Tin Hieu Va He Thong Do Tu Anh Bai5 Bien Doi Fourier (Cuuduongthancong - Com)

Tín Hiệu và Hệ Thống
Bài 5: Phép biến đổi Fourier liên tục
Đỗ Tú Anh
tuanhdo-ac@mail.hut.edu.vn
Bộ môn Điều khiển tự động, Khoa Điện
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Chương 3: Chuỗi Fourier và phép
biến đổi Fourier
3.1 Giới thiệu chung

3.2 Biểu diễn tín hiệu tuần hoàn bằng chuỗi Fourier
3.3 Phép biến đổi Fourier liên tục
3.4 Phép biến đổi Fourier rời rạc
EE3000-Tín hiệu và hệ thống 2
Tổ chức
3
EE3000-Tín hiệu và hệ thống
3.3.1 Dẫn xuất phép biến đổi Fourier liên tục
3.3.2 Điều kiện áp dụng phép biến đổi Fourier
3.3.3 Phép biến đổi Fourier cho tín hiệu tuần hoàn
3.3.4 Các tính chất của phép biến đổi Fourier liên tục
Chuỗi Fourier cho tín hiệu tuần hoàn
Một tín hiệu liên tục tuần hoàn có thể được biểu diễn bằng chuỗi
Fourier của nó
Các hệ số chuỗi Fourier tạo thành phổ, hay mô tả miền tần số, của
tín hiệu liên tục
Ví dụ: Dãy xung chữ nhật
Với k = 0
Với k ≠ 0
Từ chuỗi Fourier đến phép biến đổi F
Tín hiệu tuần hoàn Å Æ Chuỗi Fourier
Tín hiệu không tuần hoàn Å Æ Biến đổi Fourier
Xét xung chữ nhật đơn có độ rộng 2T1 x(t)
x(t) là trường hợp giới hạn của dãy 1

xung chữ nhật khi T → ∞
t
-T1 0 T1
Đặt ω = kω0 khi T → ∞, ω vô cùng nhỏ,
phổ của tín hiệu tiến tới một hàm của biến liên tục ω
ak
kω0
ω
EE3000-Tín hiệu và hệ thống ω0 7
Từ chuỗi Fourier đến phép biến đổi F
Định nghĩa hàm phổ X(jω) từ quan hệ
X ( jkω0 ) = Tak k, ω0 tùy ý
Đặt xT(t) là dãy xung chữ nhật thì chuỗi Fourier của nó được biểu
diễn thành ∞
1
xT (t ) = ∑ X ( jkω0 )e jkω0
k =−∞ T
∞
1
=
2π
∑ X ( jkω0 )e jkω0 ω0
k =−∞
Khi T → ∞, xT (t ) → x(t )
1 ∞
x(t ) = ∫−∞ X ( jω )e jωt
2π
∞
X ( jω ) = ∫ x(t )e − jωt dt
−∞
Ví dụ 1: Xung chữ nhật đơn
Xét xung chữ nhật không tuần hoàn đặt tại không
x(t)
1
t
-T1 0 T1
Biến đổi Fourier là
Chú ý, các giá trị là thực

Nguyên lý bất định
Heisenberg π
Khoảng thời gian T1
tồn tại tín hiệu tỷ lệ
nghịch với băng
thông
9
Định nghĩa phép biến đổi Fourier
Tín hiệu x(t) và biến đổi Fourier X(jω) của nó có quan hệ với nhau
thông qua phương trình tổng hợp và phương trình phân tích
Biến đổi Fourier
Biến đổi Fourier ngược
Ký hiệu cặp biến đổi Fourier
Tương tự, các điều kiện hội tụ Dirichlet cũng tồn tại đối với biến
đổi Fourier, giống như ở chuỗi Fourier (T = (−∞, ∞))

10
Điều kiện hội tụ - Biến đổi F
Điều kiện 1. x(t) khả tích tuyệt đối
Điều kiện 2. Trong một khoảng thời gian hữu hạn, x(t)
có hữu hạn các cực đại và cực tiểu
Điều kiện 3. Trong một khoảng thời gian hữu hạn, x(t) có
hữu hạn các điểm không liên tục, với các giá
trị không liên tục là hữu hạn
Ví dụ 2: Hàm mũ tắt dần
Xét tín hiệu (không tuần hoàn)
Do đó biến đổi Fourier là
13
Ví dụ 3: Tín hiệu xung đơn vị
Biến đổi Fourier của tín hiệu xung đơn vị được tính toán như sau
Biến đổi Fourier của tín hiệu xung đơn vị là hằng số với mọi ω
Nguyên lý bất định Heisenberg vẫn được thỏa mãn
Miền thời gian và miền tần số
Phân tích Fourier (Chuỗi hoặc Biến đổi) là phương pháp xác định
“bản chất” tần số của một tín hiệu cho trước, có nghĩa là, chuyển
từ miền thời gian sang miền tần số
Luôn có thể chuyển ngược lại từ miền tần số sang miền thời
gian, hoặc bằng cách lấy tổng các thành phần của chuỗi Fourier
hoặc bằng biến đổi Fourier ngược
Cho trước tín hiệu x(t) trong miền thời gian, các hệ số chuỗi Fourier
của nó (ak) hoặc biến đổi Fourier của nó (X(jω)) đgl phổ tần số
Nếu ak hoặc X(jω) là số phức, phổ tần số được quan sát thông
qua các đồ thị biên độ (|ak| hoặc |X(jω)|) và đồ thị pha
15
PBĐ Fourier cho tín hiệu tuần hoàn
Với mọi t, x(t+T) = x(t)
Tín hiệu tuần hoàn được biểu

diễn bằng chuỗi Fourier
ak tương ứng với thành phần của x(t) có tần số bằng một số nguyên
lần tần số cơ bản 1/T
Tín hiệu tuần hoàn vi phạm điều kiện Dirichlet 1 để cho pbđ Fourier
tồn tại
Tuy nhiên, hạn chế này sẽ được giải quyết nếu có mặt các hàm xung
trong pbđ Fourier
PBĐ Fourier cho tín hiệu tuần hoàn
Xét một pbđ Fourier là một xung đơn diện tích 2π đặt tại tần số
Tín hiệu x(t) tương ứng là
là tín hiệu sin phức tuần hoàn với chu kỳ 2π/ω0
Tổng quát hơn, xét dãy xung
Tín hiệu x(t) tương ứng là
Phép biến đổi Fourier của một tín hiệu tuần hoàn là một dãy các
xung đặt tại các tần số hài với độ lớn 2πak
Ví dụ 1: Dãy xung chữ nhật
Xét tín hiệu tuần hoàn x(t) sau:
Chúng ta đã biết các hệ số chuỗi Fourier của x(t) là
Ví dụ 1: Dãy xung chữ nhật
Do đó phép biến đổi Fourier của x(t) là
∞
4π T1 sin(kω0T1 )
X ( jω ) = δ (ω ) − 2ω0T1 ∑ δ (ω − kω0 )
T k =−∞ kω0T1
k ≠0
Đồ thj của X(j ω) theo ω

X ( jω )
4π T1 T
−2ω0 −ω0 0 ω0 2ω0 ω
Ví dụ 2: Dãy xung đều
Dãy xung đều rất hữu ích trong việc phân tích các hệ thống (các bộ
trích mẫu, tổng hợp tiếng nói, …):
x(t)
∞
x(t ) = ∑ δ (t − kT )
…
1
…
k =−∞
t
-2T -T 0 T 2T
Các hệ số chuỗi Fourier là:
1 T2 − jkω0t 1
ak = ∫ δ (t )e dt = với mọi k
T −T 2 T
X ( jω )
Do đó biến đổi Fourier của x(t) là ω0

∞ … …
X ( jω ) = ω0 ∑ δ (ω − kω0 ) −2ω0 −ω0 0 ω0 2ω0
ω
k =−∞
Một số hàm đặc biệt
Hàm cửa sổ
Hàm tam giác
Một số hàm đặc biệt
sin x là hàm đóng vai trò quan trọng trong xử lý tín hiệu,
sinc( x) =
x còn đgl hàm lọc hay hàm nội suy
sinc(x) là hàm chẵn của biến x

sinc(x) =0 khi sin x =0 ngoại trừ tại x =0, tức là khi x = ±π , ±2π , ±3π ,…
Sử dụng quy tắc L’Hopital, ta có sinc(0) =1
sinc(x) là dao động theo hàm sin với chu kỳ 2π, có biên độ giảm dần
theo hàm 1/x
23
Bảng biến đổi Fourier
24
Bảng biến đổi Fourier

25
Matlab
Để tìm biến đổi Fourier cho tín hiệu liên tục, chúng ta gõ như sau
Cũng chú ý rằng, để tìm biến đổi Fourier ngược, dùng hàm ifourier()
Tính chất tuyến tính
Nếu
và
thì
Chứng minh từ định nghĩa của biến đổi Fourier (vì toán tử tích phân
là tuyến tính)
Được mở rộng cho tổ hợp của một số bất kỳ các tín hiệu
Tính chất dịch thời gian
Nếu
thì
Chứng minh
Thay thế t bởi t – t0
Do đó
Một tín hiệu bị dịch trong miền thời gian:

– Không thay đổi biên độ của ảnh Fourier
– Dịch pha của ảnh Fourier đi bởi –ωt0 (dịch pha tuyến tính)
Tính chất dịch tần số
Tính chất co giãn thời gian/tần số
x(t ) ↔ X ( jω )
1 jω
x(at ) ↔ X ( ) a là hằng số thực
a a
|a|>1: nén trục thời gian, giãn trục tần số

|a|>1: giãn trục thời gian, nén trục tần số
Mở rộng trong miền thời gian tỷ lệ nghịch với mở rộng trong miền
tần số (còn gọi là băng thông)
x(t) rộng hơn ↔ phổ hẹp hơn

x(t) hẹp hơn ↔ phổ rộng hơn
Ví du: Co giãn thời gian/tần số
Đạo hàm và tích phân
Đạo hàm hai vế của phương trình tổng hợp
Do đó
Quan trọng: Đạo hàm trong miền thời gian được thay thế bằng phép
nhân trong miền tần số
Tương tự với tích phân
Giá trị trung bình hay thành phần một chiều (DC)
Ví dụ: Tín hiệu bước nhảy
Tìm ảnh Fourier của x(t) = u(t)
Đã biết δ (t ) ↔ ∆( jω ) = 1
t
và chú ý rằng u (t ) = ∫ δ (τ )dτ
−∞
Sừ dụng tích chất tích phân

1
u (t ) ↔ + πδ (ω )
jω
Ngược lại chúng ta cũng có thể áp dụng tính chất đạo hàm
Tích chập
Ảnh Fourier của y(t) là
Hoán đổi thứ tự của phép tích phân
Từ tích chất dịch thời gian,

thành phần trong ngoặc là
e − jωτ H ( jω ), do đó
Tích chập
Ảnh Fourier của tích chập:
Tích chập trong miền thời gian tương ứng với tích đại số trong miền
tần số
Chú ý
Ứng dụng: Tính đáp ứng của hệ LTI

1. Tính ảnh Fourier của x(t) và h(t)
2. Nhân X(jω) với H(jω) để có Y(jω)
3. Tìm phép biến đổi Fourier ngược của Y(jω)
Ví dụ: Đáp ứng hệ LTI
Xét hệ LTI với đáp ứng xung
có tín hiệu vào
1. (BĐ Fourier) Chuyển những tín hiệu này sang miền tần số
2. (Nhân) Đáp ứng trong miền tần số là
để chuyển sang miền thời gian, biểu diễn thành tổng các phân thức đơn giản
3. (BĐ Fourier ngược) Do đó đáp ứng trong miền thời gian là

37
Tính chất nhân
Do tính đối xứng của phép biến đổi Fourier
nên nếu
thì điều ngược

lại cúng đúng
Định nghĩa tích
chập theo ω
Một hệ quả của tính chất đối ngẫu
Tính chất đối xứng
Ảnh Fourier của tín hiệu phức liên hiệp x*(t) là
F { x (t )} = ∫ x∗ (t )e − jωt dt
∞
∗
−∞
∗
= ∫ x(t )e − jωt dt ⎤ = X ∗ (− jω )
⎡ ∞
⎢⎣ −∞ ⎥⎦
Nếu x(t) là tín hiệu thực X (− jω ) = X * ( jω )
Ảnh Fourier của tín hiệu thực là hàm đối xứng liên hợp theo ω
X ( jω ) = Re { X ( jω )} + Im { X ( jω )} X ( jω ) = X ( jω ) e jθ (ω )
Hàm chẵn Hàm lẻ Hàm chẵn Hàm lẻ
Ví dụ: Hàm mũ tắt dần
Tín hiệu (không tuần hoàn)
có biến đổi Fourier là

1
X ( jω ) =
a + jω
⎛ω ⎞
1 − j arctg ⎜ ⎟
= e ⎝a⎠
a +ω
2 2
Hàm chẵn
Hàm lẻ
40
Quan hệ Parseval
Sử dụng biến đổi Fourier để tính năng lượng của tín hiệu
∞ 2
Ex = ∫ x(t ) dt
−∞
2
Đặt g (t ) = x(t ) , với g (t ) ↔ G ( jω ). Ta có Ex = G (0)
Áp dụng tính chất nhân và liên hợp

1
g (t ) = x(t ) x∗ (t ) ↔ G ( jω ) = X ( jω ) ∗ X ∗ (− jω )
2π
Biểu diễn tích chập với ω = 0
1 ∞ 1 ∞
Ex = G (0) = ∫−∞ X ( jλ ) X ∗ ( jλ ) d λ = ∫−∞ | X ( jλ ) |2 d λ
2π 2π
Do đó
∞ 2 1 ∞
∫−∞ x(t ) dt =
2π ∫−∞ | X ( jω ) |2 dω
Các tính chất của BĐ Fourier: Tóm tắt
42
Ứng dụng 1: Điều chế biên độ
Điều chế: “Nhúng” một tín hiệu mang thông tin vào một tín hiệu khác,
ví dụ: điều biên (AM), điều tần (FM)
Điều biên: Biên độ của tín hiệu mang có dạng của tín hiệu cần truyền
tải
y (t ) = x(t ) cos(ωc t )
Tín hiệu điều chế Tín hiệu được Tín hiệu mang
điều chế
1 1
y (t ) = x(t )e jωct + x(t )e− jωct
2 2
Ảnh Fourier của tín hiệu y(t)
Phổ tần số của x(t) được dịch đi và có tâm đặt tại ωc và -ωc
Điều biên được sử dụng để chở một tín hiệu x(t) từ vị trí này đến vị
trí khác khi x(t) khôg thích hợp để truyền trên kênh có sẵn nhưng tín
hiệu điều chế y(t) có thể truyền đi được.
Giải điều chế: Tách tín hiệu mang thông tin từ tín hiệu điều chế
Nhân y(t) với tín hiệu mang
Ảnh Fourier của z(t)
Ứng dụng 2: Lấy mẫu
Là thao tác quan trọng trong việc biến đổi một tín hiệu liên tục
thành tín hiệu gián đoạn
Nhân x(t) với dãy xung đều
để có chu kỳ
lấy mẫu
ωs = 2π T
Ảnh Fourier của y(t)
trùng phổ
Y(jω) chứa đựng các phiên bản của X(jω) đặt tại các tần số là số
nguyên lần của tần số lấy mẫu ωs
Nếu ωs > 2ωb Không có hiện tượng trùng phổ

Tín hiệu x(t) có thể được khôi phục từ y(t)
Định lý lấy mẫu Shannon
Nếu ωs ≤ 2ωb Phải xử lý tín hiệu x(t) để có băng thông phù

hợp trước khi lấy mẫu tín hiệu

Tin Hieu Va He Thong Do Tu Anh Bai5 Bien Doi Fourier (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tin Hieu Va He Thong Do Tu Anh Bai5 Bien Doi Fourier (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tín Hiệu và Hệ Thống

Bài 5: Phép biến đổi Fourier liên tục

Bộ môn Điều khiển tự động, Khoa Điện

3.1 Giới thiệu chung

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 2

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 4

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 5

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 6

 Xét xung chữ nhật đơn có độ rộng 2T1 x(t)

x(t) là trường hợp giới hạn của dãy 1

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 8

Chú ý, các giá trị là thực

Biến đổi Fourier

Biến đổi Fourier ngược

 Ký hiệu cặp biến đổi Fourier

EE3000-Tín hiệu và hệ thống

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 11

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 12

 Do đó biến đổi Fourier là

 Nguyên lý bất định Heisenberg vẫn được thỏa mãn

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 14

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 16

 Tín hiệu tuần hoàn được biểu

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 17

 Tín hiệu x(t) tương ứng là

là tín hiệu sin phức tuần hoàn với chu kỳ 2π/ω0

 Tổng quát hơn, xét dãy xung

 Tín hiệu x(t) tương ứng là

 Chúng ta đã biết các hệ số chuỗi Fourier của x(t) là

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 19

 Đồ thj của X(j ω) theo ω

−2ω0 −ω0 0 ω0 2ω0 ω

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 20

 Do đó biến đổi Fourier của x(t) là ω0

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 21

 Hàm tam giác

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 22

 sinc(x) là hàm chẵn của biến x

EE3000-Tín hiệu và hệ thống

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 26

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 27

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 28

Thay thế t bởi t – t0

 Một tín hiệu bị dịch trong miền thời gian:

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 30

 |a|>1: nén trục thời gian, giãn trục tần số

x(t) rộng hơn ↔ phổ hẹp hơn

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 31

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 32

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 33

 Sừ dụng tích chất tích phân

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 34

 Ảnh Fourier của y(t) là

 Hoán đổi thứ tự của phép tích phân

 Từ tích chất dịch thời gian,

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 35

 Ứng dụng: Tính đáp ứng của hệ LTI

EE3000-Tín hiệu và hệ thống 36

 có tín hiệu vào

2. (Nhân) Đáp ứng trong miền tần số là

3. (BĐ Fourier ngược) Do đó đáp ứng trong miền thời gian là

EE3000-Tín hiệu và hệ thống

thì điều ngược

Xét xung chữ nhật đơn có độ rộng 2T1 x(t)

Ký hiệu cặp biến đổi Fourier

Do đó biến đổi Fourier là

Nguyên lý bất định Heisenberg vẫn được thỏa mãn

Tín hiệu tuần hoàn được biểu

Tín hiệu x(t) tương ứng là

Tổng quát hơn, xét dãy xung

Tín hiệu x(t) tương ứng là

Chúng ta đã biết các hệ số chuỗi Fourier của x(t) là

Đồ thj của X(j ω) theo ω

Do đó biến đổi Fourier của x(t) là ω0

Hàm tam giác

sinc(x) là hàm chẵn của biến x

Một tín hiệu bị dịch trong miền thời gian:

|a|>1: nén trục thời gian, giãn trục tần số

Sừ dụng tích chất tích phân

Ảnh Fourier của y(t) là

Hoán đổi thứ tự của phép tích phân

Từ tích chất dịch thời gian,

Ứng dụng: Tính đáp ứng của hệ LTI

có tín hiệu vào

Nếu x(t) là tín hiệu thực X (− jω ) = X * ( jω )

Áp dụng tính chất nhân và liên hợp

Nhân y(t) với tín hiệu mang

Ảnh Fourier của z(t)

Nếu ωs > 2ωb Không có hiện tượng trùng phổ

Nếu ωs ≤ 2ωb Phải xử lý tín hiệu x(t) để có băng thông phù