KASAYSAYAN NG RETORIKA

 Ang sanaysay o retorika ay isang uri ng sining na naipapakita sa

pamamagitan ng paggamit ng wika sa paraang pasulat o pasalita. Ito rin ay
maihahambing sa linggwistikal na pananaw kung saan ito ay maaaring
maipakahulugan bilang isang pag-aaral patungkol sa kaalaman ng tao sa
mga salita, o sa mas malawak na pagtukoy, lenggwahe. Ginagamit ng isang
indibidwal ang retorika upang maayos at mabisa nitong maipahayag ang
kanyang saloobin patungo sa kanyang tagapakinig na siyang nakatakdang
tumanggap ng mensaheng ipinababatid. Bukod pa rito, ang retorikal na
paggamit ng wika ay mainam upang maipakita ng 4oisang tao ang
kanyang kagila-gilalas na kasanayan sa pakikipagtalastasan.

Ayon sa kanya, upang makuha ang simpatiya ng mga nakikinig kailanagan

ang maayos at sistematikong pagpapahayag ng mga katwiran. Nakasentro
ang kanyang pamamaraan sa talumpati na kakikitaan ng limang
mahahalaganag elemento: ang proem o introdusyon; ang salaysay o
pahayag na historical; ang mga pangunahing argumento; mga
karagdagang pahayag (supplemental statements) o kaugnay na
argumento(supporting arguments); at ang konklusyon. naimbento nila ang
retorika sa layuning makahikayat at mapunuan ang anumang pagkukulang
sa mga konkretong katibayan (concrete evidence).

 KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN

Sinasabing nagsimula ang retorika bilang isang sistema ng pakikipagtalo

sa syracuse, isang isla sa sicily noong ika-limang siglo bago dumating si
kristo. makaraang bumagsak ang kanilang pamahalaang diktaturyal, ang
mga mamamayan doon ay binigyang pagkaka-dumulog at ipagtalo sa
hukuman ang kanilang karapatan sa mga lupang inilit ng nakaraang
rehimen. Ang marunong na sicorax, isang tagaroon, ang nagpanukala sa
mga tuntunin ng paglalahad ng kanilang argumento.

 Makikita agad dito na sadyang ginagamit ang retorika sa pag- apila sa

emosyon at di gananong binibigyang diin ang katumpakan at kalakasan ng
argumento. Ayon pa sa mga sophist, Makapal na panitik (katawagan sa
pangkat ng matatalinong tao noon), ang retorika ay angkop sa pagtatamo
ng kapangyarihang political sa pamamgitan lamang ng kanilang
pagpapahalaga sa paksang ipinaglalaban at estilo sa pagbigkas. Maaring
binabatikos naman ito ni Socrates (c. 470–399 B.C.)

Sa pagsasabing walang hangad ang mga sophist maliban sa kabayarang

kanilang tinatanggap sa pagtuturo at ang kanilang lubhang pagbibigay diin
sa retorika bilang sining ng pakikipagtalo (debate) at hindi sustansiya ng
talumpati. Ang ganitong pamamaraan, banta pa niya, ay nagtuturo lamang
sa mga estudyanteng palabasin ang kasamaan ng isang mabuting adhikain.
Kinikilalang pinakama-impluwensiyang retorisyan noon si Isocrates (c. 436–
338 B.C.).

 Nagtatag siya ng sariling paaralang magtuturo ng istilo ng pananalumpati

batay sa maindayog at magandang pagkakatugma ang mga salita sa
paraang tuluyan o prosa. Kakikitaan ang kanyang sariling prosa ng mga
maikli ngunit eleganteng nakabiting pangungusap na mayaman sa
kasaysayan at pilosopiya. Sa Rhetoric ni Aristotle (384–322 B.C.) sinuri
niyang mabuti ang sining ng panghihikayat (Art of Persuasion), binigyan ng
parehas na empasis ang katangian ng nagsasalita, ang lohika ng kanyang
kaisipan, at ang kakayahang pumukaw ng damdamin ng mga nakikinig.

 Inihiwalay niya ang retorika sa pormal na lohika at ang mga

kasangkapang panretorika sa siyentipikong pamamaraan ng pagbibigay
katuturan dito ayon sa maaring maganap kaysa sa tiyak na magaganap.
Nilikha niya ang ideya ng probabilidad o malamang na mangyari o
maganap sa pamamagitan ng mga panumbas na retorikal sa lohikang
kaisipan: ang enthymeme kung saan ang pansamantalang kongklusyon ay
kinuha sa pansamantalang batayan, sa halip na silohismo na mula sa
katotohanang unibersal; at ang halimbawa o analogy para sa
pangangatwirang induktibo.

Si Cicero (106–43 B.C.) ang batikang orador ng Roma, katulad din ni

Aristotle, ay hayagan ding nagtagubilin sa kasangkupan ng prinsipyo ng
mananalumpati. Nasabi niyang ang pagtatalakay sa anumang adhikain ay
batay sa mabuting panlasa at pagpasiya ng orador kaya’t sa isyu ng
moralidad ipinahayag niyang nararapat na maging mabuting tao ka muna
upang maging mabuting mananalumpati. Sagana ang prosa ni Cicero sa
mga hugnayang nakabiting pangungusap.

 Ipinamana ni Aristotle sa larangan ng oratoryo ang forensic na naging

batayan sa ngayon ng mga abogado para sa kanilang legal na salaysay.
Nakatuon ang forensic sa nakaraan. Sa kaibuturan ng mga pangyayari,
iniwan niAristotle ang oratoryong deliberative o pampolitika na nakatuon
naman ang pansin sa hinaharap. Dito sinasabing nagsimula ang malayang
pagkilos at talakayan o mga pagtatalong pampubliko (public debate). Si
Aristotle din ang nagpasimula ng oratoryong panseseremonya o epideictic
na kakikitaan ng mga mabubulaklak at madamdaming mgasalita.
Karaniwang binibigkas ito sa pagbibigay ng papuri. Ito ang tinatawag natin
sa Ingles na declamation.

Mahalaga na pag-aralan ang kasaysayan ng retorika sapagkat ditto natin makikita

ang pag usbong kung paano nabuo ang magandang ugnayan at ang epektibong
panghihikayat. Ditto rin natin makikilala ang mga tao na  naging dahilan para
magkaroon ng mabisa at masining na pakiki pag-usap.