Budownictwo i Architektura 12(3) (2013) 113-120

Ocena noĞnoĞci podáoĪa gruntowego pod fundamentem

bezpoĞrednim w nawiązaniu do norm europejskich
Krzysztof Nepelski1
1
Katedra Geotechniki, Wydziaá Budownictwa i Architektury, Politechnika Lubelska,
e–mail: k.nepelski@pollub.pl

Streszczenie: W artykule opisano metodĊ wyznaczania noĞnoĞci podáoĪa gruntowego

zgodnie z wytycznymi norm europejskich. Przedstawiono analizĊ noĞnoĞci podáoĪa
uzaleĪnioną od parametrów wytrzymaáoĞciowych gruntu. Wyniki pokazano w formie
graficznej za pomocą wykresów. Rezultaty obliczeĔ omówiono w odniesieniu do Polskiej
Normy PN-81/B-03020 [2]. Dla kaĪdej z noĞnoĞci oszacowano niezbĊdne wymiary
fundamentu, dla obliczeniowych oddziaáywaĔ wyznaczonych zgodnie z wytycznymi
Eurokodu [1] i Polskiej Normy [2].
Sáowa kluczowe: projektowanie fundamentów, noĞnoĞü podáoĪa, Eurokod, porówna-
nie norm

1. Wprowadzenie
Standaryzacja norm europejskich wprowadziáa wiele zmian w stosunku do obowiązu-
jących krajowych postanowieĔ normowych. W wielu przypadkach procedury obliczeniowe
zmieniáy siĊ lub ulegáy modyfikacji. RównieĪ szacowanie noĞnoĞci podáoĪa gruntowego
wedáug Eurokodu 7 [1] ulegáo zmianie w stosunku do dotychczas stosowanej Polskiej
Normy [2]. W artykule przedstawiono metodĊ szacowania noĞnoĞci podáoĪa, zgodnie z
wytycznymi norm europejskich. Opisano sposób obliczeĔ oraz przedstawiono analizĊ
noĞnoĞci podáoĪa dla róĪnych gruntów, porównując wartoĞci oszacowane wedáug nowej
normy z wartoĞciami otrzymanymi z obliczeĔ wedáug starej normy. Dodatkowo, ze
wzglĊdu na zmiany w wyznaczaniu wartoĞci obliczeniowych oddziaáywaĔ oszacowano
minimalne wymiary fundamentów dla przeciĊtych obciąĪeĔ przekazywanych przez
konstrukcjĊ.

2. Obliczanie noĞnoĞci wedáug Eurokodu 7

W standardowych warunkach pracy konstrukcji, przy stopniowym wzroĞcie naprĊĪe-
nia w gruncie spowodowanym zwiĊkszaniem obciąĪenia fundamentów, nie nastĊpuje
istotny wzrost ciĞnienia wody w porach. W takich przypadkach stosowaü moĪna obliczenia
noĞnoĞci podáoĪa przedstawione w europejskiej normie jako w warunkach "z odpáywem".
NoĞnoĞü podáoĪa w warunkach „z odpáywem” wyznacza siĊ ze wzoru (1):
R
ccN c bc sc ic  q cN q bq sq iq  0,5 J ' B ' NJ bJ sJ iJ (1)
A'
w którym:
Nc, Nq, NȖ – wspóáczynniki noĞnoĞci,
bc, bq, bȖ – wspóáczynniki wpáywu nachylenia podstawy,
sc, sq, sȖ – wspóáczynniki wpáywu ksztaátu podstawy,
ic, iq, iȖ – wspóáczynniki wpáywu nachylenia wypadkowej obciąĪenia,
c’, Ȗ’ – parametry gruntu poniĪej poziomu posadowienia,
q’ – efektywne naprĊĪenie w poziomie posadowienia.
Teoria obliczeniowa zastosowana w Eurokodzie [1] odpowiada tej stosowanej
w polskiej normie [2]. Zakáada ona ĞciĊcie gruntu wzdáuĪ okreĞlonej powierzchni,
w wyniku którego moĪe dojĞü do wyparcia gruntu spod fundamentu.
114 Krzysztof Nepelski

NoĞnoĞü podáoĪa gruntowego warunkowana niedopuszczeniem do wypierania gruntu

spod fundamentu w normie [2] okreĞlana byáa wzorem (2):
§ Bc · § Bc ·
Q fNB B c Lc ¨1  0,3 ¸ N c cu iD  ¨1  1,5 ¸ N D U D gDmin iD 
© L c ¹ © Lc ¹
Ǥ ሺʹሻ
§ Bc ·
 ¨ 1  0, 25 ¸ N B U B g B ciB ]
© Lc ¹
w którym:
NC, ND, NB – wspóáczynniki noĞnoĞci,
iC, iD, iB – wspóáczynniki wpáywu nachylenia wypadkowej obciąĪenia,
cu, ȡD, ȡB – parametry gruntu,
Dmin – minimalna odlegáoĞü od poziomu posadowienia do poziomu terenu
Wzór podany w Eurokodzie jest analogiczny do stosowanego w polskiej normie.
Wspóáczynniki noĞnoĞci Nc, Nq, NȖ odpowiadają NC, ND, NB. Wspóáczynniki NȖ i NB róĪnią
siĊ wartoĞcią. Wspóáczynniki wpáywu nachylenia wypadkowej ic, iq, iȖ odpowiadają iC, iD,
iB jednak sposób ich wyznaczania jest róĪny. Wspóáczynniki ksztaátu podstawy sc, sq, sȖ
odpowiadają wartoĞciom w nawiasach, jednak róĪnią siĊ co do wartoĞci. Dodatkowo w
Eurokodzie wprowadzone zostaáy wspóáczynniki nachylenia podstawy bc, bq, bȖ.
Analogiczne wspóáczynniki moĪna byáo znaleĨü w innej polskiej normie –
PN-83/B-03010 [3] odnoszącej siĊ do projektowania Ğcian oporowych.

3. Analiza noĞnoĞci podáoĪa

3.1. ZaáoĪenia do obliczeĔ

W celu porównania noĞnoĞci szacowanych wg Eurokodu [1] i Polskiej Normy [2]
wykonano obliczenia noĞnoĞci podáoĪa oraz niezbĊdnej wielkoĞci fundamentu.
Obliczenia przeprowadzono z zaáoĪeniem:
x dwóch rodzajów podáoĪa – niespoistego (kąt tarcia w przedziale 25°-40°) oraz
spoistego (spójnoĞü w przedziale 0-65kPa, przy kątach tarcia 5°, 10°, 15°, 20°,
25°)
x fundamentów prostokątnych o proporcjach boków podstawy L/B=1 oraz L/B=10
odpowiadających pracy stóp i áaw fundamentowych
x wymiary fundamentów do wyznaczenia noĞnoĞci podáoĪa - B=1m
x gáĊbokoĞci posadowienia fundamentu 60cm od poziomu terenu
x ciĊĪar objĊtoĞciowy gruntu: niespoistego - Ȗ=18 kN/m3, spoistego - Ȗ=20 kN/m3
Oszacowanie noĞnoĞci podáoĪa przeprowadzono zgodnie z wytycznymi starej i nowej
normy. Dla obliczeĔ wg [2] przyjĊto wspóáczynnik bezpieczeĔstwa dlparametrów gruntu
Ȗm=0,9, oraz wspóáczynnik do noĞnoĞci obliczeniowej m=0,9·0,9=0,81. Dla obliczeĔ wg
[1] przyjĊto zgodnie z obowiązującym w Polsce podejĞciem DA2 wartoĞci charaktery-
styczne parametrów gruntu oraz czĊĞciowy wspóáczynnik do noĞnoĞci podáoĪa ȖR=1,4.
3.2. Wyniki analizy
W wyniku przeprowadzonych analiz otrzymano áącznie ponad 700 wartoĞci noĞnoĞci
podáoĪa dla gruntów o róĪnych parametrach wytrzymaáoĞciowych. Wyniki pogrupowano
i przedstawiono w formie wykresów prezentujących zaleĪnoĞü „noĞnoĞü (charakterystycz-
na lub obliczeniowa) – parametr wytrzymaáoĞciowy (kąt tarcia lub spójnoĞü)”. Dodatkowo
na kaĪdym z wykresów dodano liniĊ prezentującą procentowy wzrost lub spadek noĞnoĞci
wyznaczonej wg Eurokodu [1] w odniesieniu do Polskiej Normy [2].
3.2.1. NoĞnoĞü podáoĪa - Grunty niespoiste
Na podstawie wykresów na rysunkach 1 i 2 moĪna stwierdziü, Īe noĞnoĞü podáoĪa
pod stopą wyznaczona wg Eurokodu [1] jest wiĊksza niĪ wg Polskiej Normy [2] dla
gruntów z kątem tarcia wiĊkszym niĪ 30 stopni. PoniĪej tej granicy noĞnoĞci są porówny-
walne, natomiast powyĪej granicy 30 stopni nastĊpuje znaczna poprawa zwiĊkszająca siĊ
wraz ze wzrostem kąta tarcia wewnĊtrznego. ZauwaĪyü równieĪ moĪna, Īe dla wartoĞci
 Geotechnika – Ocena nośności podłoża gruntowego ... 115

charakterystycznych lepsze rezultaty uzyskuje siĊ w prawie caáym przedziale rozwaĪanych

parametrów podáoĪa.
W przypadku áaw mamy do czynienia ze wzrostem noĞnoĞci podáoĪa w caáym zakre-
sie badanych gruntów (rysunek 3 i 4). Wzrost ten wynosi od 50% do nawet 100% dla
najmocniejszych gruntów w stosunku do noĞnoĞci szacowanej wg Polskiej Normy [2]. Fakt
ten zauwaĪono równieĪ w [4], gdzie zwrócono uwagĊ na niedoszacowanie noĞnoĞci
podáoĪa niespoistego. Efektem tego byáy obliczenia noĞnoĞci podáoĪa pod fundamentami
istniejących budynków, zgodnie z którymi byáy one zbyt maáe do przeniesienia istniejących
obciąĪeĔ.

Rys. 1. Charakterystyczna noĞnoĞü podáoĪa niespoistego pod stopa fundamentową (L/B=1)

Rys. 2. Obliczeniowa noĞnoĞü podáoĪa niespoistego pod stopa fundamentową (L/B=1)

Rys. 3. Charakterystyczna noĞnoĞü podáoĪa niespoistego pod áawą fundamentową (L/B=10)

116 Krzysztof Nepelski

Rys. 4. Obliczeniowa noĞnoĞü podáoĪa niespoistego pod áawą fundamentową (L/B=10)

3.2.2. NoĞnoĞü podáoĪa - Grunty spoiste

Zgodnie z wykresami na rysunkach 6 i 8 stwierdziü moĪna Īe noĞnoĞci obliczeniowe
gruntów spoistych wyznaczone wedáug obydwu norm są porównywalne dla gruntów
o kącie tarcia do 15° zarówno dla stóp jak i áaw fundamentowych. RóĪnica w wyznaczonej
noĞnoĞci nie przekracza 10%. PowyĪej granicy kąta tarcia 15° zauwaĪa siĊ wzrost noĞnoĞci
(dla najlepszych gruntów do 25%) na korzyĞü Eurokodu. Mniejszą noĞnoĞü uzyskano
jedynie dla gruntów pod stopami z kątem tarcia poniĪej 10°.
Dla wartoĞci charakterystycznych (rysunek 5 i 7) porównywalne noĞnoĞci wystĊpują
jedynie dla gruntów najsáabszych, o kącie tarcia 5°. W pozostaáych przypadkach, noĞnoĞü
wyznaczona wg Eurokodu zawsze jest wiĊksza osiągając dla mocnych gruntów wartoĞci
wyĪsze nawet o ponad 40%.

Rys. 5. Charakterystyczna noĞnoĞü podáoĪa spoistego pod stopą fundamentową (L/B=1)

 Geotechnika – Ocena nośności podłoża gruntowego ... 117

Rys. 6. Obliczeniowa noĞnoĞü podáoĪa spoistego pod stopą fundamentową (L/B=1)

Rys. 7. Charakterystyczna noĞnoĞü podáoĪa spoistego pod áawą fundamentową (L/B=10)

Rys. 8. Obliczeniowa noĞnoĞü podáoĪa spoistego pod áawą fundamentową (L/B=10)

118 Krzysztof Nepelski

3.2.3. Dobór wymiarów fundamentu

Nowe normy europejskie zmieniáy równieĪ wspóáczynniki czĊĞciowe do wyznaczania
wartoĞci obliczeniowych. UwzglĊdniając je przeprowadzono analizĊ doboru wielkoĞci
podstawy fundamentu ze wzglĊdu na noĞnoĞü podáoĪa. Do obliczeĔ przyjĊto, Īe na
fundament przekazywane są z konstrukcji charakterystyczne siáy o wartoĞci:
x stopa fundamentowa: staáe – 600 kN, zmienne – 400 kN,
x áawa fundamentowa: staáe – 240 kN/mb, zmienne – 200kN/mb,
PrzyjĊto wspóáczynniki bezpieczeĔstwa dla obciąĪeĔ staáych 1,15 [2] i 1,35 [1] oraz
dla obciąĪeĔ zmiennych 1,30 [2] i 1,50 [1].
Rezultatem obliczeĔ są minimalne pola powierzchni stopy oraz minimalne szerokoĞci
áawy okreĞlone dla wyznaczonych wczeĞniej noĞnoĞci podáoĪa i przyjĊtych obciąĪeĔ.
Z analiz podáoĪa niespoistego (Rys. 9.) wynika, Īe dla stóp fundamentowych posa-
dowionych na gruntach o kącie tarcia poniĪej 35° wymagane jest wiĊksze pole podstawy.
RóĪnica w wymaganym polu wzrasta wraz ze zmniejszaniem siĊ wartoĞci kąta tarcia
wewnĊtrznego i dla 25° osiąga 35%. Dla gruntów mocniejszych wymagane pole jest
porównywalne, lecz moĪna zauwaĪyü zmniejszanie siĊ pola, dla kąta 40° nawet o 15%.
W przypadku áaw fundamentowych (Rys. 10.), jednoznacznie moĪna stwierdziü, Īe
projektowanie zgodnie z Eurokodem jest ekonomiczniejsze. Zmniejszenie wymaganej
szerokoĞci osiąga wartoĞci od 15% do nawet 40% w najmocniejszych gruntach.
W gruntach spoistych zauwaĪono zwiĊkszone zapotrzebowanie na powierzchniĊ stóp
fundamentowych (Rys. 11.), od kilku do ponad 50%. NajwiĊkszy wzrost zapotrzebowania
w stosunku do starej normy zaobserwowano dla gruntów najsáabszych, o niewielkim kącie
tarcia i bardzo maáej spójnoĞci. Zmniejszenie pola wystąpiáo jedynie dla gruntu o kącie
tarcia 25° i spójnoĞci powyĪej 30 kPa.
SzerokoĞü áaw fundamentowych posadowionych na gruntach spoistych (Rys. 12.),
jest zbliĪona dla obliczeĔ wedáug obydwu norm. WystĊpujące róĪnice w wiĊkszoĞci
przypadków dochodzą maksymalnie do 12%. Jedynie w przypadku bardzo sáabego podáoĪa
dochodzi do zwiĊkszenia szerokoĞci o 25%, a w przypadku bardzo mocnego podáoĪa
zmniejszenia pola o 25%.
Porównując obliczenia wedáug Eurokodu do starej normy, zaobserwowano ogólny
trend zmniejszania wymiarów fundamentów w gruntach bardzo mocnych, oraz zwiĊksza-
nia wymiarów w gruntach bardzo sáabych. W przypadku warunków przeciĊtnych
fundamenty zaprojektowane wedáug obydwu norm nie powinny znacząco siĊ róĪniü. Nie
dotyczy to áaw fundamentowych posadowionych na gruntach niespoistych, dla których
obliczenia wykonane zgodnie z nową normą dają znacznie ekonomiczniejsze rezultaty.

Rys. 9. Wymagane pole powierzchni stopy fundamentowej (L/B=1) dla zaáoĪonych obciąĪeĔ na podáoĪu
niespoistym
 Geotechnika – Ocena nośności podłoża gruntowego ... 119

Rys. 10. Wymagana szerokoĞü áawy fundamentowej (L/B=10) dla zaáoĪonych obciąĪeĔ na podáoĪu
niespoistym

Rys. 11. Wymagane pole powierzchni stopy fundamentowej (L/B=1) dla zaáoĪonych obciąĪeĔ na podáoĪu
spoistym

Rys. 12. Wymagana szerokoĞü áawy fundamentowej (L/B=10) dla zaáoĪonych obciąĪeĔ na podáoĪu
spoistym
120 Krzysztof Nepelski

4. Podsumowanie i wnioski
Na podstawie wykonanych analiz moĪna stwierdziü, Īe noĞnoĞü podáoĪa oszacowana
zgodnie z Eurokodem jest wyĪsza w zdecydowanej wiĊkszoĞci przypadków. Jedynie dla
gruntów niespoistych w stanie luĨnym oraz spoistych o niskich parametrach wytrzymaáo-
Ğciowych obliczona noĞnoĞü bĊdzie mniejsza. Dotyczy to zarówno wartoĞci charaktery-
stycznych, jak i obliczeniowych. Znaczne zwiĊkszenie wytrzymaáoĞci zaobserwowano dla
gruntów niespoistych, szczególnie tych o bardzo dobrych parametrach.
Obliczeniowe zwiĊkszenie wytrzymaáoĞci gruntu wynika gáównie ze zwiĊkszenia
wspóáczynnika NȖ oraz stosowania charakterystycznych parametrów gruntu
w obliczeniach. ZwiĊkszenie obliczeniowej noĞnoĞci podáoĪa nie powoduje znacznego
zmniejszenia wymiarów fundamentu. Związane jest to ze zmianą wspóáczynników
czĊĞciowych do wyznaczania wartoĞci obliczeniowych oddziaáywaĔ. Ich zmiana powoduje
znaczne zwiĊkszenie obciąĪeĔ obliczeniowych. Rezultatem tego są zbliĪone wymiary
fundamentów wyznaczone na postawie obydwu norm w przeciĊtnych warunkach
gruntowych. W warunkach skrajnych moĪna zauwaĪyü róĪnice. Na podáoĪu bardzo sáabym
obserwujemy zwiĊkszenie fundamentów, natomiast w bardzo dobrych warunkach
gruntowych mamy do czynienia ze znacznym zmniejszaniem ich wymiarów.
Podsumowując, wymiary fundamentów projektowane w przeciĊtnych warunkach
gruntowych wedáug Eurokodu [1] nie powinny w znacząco odbiegaü od tych wyznaczo-
nych wedáug starej Polskiej Normy [2]. RóĪnice wymiarów wystąpią w przypadku
skrajnych paramentów wytrzymaáoĞciowych podáoĪa oraz dla áaw posadowionych na
gruntach niespoistych. Opisywane obliczenia przedstawione zostaáa w sposób umoĪliwia-
jący analizĊ porównawczą. Podczas projektowania konkretnych fundamentów, noĞnoĞü
podáoĪa moĪe siĊ nieznacznie róĪniü. WytrzymaáoĞü gruntu uwarunkowana jest przez wiele
czynników i powinna byü rozpatrywana indywidualnie dla kaĪdego przypadku posadowie-
nia.

Literatura
1 PN-EN 1997-1 Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. CzĊĞü 1: Zasady ogólne
2 PN-81/B-03020 Grunty budowlane - Posadowienie bezpoĞrednie budowli - Obliczenia statyczne i
projektowanie
3 PN-83/B-03010 ĝciany oporowe. Obliczenia statyczne i projektowanie.
4 WysokiĔski L., Kotlicki W., Godlewski T., Projektowanie geotechniczne wedáug Eurokodu 7,
Warszawa 2011.

Estimating of bearing capacity of subsoil under shallow

foundations related to European Standards
Krzysztof Nepelski1
1
Department of Geotechnical Engineering, Faculty of Civil Engineering and Architecture, Lublin
University of Technology, e–mail: k.nepelski@pollub.pl

Abstract: The paper presents the calculation method of bearing capacity based on
European Standards. The analysis of bearing capacity depends on the strength parameters
of soil. Results were presented as a graph "bearing capacity" - "strength parameter". All of
the results were compare to Polish Standards. Minimal dimensions of foundation were
calculated for every bearing capacity. The design value of an action was calculated on the
basis of European and Polish Standards.
Keywords: design foundation, bearing capacity of subsoil, European Standards,
Eurocode, comparison of standards