Να σκιαγραφήσετε την εικονογραφική και τεχνοτροπική εξέλιξη του αγαλματικού

τύπου της κόρης κατά τον 6ο αι. π.Χ. και να αναφερθείτε στην κοινωνική του
σημασία.
Ο αγαλματικός τύπος της κόρης εμφανίζεται για πρώτη φορά κατά τον 7 ο
αιώνα π.Χ. και, όπως είδαμε σε προηγούμενη ενότητα φέρει τα χαρακτηριστικά του
ονομαζόμενου «δαιδαλικού ρυθμού». Κατά την διάρκεια του 6 ου αιώνα, ωστόσο, ο
τύπος της κόρης εξελίσσεται με γοργούς ρυθμούς, αντανακλώντας τα ιδανικά της
εποχής.
Ο τύπος της κόρης απεικονίζει μία όρθια γυναικεία μορφή, κατά κανόνα
νεαρή, ενδεδυμένη με χιτώνα και ιμάτιο, με περιποιημένη κόμμωση και πλούσια
κοσμημένη με διαδήματα, ψέλια, ενώτια, περιδέραια και περίτεχνα σανδάλια.
Επιπλέον, συνήθως κρατά κάποια προσφορά, όπως για παράδειγμα, ρόδι, πτηνό ή
άνθος. Ιδιαίτεροι είναι και οι χρωματισμοί που σώζονται μερικώς στα ενδύματα, τα
κοσμήματα και τα μαλλιά τους, και μας δίνουν την εικόνα για το πως έμοιαζαν
πράγματι οι γυναίκες του 6ου αιώνα.
Παρατηρώντας την ενδυμασία των κορών μπορούμε να παρακολουθήσουμε
την εξέλιξη του τύπου. Οι κόρες απεικονίζονται ενδεδυμένες σύμφωνα με την
«τάση», την «μόδα» της κάθε εποχής. Έτσι, από τις αρχές του 6 ου αιώνα οι κόρες
φορούν λεπτό χιτώνα που αποτυπώνεται με τις πολύ λεπτές πτυχώσεις αντί για τον
απλό ποδήρη χιτώνα με το επίβλημα της προηγούμενης περιόδου, ενώ στα 570 π.Χ.
περίπου εμφανίζεται και το λοξό ιωνικό ιμάτιο. Τα υφάσματα προσαρμόζονται στο
σώμα με λεπτές ζώνες, περόνες και πόρπες. Το επίβλημα πλέον φέρει και αυτό στενές
πτυχώσεις. Οι κόρες του 6ου αιώνα σπάνια φορούν τον βαρύ, αρχαϊκό πέπλο. Στα
μέσα περίπου του αιώνα, οι κόρες απεικονίζονται να σηκώνουν ελαφρώς τον χιτώνα
τους προβάλλοντας και το ένα πόδι.
Αντίστοιχες παρατηρήσεις μπορούν να γίνουν και για την κόμμωση των
κορών. Στα πρωιμότερα παραδείγματα, οι πλόκαμοι πέφτουν στους ώμους ως μία
ενιαία μάζα, ενώ σταδιακά οι κομμώσεις γίνονται όλο και πιο περίτεχνες, δίνοντας
πληροφορίες για τα «μοντέρνα» χτενίσματα της περιόδου. Οι πλόκαμοι ποικίλλουν
από αστραγαλόσχημοι, στρεπτοί, κυματιστοί, με ίσια ή σπειροειδή απόληξη και
στολίζονται πολλές φορές με σφηκωτήρες.
Τέλος, ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί και στις αναλογίες των κορών. Οι
πρωιμότερες, ως προς την σωματική τους διάπλαση ομοιάζουν με τον αντίστοιχο
ανδρικό τύπο του κούρου. Είναι μυώδεις με βαριές αναλογίες, ενώ όσο προχωρούν οι
δεκαετίες, η μορφή τους γίνεται πιο ανάλαφρη και ντελικάτη.
Παρακάτω θα γίνει μία προσπάθεια σκιαγράφησης του τύπου της κόρης με στόχο την
παρουσίαση της εξέλιξής του ανά δεκαετία.

Το πρώτο παράδειγμα από την δεκαετία 570-560 π.Χ. είναι η Κόρη του
Χηραμύη, ανάθημα στο ιερό της Ήρας. Η κόρη έχει το αριστερό χέρι λυγισμένο στο
στήθος και το δεξί κατά μήκος του κορμού. Ο ποδήρης χιτώνας είναι ζωσμένος στη
μέση, ενώ φορά και λοξό ιωνικό ιμάτιο με λοξές παχιές πτυχές, και βαρύ απτύχωτο
επίβλημα. Την ίδια περίοδο χρονολογείται και η «Θεά» του Βερολίνου, η οποία
φοράει επίβλημα με στενές πτυχώσεις. Στην κεφαλή φορά στεφάνη που φέρει
διάκοσμο με μαίανδρο και άνθη λωτού. Στο χέρι κρατά ρόδι ως σύμβολο γονιμότητας
και ευτυχίας. Η κόμμωση είναι συντηρητική, πιασμένη στην πλάτη με ταινία. Φορά
επίσης ενώτια στα αυτιά της, τα οποία αποδίδονται ακόμα σχηματικά, σαν ιωνικά
κιονόκρανα. Στα πόδια φορά ψηλά και διακοσμημένα σανδάλια. Το κορμί είναι
μυώδες και θυμίζει κούρο.
 Από το σύνταγμα του Γενέλεω (560-550 π.Χ.) σώζονται τα σώματα δύο
Κορών, της Φιλίππης και της Ορνίθης, οι οποίες φορούν το τυπικό ιωνικό χιτώνα με
τις πολύ λεπτές πτυχώσεις και ιμάτιο με απόπτυγμα. Οι δύο κόρες ανασηκώνουν τον
χιτώνα τους με το δεξί χέρι. Η κόμμωση της Ορνίθης είναι σαν μία ενιαία μάζα με
τους πλοκάμους να πέφτουν δεξιά και αριστερά αλλά ενωμένοι, ενώ τα μαλλιά της
Φιλίππης πέφτουν ενιαία στην πλάτη.
Η λεγόμενη Κόρη της Lyon από το 540 π.Χ., είναι εξαιρετικά μυώδης, με
σωματική διάπλαση ανδρικού σώματος, με φαρδείς ώμους και μεγάλους βραχίονες.
Πρόκειται για την αρχαιότερη σωζόμενη κόρη της Αττικής που φορά ιωνική
ενδυμασία της ύστερης αρχαϊκής εποχής, που αποτελείται από έναν ποδήρη χειριδωτό
χιτώνα από λεπτό λινό ύφασμα και ένα μάλλινο ιμάτιο φορεμένο λοξά. Η απόληξη
του ιματίου της έχει πολύ ιδιαίτερες πτυχώσεις. Τα ασυνήθιστα μακριά μαλλιά της
αποδίδονται ως επίπεδη κυματιστή μάζα και στην πλάτη κατεβαίνουν χαμηλά
διαρθρωμένα σε πλοκάμους, ενώ μπροστά σχηματίζουν τρεις λεπτούς πλοκάμους
δεξιά και αριστερά από το στήθος. Οι πλόκαμοι των μαλλιών πλέον ξεχωρίζουν.
Φέρει στεφάνη διακοσμημένη με λωτούς και ανθέμια και φορά ενώτια ανατολικού
τύπου.
Από το ~540 π.Χ. επίσης σώζεται σε εξαιρετική κατάσταση η Κόρη
Φρασίκλεια, που φοράει χειριδωτό ποδήρη χιτώνα, με ζώνη στην μέση. Ο χιτώνας
διακοσμείται με πλούσια εγχάρακτα και γραπτά κοσμήματα (μαίανδρο, ρόδακα,
σταυρούς, κλπ.). Η Κόρη ανασηκώνει τον χιτώνα με το δεξί της χέρι, ενώ με το
αριστερό κρατά στο στήθος άνθος λωτού. Τα μαλλιά αποδίδονται με
αστραγαλόσχημους πλοκάμους και σφηκωτήρες και στο μέτωπο είναι κυματιστά, ενώ
πίσω φέρει ταινία. Φορά διάδημα με άνθη και πλούσια κοσμήματα, ενώτια, ψέλια,
περιδέραιο και περίτεχνα σανδάλια. Πρόκειται για ένα πολύ ραδινό εφηβικό σώμα με
λεπτά χαρακτηριστικά. Γνωρίζουμε πως είναι έργο του Αριστίωνος από την Πάρο.
Ωστόσο, επειδή φέρει κοινά χαρακτηριστικά με άλλα αττικά αγάλματα, υποθέτουμε
πως ο Αριστίων είχε τον χρόνο να αφομοιώσει τα καλλιτεχνικά στοιχεία των τοπικών
εργαστηρίων.
Ένα ξεχωριστό άγαλμα είναι αυτό της ονομαζόμενης Πεπλοφόρου (530 π.Χ.),
η οποία φορά τον αυστηρό αρχαϊκό πέπλο. Λόγω του πέπλου, εικάζεται ότι
απεικονίζει θεά, πιθανότατα την Άρτεμη (αποκατάσταση με τόξο και βέλος). Οι
κυματοειδείς πλόκαμοι πέφτουν συμμετρικά στους ώμους. Ο σχηματισμός του
προσώπου είναι πια πιο απαλός, με όμορφες παρειές και μεγάλα, δυναμικά μάτια. Οι
λοβοί φέρουν οπές για προσθήκη ένθετων μεταλλικών ενωτίων και το ίδιο ισχύει και
για την κεφαλή, όπου πιθανόν θα στερέωναν διάδημα ή στεφάνη. Σε αυτή την Κόρη
διακρίνουμε ξεκάθαρα πως οι αναλογίες αλλάζουν, τα σώματα γίνονται πιο θηλυκά.
Ένα μνημειακό άγαλμα είναι η Κόρη του Αντήνορα από το ~520 π.Χ. Η Κόρη
προβάλλει ελαφρά το αριστερό πόδι. Φορά κοντό ιωνικό ιμάτιο πάνω από τον αττικό
χιτώνα. Φέρει στεφάνη με οπές, πιθανόν για κάποιο ένθετο κόσμημα. Τα μαλλιά
σχηματίζουν 8 πλοκάμους, οι οποίοι πέφτουν συμμετρικά στους 2 ώμους, ενώ στην
πλάτη σχηματίζουν μία ενιαία μάζα. Το μέτωπο πλαισιώνεται από στεφάνη 3
πλοχμών, ενώ φέρει και οπές για ενώτια στους λοβούς.
Η κόρη για την οποία ο Boardman είπε πως «οι υπόλοιπες ήταν απλώς γένους
θηλυκού, αυτή είναι πραγματική γυναίκα», είναι η Κόρη αρ. 682 (515 π.Χ.) από την
Ακρόπολη. Διακρίνονται όλα τα χαρακτηριστικά της ώριμης φάσης του αρχαϊκού
αγαλματικού τύπου. Φορά λεπτό χιτώνα με πολλαπλές πτυχώσεις κατάσαρκα και
διαγράφεται όλο το κάλλος του νεανικού κορμιού. Φέρει λοξό ιμάτιο και έχει
διαφορετικές πτυχώσεις σε κάθε μεριά. Η κόμμωση είναι πολύ εντυπωσιακή, με
κυματιστούς και στρεπτούς πλοκάμους που πέφτουν στο στήθος και στο μέτωπο έχει
σπειροειδείς βοστρύχους. Φέρει πλούσια, βαρύτιμα κοσμήματα, όπως συνηθιζόταν
εκείνη την περίοδο: διάδημα στην κεφαλή με μεταλλικά στοιχεία, δισκοειδή ενώτια
(σώζεται πράσινο χρώμα) και ένα μεγάλο ψέλιον στο χέρι. Ακόμα και τα σανδάλια
της φέρουν χάλκινο κόσμημα.
Τέλος, η Κόρη αρ. 674 από την Ακρόπολη είναι η απόδειξη του πώς
εξελίχθηκε η υστεροαρχαϊκή γλυπτική στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. Η Κόρη αυτή
ξεχωρίζει για το όμορφο νεανικό της πρόσωπο με τα γοητευτικά αμυγδαλωτά μάτια
και τα δεξιοτεχνικά δουλεμένα ρούχα της. Οι αναλογίες του σώματος είναι εκείνες
ενός λεπτοκαμωμένου νεαρού κοριτσιού. Η σχετικά καλή διατήρηση του έργου μάς
επιτρέπει να εκτιμήσουμε την ποιότητα της εργασίας. Στο έργο αυτό μπορούμε να
δούμε την αποχώρηση του αρχαϊκού μειδιάματος, που δίνει και την έναρξη του
αυστηρού ρυθμού που θα ακολουθήσει τις επόμενες δεκαετίες.
Συνοψίζοντας τα χαρακτηριστικά, τα μαλλιά της αρχαϊκής κόρης είναι πάντα
φροντισμένα με κάποια κόμμωση. Πολλές φορές κρατάει κάποιου είδος προσφορά.
Το ένα πόδι είναι σε προβολή για την ψευδαίσθηση της κίνησης και το αντίστοιχο
χέρι σηκώνει το φόρεμα, ώστε να μπορεί να περπατήσει με άνεση. Το αρχαϊκό
μειδίαμα σταματά να εμφανίζεται στα τέλη του 6 ου αιώνα. Η αυστηρή τυπολογία, η
μετωπικότητα και η σχηματοποίηση σταδιακά «σπάνε» με την ανατομία να γίνεται
ολοένα και πιο θηλυκή, όσο οδεύουμε προς τον 5 ο αιώνα. Ιδιαίτερα φαίνεται η
εξέλιξη στον τρόπο απόδοσης των πτυχών του ιματίου. Το χρώμα, τέλος,
ολοκλήρωνε την εικόνα και τον αφηγηματικό χαρακτήρα των γλυπτών.

Τα αγάλματα των κορών είχαν άμεσες κοινωνικές αναφορές. Σε συνδυασμό

με την τεχνική δεινότητα του γλύπτη, η μνημειακότητα του έργου καθηλώνει τον
θεατή με την παρουσία του και προβάλλει με εμφατικό τρόπο τις αξίες που εκφράζει
το γλυπτό. Τα έργα μνημειακής τέχνης είναι σύνθετα προϊόντα πολυεπίπεδης
κοινωνικής διάδρασης. Η σειρά αναθημάτων από το δεύτερο μισό του 6ου αι. π.Χ.
λειτουργεί ως μέσο έκφρασης της λατρευτικής διάθεσης του αναθέτη, και της
κοινωνικής του διάκρισης. Τα αναθήματα χρησιμοποιούνται ως μέσα κοινωνικής
προβολής μίας εξέχουσας αριστοκρατίας. Όσο πιο πλούσια κοσμημένη ήταν η κόρη,
τόσο μεγαλύτερης προσοχής και θαυμασμού τύγχανε ο αναθέτης. Έτσι, οι κόρες
αναδεικνύουν την αξία, την οικονομική θέση, την οικονομική ευρωστία και την
καταγωγή των αναθετών τους. Οι κόρες, με αριστοκρατική καταγωγή, εκφράζουν τις
γυναικείες αρετές της εποχής, το ωραίο, νεανικό σώμα, το εντυπωσιακό παράστημα
με τις ραδινές αναλογίες. Οι κόρες απεικονίζονται πάντα στο άνθος της νιότης τους,
εξιδανικευμένες, σύμφωνα με το πρότυπο της γυναίκας «όπως θα έπρεπε να είναι».
Πάντα επιμελημένη, με περιποιημένη κόμμωση, με βαρύτιμα στολίδια, έτοιμη για να
παραβρεθεί σε μία κοινωνική εκδήλωση συνοδεύοντας τον άνδρα της. Το ένδυμα -με
πλούσιες πτυχώσεις και κοσμημένο με γραπτά και εγχάρακτα στολίδια-
ανασηκώνεται για να προβληθεί το ένα πόδι και δίνει ταυτόχρονα χάρη αλλά και
υποδεικνύει την σεμνότητα του νεαρού, έφηβου κοριτσιού. Οι νεαρές κόρες
ομορφαίνουν με την παρουσία τους το ιερό στο οποίο ανατίθενται ή ακόμα εξυμνούν
το κάλλος, τις αρετές και την αιώνια νιότη που θα συντροφεύουν την θανούσα, στην
περίπτωση των επιτύμβιων γλυπτών. Στην διάρκεια του 6ου αιώνα οι γλύπτες
εξελίσσουν τον αγαλματικό τύπο της κόρης και σταδιακά εμφανίζεται μία νέα
αντίληψη για την απεικόνιση της ανθρώπινης μορφής, ξεφεύγουν από την
στατικότητα και όλες αυτές οι διεργασίες ανοίγουν τον δρόμο για την νέα εποχή
στην αρχαία ελληνική τέχνη, την επονομαζόμενη κλασική.