Professional Documents
Culture Documents
3, Matemati̇k Ve Meslek Matemati̇ği̇
3, Matemati̇k Ve Meslek Matemati̇ği̇
DERS NOTU
MATEMATİK VE
MESLEK MATEMATİĞİ
NİK AÇIK ÖĞ
EK
RET
İ VE T
İM OKULU
K
3.Sınıf
MESLE
YAZAR
Mustafa ÜSTÜNEL
ANKARA 2012
MEB HAYAT BOYU ÖĞRENME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YAYINLARI
MESLEKİ VE TEKNİK AÇIK ÖĞRETİM OKULU DERS KİTAPLARI DİZİSİ
Copyright © MEB
Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Tümü ya da bölümleri izin
alınmadan hiçbir şekilde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz.
2. ÜNİTE
ORAN KAVRAMI ve MESLEKİ UYGULAMALARI
2.1 ORAN _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 72
2.2 ORANTI KAVRAMI ÖZELİKLERİ VE TÜRLERİ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 73
2.2.1 Orantının Özelikleri_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 73
2.2.1.1 Doğru Orantı _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 74
2.2.1.2 Ters Orantı_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 75
2.2.1.3 Bileşik Orantı _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 76
ÖZET_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 79
DEĞERLENDİRME SORULARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 80
3. ÜNİTE
YÜZDELER VE MESLEKİ UYGULAMALARI
3.1 YÜZDE HESAPLARI VE MESLEKİ UYGULAMALARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 86
3.1.1 Yüzdenin Bulunması_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 86
3.1.2 Faiz Hesapları Ve Mesleki Uygulamaları _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 88
3.1.2.1 Faiz_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 88
3.1.2.2 Yıllık Faiz_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 88
3.1.2.3 Aylık Faiz_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 88
3.1.2.4 Günlük Faiz _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 89
3.2 İNDİRİM, KOMİSYON, KÂR, ZARAR HESAPLARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 89
3.3 YÜZDE VE FAİZ HESAPLARI İLE ÇÖZÜLEBİLECEK PROBLEMLER _ _ _ _ _ _ _ _ _ 90
ÖZET_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 92
DEĞERLENDİRME SORULARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 93
4. ÜNİTE
GRAFİKLER VE MESLEKÎ UYGULAMALARI
4.1 ŞEKİL GRAFİKLERİ VE MESLEKÎ UYGULAMALARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 99
4.2 SÜTUN GRAFİKLERİ VE MESLEKİ UYGULAMALARı _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 100
4.3 ÇİZGİ GRAFİKLERİ VE MESLEKİ UYGULAMALARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 101
4.4 DAİRE GRAFİKLERİ VE MESLEKİ UYGULAMALARI_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 101
4.5 ÖRNEKLEME _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 101
ÖZET_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 102
DEĞERLENDİRME SORULARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 103
KARMA TEST SORULARI-I _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 105
5. ÜNİTE
AÇILAR, ÜÇGENLER VE MESLEKİ UYGULAMALARI
5.1 AÇILAR _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 114
5.1.1 Açı, Açı Türleri Ve Meslekî Uygulamaları _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 114
5.1.1.1 Dar Açı _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 114
5.1.1.2 Dik Açı _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 114
5.1.1.3 Geniş Açı_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 115
5.1.1.4 Doğru Açı _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 115
5.1.1.5 Tam Açı_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 115
5.1.2 Tümler ve Bütünler Açılar _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 115
5.1.2.1 Tümler Açılar _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 116
5.1.2.2 Bütünler Açılar _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 116
5.2 ÜÇGENLER _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 117
5.2.1 Üçgen Türleri _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 117
5.2.1.1 Kenarlarına Göre Üçgenler _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 117
5.2.1.2 Açılarına Göre Üçgenler _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 118
5.2.2 Üçgenin Yardımcı Elemanları _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 119
5.2.3 Üçgende Açı - Kenar Bağıntıları ve Mesleki Uygulamaları _ _ _ _ _ _ _ _ 120
ÖZET_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 123
DEĞERLENDİRME SORULARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 124
6. ÜNİTE
UZUNLUK ÖLÇÜLERİ VE MESLEKİ UYGULAMALARI
6.1 UZUNLUK ÖLÇÜ BİRİMLERİ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 129
6.1.1 Uzunluk Ölçü Birimlerinin Birbirine Çevrilmesi _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 129
6.1.2 Uzunluk Ölçüleriyle İlgili Problemler ve Mesleki Uygulamaları _ _ _ _ _ 130
ÖZET_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 130
DEĞERLENDİRME SORULARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 131
7. ÜNİTE
ALAN ÖLÇÜLERİ VE MESLEKİ UYGULAMALARI
7.1 ALAN VE ALAN ÖLÇÜLERİ KAVRAMLARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 136
7.2 ALAN ÖLÇÜ BİRİMLERİNİN BİRBİRİNE ÇEVRİLMESİ VE MESLEKİ
UYGULAMALARI_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 136
ÖZET_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 138
DEĞERLENDİRME SORULARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 139
8. ÜNİTE
KÜTLE ÖLÇÜLERİ VE MESLEKİ UYGULAMALARI
8.1 KÜTLE ÖLÇÜSÜ BİRİMLERİ VE BİRİMLERİN BİRBİRİNE ÇEVİRİLMESİ_ _ _ _ _ _ _ _ 144
8.2 KÜTLE ÖLÇÜSÜ BİRİMLERİ VE MESLEKİ UYGULAMALARI_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 145
ÖZET_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 146
DEĞERLENDİRME SORULARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 147
9. ÜNİTE
ÜÇGENLER, ÇOKGENLER VE MESLEKÎ UYGULAMALARI
9.1 DİK ÜÇGENLERDE GEOMETRİK BAĞINTILAR_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 152
9.1.1 Pythagoras (Pisagor) Bağıntısı _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 152
9.1.2 Euclides (Öklit) Bağıntısı_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 153
9.1.3 Dik Üçgenlerde Trigonometrik Oranlar _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 154
9.2 ÇOKGENLER VE TÜRLERİ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 158
9.2.1 Çokgenler ve Dörtgenlerin Elemanları Arasındaki İlişkiler _ _ _ _ _ _ _ _ 158
9.2.1.1 Üçgen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 159
9.2.1.2 Paralel Kenar _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 160
9.2.1.3 Eşkenar Dörtgen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 161
9.2.1.4 Dikdörtgen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 161
9.2.1.5 Kare _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 162
9.2.1.6 Yamuk _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 163
9.2.1.7 Deltoid _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 163
9.2.1.8 Düzgün Beşgen_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 163
9.2.1.9 Düzgün Altıgen_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 164
9.3 ÇEMBER VE DAİRE_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 165
9.3.1 ÇEMBER _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 165
9.3.2 DAİRE _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 165
9.4 PARALEL KENARIN, EŞKENAR DÖRTGENİN, DİKDÖRTGENİN, KARENİN, YAMUĞUN
DAİRENİN VE DELTOİDİN ÇEVRE, ALAN HESAPLARI VE MESLEKİ UYGULAMALARI_ _ _ _ 166
ÖZET_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 168
DEĞERLENDİRME SORULARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 169
10. ÜNİTE
HACİM VE SIVI ÖLÇÜLERİ, KATI CİSİMLERİN ALAN VE HACİMLERİ MESLEKİ
UYGULAMALARI
10. 1 HACİM VE HACİM ÖLÇÜLERİ KAVRAMI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 175
10.1.1 Hacim Ölçüleri Birimleri _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 175
10.1.2 Birimlerin Birbirine Çevrilmesi Ve Meslekî Uygulamaları _ _ _ _ _ _ _ _ _ 176
10.2 SIVI ÖLÇÜSÜ BİRİMLERİ_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 176
10.2.1 Birimlerin Birbirine Çevrilmesi ve Mesleki Uygulamaları _ _ _ _ _ _ _ _ _ 176
10.3 PRİZMALAR_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 177
10.3.1 Prizmaların Özelikleri Ve Türleri _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 177
10.3.1.1 Dikdörtgenler Prizmasının Alanı ve Hacmi_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 177
10.3.1.2 Kare Prizmanın Alanı ve Hacmi _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 178
10.3.1.3 Küpün Alan ve Hacmi_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 179
10.4 PİRAMİTLER_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 180
10.4.1 Piramitlerin Alan, Hacimleri ve Mesleki Uygulamaları_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 180
10.5 SİLİNDİR _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 181
10.5.1 Dairesel Silindirin Alan, Hacmi ve Mesleki Uygulamaları _ _ _ _ _ _ _ _ _ 181
10.6 KONİLER _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 181
10.6.1 Dairesel Koninin Alan, Hacim ve Mesleki Uygulamaları_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 181
10.7 KÜRE_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 182
10.7.1 Küre Alanı, Hacmi ve Mesleki Uygulamaları _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 182
ÖZET_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 184
DEĞERLENDİRME SORULARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 186
KARMA TEST SORULARI-II_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 188
CEVAP ANAHTARI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 194
KAYNAKÇA _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 197
kısaltma ve semboller _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 198
1. ÜNİTE
SAYILAR VE MESLEKİ UYGULAMALAR
KONULAR
1. Doğal Sayılar
2. Tam Sayılar
3. Rasyonel Sayılar
4. Reel Sayılar
5. Denklemler
6. Hesap Makinesi
7. Özet
8. Değerlendirme Soruları
BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ?
Bu bölümü çalıştığınızda;
Doğal Sayıların tanımı, yazılması ve okunmasını kavrayacak,
Doğal Sayılarda dört işlem ile ilgili uygulamaların
Nasıl yapıldığını kavrayacaksınız.
Tam Sayıların tanımı, yazılması ve okunmasını kavrayacak,
Tam Sayılarda dört işlem ile ilgili uygulamaların
Nasıl yapıldığını kavrayacaksınız.
Rasyonel Sayıların tanımı, yazılması ve okunmasını kavrayacak,
Rasyonel Sayılarda dört işlem ile ilgili uygulamaların
Nasıl yapıldığını kavrayacaksınız.
Reel Sayıların tanımı, yazılması ve okunmasını kavrayacak,
Reel Sayılarda dört işlem ile ilgili uygulamaların
Nasıl yapıldığını kavrayacaksınız.
Birinci Dereceden Denklemleri ve bu denklemler sayesinde
Problemlerin çözümünü,
ikinci Dereceden Denklemleri ve bu denklemler sayesinde
Problemlerin çözümünü hesap makinesi kullanmayı öğreneceksiniz.
BU ÜNİTEYE NASIL ÇALIŞMALIYIZ?
GİRİŞ
İnsanlar ilk çağlarda sahip oldukları hayvanların eksik olup olmadığını anla-
mak için çeşitli yollar izlemişlerdir. Örneğin; hayvanları ağıldan çıkartırken her hay-
vana karşılık gelmek üzere bir taşı bir çukura koymuş, akşam içeriye giren hayvanlar
için çukurdan bir taş almış böylece bire-bir eşleme yapmışlardır. Bu örnekte de gö-
rüldüğü gibi aynı cinsten varlıkları saymak için kullanılan sayılara SAYMA SAYILARI
denilmiştir. Bu sayıları gösterebilmek içinde RAKAM dediğimiz işaretleri kullanmış-
lardır. Buradan şu tanımlara ulaşabiliriz.
RAKAM: Sayıları ifade etmeye yarayan sembollere rakam denir.
{0,1,2,3,4,5,6,7,8,9} kümesinin elemanları onluk sayma sisteminin birer rakamlarıdır.
SAYI: Rakamları kullanarak tek başına veya çokluk belirtecek şekilde bir araya
getirilmesiyle oluşan ifadeye sayı denir. Örneğin 5 hem rakam hem de sayı iken, 43
bir sayıdır ve 4 ile 3 rakamlarıyla yazılır.
1.1 SAYILAR
İki ile bölünebilen doğal sayılara çift doğal sayılar, iki ile bölünemeyen
doğal sayılara da tek doğal sayılar denir.
1. Ç + Ç = Ç 5. Ç . T = Ç
2. T + T = Ç 6. T . T = T
3. T + Ç = T 7. Çn = Ç (n ∈ N+)
4. Ç . Ç = Ç 8. Tn = T (n ∈ N)
16
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
0 1 2 3 4 5
Sayı doğrusunda her bir sayının sağdaki sayılar solundaki sayılardan büyüktür.
Sıralama < (küçük) veya > (büyük) işaretleri ile gösterilir.
0<I<2<3<4<5<6.....
17
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
18
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:Beşbinonyedi
1.1.3.1 Toplama
Aynı cinsten çoklukları bir araya getirmeye toplama dendiğini biliyoruz. Yan
yana veya alt alta sayılar yazılır ve (+) işareti ile işlem yapılır.
ÖRNEK: Bir evdeki odalarda toplam 4, salonda 3 lamba vardır. Bu evde kaç
lamba vardır?
Çözüm:
4 + 3 = 7 lamba vardır.
Toplanacak sayılar alt alta gelecek şekilde yazılır. Toplamaya önce birler ba-
samağından başlanır, birler basamağının altına yazılır. Sonra onlar, yüzler , binler
basamakları toplanır. Toplama sırasında tek haneli sayılar geçilirse onluklar elde tu-
tulur. Örneğin birler basamağındaki sayı 14 ise 4 yazılır, bir onluk kaldığı için onlar
basamağına bir eklenerek toplamaya devam edilir, onlar basamağındaki sayı 23 ise
3 yazılır, ikiyüzlük kaldığı için yüzler basamağına iki eklenerek toplamaya devam
edilir.
19
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
ÖRNEK:
SORU:
483+589+1784 işlemini yapınız.
1.1.3.2 Çıkarma
Çıkarma, temel aritmetik işlemlerden biridir. İki sayının farkının alınması işle-
midir. Azalma anlamı vardır. (-) işaretiyle gösterilir. Toplamada olduğu gibi basamak-
lar alt alta getirilerek işlem yapılır.
20
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
ÖRNEK:
Bir alçaltıcı transformatör 6600 voltluk yüksek gerilimi 220 volta düşürmüştür.
Gerilim farkı nedir?
SORU:
2350 metre uzunluğundaki bir iletkenin 1697 metresi kullanılıyor. Geriye ka-
lan iletkeni bulunuz.
21
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
1.1.3.3 Çarpma
Temel aritmetik işlemlerden biridir. Çarpılan sayının çarpan sayı kadar adedi-
nin toplamının alınması işlemidir.(x) veya (.) işaretleriyle gösterilir.
ÖRNEK:
20 = 5 + 5 + 5 + 5 yerine 20= 5 × 4
60 = 10 + 10 + 10 + 10 + 10 + 10 yerine 60=10 × 6
ÖRNEK:
22
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Çarpım Tablosu:
Çarpım tablosu aşağıda verilmiştir. Sol başta yukarıdan aşağıya doğru yazılı
l’den 10’a kadar olan sayılan çarpılan, en üst sırada soldan sağa doğru l’den 10’a
kadar olan sayıları çarpan olarak alırız. Her iki sayının çarpımı(sonucu) bu sayıların
yatay(satır) ve düşey(sütun) doğrultusunda kesişme noktasındaki sayıdır.
ÖRNEKLER:
1)3 x 5 in kaç olduğunu bulalım. 3. satır ile 5. sütunun kesiştiği yerdeki rakam
15 dir.
2)8 x 7 nin kaç olduğunu bulalım 8.satır ile 7.satırın kesiştiği yerdeki rakam 56
dır.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
4 8 12 16 20 24 28 32 36 40
5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
6 12 18 24 30 36 42 48 54 60
7 14 21 28 35 42 49 56 63 70
8 16 24 32 40 48 56 64 72 80
9 18 27 36 45 54 63 72 81 90
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
SORULAR:
1) Çarpım tablosunda;
a) 4 x 7 yi bulunuz
b) 7 x 4 ü bulunuz
c) a ve b şıklarında bulduğunuzu karşılaştırınız
2 ) 9 x 9 u çarpım tablosunda bulunuz
23
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
İki veya Daha Fazla Basamaklı Çarpan İle Çarpma İşlemi Yapma:
Çarpanın en sağındaki rakamdan çarpma işlemine başlanır. Sağdan ikinci ra-
kama geçildiğinde bir basamak sola kayılır ve çarpandaki basamak bitinceye kadar
bu işleme devam edilir. Bu çarpımlar alt alta toplanır.
ÖRNEKLER:
8 7 5 1 2 9
x 1 4 2 x 2 3 2
1 7 5 0 2 5 8
3 5 0 0 3 8 7
8 7 5 2 5 8
+ +
1 7 5 0 5 0 2 9 9 2 8
Çarpmada Kolaylıklar:
a) Bir Doğal Sayıyı 10 ile, 100 ile, 1000 ile çarpmak:
Çarpılacak doğal sayı yazılır, 10 ile çarpılacaksa sağına bir sıfır, 100 ile çarpıla-
caksa sağına iki sıfır, 1000 ile çarpılacaksa sayının sağına üç sıfır yazılır...
ÖRNEKLER:
23 x 10 = 230
478 x 100 = 47800
247x10000 = 2470000
b) Bir sayıyı 11 ile çarpma:
1.yol: Çarpılan sayının sonuna bir sıfır konur. Bulunan sayıya çarpılan sayı ek-
lenir.
ÖRNEK:
45 x 11 = 450 + 45 = 495
24
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
34 x 11 = 3 (3+4) 4 = 374
76x 11 =7 (7+6) 6 = 836
ÖRNEK:
62x5 = 620:2 = 310
1.1.3.4 Bölme
Bölünen adı verilen bir sayıyı, bölen denilen öteki sayıda bulunan birimler ka-
dar eşit parçalara ayırmaya bölme denir. Bölme işlemi sırasında bölünenin solunda-
ki ilk basamaktan başlanır, bölen sayı içinde yoksa ikinci basamakla birlikte yapılır,
bölümde birinci basamak bulunduktan sonra bölen sayı içinde yoksa ikinci basa-
makla birlikte bölüme bir sıfır koyulur.
Bölünen Bölen
Bölmenin Sağlaması:
Bölüm Bölünen = (Bölen x Bölüm) + Kalan
–
Kalan
25
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
137 3
12 45
–
SAĞLAMA: (45x3)+ 2=135 + 2= 137
017
15
–
02
Bir bölme işleminde bölünenden aşağıya indirilen sayı ile yanındaki sayı ile
birlikte bölen sayı yoksa, bölümün önüne bir sıfır konur ve bölünenden bir basamak
daha indirilerek işlem yürütülür.
ÖRNEK:
527 930 2 6
52 20305
–
0079 SAĞLAMA: 26 x20305= 527930
78
–
130
130
–
000
26
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEKLER:
Bir sayının üssü eğer 1 ise sonuç kendisidir. Eğer bir sayının üssü
belirtilmemişse üst değeri 1’dir.
ÖRNEKLER:
ÖRNEKLER:
27
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
6 2
3 3 6= 2.3.1
1 1
ÖRNEKLER:
12 2 18 2
6 2 12= 2.2.3= 22.3 9 3 18= 2.3.3= 2.32
3 3 3 3
1 1
60 2 420 2
30 2 60= 2.2.3.5= 22.3.5 210 2 420= 2.2.3.5.7= 22.3.5.7
15 3 105 3
5 5 35 5
1 7 7
1
28
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEKLER:
120:10=12
650000:1000=650
36900000:100000=369
4 8 2 2 1 2
4 8 2 4 2 0 1 0
– –
0 1
29
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
17760 sayısı 3 ile tam bölünür. Çünkü,1+7 + 7 + 6 + 0 = 21 ve 21 de 3 ün katıdır.
ÖRNEK:
43210 sayısının 3 ile bölümünden kalanı bulalım.
Çözüm:
43210 =4 + 3 + 2 + 1+ 0 = 10 = 3.3 + 1 43210 sayısının rakamlarının sayı de-
ğerlerinin toplamının 3’ e bölümünden kalan 1 olduğu için 43210 sayısının 3’ e bö-
lümünden kalan 1 dir.
ÖRNEK:
120 sayısı 5 ile tam bölünür. Çünkü, 120 sayısının son basamağı 0 dır.
ÖRNEK:
137, 2580, 587963, 4789631 sayılarının 5 ile bölümünden kalanı bulalım.
Çözüm:
137 sayısının son basamağı 7 olduğu için kalanı bulmak için 7 ile işlem yapa-
cağız.
7:5 den kalan 2’ dir.
2580 sayısının son basamağı 0 olduğu için kalanı bulmak için 0 ile işlem ya-
pacağız.
0:5 den kalan 0’ dır.
587963 sayısının son basamağı 3 olduğu için kalanı bulmak için 3 ile işlem
yapacağız.
30
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
58416732 sayısı 9 ile tam bölünür. Çünkü,5+8+4+1+6+7+3+2 = 36 ve 36’ da
9’un katıdır.
ÖRNEK:
785214637 sayısının 9 ile bölümünden kalanı bulalım.
Çözüm:
31
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
24 ve 36 sayılarının (EKOK) bulalım
ÖRNEK:
90 ,120 ve 270 sayılarının (EKOK) bulalım
90 120 270 2
45 60 135 2
45 30 135 2
45 15 135 3 EKOK(90,120,270): 2.2.2.3.3.3.5= 23.33.5= 72
15 5 45 3
5 5 15 3
5 5 5 5
1 1 1
SORU:
Ankara’dan İstanbul’a her 2 saatte bir, İzmir’e 4 saatte bir, Adana’ya 6 saatte bir
otobüs kalkıyor. Ankara’dan aynı anda bu 3 şehre 3 otobüs hareket ettikten kaç saat
sonra, 3 şehre otobüs aynı anda hareket eder?
32
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
24 ve 36 sayılarının EBOB’unu bulalım.
24 36 2 *
İki sayıyı da aynı anda bölen
12 18 2 * sayıların yanına yıldız işareti koyulur.
3 9 3 *
1 3 3 EBOB(24,36): 2.2.3.= 22.3= 12
1 1
ÖRNEK:
90,120 ve 270 sayılarının EBOB’unu bulalım.
90 120 270 2 *
45 60 135 2
45 30 135 2
45 15 135 3 * EBOB(90,120,270): 2.3.5= 30
15 5 45 3
5 5 15 3
5 5 5 5 *
1 1 1
33
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
Kenar uzunlukları 21 m ve 49 m olan dikdörtgen şeklindeki bir tarlanın etra-
fına ve köşelerine eşit aralıklarla fidan dikilecektir. Bu iş için en az kaç fidana ihtiyaç
olduğunu bulalım.
Çözüm:
Fidan sayısının en az olması fidanlar arasındaki uzunluğun en büyük seçilme-
sine bağlıdır. Buna göre, komşu iki fidan arasındaki uzaklık 21 ile 49 u bölen en bü-
yük sayı olmalıdır.
21 49 3
7 49 7 * EBOB(21,49)= 7
1 7 7
1 1
SORU:
Uzunlukları 16 cm , 48 cm, ve 72 cm olan üç teli en büyük uzunlukta olmak
üzere eşit parçalara ayırmak istiyoruz.
a) Parçalar kaç santimetre uzunluğunda olmalıdır?
b) Her tel kaç parçaya ayrılır ?
34
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
büyür. Negatif Tam Sayılar 0’dan uzaklaştıkça küçülürler. Pozitif Tam Sayılar, aynı za-
manda Doğal Sayı olduklarından, önlerine (+) işareti konulmadan da yazılabilir. O
halde, önlerine işaret yazılmamış olan sayılar, pozitif olarak alınmalıdır.
-3 -2 -1 0 1 2 3
Toplama İşlemi:
Ahmet’in Ali’den 5 TL alacağı, Hasan’a 10 TL borcu varsa Ahmet’in bu hesabını
yapabilmemiz daha önceki toplama işlemlerine göre mümkün değildir. Ahmet’in
alacağını (+), borcunu (-) düşünebiliriz. Bu örnekte olduğu gibi işaretleri farklı sayıla-
rın toplamasında iki yol izlenir.
a) işaretleri aynı iki tam sayıların toplaması:
Sayıların işaretlerine bakılmadan, doğal sayılarda olduğu gibi toplanır, ortak
işaret sonucun önüne konur.
ÖRNEKLER:
(- 4) + (- 9) = - 13
(+ 5) + (+ 8) = + 13
ÖRNEKLER:
(- 4) + (+ 9) = +5
(+ 5) + (-13) = -8
(+ 125) + (- 150) = - 25
35
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
SORU:
Erkan’ ın cebinde 24 lirası vardır. Buğrahan’ a 8 TL borcu, Hale’den de 5 TL ala-
cağı olduğuna göre en son durumda Erkan’ın kaç lirası vardır?
Çıkarma işlemi:
Birinci terim aynen alınır, ikinci terimin ters işaretlisi ile toplanır.
ÖRNEKLER:
(- 19 ) - ( + 5 ) = (- 19 ) + (- 5 ) = (- 24 )
Birinci terimi aynen alıyoruz. İkinci terimin yani (+5) in toplama işlemine göre
ters işaretlisi yani (-5) ile topluyoruz.
(- 2 ) - ( + 7 ) = (- 2 ) + (- 7 )= (- 9 )
(+ 5 ) - ( - 3 ) = (+ 5 ) + ( 3 )= (+8 )
Çarpma işlemi:
Aynı işaretli iki sayının çarpımı pozitif, farklı işaretli iki sayının çarpımı negatif
dir.
(–) x (–) = (+)
(+) x (+) = (+)
(–) x (+) = (–)
(+) x (–) = (–)
ÖRNEKLER:
(-2) x (-5) = (+10)
(+3) x (+4) = (+12)
(-7) x (+3) = (- 21)
(+6) x (-8) = (-48)
(-4) x 0 = 0
İkiden çok sayıyı birbiri ile çarpmak için birinci ile ikinci çarpılır sonra üçüncü
ile, sonra dördüncü ile devam edilmelidir.
36
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEKLER:
(-4) x (-5) x (-2) = (+20) x (-2) = (-40)
(-9) x (+2) x (-3) = (-18) x (-3) = (+54)
Bölme İşlemi:
İki tam sayının bölme işlemi yapılırken bölünen ve bölenin işaretleri aynı ise
bölümün işareti pozitif, bölünen ve bölenin işaretleri ters ise bölümün işareti negatif
dir.
(–) : (–) = (+)
(+) : (+) = (+)
(–) : (+) = (–)
(+) : (–) = (–)
ÖRNEK:
(-8) : (-2) = (+4)
(+14) : (+7) = (+2)
(-33) : (+11) = (- 3)
(+45) : (-9) = (-5)
(-5) : 0 = 0 Belirsiz
0:3 =0
Günlük hayatta da kullandığımız yarım ekmek, çeyrek ekmek gibi ifadeler ras-
yonel sayı olarak gösterilir. Bir bütünün kaç eşit parçaya bölündüğünün gösteren
sayıya payda, bu eşit parçalardan kaç tane alındığını gösteren sayıya da pay denir.
Kesirler, pay üstte, payda altta olmak üzere yazılır ve aralarına da bölü çizgisi
37
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEKLER:
Bileşik Kesir:
İşaretlerine bakılmaksızın payı paydasından büyük veya payı paydasına eşit
olan kesirlere bileşik kesir denir. Yani - 1 ile + 1 arasında olmayan kesirler bileşik ke-
sirdir. a Kesrinde a ≥ b olmak zorundadır.
b
ÖRNEKLER:
38
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEKLER:
ÖRNEK:
13 2
12 6
–
01
ÖRNEKLER:
39
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEKLER:
ÖRNEKLER:
Her doğal sayının bir tam sayı olduğunu görmüştük. Her tam sayıda bir
rasyonel sayıdır.
40
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
4) Payları eşit olan iki rasyonel sayıdan paydası küçük olan daha büyüktür.
ÖRNEK:
Kesirlerin payları eşit olduğundan
payı büyük olan daha büyüktür.
5) Paydaları eşit olan iki negatif rasyonel sayıdan, sayının mutlak değeri büyük
olan daha büyüktür.
41
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
Kesirlerin paydaları eşit olduğundan
payı büyük olan daha küçüktür.
6) Payları eşit olan negatif iki rasyonel sayıdan, paydası büyük olanı daha bü-
yüktür.
ÖRNEK:
Rasyonel sayılar arasındaki sıralama
şu şekildedir.
ÖRNEKLER:
42
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Çözüm:
ALIŞTIRMA:
10’ ar Ω’ luk iki direnç paralel bağlanırsa toplam direncin tersi ne olur?
ÖRNEK:
Çözüm:
ALIŞTIRMA:
Değerleri 5 Ω ve 10 Ω olan iki direnç paralel bağlanıyor. Eşdeğer direncin tersi
kaç Ω olur?
43
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
Çözüm:
ÖRNEKLER:
Çözümler:
44
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
ÖRNEKLER:
rasyonel sayılarını ondalık sayı olarak yazınız.
Çözümler:
10 4 110 20
8 100 0,55
0,25
– –
20 100
20 100
– –
00 00 Şeklinde bulunur.
45
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Bir ondalıklı kesrin basamakları aşağıdaki gibi isimlendirilir. Önce tam sayı kıs-
mı okunur sonra ondalıklı kısım okunur.
71,835 Yetmişbir tam binde sekizyüzotuzbeş
Tam Kısım Ondalık Kısım
7 1 , 8 3 5
ALIŞTIRMALAR:
a) Üç tam binde iki = 3, 002
b) Otuzbeş tam onda beş = 35, 5
c) Kırk tam onbindebinyetmişbir = 40, 0071
d) Yediyüzellibir tam yüzde otuziki = …..........?
e) Dörtbinyüzotuziki tam onda dört = …..........?
f) Altıyüzdoksansekiz tam yüzbindeyüzkırkiki = …..........?
46
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Toplama – Çıkarma:
Ondalık sayılar alt alta toplanırken (veya çıkarılırken) virgüller ve aynı isimli
basamaklar alt alta gelecek şekilde yazılır. Doğal sayılarda olduğu gibi (virgül dü-
şünülmeden) işlem yapıldıktan sonra bulunan sonuç, virgüller hizasından virgülle
ayrılır. Yan yana yapılan işlemlerde ise sağdan sola doğru aynı isimli basamaklarda
işlem yapılır ve onda birler basamağının soluna virgül yazılır.
ÖRNEKLER:
Çarpma:
Ondalık sayılar çarpılırken çarpanların virgülü yokmuş gibi düşünülüp çarpma
işlemi yapılır. Bulunan çarpımda, çarpanların kesir kısımlarının basamak sayılarının
toplam sayısı kadar basamak, en sağdaki basamaktan itibaren sola doğru sayılıp
virgülle ayrılır. Eksik kalan basamaklar olursa yerine sıfır yazılır.
3, 21 2 Basamak Kesirli
x 1, 3 1 Basamak Kesirli
963
+ 3 2 1
4, 1 7 3 2 +1= 3 Basamak Kesirli
47
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ALIŞTIRMALAR:
2, 58 423, 0 2 0, 75
x 7, 636 x 0, 25 x 5, 23
................. ? ................. ? ................. ?
Bölme:
Bir ondalık sayıyı bu sayıdan küçük bir sayma sayısına bölerken virgül yokmuş
gibi işlem yapılır. Fakat işlem yapılırken sıra ondalık kesir basamağına (yani virgüle)
geldiği zaman bölüme virgül konularak bölme işlemine devam edilir. Bölen ondalık
sayı ise bölen, önce 10’ un uygun kuvveti ile çarpılarak virgülden kurtarılır. Bölünen
de 10’ un bu kuvveti ile çarpıldıktan sonra işlem yapılır.
ÖRNEK:
243,18 : 0,06 işlemini yapalım.
Önce virgülleri iki basamak sağa kaydıralım (Her ikisini yüz ile çarpalım.) Sonra
normal bölme işlemine devam edilir. Ardından bölüm yüze bölünerek sonuç bulu-
nur.
24318 6
24 40,53
–
0031
30
–
18
18
–
00
ÖRNEK:
64 : 0,004 işleminin sonucunun bulalım.
Önce virgülleri üç basamak sağa kaydıralım (Her ikisini bin ile çarpalım.) Sonra
normal bölme işlemine devam edilir.
48
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
64000 4
4 16000
–
24
24
–
00
ALIŞTIRMALAR:
a) 18,75 : 0,15 = …………?
b) 27,4 : 5 = …………?
c) 0,225 : 0,15 = …………?
d) 62,5 : 1,25 = …………?
ÖRNEK:
2 kesrini ondalık kesir şeklinde yazalım. 2’yi 3’e bölelim.
3
20 3
2 2
3 kesrini ondalık kesir şeklinde yazalım. 3 = 0 , 6
49
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ALIŞTIRMALAR:
Aşağıda verilen bölme işlemlerini ondalık kesir olarak yazınız.
a) 8 : 3 = …………?
b) 4 : 11 = …………?
c) 8 : 15 = …………?
d) 4 : 7 = …………?
formülü ile rasyonel şeklinde yazılabilir. Burada paydadaki ifade ondalık sayının ke-
sir kısmı için söz konusudur. Bu ifadeyi sembollerle; a, b: c, d birer rakam ve
ÖRNEK:
50
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ALIŞTIRMALAR:
51
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
1 < 1,4 < √2 < 1,5 olduğu görülür. Ve √2 sayısı sayı doğrusunda görüntüsü
olduğu halde Rasyonel Sayı değildir.
İşte sayı doğrusu üzerinde görüntüsü olduğu halde, rasyonel olmayan sayıla-
ra irrasyonel (rasyonel olmayan) sayılar denir. “İ” harfi ile gösterilir.
İrrasyonel sayılar kümesi ile rasyonel sayılar kümesinin birleşim kümesine de
reel sayılar (gerçek sayılar) kümesi denir.” R“harfi ile gösterilir.
Eğer köklü ifadede kuvvet belirtilmemiş ise kuvvet 2 olarak kabul edilir.
ÖRNEKLER:
52
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEKLER:
Toplama – Çıkarma:
İki köklü ifadenin toplanması veya çıkarılması için bu iki ifadenin kök kuvvet-
lerinin ve kök içindeki ifadenin aynı olması gerekir.
ÖRNEKLER:
53
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Çarpma – Bölme:
Kök kuvvetleri aynı olan ifadeler çarpılabilir ve bölünebilir.
ÖRNEKLER:
Denklem Çözümleri
Bir eşitlikte eşitliğinin her iki yanına aynı sayı eklendiğinde veya çıkarıldığında
eşitliğin değeri değişmez. Bu nedenle denklemin bir tarafındaki çokluk, toplama
işlemi ile bulunuyorsa diğer tarafa işaret değiştirerek geçer. Denklemde; bilinmeyen
eşitliğin bir tarafında yalnız bırakılır.
ÖRNEK:
x+3=5
x + 3 + (-3) = 5 + (-3) kısaca x+3=5
x+3-3=5-3 x=5-3
x=2 x = 2 yazılır.
54
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
x - 7 = 15
x - 7 = 15 + 7
x = 22
Bir eşitlikte (sıfır hariç) eşitliğin her iki tarafı aynı sayı ile çarpıldığında veya aynı
sayıya bölündüğünde eşitliğin değeri değişmez. Çarpmanın tersi bölme olduğu için
bilinmeyenin çarpımı durumundaki sayı eşitliğin diğer tarafındaki sayıya bölünür.
ÖRNEK:
3x = 6 3x - 5 = 115
3x 3x = 120
= 6
3 3 3x 120
=
x=2 3 3
x = 2 yazılır.
ALIŞTIRMALAR:
55
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
56
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
2x = 40
x=20 bulunur. Bu sayı denklemlerden herhangi birinde yerine konur
x+y=30
20+y=30
y=30 - 20y=10 bulunur.
1.1.14 Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli ve Birinci Dereceden
İki Bilinmeyenli Denklemler Yardımıyla Problem Çözümleri
ALIŞTIRMALAR:
1. Toplamları 18, farkları 4 olan sayıları bulunuz.
x + y = 18
x-y=4 denklemleri yazılır. Çözüm kümesini bulunuz.
2. Mehmet ile babasının yaşları toplamı 36 dır. Babasının yaşı Mehmet’in yaşı-
nın 5 katı olduğuna göre Mehmet ve babasının yaşlarını bulunuz.
x + y = 36
y = 5x denklemleri yazılır. Çözüm kümesini bulunuz.
3. Bir kümeste tavuk ve tavşanlar vardır. Bu hayvanların başlarının sayısı 40,
ayaklarının sayısı 112 dir. Buna göre, bu kümeste kaç tavuk, kaç tavşan vardır?
x + y = 40
2x + 4y = 112 denklemleri yazılır. Çözüm kümesini bulunuz.
57
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
58
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
59
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
60
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖZET
Aynı cinsten varlıkları saymak için kullanılan sayılara SAYMA SAYILARI denir.
Sayma Sayılarına 0’ ın ilave edilmesiyle elde edilen sayılara DOĞAL SAYILAR
denir.
Sayı doğrusu üzerinde sıfırın sağındaki sayılara pozitif tam sayılar, sıfırın so-
lundaki sayılara negatif tam sayılar. Pozitif tam sayılar, negatif tam sayılar ve 0’ın
birleşiminin oluşturduğu kümeye TAMSAYILAR denir.
a , b tam sayı ve b ≠ 0 olmak üzere a şeklinde yazılabilen sayıların her birine,
b
RASYONEL SAYI denir.
Sayı doğrusu üzerinde gösterildiği halde rasyonel olmayan sayılara irrasyonel
sayılar denir.
Rasyonel Sayılar ile irrasyonel sayıların birleşimine REEL (gerçek) SAYILAR de-
nir.
61
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
DEĞERLENDİRME SORULARI
2. Uzunlukları 521 m. ve 479 m. olan iki iletken telin toplam uzunluğu kaç
metredir?
a. 1000
b. 990
c. 980
d. 900
3. Uzunlukları 521 m. ve 479 m. olan iki iletken telin toplam uzunluğu kaç
metredir?
a. 5.75 TL
b. 6.25 TL
c. 6.50 TL
d. 6.75 TL
62
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
7. 405 metre iletken kullanılan beş katlı binanın bir katı için kaç metre iletken
kullanılır? ( her katta eşit iletken kullanılacaktır)
a. 81
b. 83
c. 85
d. 91
8. İki basamaklı en büyük sayı ile üç basamaklı en küçük sayının toplamı kaçtır?
a. 100
b. 101
c. 190
d. 199
10. Bir evde 40 Wattlik 3 adet, 60 wattlık 2 adet. 75 wattlık 4 adet ampul
kullanılmaktadır. Bu evin lambalarının toplam gücü kaç watt dır?
a. 540
b. 575
c. 610
d. 640
63
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
12. 220 Volt gerilim uygulanan elektrik ütüsü 2,5 amper akım çekerse ütünün
direnci kaç ohm olur? (Direnç = Gerilim : Akım şiddeti)
a. 44
b. 88
c. 98
d. 110
13. Bir elektrik devresini besleyen dinamo 220 Voltluk gerilimde 300 amper
vermektedir. Dinamonun gücü nedir?
a. 33 000
b. 44 000
c. 60 000
d. 66 000
a. 32
56
32
b. 54
c. 32
63
d. 48
36
64
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
19. x + y =30
x - y = 6 Denklem sisteminde x =? ne olmalıdır?
a. 6
b. 12
c. 18
d. 24
21. Düzinesi 0.9 6 TL olan dübellerden 25 tane kullanan elektrikçi, kaç TL vermesi
gerekir?
a. 1.86
b. 1.9
c. 1.92
d. 2
65
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
23. 817 + ? = 940 Toplama işleminde ? işareti yerine aşağıdaki sayılardan hangisi
gelmelidir?
a. 113
b. 123
c. 133
d. 143
c. 0 =8
8
d. 1 =8
8
28. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a. 22 = 4
b. 32 = 6
c. 42 = 16
d. 52 = 25
66
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
33. Bir elektrikçi her gün 40 sayfa kitap okumaktadır. Son okuyacağı kitap 480 sayfa
olduğuna göre, bu kitabı kaç günde bitirir?
a. 14
b. 12
c. 11
d. 10
67
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
c. 2 3
7
d. 2 4
5
36. 1 + 2 =? İşleminin sonucu aşağıdakilerden hangisidir?
7 5
a. 19
35
11
b. 35
c. 3
35
d. 39
19
37. 53 =? işleminin sonucu aşağıdakilerden hangisidir?
a. 625
b. 125
c. 25
d. 15
38. 3 HP’ lik bir elektrik motorunun gücü kaç KW.’ dir? (İHP = 0,736 KW)
a. 2,208
b. 21,08
c. 220,8
d. 2208
40. (0,016 x 100 ):( 0,004 x 0,1) = ? İşleminin sonucu aşağıdakilerden hangisidir?
a. 4000
b. 400
c. 40
d. 0,4
68
2. ÜNİTE
ORAN KAVRAMI VE MESLEKİ UYGULAMALARI
KONULAR
1. Oran kavramı ve Mesleki Uygulamaları
2. Orantı kavramı, özelikleri ve türleri
3. Orantı ile çözülebilecek problemler
4. Özet
5. Değerlendirme Soruları
BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ?
2.1 ORAN
Günlük hayatta doğrudan ölçemediğimiz bazı çoklukları, değişik yollardan
ölçmeye çalışırız, örneğin; Güneşli bir günde bayrak direğinin boyunu, gölgesinden
yararlanarak ölçebiliriz.
a ve b nin ikisi birden sıfır olmamak koşuluyla a/b ifadesine a’nın b’ye
oranı denir.
7 cm. ve 28 cm. uzunluğundaki iki iletkenin oranı 7 şeklinde yazılır. Oranın
28
pay ve paydası aynı sayı ile sadeleştirilir veya aynı sayı ile genişletilir. 7 oranı 7 ile
7:7 1 28
sadeleştirilirse 28 : 7 = 4 şeklinde de yazılabilir.
ÖRNEK:
10 kilo elmanın 3 kilo elmaya oranı nedir?
Çözüm:
10 kg = 10
3 kg 3
ÖRNEK:
8 kilo elmanın 2 litre benzine oranı nedir?
Çözüm:
8 kg birimler farklı olduğu için bu bir oran olmaz.
2 lt
ÖRNEK:
100 kişinin katıldığı bir sınavda 40 öğrenci başarısız olmuştur. Başarısızlık oranı
nedir?
Çözüm:
40 = 40:20 = 2 yani oran 2 olur.
100 100:20 5 5
ÖRNEK:
Bir elektrikçi tesisat yapımında 140 mene iletken kullanmıştır. Bu iletkenin ta-
mamı 560 metre olduğuna göre kullanılan iletkenin, iletkenin tamamına oranı ne-
dir?
72
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Çözüm:
140 = 140:140 = 1 yani oran 1 olur.
560 560:140 4 4
ÖRNEK:
73
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
Metresi 500 lira olan bir iletkenin 2, 3, 4, 5, metresi kaç liradır?
Metre 1 2 3 4 5
- 500 1000 1500 2000 2500
Yukarıda görüldüğü gibi, uzunluk çokluğunun birimi olan metre arttıkça, de-
ğer ölçüsü birimi lirada artmaktadır.
ÖRNEK:
20 Adet kroşe 80 kuruş olduğuna göre, 50 adet kroşe kaç TL eder?
74
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
Bir Elektrik tesisatçısı bir işi 40 günde bitirirse, bu işi 2, 4, 5, elektrik tesisatçısı
kaç günde bitirebilir?
Gün Sayısı 1 2 3 4 5
Elektrikçi Sayısı 40 20 13,3 10 8
75
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
3 elektrikçi 8 günde 256 metre tesisat yaparsa, 4 elektrikçi 30 günde kaç metre
tesisat yapar?
3 elektrikçi, 256 metre tesisat yapar ise, dört elektrikçi 256 m. den daha fazla
yapacağından doğru orantılıdır. Çünkü her iki çoklukta çoğalmaktadır.
b) Bu defa elektrikçilerin sayısını aynı düşünelim.
8 günde, 256 metre tesisat yapar ise, 30 günde 256 metreden fazla yapılaca-
ğından doğru orantılıdır. Çünkü her iki çoklukta çoğalmaktadır.
76
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
6 elektrikçi, günde 10 ‘ar saat; çalışarak 3 günde 30 motor sarabildiğine göre, 5
işçinin günde 6 şar saat çalışarak 20 motoru kaç günde sarabileceğini bulalım.
Çözüm:
77
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
3) 3 metresi 15 TL olan iletkenden 0,5 metre alan bir kişi kaç TL öder?
4) 9 elektrik tesisatçısının 24 günde bitirdiği bir işi, 18 günde bitmesi için kaç
elektrik tesisatçısı daha gerekir?
78
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖZET
a ve b’ nin ikisi birden sıfır olmamak koşuluyla a/b ifadesine a’ nın b’ ye oranı
denir. Birbirine eşit iki oranın eşitliğine Orantı denir.
a c
b = d a ve d’ ye yanlar (dışlar), b ve c ye ortalar (içler) denir. İçler çarpımı,
dışlar çarpımına eşittir.
Doğru Orantı: Bir orantıda iki çokluktan birinin azalırken diğeri de azalıyorsa
veya biri artarken diğeri de artıyorsa bu iki çokluk doğru orantılı çokluktur.
Ters Orantı: Bir orantıda iki çokluktan biri azaldıkça diğeri artıyorsa veya biri
artarken diğeri azalıyorsa; böyle orantılara ters orantı denir.
Birleşik Orantı: Bir orantıda ikiden fazla çokluk var ise böyle orantılara birleşik
orantı denir.
79
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
DEĞERLENDİRME SORULARI
4. 3 elektrikçi ustasının 12 günde bitirdiği işi aynı şartlarda 2 usta kaç günde
bitirir?
a. 8
b. 14
c. 18
d. 24
80
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
7. 15 elektrikçinin 10’ar saat çalışarak 12 günde bitirdikleri bir işi, 25 işçi günde
8’er saat çalışarak kaç günde bitirebilirler?
a. 6
b. 8
c. 9
d. 10
8. Bir otomobil, gideceği yolun 1/3 ünü 48 dakikada aldığına göre geri kalan yolu
kaç dakikada alır?
a. 96
b. 86
c. 76
d. 60
9. 18 elektrikçi, bir işi 48 saatte yaparsa aynı şartlarda 12 elektrikçi aynı işi kaç
saatte yapar?
a. 56
b. 66
c. 72
d. 80
10. 3 tanesi 45TL olan tornavidalardan 9 tane alırsak kaç TL ödememiz gerekir?
a. 105 TL
b. 135 TL
c. 145 TL
d. 175 TL
11. Bir yetkili elektrikçi 3,25 TL ödeyip 5 tane flüoresan lamba almıştır. Bu elektrikçi
bu lambalardan 15 tane almış olsaydı kaç TL ödemesi gerekirdi?
a. 8,75 TL
b. 9,25 TL
c. 9,75 TL
d. 10,15 TL
81
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
13. 12 elektrik ocağı için 60m. Krom nikel tel kullanılmıştır. Telin 1 metresi 2 TL
olduğuna göre bir ocak için kaç liralık tel kullanılmıştır?
a. 5 TL
b. 7,8 TL
c. 8,5 TL
d. 10 TL
14. Düzinesi 0,96 TL olan dübellerden 30 tane alan bir elektrikçi kaç TL vermesi
gerekir?
a. 1,2 TL
b. 1,48 TL
c. 2,16 TL
d. 2,4 TL
82
3. ÜNİTE
YÜZDELER VE MESLEKİ UYGULAMALARI
KONULAR
1. Yüzdeler ve Mesleki Uygulamaları
2. Yüzde Hesapları ve Mesleki Uygulamaları
3. Faiz Hesapları ve Mesleki Uygulamaları
4. Yüzde ve Faiz Hesapları ile Çözülebilecek Problemler
5. Özet
6. Değerlendirme Soruları
BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ?
Bu bölümü çalıştığınızda;
Yüzde kavramı ve yüzdenin bulunmasını kavrayacak,
Temel Sayı hesaplarını yapabilecek,
Yüzde oranı hesaplarını çözebilecek,
Yüzde hesaplarıyla ilgili mesleğinde karşılaştığı problemleri çözebilecek,
Faiz problemleriyle ilgili mesleğinde karşılaştığı işlemleri yapabileceksiniz.
BU ÜNİTEYE NASIL ÇALIŞMALIYIZ?
86
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Rasyonel sayıların yüzde olarak ifade edilebilmesi için kesrin paydası 100 ola-
cak şekilde denk bir sayıya genişletilmeli veya sadeleştirilmelidir. Ondalık sayılar ise
yüzde olarak ifade edilirken, virgül iki basamak sağa alınır ve yüzde olarak yazılır.
Bir sayının % a’ sını bulmak için bu sayı a ile çarpılır.
100
ÖRNEK:
300’ ün % 45’i kaçtır bulalım?
300 . 45 = 13500 = 135
100 100
ÖRNEK:
400’ ün % 25’i kaçtır bulalım?
400 . 25 = 10000 = 100
100 100
ÖRNEK:
% 25’i 30 olan sayı kaçtır bulalım?
x . 25 = 30 25.x = 30 25.x = 3000 x = 120
100 100
ÖRNEK:
30 sayısı 600 sayısının yüzde kaçına eşittir bulalım?
600 . x = 30 600.x = 30 600.x = 3000 x=5 %5
100 100
87
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEKLER:
3.1.2.1 Faiz
Bir kişi yada kuruma verilen ödünç paranın belli bir süre kullanımı sonunda
alınan paraya faiz denir. Bu tür hesaplara da faiz hesapları elenir.
A : Anapara (Kapital)
F : Faiz
t : faiz oranı
n : zaman
88
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
89
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
90
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
5) 380 Voltla çalışan bir motor tesisatında hattaki gerilim düşümü kaç volt ol-
malıdır? ( e; motor tesisatı olduğu için %3 alınır)
U = 380 volt u = (U.e) / 100
e = %3 = ( 380 . 3 ) / 100
u = ? = 11,4 volt bulunur.
91
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖZET
Yüzdenin Bulunması: Bir sayının yüzdesi sorulduğunda, verilen sayı yüze bölü-
nür sonra oranla çarpılır.
Yüzde hesaplarında üç eleman vardır.
1. Temel sayı, 2. Yüzde Oranı, 3. Yüzde Payı
Bu üç elemandan ikisi verildiğinde üçüncüsü bulunur.
Temel Sayı:Temel sayıyı bulmak için Yüzde payı Yüzde oranına bölünür. Yüzde
Oranı: Yüzde oranını bulmak için Yüzde payı temel sayıya bölünür.
Faiz: Bir kişi yada kuruma verilen ödünç paranın belli bir süre kullanımı sonun-
da alınan paraya faiz denir. Bu tür hesaplara da faiz hesapları denir.
İndirim: Bir malın satış fiyatından aşağıya satılmasına indirim denir.
Komisyon: Bir malın satışına aracılık eden kişi yada kurumun satış fiatı üzerin-
den aldığı paraya denir.
Kâr: Satış fiyatı, maliyet fiyatından yüksek ise satış fiyatı ile maliyet fiyatı arasın-
daki farka kâr denir.
Zarar: Bir malın maliyet fiyatının altında satıldığında aradaki farka zara denir.
92
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
DEĞERLENDİRME SORULARI
3. 220 volt ışık tesisatlı bir şebekede gerilim düşümü %5 olduğuna göre bu
şebekede gerilim kaç volt düşmüştür?
a. 5
b. 11
c. 20
d. 22
4. 220 Işık tesisatlı bir şebekede gerilim 11 volt gerilim düşmüştür. Gerilim % kaç
düşmüştür?
a. %1
b. %5
c. %2
d. %10
5. 120 kişinin katıldığı bir sınavda 90 kişi başarılı olmuştur. Bu sınavın başarı oranı
nedir?
a. %25
b. %50
c. %75
d. %85
93
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
7. Bir elektrikçi bankadan yıllık % 8 faizle, 300 TL para almıştır. Yıl sonunda
bankaya kaç TL yatırması gerekmektedir?
a. 324 TL
b. 308 TL
c. 380 TL
d. 400 TL
8. Bir malın alış fiyatı 48 liradır. % 20 zararla satılırsa, bu mal kaç liraya satılmış
olur?
a. 42 TL
b. 40,6 TL
c. 40,2 TL
d. 38,4 TL
10. Bir tesisat yapımında kullanılan 600 metre uzunluğundaki iletkenin %1,5’u
bağlantılar yapılırken ziyan olmuştur. Ziyan olan iletkenin uzunluğu kaç
metredir?
a. 6
b. 8
c. 9
d. 12
94
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
12. Bir fabrikada üretilen 600 duydan 6 tanesi hatalıdır. Hatalı duylar % kaçtır?
a. %6
b. %3
c. %2
d. %1
13. Alış fiyatı 400 TL olan bir elektrik motoru, %25 KDV , %15 kâr eklendikten sonra
kaç liraya satılmalıdır?
a. 560
b. 520
c. 480
d. 460
14. %2 zararla satış fiyatı 98 TL olan bir malın % 10 kârla satış fiyatı kaç liradır?
a. 100
b. 110
c. 120
d. 122
95
4. ÜNİTE
GRAFİKLER VE MESLEKÎ UYGULAMALARI
KONULAR
1. Şekil Grafikleri ve Mesleki Uygulamaları
2. Sütun Grafikleri ve Mesleki Uygulamaları
3. Çizgi Grafikleri ve Mesleki Uygulamaları
4. Daire Grafikleri ve Mesleki Uygulamaları
5. Özet
6. Değerlendirme Soruları
BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ?
Bu bölümü çalıştığınızda;
Grafik kavramını öğrenecek, çeşitlerini bilecek,
Bilgilerin nasıl özetleneceğini kavrayacak,
Şekil, sütun, çizgi ve daire grafiklerinden yararlanarak
Mesleğinizle ilgili olarak karşılaşacağınız problemleri çözebileceksiniz.
BU ÜNİTEYE NASIL ÇALIŞMALIYIZ?
GİRİŞ
Grafik, bir olayın, bir işlemin sonuçlarını veya çoklukları karşılaştırmak, bir ba-
kışta toplu ve mukayeseli bir fikir elde etmek için değerleri, sonuçları çoklukları şe-
killer ve çizgilerle göstermektir.
Pazar 30
Cumartesi 28
Cuma 32
Perşembe 29
Çarşamba 15
Salı 22
Pazartesi 25 sıcaklık
99
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Süre (saat)
7
İş
Yemek
4 Dinlenme
3 Uyku
2 Ders
Günler Sıcaklık
Süre(saat)
Pazartesi 12 9
8
Salı 13
Çarşamba 16
Perşembe 17 3
Cuma 15
1 1
Cumartesi 13
Pazar 19 İş Ders Dinlenme Uyku Yemek
100
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Süre(saat) Süre(saat)
İş 9 9
8
Ders 1
Dinlenme 8
Uyku 3
3
Yemek 1
1 1
Ders
4%
Grafikte görüldüğü gibi bir günün %13’ünü yemek için, %37’sini iş için,
%33’ünü uyku için, %13’ini dinlenmek için, % 4’ünü ders çalışmakta geçirilmektedir.
4.5 ÖRNEKLEME
Bir topluluk üzerinde inceleme yapmak istiyoruz. Bu topluluğun belli bir bölü-
mü üzerinde inceleme yaparsak bu incelemeye örnekleme denir.
101
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖZET
Grafik, bir olayın, bir işlemin sonuçlarını veya çoklukları karşılaştırmak, bir ba-
kışta toplu ve mukayeseli bir fikir elde etmek için değerleri, sonuçları çoklukları şe-
killer ve çizgilerle göstermektir.
Grafiklerin şekil, sütun, çizgi, daire, alan gibi birçok çeşidi bulunmakta-
dır.
Örnekleme: bir topluluk üzerinde inceleme yapmak istiyoruz. Bu topluluğun
belli bir bölümü üzerinde inceleme yaparsak bu incelemeye örnekleme denir.
102
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
DEĞERLENDİRME SORULARI
21
14
24
15
K L M N
K L M N
103
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
2009 **
2010 ***
2011 ****
2012 **
6. Yukarıdaki şekil grafiğinde yıllara göre yapılan Elektrik Tesisatçılığı Yetki Belgesi
sınavında; her bir şekil 150 kişiyi göstermektedir. Bu durumda 2010 yılında kaç
kişi sınava katılmıştır?
a. 450
b. 300
c. 250
d. 150
104
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
4. I- 17,41
II- 14,71
III- 17,14
Ondalık kesirlerinin küçükten büyüğe sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğ-
ru verilmiştir?
a. III-II-I
b. I-II-III
c. I-III-II
d. II-III-I
105
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
b. 0,072
c. 0, 7
d. 7 2
7
8. P = 5 orantısında P nin değeri aşağıdakilerden hangisidir?
15
a. 36
b. 21
c. 44
d. 10
9. En büyük negatif tamsayı ile iki basamaklı en küçük negatif tam sayının çarpımı
kaçtır?
a. -90
b. -99
c. 99
d. 90
106
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
14. 967a sayısının 5’e tam olarak bölünebilmesi için a sayısı kaç olmalıdır?
a. 1
b. 3
c. 4
d. 0
15. Batman’da hava sıcaklığı -70’ dir. Hava sıcaklığı 3 derece daha düşerse yeni
sıcaklık kaç derece olur?
a. -7
b. -8
c. -9
d. -10
107
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
18. 4 10
12 x
T.O.
Aşağıdaki şıklardan hangisi veya hangileri yukarıdaki probleme ifade etmek-
tedir?
1. 4 işçi bir tarlayı 10 günde sürerse, 12 işçi kaç günde sürer?
2. 4 kg. portakal 10 TL ise 12 kg. portakal kaç TL olur?
3. 4 km. yolu 10 dakikada alan bir araç 12km yolu kaç dakikada alır?
4. 4 musluk bir havuzu 10 saatte doldurursa 12 musluk kaç saatte doldurur?
a. 1 ve 4
b. 2 ve 3
c. 1 ve 3
d. 2 ve 4
20. 3 işçinin 20 günde kazdığı kuyuyu, aynı hızla çalışan, 5 işçi kaç günde yapar?
a. 8
b. 12
c. 14
d. 16
108
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
21.
23.
Resimdeki kuşun yumurtaları 18 sayısını kalansız (tam) bölen doğal sayılar ile
numaralandırılmıştır. Kuş yumurtalarını yuvasına taşımak isterse numaralandırılmış
yumurtalardan hangilerini yuvasına taşımalıdır?
a. 3,6,9,10
b. 2,3,4,5
c. 2,3,6,9
d. 4,5,6,9
109
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
25. “6 katının 4 eksiği, 5 katının 6 fazlasına eşit olan sayı kaçtır?” Probleminin
çözümünü veren denklem aşağıdakilerden hangisidir?
a. 5x – 4 = 6x – 6
b. 6x – 4 = 5x + 6
c. 5x + 4 = 6x – 6
d. 6x –4 = 5x – 6
26.
a. 1/2
b. 1/3
c. 2/4
d. 1/5
28. Bir satıcı 200kg. pirincin 66kg.’ ını satıyor. Geriye pirincin yüzde kaçının kaldığını
bulunuz?
a. 33
b. 66
c. 67
d. 70
29. 750 TL %60’ lık faiz fiyatı ile 2 yılda kaç TL faiz getirir?
a. 900
b. 180
c. 300
d. 600
110
5. ÜNİTE
AÇILAR, ÜÇGENLER VE MESLEKİ
UYGULAMALARI
KONULAR
açılar
1. Açı, Açı Türleri ve Mesleki Uygulamaları
2. Tümler ve Bütünler Açılar
ÜÇGENLER
1. Üçgene Ait Temel Bilgiler
2. Üçgen Türleri
3. Üçgenin Yardımcı Elemanları
4. Üçgenin Açıları, Kenarları Arasındaki Bağıntılar ve Meslekî
Uygulamaları
5. Özet
6. Değerlendirme Soruları
BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ?
Bu bölümü çalıştığınızda;
Bütünler, komşu bütünler, tümler ve komşu tümler açılardan yararlanarak
Mesleğinizde karşılaşacağınız problemleri çözebilecek.
Üçgenin yardımcı elemanlarını gösterecek,
Üçgenin kenarları ve açıları arasındaki bağlantılardan yararlanarak,
Mesleğinizde karşılaşacağınız problemleri çözebilecek.
Üçgenlerde açı hesaplarından yararlanarak mesleğinizde karşılaşacağınız
Problemleri çözebilecek,
Dik üçgenlerde Pisagor ve öklit bağıntılarını açıklayabilecek,
Pisagor ve öklit bağıntılarını kullanarak mesleğinizde karşılaşacağınız
Problemleri çözebileceksiniz.
BU ÜNİTEYE NASIL ÇALIŞMALIYIZ?
5.1 AÇILAR
ÖRNEK: A
dar açı C
B
s (BAC) = 600
A C
s (BAC) = 900
•
A dik açı C
114
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
B
s(BAC) = 600 Şeklinde ifade edilir.
A geniş açı C
1800
1800
O tam açı
115
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
A
B
ÖRNEK:
Komşu ve tümler iki açıdan biri 150 olduğuna göre diğer açı kaç derecedir?
A 0
15
B 15 + x = 90
x x = 90 – 15 x = 75
O C
116
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
5.2 ÜÇGENLER
Bir düzlemde üçü bir doğru üzerinde bulunmayan üç noktanın ikişer ikişer
birleşmesiyle oluşan doğru parçalarının birleşim kümesine üçgen denir.
E A
Tepe Açısı
c b
F D B C
Taban Açıları
a
c 60 b
60 60
B a C
117
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Çeşitkenar Üçgen:
Açıları ve kenarları birbirinden farklı olan üçgenlere denir.
A
c b
.
B C
a
B C
118
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
•
C B
B C
K L
B C
N
119
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Yükseklik:
Her bir köşeden karşı kenara inilen dikmeye yükseklik denir. ⊥ işareti ile gös-
terilir.
A
K L
. .
B . C
K L
..
B C
N
120
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
|AB| // |CE
ACE açısı A açısına eşittir (Paralel iki doğruda içters açılar birbirine eşittir).
ECD açısı B açısına eşittir. (Paralel iki doğruda yöndeş açılar birbirine eşittir).
Bir üçgende büyük kenar karşısında büyük açı, küçük kenar karşısında
küçük açı bulunur.
ÖRNEK:
121
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
80°
c b Bir üçgende büyük kenar karşısında büyük açı,
küçük kenar karşısında küçük açı bulunur.
70° 30 a > b > c
B a C
Bir üçgende iki kenarın toplamı üçüncü kenardan büyük, farkından küçüktür.
A
.
a + b > c , a + c > b, b + c > a
c b
|a - b| < c, |a - c| < b, |b - c| < a
B a C
ÖRNEK:
Bir kenarı 5 cm, diğer kenarı 6 cm olan bir üçgenin üçüncü kenarı hangi sayılar
arasında olabilir.
a + b > c, 5 + 6 = 11
a - b < c, 6-5<1
olduğundan c kenarı { 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10} olabilir.
122
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖZET
Açı: Başlangıç noktaları aynı olan iki ışının birleşimine denir. Ölçüsü 90° den
küçük açılara dar açı, ölçüsü 90° olan açılara dik açı denir.
Ölçüsü 90° dereceden büyük 180° dereceden küçük olan açılara geniş açı de-
nir.
Bir düzlemde üçü bir doğru üzerinde bulunmayan üç noktanın ikişer ikişer
birleşmesinden oluşan kapalı şekle üçgen denir.
Kenarlarına Göre Üçgen Çeşitleri: Eşkenar Üçgen, Çeşitkenar üçgen, ikizkenar
üçgen diye üçe ayrılır.
Açılarına göre üçgenler: Dar açılı üçgen, dik açılı üçgen, geniş açılı üçgenler
diye üçe ayrılır.
Üçgenin Yardımcı Elemanları: Kenarortay, yükseklik, açıortaydır.
Üçgenlerin iç açıları toplamı 180° dir Üçgenlerin dış açıları toplamı 360° dir.
123
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
DEĞERLENDİRME SORULARI
3. Saat tam 06.00 iken akrep ile yelkovan arasındaki açı kaç derecedir?
a. 90°
b. 120°
c. 150°
d. 180°
124
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
8. Bir ABC üçgeninde A açısı 100°, B açısı 45° olduğuna göre C açısı kaç derecedir?
a. 15°
b. 30°
c. 35°
d. 40°
10. Bir açısı 100° olan ikizkenar üçgenin taban açıları kaçar derecedir?
a. 15°
b. 30°
c. 35°
d. 40°
12. Bir açısı 100° olan ikizkenar üçgenin taban açıları kaçar derecedir?
a. 15°
b. 30°
c. 35°
d. 40°
125
6. ÜNİTE
UZUNLUK ÖLÇÜLERİ VE MESLEKİ
UYGULAMALARI
KONULAR
1. Uzunluk Ölçüleri ve Mesleki Uygulamaları
2. Uzunluk Ölçüleri Birimleri
3. Uzunluk Ölçü Birimlerinin Birbirine Çevrilmesi
4. Uzunluk Ölçüleriyle İlgili Problemler ve Mesleki Uygulamaları
5. Özet
6. Değerlendirme Soruları
BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ?
Bu bölümü çalıştığınızda;
Uzunluk ölçü birimlerini kavrayabilecek,
Uzunluk ölçü birimlerini birbirine dönüştürebileceksiniz.
BU ÜNİTEYE NASIL ÇALIŞMALIYIZ?
Metre onluk sisteme göre düzenlenmiş bir ölçü birimidir. Metre’ nin
katları onar onar büyür ve askatları onar onar küçülür.
ÖRNEKLER:
5 m = ? dm. (Bir basamak aşağıya inileceğinden 10 ile çarpılır.)
5 m = 50 dm.
3 m = ? cm. (İki basamak aşağıya inileceğinden 100 ile çarpılır.)
3 m = 300 cm.
129
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
Bir elektrik tesisatçısının evi ile işyeri arası 900 adımdır. Bu kişinin bir adımı 80
cm. olduğuna göre ev ile işyeri arası kaç metredir?
Çözüm:
900 x 80 = 72 000 cm
72 000 cm = 720 m
ÖZET
Uzunluk ölçüsü birimi Metre’ dir. Metre, yerküre meridyeninin kırkmilyonda
biri uzunluğundadır.
Metre’nin katları onar onar büyür ve askatları onar onar küçülür.
Metre’nin Katları: Dekametre (dam.), Hektometre (hm.), Kilometre (km.)
Metre’nin Askatları: Desimetre (dm.), Santimetre (cm.), Milimetre (mm.)
130
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
DEĞERLENDİRME SORULARI
5. Bir elektrik tesisatçısı yapacağı bir iş için almış olduğu 500 metre iletkenden,
önce 75 metresini, sonra 125 metresini, daha sonra da 150 metresini
kullanmıştır. Geriye kaç metre iletken kalmıştır?
a. 150
b. 200
c. 250
d. 3003
131
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
6. Üç katlı bir binanın 1. katı için 225 metre, 2.katı için 245 metre, 3.katı için 237
metre iletken kullanılmıştır. Bu binaya toplam kaç metre iletken kullanılmıştır?
a. 687
b. 697
c. 707
d. 807
7. 30,90 metre boyundaki bir iletkeni üç parçaya böldüğümüzde her bir parça
kaçar desimetredir?
a. 103 dm.
b. 113 dm.
c. 123 dm.
d. 145 dm.
9. 30 km.’lik yolun 100 hm.’ sini giden bir arabanın kaç dam.’ lik yolu kalmıştır?
a. 1000 dam.
b. 2000 dam.
c. 2200 dam.
d. 2400 dam.
132
7. ÜNİTE
ALAN ÖLÇÜLERİ VE MESLEKİ UYGULAMALARI
KONULAR
1. Alan Ölçüleri ve Mesleki Uygulamaları
2. Alan ve Alan Ölçüleri Kavramları
3. Alan Ölçülerinin Birbirine Çevrilmesi ve Mesleki Uygulamaları
4. Özet
5. Değerlendirme Soruları
BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ?
Bu bölümü çalıştığınızda;
Alan ölçülerinden yararlanarak mesleğinde karşılaştığı
Problemleri çözebilecek,
Alan ölçüsü birimlerinin birbirine çevrilmesini yapabileceksiniz.
BU ÜNİTEYE NASIL ÇALIŞMALIYIZ?
136
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEKLER:
1 m2 = ? dm2 (Bir basamak aşağıya ineceğimizden 100 ile çarparız.)
1 m2 =100 dm2
54000 m2 = ? dam2 (Bir basamak yukarıya çıkılacağından 100 e bölünür.)
54000 m2 = 540 dam2
Ayrıca bağ, bahçe, tarla gibi arazileri ölçmekte kullanılan ölçülerde vardır.
Bunlar;
Ar : 1 dekametre karedir. Kısaca (a) şeklinde gösterilir.
1 ar = 100 m2
Dekar : 10 ar, yani 10 dekametre karedir. Kısaca (da) şeklinde gösterilir.
1 da = 1000 m2
Hektar : 10 dekar, yani 100 dekametre karedir. Kısaca (ha) şeklinde gösterilir.
1 ha = 10 000 m2
Evlek : 250 m2
Dönüm : 1000 m2
ÖRNEK:
2,6 da =? m2 (1 dekar 1000 m2 olduğundan, 2,6 sayısını 1000 ile çarparız)
2,6 da = 2600 m2
137
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖZET
Alan ölçüsü birimi metre karedir.
Metre kare’nin katları yüzer yüzer ve askatları yüzer yüzer küçülür.
Metre kare’nin Katları:
Dekametre kare (dam2), Hektometre kare (hm2), Kilometre kare (km2)
Metre kare’nin Askatları:
Desimetre kare (dm2), Santimetre kare (cm2), Milimetre kare (mm2)
Ayrıca bağ, bahçe, tarla gibi arazileri ölçmekte kullanılan ölçülerde vardır.
Bunlar;
Ar : 1 dekametre karedir. Kısaca (a) şeklinde gösterilir. 1 ar = 100 m2
Dekar : 10 ar, yani 10 dekametre karedir. Kısaca (da) şeklinde gösterilir.
1 da = 1000 m2
Hektar : 10 dekar, yani 100 dekametre karedir. Kısaca (ha) şeklinde gösterilir.
1 ha = 10 000 m2
Evlek : 250 m2
Dönüm : 1000 m2
138
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
DEĞERLENDİRME SORULARI
5. Sıva üzerine tahta takozu yerleştirmek üzere boyu 0,8 dm, eni 0,5 dm olan bir
çukur açılırsa bu çukurun alanı kaç cm2 dir?
a. 40 cm2
b. 60 cm2
c. 48 cm2
d. 400 cm2
139
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
140
8. ÜNİTE
KÜTLE ÖLÇÜLERİ VE MESLEKİ UYGULAMALARI
KONULAR
1. Kütle Ölçüleri ve Mesleki Uygulamaları
2. Kütle Ölçüsü Birimleri ve Birimlerin Birbirine Çevrilmesi
3. Kütle Ölçüsü Birimleri ve Meslekî Uygulamaları
4. Özet
5. Değerlendirme Soruları
BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ?
Bu bölümü çalıştığınızda;
Kütle ölçüsü birimleriyle ilgili problemleri çözebilecek,
Kütle ölçüsü birimlerinin aralarındaki ilişkileri açıklayabileceksiniz.
BU ÜNİTEYE NASIL ÇALIŞMALIYIZ?
Gramın As Katları:
Desigram: Gramın onda biridir. Kısaca dg şeklinde gösterilir.
ÖRNEK:
3,21 g. = 321 dg.
144
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Kilogramın Katları
1 Kental = 1q = 100 kg.
1 Ton = 1 t = 1000 kg.
8.2 KÜTLE ÖLÇÜSÜ BİRİMLERİ VE MESLEKİ
UYGULAMALARI
Brüt kütle - dara = net kütle
Brüt kütle - net kütle = dara
Dara + net kütle = Brüt kütle
ÖRNEKLER:
1) Elektrik direkleri yüklü bir kamyonun kütlesi 18.7 tondur. Kamyonun darası
8900 kg ise, kamyondaki elektrik direkleri kaç kg. dır?
Çözüm:
18,7 ton = 18700 kg
Brüt kütle - dara = net kütle
18700 - 8900 = 9800 kg. (Elektrik direklerinin ağırlığı)
2) Bir kumanda tablosu içindeki malzeme ile tartıldığında 28 kg. geliyor, için-
deki malzeme 18,5 kg. geldiğine göre. kumanda tablosunun darası kaç kg. gelir?
Çözüm:
Dara = Brüt kütle - net kütle
= 28 -18,5
= 9.5 kg
145
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖZET
Kütle ölçüsü temel birimi kilogramdır. (kg ) simgesi ile gösterilir. 10’ ar 10’ ar
küçülür.
+4 derece sıcaklıkta 1 dm3 hacimli saf suyun kütlesine 1 kg. denir.
Hektogram: Kilogramın 10’ da biridir. Kısaca hg şeklinde gösterilir.
Dekogram: Kilogramın 100’ de biridir. Kısaca dag şeklinde gösterilir.
Gram: Kilogramın 1000’ de biridir.
Gramın As Katları
Desigram: Gramın 10’ da biridir. Kısaca dg. şeklinde gösterilir.
Santigram: Gramın 100 da biridir. Kısaca cg. şeklinde gösterilir.
Miligram: Gramın 1000 da biridir. Kısaca mg. şeklinde gösterilir.
Kilogramın Katları
1 Kental = lq = 100 kg.
1 Ton = 1 t = 1000 kg.
Brüt kütle - dara = net kütle
Brüt kütle - net kütle = dara
Dara + net kütle = Brüt kütle
146
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
DEĞERLENDİRME SORULARI
5. Elektrik direkleri yüklü bir kamyonun kütlesi 21,5 tondur. Kamyonun darası
8500 kg. ise, kamyondaki elektrik direkleri kaç kg.’ dır?
a. 13 000
b. 13 500
c. 14 000
d. 14 500
6. Bir kumanda tablosu içindeki malzeme ile tartıldığında 23 kg. geliyor. İçindeki
malzeme 15,5 kg. geldiğine göre, kumanda tablosunun darası kaç kg. gelir?
a. 6,5
b. 7,5
c. 8,5
d. 9
147
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
148
9. ÜNİTE
ÜÇGENLER, ÇOKGENLER VE MESLEKÎ
UYGULAMALARI
KONULAR
DİK ÜÇGENLERDE METRİK BAĞINTILAR
1. Pythagoras (Pisagor) Bağıntısı
2. Euclides (öklit) Bağıntısı
3. Pisagor ve öklit Bağıntıları ile İlgili Problemler ve Meslekî
Uygulamaları
DİK ÜÇGENLERDE TRİGONOMETRİK ORANLAR
1. 300, 450 ve 600 lik Açıların Trigonometrik Değerleri
2. Trigonometrik Oranlarla ilgili Meslekî Uygulamaları
ÇOKGENLER VE TÜRLERİ
1. Çokgenler ve Dörtgenlerin Elemanları Arasındaki ilişkiler
2. Paralel kenarın. Eşkenar Dörtgenin, Dikdörtgenin, Karenin,
Yamuğun ve Deltoidin özelikleri. Çevre, Alan Hesapları ve Meslekî
Uygulamaları
3. Çember ve Çember Parçasının Çevresi, Daire ve Daire Diliminin Alanı
ve Meslekî Uygulamaları
4. Düzgün Beşgenin Çevresi, Alanı ve Meslekî Uygulamaları
5. Özet
6. Değerlendirme Soruları
BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ?
Bu bölümü çalıştığınızda;
Pisagor bağıntısını bilecek,
Öklit bağıntısını kavrayacak,
Trigonometri oranları kavrayarak bu bilgileri mesleğinizde kullanarak
Kare, dikdörtgen, paralelkenar, Yamuk, Deltoidin özelikleri. Çevre, Alan
Hesaplarını yapabilecek,
Çember ve Çember Parçasının Çevresi, Daire ve Daire Diliminin Alan
Hesaplarını yapabilecek,
Düzgün Beşgenin Çevresini ve Alanını hesaplayabilecek,
Düzgün Altıgenin Çevresini ve Alanını hesaplayabileceksiniz.
BU ÜNİTEYE NASIL ÇALIŞMALIYIZ?
A açısı dik açı, kenar uzunlukları 3, 4, 5, birim uzunluk olan ABC dik üçgeni
çizelim. Bu dik üçgenin kenarları üzerine, aşağıda olduğu gibi birer kare çizelim. Dik
kenarların üzerine çizilen karelerin alanları toplamının, hipotenüs üzerine çizilen ka-
renin alanına eşit olduğunu görürüz.
152
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
Birdik üçgende dik kenarları 5 cm. ve 12 cm. dir. hipotenüsün uzunluğunu bu-
lunuz?
a = 5 cm. b = 12 cm. c = ? cm.
c2 = a2 + b2
c2 = 52 + 122
c2 = 25 + 144 c2 = 169 c = 13 cm2
a=p+k
Yükseklik Bağıntısı
Bir dik üçgende hipotenüse ait yüksekliğin karesi, yüksekliğin hipotenüsten
ayırdığı parçaların çarpımına eşittir.
153
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
|HB| |HA|
|HA| = | HC| ise |HA2| = |HB|.|HC|
h2 = p . k
Dik Kenar Bağıntısı
Bir dik üçgende, dik kenarlarının her birinin uzunluğunu karesi, bu dik kenarın
hipotenüs üzerindeki izdüşümü ile hipotenüs uzunluğunun çarpımına eşittir.
154
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Dik üçgenlerde; bir dar açının karşısındaki dik kenar uzunluğunun hipotenü-
sünün uzunluğuna oranına, o dar açının sinüsü denir.
Dik üçgenlerde; bir açının bitişiğindeki( komşu ) dik kenar uzunluğunun hipo-
tenüsün uzunluğuna oranına, o dar açının sinüsü denir.
Dik üçgenlerde; bir dar açının karşısındaki dik kenar uzunluğunun bitişiğinde-
ki ( komşu ) dik kenar uzunluğuna oranına, o dar açının tanjantı denir.
Dik üçgenlerde; bir dar açının bitişiğindeki ( komşu ) dik kenar uzunluğunun
oranına, o dar açının kotanjantı denir.
155
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEKLER:
1) Aşağıdaki üçgende cotθ , tanθ ve X değerlerini bulalım.
52 = 42 + X2 t 25 = 16 + X2
25 - 16 = X2 9 = X2
A
X=3
5 4
θ
•
B x C
X 6
θ
•
B 8 C
156
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Tümler iki açıdan birinin sinüsü diğerinin kosinüsüne, birinin tanjantı diğerinin
kotanjantına eşittir.
157
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEKLER:
ÖRNEKLER:
A
158
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEKLER:
Üçgenin iç açıları toplamı :
( n - 2) x 180 = ( 3 - 2) x 180 = 1 x 180 = 180 derece bulunur.
Dörtgenlerin iç açıları toplamı:
( n - 2) x 180 = ( 4 - 2) x 180 = 2 x 180 = 360 derece bulunur.
Beşgenlerin iç açıları toplamı:
( n - 2) x 180 = ( 5 - 2) x 180 =3 x 180 = 540 derece bulunur.
Altıgenlerin iç açıları toplamı:
( n - 2) x 180 = ( 6 - 2) x 180 = 4 x 180 = 720 derece bulunur.
9.2.1.1 Üçgen
Üçgenin çevresi; Üç kenar uzunluğunun toplamıdır. Ç = a + b + c
Üçgenin alanı bulunurken bir kenar uzunluğu ile bu kenara ait yükseklik çar-
pılır. Çarpım ikiye bölünür.
B
C A = axh
H 2
159
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
A b2 = a2 + c2 b2 = 42 + 32 b2 = 16+9
b2 = 25 b = 5 cm
b A = axh A = 3x4 A = 12
c 2 2 2
h A = 6cm2
Çevre= a + b + c Ç= 3 + 4 + 5
B C
Ç = 12cm
a
Paralelkenarın Çevresi
Kısa kenarı ile uzun kenarı toplamının iki katına eşittir.
Ç=2(a+ b)
Paralelkenarın Alanı
Bir kenarı ile o kenara ait yüksekliğin çarpımına eşittir.
A = a x ha veya A = b x hb
ÖRNEK:
Bir paralelkenarın uzun kenarı 8 cm. ve bu kenara ait yükseklik 5 cm. dir. Bu
paralelkenarın alanını bulunuz ?
a=8 cm. ha = 5 cm.
A= a . ha A = 8 . 5 = 40 cm2 dir.
160
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
9.2.1.4 Dikdörtgen
Karşılıklı kenarları birbirine eşit ve paralel, açıları 90° olan dörtgenlere dikdört-
gen denir.
161
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Dikdörtgenin Çevresi:
Kısa kenarı ile uzun kenarı toplanır, iki katı alınır.
Ç= a+b+c+d a = c ve b = d olduğundan Ç= 2a+2b = 2(a+b)
ÖRNEK:
Kısa kenarı 7 cm. ve uzun kenarı 11 cm olan dikdörtgenin çevresini hesaplayı-
nız?
Ç= 2( a+b ) = 2 ( 7+11 ) = 2 . 18 = 36 cm. dir.
Dikdörtgenin Alanı :
Kısa kenarı ile uzun kenarı çarpılır.
A= a.b
ÖRNEK:
Kısa kenarı 5 cm ve uzun kenarı 9 cm olan dikdörtgenin alanını hesaplayınız?
A = a.b = 5.9 = 45 cm2
9.2.1.5 Kare
Kenarları birbirine eşit ve açıları 900 olan dörtgene kare denir.
162
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Karenin Alanı:
Bir kenarının karesine eşittir. A= a2
ÖRNEK:
Bir kenarı 35 cm. olan bir elektrik panosunun alanı kaç cm2dir?
A = a2 = 352 = 1225 cm2
9.2.1.6 Yamuk
Yalnız karşılıklı iki kenarı birbirine paralel olan dörtgenlere yamuk denir.
Yamuğun Çevresi:
Ç= a + b + c + d
Yamuğun Alanı:
Alt ve üst tabanları
(paralel kenarları) toplamının,
yükseklik ile çarpımının yarısına
eşittir
9.2.1.7 Deltoid
Tabanları eşit olan iki ikizkenar üçgenin, tepe noktaları farklı kalacak şekilde eş
tabanların çakıştırılması ile oluşan dörtgene deltoid denir.
|AB| = |BC| |AD| = |DC| e⊥f
Deltoidin Çevresi:
Ç=a+b+c+d
Deltoidin alanı:
Eşkenar dörtgen gibi, Köşegen uzunlukları
çarpılır, ikiye bölünür.
A = exf
2
163
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
Aşağıdaki düzgün beşgende, |AB| =8cm, |OH| = 6cm olduğuna göre düzgün
beşgenin çevresini ve alanını bulunuz?
Ç = 5.a = 5 . 8 = 40 cm
A = 5 . axh = 5 . 8x6 = 5 . 48
2 2 2
A = 5.24 = 120 cm2
164
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
9.3.1 Çember
Bir O noktasından r kadar uzaklıktaki noktaların birleşim kümesine çember
denir.
|OA| = r (yarıçap)
|BA| = R = 2r (çap)
9.3.2 Daire
Çemberin iç bölgesi ile çemberin kendisinin birleşimine daire denir.
Dairenin Çevresi
Herhangi bir Dairenin Çevresini çapına böldüğümüzde 3,14... gibi bir sayı bu-
lunur. Bu sayı bütün dairelerde aynı işlem yapıldığında aynı çıkmaktadır. Bu sayıya
matematikte Pi sayısı denir ve ( π ) işareti ile gösterilir.
Ç = 2r . π
165
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Dairenin Alanı
Yarıçapın karesi ile π sayısı çarpılır.
A = π. r2
Elektrik tesisatçılığında kullanılan iletkenlerin kesitleri genellikle daire şeklin-
dedir. İletkenin kesiti denince, o kesitteki dairenin alanı anlaşılır. (r iletkenin yarıçapı)
ÖRNEK:
Yarıçapı 10 cm olan dairenin çevresini ve alanını bulunuz?
r = 10 cm Ç= 2r.π Ç = 2.10.3.14 Ç = 62,8cm
π = 3,14 A=π.r 2
A=3,14.10 2
A=314 cm2
9.4 PARALEL KENARIN, EŞKENAR DÖRTGENİN,
DİKDÖRTGENİN, KARENİN, YAMUĞUN, DAİRENİN VE
DELTOİDİN ÇEVRE, ALAN HESAPLARI VE MESLEKİ
UYGULAMALARI
1) Bir düzgün beşgen ile düzgün altıgenin çevreleri ölçümü eşittir. Düzgün
beşgenin bir kenarı 18 cm olduğuna göre düzgün altıgenin bir kenarı kaç cm. dir?
Ç=5.a Ç = 5 . 18 Ç = 90 cm (Beşgenin çevresi)
Ç=6.a 90 = 6 . a a= 15 cm. (Beşgen ile altıgenin çevreleri eşit)
2) Aşağıda görüldüğü gibi dikdörtgen şeklindeki bir odanın tavanının tam
orta noktasına bir hat çekilecektir. A köşesinden O noktasına kaç metre iletken gi-
der?
166
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
167
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖZET
Pisagor Bağıntısı: Bir dik üçgende, dik kenarların uzunluklarının kareleri topla-
mı, hipotenüsün uzunluğunun karesine eşittir.
Öklit’in Yükseklik Bağıntısı: Bir dik üçgende hipotenüse ait yüksekliğin karesi,
yüksekliğin hipotenüsten ayırdığı parçaların çarpımına eşittir.
Öklit’in Dik Kenar Bağıntısı: Bir dik üçgende, dik kenarlarının her birinin uzun-
luğunun karesi, bu dik kenarın hipotenüs üzerindeki izdüşümü ile hipotenüsün
uzunluğunun çarpımına eşittir.
Trigonometrik fonksiyonlardan; Sinüs, Kosinüs, Tanjant, Kotanjant, Sekant, Ko-
sekant ın nasıl hesaplandığını öğrendik.
30, 45 ve 60 derecelik açıların Trigonometrik oranlarını öğrendik.
Çokgenler ve Dörtgenlerin Elemanları Arasındaki ilişkilerde; Paralel kenarın,
Eşkenar Dörtgenin, Dikdörtgenin, Karenin, Yamuğun ve Deltoidin özelikleri, Çevre,
Alan Hesaplarını öğrendik.
168
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
DEĞERLENDİRME SORULARI
169
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
6. Alanı 36 m2 olan kare şeklindeki bir odanın bir kenarı boyunca iletken hat
çekilecektir. Bu hat için kaç metre iletken gereklidir?
a. 6
b. 9
c. 18
d. 24
7. Bir kablonun çapı mikrometre ile 2 mm. Olarak ölçülmüştür. Kesiti kaç mm2 dir?
(π = 3 alınız)
a. 0,03
b. 0,3
c. 3
d. 30
8. Uzun kenarı 40 cm, kısa kenarı 30 cm olan dikdörtgen saçtan yapılmış bir
dağıtım tablosunun yüzeyi kaç santimetre karedir?
a. 120
b. 1200
c. 240
d. 2400
170
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
11. Bir paralelkenarın açılarından biri n, diğeri 2n dir. Bu paralelkenarın büyük açısı
kaç derecedir?
a. 1800
b. 1200
c. 900
d. 600
13. Çevresinin uzunluğu 19,2 metre olan dikdörtgen şeklindeki bir odanın
kısa kenarı uzun kenarının yarısı uzunluğundadır. Bu odanın uzun kenarı
aşağıdakilerden hangisidir?
a. 3,6
b. 4,8
c. 6,4
d. 7,6
171
10. ÜNİTE
HACİM VE SIVI ÖLÇÜLERİ, KATI CİSİMLERİN
ALAN VE HACİMLERİ MESLEKİ UYGULAMALARI
KONULAR
HACİM VE HACİM ÖLÇÜLERİ KAVRAMI
HACİM ÖLÇÜLERİ BİRİMLERİ
1. Metreküpün Katları As Katları
2. Birimlerin Birbirine Çevrilmesi ve Mesleki Uygulamaları
SIVI ÖLÇÜSÜ BİRİMLERİ
1. Litrenin Katları As Katları
2. Birimlerin Birbirine Çevrilmesi ve Mesleki Uygulamaları
PRİZMALAR
1. Prizmaların özelikleri ve Türleri
2. Prizmaların Alan, Hacimleri ve Mesleki Uygulamaları
PİRAMİTLER
1. Piramitlerin Alan, Hacimleri ve Mesleki Uygulamaları
SİLİNDİRLER
1. Dairesel Silindirin Alan, Hacmi ve Meslekî Uygulamaları
KONİLER
1. Dairesel Koninin Alan, Hacmi ve Meslekî Uygulamaları
KÜRELER
1. Küre Alanı, Hacmi ve Meslekî Uygulamaları
BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ?
Bu bölümü çalıştığınızda;
Hacim ölçüsü birimlerinden yararlanarak mesleğinizde karşılaştığınız
problemleri çözebilecek,
Sıvı ölçüsü birimlerinden yararlanarak mesleğinizde
karşılaştığınız problemleri çözebilecek,
Prizmaların özelliklerinden yararlanarak mesleğinizde
karşılaştığınız problemleri çözebileceksiniz.
BU ÜNİTEYE NASIL ÇALIŞMALIYIZ?
Km3
Hm3
Dam3
m3 Büyür
Dm3
Küçülür
cm3
mm3
175
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
10 m3 = ......l ?
10 m3 = 10 000 dm3
10 000 m3 = 10 000 l
176
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
10.3 PRİZMALAR
ABCD // EFGH
EHAD // FBCG
EFAB // HDCG
Özelikleri
1. 6 yüzü, 12 ayrıtı ve 8 köşesi vardır
2. Karşılıklı ayrıtları dörder dörder paralel ve uzunlukları eşittir
3. Karşılıklı yüzleri birbirine paralel ve alanları eşittir.
4. Bir köşeden çıkan ayrıtlara, prizmanın boyutları denir. Bu boyutlar; en, boy,
yüksekliktir. (a,b,c)
177
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
178
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
Taban ayrıtı 10 cm ve yüksekliği 14 cm olan kare dik prizmanın taban alanı,
bütün alanını ve hacmini bulunuz?
Taban Alanı = Bütün Alanı = 2 a2 + 4.(a.h) Hacmi = a2. h
A = 102 = 100cm2 dir. = 2. 102 + 4.(10 .14 ) = 102 .14
= 200 + 560 = 100.14
= 760cm2 dir. = 1400 cm3 dür.
ÖRNEK:
Bir kenarının uzunluğu 5cm olan küpün; taban alanını, bütün alanını ve hac-
mini bulunuz?
Taban Alanı = a2 Bütün Alanı = 6.a2 Hacmi = T. Alanı x Yükseklik
A = 52 = 6.52 V= a3
A= 25cm2 dir = 150 cm2 V= 53=125cm3
179
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
10.4 PİRAMİTLER
ÖRNEK:
Taban uzunluğu 6cm ve yan yüz yüksekliği 9cm
olan kare dik piramidin; taban alanı, bütün alanını ve hacmini bulunuz?
a2 x h
Taban Alanı = a2 Bütün Alanı = a2+2.a.h Hacmi = 3
V= 6 x 5
2
A = 62 = 62 + 2.6.9
3
A = 36cm2 dir = 36+108 = 144cm2 V= 36 x 5
3
V= 60cm3
180
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
10.5 SİLİNDİR
ÖRNEK:
Taban yarıçapı 7cm ve yüksekliği 10cm olan silindirin; taban alanını ve hacmi-
ni bulunuz? ( π = 22 )
7
Taban Alanı = π.r2 Bütün Alanı = 2π.r2 + 2.π.r.h Hacmi = π.r2.h
22 22
A= 7 .72 = 2.π.r(r+h) V = 7 .72.10
A = 154cm2 dir = 2. 22 .7(7+10) V = 1540cm3
7
= 748 cm2
10.6 KONİLER
181
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖRNEK:
Taban yarıçapı 5 cm. ve ana doğrusu 12 cm. olan koninin bütün alanını bulu-
nuz?
A = π.r.(r+y) = 3.14 . 5 ( 5+12) = 266,9 cm2
ÖRNEK:
Taban yarıçapı 6 cm. ve yüksekliği 8 cm. olan koninin hacmini bulunuz?
V= π x r x h = 22 . 3,14. 62. 8 = 301,44 cm3
2
3 7
10.7 KÜRE
182
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
183
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
ÖZET
Tabanları herhangi bir çokgensel bölge olan yan yüzleri dikdörtgensel bölge-
lerden meydana gelen cisimlere dik prizma denir.
Prizmalar tabanlarına göre; dikdörtgenler prizması, kare prizma, üçgen priz-
ma diye isimlendirilirler.
Dik Prizmaların Özelikleri:
1) Tabanları eş ve paraleldir
2) Yan yüzleri dikdörtgensel bölgelerdir.
3) Her bir köşede kesişen ayrıtları birbirine diktir.
4) Yan ayrıtları aynı zamanda yüksekliktir.
Dikdörtgenler Prizmasının Alanı ve Hacmi:
Bütün Alanı = 2 ab +2( ac + bc) veya 2 ( ab + ac + bc)
Hacmi = Taban Alanı x Yükseklik V = a . b. c
Kare prizmasının alanı ve hacmi:
Bütün Alanı = 2 a2 + 4 (a.h)
Hacmi = Taban Alanı x Yükseklik V = a2. h
Küpün Alanı ve Hacmi:
Bütün Alanı = 6 a2
Hacmi = Taban Alanı x Yükseklik V = a3
Kare dik piramidin alanı ve hacmi:
Bütün Alanı = a2 + 2.a.y
Hacmi; Taban alanı ile cisim yüksekliğinin çarpımının üçte birine eşittir.
a2 x h
V= 3
Silindirin alanı ve hacmi:
Bütün Alanı : π.r2 + 2.π.r.h
Hacmi = Taban alanı x Yükseklik
V= π.r2.h
Koninin alanı ve hacmi:
Bütün Alanı : π.r2 + π.r.y
Hacmi : V= π x r x h
2
184
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
Kürenin Alanı:
A = 4 . π . r2
Kürenin Hacmi:
Yarıçap uzunluğu r olan bir kürenin hacmi,
V= 4 x π x r
3
3
bağıntısı ile bulunur.
185
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Boyu 3 metre, Eni 4 metre ve yüksekliği 5 metre olan bir dükkanın hacmini
bulunuz?
a. 30 m3
b. 45 m3
c. 60 m3
d. 90 m3
3. Uzunluğu 3 metre, genişliği 4 metre ve yüksekliği 2 metre olan bir havuzun içi
kaç litre su alır? (1 litre = 1 dm3 )
a. 14000
b. 20000
c. 2400
d. 240000
5. Bir silindirin yüksekliği 8 cm. ve hacmi 628 cm3 ise taban yarıçapı kaç cm. dır?
(π = 3,14 alınacak)
a. 10
b. 8
c. 6
d. 5
186
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
7. Yüksekliği 12 cm. tabanının bir kenarı 5 cm olan bir kare piramidin hacmi kaç
cm3 dir?
a. 100
b. 240
c. 300
d. 340
9. Taban ayrıtı 5 metre ve yüksekliği 8 metre olan kare prizma şeklindeki bir
büronun hacmini bulunuz?
a. 40
b. 100
c. 160
d. 200
187
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
d. 44
3 cm
2. Yandaki şekilde bütün kenarlar birbirine dik olduğuna 8 cm
göre; şeklin çevresinin uzunluğu kaç cm dir? 6 cm
a. 36
b. 38 2 cm
c. 40
d. 42
A
3. ABC üçgeninin çevresinin uzunluğu 32 cm. dir. |
BC| = ?
a. 15 b. 18
c. 21 e. 24
A
D
3 cm
4. ABCD dikdörtgeninin çevresinin uzunluğu 20 cm dir.
|CD|=?
a. 12
b. 10
c. 7
d. 3 B C
188
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
6. Bütünler iki açının oranı 7 ise küçük açının tümleri kaç derecedir?
8
a. 12
b. 10
c. 8
d. 6
189
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
14. Taban yarıçapı 3 cm, yüksekliği 5 cm olan bir dik silindirin yarıçapı 1 cm artırılır,
yüksekliği 1 cm azaltılırsa hacmindeki değişim aşağıdakilerden hangisi olur?
(π =3)
a. Değişmez
b. 40 cm3 azalır
c. 57 cm3 azalır
d. 57 cm3 artar
190
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
16. Şekildeki üçgen dik prizmanın yüzey alanı kaç cm2 dir?
a. 160
b. 168
c. 172
d. 180
b. 3 cm 5 cm 7 cm
c. 2 cm 5 cm 8 cm
d. 4 cm 4 cm 4 cm
18. Bir üçgen dik prizma açıldığında aşağıdaki şekillerden hangisi oluşur?
a. 2 tane üçgen 2 tane dikdörtgen
b. 3 tane üçgen 3 tane dikdörtgen
c. 2 tane üçgen 3 tane dikdörtgen
d. 3 tane üçgen 2 tane dikdörtgen
19. Yandaki şekilde verilenlere göre LN uzunluğunun alabileceği en küçük tam sayı
değeri kaç cm dir? K
a. 4 13cm
7 cm
b. 5
c. 6
d. 7 L N
191
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
22. Yarıçapı 5cm yüksekliği ise 8cm olan silindirin hacmi kaç cm3 tür? (π=3 alınız)
a. 300
b. 600
c. 900
d. 1200
A
23. Şekildeki ikizkenar dik üçgende |BC|=4cm. ABC dik üçgeni
|AB| kenarının etrafında dönmesi ile oluşan şeklin hacmini
hesaplayınız. (π=3 alınız)
a. 32
b. 16 •
c. 64 C B
d. 128
24. Taban kenar uzunlukları 10 cm olan kare dik piramidin yüksekliği 15cm
olduğuna göre yanal alanı kaç cm2 dir?
a. 180
b. 270
c. 540
d. 600
C
25. Yandaki O merkezli çemberde s(AOB)=120o ise s(ACB) kaç
derecedir?
O
a. 108
b. 216
c. 162
d. 60 A B
192
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
26. Yarıçapı 4 cm olan dairenin alanı kaç cm2 dir? (π=3 alınız)
a. 12
b. 48
c. 63
d. 36
A B
27. Yandaki şekilde |AB| // |DE| s(BAC)= 400 ve s(ADC) = 700 ise
400
s(CDE) kaç derecedir?
a. 30 750
b. 35
c. 40 ?
d. 45 D E
193
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
KAYNAKÇA
İmlâ Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Ankara, 2005.
ÖZKAN, Fevzi, Lise Matematik 1 Ders Kitabı, Bem-Koza Eğitim Basım Yayın San. Tic. Ltd. Şti.
Ankara, 1999.
HACISALİHOĞLU, Prof. Dr. H. Hilmi, Lise Matematik 1, Serhat Yayınları A. Ş. İstanbul, 2005.
ÖZE, Hasan, Matematik Lise Ders Kitabı, Özer Yayınları, İstanbul, 2000.
AYDIN, Nesibe, ASMA, Nevzat, Lise 1 Matematik Ders Kitabı, Aydın yayıncılık Ltd Şti. Ankara,
2002.
TANRIÖVER, Prof. Dr. Necmettin; Liseler için Geometri 1, Ankara 1994.
197
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
KISALTMA VE SEMBOLLER
AB : AB doğrusu
[AB] : AB doğru parçası
[AB : AB ışını
IABI : AB doğrusu parçasının uzunluğu
// : Paralellik işareti
: Diklik işareti
: Benzerlik işareti veya yaklaşık değer
: Eşlik işareti
: ABC açısı
A : A açısı
s(A) : A açısının ölçüsü
N : Doğal sayılar kümesi.
Z : Tam sayılar kümesi
lal : a’nın mutlak değeri
% : Yüzde
EBOB : En büyük ortak bölen
EKOK : En küçük ortak kat
= : Eşittir
: Eşit değildir
Ø : Boş küme
E : Evrensel küme
: Elemanıdır
: Eleman değildir
: Kesişim
: Birleşim
198
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
MATEMATİK VE MESLEK MATEMATİĞİ
/ : Fark
A’ : A’nın tümleyeni
s(A) : A kümesinin eleman sayısı
: Alt küme
1 A : 1 A kümesinin elemanıdır.
m2 : Metrekare
br2 : Birimkare
a : Ar
daa : Dekar
haa : Hektar
m3 : Metreküp
L : Litre
mL : Mililitre
199