Апстракт

Целта на овој труд е да се претстави анализа на два преводи на романот

„Тажниот чемпрес“ на Агата Кристи од англиски на хрватски и српски јазик. Трудот
дава преглед на односот помеѓу јазикот и говорниците како членови на одредена
социјална група, како и различните улоги што ги има јазикот во уметничко дело.
Исто така, се претставени начините на кои се рефлектираат класните односи и
социјалните разлики преку текстот на овој роман и степенот до кој се користи
странски јазик. Во самата анализа на преводот, посебно внимание се посветува
на односот што преведувачите го имале со оригиналниот јазик, но исто така и со
целниот јазик. Тоа е, степенот до кој се преточени или отстранети преводите и
невидливоста на преведувачите.

Бидејќи Агата Кристи е една од најпознатите британски писатели која ја започна

својата кариера во дваесеттите години на минатиот век, современите читатели во
Босна и Херцеговина се временски и културно отстранети од контекстот во кој
Кристи твореше. Пред тоа, овој труд го испитува начинот на кој преведувачите се
обиделе да и пренесат и презентираат елементи на британската култура пред
странската публика, и дали и како тие го премостиле јазот меѓу културите и
јазиците.
СОДРЖИНА
Вовед
За книгата
Пристап на преведување
Анализа на преводот
 Sometimes happiness do comes

VinkaSazdova

We broke up. I knew it.

I knew it even before he knew, before he made his decision. And don’t ask me
now how, from where really, I’d know something that he himself didn’t know? Because I
wouldn’t know how to explain you. He looked at me the same way, laughed the same
way, spoke with me in the same melodious voice. But there was something in him and
around him, something like… oh, I can’t find the word, there was some thin sheath,
some cocoon, a distance that was slowly becoming the beginning of an end. Do you
know that feeling when trains leave the stations, ships leave the harbor, and you just
stand there and watch them leave? No, you don’t send anyone off, you don’t have
anyone there who would take your eyes with himself, there is no one for whom you
would grieve, and yet, that sadness is greater than the real sadness. There, that’s how I
felt. He didn’t get on the train, he didn’t leave the harbor, he didn’t leave anywhere. He
stands by me and is silent. Oh, my God, if at least he left! If at least I waved to him,
embraced him, whispered “my dear” to him, listened to his empty promises. There was
nothing of all that, and there was everythingatthe same time.

Have you seen a stubble burning, as the whole forest is flaming up after just only
one tree is set on a fire? Well, that’s how I wentcrazy about him. I didn’t need a time, I
didn’t need a reason to love him. I had boyfriends before him, I loved, and I was loved,
but this with him was something unique,experiencedfor the first time. Don’t tell me that
we usually talk like that, that the new loves are erasing the old ones, don’t tell me that
we always say: “This has never happened to me before”. It’s an interesting
phenomenon, really, it’s strange why we forget, why it seems that until that moment we
haven’t really loved at all, who knows… but let’s just leave it, I’m talking about
something else now. I want to tell you, and don’t laugh at me now, that he really wasn’t
my type at all. Ah, the beautiful young men I loved and loved mein return! Tall as a
mountain, solid as a rock, everyone more beautiful than the others. And he was quite
ordinary, very short, dressed up in a black suit, a white shirt and a black and white tie,
his hair flawlessly combed with a hair gel, uh, I’ve always hated that, and he is a little…
hmm… howdoI say it,the man is a bit strange. But I throw only one glance at him, and I
fall in love with him. I fall madly in love with him. I know, all this sounds illogical, I mean,
how can someone who you don’t like physically and you do not get to know him, to love
him? But it was like that, so it is. Only the Lord knows what I saw in him at that moment.
People always say that the beauty is not seen with the eyes, but with the heart. Indeed,
it is so much easier to fool the heart. The eyes at least know what is nice, they saw a
lot, and the heart has its own reasons. The saying score twice before you cut once does
not apply to the heart. It cuts immediately, without the scoring. A lot – a little, that’s it.
Wear it with good health. And honest to god, I did my best with it.

I wanted to say something else. All those stories that only with love you are a
whole man are just foolishness. No, not at all. Then you’re halved, I think… it’s a little
illogical, but after you fall in love with someone you realize that something essential is
missing. Love seems to be taking away some part of yourself, which you never had. In
fact, love makes you aware of the unnamed missing pieces. Are you listening to me?
Love, and then again love! Is there a word that is more used than this one? Love
towards the close to you, towards work, towards nature, towards… oh, I’m tired of this
nonsense! But do you believein what people saywhat you hate the most, you will have
to deal with it eventually? It seems like you are attracting exactly the thing that you can’t
stand. Who said that? I don’t know, I don’t know anything anymore. I only know that, as
soon as I saw that short, black-haired man with black eyes, I fell madly in love with him.
At the same moment, I felt that I couldn’t live without him. Don’t bear a grudge against
me for using boring phrases, but I really wouldn’t be able to continue to live… I mean,
normally live, if I didn’t approachhim and… ah, and… How much “and” are there in this
story of ours! We were like two pieces of a jigsaw that fit perfectly into one another, two
lego cubes that were building worlds. Now, the problem isthat someone else has settled
in that world before me. He had a wife, she was his ex-wife, but the ex-wives are worse
than the ones you’re married with, and he had a son, a six-year-old son. His name was
Matthew, I mean… that’s still his name. And he… he… hmm, why do the names of
those we love seem somehow too small to show the greatness of their owners? And
usually, we don’t call them by name… never by name, but we find a word that only have
meaning for us, a word that is closest to our feelings and to the image of him. But why
am I telling you something that you know very well?

David was standing at the crossroads for a long time, all dazed. The green light
for the pedestrians went on and off several times, but he did not move from where he
was standing. He didn’t know whether to continue or to return. Today he felt like doing
nothing. Not because it was a Sunday, although that also had significance because on
Sundayshis feeling of emptiness was intensified, but simply because he felt fed up with
everything. That satiation was so strong that he even felt it physically. As if the body,
together with his heart and soul, was a full container that could not receive anything
anymore. He pours, adds, and it all spills off him, without the possibility of any retention
or merging. And now what? he wondered countless times, although he knew he was
asking vainly because he neither wanted nor could find the answer to this so general
question. Maybe it was not so, but it seemed to him that way.

- Hey, buddy, do you need help? - called the taxi driver standing on the other
side of the street.
- No, thank you, everything is fine - muttered David, and as soon as the green
light came on, he crossed the street.

He tried to walk like a man who knows where he is going, quickly and confidently,
but his body and legs were abandoning him. He was going clumsily down the asphalt,
trying to find a direction, to find the purpose of his own walk. And while he was walking
towards nowhere, he was followed by a strange sense all the time. He stopped for a
second and turned around him and couldn’t believe what he was seeing. Everything
around him waspetrified, stopped, like a frozen image on a screen. The birds stood in
the gray sky without waving their wings, how are they not falling down? he was
astonished, the trees that were bent over the wind were not returning to their original
position, they didn’t straighten, the cars were standing in the middle of the street, as well
as the people who walked stood. Only he was walking. The only one who did not know
where he was going, who felt like it didn’t matter, and couldn’t care if he was going to
get somewhere actually. He shook her head, shivered as if he was rubbing off the dust
from the clothes and continued his way. I guess it appeared so to me, he thought and
no longer dared to look around. He heard a noise and a humming of vehicles, which
was a sign that everything was fine, that this was just another ordinary day. A day like
all other days. Dull and infinitely empty.

What day is today? it crossed his mind. Twelfth of July, he answered to himself.
That means that I haven’t seen Matthew for five days, he concluded. Horror! All eternity!
What will I tell him? Will he understand me? And what is he doing now without me?

To get to the end, I have to start from the beginning.

I will not tell you about our separation, but about our encounter. Do you think it's
important or should I skip it? I know that I need to tell the essence that is the only thing
that you are interested in, at least I understand things so far, but everything is mixed up
in my head. Nothing is clear to me when it comes to us both. So it started and so it
ended. If it was clear to me, I probably wouldn’t be here today, asking from you to tell
me something that I myself should know. Strange, is it not? But, well, I'm here for that. I
need to talk, talk without stopping. I need someone to listen to me, patiently listening to
me. I also need to hear myself what I say, so I can understand. Because it seems to me
that when I understand it, the heavy rock I have on my chest will be gone, which is
pulling me down, tearing me to pieces.

It was in the middle of summer. There was an unbearable heat in the city. The
footsteps remained on the melted asphalt as if you were trampling on the sand, and the
heat together with the sound of the crickets was like a rope that tightens around you and
almost stifles you. The only place where it was possible to breathe was the city park, so
that's why we went there with my friends. We splashed each other with water from the
fountains, we made paper boats and let them sail along the ponds, and we walked
barefoot on the grass, telling everything that happened and didn’t happen. I know the
date, it was seventh of July, although that probably has no meaning for you. I wore a
short, red summer dress, in which I was quite naked, but could I otherwise dress in this
hot like hell weather? And I don’t know how much time we spent walking around the
park, waiting for the day to pass and the night to come, because she not only carried
shade but also amusement. Well, you know us, young people, we skip the day for the
night to come.

While we were sitting on a bench in the shade and we were doing some small
talk, my glance stuck to a man who played with a child in front of us on the grass. I was
surprised that in this heat he wore a suit, and it was black, and it was even tied with a
tie, but I thought that it was probably someone from the government, so that was his
dress code. After a while, he took off his jacket and untied the tie, and when he did that,
it seemed to me that I immediately felt better, because I was even hotter as I watched
him dressed in so many clothes. The child ran on the grass, fell and got up, giggled
cheerfully, and he did not look away from him. I had not seen such a look before. He
looked at the child with such devotion, with such love and joy that in a moment I was
envious of the child. I wanted someone to look at me like that. I wished these eyes to be
glued tome. He was so involved with the child that I think he was not aware of anything
else around him. He was not even aware that the weather was hot as hell or that three
girls were sitting near him, one of whom didn’t keep her eyes off him.

I do not want you to misunderstand me. At that moment, I did not even think that
this person could enter my life. I'm a girl, and he was obviously the father of that boy,
which means he was married. I was fascinated only by his look, those dark eyes that
sparkled with light. Just for a moment when someone would look at me like this, that
would have been enough for my whole life, I thought, and right then, as if he had heard
my thoughts, he turned and looked at us. I quickly ran away with the eyes on the other
side, but not so fast as not to meet with the looks. Although he looked at me, his eyes
had the same brightness as before, he left them with the child who ran around him, and
mine wandered somewhere else looking for a shade.

While we were leaving the park, I was searching, digging in myself, wondering
whether my father, my mother, my grandfather ... did anyone ever looked at me like
that, but I couldn’t find such a memory in me. So no, I said, and quickly forgot the man
with a black suit in the middle of the summer heat, the man who had eyes that I wanted
to see me.

But I did not forget. I only store that look inside me under the file: The eyes I want
to look at me. I realized that after I started looking at everyone straight at the eyes and
search his look in their eyes. The look of the unknown person that looked at his child.
Surely you think that this has some deeper dimension, and you probably have the right,
who knows what nonsense you've been listening to in life, but I have no awareness of
such a thing. Did I wish at that moment to be the child that the father looks it that way? I
don’t know, I really don’t know. I only know that his eyes woke me up, they were like a
beacon in the night, as a sign that showed me the way. Here, you need to move
forward, I said. To see you like that, so you can see like that too. Oh, I got carried over
again, please interrupt me, I really can sometimes talk about things that don’t matter,
but ... you told me that everything is important, so I talk without further ado, whatever
comes to mind.

Just a few days after that event in the park, which was actually not an event, but
my fiction, yes, indeed, I have to warn you, I know how to invent and exaggerate things,
so, someday later, in the evening, I walked on foot by the boulevard to the center. The
heats had subsided and it was pleasant to walk in the empty city. I love this path very
much because of the huge trees and benches that often invite me to sit down and rest a
bit, although I'm not tired. So for no reason, I sometimes sit down, and observe the
passers-by. I sat down this time on my favorite bench by the big bush that was packed
with tiny white flowers. The sky was red from the sun that was about to go down, the
birds were croaking and chirping going back to the trees that were their shelters. And
so, absorbed in that summer idyll, I look at the man sitting on the next bench and ... do
you believe? I recognize him. The father of the child! I mean ... he was alone now,
without the child, but I remembered him as such. Perhaps I would not have recognized
him if he was not wearing the same suit. I looked at him, so I can see his eyes again. I
wanted to recall how the eyes should look, those that I want to see me. He looked
ahead and smoked. In one moment he turned to me and our eyes met, but now they
were other eyes. There was not even a little bit of the love that I saw on that day in the
park, there were no fireflies, there was nothing, I mean ... nothing nice. There was a
darkness that flow on his face as a tar. It seems to me that I also saw tears. Was he
crying!? His grief touched me so much that I wanted to get up and to hug him, as a child
to comfort him.

But I didn’t do anything. I just sat on the bench next to him and I waited. I waited
for the joy to sparkle again in his eyes. I do not know why, so do not ask me, but it was
very important for me not to leave with those sad eyes looking at me. I sat, he sat and
smoked, and nothing changed. His sadness as a thick mist clung to me. In one moment,
I could not stand it anymore. His grief became heavier for me too, my concern for
someone I do not know became heavy for me, so I stood up to leave. The minute I
started leaving, I stopped and turned to him. I looked at him. And he looked at me. And
then I knew. I fell in love with that man. Horror! Is that possible? I wondered. I don’t
know his name, how old he is, whether he’s married, or... Do you fall in love like that? I
despaired. Because of one joy and sorrow in someone's eyes? Ah, Gora, Gora, you’ve
watched too many movies, you’ve read so many books. Just hit the road, I'm telling
myself, but my feet do not listen to me. They got buried in place and they would not
move. I turn around ashamed and I hear a voice:

"I am David, and you are?"

"Gora," I answered with hoarse voice.

"Nice name, old-fashioned, but powerful".

And I don’t know whether because of the fact that he praised my name, which I,
to be fair, don’t like it at all, but somehow I got sentimental.

"And what is your son's name?" I gathered the courage to ask him.

"Matthew, his name is Matthew," he smiled.

"Nice name", now it was my turn to come back with a nice answer.
 "It’s the most beautiful, as well as the child!" suddenly his face brighten up. And
then ... oh, I can’t tell you further. Suddenly, I got tired. I don’t know where this tiredness
came from, my body got heavy, and my words taken away.

David stood in front of the iron gate and was wondering if he should enter. I
should have called, he thought, because he knew that Eva would be upset, just like
every time she disapproved when he went to visit them suddenly. But ... I didn’t even
know where I was going, my feet took me here, I justified myself, aware of the absurdity
of this monologue of mine. He gathered courage, opened the gate, got closer to the
front door and rang the bell. He wiped his sweaty hands from his jeans, fixed his hair
and straightened up. He wanted to look happy, energetic, to look as someone to whom
only beautiful things happen. When the door began to open, he held his breath
expecting Matthew to run towards him.

- Oh, it’s you, Eva muttered, and opened the door only half way. Her long hair
was disheveled, her face pale, and although it was afternoon, she still wore a
nightgown. She stood on the threshold, crossed one leg over the other and
began rubbing her bare feet.
- Yes, it’s me, David replied without being aware of what he said. He was
waiting for a storm, waiting for her to start shouting, to start giving him lessons
for good behavior, to keep reminding him that there must be order in life, that
not everyone can do what they want, that others should be respected. But
she didn’t say anything. She just kept silent and looked over his shoulder, as
if there was anything to see.
- Is Matthew here? – David cleansed his throat.
- He’s here, where else would he be! – Eva suddenly said. - But you are
exaggerating already! You saw him on Tuesday, isn’t that enough?!

He wanted to tell her the same thing that he said to her many times before,
something she did not understand at all. Of course that wasn’t enough. He wants to be
with Matthew every day. He wants to share every moment with him. He wants to see
him fall asleep and wake up, watch him wash his little white teeth, he wants to prepare
him breakfast, and he wants ... He wants the whole everyday life with him, not stolen,
counted hours and days. But how could he explain something to her that she didn’t want
to understand?

- Daddy! - Matthew ran to him and with his face dived in his legs. David bent
over, grabbed him under his arm and lifted him high.
- Come on, young knight, get ready. We are going to an amusement park – he
said with a big smile.

Eva swayed her head and watched him with a frown look, but he didn’t pay her
any attention, for at this moment the most important thing was that Matthew's hands
hugged him around his neck.

- Come on, let me dress you – Eva told the child, and took him from his arms.
He remained standing in front of the door looking into the corridor, where the
bicycle and the shoes he had bought for his sixth birthday were left. The
shoes were turned upside down and distant from each other. He made a
small slope with the body thinking of entering and setting them, but he
refrained, because that could make Eva angrier. He turned outwards and
started making plans where to take Matthew in this Sunday afternoon. A
spring breeze filled his chest as he thought of the pleasant hours of friendship
he was going to have with him. He felt alive, real alive.

Matthew came up with a little pack on the back. In one hand, he held his favorite
toy, the yellow metal cart on which one wheel was missing. He was dressed in short
blue shorts and a white shirt, and he had a hat on his head. He cheerfully turned toward
him, and then toward his mother, with a face shining like a sunflower.

- Be back home by seven – Eva said coldly and kissed Matthew.

He slipped his little hand into the palm of David and ran toward the gate. David
ran with him, without saying a word anymore.

- I don’t want to go to the amusement park, I want to go home – Matthew said

with a begging voice when they stepped out on the street.
 - Home!? David shuddered, because he thought for a moment that he wanted
to return to his mother. - Why, my little one? There are so many miracles in
the park! We will ride on a panoramic wheel and on carts, we will jump on
trampolines, we will slide on toboggans, we will ... – he ran out of words. He
pressed his hand, trying to think of something fun to make him laugh, but
couldn’t think of anything.
- I want to go to the boat with the pirates – said Matthew, and David was
relieved when he realized he wanted to go to his home.
- Okay, knight, as you say- he smiled and waved his hand at the first taxi he
saw. What a nice day, he thought while sitting with Matthew in the back of the
car with his eyes glued to his face.

And then I sat next to him on the bench. Just imagine! I sat down without an
invitation, like we are old friends who accidentally met. But I did that without thinking, it
happened somehow spontaneously, at that moment I didn’t think what I was doing. I
think that his grief was guilty of my intrusiveness, if I am asking for a justification for my
actions. Really! Now I wonder with which mind I sat next to him!? What did I expect?

Just as I sat down, he moved aside leaving a huge empty space between us. It
seems to me that I was a little ashamed that I endangered his ego-space. You know
that, don’t you? We all have at least half a meter around our body in which we don’t
want anyone to enter, and especially not strangers, but there was no turning back.

"I saw you the other day in the park," I told him just to say something.

"You did?" he asked, apparently trying to recall what I was saying.

"You played with your little boy and ..." I shut up. I wanted to tell him about the
eyes, about how that was the look I was looking for, but I stopped because I didn’t want
him to misunderstand me. Who knows what he would have thought if I told him they
were the eyes I wanted to see me.
 "Yes, yes," he muttered, wandering with the dilated pupils in the distance in front
of him.

"Where is he now?" I asked so I can continue the conversation. But sometimes

some of the most common questions can cause a hurricane in someone's soul. I
immediately understood this by the expression on his face. He made such a painful
grimace that I wanted to jump and escape from there.

"Sorry, it's not my job," I said, and I got up.

"No, stay," he caught me by the hand, and I pulled aside as if a stream struck
me. I was confused, his touch made me unpleasant. And I was even thinking whether to
stay or to go, when he began to speak.

"Matthew is with his mother, and I ... I ..." and he started crying. I've never seen a
man cry and I've never seen someone cry so hard. His body was trembling, and a whole
wave of tears spilled from his eyes.

He is weeping, and I am standing and I want to flee, I want to get out of this point
in which I accidentally met this strange man. But instead, I sit down to him and I leave
him to cry his heart out. I don’t speak to him. Perhaps you will tell me again that I am
getting carried away, but I felt that I should be by his side. We need to help people when
they are in trouble, I said to myself while he was crying. We should not let them sunk in
their pain, we should give them a hand, pull them out of the abyss.

I thought so then, and now ... now I think that everyone is grieving alone,
everyone cries alone. You can’t rob anyone of the grief to make it easier for him, and of
the happiness ... eh, of the happiness you can. The happiness bursts from you, it is
multiplied by sharing. Forgive me, I'm telling you something that you certainly know
better than me. But it is always like that. It's hard for a man to start talking, but when he
starts, you can’t stop him. He says what is for saying and what isn’t.

ПОНЕКОГАШ ДОАЃА СРЕЌА

Винка Саздова
 Се разделивме. Знаев.

Знаев уште пред тој да знае, пред да ја донесе својата одлука. И не

прашувајте ме сега како, од каде навистина, како јас би знаела нешто што тој и
самиот не го знаел? зашто не би умеела да ви објаснам. Исто ме гледаше, исто се
смееше, со ист ѕунлив глас ми зборуваше. Ама имаше нешто во него и околу него,
нешто како... ох, не умеам да го најдам зборот, имаше некоја тенка обвивка, некој
кожурец, некоја далечина што го навестуваше крајот. Го знаете ли она чувство
кога возови поаѓаат од станиците, бродови испловуваат од пристаништето, а вие
стоите и ги гледате додека заминуваат? Не, вие никого не испраќате, немате таму
никој што очите ваши би ги зел со себе, нема таму никој за кој би тагувале, а
сепак, таа тага е поголема од вистинската тага. Ете, така некако се чувствував. Тој
не се качил на возот, не испловил, не заминал никаде. Стои до мене, и молчи. О
Боже, барем да заминеше! Барем да му мавтав, да го прегрнував, да му шепотев
“мил мој”, да ги слушав неговите празни ветувања. Ништо немаше од сето тоа, а
сѐ имаше во исто време.

Сте виделе ли како гори стрниште, како цела шума пламнува откако само
едно дрво ќе се запали? Е, така пламнав и јас за него. Не ми требаше време, не
ми требаше причина да го засакам. Сум имала момчиња и пред него, сум љубела
и сум била љубена, ама ова со него беше нешто неповторливо, за прв пат
доживеано. Немојте да ми кажете дека обично така зборуваме, дека новите
љубови ги бришат старите, не кажувајте ми дека секогаш велиме: “Ова досега не
ми се случило”. Тоа е интересен феномен, навистина, чудно е тоа зошто
забораваме, зошто ни се чини дека сѐ до тој миг не сме љубеле вистински,
којзнае... ама ајде да го оставиме тоа, сега друг ми е муабетот.Сакам да ви кажам
дека, и немојте сега да ми се смеете, тој навистина воопшто не беше мој тип. Ех,
какви само убави младичи сум љубела и ме љубеле! Високи како планина, цврсти
како карпа, од убави поубави. А тој сосем обичен, низичок, стокмен во црн костум,
бела кошула и црно-бела вратоврска, беспрекорно исчешлан со гел на косата, ух,
тоа секогаш сум го мразела, и малку... хм... како да кажам, ама малку чуден
човекот. А јас фрлам само еден поглед кон него, и го засакувам. Лудо го
засакувам. Знам, сево ова звучи нелогично, та кај може некој што физички не ти се
допаѓа и што не го запознаваш, да го засакаш? Ама така беше, така е. Само
Господ знае што видов во него во тој миг. Не џабе се вели дека убавината не се
гледа со очите, ами со срцето. Навистина, него полесно можеш да го измамиш.
Очите барем знаат што е убаво, опитни се, многу виделе, а срцето си има свои
аршини во гледањето. Кај него не важи онаа народната два пати мери еднаш
сечи. Веднаш сече, без мерење. Многу-малку, тоа ти е. Со здравје да си го носиш.
И богами, јас добро се носев со него.

Сакав друго да кажам. Будалштини се оние приказни дека само со љубовта

си цел човек. Не, воопшто не. Дури тогаш си преполовен, мислам... малку е
нелогично, ама дури кога ќе засакаш некого сфаќаш дека нешто суштински ти
недостига. Љубовта како да ти одзема некој дел од тебе, што никогаш и не си го
имал. Всушност, љубовта те прави свесен за неименливиот недостиг. Ме слушате
ли? Љубов, па љубов! Има ли збор што повеќе е употребуван од него? Љубов кон
блиските, кон работата, кон природата, кон... ох, ми се смачува од тие глупости!
Ама ви се верува ли дека токму тоа што го мразиш најмногу, ќе ти дојде на глава?
Како да го привлекуваш токму тоа што не го поднесуваш. Кој го рекол тоа? Не
знам, веќе ништо не знам. Знам само дека, штом го погледнав тој низичок,
црнокос и црноок маж, лудо се вљубив во него. Во истиот миг почувстував дека не
можам да живеам без него. Не забележувајте ми што употребувам излитени
фрази, ама јас навистина немаше да можам да продолжам да живеам... мислам,
нормално да живеам, ако не му пријдев и... ех, и... Колку ли само “и” има во оваа
наша приказна! Бевме како две делчиња од сложувалка што совршено се
вклопуваа едно во друго, две лего-коцки што светови градеа. Е сега, друга работа
е што во тој свет некој друг се беше населил пред мене. Имаше жена, додуша
бивша, ама бившите жени се полоши и од актуелните, а имаше и син,
шестгодишен син. Синот се викаше Матеј, мислам... уште се вика така. А тој... тој...
хмм, зошто имињата на оние што ги сакаме ни се претесни за со нив да ја
искажеме големината на нивните сопственици? И обично не ги викаме по име...
никогаш по име, ами наоѓаме некој збор што само за нас има значење, збор што е
најблизу до нашите чувства и до претставата за него. Но што ви зборувам нешто
што вие мошне добро го знаете?

Давид долго стоеше на раскрсницата, сиот омаен. Зелената светлина за

пешаците се палеше и се гаснеше неколкупати, а тој не се помрднуваше од место.
Не знаеше дали да продолжи или да се врати. Денеска не му беше до ништо. Не
зашто беше недела, иако и тоа имаше значење, зашто во неделите му се
засилуваше чувството на празнотија, ами едноставно зашто се чувствуваше
заситен од сѐ. Толку беше силна таа заситеност што дури и физички ја сеќаваше.
Небаре телото, сосе срцето и душата, му беше преполн сад кој веќе ништо не
можеше да прими. Тој тура, сипува, додава, а сето тоа се прелева од него, без
можност за какво било задржување или спојување. И сега што? се запраша по
којзнае кој пат, иако знаеше дека залудно се прашува, зашто ниту сакаше ниту пак
умееше да го најде одговорот на ова толку општо прашање. Можеби и не беше
така, ама нему така му се чинеше.

- Еј, пријателе, ти треба ли помош? – викна таксистот што стоеше од

другата страна на улицата.
- Не, благодарам, сѐ е во ред – промрморе Давид, па штом се запали
зелената светлина, ја премина улицата.

Се обидуваше да чекори како човек што знае кај оди, брзо и самоуверено,
ама стутуленото тело и нозете го предаваа. Тромаво се влечеше по асфалтот,
обидувајќи се да најде правец, да најде цел на ова свое чекорење. И додека
одеше накај никаде, за сето време го следеше некој чуден усет. Потсопре и се
разврте наоколу не можејќи да верува во она што го гледа. Околу него беше сѐ
скаменето, застанато, како замрзната слика на екран. Птиците стоеја на сивото
небо без да мавтаат со крилјата, како ли не паѓаат? се зачуди, дрвјата што се беа
наведнале од ветерот не се враќаа во својата првобитна положба, не се исправаа,
колите стоеја среде улицата, стоеја и луѓето што чекореа. Само тој одеше.
Чекореше единствено оној што не знаеше каде оди, кому му беше сеедно и дали
воопшто некаде ќе втаса. Одмавна со главата, се стресе небаре стресува прав од
облеклото и си го продолжи патот. Ми се причинува, си помисли и веќе не се
осмели да погледне околу себе. Слушаше џагор и брмчење на возила, што беше
показ дека сѐ е во ред, дека ова е само уште еден сосем обичен ден. Ден како и
сите други денови. Здодевен и бесконечно празен.

Кој ден е денеска? му прелета низ главата. Дванаесетти јули, си одговори.

Тоа значи дека Матеј не сум го видел веќе пет дена, заклучи. Ужас! Цела вечност!
Што ќе му кажам? Ќе ме разбере ли? И што ли прави сега без мене?

За да стигнам до крајот, мора да тргнам од почетокот.

Нема да ви раскажувам за нашата разделба, туку за нашата средба.

Мислите ли дека тоа е важно или да го прескокнам? Знам дека треба да ја кажам
суштината, вас единствено и тоа ве интересира, до толку барем ги разбирам
работите, ама мене сѐ ми е измешано во главата. Ништо не ми е јасно кога сме
ние двајцата во прашање. Така почна, а еве, и така заврши. Да ми беше јасно,
веројатно и денес немаше да бидам овде, од вас да барам да ми кажете нешто
што самата треба да го знам. Чудно, нели? Но, добро, јас и за тоа сум тука. Ми
треба да зборувам, без престан да зборувам. Ми треба некој да ме слуша,
трпеливо да ме слуша. Ми треба и јас самата да се чујам што кажувам, за да
разберам. Зашто, сѐ ми се чини дека тогаш кога ќе разберам, ќе го снема тешкиот
камен што ми налегнал на градите, што ме сурива удолу, сета ме парчосува.

Беше сред лето. Во градот владееше неподнослива жештина. На

растопениот асфалт остануваа стапките, небаре газиш на песок, а жегата сосе
звукот на штурците беше како ортома што се стега околу тебе и безмалу те
задушува. Единственото место каде што можеше да се дише беше градскиот
парк, та затоа и таму отидовме со другарките. Се прскавме со водата од
фонтаните, правевме хартиени бротчиња и ги пуштавме да пловат по езерцата,
одевме боси по тревата, раскажувавме што било и што не било. Го знам и
датумот, беше седми јули, иако тоа веројатно нема никакво значење за вас. Носев
кусо, црвено летно фустанче, во кое бев поприлично разголена, ама зар можев
поинаку да се облечам во тие пеколни горештини? И не знам колку време се
шуткавме низ паркот, чекајќи да мине денот за да дојде ноќта, зашто таа не само
што носеше ладовина ами и забава. Та знаете какви сме ние младите, го
прескокнуваме денот за да дојде ноќта.

Додека седевме под сенка на една клупа и водевме некои празни муабети,
погледот ми се залепи за еден маж кој пред нас на тревата си играше со едно
дете. Ми беше чудно што на тие горештини носеше костум, и тоа црн, па уште и
што беше стегнат со вратоврска, ама си помислив дека веројатно е некој од
владата, па мора така да се облекува. По некое време тој го соблече сакото и ја
одврза вратоврската, а кога го стори тоа ми се чини дека и мене ми лекна, зашто
ми беше уште пожешко додека го гледав така наоблечен. Детето трчкаше во
тревата, паѓаше и стануваше, весело се кикотеше, а тој не го тргаше погледот од
него. Не бев видела дотогаш таков поглед. Го гледаше со таква преданост, со
таква љубов и радост што во еден миг му заблазнив на детето. Посакав мене
некој така да ме гледа. Посакав тие очи за мене да се залепат. Тој беше толку
внесен во детето што мислам дека не беше свесен за ништо друго околу себе. Не
беше свесен ни дека е пеколна горештина ни дека три девојки седеа во негова
близина, од кои едната не ги тргаше очите од него.

Не сакам да ме разберете погрешно. Во тој миг јас ниту помислував дека

токму тој човек би можел да влезе во мојот живот. Јас сум девојка, а тој очигледно
беше татко на тоа момченце, што значи дека беше женет. Мене ме фасцинираше
само неговиот поглед, тие темни очи што искреа со светлина. Само за миг кога
некој би ме погледнал вака, би ми било доволно за цел живот, си помислив, и
токму тогаш, тој како да ми ги слушна мислите, се сврте и погледна накај нас. Јас
бргу избегав со очите на другата страна, ама не толку бргу за да не се сретнеме
со погледите. Иако гледаше во мене, неговите очи го имаа истиот сјај како и пред
малу, ги беше оставил кај детето што трчкаше околу него, а моите талкаа некаде
барајќи ладовина.

Додека си заминувавме од паркот, барав, копав во себе, се прашував дали

татко ми, мајка ми, дедо ми... дали некој некогаш така ме погледнал, ама не можев
да најдам таков спомен во мене. Значи не, си реков и бргу заборавив на човекот
со црн костум среде летните жештини, на човекот што имаше очи што посакував
мене да ме гледаат.

Но, не бев заборавила. Само го бев складирала тој поглед во мене под
фајлот: Очите што сакам мене да ме гледаат. Тоа го сфатив откако почнав сите
да ги гледам право в очи и во нив да го барам неговиот поглед. Погледот на
непознатиот човек што си го гледаше детето. Сигурно вие мислите дека ова има
некоја подлабока димензија, и веројатно имате право, којзнае што сѐ сте се
изнаслушале во животот, ама јас немам свесност за такво нешто. Посакав ли во
тој миг да бидам детето што таткото така го гледа? Не знам, навистина не знам.
Знам само дека тие негови очи ме разбудија, беа како светилник во ноќта, како
знак што ми го покажуваше патот. Ете, натаму треба да се движиш, си велев. Така
да те гледаат, така и ти да гледаш. Ох, одново се занесов, ве молам прекинувајте
ме, јас навистина некогаш умеам да зборувам за небитни нешта, ама... вие ми
кажавте дека сѐ е битно, та затоа зборувам прекутрупа, што ќе ми дојде.

Само неколку дена по тој настан во паркот, што всушност не беше ни

настан, ами моја измислица, да, навистина, морам да ве предупредам, јас умеам
да ги измислувам и да ги преувеличувам работите, значи некој ден потоа,
приквечерина, одев пеш по булеварот накај центарот. Горештините беа стивнати
и беше пријатно да се пешачи во празниот град. Многу ја сакам таа патека заради
огромните дрвја и клупите што честопати ме примамуваат да седнам и малку да
одморам, иако не сум уморна. Така, да поседам, и да ги набљудувам минувачите.
Седнав и овој пат на мојата омилена клупа покрај големата грмушка што беше
преполна со ситни бели цветови. Небото беше црвено од сонцето што заоѓаше,
птиците гракаа и црцореа враќајќи се на дрвјата што беа нивни преноќишта. И
така, јас сета потоната во таа летна идила, погледнувам накај човекот што седи
на соседната клупа и... ви се верува ли? го препознавам него. Таткото со детето!
Мислам... сега беше сам, без детето, ама јас како таков го запомнив. Можеби
немаше да го препознаам ако не беше облечен во истиот костум. Се загледав во
него, за одново да му ги видам очите. Сакав да си приспомнам какви треба да
бидат очите што сакам мене да ме гледаат. Тој гледаше пред себе и пушеше. Во
еден миг се сврте кон мене и погледите ни се сретнаа, ама сега тоа беа други очи.
Немаше во нив ниту ронка од љубовта што ја бев видела оној ден во паркот,
немаше светулки, немаше ништо, мислам... ништо убаво. Имаше темнина што
како катран му се слеваше по лицето. Ми се чини дека видов и солзи. Тој
плачеше!? Толку ме трогна таа негова тага што посакав да станам, да го
прегрнам, како дете да го утешам.

Но не сторив ништо. Само седев на клупата до него и чекав. Чекав радоста

одново да бликне во неговите очи. Не знам зошто, и затоа не прашувајте ме, ама
многу ми беше важно да не си заминам тогаш со тие очи во себе. Јас седев,
седеше и тој и пушеше, и ништо не се менуваше. Неговата тага како густа магла
се лепеше за мене. Во еден миг, веќе не можев да издржам. Ми стежна и таа
негова тага, ми стежна и мојата грижа за некој што не го познавам, та станав да си
одам. Само што зачекорив, застанав и се свртев кон него. Го погледнав. И тој ме
погледна. И тогаш знаев. Јас тој човек го засакав. Ужас! Зар е можно такво нешто?
се прашував. Не знам како се вика, колку години има, дали е женет, дали... Зар
така се заљубува? очајував. Поради една радост и една тага во нечии очи!? Ех,
Гора, Гора, многу филмови си гледала, многу книги си читала. Ај фати си го патот,
си велам, ама нозете не ме слушаат. Се закопале во место и нејќат да мрднат. Се
развртувам малку усрамено и слушам глас:

„Јас сум Давид, а ти? “

„Гора“, одговорив со засипнат глас.

„Убаво име, старинско, ама моќно“.

И не знам дали поради тоа што ми го пофали името кое јас, рака на срце,
ич не го бендисувам, ама некако се разнежнив.

„А синчето како ти се вика?“собрав храброст да го прашам.

„Матеј, се вика Матеј“, се насмевна.

 „Убаво име“, сега мене ми беше ред да вратам со убаво.

„Најубаво, како и детето!“ живна тој.

И тогаш... ох, не можам да раскажувам понатаму. Се уморив, одеднаш

скапнав. Не знам од каде дојде овој замор, снагата ми ја стежна, зборовите ми ги
одзеде.

Давид стоеше пред железната порта и се думаше дали да влезе. Требаше

да се јавам, си помисли, зашто добро знаеше дека Ева ќе негодува, како и
секојпат што негодуваше кога ќе се тупнеше кај нив апансас. Ама... јас не ни знаев
каде одам, нозете сами ме доведоа овде, се оправдуваше пред себе, свесен за
бесмисленоста на овој свој монолог. Собра храброст, ја отвори портата, се
доближи до влезната врата и заѕвони. Си ги избриша испотените раце од
фармерките, си ја поднамести косата и се исправи. Сакаше да изгледа среќно,
полетно, како некој кому само убави нешта му се случуваат. Кога вратата почна да
се отвора, го задржа здивот очекувајќи Матеј да се стрча кон него.

- Ах, ти си – промрмори Ева и ја отвори вратата само дополу. Долгата

коса ѝ беше разбушавена, лицето бледо, и иако беше попладне, сѐ уште
носеше ноќница. Застана на прагот, ја префрли едната нога врз другата
и почна да си ги трие едно со друго босите стапала.
- Да, јас сум – одговори Давид без да биде свесен што кажа. Чекаше бура,
чекаше таа да почне да вика, да му држи лекции за убаво однесување,
да го потсетува дека во животот мора да има ред, дека не може секој да
прави што ќе му текне, дека треба другите да се почитуваат. Но таа не
кажа ништо. Само молчеше и гледаше преку неговото рамо, божем
којзнае што има таму да се види.
- Матеј, тука ли е? – си го прочисти грлото Давид.
- Тука е, кај ќе биде! – одеднаш пламна Ева. – Ама ти претеруваш веќе!
Во вторник го виде, не ли ти е доста!?
 Сакаше да ѝ го каже она што којзнае колку пати ѝ го имаше кажано, а што
таа никако не го разбираше. Не му е доста. Сака да биде секој ден со Матеј. Сака
секој миг со него да го споделува. Сака да го гледа како заспива и како се буди,
како си ги мие малите бели запчиња, сака да му подготвува појадок, сака... Го сака
целото секојдневие со него, а не крадени, броени саати и денови. Ама како да ѝ
објасни нешто што таа не сакаше да го сфати!?

- Тато! – Матеј се стрча кон него и со лицето му се нурна во нозете. Давид

се наведна, го фати под мишките и го крена високо.
- Ајде, млад витезу, подготви се. Одиме во луна-парк – му рече со широка
насмевка.

Ева нишаше со главата и го гледаше намуртено, а тој не ѝ обрнуваше

внимание, зашто во овој миг му беше најважно што рачињата на Матеј го гушкаа
околу вратот.

- Дојди да те облечам – му рече Ева на детето и го зеде од неговата

прегратка. Тој остана да стои пред вратата гледајќи во ходникот, каде
што беа оставени велосипедот и патичињата што му ги купи за неговиот
шести роденден. Патичињата беа превртени наопаку и оддалечени едно
од друго. Направи мал наклон со телото помислувајќи да влезе и да ги
намести, ама се воздржа, зашто тоа можеше Ева дополнително да ја
разгневи. Се сврте нанадвор и почна да прави планови каде да го
одведе Матеј во ова неделно попладне. Пролетно ветре му ги исполни
градите додека мислеше на убавите часови дружба што го очекуваа со
него. Се почувствува жив, вистински жив.

Матеј излезе со мало ранче на грбот. Во едната рака ја држеше неговата

омилена играчка, жолтата метална количка на која ѝ фалеше едно тркалце. Беше
облечен во кратки сини панталончиња и бела маичка, имаше капче на главата.
Весело се вртеше де кон него де кон мајка му, со лице светнато како сончоглед.

- Да се вратите до седум – рече Ева со студен глас и го бакна Матеј.

 Тој го мушна своето мало раче во дланката на Давид и се стрча накај
портата. Давид потрча со него, без да каже ниту збор повеќе.

- Нејќам во луна-парк, сакам дома – молбено рече Матеј кога излегоа на

улицата.
- Дома!? – се стресе Давид, зашто за миг помисли дека сака да се врати
кај мајка му. – Зошто, малечко мое? Па колку чуда има во паркот! Ќе се
возиме на панорамско тркало и на колички, ќе скокаме на трамбулини, ќе
се лизгаме на тобогани, ќе... – му снема зборови. Го стегна за рачето
обидувајќи се да смисли нешто забавно за да го насмее, ама ништо не
му текнуваше.
- Сакам кај бродот со гусарите – рече Матеј, а на Давид му лекна кога
сфати дека сака да оди кај него дома.
- Добро, витезу, твојот збор е главен – се насмевна и со раката му мавна
на првото такси што го здогледа. Колку убав ден, си помисли додека
седеше со Матеј одзади во возилото, со очите залепени за неговото
лице.

И тогаш јас седнав до него на клупата. Замислете само! Седнав без да ме

покани, божем сме стари пријатели што случајно се сретнале. Ама така ми дојде,
се случи некако спонтано, во тој миг не размислував што правам. Мислам дека
неговата тага беше виновна за таа моја наметливост, ако веќе барам
оправдување за мојата постапка. Навистина! Сега се прашувам со кој ум седнав
до него!? Што очекував?

Само што седнав, тој се помести настрана оставајќи огромен празен

простор меѓу нас. Ми се чини дека малку се усрамив што му го загрозив его-
просторот. Го знаете тоа, нели? Сите ние имаме барем половина метар околу
нашето тело во кој не сакаме никој да влезе, а особено не непознати, ама немаше
враќање назад.

„Те видов пред некој ден во паркот“, му реков колку нешто да кажам.
 „Да?“ праша тој, очигледно обидувајќи се да си приспомни што му зборувам.

„Си играше со синчето и...“, замолчав. Сакав да му кажам за очите, за тоа

дека тоа е погледот што јас го барам, ама се сопрев зашто не сакав да ме разбере
погрешно. Којзнае што ќе си помислеше ако му кажев дека тоа се очите што сакам
мене да ме гледаат.

„Да, да“, промрмори тој, лутајќи со разлеаните зеници во далечината пред

себе.

„Каде е сега?“ прашав колку да го продолжам разговорот. Но понекогаш и

некое најобично прашање може да предизвика ураган во нечија душа. Тоа веднаш
го сфатив по изразот на неговото лице. Направи толку бопна гримаса што посакав
да скокнам и да избегам оттаму.

„Извини, не е моја работа“, реков и станав.

„Не, остани“, ме фати за раката, а јас се тргнав небаре струја ме удрила. Се

збунив, ми стана непријатно од неговиот допир. И дури се мислев дали да
останам или да си одам, тој почна да зборува.

„Матеј е со мајка му, а јас... јас...“, и бликна во солзи. Никогаш не сум

видела маж да плаче и никогаш не бев видела некој толку силно да плаче. Телото
му се тресеше, од очите му се слеваше порој од солзи.

Тој липа, а јас стојам простум и сакам да побегнам, сакам да ме снема од

оваа точка во која случајно се сретнав со овој чуден човек. Ама наместо тоа,
седнувам до него и го оставам да се изнаплаче. Ништо не му зборувам. Можеби
одново ќе ми кажете дека се занесувам, но чувствував дека треба да бидам покрај
него. Треба да им помогнеме на луѓето кога се во невоља, си велев додека тој
плачеше. Не треба да ги оставаме да потонат во својата болка, треба да им
подадеме рака, да ги извлечеме од бездната.

Тогаш така мислев, а сега... сега мислам дека секој сам тагува, секој сам
плаче. Никому не можеш да му одземеш од тагата за да му олесниш, а од
среќата... ех, од среќата можеш. Среќата блика од тебе, се умножува со
споделување. Простете, повторно ви кажувам нешто што вие сигурно подобро го
знаете од мене. Ама, секогаш е така. На човек му е тешко да почне да зборува, но
кога ќе почне, не можеш да го сопреш. Кажува и што треба и што не треба.
Заклучок
Користена литература