierwszy średnik przecinek
wersja
nienumerowana
CZĘŚĆ NORMATYWNA
Artykuł Artykuł 1 art.1*
Ustęp 1. ust.1 kropka kropka
Akapit akapit pierwszy kropka kropka
Punkt 1) pkt 1 średnik kropka

Litera a), b) lit. a) średnik średnik/kropk
a
Podpunkt (i), (ii) ppkt (i) średnik średnik/kropk

a
Tiret - tiret pierwsze przecinek średnik/kropk

a
Subtiret - subtiret pierwsze przecinek średnik/kropk

a
INNE PODZIAŁY
Część Część I część I
Tytuł Tytuł I tytuł I
Rozdział Rozdział 1 rozdział 1
Sekcja Sekcja 1 sekcja 1
DODATKI
Załącznik Załącznik I załącznik I
załącznik piszemy
zawsze małą literą,
nawet jeśli jest
jedyny
Dodatek Dodatek I dodatek I

Kolumna - kolumna
Wiersz - wiersz
* W prawie pierwotnym nie stosuje się skrótów jednostek redakcyjnych, czyli obowiązuje
zapis np.: w artykule 1 ustęp 3; zapis taki występuje również w niektórych umowach i
konwencjach międzynarodowych opublikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej –
w przypadku zmian istniejących umów należy pozostać przy formie zapisu stosowanej w
pierwotnym tekście; w przypadku nowych umów międzynarodowych obowiązują zasady
skracania podane w powyższej tabeli.
Najważniejsze części aktu prawnego
EN FR PL
preamble préambule preambuła
citations visas umocowania
recitals considérants motywy
enacting terms, body dispositif część normatywna
part part część
title titre tytuł
chapter chapitre rozdział
section section sekcja
article article artykuł (art.)
paragraph paragraphe/point/alinéa ustęp (ust.)
subparagraph alinéa akapit
subparagraph/point* alinéa/point/sousparagraph punkt (pkt)*

e
point point litera (lit.)**

point point podpunkt (ppkt)***
indent tiret tiret
Annex annexe załącznik
Appendix appendice dodatek
* Jeżeli jednostka redakcyjna jest oznaczona cyfrą arabską,

** Jeżeli jednostka redakcyjna jest oznaczona małą literą,
*** Jeżeli jednostka redakcyjna jest oznaczona małą cyfrą rzymską w nawiasie.
W odniesieniu do przytaczania definicji w aktach prawnych obowiązuje uzgodnienie
liczby czasownika „oznaczać” z liczbą rzeczownika, którego dotyczy definicja, np.:
‘‘Customs office” means any office at which all or some of the formalities laid down by customs
rules may be completed.
„Urząd celny” oznacza każdy urząd, w którym mogą zostać dokonane, w całości lub w części,
formalności przewidziane przepisami celnymi.
‘‘Customs authorities’’ means the authorities responsible inter alia for applying customs rules.
„Organy celne” oznaczają organy uprawnione między innymi do stosowania przepisów prawa
celnego.
Zwroty stosowane w części normatywnej aktu oznaczają, co następuje:
EN FR PL
entry into force entrée en vigueur wejście w życie
validity validité obowiązywanie

(obowiązuje = jest w mocy)
application l’application stosowanie
(decision) takes (la décision) prend effet (decyzja) staje się

effect/becomes effective skuteczna

Uwaga!
W przypadku aktów autorytatywnych (dyrektywy, rozporządzenia, ustawy itp.)
mówi się o przepisach, a w przypadku umów zawieranych między równorzędnymi
stronami (np. traktaty) o postanowieniach.
Przepisy końcowe
W przepisach końcowych pojawia się często formuła dotycząca wejścia w życie. Należy
ją tłumaczyć zgodnie z poniższymi przykładami:
This [Regulation/Decision/Directive] shall enter into force on the third day following its
publication in the Official Journal of the European Union.
Le/La présent(e) [règlement/directive/décision] entre en vigueur le troisième jour suivant celui

de sa publication au Journal officiel de l'Union européenne.
Niniejsze [rozporządzenie/decyzja/dyrektywa] wchodzi w życie trzeciego dnia po [jego/jej]

opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
This [Regulation/Decision/Directive] shall enter into force on 1 November 2012.
Le/La présent(e) [règlement/directive/décision] entre en vigueur le 1 novembre 2012.
Niniejsze [rozporządzenie/decyzja/dyrektywa] wchodzi w życie z dniem 1 listopada 2012 r.
This [Regulation/Decision/Directive] shall enter into force on the day following that of its
publication in the Official Journal of the European Union.
Le/La présent(e) [règlement/directive/décision] entre en vigueur le jour suivant celui de sa

publication au Journal officiel de l'Union européenne.
Niniejsze [rozporządzenie/decyzja/dyrektywa] wchodzi w życie następnego dnia po [jego/jej]

opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
This decision enters into force on the first day of the month following its publication ...
La présente decision entre en vigueur le premier jour du mois suivant celui de sa publication ...
Niniejsza decyzja wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po jej opublikowaniu
...
This decision shall apply with effect from ...
La présente decision est applicable à partir/compter du ...
Niniejszą decyzję stosuje się ze skutkiem od dnia ...
Formułę shall expire, jeżeli dotyczy ona całego aktu prawnego tłumaczy się traci moc:
This Regulation shall expire on ...
Le présent règlement expire le ...
Niniejsze rozporządzenie traci moc z dniem ...

4) ZAŁĄCZNIK A ANEKS
Angielski termin „Annex” i francuski „annexe” tłumaczy się jako „załącznik”, gdy
dokument ten ma charakter uzupełniający, jest wydany jednocześnie z dokumentem
głównym i z nim ściśle związany (przepisy lub dane techniczne, które ze względów
praktycznych nie znajdują się w części normatywnej i które zwykle przedstawiane są w
formie wykazu lub tabeli). Unijne akty prawne zawierają załączniki.
Numeracja i struktura załączników w aktach unijnych nie ma charakteru stałego.

Opisane powyżej formy podziału na części, sekcje, punkty są jednak orientacyjnym
wyznacznikiem podziału załączników. Co do zasady jednostki redakcyjne załącznika
numerowane liczbami arabskimi i niemające własnej nazwy nazywa się punktami, a
jednostki redakcyjne numerowane małymi literami nazywa się literami.
W tłumaczeniu numeracji obowiązują takie same zasady, jak w przypadku części

normatywnej – czyli punkty i litery są zapisywane z jednym nawiasem, np.:
ZAŁĄCZNIK II
1) […]
a) […]
b) […]
2) […]
Wyjątek: zachowujemy dokładnie sposób numeracji w różnego rodzaju formularzach

albo w tzw. dokumentach wrażliwych, gdzie numeracja może mieć znaczenie –
statystyka, międzynarodowe standardy rachunkowości.
Odwołując się do poszczególnych jednostek redakcyjnych załączników należy przede

wszystkim stosować nomenklaturę użytą w danym akcie prawnym. Przykładowo:
 jeżeli załącznik ma część A zatytułowaną część A, należy się do niej odwoływać w taki
właśnie w taki sposób (przykładowo in Annex(A) tłumaczy się w załączniku część A)
 jeżeli w obrębie danego aktu prawnego został przyjęty już sposób odwołania się do
jednostek redakcyjnych załącznika (np. w części normatywnej są odwołania do
załącznika pkt IV), analogiczne sposoby odwołania należy przyjmować w
późniejszych odwołaniach do danego przepisu.
Annex tłumaczy się „aneks”, gdy jest to dokument zmieniający postanowienia
porozumienia lub umowy (np. aneks do umowy).

Uwaga!
Załączone dokumenty oznaczają uzupełnienie znajdujące się w załączniku, a
dołączone dokumenty – dołączony inny akt prawny (np. umowa międzynarodowa
dołączona do rozporządzenia).
2.1.2. Zmiany aktów prawnych
2.1.2.1. Zmiana, zastąpienie, dodanie, skreślenie, uchylenie, zmiana numeracji
Zmiana
W przypadku wprowadzania zmian stosuje się następujące wyrażenia:
EN FR PL
Regulation [...] is hereby Le règlement [...] est modifié W rozporządzeniu

amended as follows: comme suit [ainsi que suit]: wprowadza się następujące
zmiany:
(1) In Article 3 (1), the 1) A l’article 3 paragraphe
terms „[...]” shall be deleted 1, les termes „[...]” sont 1) w art. 3 ust. 1 skreśla się
supprimés. wyrazy „[…]”;
2) A l’article 4 paragraphe
(2) In Article 4 (2), the first 2, le premier alinéa est
subparagraph shall be remplacé par le texte 2) art. 4 ust. 2 akapit
replaced by the following: suivant [figurant ci-après]: pierwszy otrzymuje
„[...]” „[...]” brzmienie: „[…]”*.
Regulation [...] is hereby Le règlement [...] est corigé

corrected as follows: comme suit [ainsi que suit]:
W rozporządzeniu
wprowadza się następujące
sprostowania:
* Jeżeli cała jednostka redakcyjna otrzymuje nowe brzmienie, odesłanie do tej jednostki
występuje na początku zdania w mianowniku.
Jeśli zmian jest wiele i są one umieszczone w kilku artykułach, w pierwszym artykule
należy posłużyć się następującym wyrażeniem:
EN FR PL

Regulation (Decision, etc.) ... Le réglement (La décision, W rozporządzeniu (decyzji,
shall be amended in etc.) [...] est modifié itp.) wprowadza się zmiany,
accordance with the conformément aux articles zgodnie z następującymi
following Articles [in qui suivent [conformement artykułami [zgodnie z
accordance with this au présent règlement]. niniejszym
Regulation]. rozporządzeniem].
Jeśli w dokumencie dotyczącym zmiany aktu prawnego pojawia się konstrukcja „replace
[…] by […]”, zaleca się stosowanie formy „wyrażenie/słowo/słowa […] zastępuje się
wyrażeniem/słowem/słowami […]”.
W przypadku zmian niemających wpływu na polski tekst należy postępować zgodnie z

opisem w pkt 2.1.2.6.
Zastąpienie
W przypadku zastąpienia stosuje się następujące wyrażenia:
EN FR PL
Article 3 of Regulation […] L’article 3 du règlement [...] art. 3 rozporządzenia […]

shall be replaced by the est remplacé par le texte otrzymuje brzmienie:
following: suivant:
„Artykuł 3*
„Article 3 „Article 3
[…]”
[…]” […]”
In [...], the word/term A [...], le mot/terme (le w […] słowo (słowa) „[…]”
(phrase) „[...]” shall be membre de phrase) „[...]” est zastępuje się
replaced by (the following): remplacé par (ce qui suit): słowem(słowami)** „[…]”
„[...]” „[...]”
In [...], the date [...] shall be A [...], la date du [...] est w […] datę […] zastępuje się
replaced by that of [...] remplacé par celle du [...] datą […]
Annex II of the Regulation L’annexe II du règlement [...] załącznik II do

[...] shall be replaced by the est remplacée par le texte rozporządzenia […]
text appearing in the Annex français figurant à l’annexe zastępuje się tekstem
to this Regulation du présent règlement znajdującym się w
załączniku do niniejszego
rozporządzenia
* „Artykuł” zapisujemy kursywą, ale sam cudzysłów zapisujemy czcionką prostą.

** Zastępując określone wyrazy innymi wyrazami w całym zmienianym akcie, dodaje się
wyrażenie „z zachowaniem odpowiedniej formy gramatycznej”.
Uwaga!
Jeśli nowy tekst odsyła do aktu opublikowanego w Dzienniku Urzędowym,
oznaczenie przypisu przybiera formę * i umieszczane jest bezpośrednio pod nowym
tekstem, przed ostatnim cudzysłowem:
Dz.U. (L/C)... z ........, s. ... .”.
).
Dodanie
W przypadku dodania stosuje się następujące wyrażenia:
EN FR PL
The following Article 10a L’article 10 bis suivant est W rozporządzeniu […]
shall be inserted in inséré dans le règlement [...]: dodaje się art. 10a w
Regulation [...]: brzmieniu:
„Article 10 bis
„Article 10 a „Artykuł 10a
[…]”
[…]” […]”
The following paragraph 3 A l’article 25 du règlement W art. 25 rozporządzenia

shall be added to Article 25 [...], le paragraphe 3 suivant […] dodaje się ust. 3 w
of Regulation [...]: est ajouté: brzmieniu:
„3. […]” „3. […]” „3. […]”
The certificate annexed to Le certificat annexé au Świadectwo załączone do

this Regulation shall be présent règlement est ajouté niniejszego rozporządzenia
added as Annex en tant qu’annexe dodaje się jako załącznik
shall be inserted est inséré dodaje się*
shall be added est ajouté dodaje się*
* W tłumaczeniu na język polski nie rozróżnia się terminów insertion (czyli dodania jednostki
redakcyjnej pod koniec wyższej jednostki) oraz addition/adjonction (czyli wprowadzenia
jednostki redakcyjnej pomiędzy istniejące jednostki).

W przypadku dodania artykułów, ustępów lub innych numerowanych części
składowych w części normatywnej już przyjętego aktu numeracja następujących po nich
postanowień (ze względu na odniesienia do nich, które mogą być zawarte w innych
aktach) pozostaje niezmieniona. Wówczas oznaczane są one tym samym numerem co
poprzedzający je artykuł i odpowiednio małą literą a, b, c, d, e, f, itd., np. artykuł
dodawany po art. 1 a przed art. 2 otrzymuje numer art. 1a, litera dodawana między lit. a)
a lit. b) odpowiednio lit. a)a itd.
Uwaga!
W niektórych językach (np. we francuskim, hiszpańskim, włoskim) zamiast liter
używa się oznaczeń w systemie „bis, ter, quater itd.”, gdzie „bis” odpowiada „a”,
„ter” – „b”, „quater” – „c”, itd.:
bis (2) nonies (9) sexdecies (16)
ter (3) decies (10) septdecies (17)
quater (4) undecies (11) octodecies (18)
quinquies (5) duodecies (12) novodecies (19)
sexies (6) terdecies (13) vicies (20)
septies (7) quaterdecies (14)
octies (8) quindecies (15)
Skreślenie/uchylenie/utrata mocy
W przypadku skreślenia/uchylenia/utraty mocy stosuje się następujące wyrażenia:
EN FR PL
The second sentence of A l’article 3 du règlement W art. 3 rozporządzenia […]

Article 3 of Regulation [...] [...], la deuxième phrase est skreśla się zdanie drugie.
shall be deleted. supprimée.
Regulation [...] shall be Le règlement [...] est abrogé. Rozporządzenie […] traci
repealed. moc.

Article 3 shall be repealed. L’article 3 est abrogé. Uchyla się art. 3.
is no longer valid as n’est plus valable traci moc z dniem – dotyczy

of/ceases to have effect tylko ograniczeń czasowych
obowiązywania aktu
Zmiana numeracji
W przypadku zmiany numeracji stosuje się następujące wyrażenia:
EN FR PL
The Annex shall become L’annexe devient annexe I et Niniejszy załącznik

Annex I and the following le point suivant est ajouté au otrzymuje oznaczenie I, a w
point shall be added to paragraphe 1: „[...]” ust. 1 dodaje się pkt 1 w
paragraph 1: „[...]” brzmieniu: „[...]”
The former subparagraph L’ancien point f) devient Dotychczasowa lit. f)

(f) shall become (g). point g). otrzymuje oznaczenie lit. g).
OZNACZENIA JEDNOSTEK ZMIENIANYCH
1. Kiedy zmiana dotyczy niższej jednostki redakcyjnej niż artykuł, oznaczanej

graficznie [np. ustępu, punktu (oznaczanych cyframi), litery czy tiret], nowy tekst
zaczyna się cudzysłowem otwierającym, po którym następuje to oznaczenie (numer
ustępu lub punktu, litera, tiret itd.):
W rozporządzeniu (WE) nr 409/2009 wprowadza się następujące zmiany:
1) art. 3 lit. g) otrzymuje brzmienie:
„g) »stan przetworzenia« oznacza sposób, w jaki ryba jest przechowywana (świeża, świeża solona
oraz mrożona).”;
2. Nawet jeśli zmieniany jest tylko pierwszy akapit w ustępie, w nowym tekście również
podaje się numer tego ustępu:
3) art. 28 ust. 1 akapit pierwszy otrzymuje brzmienie:
„1. Do każdego wniosku lub inicjatywy przedkładanej władzy prawodawczej przez Komisję ]...]”;
3. Jeśli zmieniana jest tylko część jednostki redakcyjnej, nie cytuje się oznaczenia tej
jednostki, nawet jeśli przedmiotem zmiany jest pierwsze zdanie numerowanej (czy
inaczej oznaczonej) jednostki:
c) ust. 4 zdanie pierwsze otrzymuje brzmienie:

„W przypadku gdy poważne naruszenie przepisów [...].”.
4. Jeśli zmieniany jest załącznik, używa się jednej z poniższych formuł wprowadzających:
W załączniku […] wprowadza się następujące zmiany:
lub jeśli zmiany są wymienione w załączniku:
W załączniku III do rozporządzenia (WE) nr 2074/2005 wprowadza się zmiany zgodnie

z załącznikiem do niniejszego rozporządzenia.
Jeśli zostaje zastąpiony cały załącznik, używa się następującej formuły:
Załącznik do rozporządzenia (UE) nr 7/2010 zastępuje się tekstem znajdującym się w załączniku
do niniejszego rozporządzenia.
W tym ostatnim przypadku nowy tekst załącznika zostanie przedstawiony

w następującej formie:
ZAŁĄCZNIK
„ZAŁĄCZNIK
…………………………”
Uwaga!
Bez kropki po cudzysłowie zamykającym, bo nie ma zdania wprowadzającego
(otwierającego wypowiedzenie).
INTERPUNKCJA W AKTACH ZMIENIAJĄCYCH
Odmiennie niż w jakichkolwiek innych polskich publikacjach, interpunkcję tekstu

zmienianego zachowuje się do ostatniego znaku interpunkcyjnego (czyli umieszcza się
przed cudzysłowem zamykającym kropkę, przecinek czy średnik – czego nie
zrobilibyśmy w innych tekstach). Po cudzysłowie umieszcza się znak interpunkcyjny
przynależny do „interpunkcji zewnętrznej”.
Standardowe zasady dotyczące zapisu przepisów zmieniających:
 kolejne zmiany wprowadzane są w punktach;

 tekst po punkcie rozpoczyna się od małej litery;
 każdy z punktów kończy się średnikiem, ostatni kończy się kropką;
 wstawiany tekst umieszcza się w cudzysłowie, interpunkcja wewnątrz
cudzysłowu jest zupełnie niezależna od interpunkcji poza cudzysłowem;
 formuła wprowadzająca zmiany to „w rozporządzeniu xxx wprowadza się
następujące zmiany”, ale formuła wprowadzająca w poszczególnych punktach
to „otrzymuje brzmienie”.

Przykład:
W rozporządzeniu xx/xxxx wprowadza się następujące zmiany:
1) art. 2 ust. 2 lit. a) otrzymuje brzmienie:
„a) […];”;
2) art. 3 ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Sekretarz Generalny […].”;
3) art. 4 ust. 5 otrzymuje brzmienie:
„5. [...].".
Jeżeli celem punktu jest zmiana w tabeli, na końcu takiego punktu nie umieszcza się
kropki ani średnika. Cudzysłów zamykający umieszcza się w ostatnim wierszu ostatniej
kolumny, w którym jest tekst (który nie jest pusty), np.:
2) w części 2 pozycję dotyczącą ZZZ zastępuje się następującymi wierszami:
ZZZ1 B B XXX A XXX XXX”
„ZZ ZZZ2 XXX XXX XXX
ZZZ3 XXX XXX XXX
2.1.2.2. Sprostowania i odesłania do sprostowanych aktów
Sprostowania to zmiany wprowadzone przed przyjęciem aktu (fr. „corrigendums”) lub

po jego przyjęciu (fr. „rectificatifs”). Sprostowanie wymaga dokładnego określenia aktu,
którego dotyczy.
Pojawiające się w związku ze sprostowaniami wyrażenia „as corrected by” i „corrected

version” należy tłumaczyć odpowiednio jako „sprostowana(-e) w” (Dz.U.…..) oraz
„wersja sprostowana”.
Rodzaje sprostowań:
 sprostowania do dokumentów COM – wniosków ustawodawczych, komunikatów

Komisji (dokumentów prawnie niewiążących) – mają nietypową formę, na stronie
tytułowej pojawia się tekst po francusku Annule et remplace ....; tekstu tego nie należy
tłumaczyć, zostaje zawsze po francusku, niezależnie od języka oryginału.
Sprostowanie polega na wprowadzeniu zmian wynikających z oryginału bez
zaznaczania ich w trybie rejestracji zmian;
 sprostowania klasyczne do rozporządzeń, dyrektyw i decyzji; używa się w nich
formuły zamiast ... powinno być ... (ang. for ... read ...)
 akty prostujące – decyzje, rozporządzenia, dyrektywy w sprawie sprostowania;
dotyczą poważnych błędów i mają formę taką samą jak decyzje, rozporządzenia i

dyrektywy; mogą dotyczyć innej wersji językowej, wówczas w języku polskim
umieszcza się informację: Nie dotyczy polskiej wersji językowej.
 sprostowania „ukryte” w rozporządzeniach, decyzjach i dyrektywach zmieniających;
zazwyczaj tytuł takich aktów zawiera słowa amending and correcting (= w sprawie
zmiany i sprostowania).
Odesłania do sprostowanych aktów
Obowiązuje zasada, zgodnie z którą należy pominąć w wersji polskiej informacje o

sprostowaniach do dokumentów opublikowanych przed dniem 1 maja 2004 r. –
sprostowania te nigdy nie ukazały się po polsku i zostały uwzględnione w odpowiednich
aktach prawnych. Przetłumaczyć należy natomiast informacje o innych sprostowaniach
(a więc do późniejszych dokumentów).
2.1.2.3. Przekształcenie, ujednolicenie, konsolidacja
Przekształcenie (ang. recast, fr. refonte)
Przekształcenie oznacza nowy samodzielny akt prawny, równocześnie uchylający

wszystkie akty, które znowelizował.
Umożliwia ono wprowadzenie następujących rodzajów zmian:
 zmian terminologicznych wynikających z nieprawidłowego użycia lub użycia

niespójnego z obowiązującymi ustaleniami,
 zmian terminologicznych wynikających z uspójnienia dwóch (lub większej liczby)
oddzielnych aktów łączonych w jeden.
Zaleca się wprowadzanie wszystkich ulepszeń uznanych za niezbędne, nawet jeśli
oznaczałoby to tłumaczenie na nowo całych partii tekstu.
Wzory sformułowań używanych w przekształceniach aktów prawnych (dyrektyw,

rozporządzeń i decyzji) zostały przygotowane przez Służbę Prawną i są dostępne
wewnętrznie lub na stronie internetowej przeznaczonej dla tłumaczy zewnętrznych.
Ujednolicenie (ang. codification, fr. codification)
Ujednolicenie oznacza połączenie większego zespołu przepisów prawnych (aktu i aktów

zmieniających) w jednolity, systematyczny zbiór w drodze przyjęcia nowego aktu
prawnego bez wprowadzania zmian merytorycznych.
Konsolidacja (ang. consolidation, fr. consolidation)
Konsolidacja jest nieformalnym odpowiednikiem ujednolicenia. Konsolidacja jest

przedsięwzięciem redakcyjnym i – jako że nie podlega odpowiednim procedurom
legislacyjnym, jej efekt nie jest prawnie wiążący – istnieje tylko dla celów
informacyjnych.

2.1.2.4. Amended proposal
Wyrażenia „amended proposal” i „modified proposal” są synonimami i oznaczają

„zmieniony wniosek” (fr. „proposition modifiee”).
2.1.2.5. Tytuły aktów zmieniających
Akt, którego jedynym celem jest zmiana innego aktu, powinien zawierać w tytule wyraz
„zmieniający” (nie należy używać określeń takich, jak „uzupełniający”, ponieważ
oznaczają one jedynie jedną z form czynności prawnej, jaką jest „zmiana”).
Jeśli zgodnie z wyraźnymi przepisami akt zmieniający wydawany jest przez inną
instytucję niż ta, która wydała dokument podstawowy, tytuł powinien zawierać nazwę
tej ostatniej. Np. „rozporządzenie […] Parlamentu Europejskiego i Rady […] zmieniające
rozporządzenie […] Rady”.
Należy przy tym zwracać uwagę na sposób konstruowania długich i skomplikowanych

tytułów aktów nowych, które również zmieniają wcześniejsze akty prawne. Przykładem
nieudanego tłumaczenia może być tytuł nowego rozporządzenia REACH:
Regulation of the European Parliament and of the Council concerning the Registration,
Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals (REACH), establishing a
European Chemicals Agency, amending Directive 1999/45/EC of the European
Parliament and of the Council and repealing Council Regulation (EEC) No 793/93 and
Commission Regulation (EC) No 1488/94 as well as Council Directive 76/769/EEC and
Commission Directives 91/155/EEC, 93/67/EEC, 93/105/EC and 2000/21/EC
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny,

udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH),
utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr
793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady
76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i
2000/21/WE
Problemem jest tutaj kwestia niezręcznego wyliczenia: w sprawie czegoś, czegoś,

zmieniające coś i uchylające coś. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem byłoby: w sprawie
czegoś oraz czegoś, zmieniające coś oraz uchylające coś – prowadzące do dwóch
oddzielnych wyliczeń o oddzielnej składni. Czyli tytuł powinien brzmieć:
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny,

udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) oraz
utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr
793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady
76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i
2000/21/WE.

2.1.2.6. Zmiany niemające wpływu na polski tekst
W przypadkach, w których akt zmieniający wprowadza zmianę niemającą żadnego

wpływu na treść polskiego tłumaczenia, należy postępować w sposób zilustrowany na
poniższych przykładach:
Przykład 1:
W przypadku gdy tłumaczony jest dokument wprowadzający zmianę do istniejącego

dokumentu, a w polskim tłumaczeniu poprzedniej wersji tekstu znajduje się już
poprawna wersja terminu/wyrażenia (np. ponieważ tłumacz dobrze przetłumaczył
błędny oryginał):
 motywy powinny być jednakowe we wszystkich wersjach językowych, więc na

własną rękę nie należy niczego dodawać ani wykreślać w motywie dotyczącym zmian
niemających wpływu na tekst polski. To DG redagująca tekst powinna w konsultacji z
DGT sprawdzić wcześniej, które wersje trzeba zmienić lub sprostować, i umieścić
odpowiednią informację w motywach (łatwym rozwiązaniem byłoby umieszczenie w
motywach ogólnej informacji, że dana zmiana / poprawka dotyczy tylko niektórych
wersji językowych). Praktyka jest niestety inna i w tego rodzaju aktach często
motywy nic nie mówią na temat braku poprawności niektórych wersji.
 cały tekst artykułu i punktu zawierającego zmianę należy zastąpić poniższym
tekstem:
[Nie dotyczy polskiej wersji językowej.]
Jest to oczywiście sytuacja wyjątkowa a dodatki w nawiasach kwadratowych muszą być

zawsze ustalane ze Służbą Prawną, gdyż wszystkie zmiany tekstu muszą być
rejestrowane. Powinno się wówczas powiadomić o takim dodatku również osobę
zamawiającą tłumaczenie i osobę odpowiedzialną za dany tekst w danej DG.
Przykład 2:
(e) The term „dangerous” shall be replaced by the term „hazardous”;
Jako że w polskiej wersji językowej termin „dangerous” jest tłumaczony tak samo jak
„hazardous”, stosuje się zapis:
e) [Nie dotyczy polskiej wersji językowej].
2.1.3. Odesłania w tekście
2.1.3.1. Odesłanie a odniesienie
„Odesłanie” w akcie prawnym to inaczej „przepis odsyłający”. Służy on zapewnieniu

skrótowości lub spójności i odsyła do innego, również obowiązującego, przepisu.
„Odniesienie” jest natomiast pojęciem ogólnym. W przypadku transponowania dyrektyw

„odniesienie” w tekście ustawy (w formie przypisu) wskazuje, jaka dyrektywa została w

tej ustawie transponowana do prawa krajowego. Ta ustawa pozostaje jednak
samodzielnym aktem prawnym i dyrektywa zasadniczo ani jej nie uzupełnia, ani nie
obowiązuje równolegle. Zatem w kontekście prawodawstwa krajowego należy mówić o
„odniesieniach” do dyrektywy zawartych w prawie krajowym.
Uwaga!
Angielskie słowo „reference” nie zawsze oznacza „odesłanie”, zależnie od powyższego
kontekstu może ono oznaczać również „odniesienie”.
2.1.3.2. Odesłania wewnętrzne i zewnętrzne
Odesłanie wewnętrzne wskazuje na inny przepis zawarty w tym samym akcie prawnym.
Odesłanie zewnętrzne wskazuje na inny akt prawa unijnego lub innego.
Muszą one być precyzyjne i umożliwiać adresatowi łatwe dotarcie do wskazanego

tekstu.
Przykład odesłania wewnętrznego:
„1. Zagrożenia środowiska preparatami ocenia się za pomocą jednego lub kilku sposobów
podanych poniżej: a) za pomocą metody konwencjonalnej opisanej w załączniku III […]”
„Procedura kontroli określona w art. 15 ma zastosowanie do […]”.
Przykład odesłania zewnętrznego:
„b) przez określenia niebezpiecznych dla środowiska właściwości preparatu, koniecznych dla
dokonania właściwej klasyfikacji zgodnie z kryteriami wymienionymi w załączniku VI do
dyrektywy 67/548/EWG.”
2.1.3.3. Odesłania do Dziennika Urzędowego
Odesłanie do Dziennika Urzędowego może mieć formę pełną, skróconą albo formę
skrótu.
Wersję pełną, tj. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, stosuje się:
 w tekście;
 w formułach dotyczących wejścia w życie aktów;
 w sprostowaniach dotyczących danego Dziennika Urzędowego (patrz również
„wersja skrócona”).
Wersja skrócona – Dziennik Urzędowy – stosowana jest:
 w przypisach:
 Zob. s. … niniejszego Dziennika Urzędowego.
 Dotychczas nieopublikowane (nieopublikowana) w Dzienniku Urzędowym.

 w tekstach mniej oficjalnych.
Natomiast skrót, tj. Dz.U. L, Dz.U. C, Dz.U. C ... A, Dz.U. C ... E stosuje się:
 we wszystkich innych przypisach:

 (1)Dz.U. L 99 z 10.4.2001, s. 1.
 Dz.U. C 48 A z 24.2.2005.
 w tabelach:
 Dz.U. L 99 z 10.4.2001, s. 4.
W przypadku aktów sprzed 31 stycznia 2003 r. (włącznie) podaje się odesłanie do
Dziennika Urzędowego Wspólnot Europejskich.
Wewnątrz tekstu powinno unikać się używania następującego zapisu: (Dz.U. L 230 z
28.8.2002, s. 7).
Odesłanie do Zbioru Orzeczeń (wyroki i orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości i Sądu

Pierwszej Instancji) ma następującą formę:
 Zb.Orz. – w przypadku odesłania do orzeczeń i wyroków opublikowanych po 1 maja

2004 r.:
 sprawa [numer] [tytuł], Zb.Orz. [rok], s. […], pkt [...]
Case C-254/08 Futura Immobiliare and Others [2009] ECR I-6995, paragraph 34
sprawa C-254/08 Futura Immobiliare i in., Zb.Orz. 2009, s. I-6995, pkt 34
 wyrok z dnia [data] w sprawie [numer] [tytuł], Zb.Orz. [rok], s. […], pkt [...]
Judgment of 9 November 2006 Case C-344/05 Commission v Greece (ECR 2006, p. II-127,
paragraph 17)
wyrok z dnia 9 listopada 2006 r. w sprawie C-344/05 Komisja przeciwko Grecji, Zb.Orz. 2006, s.
II-127, pkt 17
 Rec. (skrót francuski) – w przypadku odesłania do orzeczeń i wyroków sprzed 1

maja 2004 r.:
 sprawa [numer] [tytuł], Rec. [rok], s. […], pkt [...]
 wyrok z dnia [data] w sprawie [numer] [tytuł], Rec. [rok], s. […], pkt [...]
Judgment of 15 January 1986 in Case 52/84 Commission v Belgium (ECR 1986, p. 89, paragraph
12).
wyrok z dnia 15 stycznia 1986 r. w sprawie 52/84 Komisja przeciwko Belgii, Rec. 1986, s. 89, pkt
12
Tytuły spraw zapisujemy pismem prostym (w wersji angielskiej często jest kursywa, ale
nie ma ona uzasadnienia, bo to tytuł skrócony).

Podając rok po Rec. oraz Zb.Orz., w polskiej wersji nie stosujemy nawiasów
kwadratowych, które często występują w wersji angielskiej.
Uwaga!
Skróty Dz.U. i Zb.Orz. pisze się bez spacji.
2.1.3.4. Odesłania do części aktów prawnych
W przypadku odesłania do przepisu konieczne jest wskazanie jednego lub kilku

elementów. Poszczególne jednostki podziału wymieniane są w kolejności malejącej pod
względem hierarchii tekstu, tj. „art. [...] ust. [...] pkt [...] lit. [...] tiret [...]” bez przecinków
po kolejnych jednostkach redakcyjnych. Na końcu wymienia się nazwę aktu prawnego.
Przykład:
art. 53 ust. 2 dyrektywy 78/660/EWG,
art. 1 ust. 1 zdanie drugie
W przypadku gdy wymienia się elementy tej samej grupy podziału, przy czym jednemu
lub kilku z nich towarzyszą bardziej szczegółowe elementy odesłania, należy powtórzyć
nazwę podziału dla każdego odesłania:
art. 1 i art. 2 ust. 1 (a nie: art. 1 i 2 ust. 1),
ust. 1 pkt 5 i ust. 2 akapit drugi (a nie: ust. 1 pkt 5 i 2 akapit drugi).
Uwaga!
Jeśli w wyliczeniu występują jedynie kolejno następujące po sobie cyfry, należy
wymienić każdą z nich z osobna, tj. art. 2, 3 i 4 (a nie: art. 2–4), ponieważ zapis taki
może oznaczać przykładowo celowe pominięcie artykułu 3a.
EN FR PL
Odesłanie do elementów w ramach jednego artykułu
Article 1 article premier art. 1
Article 2 article 2 art. 2

Article 2a article 2 bis art. 2a
(bez spacji między cyfrą

i literą)
Article 2 (1) article 2 paragraphe 1 art. 2 ust. 1
Article 2a (1) article 2 bis paragraphe 1 art. 2a ust. 1
Article 2 (a) article 2 paragraphe a art. 2 lit. a)
Article 2 (1) (a) article 2 1er paragraphe point art. 2 ust. 1 lit. a)
a)
Article 2a (1) (a) article 2 bis paragraphe 1 art. 2a ust. 1 lit. a)

point a)
Article 2 (2) and (3) article 2 paragraphe 2 et art. 2 ust. 2 i 3

paragraphe 3
Articles 1, 2 and 4 articles 1er, 2 et 4 art. 1, 2 i 4
Articles 2 to 4 articles 2 à 4 art. 2–4
Articles 1 to 4 and 9 les articles 1er à 4 et 9 art. 1–4 i 9
Odesłania do jednostek nienumerowanych podajemy słowną formą liczebnika

porządkowego, który stoi zawsze po rzeczowniku (np. art. 2 akapit pierwszy tiret
trzecie). Z założenia błędne jest liczenie jednostek numerowanych od końca (np. akapit
ostatni), mimo to w tłumaczeniu należy zachować zgodność z oryginałem.
Powyższe zasady w ograniczonym zakresie dotyczą załączników. Jednostki struktury

załączników często mają własne nazwy, które należy stosować. Często nie są one podane
explicite w odesłaniu w języku źródłowym.
Przykładowo: odesłanie: In Chapter IV.A.1 of Annex II, należy rozpisać: W załączniku II

rozdział IV sekcja A pkt 1 (po sprawdzeniu, że IV to faktycznie rozdział, a A to faktycznie
sekcja). Obowiązuje tutaj również podstawowa zasada o ustawieniu struktur od
najwyższej do najniższej. Nie stosujemy podwójnego w (np. sformułowanie *w
załączniku II w rozdziale IV sekcja A mogłoby oznaczać, że załącznik jest zawarty w
rozdziale). Wszystkie niższe jednostki w takim przypadku podawane są w mianowniku.
Wyjątkiem od zasady „od najwyższej jednostki do najniższej” są przypadki, w których

załącznik bezpośrednio poprzedza nazwę aktu prawnego (np. In Chapter IV.A.1 of Annex

II to Regulation ...”). W takim przypadku właściwym tłumaczeniem jest W rozdziale IV
sekcja A pkt 1 w załączniku II do rozporządzenia ...). Ze względów składniowych
załącznik pojawia się wtedy bezpośrednio przed do i możliwe jest powtórzenie
przyimka w.
Inne poprawne przykłady:
W pkt 32fa załącznika XX do Porozumienia [EOG] dodaje się, co następuje …
lub
W pkt 32fa w załączniku XX do Porozumienia dodaje się, co następuje …
W rozdziale III część 2 w załączniku I do Porozumienia [EOG] wprowadza się

następujące zmiany ...
2.1.3.5. „Zwany dalej”
Jeśli akt ma skróconą nazwę (zwykle wprowadzaną przez wyrażenie „zwany/-a/-e dalej
[…]”, jest ona używana w przypadku późniejszych odniesień w danym tekście.
W przypadku umów wskazane jest wprowadzanie nazw skróconych przy użyciu

wyrażenia „zwany dalej »………«”.
Wyrażenia „zwany dalej” używamy w przypadkach, gdy analogicznego wyrażenia użyto

w języku źródłowym.
Przykład:
Having regard to the Agreement on the European Economic Area, as amended by the Protocol
adjusting the Agreement on the European Economic Area, hereinafter referred to as ‘the
Agreement’, and in particular Article 98 thereof
uwzględniając Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, zmienione Protokołem

dostosowującym Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym, zwane dalej
„Porozumieniem”, w szczególności jego art. 98
Jeśli w języku źródłowym nie użyto takiego wyrażenia, nie używamy go w języku
polskim. Podajemy wówczas formę w mianowniku w nawiasie.
Przykład:
The Commission has received a complaint pursuant to Article 5 of Council Regulation (EC) No
384/96 (‘‘the basic Regulation’’).
Komisja otrzymała skargę złożoną zgodnie z art. 5 rozporządzenia Rady (WE) nr 384/96
(„rozporządzenie podstawowe”).
2.1.3.6. Definicje w aktach prawnych
Definicje wprowadza się słowem „oznacza” lub „oznaczają”:

Przykład:
‘‘Customs office’’ means any office at which all or some of the formalities laid down by customs
rules may be completed.
„Urząd celny” oznacza każdy urząd, w którym mogą zostać dokonane, w całości lub w części,
formalności przewidziane przepisami celnymi.
‘‘Customs authorities’’ means the authorities responsible inter alia for applying customs rules.
„Organy celne” oznaczają organy uprawnione między innymi do stosowania przepisów prawa
celnego.
2.1.3.7. Spójność formalna i materialna
Terminologia stosowana w danym akcie prawnym musi być spójna zarówno

wewnętrznie, jak i z aktami już obowiązującymi, zwłaszcza z aktami w tej samej
dziedzinie.
Wyróżnia się dwa rodzaje spójności:
 spójność formalną,
 spójność materialną.
Spójność formalna oznacza, że te same terminy są stosowane do wyrażenia tych
samych pojęć i identyczne terminy nie mogą być stosowane do wyrażenia różnych pojęć.
Pozwala to uniknąć wieloznaczności, sprzeczności i wątpliwości co do znaczenia
terminu. Zasada zachowania spójności formalnej obowiązuje w odniesieniu do
przepisów danego aktu, aktów z nim powiązanych i innych aktów z tej samej dziedziny.
Spójność materialna polega na zapewnieniu logiki całego aktu. Tekst aktu nie może
bowiem zawierać sprzeczności. Przyjęte definicje muszą być stosowane w całym tekście.
Zdefiniowane terminy muszą być używane w sposób jednolity, a ich treść nie może
odbiegać od przyjętych definicji.
Na zasady te należy zwrócić szczególną uwagę, tłumacząc akty zmieniające,

wykonawcze i delegowane – stanowią one spójną całość z aktem podstawowym. Z tego
względu terminologia w aktach zmieniających, delegowanych i wykonawczych musi być
spójna z terminologią aktów podstawowych, nawet jeśli IATE podaje inne terminy.
Tłumacząc akty zmieniające, przepisy wykonawcze czy akty delegowane, należy również
sprawdzić, czy dany akt podstawowy nie został sprostowany lub zmieniony.

2.2. ZAGADNIENIA LEKSYKALNO-PRAWNE
W niniejszym rozdziale omówiono różnego rodzaju często pojawiające się w
dokumentach sformułowania, których tłumaczenie nastręcza nierzadko trudności. Są to
w większości terminy prawnicze, charakterystyczne dla unijnego dorobku prawnego
niemające dokładnych odpowiedników w prawie krajowym. Ustalone ekwiwalenty w
jęz. polskim uwzględniają kontekst prawa europejskiego i skutki prawne, jakie niesie ze
sobą stosowanie takich, a nie innych fachowych określeń.
2.2.1. Repeal vs. Delete
 repeal (fr. abroger):

 jeśli ten czasownik dotyczy całego aktu prawnego, w motywach jego
odpowiednikiem jest uchylać, a w przepisach uchylających – tracić moc, np.:
 W motywach aktu prawnego:
Regulation (EC) No XXXX should be repealed.
Należy uchylić rozporządzenie (WE) nr XXXX.
 W przepisie uchylającym:
Regulation (EC) No XXXX shall be repealed with effect from 1 January 2007.
Rozporządzenie (WE) nr XXXX traci moc ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2007 r.
 jeśli ten czasownik dotyczy wyodrębnionej jednostki redakcyjnej, np.

artykułu, ustępu itd., stosujemy odpowiednik uchylać:
Article 21 shall be repealed.
Uchyla się art. 21.
 delete (fr. supprimer)

 jeśli ten czasownik dotyczy słowa lub wyrażenia stanowiącego fragment
jednostki redakcyjnej aktu prawnego, jego odpowiednikiem jest skreślać:
In Article 3(1), the terms „[...]” shall be deleted.
W art. 3 ust. 1 skreśla się wyrazy „[…]”
 jeśli ten czasownik dotyczy wyodrębnionej jednostki redakcyjnej aktu, np.

artykułu, ustępu itd., stosujemy odpowiednik uchylać (tak jak w przypadku
repeal (fr. abroger) powyżej):
Article 21 shall be deleted.
Uchyla się art. 21.
2.2.2. Legislation
Union legislation (fr. législation de l’Union) – prawodawstwo unijne

national legislation (fr. législation nationale) – prawodawstwo krajowe, przepisy
krajowe
Uwaga!
Termin legislation w kontekście unijnym może oznaczać ustawodawstwo, jeżeli
wiadomo, że odnosi się wyłącznie do aktów ustawodawczych (przyjmowanych w
ramach procedury ustawodawczej, ang. legislative acts) w odróżnieniu od aktów o
charakterze nieustawodawczym (ang. non-legislative acts). Jeżeli użycie terminów
legislation, legislative nie odnosi się wyłącznie do opisanych powyżej przypadków
(zwykłych i specjalnych procedur ustawodawczych), wskazane jest użycie
ogólniejszych określeń: legislacja, prawodawstwo.
2.2.3. Enter into force vs. application vs. take effect
enter into force – wejście w życie
application – stosowanie
take effect / become efective – stawać się skutecznym
Przykłady:
This Regulation shall enter into force on...
Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie z dniem...
This regulation [article] shall apply from...
Niniejsze rozporządzenie [niniejszy artykuł] stosuje się od dnia...
This decision takes effect/ becomes effective from...
Niniejsza decyzja staje się skuteczna od dnia…
Wyrażenie upon the entry into force tłumaczymy: z chwilą wejścia w życie.
Zwrot Regulation X has exhausted its effects, który pojawia się niekiedy w motywach,
należy tłumaczyć: rozporządzenie X nie wywołuje już skutków.
2.2.4. Transpose vs. implement
Termin implement ma szerszy zakres pojęciowy niż termin transpose. Transpozycja

polega wyłącznie na wprowadzeniu przepisów aktu normatywnego przyjętego na
szczeblu UE/WE (najczęściej dyrektywy, ale nie tylko) do aktów prawa krajowego (jest
to swego rodzaju „przepisanie” tych przepisów do prawa krajowego), co wiąże się
następnie z przyjęciem, publikacją i wejściem w życie danych aktów krajowych.

Czasownik transpose należy tłumaczyć: transponować, a rzeczownik transposition:
transpozycja.
Termin implementation (tłumaczony jako wykonanie – w odniesieniu do aktów

prawnych UE/WE) obejmuje swoim zakresem znaczeniowym transpozycję danego aktu
UE oraz podjęcie wszelkich czynności w celu zapewnienia stosowania odnośnych
przepisów krajowych w praktyce.
Przykład: w ustawie krajowej na podstawie dyrektywy zapisano, że kierowcy TIR-ów mają

rejestrować czas spędzony za kierownicą – to jest już transpozycja, ale dopiero część
wdrożenia. Wdrożenie obejmuje również wprowadzenie kontroli, ustalenie organów
odpowiedzialnych itp.
Niestety omawiane terminy często stosowane są niejednolicie i niekonsekwentnie w

różnych wersjach językowych. Dlatego istotne jest zbadanie kontekstu, w jakim użyto
danego pojęcia, aby móc dokonać prawidłowego wyboru polskiego odpowiednika.
Słowo implementation jest również używane w kontekście uprawnień wykonawczych

(ang. implementing powers) Komisji. Na podstawie art. 291 ust. 2 Traktatu FUE akty
prawne mogą powierzać Komisji, ewentualnie Radzie, uprawnienia do przyjmowania
aktów wykonawczych (ang. implementing acts). W przypadku tytułów tego rodzaju
aktów (rozporządzeń, dyrektyw, decyzji) słowo implementing zawsze należy tłumaczyć
jako wykonawczy/-a/-e.
Pojęcie implementation nie ogranicza się tylko do wykonywania aktów prawnych

UE/WE i jest często używane w odniesieniu do innych aktów, programów, strategii. Jako
zasadę można przyjąć, że pojęcie implementation tłumaczymy jako:
 wykonanie lub wdrożenie – w odniesieniu do aktów prawnych UE/WE

 wdrażanie – w przypadku nowo stworzonych rozwiązań, które dopiero mają być
stosowane (programy, systemy, modele);
 wdrażanie lub wprowadzanie w życie – w przypadku przepisów;
 wykonanie lub realizacja – w przypadku już obowiązujących wytycznych, strategii czy
programów.
Przykłady użycia i tłumaczenia terminów implement/implementation w różnych
kontekstach:
Commission Regulation (EC) No XXXX implementing Council regulation
Rozporządzenie Komisji (WE) nr XXXX w sprawie wykonania rozporządzenia Rady… (co oznacza
to samo co: „rozporządzenie w sprawie wprowadzenia w życie przepisów wykonawczych do
rozporządzenia…”)
implementing regulation – rozporządzenie wykonawcze
implementing rules – przepisy wykonawcze

financial implementation – realizacja finansowa
budget implementation – wykonanie budżetu
implementing body – organ wykonawczy
implementing agency – agencja wdrażająca
The Delegated Regulation implements Directive XXXX
Rozporządzenie delegowane stanowi wykonanie dyrektywy XXXX
2.2.5. Established in vs. nationality
Established in
 zasadniczo używane jest w odniesieniu do osób prawnych i oznacza mająca siedzibę/

z siedzibą w. Spółka może mieć główną siedzibę w jednym kraju, a inne siedziby w
innych krajach.
Przykład:
Any company from Croatia, whether or not established in the Community
Każda spółka z Chorwacji, posiadająca siedzibę lub jej nieposiadająca we Wspólnocie/ z siedzibą
we Wspólnocie bądź poza nią
 jeśli established in dotyczy osoby fizycznej, to oznacza prowadząca działalność

(gospodarczą) [por. freedom of establishment – swoboda
przedsiębiorczości/prowadzenia działalności gospodarczej].
Nationality
 odnosi się zwykle do osób fizycznych i w kontekście prawnym słowo to należy

tłumaczyć jako obywatelstwo.
 jeżeli nationality odnosi się do osoby prawnej, można zastosować wyrażenie
przynależność państwowa (pojęcie szersze od słowa obywatelstwo).
2.2.6. na mocy rozporządzenia, rozporządzeniem, w drodze

rozporządzenia, zgodnie z rozporządzeniem itp.
 Skutek prawny osiągnięty w powoływanym przepisie

Przykłady:
... amended by Regulation ... = ... zmieniony rozporządzeniem [zmianę wprowadza się w treści
tego właśnie rozporządzenia]
... Committe established by Art. XX = komitet powołany w art. XX [w art. XX powołuje się komitet
YY]
... obligations under Article XX = ... zobowiązania na mocy art. XX [w art. XX nakłada się określone
zobowiązania]

... as determined under Article XX = ... jak określono w art. XX [w art. XX określa się szczegółowo
np. warunki]
Wyrażenia na mocy rozporządzenia, rozporządzeniem i w drodze rozporządzenia, czy

też wprowadzony na mocy art. XX, wprowadzony art. XX, wprowadzony w art. XX uważa
się za synonimy. Zalecaną formą jest w tym przypadku stosowanie narzędnika. Dotyczą
one sytuacji, w których skutek prawny jest osiągnięty w danym akcie prawnym lub
jego przepisie.
Angielskim odpowiednikiem takich wyrażeń są najczęściej: by, in, under.
W takim znaczeniu błędne jest przede wszystkim używanie odpowiednika zgodnie z.
Angielskie konstrukcje z by + tytuł aktu prawnego (np. by Regulation 1044/2001…)

tłumaczy się na polski, zwyczajowo używając narzędnika.
 Odesłanie do normy kompetencyjnej

Przykładowo:
art. XX stanowi:
Po rozpatrzeniu wniosku Komisja udziela zezwoleń ....
W momencie udzielania zezwolenia Komisja odwołuje się do swoich uprawnień określonych w

art. XX.
Na podstawie art. XX Komisja po rozpatrzeniu wniosku udziela zezwolenia na....
W takim przypadku w języku polskim stosuje się najczęściej wyrażenie na podstawie.
Angielskim odpowiednikiem takich wyrażeń najczęściej jest: pursuant to, under

[używane często niekonsekwentnie].
Przykłady:
opinion of the Commission pursuant to Article 294(7)(c) TFEU – opinia Komisji na podstawie art.
249 ust. 7 lit. c) TFUE
Following a request an expiry and interim review pursuant to Articles 11(2) and 11(3) of the
basic Regulation was initiated – W następstwie złożenia wniosku wszczęto przegląd wygaśnięcia i
przegląd okresowy na podstawie art. 11 ust. 2 i 11 ust. 3 rozporządzenia podstawowego
W takim znaczeniu sugeruje się unikanie odpowiednika na mocy.
W szczególnym przypadku, gdy w języku angielskim pojawia się wyrażenie in the

application of Art. XX, prawidłowym tłumaczeniem jest tylko w zastosowaniu art. XX
 Cytat, odwołanie się do normy, wskazanie na brak sprzeczności

Przykładowo:

Zgodnie z art. 11 ust. 3 rozporządzenia podstawowego możliwe jest wszczęcie przeglądu
okresowego ...
Art. 11 ust. 3 rozporządzenia stanowi o możliwości wszczęcia przeglądu okresowego ...
Wszczęcie przeglądu okresowego, o którym mowa w art. 11 ust. 3 rozporządzenia

podstawowego, ....
W takim przypadku stwierdza się fakt brzmienia bądź istnienia jakiegoś przepisu, bez
wskazywania na osiągnięcie w nim skutku prawnego ani bez umocowania w nim
działania. Umocowanie takie może pojawiać się w kolejnym zdaniu (np. W związku z
powyższym Komisja wszczyna przegląd okresowy...).
Do dyspozycji tłumacza są w takim przypadku różnorodne środki, w tym m.in.: zgodnie

z, stanowi.
Błędne w takim przypadku są wyrażenia: na mocy, na podstawie.
Inna konstrukcja: o którym mowa w art. XX.
2.2.7. Przepisy vs. postanowienia
Występujące często w aktach prawnych angielskie słowo provisions może mieć w języku
polskim dwojakie znaczenie, w zależności od rodzaju aktu, do którego się odnosi. I tak:
 Przepisy – w aktach autorytatywnych (dyrektywach, rozporządzeniach, ustawach

itp.)
 Postanowienia – w umowach zawieranych między równorzędnymi stronami (np. w
traktatach)
2.2.8. Umowa o coś czy o czymś
umowa o coś/na coś: jeśli wymienione są świadczenia, do których zobowiązuje się jedna
strona
Przykłady:
umowa o pracę
umowa o dzieło
umowa na dostawy broni
umowa o czymś: jeśli wymienione są świadczenia, do których zobowiązują się obie

strony
Przykład:
umowa o wymianie handlowej (za Słownikiem poprawnej polszczyzny)

2.2.9. Without prejudice
Jeżeli without prejudice odnosi się do aktu prawnego lub jego części, stosujemy
wyrażenie nie naruszając, używając słowa przepisy
Przykłady:
Without prejudice to Article 19 …
Nie naruszając przepisów art. 19 …
Without prejudice to Council Regulation
Nie naruszając przepisów rozporządzenia Rady …
This decision shall be without prejudice to the Commission Decision
Niniejsza decyzja nie narusza przepisów decyzji Komisji
Ale jeżeli without prejudice odnosi się do czego innego, używamy wyrażenia bez
uszczerbku
Przykłady:
Its provisions were without prejudice to the application of Article 82
Jej przepisy pozostają bez uszczerbku dla stosowania (postanowień) art. 82
Without prejudice to controls related to …
Bez uszczerbku dla kontroli związanych z …
Stosując powyższe zasady, należy unikać błędnych gramatycznie zdań, w których

podmiot zdania imiesłowowego może być niejasny np.
*Nie naruszając przepisów ust. 1, kury kwalifikują się do transportu ....
2.2.10. If appropriate
Za poprawne tłumaczenie wyrażenia if appropriate w zależności od kontekstu można

uznać następujące ekwiwalenty w jęz. polskim:
w miarę potrzeb, w stosownych przypadkach, w uzasadnionych przypadkach, w razie

potrzeby, jeśli jest to uzasadnione, w odpowiednich przypadkach
2.2.11. Delegation, (permanent) representation, mission
Komisja Europejska posiada w innych państwach swoje:
 przedstawicielstwa (ang.: representations) – w państwach członkowskich UE

 delegatury (ang.: delegations) – w krajach trzecich (niebędących państwami
członkowskimi UE)

Państwa posiadają przy UE swoje:
 stałe przedstawicielstwa (ang.: permanent representations) – dotyczy to państw

członkowskich
 misje (ang.: missions) – w przypadku państw trzecich.
Państwa mają również misje dyplomatyczne przy innych organizacjach.
Przykłady:
Stałe Przedstawicielstwo RP przy NATO (ang. Permanent Delegation of RP to NATO)
Stałe Przedstawicielstwo RP przy Biurze ONZ (ang. Permanent Mission of RP to UN)
2.2.12. Export & import
Angielski termin export tłumaczymy jako wywóz, natomiast import jako przywóz,
oprócz przypadków szczególnych, które nie dotyczą towarów.
Przykłady:
eksport energii
eksport usług
eksport świadczeń (konkretny kontekst ubezpieczeń społecznych)
2.2.13. Legislative
Należy zwrócić uwagę, że słowo legislative jest używane w Traktacie o funkcjonowaniu

Unii Europejskiej w szczególnym sensie: odróżnia się w ten sposób akty prawne
ustawodawcze (legislative) od aktów prawnych nieustawodawczych (non-legislative). W
przypadku odwołania do tego typu aktów, przyjmowana w ramach procedury
ustawodawcznej (legislative procedure) należy stosować taki właśnie odpowiednik. W
większości innych przypadków, gdzie słowo legislative jest używane w szerszym sensie,
odpowiednikiem będzie przymiotnik prawodawczy.
2.2.14. Shall
Angielski czasownik modalny shall jest używany w części normatywnej aktów prawnych
(w artykułach), w przepisach, które mają charakter obligatoryjny, nakładają
zobowiązanie. W języku francuskim i niemieckim zasadniczo używa się w takich
przypadkach trybu oznajmującego czasu teraźniejszego. Również w języku polskim
zasadniczo stosuje się czas teraźniejszy.
W wypadku, gdy w tekście oryginału słowo shall wyraża zobowiązanie do

jednorazowego wykonania danej czynności w przyszłości, z podaniem konkretnej daty
jej wykonania, dopuszczalne jest użycie w tekście polskim czasu przyszłego.

Istnieją jednak wyjątki od tej zasady. Czasami niezbędne jest wyrażenie explicite
zobowiązania przez użycie czasownika musieć lub zakazu przez użycie konstrukcji nie
móc (=shall not). Dzieje się tak w przypadkach, gdy istnieje ryzyko, że wypowiedź z
użyciem czasownika w trybie oznajmującym czasu teraźniejszego może być uznana za
wypowiedź o charakterze czysto oznajmującym. Najlepiej zobrazować takie sytuacje na
przykładach.
Przykład 1:
The Authority shall … develop a common approach to the identification and measurement of
systemic importance, including quantitative and qualitative indicators as appropriate. These
indicators shall be a critical element in the determination of appropriate supervisory actions.
… EBA opracowuje wspólne podejście do identyfikacji i mierzenia znaczenia systemowego, w tym

– w stosownych przypadkach – wskaźników ilościowych i jakościowych. Wskaźniki te muszą
mieć kluczowe znaczenie przy określaniu odpowiednich działań nadzorczych.
Tłumaczenie wskaźniki te mają kluczowe znaczenie, mogłoby być odczytane jako

komentarz, a nie jako zobowiązanie do ich stosowania.
Przykład 2:
Member States shall endeavour to ensure that beneficiaries of international protection … have
access to appropriate schemes for the assessment, validation and accreditation of their prior
learning. Any such measures shall respect Articles 2(2) and 3(3) of Directive 2005/36/EC ...
Państwa członkowskie dążą do zapewnienia beneficjentom ochrony międzynarodowej … dostępu

do odpowiednich systemów oceny, nostryfikowania i zaliczania ich wcześniejszego kształcenia.
Wszystkie takie środki muszą być zgodne z art. 2 ust. 2 i art. 3 ust. 3 dyrektywy 2005/36/WE …
Tłumaczenie wszystkie takie środki są zgodne z art. mogłoby być odczytane jako
stwierdzenie ich zgodności (uważa się je za zgodne). Chodzi natomiast o to, że środki
takie muszą być zaprojektowane z poszanowaniem powołanych przepisów.
Przykład 3:
Measures adopted pursuant to this Article shall not interfere with Member States' competences
in deciding on the implementation of health technology assessment conclusions…
Środki przyjęte zgodnie z niniejszym artykułem nie mogą kolidować z kompetencjami państw
członkowskich w zakresie decydowania o wprowadzaniu w życie wniosków z oceny technologii
medycznych…
Tłumaczenie nie kolidują oznaczałoby, że uważa się je za niekolidujące (przykład z

przeczeniem, analogiczny do przykładu 2).
Przykład 4:
from 1 January 2013, ventilation fans shall not have a lower target energy efficiency than as
defined in Annex I
od dnia 1 stycznia 2013 r. wentylatory przeznaczone do systemów wentylacji nie mogą mieć
docelowej sprawności energetycznej o wartości niższej niż określona w załączniku I

Tłumaczenie nie mają nie byłoby odebrane jako zakaz.
2.2.15. provide for
Prawidłowe, najczęściej używane tłumaczenia tego wyrażenia to przewidywać, określać.
The Directive provides for three solutions.
Dyrektywa przewiduje trzy rozwiązania.
Powyższa konstrukcja, w której podmiotem jest akt prawny lub konkretny przepis, jest
uznana za poprawną.
Należy unikać tłumaczenia provide for czasownikami takimi, jak zapewnić, umożliwić,
pozwolić, ponieważ są to czasowniki zarezerwowane dla innego rodzaju zobowiązań w
akcie prawnym.
Each Member State shall provide for the effective possibility to appeal against the ...
*Każde państwo członkowskie zapewnia skuteczną możliwość odwoływania się do sądu od

decyzji o ...
Każde państwo członkowskie przewiduje skuteczną możliwość odwoływania się do sądu od

decyzji o ...
Wyrażenie as provided for in [Article XX] należy tłumaczyć: jak określono w [art. XX] lub
jak przewidziano w [art. XX]. Niepoprawna jest forma *zgodnie z [art. XX].
Niekiedy można użyć po prostu konstrukcji przewidziany w lub określony w, ale trzeba
wówczas upewnić się, czy imiesłów łączy się z właściwym rzeczownikiem.
Czasowniki lay down i provide for mogą występować obok siebie, co niekoniecznie
oznacza, że należy je rozumieć inaczej. Dla rozróżnienia należy tłumaczyć odpowiednio:
określać i przewidywać.
2.2.16. Unless
Wyrażenie unless w aktach prawnych zaleca się tłumaczyć wyrażeniem chyba że. Po
wyrażeniu chyba że możliwe jest utrzymanie takiej samej formy zdania (z przeczeniem
lub bez przeczenia) jak w oryginale.
The Agreement shall be tacitly renewed on a yearly basis unless one of the Parties denounces it
in writing six months before the date of expiry.
Umowę przedłuża się automatycznie każdorazowo na kolejny rok, chyba że któraś ze Stron
wypowie ją w formie pisemnej na sześć miesięcy przed upływem daty końcowej jej
obowiązywania.

3. MATERIAŁY I POMOCE
3.1. GDZIE ZNALEŹĆ AKTY PRAWNE I INNE DOKUMENTY?
3.1.1. EUR-Lex
3.1.1.1. Podstawowe informacje
EUR-Lex jest podstawowym narzędziem dostępu do unijnych aktów prawnych.

Internetowy serwis, którego opracowaniem zajmuje się Urząd Publikacji, umożliwia
dostęp zarówno do papierowych wydań Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej w
formie elektronicznej, jak również do innych formatów tekstu (np. HTML i DOC).
Funkcja wyszukiwania umożliwia wyszukiwanie dokumentu z wykorzystaniem wielu

kryteriów, m.in. numeru naturalnego, numeru Celex, adresu publikacyjnego w Dzienniku
Urzędowym, daty wydania itd. Numer Celex to jednolity sposób kodowania aktów
prawnych, a podstawowa zasada jego tworzenia wygląda w następujący sposób: kod
rodzaju aktu prawnego (np. 3 dla aktu prawa wtórnego) + rok (4 cyfry) + R (dla
rozporządzenia) lub L (dla dyrektywy) lub D (dla decyzji), a następnie numer aktu.
Przykładowo dyrektywa o numerze naturalnym 414/91 oznaczona jest numerem
CELEX: 31991L0414.
W EUR-Lexie można również znaleźć skonsolidowane teksty aktów prawnych. Teksty

skonsolidowane jako takie nie mają mocy prawnej, służą jedynie większej przejrzystości
prawodawstwa. W razie wątpliwości należy odwołać się do tekstów poszczególnych
aktów zmieniających, wymienionych na początku treści aktu skonsolidowanego.
W elektronicznej wersji EUR-Lexa można również znaleźć skonsolidowane teksty

traktatów (Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz Traktat o Unii Europejskiej)
pod adresem:
http://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties.html
Jak znaleźć teksty aktów prawnych?
a) znając numer naturalny, np. dyrektywa 91/414/EWG:
w menu „Wyszukiwanie proste” http://eur-lex.europa.eu/homepage.html należy

wybrać opcję „Numer naturalny”, wpisać rok i numer dyrektywy;
b) znając adres publikacyjny w Dzienniku Urzędowym np. (Dz.U. L 230 z 19.8.1991, s. 1):

wybrać opcję „Dziennik Urzędowy” i wpisać odpowiednie elementy adresu
publikacyjnego;
c) znając fragment tekstu w dowolnym języku:

wybrać opcję „Słowa”, wpisać odpowiedni fragment i wybrać język wyszukiwania;
istnieje możliwość wyszukiwania słów w samych tytułach lub w treści i w tytule.
d) znając numer COM (dotyczy m.in. komunikatów Komisji i wniosków legislacyjnych

Komisji):

wybrać opcję „Numer naturalny”, zaznaczyć opcję „dok. KOM” i wpisać odpowiedni rok i
numer.
3.1.1.2. Wybrane dokumenty
a) Regulamin pracowniczy (ang. Staff Regulations)
Tekst regulaminu pracowniczego jest zawarty w rozporządzeniu nr 31 z 1962 r. (Celex:

31962R0031). Tekst był wielokrotnie zmieniany, w EUR-Lexie można znaleźć
najbardziej aktualną wersję skonsolidowaną.
b) Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej
Dokument ten stanowi część Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Tekst w

języku polskim można znaleźć na stronie EUR-Lexu poświęconej traktatom:
http://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties.html
c) Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym
Tekst polski został opublikowany z numerem CELEX: 21994A0103(01):

http://eur-lex.europa.eu/legal-
content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:21994A0103(01)&from=EN
d) taryfa celna i kody TARIC
Nazwy pozycji Nomenklatury scalonej należy zawsze sprawdzić w najnowszej wersji

rozporządzenia. Pozycje te są zawarte w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) nr
1101/2014 z dnia 16 października 2014 r. zmieniającym załącznik I do rozporządzenia
Rady (EWG) nr 2658/87 w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w
sprawie Wspólnej Taryfy Celnej.
Bardziej szczegółowa klasyfikacja (ośmiocyfrowe kody TARIC) można znaleźć na

stronach wyszukiwarki TARIC:
http://ec.europa.eu/taxation_customs/dds2/taric/taric_consultation.jsp?Lang=pl&Scre
en=0&redirectionDate=20110131

3.1.1.3. Formex
FORMEX to usługa Urzędu Publikacji umożliwiająca konwersję aktów prawnych w

formacie PDF do formatu RTF:
https://webgate.ec.testa.eu/legiswrite/lgw/oj/search
Na tej stronie można zamówić w formacie RTF dowolny dokument opublikowany w
Dzienniku Urzędowym w dowolnym roku w formie dokumentu Word (znając jego adres
publikacyjny).
https://webgate.ec.testa.eu/legiswrite/lgw/cl/search
Na tej stronie można pobrać skonsolidowany tekst aktu prawnego w formacie RTF. W
polu „Family” należy podać numer CELEX bez pierwszej cyfry: np. 2000L0029 (zob.
3.1.1.1). W Polu „Layer/Couche” nie trzeba wprowadzać wartości.
3.1.2. Bazy dokumentacyjne poszczególnych instytucji
Oprócz bazy EUR-Lex dokumenty poszczególnych instytucji można znaleźć dzięki

następujących wyszukiwarkom:
 Rejestr dokumentów Komisji Europejskiej:

http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/recherche.cfm?CL=pl
 Komunikaty prasowe Komisji Europejskiej:

http://europa.eu/rapid/searchAction.do
 Przebieg międzyinstytucjonalnego procesu decyzyjnego:

Prelex: http://ec.europa.eu/prelex/apcnet.cfm
 OEiL: http://www.europarl.europa.eu/oeil/search.jsp
 Dokumenty Parlamentu Europejskiego:

http://www.europarl.europa.eu/registre/recherche/RechercheAvancee.cfm
 Dokumenty Rady Unii Europejskiej:

http://www.consilium.europa.eu/register/pl/content/int/?lang=pl&typ=ADV
 Dokumenty Trybunału Sprawiedliwości:

http://curia.europa.eu/jcms/jcms/j_6/
Uwaga!
Wszystkie wyroki/orzeczenia wydane od 2004 r. są tłumaczone na polski i można je
znaleźć, korzystając z powyższej wyszukiwarki. Orzeczenia Sądu Pierwszej Instancji
mogą pojawiać się w języku polskim z małym opóźnieniem. Jeśli chodzi o
wyroki/orzeczenia sprzed 2004 r. dostępne są tłumaczenia tylko kilkudziesięciu
najważniejszych spraw.

 Tenders Electronic Daily, przetargi ogłaszane w Dzienniku Urzędowym:
http://ted.europa.eu/
 Prace komitetów w ramach procedury komitetowej:

http://ec.europa.eu/transparency/regcomitology/index.cfm?CLX=en
 Decyzje Komisji Europejskiej w zakresie pomocy państwa:

http://ec.europa.eu/competition/state_aid/register/
3.1.3. Jednostki organizacyjne w poszczególnych instytucjach
Wykaz struktury hierarchicznej w poszczególnych instytucjach można znaleźć w ogólnie

dostępnej bazie „WhoIsWho”:
http://europa.eu/whoiswho/public/index.cfm?lang=pl
Część nazw może być jednak niedostępna w języku polskim.
Wiele nazw można również znaleźć na stronach internetowych poszczególnych

instytucji oraz w aktach prawnych powołujących dane jednostki.
Należy zwrócić uwagę, że baza danych „WhoIsWho” nie jest aktualizowana na bieżąco.
Informacje dostępne w IATE i w innych dokumentach aktualizowanych na bieżąco mogą
być bardziej aktualne.
W IATE można znaleźć między innymi nazwy komitetów wspierających Komisję.
3.2. GDZIE ZNALEŹĆ POTRZEBNĄ TERMINOLOGIĘ?

Podstawową bazą terminologiczną, wspólną dla wszystkich instytucji unijnych jest baza
IATE, dostępna pod adresem: http://iate.europa.eu/.
W bazie można wyszukiwać odpowiedniki terminów we wszystkich językach

urzędowych Unii Europejskiej. Oprócz odpowiedników w bazie można również znaleźć
definicje pojęć, dokumenty źródłowe, z których termin pochodzi, oraz informacje o
wiarygodności terminu (1 oznacza niską wiarygodność, 4 bardzo wysoką
wiarygodność).
Oprócz tego terminologowie Komisji Europejskiej przygotowują słownik terminów

udostępniany na stronie:
http://ec.europa.eu/translation/polish/guidelines/pl_guidelines_en.htm
Słownik ten zawiera również terminy obowiązujące, które nie znalazły się w IATE.

Uwaga!
Zasadniczo IATE i słownik mają pierwszeństwo zastosowania przed innymi
materiałami będącymi źródłem terminologii (takimi jak Eur-Lex i inne ogólne
materiały referencyjne). Istnieją jednak sytuacje wyjątkowe, zazwyczaj wynikające
ze związku tłumaczonego dokumentu z konkretnym aktem prawnym:
 tłumacząc akt prawny zmieniający inny akt prawny, należy ze względu na
spójność zastosować terminologię, której użyto w akcie zmienianym,
 tłumacząc akt wykonawczy lub delegowany, należy – również ze względu na
spójność – zachować terminologię przyjętą w akcie podstawowym.

Vademecum Tłumacza

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Vademecum Tłumacza

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Departament Języka Polskiego

Dyrekcja Generalna ds. Tłumaczeń Pisemnych

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 2

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 3

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 4

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 5

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 6

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 7

W kwestiach, które nie zostały omówione w niniejszym opracowaniu, można posiłkować

1.2. ZASADY ORTOGRAFII

W niniejszym rozdziale zebrano najważniejsze z tych zasad wraz z przykładami często

1.2.1.1. Traktaty, porozumienia, konwencje, karty, protokoły, umowy

Zasada ogólna: w przypadku oficjalnej nazwy (pełnego tytułu) dokumentu, tylko

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 8

 europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności –

W przypadku nazw zwyczajowych i skróconych aktów prawnych wszystkie człony

 traktat amsterdamski, traktat nicejski, traktat rzymski, traktat lizboński, traktaty

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 9

1.2.1.2. Akty prawne UE

 Na posiedzeniu rozpatrywano zmianę rozporządzenia Komisji (WE) nr 125/2006 z

Należy stosować te same zasady, które zostały omówione wyżej. W przypadku

 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej;

1.2.1.4. Krajowe akty prawne

W Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej tytuły aktów prawnych zapisuje się

 „Na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 10

W odesłaniu do aktów opublikowanych w polskim Dzienniku Ustaw po 1.1.2012 nie

 Dz.U. z 2014, poz. 143

 Dz.U. z 2011, Nr 117, poz. 676

1.2.1.5. Wspólnoty, instytucje, organy, komitety, urzędy, władze

Wszystkie człony oficjalnych nazw własnych instytucji i organów (z wyjątkiem

 Europejska Wspólnota Gospodarcza, Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Europejska

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 11

1.2.1.6. Plany, programy, pakty, działania, strategie

Jeżeli nazwa programu stanowi samodzielną całość składniową, mogącą funkcjonować

program „Horyzont 2020”, program „Kreatywna Europa”

Program działań na rzecz środowiska i klimatu,

Europejski program w dziedzinie migracji.

Analogiczne zasady można stosować w przypadku planów, paktów, działań, procesów,

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 12

 Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy.

1.2.1.7. Cele, instrumenty, fundusze

cel „Wzmacnianie konkurencyjności MŚP", cel „Wspieranie przejścia na gospodarkę

W przypadku instrumentów i funduszy europejskich wszystkie człony należy pisać

 Europejski Instrument Sąsiedztwa;

1.2.1.8. Konferencje i fora

Trzeba dokonać tutaj rozróżnienia na nazwy spotkań i nazwy zrzeszeń, instytucji

Konferencja na temat informatyzacji państwa, Konferencja w sprawie zwalczania terroryzmu.

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 13

Słowo „forum” występuje w różnych znaczeniach i to właśnie od znaczenia zależy

Forum Związków Zawodowych jest ogólnokrajową organizacją międzyzwiązkową działającą na

„Forum” może także oznaczać cyklicznie organizowane spotkania, będące formą

Światowe Forum Społeczne jest spotkaniem alternatywnym wobec Światowego Forum

Natomiast jeżeli „forum” oznacza jednorazowe spotkanie poświęcone określonej

W dniach 27–31 października 2007 r. odbyło się Ogólnoświatowe forum innowacyjnych

Forum Doradcze jest organem doradczym dyrektora wykonawczego.

Komisja zwołała forum doradcze złożone ze specjalistów państw członkowskich.

Zapisując nazwy forów, np. internetowych, na których prowadzone są dyskusje,

forum „Polacy w Luksemburgu”,

Forum dyskusyjne prokuratorów RP, Forum podróżnych i podróżników – w tych przypadkach

Luksemburg | Styczeń 2016 – wersja 14 Strona | 14

Wielkimi literami należy zapisywać także nazwy przedsięwzięć zawierające w sobie

 Rok Języka Polskiego;