فلوتاسیون

‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫وﻳﮋه داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﻌﺪن‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺶ اﺳﺘﺨﺮاج‬
‫ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬
‫ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﻌﺪن‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﺻﻨﻌﺖ و ﻣﻌﺪن‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﻴﺪ ﺑﺎﻫﻨﺮ ﻛﺮﻣﺎن‬
‫وﻳﺮاﻳﺶ اول‪1391 ،‬‬

‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ‬
‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫ﻣﺒﺎﻧﻲ و اﺻﻮل ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ‬
‫‪ -1-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن )‪ (Flotation‬ﻛﺎراﻣﺪﺗﺮﻳﻦ و ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪﺗﺮﻳﻦ روش ﻛﺎﻧﻪآراﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ روش‪ ،‬ﻣﻮاد ﺑﺎارزش )ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ( و ﻳﺎ ﺑﻲارزش )ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻣﻌﻜﻮس( ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻚ‪ /‬ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧﺎص ﺳﻄﺤﻲ )ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻳﺎ اﺻﻼح ﺷﺪه( ﺑﻪ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا ﻣﻲﭼﺴﺒﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻔﻲ ﺑﺎردار از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن روﺷﻲ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﻮده و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻣﻲﺗﻮان ﻛﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪهاي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺲ‪ /‬ﺳﺮب‪/‬‬
‫روي را ﺑﻪ ﻃﻮر اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻓﺮآوري ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪ -2-1‬ﻛﻒ و اﻧﻮاع آن‬
‫ﻫﺮﮔﺎه دو ﺣﺒﺎب ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻤﺎس ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻻﻳﻪ ﺳﻴﺎل ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻧﺎزك ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ در ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﮔﺴﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪه و ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ادﻏﺎم ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﻲ از ادﻏﺎم ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﻄﺢ ﺳﻴﺎل ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده و در آﻧﺠﺎ ﺗﺠﻤﻊ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ و ﻛﻒ را‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺎرت ﻛﻒ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻌﺎدل دو ﻛﻠﻤﻪ ﻻﺗﻴﻦ ‪ froth‬و ‪ foam‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان دو ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺘﻔﺎوت را ﺑﺮاي اﻳﻦ دو ﻛﻠﻤﻪ اراﺋﻪ داد‪:‬‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﺳﻴﺎل‪ /‬ﺣﺒﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﻧﺎﻗﺺ زﻫﻜﺸﻲ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﻫـﺴﺘﻨﺪ(‬ ‫•‬
‫‪ foam‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؛ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﭘﺎﻳﺪاري ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ زﻫﻜﺸﻲ ﺳﻴﺎل از ﻣﻴﺎن‬
‫‪1‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮب ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ را ‪ froth‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬در ﺷﻜﻞ ‪ 1-1‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫‪ foam‬ﺑﻪ ‪ froth‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫)ب(‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫) د(‬ ‫) ج(‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-1‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﺠﻤﻊ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ از ‪ foam‬ﺑﻪ ‪ :froth‬اﻟﻒ( ‪ foam‬ﺑﺎ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻛﺮوي و ﺑـﺪون زﻫﻜـﺸﻲ‪ ،‬ب( ‪ foam‬ﺑـﺎ‬
‫زﻫﻜﺸﻲ ﺟﺰﺋﻲ و ﻻﻳﻪ ﺳﻴﺎل ﺿﺨﻴﻢ‪ ،‬ج( ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻻﻳﻪ ﻧﺎزك ﺑﻴﻦ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺑﺎ ﺣﺎﺷﻴﻪﻫﺎي زاوﻳﻪدار‪ ،‬و د( ﺗﺸﻜﻴﻞ ‪ froth‬ﺑﺎ ﺣﺒﺎﺑﻬـﺎي‬
‫ﭼﻨﺪﺿﻠﻌﻲ و زﻫﻜﺸﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫‪ foam‬ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ دو ﻓﺎزي از ﻫﻮا و ﻣﺎﻳﻊ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ‪ froth‬ﺣﺎوي ذرات ﺟﺎﻣﺪ ﻧﻴﺰ‬ ‫•‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﻛﻒ در ﺷﻜﻠﻬﺎي ‪ 2-1‬و ‪ 3-1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎرز در ﻫﺮ دو ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺪاري ﻛﻤﺘﺮ ‪ foam‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ froth‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ‪ ،froth‬ﭘﺎﻳﺪاري ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﺎﻟﺐ از ﻋﻤﻠﻜﺮد ﭘﺎﻳﺪارﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ذرات ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-1‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﻔﻬﺎي دو ﻓﺎزي و ﻣﻜﺎﻧﻴﺰمﻫﺎي ﺣﺎﻛﻢ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -3-1‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﻔﻬﺎي ﺳﻪ ﻓﺎزي و ﻣﻜﺎﻧﻴﺰمﻫﺎي ﺣﺎﻛﻢ‬
‫‪ -3-1‬ﻓﺎزﻫﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺗﻨﻬﺎ روش ﻓﺮآوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن از ﺳﻪ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ و ﮔﺎز ﺑﻬﺮه ﻣﻲﺑﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﻪ ﻓﺎز ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺳﻪ ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﺟﺎﻣﺪ‪ /‬ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺟﺎﻣﺪ‪/‬ﮔﺎز و ﻣﺎﻳﻊ‪/‬ﮔﺎز را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺎز ﮔﺎز‪ :‬ﻣﺘﺪاولﺗﺮﻳﻦ ﮔﺎز‪ ،‬ﻫﻮا ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )‪ CO2، H2، N2، O2‬و ‪.(H2S‬‬ ‫•‬
‫ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ‪ :‬ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻳﻚ ﻣﺤﻠﻮل آﺑﻲ اﺳﺖ زﻳﺮا آب ﻣﺎﻳﻌﻲ ارزان‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ و‬ ‫•‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ‪ :‬ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ از ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺑﻠﻮرﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫•‬
‫و ﻛﺎﻧﻲﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﻦ ﻓﺎز ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4-1‬اﺻﻮل ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫اﺳﺎس ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‪ ،‬ﺣﻤﻞ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ذرات ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻟﭗ و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻛﻒ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ درﮔﻴﺮ در ﻫﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از )ﺷﻜﻞ ‪:(4-1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-1‬ﻧﻤﻮدار ﺳﺎده ﻣﺮاﺣﻞ ﻳﻚ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬

‫ﺧﻮراك اوﻟﻴﻪ ﭘﺲ از ﺧﺮداﻳﺶ ﺗﺎ اﺑﻌﺎد ﻣﻨﺎﺳﺐ )ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪ 75-200‬ﻣﻴﻜﺮون( ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎﻟﭙﻲ‬ ‫•‬
‫ﺑﺎ درﺻﺪ ﺟﺎﻣﺪ ﻣﻌﻴﻦ )‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 45‬درﺻﺪ( وارد ﻣﺮﺣﻠﻪ آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻂ ﭘﺎﻟﭗ و ﺧﻮاص ﺳﻄﺤﻲ ذرات ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺳﻄﺢ اﻛﺜﺮ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ آب ﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد )آﺑﺪوﺳﺖ ‪ .(hydrophilic‬ﺑﺮاي آﺑﺮان‬ ‫•‬
‫ﻛﺮدن )‪ (hydrophobic‬ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺟﻬﺖ اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ‪ ،‬از ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ‬
‫)‪ (collector‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻠﻜﺘﻮر و ﻳﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از آن از ﺗﻨﻈﻴﻢﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ‬ ‫•‬
‫)‪ regulator‬ﻳﺎ ‪ (modifier‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻮرد اول از ﻓﻌﺎلﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ )‪(activator‬‬
‫و ﺑﺮاي ﻣﻮرد دوم از ﺑﺎزدارﻧﺪهﻫﺎ )‪ (depressant‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺒﺎب در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﺰن‪ ،‬در ﺳﺘﻮﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺣﺒﺎبﺳﺎز و در ﺳﻠﻮل ﺟﻴﻤﺴﻮن ﺑﺎ اﻳﺠﺎد‬ ‫•‬
‫ﺧﻼء ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ذرات آﻣﺎده ﺷﺪه ﺑﻪ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﻣﻲﭼﺴﺒﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻟﭗ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ادﻏﺎم ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ در ﭘﺎﻟﭗ و ﻛﻒ )‪ (coalescence‬و ﺗﺮﻛﻴﺪن ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ در ﺳﻄﺢ‬ ‫•‬
‫ﻛﻒ )‪ (bursting‬از ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ )‪ surfactant‬ﻳﺎ ‪ (frother‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻀﻮر ذرات ﺑﺴﻴﺎر رﻳﺰ )ﻧﺮﻣﻪﻫﺎ( در ﻣﺤﻴﻂ ﭘﺎﻟﭗ‪ ،‬ﻛﺎراﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن را ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﺧﻮاص ﺳﻄﺤﻲ ذرات )ﺗﺠﻤﻊ ﻧﺮﻣﻪﻫﺎ روي ﺳﻄﺢ ذرات درﺷﺖﺗﺮ(‪ ،‬ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎذب )ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺗﻮده‬
‫ﻧﺮﻣﻪﻫﺎ( و ﻳﺎ ﭘﺪﻳﺪه دﻧﺒﺎﻟﻪروي‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي رﻓﻊ ﻣﺸﻜﻞ ﻧﺮﻣﻪﻫﺎ‪ ،‬دو ﺗﺪﺑﻴﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬ﺗﻬﻴﻪ ﭘﺎﻟﭗ ﺑﺎ ﺧﻮراك ﻧﺮﻣﻪﮔﻴﺮي ﺷﺪه و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﻔﺮقﺳﺎزﻫﺎ )‪.(dispersant‬‬
‫‪ -1-4-1‬زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس و ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻴﻦ ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ و ﺣﺒﺎب ﻫﻮا در درون آب‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا ﺑﻪ ﺳﻄﺢ داﻧﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻴﺰان ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ داﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ آب‬
‫)ﻫﻴﺪروﻓﻮﺑﻴﺴﻴﺘﻪ ﺳﻄﺢ‪ (surface hydrophobicity :‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﺪاري اﻳﻦ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻴﻦ ﺳﻪ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ و ﮔﺎز‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس‪ :‬ﺷﻜﻞ ‪ ،5-1‬زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس ﺑﻴﻦ ﺣﺒﺎب ﻫﻮا و ذره را در ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺎﻳﻊ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺗﻌﺎدل ﺳﻪ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ و ﮔﺎز را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺮژي ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك )‪ (J/m2‬آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺎن‬
‫ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪γSA = γSW + γWACos θ‬‬
‫‪ :‬اﻧﺮژي ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﺟﺎﻣﺪ ـ ﻫﻮا‬ ‫‪γSA‬‬
‫‪ :‬اﻧﺮژي ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﺟﺎﻣﺪ ـ آب‬ ‫‪γSW‬‬
‫‪ :‬اﻧﺮژي ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك آب ـ ﻫﻮا‬ ‫‪γWA‬‬
‫‪ :‬زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس‬ ‫‪θ‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -5-1‬زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس ﺑﻴﻦ ﺣﺒﺎب ﻫﻮا و ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ در ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺎﻳﻊ )آب(‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻻزم ﺑﺮاي ﺟﺪا ﻛﺮدن ﻫﻮا از ذره را ﻧﻴﺮوي ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ )‪ (WSA‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪:‬‬
‫‪WSA = γWA + γSW - γSA‬‬
‫ﺑﺎ ادﻏﺎم دو راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫)‪WSA = γWA (1 – Cos θ‬‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر زاوﻳﻪ ‪ θ‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﺪ ﺧﺎﺻﻴﺖ آﺑﺮاﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد‪.‬‬
‫در ﺷﻜﻞ ‪ ،6-1‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﻜﻞ ﻗﻄﺮه آب ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ‪ :‬ﻛﺎر ﻧﺎﺷﻲ از ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ آب ﺑﻪ ﺟﺎﻣﺪ )‪ (Work of Adhesion: WA‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪WA = WI + WH + WD‬‬
‫اﻧﺮژي ﻳﻮﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن ﻳﺎ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس )ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﺪ(‬ ‫‪:‬‬ ‫‪WI‬‬
‫اﻧﺮژي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﻧﺎﺷﻲ از واﻛﻨﺶ دوﻗﻄﺒﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮل آب ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫‪:‬‬ ‫‪WH‬‬
‫اﻧﺮژي ﺗﻔﺮق ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ آب ﺑﺎ دو ﻗﻄﺒﻲ اﻟﻘﺎﻳﻲ در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫‪:‬‬ ‫‪WD‬‬

‫‪ -6-1‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﻜﻞ ﻗﻄﺮه آب ﺑﺮاي زواﻳﺎي ﺗﻤﺎس ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ WA‬را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ Young-Dupree‬ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫)‪WA= γ (1 + Cos θ‬‬
‫ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ اﺗﺼﺎل ﺣﺒﺎب ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﺪ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫‪WA < WC‬‬
‫ﻛﻪ ‪ WC‬ﻛﺎر ﻻزم ﺑﺮاي ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻛﺮدن ﻻﻳﻪ آﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﺪ ﭼﺴﺒﻴﺪه اﺳﺖ ) ‪Work of‬‬
‫‪ .(Cohesion‬اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪WC= 2γ‬‬
‫در ﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻬﺎ و اﻛﺴﻴﺪﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﻀﻮر اﻛﺴﻴﮋن‪ ،‬اﻧﺮژي ﻳﻮﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن و ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻧﺮژي ﺗﻔﺮق اﺳﺖ و ﻟﺬا اﻳﻦ ﻣﻮاد آﺑﺪوﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺑﺎ آب و اﻧﺮژي ﻛﻤﺘﺮ ﻳﻮﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﻪ آب ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﻜﻞ ‪ ،7-1‬راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -2-4-1‬ﻣﺮاﺣﻞ اﺗﺼﺎل ذره و ﺣﺒﺎب‬
‫ﻳﻚ اﺗﺼﺎل ﻣﻮﻓﻖ ﻣﻴﺎن ﺣﺒﺎب و ذره )‪ (bubble/particle interaction or capture‬ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺑﺮﺧﻮرد ذره ﺑﺎ ﺣﺒﺎب )‪ :(Collision or Adhesion‬ﻛﻪ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ذره و ﺣﺒﺎب و ﻓﺎﺻﻠﻪ و‬ ‫•‬
‫ﺟﻬﺖ ﻣﺴﻴﺮ ذره ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺒﺎب ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد )ﺷﻜﻞ ‪.(8-1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -7-1‬راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس )ﺑﺮاي ﻗﻄﺮه آب(‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -8-1‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ ﺣﺮﻛﺖ ﻳﻚ ذره ﺣﻮل ﻳﻚ ﺣﺒﺎب‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺎراﻳﻲ )اﺣﺘﻤﺎل( ﺑﺮﺧﻮرد )‪ (Ec‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻴﺮوﻫﺎي درﮔﻴﺮ‪:‬‬
‫‪⎛ 1− E‬‬ ‫⎞‬

‫⎜ ‪Ec = Eic + Eg +‬‬ ‫‪ic‬‬ ‫‪⎟⋅ E‬‬
‫‪⎜ 1 + (d / d )2 ⎟ in‬‬
‫⎝‬ ‫‪p‬‬ ‫‪b‬‬ ‫⎠‬
‫اﺛﺮ ﻣﺪاﺧﻠﻪﮔﺮ‬ ‫‪Eic‬‬
‫اﺛﺮ ﮔﺮاﻧﺶ‬ ‫‪Eg‬‬
‫اﺛﺮات دروﻧﻲ‬ ‫‪Ein‬‬
‫ﻗﻄﺮ ذره‬ ‫‪dp‬‬
‫ﻗﻄﺮ ﺣﺒﺎب‬ ‫‪db‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از زاوﻳﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺮﺧﻮرد )‪:(θt‬‬
‫‪⎡ 4 Eo‬‬
‫⎢ ‪Ec = Eo sin θ t × exp‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪⎛ 3‬‬
‫‪cosθ t ⎜⎜ ln‬‬ ‫‪− 1.8 ⎟⎟ −‬‬
‫(‬
‫⎤ ‪⎞ 2 (2 / 3) + cos 3 θ t / 3) = cosθ t‬‬ ‫)‬
‫⎥‬
‫‪⎣ 3β‬‬ ‫‪⎝ Eo‬‬ ‫⎠‬ ‫‪β sin 2θ t‬‬ ‫⎦‬
‫‪dp‬‬
‫‪Eo = 3‬‬ ‫)ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪(Sutherland‬‬
‫‪db‬‬
‫([‬
‫‪sin 2 θ t = 2β 1 + β 2‬‬ ‫)‬
‫‪1/ 2‬‬
‫‪−β‬‬ ‫]‬ ‫)ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪(Dukhin‬‬
‫) ‪β = 4d p ρ p / 3Kd b ( ρ p − ρ f‬‬
‫ﻋﺪد ﺑﻲ ﺑﻌﺪ‬ ‫‪β‬‬
‫داﻧﺴﻴﺘﻪ ذره )‪ (p‬و ﺳﻴﺎل )‪(f‬‬ ‫‪ρ‬‬
‫ﻋﺪد ‪ ،Stokes‬ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻳﻨﺮﺳﻲ ذره ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ وﻳﺴﻜﻮز ﺳﻴﺎل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪K‬‬
‫ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻲ را ﻛﻪ ذره ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﺣﺒﺎب ﻣﻲﻟﻐﺰد‪ ،‬زﻣﺎن ﻟﻐﺰش )‪ (Sliding time‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫زﻣﺎن از زاوﻳﻪ ﺑﺮﺧﻮرد )‪ (θ‬ﺷﺮوع و در زاوﻳﻪ ‪ 90‬درﺟﻪ ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﻣﻲرﺳﺪ‪.‬‬
‫‪dp + db‬‬ ‫⎞‪⎛ θ‬‬
‫‪t sl = −‬‬ ‫⎟ ‪ln⎜ tan‬‬‫‪3‬‬
‫⎝ ⎞ ‪⎛ db‬‬ ‫⎠‪2‬‬
‫⎜ ‪2(vp + vb ) + v b‬‬ ‫⎟‬
‫⎟ ‪⎜d +d‬‬
‫‪⎝ p‬‬ ‫⎠ ‪b‬‬
‫ﻛﻪ ‪ vp‬و ‪ vb‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻘﻮط ذره و ﺻﻌﻮد ﺣﺒﺎب ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺗﺼﺎل ذره ﺑﻪ ﺣﺒﺎب )‪ :(Attachment‬ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد و ﺧﻮاص ﺳﻄﺤﻲ ذره ﺑﺴﺘﮕﻲ‬ ‫•‬
‫دارد‪ .‬ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫‪ o‬ﻧﺎزك ﺷﺪن ﻻﻳﻪ ﻧﺎزك ﺳﻴﺎل ﺑﻴﻦ ذره و ﺣﺒﺎب ﺗﺎ ﻣﻘﺪار ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ‬
‫‪ o‬ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ )ﭘﺎرﮔﻲ( ﻻﻳﻪ ﻧﺎزك و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺳﻪ ﻓﺎزي )‪(TPC‬‬
‫‪ o‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻂ ‪ TPC‬از ﻣﻘﺪار ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺗﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ اﺗﺼﺎﻟﻲ ﭘﺎﻳﺪار ﻣﻴﺎن ذره و ﺣﺒﺎب‬
‫ﻛﺎراﻳﻲ اﺗﺼﺎل ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪Ea = sin 2 θ a / sin 2 θ t‬‬

‫ﻛﻪ ‪ θa‬زاوﻳﻪ ﺑﺮﺧﻮرد اوﻟﻴﻪ ذره ﺑﺎ ﺣﺒﺎب اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺟﻬﺖ ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲ ﻻﻳﻪ ﻧﺎزك‪ ،‬زﻣﺎن اﺗﺼﺎل )‪ (Induction time‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪t ind = Ad pB‬‬

‫ﻛﻪ ‪ A‬و ‪ B‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻳﺪاري اﺗﺼﺎل )‪ :(Stability‬اﺗﺼﺎل ﭘﺎﻳﺪاري ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎردار ﺷﺪن ﺣﺒﺎب و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل‬ ‫•‬
‫ذرات ﺑﻪ ﻛﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻛﺎراﻳﻲ اﺗﺼﺎل‪ ،‬ﺑﺮآﻳﻨﺪي از ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺣﺮﻛﺖ رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻي‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺣﺒﺎب و ذره )‪ (bubble/particle aggregate‬و ﻧﻴﺮوﻫﺎي رو ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺎراﻳﻲ اﺗﺼﺎل ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﺮآﻳﻨﺪ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﻮق‪:‬‬

‫‪Ecap = Ec Ea Es‬‬
‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻛﺎراﻳﻲ اﺗﺼﺎل ذره و ﺣﺒﺎب ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از )ﺷﻜﻞ ‪:(9-1‬‬
‫‪π‬‬
‫=‪G‬‬ ‫‪d p3 ρ p g‬‬ ‫ﻧﻴﺮوي ﮔﺮاﻧﺶ )‪:(Gravitational force‬‬ ‫•‬
‫‪6‬‬
‫‪π‬‬
‫=‪B‬‬ ‫‪d p3 ρ f g‬‬ ‫ﻧﻴﺮوي ﺷﻨﺎوري )‪:(Buoyant force‬‬ ‫•‬
‫‪6‬‬
‫‪π‬‬ ‫‪vα2‬‬
‫=‪C‬‬ ‫) ‪d p3 ( ρ p − ρ f‬‬ ‫ﻧﻴﺮوي ﮔﺮﻳﺰ از ﻣﺮﻛﺰ )‪:(Centrifugal force‬‬ ‫•‬
‫‪3‬‬ ‫‪db + dp‬‬
‫‪Fd = 3π (1 + ks ) μ d p vα‬‬ ‫ﻧﻴﺮوي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻴﺎل )‪:(Drag force‬‬ ‫•‬
‫) ‪Fγ = π d p γ sin ω sin(λ − ω‬‬ ‫ﻧﻴﺮوي ﻣﻮﺋﻴﻨﮕﻲ )‪:(Capillary force‬‬ ‫•‬

‫در ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق‪،‬‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻟﻐﺰش‬ ‫‪vα‬‬
‫ﺿﺮﻳﺐ ﻋﺪدي ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ‬ ‫‪ks‬‬

‫وﻳﺴﻜﻮزﻳﺘﻪ دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﻣﺎﻳﻊ‬ ‫‪μ‬‬

‫ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻊ‬ ‫‪γ‬‬
‫زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس ذره‬ ‫‪λ‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ زاوﻳﻪ ‪ TPCL‬در ذره اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬ ‫‪ω‬‬
‫‪(G − B) cos α |α =180o + Fγ |α =180o = 0‬‬
‫ﻛﻠﻴﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﻛﺖ )ﻟﻐﺰش( ذره ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺣﺒﺎب و در ﻧﺘﻴﺠﻪ زﻣﺎن ﻟﻐﺰش‬
‫ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -9-1‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ از ﻧﻴﺮوﻫﺎي وارده ﺑﺮ ذره در ﻣﺴﻴﺮ ﻟﻐﺰش ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﺣﺒﺎب‬
‫‪ -5-1‬ﺑﺎر ﺳﻄﺤﻲ‬
‫ﻣﻴﺰان ﻛﺎر ﻻزم ﺑﺮاي ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻛﺮدن ﻻﻳﻪ آب از ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺒﺎب و ﺑﺮﻗﺮاري اﺗﺼﺎل ﺣﺒﺎب و‬
‫ذره‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺎر ﺳﻄﺤﻲ ذره ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﺎر ﺳﻄﺤﻲ در اﺛﺮ ﺳﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -1-5-1‬ﺟﺬب ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻻت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ وﻳﮋهاي ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﺳﻄﻮح ذرات و آب ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺟﺬب ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﺎم‬
‫دارد‪.‬‬
‫در اﺛﺮ اﻳﻦ ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻻت‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در ﺳﻄﺢ ذرات ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲ از راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰمﻫﺎي اﻳﺠﺎد ﺑﺎر ﺳﻄﺤﻲ را ﻣﻲﺗﻮان در اﻛﺴﻴﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻬﺎ و ﻧﻤﻜﻬﺎي ﻛﻢ‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﺳﭙﺲ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺳﻄﺤﻲ ﮔﺮوه اﺳﻴﺪي ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ )ﻣﺜﻞ‬
‫ﻛﻮارﺗﺰ‪ ،‬ﺷﻜﻞ ‪.(10-1‬‬
‫ﻣﻴﺰان و ﻧﻮع ﺑﺎر ﺳﻄﺤﻲ در اﻳﻦ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروژن ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﺷﻜﺴﺖ‬
‫ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروژن و ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﻞ‬
‫ﺗﻔﻜﻴﻚ )ﺗﺠﺰﻳﻪ( ﺷﺪن ﻳﻮن ﻫﻴﺪروژن از ﮔﺮوه ﺳﻴﻼﻧﻮل‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -10-1‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ ﺗﻮﺳﻌﻪ و رﺷﺪ ﺑﺎر ﺳﻄﺤﻲ در ﺳﻄﺢ ﻛﻮارﺗﺰ‬
‫‪ -2-5-1‬اﻧﺤﻼل ﺗﺮﺟﻴﺤﻲ ﻳﻮﻧﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ )ﻫﻴﺪراﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﻄﺤﻲ(‬
‫در ﻏﻴﺎب واﻛﻨﺸﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺑﺎر ﺳﻄﺤﻲ در اﺛﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺗﺮﺟﻴﺤﻲ ﻳﻮﻧﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ ذرات ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﺑﺮاي ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻳﻮﻧﻬﺎي ﻳﻚ ﻇﺮﻓﻴﺘﻲ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﺎﺗﻴﻮﻧﻬﺎ و آﻧﻴﻮﻧﻬﺎ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﻛﻠﻴﻮاژ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﺻﺎدق اﺳﺖ )ﻣﺜﻞ ‪.(AgI‬‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺎر ﺳﻄﺤﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺮژي آزاد ﻫﻴﺪراﺗﺎﺳﻴﻮن ﻳﻮﻧﻬﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺎﻧﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -3-5-1‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺷﺒﻜﻪاي‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺷﺒﻜﻪاي ﺳﺒﺐ اﻧﺤﺮاف ﺟﺰﺋﻲ در اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي ﻣﻮاد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺤﺮاﻓﺎت ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﺑﺎرﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻲﺷﻮد )ﻣﺜﻞ رﺳﻬﺎ(‪.‬‬
‫‪ -6-1‬ﭘﺪﻳﺪه ﺟﺬب )‪(Adsorption‬‬
‫ﺧﻮاص ﺳﻄﺤﻲ ﺟﺎﻣﺪات و ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺧﻮاص داﺧﻠﻲ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در داﺧﻞ واﻗﻊ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻳﻜﺴﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي اﻃﺮاف ﺧﻮد ﺟﺬب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‬
‫وﻟﻲ در ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ و اﺗﻤﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﻓﻘﻂ از ﻳﻚ ﻃﺮف اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ و ﻳﺎ اﺗﻤﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ ﻗﺎدرﻧﺪ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ و اﺗﻤﻬﺎي ﺧﺎرﺟﻲ را ﺑﻪ ﻃﺮف ﺧﻮد ﺟﺬب ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺬب ﻣﻮاد در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻴﺮوي ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻗﺒﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي واﻧﺪرواﻟﺴﻲ‪ ،‬ﺣﻼﻟﻴﺖ ﺳﻄﺢ و ﺗﺒﺎدل ﻳﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﭘﺪﻳﺪه ﺟﺬب ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ و ﻳﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي واﻧﺪرواﻟﺴﻲ ﺑﺎﺷﺪ آن را ﺟﺬب‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت آن را ﺟﺬب ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -7-1‬دو ﻻﻳﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬
‫ﺿﻤﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﮔﺴﺘﺮش ﺑﺎر ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬در ﺳﻄﺢ ذره دو ﻻﻳﻪاي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻻﻳﻪ‬
‫آن ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ذره ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻻﻳﻪ دﻳﮕﺮ آن در ﻣﺤﻠﻮل ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ ‪ ،11-1‬ﻻﻳﻪ اول )ﻻﻳﻪ اﺳﺘﺮن( در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه ﻳﻮﻧﻬﺎي ﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﻄﺢ و ﻻﻳﻪ دوم )ﻻﻳﻪ‬
‫ﭘﺮاﻛﻨﺪه( ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻮﻧﻬﺎي ﺑﺎ ﺑﺎر ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻻﻳﻪ اﺳﺘﺮن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺬب ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ذرات ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﭘﺪﻳﺪه دوﻻﻳﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ اﺳﺖ )ﺷﻜﻞ ‪.(12-1‬‬
‫اﻓﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ از ﺳﻄﺢ ذره ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻋﻤﻖ ﻣﺤﻠﻮل )ﭘﺎﻟﭗ( از راﺑﻄﻪ ﻧﻤﺎﻳﻲ زﻳﺮ ﭘﻴﺮوي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫‪Ψ = Ψδ ⋅ e − Kx‬‬
‫‪ :‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ از ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ )در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪(x‬‬ ‫‪Ψ‬‬
‫‪ :‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻻﻳﻪ اﺳﺘﺮن‬ ‫‪Ψδ‬‬
‫‪ :‬ﻃﻮل دﺑﺎي )‪ (Debye Length‬و ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬ ‫‪K‬‬
‫‪i‬‬
‫‪δ ⋅ π ⋅ e 2 ⋅ ∑ ni zi2‬‬
‫=‪K‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪D ⋅ k ⋅T‬‬

‫‪ :‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﻳﻪ اﺳﺘﺮن‬ ‫‪δ‬‬

‫‪ :‬ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬ ‫‪e‬‬
‫‪ :‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮﻟﺘﺰﻣﺎن‬ ‫‪k‬‬
‫‪ :‬درﺟﻪ ﺣﺮارت‬ ‫‪T‬‬
‫‪ :‬ﺛﺎﺑﺖ دي اﻟﻜﺘﺮﻳﻚ آب‬ ‫‪D‬‬
‫‪ :‬ﺗﻌﺪا ﻳﻮﻧﻬﺎي ‪ i‬در واﺣﺪ ﺣﺠﻢ‬ ‫‪ni‬‬
‫‪ :‬ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻳﻮن ‪i‬‬ ‫‪zi‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -11-1‬ﻧﻤﻮدار ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ دو ﻻﻳﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -12-1‬ﺗﺸﻜﻴﻞ دو ﻻﻳﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ در ﺣﻀﻮر ﻣﻮاد ﻓﻌﺎلﻛﻨﻨﺪه ﺳﻄﺤﻲ )ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ(‬
‫‪ -1-7-1‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ زﺗﺎ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻻﻳﻪ اﺳﺘﺮن و ﻻﻳﻪﻫﺎي آب ﻛﻪ در ﻓﻮاﺻﻞ دورﺗﺮ از ﺳﻄﺢ ذره ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻟﻐﺰش‬
‫وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ آن ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ذره ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﻴﻖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ و ﻻﻳﻪﻫﺎي دروﻧﻲ ﻣﺤﻠﻮل‪ ،‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻛﻠﻲ دو ﻻﻳﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ )‪ (Ψo‬و اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﻪ و‬
‫ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ زﺗﺎ )‪ (Zeta Potential‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد )ﺷﻜﻞ ‪.(11-1‬‬
‫‪ Ψo‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫‪RT‬‬ ‫‪a+‬‬ ‫‪RT‬‬ ‫‪a−‬‬
‫= ‪Ψo‬‬ ‫‪Ln o+ = −‬‬ ‫‪Ln o−‬‬
‫‪nf‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪nf‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ :‬ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺎزﻫﺎ )‪(cal.K-1.mol-1‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪ :‬دﻣﺎي ﻣﻄﻠﻖ )‪(oK‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪ :‬ﻇﺮﻓﻴﺖ )‪(eq.mol-1‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪ :‬ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺎرادي )‪(cal.V-1‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪ :‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻳﻮﻧﻬﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ در ﻣﺤﻠﻮل‬ ‫‪a-,a+‬‬
‫‪ : ao-,ao+‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻳﻮﻧﻬﺎي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ در در ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎر ﺻﻔﺮ )‪(ZPC‬‬
‫‪ -2-7-1‬ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎر ﺻﻔﺮ‬
‫در ﻣﻮرد ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪي و ﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻪ و ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻜﻬﺎي ﻛﻢﻣﺤﻠﻮل‪ ،‬ﻃﻲ ﻓﻌﻞ و اﻧﻔﻌﺎﻻت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ذره و‬
‫آب‪ ،‬در ﻣﺤﻴﻂ ﻳﻮﻧﻬﺎي ‪ H+‬و ‪ OH-‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﻄﺢ ذرات ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ و ﻳﺎ ﻛﻤﺒﻮد‬

‫ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻃﻲ آن در ﺳﻄﺢ ذرات ﺑﺎر ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫در ﻳﻚ ‪ pH‬ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺑﺎر ﺳﻄﺤﻲ ذرات ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎر ﺻﻔﺮ ) ‪Zero Point of‬‬
‫‪ (Charge : ZPC‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ )ﺷﻜﻞ ‪.(13-1‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -13-1‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ زﺗﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪pH‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬
‫ﺷﻴﻤﻲ ﻣﺤﻠﻮل و ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫‪ -1-2‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻛﺎراﻳﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺑﻪ ﻧﺮخ ﺣﻤﻞ ذرات ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫آﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﺗﺼﺎل ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ و ذرات رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ ﺳﻄﺢ ذرات ﺑﻪ‬
‫وﺳﻴﻠﻪ آب ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ذره ﺗﻤﺎﻳﻞ زﻳﺎدي ﺑﻪ ﺗﺮ ﺷﺪن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آن را آﺑﺮان ﻳﺎ آﺑﮕﺮﻳﺰ )‪(Hydrophobic particle‬‬
‫ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ذرهاي ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﻣﺘﺼﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎﻳﺪاري اﻳﻦ اﺗﺼﺎل ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس ﺑﻴﻦ ﺳﻪ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ و ﮔﺎز ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ذره ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﺮ ﺷﺪن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آن را آﺑﺪوﺳﺖ ﻳﺎ آبﭘﺬﻳﺮ )‪(Hydrophilic particle‬‬
‫ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ذراﺗﻲ ﺗﻤﺎﻳﻞ زﻳﺎدي ﺑﺮاي اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-2‬ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺧﻮاص ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ را ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﻗﻄﺒﻲ و ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ در ﺳﻄﺢ ﺧﻮد ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺿﻌﻴﻔﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﺑﻌﻀﻲ از اﻳﻦ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ از‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ )ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوي واﻧﺪرواﻟﺲ( ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺳﻄﺢ ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ آﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ آب ﺟﺬب ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻣﻮاد آﺑﺮاﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﻗﻄﺒﻲ در ﺳﻄﺢ ﺧﻮد ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻗﻮي دارﻧﺪ و ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪ در اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوواﻻﻧﺲ اﺳﺖ و از ﻧﻈﺮ ﺟﺬب ﺣﺒﺎب ﻫﻮا ﺿﻌﻴﻒاﻧﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﻗﻄﺒﻲ اﻳﻦ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺎ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮل آب ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ آﺑﺪوﺳﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ آﺑﺪوﺳﺖ ﻳﺎ آﺑﺮان ﺑﻮدن ﺑﻪ ‪ 6‬ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺟﺪول ‪ ،1-2‬درﺟﻪ ﻗﻄﺒﻲ‬
‫ﺑﻮدن در ﻣﻮرد ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﮔﺮوه دوم ﻛﻢ و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﮔﺮوهﻫﺎي ﺑﻌﺪي اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﮔﺮوه اول ﻛﺎﻣﻼً ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺠﺰ ﻃﻼ‪ ،‬ﻧﻘﺮه‪ ،‬ﻣﺲ و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎي ﮔﺮوه‬
‫دو ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻛﻮواﻻﻧﺴﻲ درﺟﻪ ﻗﻄﺒﻲ ﺿﻌﻴﻔﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﻛﺮﺑﻨﺎﺗﻬﺎ و ﺳﻮﻟﻔﺎﺗﻬﺎي اﻳﻦ‬
‫ﮔﺮوه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻳﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻤﺎﺑﻴﺶ درﺟﻪ ﻗﻄﺒﻲ ﻗﻮي دارﻧﺪ‪ .‬ﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮدن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ در‬
‫ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ ﻛﻢ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺳﻮﻟﻔﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻛﺮﺑﻨﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻫﺎﻟﻴﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺴﻔﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬اﻛﺴﻴﺪﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻬﺎ و ﻛﻮارﺗﺰ زﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﮔﺮوه ‪ 1‬ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ آﺑﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ )‪ .(θ=60-90o‬ﻋﻠﺖ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ‬
‫ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ دوم آﺑﺮان ﺑﻮدن اﻳﻦ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻋﺪم ﺣﻀﻮر ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ آب ﺑﺎ ﻳﻮﻧﻬﺎي اﻛﺴﻴﮋن‪ ،‬دﻟﻴﻞ اﺻﻠﻲ ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ اﻛﺴﻴﺪﻫﺎ و‬
‫ﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻮن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺑﻌﺎد ﺑﺰرﮔﺶ‪ ،‬ﺑﺎ آب ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‬
‫ﭘﺲ ﮔﻮﮔﺮد و ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮاد دﻳﮕﺮ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﻮﻟﻴﺒﺪﻧﻴﺖ و اﺳﺘﻴﺒﻨﻴﺖ آﺑﺮاﻧﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ دارﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﺗﺎﻟﻚ و ﭘﻴﺮوﻓﻴﻠﻴﺖ‪ ،‬اﺗﻤﻬﺎي داﺧﻠﻲ ﻻﻳﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻳﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ در‬
‫ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﺗﻤﻬﺎي اﻛﺴﻴﮋن در دو ﻻﻳﻪ ﻣﺠﺎور ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻟﺬا ﺑﺎر اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ آﻧﻬﺎ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑﻮده و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -1-2‬ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ از ﻧﻈﺮ ﻗﻄﺒﻲ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮدن‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻄﺒﻲ‬ ‫ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر آﺑﺪوﺳﺖ‬ ‫آﺑﺮان ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫ﮔﺮوه ‪6‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪5‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪4‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪3‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪2‬‬ ‫ﮔﺮوه ‪1‬‬
‫زﻳﺮﻛﻦ‬ ‫ﻫﻤﺎﺗﻴﺖ‬ ‫ﺳﺮوزﻳﺖ‬ ‫ﺑﺎرﻳﺖ‬ ‫ﮔﺎﻟﻦ‬ ‫ﮔﺮاﻓﻴﺖ‬

‫وﻳﻠﻤﻴﺖ‬ ‫ﻣﮕﻨﺘﻴﺖ‬ ‫ﻣﺎﻻﻛﻴﺖ‬ ‫اﻧﻬﺪرﻳﺖ‬ ‫ﻛﻮوﻟﻴﺖ‬ ‫اﻟﻤﺎس‬
‫ﻫﻤﻲﻣﻮرﻓﻴﺖ‬ ‫ﮔﻮﺗﻴﺖ‬ ‫آزورﻳﺖ‬ ‫ژﻳﭙﺲ‬ ‫ﺑﻮرﻧﻴﺖ‬ ‫زﻏﺎل‬
‫ﺑﺮﻳﻞ‬ ‫ﻛﺮوﻣﻴﺖ‬ ‫وﻟﻔﻨﻴﺖ‬ ‫اﻧﮕﻠﺰﻳﺖ‬ ‫ﻛﺎﻟﻜﻮﺳﻴﺖ‬ ‫ﮔﻮﮔﺮد‬
‫ﮔﺮوه ﻓﻠﺪﺳﭙﺎت‬ ‫اﻳﻠﻤﻨﻴﺖ‬ ‫ﻓﻠﻮرﻳﻦ‬ ‫ﻛﻮﺑﺎﻟﺘﻴﺖ‬ ‫ﻣﻮﻟﻴﺒﺪﻧﻴﺖ‬
‫ﺳﻴﻠﻴﻤﺎﻧﻴﺖ‬ ‫ﻛﺮوﻧﺪوم‬ ‫ﻛﻠﺴﻴﺖ‬ ‫ارﺳﻨﻮﭘﻴﺮﻳﺖ‬ ‫اﺳﺘﻴﺒﻨﻴﺖ‬
‫ﮔﺮوه ﮔﺎرﻧﺖ‬ ‫ﻟﻴﻤﻮﻧﻴﺖ‬ ‫ﻣﻨﻴﺰﻳﺖ‬ ‫ﭘﻴﺮﻳﺖ‬ ‫ﭘﻴﺮوﻓﻴﻠﻴﺖ‬
‫ﻛﻮارﺗﺰ‬ ‫وﻟﻔﺮاﻣﻴﺖ‬ ‫دوﻟﻮﻣﻴﺖ‬ ‫اﺳﻔﺎﻟﺮﻳﺖ‬ ‫ﺗﺎﻟﻚ‬
‫ﺗﺎﻧﺘﺎﻟﻴﺖ‬ ‫آﭘﺎﺗﻴﺖ‬ ‫ﻓﻠﺰات ﻃﻼ‪ ،‬ﻧﻘﺮه‪،‬‬ ‫آﻳﻮدرﻳﺖ‬
‫روﺗﻴﻞ‬ ‫اﺳﻤﻴﺖزوﻧﻴﺖ‬ ‫ﻣﺲ و ﭘﻼﺗﻴﻦ‬
‫ﻛﺎﺳﻴﺘﻴﺮﻳﺖ‬ ‫ﺷﺌﻠﻴﺖ‬

‫‪ -3-2‬ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ‬
‫در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﭘﺮﻋﻴﺎرﺳﺎزي ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ ﺟﺪاﻳﺶ ﺑﺮاي‬
‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ آﻣﺎدهﺳﺎزي ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي اﻧﺠﺎم‬
‫ﮔﻴﺮد ﺗﺎ اﺗﺼﺎل ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺣﺒﺎب ﻫﻮا ﻓﺮاﻫﻢ آﻳﺪ؛‬
‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻗﺒﻞ از ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮاد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ‪ ،pH‬ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎزداﺷﺖﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﻓﻌﺎلﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺮقﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ و ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ‪.‬‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻮع ﻣﺎده ﻣﻌﺪﻧﻲ و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮاد در ﻣﺮاﺣﻞ آﺳﻴﺎ ﻛﺮدن‬
‫و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي و ﻳﺎ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ و در ﺗﺎﻧﻜﻬﺎي آﻣﺎدهﺳﺎزي اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-2‬ﺗﻨﻈﻴﻢﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ‪(pH-regulators) pH‬‬
‫ﺑﺮاي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻫﺮ ﻛﺎﻧﻲ‪ pH ،‬ﺑﻬﻴﻨﻪاي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺗﺤﺖ آن ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﻼوه‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ pH‬ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺴﺰاﻳﻲ دارد‪.‬‬
‫ﻳﻮﻧﻬﺎي ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﻞ و ﻫﻴﺪروژن‪ ،‬دوﻻﻳﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ زﺗﺎ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮ‬
‫ﻫﻴﺪراﺗﻪ ﺷﺪن ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺷﻨﺎوري آن ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ pH‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻛﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻮع و ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و دﻣﺎي ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﻣﻮادي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ ‪ pH‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ‪ :pH‬آﻫﻚ‪ ،‬ﻛﺮﺑﻨﺎت ﺳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ ﺳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ آﻣﻮﻧﻴﻮم‬ ‫•‬
‫ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ‪ :pH‬اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ‪ ،‬اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرو و اﺳﻴﺪ ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﺪﻳﺮﻳﻚ‬ ‫•‬
‫‪ -5-2‬ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ )‪(Collectors‬‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ آﺑﺮاﻧﻲ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﻣﺤﻠﻮل در آب اﻓﺰاﻳﺶ داد و آﻧﻬﺎ را ﺷﻨﺎور ﻛﺮد؛‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮاد آﻟﻲ را ﻛﻠﻜﺘﻮر ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ از ﻳﻚ رأس ﻗﻄﺒﻲ و ﻳﻚ رأس ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ )زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ( ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ )ﺷﻜﻞ‬
‫‪.(1-2‬‬
‫ﮔﺮوه ﻗﻄﺒﻲ از ﻛﺎﺗﻴﻮﻧﻬﺎ و آﻧﻴﻮﻧﻬﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻳﻮن‪ ،‬ﻓﻌﺎل و دﻳﮕﺮي ﻳﻮن ﻏﻴﺮﻓﻌﺎل‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻮن ﻏﻴﺮﻓﻌﺎل ﻃﻲ اﻧﺤﻼل ﻛﻠﻜﺘﻮر در آب‪ ،‬از رأس ﻗﻄﺒﻲ ﺟﺪا و وارد ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﮔﺮوه ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ ﺑﻪ ﻳﻮن ﻓﻌﺎل ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ و ﻳﻮن ﻓﻌﺎل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻴﻦ زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ‬
‫و ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻗﺪرت اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﻮدن ﻛﻠﻜﺘﻮر واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻳﻮن ﻓﻌﺎل و‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺖ آﺑﺮاﻧﻲ آن ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻃﻮل زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻮن ﻓﻌﺎل رأس ﻗﻄﺒﻲ )ﻳﻮن ﻛﺎﻧﻲدوﺳﺖ‪ (Solidophilic group ،‬در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ ﺟﺬب ﺷﺪه و‬
‫ﮔﺮوه ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ ﺟﻬﺖﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﺎ آب واﻛﻨﺶ ﻧﻤﻲدﻫﺪ ﺑﺎﻋﺚ‬
‫آﺑﺮان ﺷﺪن ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ )‪ (Hydrophobic‬ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :1‬ﻃﻮل زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻦ ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 5‬اﺗﻢ ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻮل‬
‫زﻧﺠﻴﺮ ﻗﺪرت اﻧﺘﺨﺎﺑﻴﺖ و ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻛﻠﻜﺘﻮر در آب ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :2‬ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎي داراي زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ﺷﺎﺧﻪاي ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻛﻤﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮل ﻛﻠﻜﺘﻮر‬
‫ﮔﺮوه ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ‬ ‫ﮔﺮوه ﻗﻄﺒﻲ‬
‫ﻛﺎﺗﻴﻮن )ﻳﻮن‬
‫آﻧﻴﻮن )زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ‪ +‬ﻳﻮن )آﻧﻴﻮن( ﻓﻌﺎل‬
‫ﻏﻴﺮﻓﻌﺎل(‬
‫ﮔﺮوه‬
‫ﮔﺮوه آﺑﺮان )رادﻳﻜﺎل ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ(‬ ‫ﮔﺮوه آﺑﺪوﺳﺖ‬
‫ﻛﺎﻧﻲ دوﺳﺖ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-2‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ )ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻠﻜﺘﻮر آﻧﻴﻮﻧﻲ اوﻟﺌﺎت ﺳﺪﻳﻢ(‬
‫‪ -1-5-2‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ‬
‫ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﻳﻮﻧﻴﺰاﺳﻴﻮن در آب و ﻧﻮع ﻳﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ آﺑﺮان ﺷﺪن ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ‬
‫اﻧﻮاع ﻳﻮﻧﻴﺰه ﺷﻮﻧﺪه و ﻏﻴﺮﻳﻮﻧﻴﺰه ﺷﻮﻧﺪه ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :1‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺘﻔﺎوت ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :2‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﻴﻪ )راﻓﺮ( از ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎي ﺑﺎ درﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ و در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪي‬
‫)رﻣﻖﮔﻴﺮي( از ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺑﻴﺸﺘﺮ و درﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻴﺖ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -2-2‬اﻧﻮاع ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬
‫ﮔﺮوه‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬ ‫اﻧﻮاع‬
‫ﻛﻠﻜﺘﻮر‬
‫ﺟﻬﺖ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ آﺑﺮان ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻏﺎل و ﻧﻴﺰ‬ ‫ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ و‬ ‫ﻏﻴﺮﻳﻮﻧﻴﻚ‬
‫ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن و ﺑﻴﺴﻤﻮت ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺷﺒﺎع ﺷﺪه )‪ (CnH2,n+2‬و ﻳﺎ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫)‪(C12H2,n‬‬ ‫ﺣﻠﻘﻮي‬
‫ﻛﺮوزﻳﻦ‪،‬‬ ‫ﮔﺎزوﺋﻴﻞ‪،‬‬ ‫ﻧﻔﺖ‪،‬‬
‫روﻏﻨﻬﺎي ﻛﺮاﻛﻴﻨﻚ‪ ،‬ﻗﻄﺮان‪،‬‬
‫روﻏﻦ ﭼﻮب‪ ،‬ﺑﻨﺰﻳﻦ‬
‫اﻳﻦ ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ ﻣﺸﺘﻘﺎت آﻣﻮﻧﻴﺎك ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺤﺪوده ‪pH=9-11‬‬ ‫ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎي ﻛﺎﺗﻴﻮﻧﻴﻚ )آﻣﻴﻨﻬﺎ(‬ ‫ﻳﻮﻧﻴﻚ‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻛﻒﺳﺎزي دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آب ﺳﺨﺖ ﺣﺴﺎس ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻓﻠﺪﺳﭙﺎﺗﻬﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻤﺎﺗﻴﺖ‪،‬‬
‫ﻛﺎﺳﻴﺘﻴﺮﻳﺖ‪ ،‬ﻛﻠﺴﻴﺖ و ﻏﻴﺮه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از اﻧﻮاع آﻧﻬﺎ در‬
‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎي آﻧﻴﻮﻧﻲ )ﺗﻴﻮلﻫﺎ(‬
‫ﺟﻬﺖ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ و ﺑﻌﻀﻲ از‬ ‫ﮔﺰﻧﺘﺎﺗﻬﺎ‬ ‫ﺳﻮﻟﻔﻴﺪرﻳﻞﻫﺎ‬

‫ﻛﺮﺑﻨﺎﺗﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ ﺑﺮ ﺧﻼف ﮔﺰﻧﺘﺎت ﺑﺮ روي‬ ‫ديﺗﻴﻮﻓﺴﻔﺎﺗﻬﺎ‬

‫ﭘﻴﺮﻳﺖ اﺛﺮي ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﮔﺰﻧﺘﺎﺗﻬﺎ ﺟﻬﺖ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎي ﻣﺲ و ﺳﺮب ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ‪-‬‬ ‫ﺗﻴﻮﻛﺮﺑﻨﺎﺗﻬﺎ‬
‫روﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ‪-‬‬ ‫ﺗﻴﻮﻛﺎرﺑﺎﻣﻴﺘﻬﺎ‬

‫روﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻧﻴﻜﻞ‪ ،‬ﻛﺒﺎﻟﺖ و ﺳﺮﺑﻬﺎي‬ ‫ﻣﺮﻛﺎﭘﺘﺎﻧﻬﺎ‬

‫اﻛﺴﻴﺪه ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬در ‪ ،pH=5‬ﭘﻴﺮﻳﺖ‬
‫را ﻧﻴﺰ ﺷﻨﺎور ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﮔﺎﻟﻦ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ‬ ‫ﺗﻴﻮﻛﺎرﺑﺎﻧﻴﻠﻴﺪﻫﺎ‬

‫روي ﭘﻴﺮﻳﺖ و ﺑﻠﻨﺪ اﺛﺮي ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫در ‪ pH=4-8‬ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻛﻔﺴﺎزي ﻧﻴﺰ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻛﺴﻲﻫﻴﺪرﻳﻠﻬﺎ‬

‫ﺟﻬﺖ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﻓﻠﺰات ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﺧﺎﻛﻲ و در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬ ‫)اﻛﺴﻴﺪرﻳﻞﻫﺎ(‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪاي اﻛﺴﻴﺪﻫﺎ و ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﮔﺰﻧﺘﺎﺗﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫ﻫﻴﺪروﻛﺴﺎﻣﺎﺗﻬﺎ‬ ‫آﻟﻜﻴﻞ ﺳﻮﻟﻔﻮﻧﺎﺗﻬﺎ‬ ‫ﺳﻮﻟﻔﻮﻧﺎﺗﻬﺎ‬ ‫ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻴﻼﺗﻬﺎ‬
‫‪ -2-5-2‬ﭘﺪﻳﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺴﻞ و ﻫﻤﻲﻣﻴﺴﻞ‬
‫ﻣﻴﺴﻞﻫﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻳﻮﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻠﻜﺘﻮري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوي واﻧﺪرواﻟﺴﻲ ﺑﻴﻦ زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ‬
‫ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﻨﺪ )ﺷﻜﻞ ‪.(2-2‬‬
‫ﻣﻴﺴﻞﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺠﻤﻊ زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﺷﺪه و از ﻣﺤﻠﻮل ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻴﺮوي داﻓﻌﻪ اﻟﻜﺘﺮواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ رأﺳﻬﺎي ﻗﻄﺒﻲ ﻛﻠﻜﺘﻮر وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺗﺠﻤﻊ ﺟﺰ‬
‫در ﻏﻠﻈﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻌﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻴﺴﻠﻲ ﺑﺤﺮاﻧﻲ )‪ (CMC‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬از ‪ CMC‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-2‬ﭘﺪﻳﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺴﻞ در ﻣﺤﻠﻮل‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻠﻜﺘﻮر و ﻃﻮل زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﻛﻠﻜﺘﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻮﻧﻬﺎي اﻧﻔﺮادي و ﻳﺎ‬
‫دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮوه از ﻳﻮﻧﻬﺎ را ﻫﻤﻲﻣﻴﺴﻞ ﻳﺎ ﺷﺒﻪ ﻣﻴﺴﻞ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺷﻜﻞ ‪ ،3-2‬در ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﻛﻢ‪ ،‬ﻛﻠﻜﺘﻮر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻮﻧﻬﺎي ﻣﺠﺰا و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻮن ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎر‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺳﻄﺢ در ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﻛﺎﻧﻲ و آب ﺗﺤﺖ ﻧﻴﺮوي اﻟﻜﺘﺮواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ ﺟﺬب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻠﻜﺘﻮر‪ ،‬داﻧﺴﻴﺘﻪ ﺟﺬب اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻴﻦ زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﻳﻮﻧﻬﺎي ﺟﺬب‬
‫ﺷﺪه در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ واﻛﻨﺶ رخ ﻣﻲدﻫﺪ و در اﺛﺮ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوي واﻧﺪرواﻟﺴﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺪﻳﺪه ﻫﻤﻲﻣﻴﺴﻞ‪ ،‬ﻣﻴﺰان آﺑﺮاﻧﻲ ﻣﻮاد را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -3-2‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻫﻤﻲﻣﻴﺴﻞ در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﻳﻦ و ﻣﺘﺪاولﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮع ﮔﺰﻧﺘﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬اﺗﻴﻞ ﮔﺰﻧﺘﺎت ﺳﺪﻳﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻠﻜﺘﻮر ﺑﻪ ﻛﻤﻚ‬
‫اﻛﺴﻴﮋن اﻛﺴﻴﺪ ﺷﺪه و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﻮي ﺗﻨﺪ و ﻏﻠﻴﻆ ﺷﺪن رﻧﮓ آن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه در اﺛﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﺗﻮدهاي روﻏﻨﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ديﮔﺰﻧﺘﻮژن اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺧﺎرج ﺷﺪه و در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻟﭗ ﺷﻨﺎور ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -3-5-2‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺰمﻫﺎي ﺟﺬب ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﻋﻤﺪه را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﺟﺬب ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎي ﻏﻴﺮﻳﻮﻧﻴﻚ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ ﺑﺮاي‬ ‫•‬
‫ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻃﻲ اﻳﻦ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم‪ ،‬ﻛﻠﻜﺘﻮر ﺗﻮﺳﻂ‬

‫ﭘﻴﻮﻧﺪ واﻧﺪرواﻟﺲ در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺟﺬب ﻣﻲﺷﻮد )ﻣﺜﻞ ﺟﺬب ﮔﺎزوﺋﻴﻞ‬
‫ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ذرات زﻏﺎل(‪.‬‬
‫ﺟﺬب اﻟﻜﺘﺮواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ‪ :‬ﻛﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم اﺻﻠﻲ ﺑﺮاي ﺟﺬب ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ )ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻛﺎﺗﻴﻮﻧﻲ( ﺑﺮ‬ ‫•‬
‫ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪي اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺎس اﻳﻦ ﻧﻮع ﺟﺬب‪ ،‬ﺑﺮﻗﺮاري ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻴﺎن ﺑﺎرﻫﺎي ﻏﻴﺮ‬
‫ﻫﻤﻨﺎم در ﮔﺮوه ﻗﻄﺒﻲ ﻛﻠﻜﺘﻮر و ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻮع ﺟﺬب ﻃﻲ‬
‫ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن و اﺣﻴﺎ در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﺴﺎزي ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي‬
‫ﺳﻮﻟﻔﻮري ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﺳﻄﺤﻲ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ ﻛﻪ اﻛﺴﻴﮋن ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺎﻣﻞ‬
‫اﺻﻠﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺳﻮﻟﻔﻮري‪ ،‬در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ ﮔﻮﮔﺮد ﻋﻨﺼﺮي ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﻮﮔﺮد ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد آﺑﺮان اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ آﺑﺮان ﺷﺪن ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﺷﻨﺎور ﺷﺪن ﻛﺎﻧﻲ ﺑﺪون ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻛﻠﻜﺘﻮر ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺑﺪون ﻛﻠﻜﺘﻮر‬
‫)‪ (Collectorless flotation‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺬب ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺟﺬب‪ ،‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم اﺻﻠﻲ ﺟﺬب ﻛﻠﻜﺘﻮر ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺳﻮﻟﻔﻴﺪي‬ ‫•‬
‫ﮔﺎﻟﻦ‪ ،‬ﻛﺎﻟﻜﻮﺳﻴﺖ و اﺳﻔﺎﻟﺮﻳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺬب ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن اوﻟﻴﻪ‬
‫ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ در ﺣﻀﻮر اﻛﺴﻴﮋن ﻣﺤﻠﻮل در آب و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺳﻮﻟﻔﺎت ﺳﻄﺤﻲ و در اداﻣﻪ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻓﻠﺰي ﺑﺎ ﻛﺮﺑﻨﺎت آن ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻛﻠﻜﺘﻮر ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﺗﺮﮔﻴﺒﺶ ﺑﺎ ﻓﻠﺰ‪ ،‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻋﺎﻣﻠﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ )ﺳﻮﻟﻔﺎت‪ ،‬ﻛﺮﺑﻨﺎت و ﻳﺎ ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﺪ( ﺷﺪه و ﺑﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ ﭘﺎﻳﺪاري ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ رﺳﻮب و آن را آﺑﺮان ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :1‬ﻛﻠﻜﺘﻮر ﮔﺰﻧﺘﺎت ﺑﺮاي ﻛﺎﻧﻴﻬﺎﻳﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﮔﺰﻧﺘﺎت ﻓﻠﺰي ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺣﻼﻟﻴﺖ ﻛﻤﻲ در آب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺰﻧﺘﺎت ﻣﺲ‪ ،‬ﺳﺮب‪ ،‬ﻧﻘﺮه و ﺟﻴﻮه(‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي‬
‫ﻓﻠﺰات ﺧﺎﻛﻲ )ﻛﻠﺴﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎرﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ( و ﻧﻴﺰ اﻛﺴﻴﺪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻬﺎ و آﻟﻮﻣﻴﻨﻮﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻬﺎ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺎ‬
‫ﮔﺰﻧﺘﺎت آﺑﺮان ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :2‬ﺣﻼﻟﻴﺖ ﮔﺰﻧﺘﺎت ﻓﻠﺰاﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ آﻫﻦ و روي ﺑﺎﻻﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي اﻳﻦ ﻓﻠﺰات ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﺴﺎزي دارﻧﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻌﺎﻟﺴﺎزي اﺳﻔﺎﻟﺮﻳﺖ ‪ ،ZnS‬ﺑﺎ ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻣﺲ ‪.(CuSO4‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :3‬ﺑﺮاي آﺑﺮان ﻧﻤﻮدن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪ ﺷﺪه )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻻﻛﻴﺖ ‪ ،CuCO3.Cu(OH)2‬ﺳﺮوزﻳﺖ‬
‫‪ ،PbCO3‬و آﻧﮕﻠﺰﻳﺖ ‪ (PbSO4‬و ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻃﻼ‪ ،‬ﻧﻘﺮه و ﻣﺲ( ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺰﻧﺘﺎت ﺑﻪ ﻏﻠﻈﺖ‬
‫ﺑﺎﻻي ﻛﻠﻜﺘﻮر ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺬب اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺟﺬب‪ ،‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﻏﺎﻟﺐ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺳﻮﻟﻔﻴﺪي ﭘﻴﺮﻳﺖ‪،‬‬ ‫•‬
‫آرﺳﻨﻮﭘﻴﺮﻳﺖ و ﭘﻴﺮوﺗﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺎس اﻳﻦ ﻧﻮع ﺟﺬب‪ ،‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺳﻄﺤﻲ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي‬
‫ﺳﻮﻟﻔﻴﺪي )ﻛﻪ ﻫﺎدي اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ( ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛ اﻳﻦ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‪ ،‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ آزاد ﻳﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬
‫ﻣﺎﻧﺪ )‪ (Rest potential‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬دو واﻛﻨﺶ آﻧﺪي و ﻛﺎﺗﺪي در‬
‫ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اوﻟﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺧﻨﺜﻲ )ﻏﻴﺮﻳﻮﻧﻲ( دوﺗﺎﻳﻲ ﻛﻠﻜﺘﻮر‬
‫)‪ (Dio-‬و دوﻣﻲ اﺣﻴﺎء اﻛﺴﻴﮋن ﺟﺬب ﺷﺪه در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع اﻳﻦ دو واﻛﻨﺶ ﺳﺒﺐ ﺟﺬب ﻣﻮﻟﻜﻮل ﺧﻨﺜﻲ دوﺗﺎﻳﻲ ﻛﻠﻜﺘﻮر در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ و آﺑﺮان‬
‫ﺷﺪن آن ﻣﻲﺷﻮد )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ داﻳﻮﮔﺰﻧﺘﻮژن )‪ (Dio-xanthagen‬در ﺳﻄﺢ ﭘﻴﺮﻳﺖ(‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﺟﺬب اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ زﻣﺎﻧﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ آزاد ﺑﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺤﻠﻮل ﻛﺎﻧﻲ‬
‫از ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖﭘﺬﻳﺮ اﻛﺴﻴﺪاﺳﻴﻮن ﻛﻠﻜﺘﻮر ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺟﺬب ﻛﻠﻜﺘﻮر در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺳﻮﻟﻔﻮري ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﺰﻣﺎن از‬
‫ﻫﺮ دو ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﺟﺬب ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﭘﻴﺮوي ﻛﻨﺪ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺟﺬب ﻛﻠﻜﺘﻮر ﻓﻠﺰي و‬
‫داﻳﻮﮔﺰﻧﺘﻮژن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ و آﺑﺮان ﺷﺪن آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺮ‬
‫دو ﮔﻮﻧﻪ(‪.‬‬
‫‪ -6-2‬ﻓﻌﺎلﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ )‪(Activators‬‬
‫اﮔﺮ ﻳﻚ ﻛﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﻴﻠﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﻠﻜﺘﻮري آﺑﺮان ﻧﺸﻮد و ﺳﭙﺲ ﻳﻚ ﻣﺎده ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻛﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﺎن ﻛﻠﻜﺘﻮر آﺑﺮان ﮔﺮدد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ ﻓﻌﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻓﻌﺎلﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ ﻣﻮادي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺷﻨﺎور ﺷﺪن ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎلﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ از ﻳﻚ ﻳﻮن ﻓﻌﺎل و ﻳﻚ ﻳﻮن ﻏﻴﺮﻓﻌﺎل ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻳﻮن ﻓﻌﺎل ﻃﻲ ﻳﻚ واﻛﻨﺶ‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺷﺒﻜﻪاي در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﻄﺢ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺼﺮف ﻓﻌﺎلﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻻﻳﻪاي در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﺪ و ﺷﺮاﻳﻂ را‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم واﻛﻨﺶ ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزد‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺼﺮف ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﻌﻀﻲ از‬
‫ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﻓﻌﺎلﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ در ﺟﺪول ‪ 2-2‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -2-2‬اﻧﻮاع ﻓﻌﺎلﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ و ﻣﺼﺎرف آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺤﺪوده ﻛﺎرﺑﺮد‬ ‫ﻓﻌﺎلﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﺟﻬﺖ ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ ﺑﻪ وﻳﮋه اﺳﻔﺎﻟﺮﻳﺖ‬ ‫ﻳﻮﻧﻬﺎي ﻣﺲ و ﺳﺮب‬

‫ﺟﻬﺖ ﺳﻮﻟﻔﻴﺪي ﻛﺮدن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﻛﺮﺑﻨﺎﺗﻪ ﻧﻈﻴﺮ ﺳﺮوزﻳﺖ و ﻣﺎﻻﻛﻴﺖ‬ ‫ﺳﻮﻟﻔﻮر ﺳﺪﻳﻢ‬
‫ﺟﻬﺖ ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن اﺳﻴﺒﻨﻴﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻚ ﻃﻌﺎم و ﻧﻴﺰ ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن ﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻬﺎ و ﻛﺮﺑﻨﺎﺗﻬﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻧﻴﺘﺮات و اﺳﺘﺎت ﺳﺮب‬
‫ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎي ﭼﺮب‬
‫ﺟﻬﺖ ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن ﺑﻌﻀﻲ از ﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻬﺎ ﻧﻈﻴﺮ ﻓﻠﺪﺳﭙﺎت و ﺑﺮﻳﻞ‬ ‫ﻳﻮن ﻓﻠﻮرﻳﺪ‬
‫‪ -7-2‬ﺑﺎزداﺷﺖﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ )‪(Depressants‬‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ )ﻳﺎ ﺑﺎزدارﻧﺪهﻫﺎ( ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫ﺑﺎﻋﺚ آﺑﺪوﺳﺖ ﺷﺪن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي دﻳﮕﺮ و ﻟﺬا ﻣﺎﻧﻊ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن آﻧﻬﺎ ﻣﻲﮔﺮدد و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮ روي ﻛﺎﻧﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ )ﻣﻮرد ﺷﻨﺎور ﺷﺪن( ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪت ﺷﻨﺎور ﻧﺸﺪن ﻛﺎﻧﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﻗﺘﻲ و ﻳﺎ داﺋﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه آﻟﻲ و ﻏﻴﺮآﻟﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻧﻮاع ﻏﻴﺮآﻟﻲ در اﺛﺮ واﻛﻨﺸﻬﺎي‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬در ﺳﻄﺢ ﻛﺎﻧﻲ ﺟﺬب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎزدارﻧﺪهﻫﺎي آﻟﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻠﻮﺋﻴﺪﻫﺎﻳﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ )ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮواﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ و ﻛﻮﻟﻤﺒﻲ( در ﺳﻄﺢ ﺟﺬب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﺑﺎزدارﻧﺪهﻫﺎ در ﺟﺪول ‪ 3-2‬اراﺋﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -1-7-2‬ﻧﻜﺎﺗﻲ در ﻣﻮرد ﻳﻮن ﺳﻴﺎﻧﻮر‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﮔﺰﻧﺘﺎﺗﻬﺎي ﻓﻠﺰات ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺳﻴﺎﻧﻮر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻓﻠﺰي ﻛﻪ‬
‫در ﮔﺰﻧﺘﺎت وﺟﻮد دارد ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻓﻠﺰات ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻓﻠﺰاﺗﻲ ﻛﻪ ﮔﺰﻧﺘﺎت آﻧﻬﺎ در ﺳﻴﺎﻧﻮر ﻧﺎﻣﺤﻠﻮلاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮب‪ ،‬ﻛﺎﻟﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻴﺴﻤﻮت‪ ،‬ارﺳﻨﻴﻚ و‬ ‫•‬
‫ﻗﻠﻊ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﻠﺰات ﻧﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺳﻴﺎﻧﻮر اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﺳﺎده و در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي آﻧﻬﺎ در ﺣﻀﻮر ﺳﻴﺎﻧﻮر ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﺎ ﮔﺰﻧﺘﺎﺗﻬﺎ ﺷﻨﺎور ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻠﺰاﺗﻲ ﻛﻪ ﺣﻼﻟﻴﺖ ﮔﺰﻧﺘﺎﺗﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺪار ﺳﻴﺎﻧﻮر زﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻴﻮه‪،‬‬ ‫•‬
‫ﭘﻼﺗﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻘﺮه‪ ،‬ﻛﺎدﻣﻴﻢ و ﻣﺲ‪ .‬ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي اﻳﻦ ﻓﻠﺰات ﻓﻘﻂ وﻗﺘﻲ ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار‬
‫ﺳﻴﺎﻧﻮر در ﻣﺤﻴﻂ ﺧﻴﻠﻲ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﻠﺰاﺗﻲ ﻛﻪ ﮔﺰﻧﺘﺎﺗﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ در ﺳﻴﺎﻧﻮر ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻫﻦ‪ ،‬ﻃﻼ‪ ،‬ﻧﻴﻜﻞ‪،‬‬ ‫•‬
‫ﭘﻼدﻳﻮم و روي‪ .‬ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي اﻳﻦ ﻓﻠﺰات ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﺎﻧﻮر ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺣﺘﻲ‬
‫اﺛﺮ ﻧﺎﭼﻴﺰي از ﻳﻮن آزاد ﺳﻴﺎﻧﻮر ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻼﻟﻴﺖ ﮔﺰﻧﺘﺎﺗﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﻮل زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد و ﻫﺮ ﻗﺪر ﻃﻮل زﻧﺠﻴﺮ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺎﻧﻮر دﻳﺮﺗﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻞ ﺷﺪن آن ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -3-2‬اﻧﻮاع ﺑﺎزداﺷﺖﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ و ﻣﺤﺪوده ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺤﺪوده ﻛﺎرﺑﺮد‬ ‫ﺑﺎزداﺷﺖﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ ﻏﻴﺮآﻟﻲ‬

‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺳﻮﻟﻔﻴﺪي ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ‪،Cd ،Ag ،Fe ،Cu ،Zn‬‬ ‫ﻳﻮن ‪) CN-‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ‪(NaCN‬‬
‫‪ Ni‬و ‪Sb‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﺑﺎزداﺷﺖ ﮔﺎﻟﻦ‬ ‫ﻳﻮن ‪) (Cr2O7)2-‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ديﻛﺮوﻣﺎت ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ‬
‫‪(K2Cr2O7‬‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎي روي و آﻫﻦ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺲ ﻃﻲ‬ ‫ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﺳﺪﻳﻢ‬
‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎي روي‪ ،‬آﻫﻦ و ﮔﺎﻟﻦ‬ ‫ﮔﺎز ‪SO2‬‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ اﺳﻔﺎﻟﺮﻳﺖ و ﭘﻴﺮﻳﺖ‬ ‫ﺳﻮﻟﻔﺎت روي‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﻤﻜﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﺳﻴﺪﻫﺎي ﭼﺮب‬ ‫ﻛﺮﺑﻨﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺴﻔﺎﺗﻬﺎ‪ ،‬ﺳﻮﻟﻔﺎﺗﻬﺎ و ﻓﻠﻮﺋﻮرﻫﺎ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﻛﻮارﺗﺰ و ﮔﺎﻧﮕﻬﺎي ﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﻠﺴﻴﺖ‬ ‫ﺳﻴﻠﻴﻜﺎت و ﻣﺘﺎﺳﻴﻠﻴﻜﺎت ﺳﺪﻳﻢ )‪(Na2O.mSiO2‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺑﻌﻀﻲ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ‬ ‫ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻮن ‪H+‬‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﻣﻴﻨﺪرﻳﺖ‪ ،‬ﺗﻮرﻣﺎﻟﻴﻦ‪ ،‬ﻛﻮارﺗﺰ و ﺗﻮﭘﺎز‬ ‫اﺳﻴﺪ ﻓﻠﻮﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻚ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺑﺎزداﺷﺖ ﻛﻮارﺗﺰ‬ ‫ﻓﻠﻮﺋﻮرﻳﻚ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﻛﺎﻟﻜﻮﭘﻴﺮﻳﺖ و ﻛﺎﻟﻜﻮﺳﻴﺖ‬ ‫ﻫﻴﭙﻮﻛﻠﺮﻳﺪ ﺳﺪﻳﻢ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﭘﻴﺮﻳﺖ و ﭘﻨﺘﻼﻧﺪﻳﺖ‬ ‫آﻫﻚ‬
‫ﻣﺤﺪوده ﻛﺎرﺑﺮد‬ ‫ﺑﺎزداﺷﺖﻛﻨﻨﺪهﻫﺎ آﻟﻲ‬

‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﻛﻠﺴﻴﺖ و دوﻟﻮﻣﻴﺖ‬ ‫اﺗﺮ ﭘﻠﻲ ﮔﻠﻴﻜﻮل‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ رﺳﻬﺎ‪ ،‬ﮔﺎﻟﻦ‪ ،‬اﻛﺴﻴﺪﻫﺎي آﻫﻦ‪ ،‬ﻣﻴﻜﺎ و ﺗﺎﻟﻚ‬ ‫ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ و دﻛﺴﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﻫﻤﺎﺗﻴﺖ‪ ،‬ﻛﻠﺴﻴﺖ‪ ،‬دوﻟﻮﻣﻴﺖ‪ ،‬آﭘﺎﺗﻴﺖ و ﺗﺎﻟﻚ‬ ‫ﻛﺮﺑﻮﻛﺴﻲ ﻣﺘﻴﻞ ﺳﻠﻮﻟﺰ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﺗﺎﻟﻚ و ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻪ‬ ‫ﺻﻤﻎ و ﮔﺎرﻫﺎ‬
‫ﺑﺎزداﺷﺖ ﻛﻠﺴﻴﺖ و دوﻟﻮﻣﻴﺖ‬ ‫ﺗﺎﻧﻦ و ﻛﺒﺮاﻛﻮ‬
‫‪ -2-7-2‬ﻧﻜﺎﺗﻲ در ﻣﻮرد ﺳﻴﻠﻴﻜﺎت ﺳﺪﻳﻢ‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎزدارﻧﺪه داراي ﻓﺮﻣﻮل ‪ Na2O.mSiO2‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻳﻦ ﻣﺎده در آب )ﭘﻠﻴﻤﺮﻳﺰاﺳﻴﻮن(‬
‫ﺑﻪ ‪ pH‬ﻣﺤﻴﻂ و ﻧﺴﺒﺖ ‪ SiO2‬ﺑﻪ ‪ Na2O‬آن ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﺎده ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺑﺎزدارﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﻔﺮقﻛﻨﻨﺪه ﻧﺮﻣﻪﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﻓﻌﺎلﻛﻨﻨﺪه ﻓﻠﻮرﻳﻦ‬
‫ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -8-2‬ﭘﺪﻳﺪه ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ )‪(Surface tension‬‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي آب ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺢ و ﻋﻤﻖ ﺗﺮدد دوﻃﺮﻓﻪ دارﻧﺪ )ﺷﻜﻞ ‪ .(4-2‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﻣﻘﺪاري‬
‫اﻧﺮژي آزاد دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺮژي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﺳﻄﺢ را ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ )‪ dyn/cm‬ﻳﺎ ‪ (mN/m‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﻧﺮژي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در‬
‫ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻋﻤﻖ آن و از ﻧﻮع اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﺲ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﻫﺎ اﺣﺘﻤﺎﻻً از ﻧﻮع‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-2‬ﺟﺎذﺑﻪ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ‬
‫اﮔﺮ ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ آب ﻣﻘﺪاري ﻣﺎده ﻣﻌﺪﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻧﺮم ﻛﺮدهاﻳﻢ ﺑﺮﻳﺰﻳﻢ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ دﻳﺪ ﻛﻪ ﮔﺎﻧﮓ‬
‫ﻣﺎده ﻣﻌﺪﻧﻲ ﺑﻪ زودي ﻏﺮق ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ در درﺟﻪ اول زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس آب ﺑﺎ ﺟﺎﻣﺪ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﺴﻢ زودﺗﺮ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه و ﻏﺮق ﻣﻲﺷﻮد؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﺗﻤﺎس ﺳﻄﺢ ﮔﺎﻧﮓ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ آب‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ )ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ( آن‬
‫ﻛﻢ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ آب‪ ،‬ﻗﺪرت ﻻزم را ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري وزن ذره ﻧﺪارﻧﺪ و‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻏﺮق ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ در ﻫﻤﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎي ﻓﻠﺰي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي دارﻧﺪ و دﻳﺮﺗﺮ ﻏﺮق ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎي ﻓﻠﺰي داراي ﺑﺎر‬
‫ﻣﻨﻔﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ و وﺟﻮد ﺑﺎر ﻣﻨﻔﻲ ﺳﺒﺐ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -9-2‬ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ )‪(Frothers‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻠﻲ‪ :‬ﻳﻚ ﺳﻴﺎل ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎ وﻳﺴﻜﻮزﻳﺘﻪ ﻛﻢ و ﻳﺎ ﺳﻴﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺣﺎوي ﻣﻮاد آﺑﺪوﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻒ را ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻓﻌﺎل ﺳﻄﺤﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻗﻄﺒﻲ و ﻳﻚ زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﮔﺬوه ﻗﻄﺒﻲ در ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ‪،‒NH2 ،=C=O ،OH‒C=O ،‒OH‬‬
‫‪ ‒SO2OH‬و ‪ ‒OSO2OH‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 5-2‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﻛﻔﺴﺎز ﺑﻪ ﻧﺤﻮي در ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﻫﻮا و‬
‫آب ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﺮوه ﻗﻄﺒﻲ ﻳﺎ آﺑﺪوﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آب و زﻧﺠﻴﺮ ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ‬
‫ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ﻳﺎ آﺑﺮان ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﻮا ﺟﻬﺘﮕﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﻤﻊ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ در ﺳﻄﺢ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻳﺠﺎد ﺑﺎر ﻫﻤﻨﺎم از ﺗﻤﺎس و ادﻏﺎم ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﻼوه‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮاد ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ آب را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ؛ ﻧﻴﺮوﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﻛﺸﺶ‬
‫ﺳﻄﺤﻲ ﺣﻮل ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ از ﺗﺮﻛﻴﺪن ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -5-2‬ﺟﻬﺘﮕﻴﺮي ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎي ﻛﻔﺴﺎز در ﺳﻄﺢ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ در ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻛـﻒ‪ ،‬اﻳـﻦ ﻣـﻮاد ﻧﻘـﺸﻬﺎي دﻳﮕـﺮي ﻧﻴـﺰ در ﻣﺤـﻴﻂ ﭘﺎﻟـﭗ اﻳﻔـﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي رﻳﺰﺗﺮ؛ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻮزﻳﻊ ﻫﻮا در ﺳﻠﻮل ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺑﻬﺒﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ادﻏﺎم ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ‬ ‫•‬
‫ﻛﻔـﺴﺎزﻫﺎ ﻛﻨﺘــﺮلﻛﻨﻨــﺪه ﺷــﻜﻞ ﺣﺒــﺎب ﻫــﻮا ﻧﻴــﺰ ﻫــﺴﺘﻨﺪ و ﺣﺒــﺎب ﻫــﻮا در ﺣــﻀﻮر ﻛﻔـﺴﺎز‬ ‫•‬
‫ﻛﺮويﺗﺮ اﺳﺖ و ﺳﺮﻋﺖ ﺻﻌﻮدي ﻛﻨﺪﺗﺮي دارد‪.‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ )ﺳﻄﺤﻲ( ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ و ﻟﺬا‪ ،‬ﭘﺎﻳﺪاري ﻛﻒ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﭘﺪﻳﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺴﻞ ﺑﺮاي ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎي را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑـﻪ ‪ ،pH‬اﻧﺤـﻼلﭘـﺬﻳﺮي‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﻛﻔـﺴﺎزي‪ /‬ﻛﻠﻜﺘـﻮري‪ ،‬و‬
‫ارﺗﺒﺎط ﮔﺰﻳﻨﺶﭘﺬﻳﺮي‪ /‬ﺗﻮان ﻛﻔﺴﺎزي ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮد ﻛـﻪ روش اول ﻣﺘـﺪاوﻟﺘﺮﻳﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮ ﺑـﺮ‬
‫اﺳﺎس ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻪ ‪ ،pH‬ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎي اﺳﻴﺪي‪ :‬اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ در ‪ pH‬اﺳﻴﺪي ﻛﺎرآﻣﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و در ﻣﺤﻴﻄﻬﺎي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‪،‬‬ ‫•‬
‫ﺧﻮاص ﻛﻔﺴﺎزي آﻧﻬﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪:‬‬

‫‪ o‬ﻓﻨﻮﻟﻬﺎ‪ :‬اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت‪ ،‬اﻟﻜﻠﻬﺎي آروﻣﺎﺗﻴﻚ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻛﻔـﺴﺎز از‬
‫اﻧﻮاع ﻓﻨﻮﻟﻬﺎ‪ ،‬اﺳﻴﺪ ﻛﺮﻳﺰﻳﻠﻴﻚ اﺳـﺖ‪ .‬از ﻣﺨﻠـﻮط اﺳـﻴﺪﻫﺎي ﭼـﺮب و ﻛﺮﻳـﺰول در‬
‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن اﺳﭙﻮدوﻣﻦ و ﻓﻨﺎﺳﻴﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ o‬آﻟﻜﻴﻞ ﺳﻮﻟﻔﻮﻧﺎﺗﻬﺎ‪ :‬ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎي آﻧﻴﻮﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﻳﻚ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ آروﻣﺎﺗﻴـﻚ‬

‫و ﻳﻚ رادﻳﻜﺎل آﻟﻴﻔﺎﺗﻴﻚ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻴـﺮﻏﻢ ﺧـﻮاص ﻛﻔـﺴﺎزي ﻣﻄﻠـﻮب‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫دﻟﻴﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺣﻀﻮر ﮔﻮﮔﺮد در ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻳﻦ ﻛﻔـﺴﺎزﻫﺎ‪ ،‬اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫از آﻧﻬﺎ ﻣﺤﺪود ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ از ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﻴﺮﻳﺪﻳﻨﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﻧﻪﻫﺎي‬ ‫•‬
‫ﻓﻠﺰات ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎي ﺧﻨﺜﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﮔﺮوه ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻛﻠﻴﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي‬ ‫•‬
‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﻫﻢ در ﺷﺮاﻳﻂ اﺳﻴﺪي و ﻫﻢ ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﺧﻮاص ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ o‬اﻟﻜﻠﻬﺎي آﻟﻴﻔﺎﺗﻴﻚ‪ :‬اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از اﻟﻜﻠﻬﺎي ‪ 6-8‬ﻛﺮﺑﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﻣﺘﻴﻞ اﻳﺰوﺑﻮﺗﻴﻞ ﻛﺮﺑﻴﻨﻮل )‪ (MIBC‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬اﻟﻜﻠﻬﺎي ﺣﻠﻘﻮي و روﻏﻨﻬﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ در واﻗﻊ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ از اﻟﻜﻠﻬﺎي‬

‫ﺣﻠﻘﻮي‪ ،‬اﺗﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮﭘﻴﻨﺌﻮﻟﻬﺎ و ﻛﺘﻮﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬روﻏﻦ ﻛﺎج ﭘﺮﻣﺼﺮﻓﺘﺮﻳﻦ اﻧﻮاع اﻳﻦ ﻧﻮع‬
‫ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ اﻧﻮاع ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي‬
‫رﺳﻲ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﺘﺮي دارﻧﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ اﻟﻜﻠﻬﺎي‬
‫آﻟﻴﻔﺎﺗﻴﻚ در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﻧﻪﻫﺎي ﭘﻮرﻓﻴﺮي ﻣﺲ و ﻓﻠﺰات ﭘﺎﻳﻪ ﺣﺎوي رس و ﻧﻴﺰ‬
‫زﻏﺎل‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬آﻟﻜﻮﻛﺴﻲ ﭘﺎراﻓﻴﻨﻬﺎ‪ :‬ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎي اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺑﺮ اﺳﺎس دو ﺳﺎﺧﺘﺎر ‪-3،1،1) TEB‬‬

‫ﺗﺮي اﺗﻮﻛﺴﻲ ﺑﻮﺗﺎن( و ﺷﺘﺎﺑﺪﻫﻨﺪه ‪ Powell‬ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻛﻒ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ‬
‫اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻛﻒ ﺣﺎﺻﻞ از روﻏﻦ ﻛﺎج اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوه‪ ،‬ﮔﺰﻳﻨﺶﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ داﺷﺘﻪ و ﻧﺮخ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي روي و ﻣﺲ را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي اﻛﺴﻴﺪي ﻣﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫روش ﺳﻮﻟﻔﻴﺪاﺳﻴﻮن اﺻﻼح ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ o‬ﭘﻠﻲﮔﻠﻴﻜﻮل اﺗﺮﻫﺎ‪ :‬اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ MIBC‬در ﺣﺪود ‪ %90‬ﻧﻴﺎز‬

‫ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﻧﻪﻫﺎي ﻓﻠﺰي را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻧﻮاع‬
‫ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎي ﻣﺘﺪاول ‪ Dowfroth‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ DF-250 ،DF-200‬و ‪ DF-1012‬از اﻳﻦ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وزن ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ و ﻃﻮل زﻧﺠﻴﺮ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ﭘﻠﻲﮔﻠﻴﻜﻮل اﺗﺮﻫﺎ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻛﻔﺴﺎزي آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻔﺴﺎزي ﻛﻪ وزن ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻔﻲ ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ وﻟﻲ ﺑﺎ ﮔﺰﻳﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻛﻤﺘﺮي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﭘﻠﻲ ﭘﺮوﭘﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل اﺗﺮﻫﺎ‪ :‬اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻓﻠﺰات ﭘﺎﻳﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﻛﻔﻲ ﭘﺎﻳﺪار ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺣﻤﻞ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ o‬ﭘﻠﻲﮔﻠﻴﻜﻮل ﮔﻠﻴﺴﺮول اﺗﺮﻫﺎ‪ :‬اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺗﺠﺎري ‪،XK35004.00L‬‬

‫‪ XK35004.01L‬و ‪ XK35004.02L‬ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ‬
‫ﻛﻔﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﭘﺎﻳﺪار ﺑﺎ ﺑﺎﻓﺘﻲ رﻳﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؛ در ﻣﺤﺪوده ‪ pH=3/5-12/3‬ﭘﺎﻳﺪار‬
‫ﺑﻮده و ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻄﻬﺎي ﻗﻠﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻛﻒ ﺣﺎﺻﻞ از اﻧﻮاع ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎي در ﺟﺪول ‪ 4-2‬و ﻣﻘﺪار ﻣﺼﺮف ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎي ﻣﺘﺪاول در‬
‫ﺟﺪول ‪ 5-2‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -4-2‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﻠﻲ ﻛﻒ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻌﺮﻓﻬﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﻛﻒ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﻧﺎم‬ ‫ﻧﻮع ﻣﻌﺮف‬

‫ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻛﻮﭼﻚ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘـﻲ‬
‫روﻏﻦ ﻛﺎج‬
‫ﻣﺘﻼﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ روﻏﻦ ﻛﺎج وﻟﻲ ﺑﺎ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي درﺷﺘﺘﺮ‬ ‫اﺳﻴﺪ ﻛﺮﻳﺰﻳﻠﻴﻚ‬ ‫‪R-OH‬‬

‫ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي درﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺮاﻛﻢ ﻛﻢ؛ ﺑﺮاي ﺗـﺮاﻛﻢ ﺑﻴـﺸﺘﺮ‬
‫‪MIBC‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻔﺴﺎز را اﻓﺰاﻳﺶ داد‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﺮاﻛﻢ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﺘﻼﺷﻲ ﻣﻲﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﭘﻠﻲ ﭘﺮوﭘﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻮﻛﻮﻟﻬﺎ‬ ‫‪R'(RO)xOH‬‬
‫ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ از ﻛﻒ ‪ MIBC‬درﺷﺘﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻛﻒ روﻏﻦ ﻛﺎج‬ ‫ﺗﺮي اﺗﻮﻛﺴﻲ ﺑﻮﺗﺎن‬ ‫‪(R'O)xR‬‬
‫اﺳﻴﺪﻫﺎي ﭼﺮب‬ ‫‪RCOOH‬‬

‫ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﺪار ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻣﺘﺮاﻛﻢ و ﺗﻮده ﺗـﻮده‪ ،‬از‬
‫ﻫﻢ ﭘﺎﺷﻲ ﻛﻒ ﺣﺘﻲ ﺑﺎ اﻓﺸﺎﻧﻪ آب ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ‬ ‫ﺳﻮﻟﻔﻮﻧﺎﺗﻬﺎ‬ ‫‪RSO3Na‬‬
‫اﺳﺖ‬
‫ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎي آﻣﻴﻨﻪ‬ ‫‪RNH3‬‬

‫ﺟﺪول ‪ -5-2‬اﻧﻮاع ﻛﻔﺴﺎزﻫﺎ و ﻛﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ‬
‫ﻛﺎرﺑﺮد و ﻣﻘﺪار ﻣﺼﺮف‬ ‫ﻛﻔﺴﺎز‬
‫در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺳﻮﻟﻔﻴﺪي )‪ (~ 30 g/l‬و زﻏﺎﻟﺴﻨﮓ )‪(~ 125 g/l‬‬ ‫ﻣﺘﻴﻞ اﻳﺰوﺑﻮﺗﻴﻞ ﻛﺮﺑﻴﻨﻮل )‪(MIBC‬‬
‫در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺳﻮﻟﻔﻴﺪي )‪ (~ 30 g/t‬و زﻏﺎﻟﺴﻨﮓ )‪ (~ 125 g/t‬و‬ ‫روﻏﻦ ﻛﺎج‬
‫ﺳﻴﻠﻴﻜﺎﺗﻬﺎ )ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎي ﻛﺎﺗﻴﻮﻧﻲ(‬
‫در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺳﻮﻟﻔﻴﺪي )‪(~ 40 g/t‬‬ ‫ﻛﺮزﻳﻞ )اﺳﻴﺪ ﻛﺮزﻳﻠﻴﻚ(‬
‫در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺳﻮﻟﻔﻴﺪي )‪(~ 25 g/t‬‬ ‫ﭘﻠﻲ اﺗﺮﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﻠﻪ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎ و ﻣﺪارﻫﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫‪ -1-3‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن در ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ و ﻫﻮاﻳﻲ )ﭘﻨﻮﻣﺎﺗﻴﻚ( ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫در ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﺠﺎد اﻏﺘﺸﺎش در ﻣﺤﻴﻂ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﺰن اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬
‫در ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻫﻮاﻳﻲ‪ ،‬ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗﻲ ﻛﻪ ﺣﺒﺎﺑﺴﺎز ﻳﺎ اﺳﭙﺎرﺟﺮ )‪ (Sparger‬ﻧﺎﻣﻴﺪه‬ ‫•‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا ﺑﺎ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﻫﻴﺪروﻟﻴﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻫﺪاف ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻜﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2-3‬ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ از ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي زﻳﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺳﻠﻮل ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺑﺎ ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻪ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ﺳﻠﻮل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﻫﺪاﻳﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﻫﻮا ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻠﻮل‬ ‫•‬
‫روﺗﻮر و اﺳﺘﺎﺗﻮر ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻘﺶ ﻫﻤﺰن و ﻛﻨﺘﺮلﻛﻨﻨﺪه ﺗﻼﻃﻢ ﻣﺤﻴﻂ ﭘﺎﻟﭗ در ﺑﺨﺶ‬ ‫•‬
‫ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﺳﻠﻮل را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارﻧﺪ‪.‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻛﻒ از ﺳﻠﻮل )ﭘﺎرو(‬ ‫•‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻓﻮق و ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬


‫ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت زﻳﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬

‫ذرات را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﻠﻴﻖ درآورﻧﺪ‬ ‫•‬
‫ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا را در ﻣﺤﻴﻂ ﭘﺎﻟﭗ ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺳﺎزﻧﺪ‬ ‫•‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﺑﺮاي ﺗﻤﺎس ﺑﻴﻦ ذرات آﺑﺮان و ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ‬ ‫•‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﻛﻠﻴﻪ ذرات وارد ﺷﺪه ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻠﻮل را ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه و ﺑﺎﻃﻠﻪ ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‬ ‫•‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً آرام در ﺑﺨﺶ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﺳﻠﻮل ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از رﻫﺎ ﺷﺪن ذرات‬ ‫•‬
‫آﺑﺮان از ﺳﻄﺢ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ‬
‫ﻗﺪرت ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﻣﺘﻔﺮق ﻛﺮدن ﻣﺠﺪد ذرات ﭘﺲ از ﻗﻄﻊ ﺑﺮق‬ ‫•‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ارﺗﻔﺎع ﺳﺘﻮن ﻛﻒ و ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻟﭗ در داﺧﻞ ﺳﻠﻮل‬ ‫•‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺣﺒﺎب ﻫﻮا و ﻛﺎﻫﺶ اﺑﻌﺎد درﺷﺖ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد رﻳﺰ‬ ‫•‬
‫ﻛﻨﺘﺮل اﻧﺮژي و ﻧﮕﻬﺪاري ﺳﺎده‬ ‫•‬
‫ﺧﺮوج ﻣﺮﺣﻠﻪاي ذرات درﺷﺖ ﺑﺎﻃﻠﻪ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻃﻠﻪ ﺣﻤﻞ‬ ‫•‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻻزم ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﻛﻒ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮ و ﻳﺎ ﺑﺎﻃﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ رﻣﻘﮕﻴﺮ‬ ‫•‬
‫ﺗﻔﺎوت ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ در ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷﻜﻞ ﺳﻠﻮل )ﻣﺘﻮازي اﻟﺴﻄﻮح و ﻳﺎ اﺳﺘﻮاﻧﻪاي(‪ :‬ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬ ‫•‬
‫اﺑﻌﺎد ﺳﻠﻮل‪ :‬ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺑﺰرگ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺿﺨﻴﻢ ﺑﻮدن ﻻﻳﻪ ﻛﻒ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻛﻮﭼﻚ‬ ‫•‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد اﻧﺘﺨﺎﺑﻲﺗﺮي دارﻧﺪ‪ .‬در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻧﻘﺎط ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﻣﺪار‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺤﺼﻮل را ﺑﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن ﻫﻮا و ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻟﭗ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻴﻔﻲ ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻓﻀﺎ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري‪،‬‬
‫ﻧﻴﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻧﮕﻬﺪاري ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي‬
‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻴﻦ ‪ 8‬ﺗﺎ ‪ 40‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻣﻮاردي ﺑﻪ ‪ 300‬ﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﻜﻌﺐ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮﻳﻦ ﺣﺠﻢ ﺑﻴﻦ ‪ 8/5‬ﺗﺎ ‪ 14/2‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ روﺗﻮر و اﺳﺘﺎﺗﻮر‪ :‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﺑﻌﺎد و ﺷﻜﻞ ﺳﻠﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻧﺤﻮه ﻫﻮادﻫﻲ ﺑﻪ ﺳﻠﻮل‪ :‬اﻧﻮاع ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫•‬
‫‪ o‬ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺧﻮد ﻫﻮاﻣﻜﺶ )‪ (Self-aerated cell‬ﻛﻪ ﻫﻮا در اﺛﺮ ﺧﻼء اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در‬
‫ﻣﺤﻞ اﻏﺘﺸﺎش ﺳﻠﻮل‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺠﺮاي ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪه در ﺳﺘﻮن روﺗﻮر ﺑﻪ داﺧﻞ‬
‫ﺳﻠﻮل ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ o‬ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻫﻮادﻫﻲ ﺷﺪه )‪ (Forced-air cell‬ﻛﻪ ﻫﻮاي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺣﺒﺎب ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻤﭗ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺠﺮاي ﻣﻴﺎﻧﻲ ﺳﺘﻮن روﺗﻮر ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﺰرﻳﻖ‬
‫‪ -1-2-3‬اﻟﮕﻮي ﺟﺮﻳﺎن در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫اﻟﮕﻮي ﺟﺮﻳﺎن اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ روﺗﻮر و اﺳﺘﺎﺗﻮر در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﮕﻮي‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ذرات ورودي ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ در ﺳﻠﻮل ﺗﻮزﻳﻊ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﮕﻮي ﺟﺮﻳﺎن در داﺧﻞ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن از ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬اﻟﮕﻮي ﺷﻌﺎﻋﻲ ﻛﺎﻣﻞ از ﻣﺤﻞ ﻫﻤﺰن ﺗﺎ دﻳﻮاره ﺳﻠﻮل‬
‫‪ .2‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ اوﻟﻴﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻫﻤﺰن‬
‫‪ .3‬ﭼﺮﺧﺶ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺿﺮورت اﻳﺠﺎد ﻣﺤﻴﻄﻲ آرام در ﺳﻄﺢ ﺳﻠﻮل‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻔﻆ و ﭘﺎﻳﺪاري ذرات ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا‪ ،‬ﻫﻤﺰن ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻛﻒ ﺳﻠﻮل ﻗﺮار ﮔﻴﺮد زﻳﺮا ﺟﺮﻳﺎن ﺣﻠﻘﻮي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در‬

‫ﺧﺎرج از روﺗﻮر و اﺳﺘﺎﺗﻮر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﻮﺳﭙﺎﻧﺴﻴﻮن ذرات در ﺳﻠﻮل را ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار و در ﻛﻒ‬
‫ﺳﻠﻮل ﺗﻪﻧﺸﻴﻦ ﺳﺎزد‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ اﺣﺘﻤﺎل رﻳﺰش ﭘﺎﻟﭗ از داﺧﻞ ﺑﻪ ﺧﺎرج ﺳﻠﻮل ﺑﺴﻴﺎر‬
‫زﻳﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺰدن ﻣﻄﻠﻮب‬ ‫ﻫﻤﺰدن ﺿﻌﻴﻒ‬
‫‪ -2-2-3‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ روﺗﻮر ﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﻫﻮاي ورودي ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫داﻧﺴﻴﺘﻪ ﭘﺎﻟﭗ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﻫﻮاي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز و ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺗﺰرﻳﻖ ﭘﺎﻟﭗ در ﻣﺤﻠﻲ زﻳﺮ ﻫﻤﺰن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻔﻞ ﺷﺪن روﺗﻮر ﺷﻮد‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻟﭗ در ﺳﻠﻮل ﺑﺮ اﻏﺘﺸﺎش داﺧﻞ ﺳﻠﻮل ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻣﻘﺪار ﻛﻔﺴﺎز ﺑﺮ اﺑﻌﺎد ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ و ﻣﻘﺪار ﻫﻮاي ورودي ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ روﺗﻮر و اﺳﺘﺎﺗﻮر ﺑﺮ ﻫﻮاﮔﻴﺮي و ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫•‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﻒ از ﺳﻠﻮل ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻛﻒ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫•‬
‫‪ -3-2-3‬ﭼﻴﺪﻣﺎن ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫ﻳﻜﻲ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ )‪ (Retention time‬ﻣﻮاد در ﺳﻠﻮل ﺑﺮاي‬
‫رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ و ﺟﺪاﻳﺶ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﺣﺠﻢ و ﺗﻌﺪاد‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻫﺪف اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻣﻜﺎن ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻛﻞ ﺗﻨﺎژ ورودي ﺑﻪ واﺣﺪ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺑﺮاي‬
‫ﻓﺮآوري ﺑﺎﺷﺪ در ﻋﻤﻞ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻓﺮآوري ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‪ ،‬از‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻫﺮ ﺳﻠﻮل ﺧﻮراك ﺳﻠﻮل ﺑﻌﺪي را ﺗﺄﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﺮوه از ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ ﺑﺎﻧﻚ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬دو ﭼﻴﺪﻣﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻛﻮﭼﻚ و ﺑﺎﻧﻚ ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻃﻮﻳﻞ‬ ‫•‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺑﺰرگ و ﺑﺎﻧﻚ ﻛﻮﺗﺎﻫﺘﺮ‬ ‫•‬

‫ﮔﺰﻳﻨﻪ اول ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﺪاول و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺎ ﺗﻨﺎژ ﻛﻢ ﺗﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰاﻳﺎي اﻳﻦ‬
‫ﭼﻴﺪﻣﺎن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻴﺎﻧﺒﺮ زدن )‪ (Short circuiting‬ﻣﻮاد‬ ‫•‬
‫اﻣﻜﺎن ﻛﻨﺘﺮل دﻗﻴﻘﺘﺮ ﻣﺪار و ﻓﺮاﻳﻨﺪ‬ ‫•‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫•‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪ دوم ﺑﺮاي ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﺎ ﺗﻨﺎژ ﺑﺎﻻ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰاﻳﺎي اﻳﻦ ﻧﻮع ﭼﻴﺪﻣﺎن )ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از‬
‫ﻓﻨﺎوري روز( ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫ﺑﻬﺒﻮد اﻟﮕﻮي ﺟﺮﻳﺎن در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻧﺒﺮ زدن ﻣﻮاد را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‬ ‫•‬
‫اﻣﻜﺎن اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺑﺮﺟﺎ )‪ (on-line analyzer‬را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬ ‫•‬
‫ﺗﻤﻬﻴﺪات و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‬ ‫•‬
‫ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﺑﺮاي ﺣﺠﻢ ﻳﻜﺴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‬ ‫•‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري‬ ‫•‬
‫‪ -4-2-3‬ﻣﺪارﻫﺎي ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارﻫﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺑﻪ ﻧﻮع ﻣﺎده ﻣﻌﺪﻧﻲ‪ ،‬درﺟﻪ آزادي ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺑﺎارزش‪ ،‬ﻋﻴﺎر و ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﺤﺼﻮل )ﻫﺪف ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن( ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﺪف ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪارﻫﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ راﻓﺮ ﻳﺎ ﭘﺮﻋﻴﺎرﻛﻨﻲ )‪ :(Rougher stage‬ﻫﺪف از اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﺪاﻳﺶ اوﻟﻴﻪ ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي‬ ‫•‬
‫ﺑﺎارزش از ﮔﺎﻧﮓ اﺳﺖ‪ .‬راﻓﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در دو ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ راﻓﺮ اوﻟﻴﻪ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 40‬درﺻﺪ ﺧﻮراك ﻣﺪار ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﻋﻴﺎر ﻣﻄﻠﻮب و ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ‬

‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻓﺮآوري ﻣﻲﺷﻮد در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ راﻓﺮ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ‪ 90 ،‬ﺗﺎ ‪ 60‬درﺻﺪ ﺧﻮراك‬
‫ﻣﺪار ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻓﺮآوري ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ رﻣﻖﮔﻴﺮي )‪ :(Scavenger cell‬ﺣﺠﻢ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬ ‫•‬
‫راﻓﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ )ﺟﺪا ﻛﺮدن ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﺑﺎارزش از ﺧﻮراك( ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎﻃﻠﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ راﻓﺮ ﺧﻮراك ﻣﺮﺣﻠﻪ رﻣﻖﮔﻴﺮي را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮ ﻳﺎ ﻛﻠﻴﻨﺮ )‪ :(Cleaner cells‬ﻫﺪف از اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ رﺳﺎﻧﺪن ﻋﻴﺎر‬ ‫•‬
‫ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﺪار اﺳﺖ‪ .‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛﻠﻴﻨﺮ در ﺣﺪود ‪ 65‬ﺗﺎ ‪ 75‬درﺻﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫راﻓﺮ اﺳﺖ‪ .‬درﺻﺪ ﺟﺎﻣﺪ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻴﺰ از ﻣﺮﺣﻠﻪ راﻓﺮ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از‬
‫ﺑﺎﻧﻜﻬﺎي ﻛﻮﺗﺎﻫﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ راﻓﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬در ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارﻫﺎي ﻓﺮآوري ﺑﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن از ﺷﻜﻠﻬﺎي زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪Feed‬‬ ‫‪Tail‬‬ ‫‪Feed‬‬ ‫‪Tail‬‬
‫‪Concentrate‬‬ ‫‪Concentrate‬‬
‫ﻫﺮ ﻣﺪار ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﺑﺎﻧﻜﻬﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﺟﺎﻳﮕﺰاري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻣﻮاد ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻴﺮوي ﺛﻘﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﻣﺘﺪاول ﻣﺪارﻫﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‪:‬‬

‫‪ -5-2-3‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارﻫﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺪارﻫﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن از ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛﻠﻲ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ و در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز ﻧﻴﻤﻪﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و‬ ‫•‬
‫ﺿﺮاﻳﺐ ﻃﺮاﺣﻲ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﻛﻞ )‪:(Vf‬‬ ‫•‬
‫‪Q × Tr × S‬‬
‫= ‪Vf‬‬
‫‪60 × C a‬‬
‫‪ :‬ﺣﺠﻢ ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﻛﻞ )‪(m3‬‬ ‫‪Vf‬‬
‫‪ :‬دﺑﻲ ﺣﺠﻤﻲ ﺧﻮراك )‪(m3/h‬‬ ‫‪Q‬‬
‫‪ :‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن )‪ .(min‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﺪاول زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺑﺮاي ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺟﺪول‬ ‫‪Tr‬‬
‫‪ 1-3‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪار را ﻣﻲﺗﻮان در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻳﺎ واﺣﺪﻫﺎي ﻧﻴﻤﻪﺻﻨﻌﺘﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪ :‬ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺑﺰرگ ﻣﻘﻴﺎس ﻛﺮدن؛ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺸﺘﺮي و ﻳﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس دادهﻫﺎي‬ ‫‪S‬‬
‫ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﻳﺎ آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎي ﻧﻴﻤﻪﺻﻨﻌﺘﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺑﺰرگ ﻣﻘﻴﺎس ﻛﺮدن‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ واﺣﺪ و در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﻴﻦ ‪ 1/6‬ﺗﺎ ‪ 2/6‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ :‬ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻫﻮادﻫﻲ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻫﻮاي ﻻزم ﺑﺮاي ﭘﺎﻟﭗ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﻤﻮﻻً ‪0/85‬‬ ‫‪Ca‬‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺰن در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻤﭙﻲ رﻓﺘﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ وﻇﻴﻔﻪ آن ﮔﺮداﻧﺪن ﭘﺎﻟﭗ در داﺧﻞ ﺳﻠﻮل‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان دﺑﻲ )‪ (m3/min‬را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻫﻤﺰن ﻧﻴﺰ ﺗﺨﻤﻴﻦ زد‪:‬‬
‫‪Q = 0.75 ω D 3‬‬

‫‪ :‬ﺳﺮﻋﺖ ﭼﺮﺧﺶ ﻫﻤﺰن )‪(rpm‬‬ ‫‪ω‬‬
‫‪ :‬ﻗﻄﺮ ﻫﻤﺰن )‪(m‬‬ ‫‪D‬‬
‫از راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﻧﻜﺎت زﻳﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫در ﻧﺮﺧﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ )‪ ،(Q/ωD3 < 0/02‬ﻫﻮاي ورودي ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﭘﻤﭗ‬ ‫•‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺪت وارد ﻣﺮﻛﺰ ﻓﻀﺎي ﻣﻴﺎﻧﻲ ﭘﺸﺖ ﭘﺮهﻫﺎي ﻫﻤﺰن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪،‬‬
‫اﺑﻌﺎد و ﺗﻌﺪاد ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﻛﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻧﺮﺧﻬﺎي ﺑﺎﻻﺗﺮ )‪ ،(0/02 < Q/ωD3 < 0/05‬در ﭘﺸﺖ ﭘﺮهﻫﺎ ﭘﺪﻳﺪه ﺣﻔﺮهزاﻳﻲ‬ ‫•‬
‫)‪ (cavitations‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺮخ ﻫﻮا‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬اﺑﻌﺎد و ﺗﻌﺪاد ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﺮﺧﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ )‪ ،(Q/ωD3 > 0/05‬ﻫﻤﺰن ﻃﻐﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ )‪ (Flood‬و ﻓﻀﺎي ﺑﻴﻦ‬ ‫•‬
‫ﭘﺮهﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎرﭘﻴﭽﻬﺎي ﺑﺰرﮔﻲ از ﻫﻮا ﭘﺮ )ﻛﻮر( ﺷﺪه و ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرﮔﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺣﺠﻢ ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﺑﺮ ﺣﺠﻢ ﺳﻠﻮل ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد‬ ‫•‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺠﻢ ﺳﻠﻮل ﺑﺮ اﺳﺎس ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﻳﺮش دﺑﻲ ﺧﻮراك آن ﻛﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه ﺳﻠﻮل ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫در ﺟﺪول ‪ ،1-3‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﺪاول ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﻛﺎﻧﻴﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :1‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳﻠﻮل ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه در ﻣﺤﺪوده ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﺟﺪول ‪ 1-3‬ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت را ﺑﺮاي ﺳﻠﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :2‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳﻠﻮل ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪه ﺑﺮاي دو ﺳﻠﻮل ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻣﺘﻔﺎوت در ﻣﺤﺪوده ﻣﺠﺎز ﺑﻮد‪،‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺳﻠﻮل ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻼﺣﻈﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :3‬دادهﻫﺎي ﺟﺪول ‪ 1-3‬ﺑﺮاي ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي راﻓﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻛﻠﻴﻨﺮ درﺻﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﺪ ‪ %60‬ﻣﻌﺎدل راﻓﺮ و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ‪ %65‬ﻣﻌﺎدل راﻓﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -1-3‬دادهﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺳﻠﻮل ﺑﺮاي ﻣﺪارﻫﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ در ﺑﺎﻧﻚ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ از ﺑﺎﻧﻚ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬زﻣﺎن‬
‫ﻣﺎﻧﺪ ﻇﺎﻫﺮي )‪ (θ‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻢ )‪ (V‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﺟﺮﻳﺎن ورودي )‪ (Q‬ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻚ‪:‬‬
‫‪V‬‬
‫=‪θ‬‬
‫‪Q‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ‪ R‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ T‬ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ‬
‫در ﻣﺪاري ﺑﻪ ‪ n‬ﺳﻠﻮل ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‪:‬‬
‫⎡‬ ‫‪1‬‬
‫⎤‬
‫‪θ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫⎛‬
‫⎜⎢‬ ‫‪1‬‬ ‫⎞‬ ‫‪n‬‬
‫=‬ ‫⎥‪⎟ − 1‬‬
‫‪T‬‬ ‫⎠ ‪⎛ 1 ⎞ ⎢⎝ 1 − R‬‬ ‫⎥‬
‫⎜‪ln‬‬ ‫⎣⎟‬ ‫⎦‬
‫⎠ ‪⎝1− R‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎب اﻟﮕﻮي ﭼﻴﺪﻣﺎن ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ )ﻣﺪار ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن(‪ :‬ﻫﺮ ﺑﺎﻧﻚ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺑﺎ ﻳﻚ ﻣﺨﺰن‬ ‫•‬
‫ﺧﻮراﻛﺪﻫﻲ ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺧﺘﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ در ﻫﺮ ﺑﺎﻧﻚ‬
‫زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻛﻨﺘﺮل و ﺣﻔﻆ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﺎﻟﭗ ﺑﻴﻦ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﻠﻮل از ﻳﻚ ﻣﺨﺰن ﻣﻴﺎﻧﻲ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﮔﺮوه ﺳﻠﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺨﺰن ﻣﻴﺎﻧﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﺎ اﻧﺪﻛﻲ ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ارﺗﻔﺎع ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻓﻖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻗﺒﻞ از ﻣﺨﺰن ﻣﻴﺎﻧﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﺎﻟﭗ‬
‫اﻓﺖ ﭘﻴﺪا ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻣﺨﺰن ﻣﺘﻮاﻟﻲ‪ ،‬ﺑﺨﺶ )‪ (Section‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﺠﺎز در ﻫﺮ ﺑﺎﻧﻚ در ﺟﺪول ‪ 1-3‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺠﺎز ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ در ﻫﺮ‬
‫ﺑﺨﺶ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه اﻋﻼم ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻴﺪﻣﺎن ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ در ﻫﺮ ﺑﺎﻧﻚ ﺑﺎ اﻟﮕﻮي ‪ F-(n-I-n…)-D‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ‪ F‬ﻣﺨﺰن ﺧﻮراﻛﺪﻫﻲ‪I ،‬‬
‫ﻣﺨﺰن ﻣﻴﺎﻧﻲ و ‪ D‬ﻣﺨﺰن ﺗﺨﻠﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺎﻧﻜﻲ ﺑﺎ اﻟﮕﻮي ‪ F-4-I-3-D‬ﺷﺎﻣﻞ ‪7‬‬
‫ﺳﻠﻮل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭼﻴﺪﻣﺎن ‪ 4‬ﺳﻠﻮل ﺑﻴﻦ ﻣﺨﺎزن ﺧﻮراﻛﺪﻫﻲ و ﻣﻴﺎﻧﻲ و ‪ 3‬ﺳﻠﻮل ﺑﻴﻦ ﻣﺨﺎزن‬
‫ﻣﻴﺎﻧﻲ و ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﺟﺪول ‪ ،2-3‬ﭼﻴﺪﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﺘﺪاول ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺳﻠﻮل و ﻧﻮع ﻣﺎده ﻣﻌﺪﻧﻲ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -2-3‬ﭼﻴﺪﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﺘﺪاول ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ در ﺑﺎﻧﻚ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫ﻣﺪار‬ ‫ﺗﻌﺪاد‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ‬ ‫ﭼﻴﺪﻣﺎن‬
‫ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﺗﺸﻜﻴﻞدﻫﻨﺪه ﺑﺎﻧﻚ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ در ﺷﻜﻠﻬﺎي زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻣﺨﺰن ﺳﻠﻮل‬

‫‪ .2‬ﻣﺨﺰن ﺟﻤﻊآوري ﻛﻒ )ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه(‬

‫‪ .3‬ﺑﺪﻧﻪ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫‪ .4‬ﭘﻮﺷﺶ اﻳﻤﻨﻲ )درﭘﻮش ﻣﺸﺒﻚ( ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ‬
‫‪ .5‬ﻣﻮﺗﻮر ﻫﻤﺰن‬
‫‪ .6‬ﻣﺨﺰن ﺧﻮراﻛﺪﻫﻲ )‪(Feed box‬‬
‫‪ .7‬ﻣﺨﺰن ﻣﻴﺎﻧﻲ )‪(Intermediate or transition box‬‬
‫‪ .8‬ﻣﺨﺰن ﺗﺨﻠﻴﻪ )‪(Discharge box‬‬
‫‪ .9‬ﻣﻮﺗﻮر ﭼﺮﺧﺶ ﭘﺎروﻫﺎي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه‬
‫‪ .10‬ﭘﺎروﻫﺎ‬
‫‪10‬‬

‫‪ -3-3‬ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻫﻮاﻳﻲ )ﭘﻨﻮﻣﺎﺗﻴﻚ(‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎي ﻫﻮاﻳﻲ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻫﻢ ﺟﻬﺖ )‪ ،(Con-current‬ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﻧﻮاع ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺟﻴﻤﺴﻮن )‪ (Jameson‬ﺑﺎ‬ ‫•‬
‫ﺳﺘﻮن ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻨﻴﻬﺎ ﭘﺎﻟﭗ و ﺟﺮﻳﺎن ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻢ ﺟﻬﺖ‬
‫وارد ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ )‪ ،(Counter-current‬ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ )‪(Column cell‬‬ ‫•‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻨﻬﺎ ﭘﺎﻟﭗ و ﺟﺮﻳﺎن ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در ﺳﻠﻮل ﺣﺮﻛﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﻫﻢ ﺟﻬﺖ‬

‫)ﭘﻴﻜﺎن ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي‪ :‬ﺟﺮﻳﺎن ﭘﺎﻟﭗ‪ ،‬ﭘﻴﻜﺎن ﺳﻴﺎه‪ :‬ﺟﺮﻳﺎن ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ(‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺒﺎب در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺟﻴﻤﺴﻮن‬

‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﺘﻮﻧﻲ از روﺷﻬﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن اﺳﺖ ﻛﻪ در دو دﻫﻪ اﺧﻴﺮ ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋهاي در ﺻﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﻓﺮآوري ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﺘﻮﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺳﺘﻮن ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 4‬ﻣﺘﺮ و ﻃﻮل ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬
‫‪ 12‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺘﻮﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﻲ )‪(2×8×14/4 m‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﻟﭗ ﺧﻮراك از ﻣﺤﻞ ﻳﻚ ﺳﻮم ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺳﺘﻮن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﻲ در‬
‫ﺣﺪود ‪ 10-48‬ﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ وارد ﺳﺘﻮن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺰرﻳﻖ ﺧﻮراك ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫در ﺳﺘﻮن اﻳﺠﺎد اﻏﺘﺸﺎش ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﭙﺎرﺟﺮ ﻳﺎ ﺣﺒﺎﺑﺴﺎز ﻛﻪ‬
‫ﻛﻤﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻛﻒ ﺳﺘﻮن ﻗﺮار دارﻧﺪ ﺑﻪ درون ﺳﺘﻮن وارد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي‬
‫ﺳﺘﻮﻧﻲ در ﺣﺪود ‪ 10-20‬دﻗﻴﻘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه از ﻃﺮﻳﻖ ﺳﺘﻮن ﻛﻒ در ﺑﺎﻻي ﺳﺘﻮن ﺧﺎرج‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎﻃﻠﻪ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﺘﻮن ﺑﻪ ﺧﺎرج ﭘﻤﭙﺎژ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻛﻒ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ دوش ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎ‬
‫آب ﺷﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎي ﺳﻠﻮل ﺳﺘﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪:‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﻫﻤﺰن‬ ‫•‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﭘﺎروي ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻛﻒ‬ ‫•‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺒﺎب ﺗﻮﺳﻂ اﺳﭙﺎرﺟﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ روﺗﻮر‪/‬اﺳﺘﺎﺗﻮر‬ ‫•‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻛﻒ )‪(Wash water‬‬ ‫•‬
‫ﻣﺰاﻳﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﺘﻮﻧﻲ و ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ‪:‬‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﻛﺎراﻳﻲ ﻓﺮاﻳﻨﺪ )ﺑﻬﺒﻮد ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 5‬درﺻﺪي ﻋﻴﺎر(‬ ‫•‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪاي ﻛﻤﺘﺮ‬ ‫•‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ :‬در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮان درﺻﺪ ﺟﺎﻣﺪ را در ﭘﺎﻟﭗ‬ ‫•‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ داد و ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ زﻣﺎن ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي‪ :‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪،‬‬ ‫•‬
‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﺘﻮﻧﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﺎر ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮهاي را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه ﺑﺎ‬
‫ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن و ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻣﺠﺪد ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻛﻤﺘﺮ‬ ‫•‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري آﺳﺎﻧﺘﺮ‬ ‫•‬
‫ﻛﻨﺘﺮل دﻗﻴﻘﺘﺮ‬ ‫•‬


‫‪ -1-3-3‬اﻧﻮاع ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎ ﺑﺮاي ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺒﺎب از وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ داراي وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي زﻳﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي رﻳﺰ و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ‬ ‫•‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري آﺳﺎن‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻣﺠﺎري و ﺗﻌﻮﻳﺾ و ﺗﻌﻤﻴﺮ آﺳﺎن‬ ‫•‬
‫ﺣﺒﺎﺳﺎزﻫﺎي ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ ﺑﻪ اﻧﻮاع زﻳﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎي داﺧﻠﻲ‪ :‬ﻛﻪ در داﺧﻞ ﺳﺘﻮن ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺷﺎﻣﻞ اﻧﻮاع زﻳﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬ ‫•‬
‫‪ o‬ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎي ﻓﻴﻠﺘﺮي و ﺗﻴﻮﺑﻬﺎي ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ‪ :‬ﻋﻴﺐ اﻳﻦ ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي درﺷﺖ‬
‫)‪ (2-3 mm‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺗﻴﻮﺑﻬﺎي ﻓﻠﺰي و ﺳﺮاﻣﻴﻜﻲ‪ :‬ﻋﻴﺐ اﻳﻦ ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ روزﻧﻪﻫﺎ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﺮاد ﻛﻠﻲ ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎي داﺧﻠﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد آﻧﻬﺎ در ﻫﺮ ﺳﻠﻮل اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻛﻞ ﺳﻄﺢ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﺳﺘﻮن را ﭘﻮﺷﺶ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﻘﻲ و ﻫﻢ ﻋﻤﻮدي ﻧﺼﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫روش ﻧﺼﺐ ﻋﻤﻮدي‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ روزﻧﻪﻫﺎ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ‪ :‬ﻛﻪ در ﺧﺎرج از ﺳﻠﻮل ﻧﺼﺐ و ﺟﺮﻳﺎن ﺣﺒﺎب اﻳﺠﺎد ﺷﺪه را ﺑﻪ داﺧﻞ‬ ‫•‬
‫ﺳﻠﻮل ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﺳﺎس ﻛﺎر اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا ﺑﻪ واﺳﻄﻪ در‬
‫ﺗﻤﺎس ﻗﺮار دادن ﭘﺎﻟﭗ ﻳﺎ آب ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻫﻮاي ﻓﺸﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰﻳﺖ ﻋﻤﺪه ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎي‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﻴﺪن اﺣﺘﻤﺎل ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﺣﺒﺎﺑﺴﺎز و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﮕﻬﺪاري آﺳﺎن آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ o‬ﺣﺒﺎﺑﺴﺎز ‪ :USBM/Cominco‬در اﻳﻦ ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎ‪ ،‬در اﺛﺮ ﺑﺮﺧﻮرد ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي آب و‬
‫ﻫﻮاي ﻓﺸﺮده )ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ‪ (70-95 psi‬در ﻣﺤﻔﻈﻪاي ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ 1‬اﻳﻨﭻ و ﻃﻮل ‪،1-2 m‬‬
‫ﺟﺘﻲ از ﻫﻮا ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي رﻳﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار آب اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه ﻣﻌﻤﻮﻻً در‬
‫ﺣﺪود ‪ %1‬ﺣﺠﻢ ﮔﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺨﻠﻮط آب و ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا از ﻃﺮﻳﻖ ﻳﻜﺴﺮي ﻣﻨﺎﻓﺬ‬
‫رﻳﺰ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪1 mm‬ﻛﻪ در ﻃﻮل ﺣﺒﺎﺑﺴﺎز ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬وارد ﺳﻠﻮل ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ o‬ﺣﺒﺎﺑﺴﺎز ‪ :Minnovex‬در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺣﺒﺎﺑﺴﺎز‪ ،‬ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي رﻳﺰ ﻫﻮا در اﺛﺮ ﻋﺒﻮر ﻫﻮاي‬
‫ﻓﺸﺮده )ﺑﺪون آب( از ﻣﺠﺮاﻳﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻧﺎزل ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ 1‬اﻳﻨﭻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺘﻲ از‬
‫ﻫﻮاي ﭘﻮدر ﺷﺪه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر ﻫﻮا و ﻗﻄﺮ ﻣﺠﺮا ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻴﭻ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻪ‬
‫در ﺑﺎﻻي ﺣﺒﺎﺑﺴﺎز ﻗﺮار دارد )‪ (Head adjuster‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎ ﻧﺸﺎن‬
‫داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻄﺮ ﻣﺠﺮاﻳﻲ در ﺣﺪود ‪ 1 mm‬و ﻓﺸﺎر ﻫﻮاي ﺑﻴﺶ از ‪45 psi‬‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺟﺘﻲ از ﻫﻮا ﺑﻪ ﻃﻮل ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 50 cm‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪200-400 m/s‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺪم اﺳﺘﻔﺎده از آب ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺒﺎب ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻧﺮخ ﺳﺎﻳﺶ‬
‫و ﺗﻌﻤﻴﺮات و ﻧﮕﻬﺪاري اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ o‬ﺣﺒﺎﺑﺴﺎز ‪ :Microcel‬اﺳﺎس ﻛﺎر ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎي ‪ ،Microcel‬اﺧﺘﻼط ﭘﺎﻟﭗ ﺑﺎ ﻫﻮا در‬

‫ﺧﺎرج از ﺳﺘﻮن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ از ﭘﺎﻟﭗ ﺑﺎﻃﻠﻪ ﺳﺘﻮن ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻳﻚ‬
‫ﭘﻤﭗ ﭘﺮﻳﺴﺘﺎﺗﻴﻚ ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ از ﻫﻮاي ﻓﺸﺮده ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪه و ﺑﻪ درون‬
‫ﻣﺨﻠﻮطﻛﻨﻬﺎي اﺳﺘﺎﺗﻴﻜﻲ )‪ (Static mixer‬ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﻀﻮر ﺗﻴﻐﻪﻫﺎﻳﻲ ﺗﺤﺖ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺮش )‪ (Shear element‬ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ درون ﻣﺨﻠﻮطﻛﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي رﻳﺰ و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﺎﻟﭗ وارد ﺳﻠﻮل‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻛﻔﺴﺎز ﻣﻌﻤﻮﻻٌ در ﻧﻘﻄﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﭘﻤﭗ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻧﻮاع ﺣﺒﺎﺑﺴﺎزﻫﺎ از ﻧﻈﺮ اﺑﻌﺎد ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه‪:‬‬
‫‪ -2-3-3‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻒ در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬
‫در ﺳﺘﻮﻧﻬﺎ ارﺗﻔﺎع ﻛﻒ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ارﺗﻔﺎع ﻛﻒ‪:‬‬
‫ﻛﻒ ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد و اﺣﺘﻤﺎل ﺟﺪا ﺷﺪن ذرات از آن ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻛﺎراﻳﻲ‬ ‫•‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻒ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺟﺪا ﺷﺪن ذرات ﺑﻲارزش ﻛﻪ در اﺛﺮ ﭘﺪﻳﺪه‬ ‫•‬
‫دﻧﺒﺎﻟﻪروي وارد ﻛﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ ﺟﺪا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﺎﻳﺪاري ﻛﻒ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻛﻒ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن آب ﺷﺴﺘﺸﻮ ذرات‬ ‫•‬
‫ﺑﺎﻃﻠﻪ آﺑﺪوﺳﺘﻲ ﻛﻪ وارد ﻛﻒ ﺷﺪهاﻧﺪ را ﺷﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﭘﺎﻟﭗ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻋﻴﺎر‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬آب ﺷﺴﺘﺸﻮ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﻧﺮﺧﻲ ﻣﻌﺎدل ‪ 7‬ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ‬
‫ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ از ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺳﺘﻮن ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻒ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﻞ ﻛﻒ‬
‫‪ -3-3-3‬ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم ﺟﺪاﻳﺶ در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﺴﺘﺸﻮي ﻛﻒ در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻠﻲ ﺳﺘﻮﻧﻬﺎ را ﺑﻪ دو ﻧﺎﺣﻴﻪ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪:‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻤﻊآوري )‪ :(Collecting zone‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺤﺪوده ﺑﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻫﻮادﻫﻲ ﺗﺎ ﻓﺼﻞ‬ ‫•‬
‫ﻣﺸﺘﺮك ﭘﺎﻟﭗ و ﻛﻒ )‪ (Interface‬ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺟﻤﻊآوري ذرات ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﺑﺎﻻروﻧﺪه‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺴﺘﺸﻮ ﻳﺎ ﭘﺮﻋﻴﺎرﻛﻨﻲ )‪ :(Cleaning zone‬ﺑﻪ ﻣﺤﺪوده ﻛﻒ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در‬ ‫•‬
‫آن ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺟﺪا ﺷﺪن ذرات ﺑﻲارزش و ﭘﺮﻋﻴﺎر ﺷﺪن ﻣﺤﺼﻮل ﻛﻒ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ ﺗﻤﺎم ذرات وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﻛﻒ‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ذرات را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داد‪:‬‬
‫‪Rc R f‬‬
‫=‪R‬‬
‫) ‪1 − Rc (1 − R f‬‬
‫ﻛﻪ ‪ Rc ،R‬و ‪ Rf‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻞ و ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻤﻊآوري و ﭘﺮﻋﻴﺎرﻛﻨﻲ )ﻛﻒ( اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻒ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪Mc‬‬
‫= ‪Rf‬‬
‫‪Mi‬‬

‫‪M i = BL × J g‬‬
‫‪K1πρ p d p‬‬
‫= ‪BL‬‬
‫‪dB‬‬
‫‪ :‬دﺑﻲ ﺟﺮﻣﻲ ﺣﺪي ذرات ﺑﺎارزش ﺧﺎرج ﺷﺪه از ﺳﻠﻮل )‪(t/hm2‬‬ ‫‪Mc‬‬
‫‪ :‬دﺑﻲ ﺟﺮﻣﻲ ﺣﺪي ذرات وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﻛﻒ )ﻋﺒﻮر ﻛﺮده از ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك( )‪(t/hm2‬‬ ‫‪Mi‬‬
‫‪ :‬ﻣﻴﺰان ﺑﺎر )ذرات( ﺣﺒﺎب‬ ‫‪BL‬‬
‫‪ :‬ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺪي ﮔﺎز‬ ‫‪Jg‬‬
‫‪ :‬ﺑﺨﺸﻲ از ﺳﻄﺢ ﺣﺒﺎب ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻻﻳﻪ ذره ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫‪K1‬‬
‫‪ :‬داﻧﺴﻴﺘﻪ ذره‬ ‫‪ρp‬‬
‫‪ :‬ﻗﻄﺮ ذره‬ ‫‪dp‬‬
‫‪ :‬ﻗﻄﺮ ﺣﺒﺎب‬ ‫‪dB‬‬
‫ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻒ‪ ،‬ﻣﻴﺰان اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﻮدن ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ وﻟﻲ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﻖ ﻛﻒ‪ ،‬دﺑﻲ آب و ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻔﺴﺎز‪ Rf ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ -4-3-3‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺑﺰرگ ﻣﻘﻴﺎس ﻛﺮدن اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد؛ ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻪ‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﻣﻘﻴﺎس آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ و ﺳﭙﺲ ﻧﻴﻤﻪﺻﻨﻌﺘﻲ ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺿﺮاﻳﺐ ﺑﺰرگ ﻣﻘﻴﺎس ﻛﺮدن ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻧﺴﺒﺖ داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻣﻬﻢ در ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺮﻋﺖ ﻇﺎﻫﺮي ﻓﺎزﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي دﺑﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﻇﺎﻫﺮي ﻫﺮ ﻓﺎز )‪ (Ji ،cm/s‬از ﺗﻘﺴﻴﻢ دﺑﻲ ﻓﺎز ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺳﺘﻮن ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺘﺪاول ﺳﺮﻋﺖ ﻇﺎﻫﺮي ﻓﺎزﻫﺎ در ﺳﺘﻮﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫‪J T (Tailing ) = 0.3 − 1 cm / s‬‬
‫‪J g ( Air ) = 0.5 − 4 cm / s‬‬
‫‪J W (Wash water ) = 0.1 − 0.5 cm / s‬‬
‫‪J F ( Feed ) p J T‬‬
‫‪ -5-3-3‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺳﺘﻮﻧﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﮔﺎز )‪ (Gas Hold-up‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﺣﺠﻤﻲ ﻓﺎزﻫﺎ )‪ (Ei‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻢ ﻓﺎز ﺑﻪ ﻛﻞ ﺣﺠﻢ ﺳﺘﻮن‪.‬‬

‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮ ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﮔﺎز در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎي ﺳﺘﻮﻧﻲ )ﻫﻢ در ﻛﻒ و ﻫﻢ در ﭘﺎﻟﭗ(‪:‬‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ارﺗﻔﺎع ﻛﻒ‪ :‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ارﺗﻔﺎع ﻛﻒ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﻇﺎﻫﺮي ﮔﺎز‪ :‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺪار ﮔﺎز ورودي ﺗﺎ‬
‫ﺣﺠﻢ ﮔﺎز‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻏﺘﺸﺎش ﻧﮕﺮدد ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Jb‬‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻔﺴﺎز‪ :‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻔﺴﺎز‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺎﻳﺎس‪ :‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎﻳﺎس‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﺄﺧﻴﺮ در ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ اﺑﻌﺎد و ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﮔﺎز اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻳﺎس )‪ (Bias‬ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﺑﺰرﮔﻲ و ﺟﻬﺖ ﺟﺮﻳﺎن آب از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻛﻒ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺟﻤﻊآوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﻳﺎس ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺣﺮﻛﺖ رو ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن آب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺎس ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻔﺎﺿﻞ دﺑﻲ ﺣﺠﻤﻲ ﺑﺎﻃﻠﻪ و ﺧﻮراك ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺳﺘﻮن‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺘﺎﻟﻮرژﻳﻜﻲ‬
‫‪ -1-4‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻫﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻓﺮآوري ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻋﻴﺎر و وزن اﺟﺰاء ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻋﻴﺎر‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺮﻋﻴﺎرﺷﻮﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻏﻨﻲﺷﺪﮔﻲ و ﺑﺎزدﻫﻲ )ﻛﺎراﻳﻲ(‬
‫ﺟﺪاﻳﺶ‪.‬‬
‫ﻋﻴﺎر )‪ :(Grade‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﻘﺪار ﺟﺰء )ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎارزش( در ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻬﺎﻳﻲ‪:‬‬ ‫•‬
‫وزن ﻓﻠﺰ در ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه‬
‫= ﻋﻴﺎر )‪(%‬‬ ‫‪× 100‬‬
‫وزن ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻘﺪار ﺟﺰﺋﻲ ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮاواﻧﻲ را دارد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻴﺎر در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬درﺻﺪ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺘﺎﻟﻮرژﻳﻜﻲ ﻓﺮآوري زﻏﺎل(‪.‬‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ )‪ :(Recovery‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﻘﺪار )وزﻧﻲ( ﺟﺰء در ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار‬ ‫•‬
‫آن در ﺧﻮراك ﻓﺮاﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺟﺰء در ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه‬
‫= ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ )‪(%‬‬ ‫‪× 100‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺟﺰء در ﺧﻮراك‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :1‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻓﻠﺰ ﺑﺎارزش در ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه و ﻳﺎ ﮔﺎﻧﮓ در ﺑﺎﻃﻠﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ‪ :2‬در ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﻓﺮآوري ﻋﻴﺎر و ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﻜﺲ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎزدﻫﻲ )ﻛﺎراﻳﻲ( ﺟﺪاﻳﺶ )‪ :(Separation Efficiency‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻓﺮآوري‪،‬‬ ‫•‬

‫ﻫﺪف ﺑﺎﻻ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ و ﻋﻴﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻜﻮس اﻳﻦ دو‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ دو ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮي دارد ﻛﻪ ﻫﺮ دو را درﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﻛﻠﻲ‪ :‬در ﻓﺮآوري ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺘﺎﻟﻮرژﻳﻜﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎدﻳﺮ وزن ﺧﻮراك و‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﺮاﻳﻨﺪ و ﻋﻴﺎر ﻓﻠﺰ ﺑﺎارزش در آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼﺋﻢ اﺧﺘﺼﺎري اﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬وزن ﺧﻮراك ‪ ،F‬وزن ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه ‪ ،C‬وزن ﺑﺎﻃﻠﻪ ‪ ،T‬وزن ﻓﻠﺰ ﺑﺎارزش در ﺧﻮراك ‪،f‬‬
‫در ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه ‪ c‬و در ﺑﺎﻃﻠﻪ ‪.t‬‬
‫روش اول‪ :‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺎزدﻫﻲ ﺟﺪاﻳﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ اﻳﺪهآل ﻓﻠﺰ ﺑﺎارزش در‬ ‫•‬
‫ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه‪:‬‬
‫‪S .E. = Rm − Rg‬‬
‫‪ Rm‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻛﺎﻧﻲ ﺑﺎارزش ﺑﻪ ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه )درﺻﺪ(‪:‬‬
‫‪C c‬‬
‫= ‪Rm‬‬ ‫‪× × 100‬‬
‫‪F f‬‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ C‬ﺑﻪ ‪ F‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ‪ C‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫‪c‬‬
‫× ‪Rm = C‬‬ ‫‪× 100‬‬
‫‪f‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻋﻴﺎر ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻓﻠﺰ )ﻋﻴﺎر ﻓﺮﻣﻮﻟﻲ( ﺑﺎ ‪ m‬ﺑﻴﺎن ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه‪:‬‬
‫ﻓﻠﺰ )‪(%‬‬ ‫ﻛﺎﻧﻲ ﺑﺎارزش )‪(%‬‬
‫ﺧﻮراك‬ ‫‪m‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪c‬‬
‫ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه‬ ‫‪c‬‬ ‫=‪x‬‬ ‫‪× 100‬‬
‫‪m‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪:‬‬
‫‪c‬‬ ‫)‪100 (m − c‬‬
‫‪ = 100 −‬ﮔﺎﻧﮓ در ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه )‪(%‬‬ ‫= ‪× 100‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪m‬‬
‫) ‪100 (m − f‬‬
‫= ﮔﺎﻧﮓ در ﺧﻮراك )‪(%‬‬
‫‪m‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪:‬‬
‫‪ Rg‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﮔﺎﻧﮓ ﺑﻪ ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه )درﺻﺪ(‪:‬‬

‫)‪100 (m − c‬‬
‫× ‪Rg = C‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪× 100‬‬
‫) ‪100 (m − f‬‬
‫‪m‬‬
‫)‪( m − c‬‬
‫× ‪Rg = C‬‬ ‫‪×100‬‬
‫) ‪(m − f‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻓﻠﺰ ﺑﺎارزش و ﮔﺎﻧﮓ ﺑﻪ ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه در راﺑﻄﻪ ﺑﺎزدﻫﻲ ﺟﺪاﻳﺶ ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬
‫داﺷﺖ‪:‬‬
‫) ‪m (c − f‬‬
‫‪S .E. = 100 C‬‬
‫) ‪f (m − f‬‬
‫روش دوم‪ :‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺎزدﻫﻲ ﺟﺪاﻳﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎراﻳﻲ ﺟﺪاﻳﺶ ﻓﻠﺰ ﺑﺎارزش از ﺧﻮراك‪:‬‬ ‫•‬
‫‪S .E. = Rc × Rg‬‬
‫‪C c‬‬
‫= ‪Rc‬‬ ‫‪× × 100‬‬
‫‪F f‬‬
‫‪T 100 − t‬‬
‫= ‪Rg‬‬ ‫×‬ ‫‪× 100‬‬
‫‪F 100 − f‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻻت ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻮازﻧﻪ ﺟﺮم ﺑﺮاي ﻓﻠﺰ ﺑﺎارزش ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪F = C +T‬‬
‫‪Ff = Cc + Tt‬‬
‫ﺑﺎ ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻴﺎرﻫﺎ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪C f −t‬‬
‫=‬
‫‪F c −t‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪f −c‬‬
‫=‬
‫‪F‬‬ ‫‪t −c‬‬
‫ﺑﺎ ادﻏﺎم ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫⎞ ‪⎛ C c ⎞ ⎛ T 100 − t‬‬
‫⋅ ⎜⎜ × ⎟⎟ ⋅ ⎜⎜ = ‪S .E.‬‬ ‫‪⎟⎟ × 100‬‬
‫⎠ ‪⎝ F f ⎠ ⎝ F 100 − f‬‬
‫‪⎛ f − t c ⎞ ⎛ f − c 100 − t‬‬ ‫⎞‬
‫⎜⎜ = ‪S .E.‬‬ ‫⎜⎜ × ⎟⎟ ⋅‬ ‫⋅‬ ‫‪⎟⎟ × 100‬‬
‫‪⎝ c − t f ⎠ ⎝ t − c 100 − f‬‬ ‫⎠‬
‫) ‪c ( f − t )(c − f )(100 − t‬‬
‫= ‪S .E.‬‬ ‫‪×100‬‬
‫) ‪f (c − t ) 2 (100 − f‬‬

‫راﻧﺪﻣﺎن‪ :‬راﻧﺪﻣﺎن )‪ (Yield‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺴﺒﺖ وزن ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه ﺑﻪ وزن ﺧﻮراك‪.‬‬ ‫•‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬راﻧﺪﻣﺎن را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ وزﻧﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪ .‬راﻧﺪﻣﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺻﻨﺎﻳﻊ زﻏﺎﻟﺸﻮﻳﻲ و‬
‫ﺳﻨﮓ آﻫﻦ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪C‬‬
‫=‪Y‬‬ ‫‪× 100‬‬
‫‪F‬‬
‫‪ -2-4‬ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ‬
‫ﺑﺎ ادﻏﺎم ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺘﺎﻟﻮرژﻳﻜﻲ ﻓﻮق ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎﻳﻲ را رﺳﻢ ﻧﻤﻮد ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ارزﺷﻤﻨﺪي را‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪ در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻋﻴﺎر و ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ‪ :‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﻴﺎر و ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ را ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫•‬
‫ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻴﺎر و ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﻜﺲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ و ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ‪ :‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﭼﻨﺪ ﻋﻨﺼﺮ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻳﻚ ﻋﻨﺼﺮ‬ ‫•‬
‫ﺧﺎص رﺳﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺟﺪاﻳﺶ ‪ Cu‬و ‪ Fe‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲﺷﻮد‬
‫زﻳﺮا ﺑﻪ ازاي ﻳﻚ واﺣﺪ ‪ Cu‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻳﻚ واﺣﺪ ‪ Fe‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺟﺪاﻳﺶ ‪ Cu‬و‬
‫‪ Zn‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا ﺑﻪ ازاي ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ 6‬واﺣﺪ ‪ Cu‬ﻓﻘﻂ ﻳﻚ واﺣﺪ ‪ Zn‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ و راﻧﺪﻣﺎن‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ در ﺻﻨﺎﻳﻊ زﻏﺎﻟﺸﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻋﻴﺎر زﻏﺎل از‬ ‫•‬
‫درﺻﺪ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ رﺳﻢ ﻣﻘﺎدﻳﺮ راﻧﺪﻣﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ‬
‫ﻣﻴﺰان ﮔﺰﻳﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ را ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار راﻧﺪﻣﺎن زﻏﺎﻟﺸﻮﻳﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫‪ashTailing − ashFeed‬‬
‫=‪Y‬‬ ‫‪× 100‬‬
‫‪ashTailing − ashFroth‬‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻄﻮط راﺳﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺮاﻛﻢ ﻧﻘﺎط از اﺑﺘﺪا ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي آن‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺰﻳﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫راﻧﺪﻣﺎن )‪(%‬‬
‫ﮔﺰﻳﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﻛﻤﺘﺮ‬
‫ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ )‪(%‬‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ و راﻧﺪﻣﺎن‪ :‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫•‬
‫راﻧﺪﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻋﻴﺎرﻫﺎ و ﻛﺎراﻳﻲ ﺟﺪاﻳﺶ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‪ ،‬اﮔﺮ ‪ A‬ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ OAP ،‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺟﺪاﻳﺶ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪C Ac A‬‬
‫‪Ff‬‬ ‫‪c‬‬
‫= ﺷﻴﺐ ‪OA‬‬ ‫‪= A‬‬
‫‪CA‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪F‬‬
‫در واﻗﻊ ﺷﻴﺐ ‪ ،OA‬ﻋﻴﺎر ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه ﺗﺠﻤﻌﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻴﺎر ﺧﻮراك اﺳﺖ )ﻧﺴﺒﺖ ﻏﻨﻲﺷﺪﮔﻲ(‪ .‬اﮔﺮ‬
‫‪Y‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻴﺐ ﺧﻂ ﻋﻴﺎر ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻮر اﻓﻘﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي راﻧﺪﻣﺎن‬
‫‪f‬‬
‫ﺷﻴﺐ ﺧﻂ ‪ AP‬ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻋﻴﺎر ﺑﺎﻃﻠﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪C Ac A‬‬
‫‪1−‬‬
‫‪Ff‬‬ ‫‪Ff − C A c A TAt A t A‬‬
‫= ﺷﻴﺐ ‪AP‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪CA‬‬ ‫‪f ( F − C A ) f TA‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪1−‬‬
‫‪F‬‬
‫ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ روي ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﻛﺰ وﺻﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮاص ﺑﺮداري دارد ﻛﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻓﻘﻲ آن‬
‫ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه وزن ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه‪ ،‬ﺷﻴﺐ ﺧﻂ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻋﻴﺎر ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه و ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻋﻤﻮدي آن‬
‫ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫→‬ ‫→‬ ‫→‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‪ . OA+ AP = OP :‬ﺧﻂ ‪ OP‬ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﻣﻜﺎن ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻧﻘﺎﻃﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻋﻤﻞ‬
‫ﺟﺪاﻳﺶ ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد زﻳﺮا ﺷﻴﺐ ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ واﺣﺪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪CP cP‬‬
‫‪Ff‬‬
‫= ﺷﻴﺐ ‪OP‬‬ ‫‪= 1 ⇒ cP = f‬‬
‫‪CP‬‬
‫‪F‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻋﻴﺎر ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه و ﻋﻴﺎر ﺧﻮراك ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﻤﻞ ﺳﻌﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ ﺧﻂ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﻴﺐ ﻣﻤﺎس ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﻋﻴﺎر ﻟﺤﻈﻪاي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﻤﺎس در ﻧﻘﻄﻪ ‪.(C‬‬
‫ﺷﻴﺐ ﻣﻤﺎس ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ در ﻣﺒﺪاء ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻋﻴﺎر ﻛﺎﻧﻲ ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻋﻴﺎر ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮﺳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ – راﻧﺪﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻛﺎراﻳﻲ ﺟﺪاﻳﺶ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﭼﻨﺪ ﻋﻨﺼﺮ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ‪ Zn ،‬ﻓﻠﺰ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ و ﻓﻠﺰ ‪ Mg‬ﺑﺎﻳﺪ از ‪ %20‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪RZn .‬‬
‫ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ‪ Zn‬ﺑﺮاي ﻋﻴﺎر ‪ %0/2‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮاي ﻣﻘﺪار ﻓﻠﺰ‬
‫ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ ﺑﻴﺶ از ‪ RZn ،%0/2‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻴﺎر ‪ %0/2‬ﻣﻨﻴﺰﻳﻢ از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻴﺐ ﺧﻂ ‪ OM‬ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻴﺎر ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه ‪ Zn‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ G‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻋﻴﺎر ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻴﺎﻧﻲ را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ – راﻧﺪﻣﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻣﺪار ﺳﺎده زﻳﺮ )ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪاي( را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻋﻴﺎر ﺑﺎﻃﻠﻪ ‪ G‬زﻳﺎد اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ دﻳﮕﺮ روي ﺑﺎﻃﻠﻪ‬
‫ﭘﺮﻋﻴﺎرﻛﻨﻲ اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﻮد )رﻣﻖﮔﻴﺮ(‪.‬‬

‫ﺷﻴﺐ ﺧﻂ ‪ 1-2‬ﻋﻴﺎر ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻴﺎﻧﻲ )‪ ،(M‬ﺷﻴﺐ ﺧﻂ ‪ 2-3‬ﻋﻴﺎر ﺑﺎﻃﻠﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ )‪ ،(T‬ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻓﻘﻲ ﺧﻂ ‪1-2‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻛﻨﺴﺎﻧﺘﺮه رﻣﻖﮔﻴﺮ و ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻋﻤﻮدي ﺧﻂ ‪ 1-2‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺎده ﺑﺎارزش در ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫رﻣﻖﮔﻴﺮ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ – راﻧﺪﻣﺎن ﻣﻲﺗﻮان ﻛﺎراﻳﻲ ﺟﺪاﻳﺶ )‪ (Technical Efficiency‬را ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد؛ ﻛﺎراﻳﻲ ﺟﺪاﻳﺶ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﺎدهاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻞ ﺟﺪا ﺷﺪه‬

‫= ‪TE‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﻣﺎدهاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺪاﻳﺶ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‪ ،‬ﺷﻴﺐ ﻣﻤﺎس ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ از ﻣﺒﺪاء )‪ (OQ‬ﻋﻴﺎر ﻛﺎﻧﻲ ﺑﺎارزش ﺧﺎﻟﺺ )‪ (m‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺟﺪاﻳﺶ ﻛﺎﻣﻞ‪ OQP ،‬اﺳﺖ‪ OQ .‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ‪ 100‬درﺻﺪي ﻛﺎﻧﻲ ﺑﺎارزش ﺑﺎ‬
‫ﻋﻴﺎر ‪ m‬و ﻋﻴﺎر ﺑﺎﻃﻠﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺧﻄﻲ ﻣﻮازي ﺧﻂ ‪ OP‬رﺳﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮدي را در ﻧﻘﻄﻪ ‪ x‬و ﺧﻂ ﺟﺪاﻳﺶ ﻛﺎﻣﻞ‬
‫)‪ (OQ‬را در ﻧﻘﻄﻪ ‪ N‬ﻗﻄﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪:‬‬
‫‪ON‬‬
‫= ‪TE‬‬
‫‪OQ‬‬

‫ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ روي ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺎﺻﻞ دو ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﺮض ﻛﺮد‪ .‬ﻳﻜﻲ ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻨﻲ از‬
‫ﺟﺪاﻳﺶ ﻛﺎﻣﻞ و دﻳﮕﺮي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﺪون ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺟﺪاﻳﺶ‪:‬‬
‫= ‪OA‬‬ ‫‪ON‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪NA‬‬
‫ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺟﺪاﻳﺶ ﻛﺎﻣﻞ‬ ‫ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺑﺪون ﺟﺪاﻳﺶ‬
‫از ﻧﻘﻄﻪ ‪ Q‬ﺧﻄﻲ ﻣﻮازي ﺧﻂ ‪ OP‬رﺳﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺤﻮر ﻋﻤﻮدي را در ﻧﻘﻄﻪ ‪ Z‬ﻗﻄﻊ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﺗﺸﺎﺑﻪ دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ OXN‬و ‪ OZQ‬ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬
‫‪ON OX‬‬
‫=‬
‫‪OQ OZ‬‬
‫‪RA − x‬‬
‫= ﺷﻴﺐ ‪xA‬‬ ‫⎯‪= 1‬‬
‫‪⎯→ x = R A − YA‬‬
‫‪YA‬‬
‫‪1− z‬‬
‫= ﺷﻴﺐ ‪ZQ‬‬ ‫⎯‪= 1‬‬
‫‪⎯→ z = 1 − YQ‬‬
‫‪YQ‬‬
‫‪1 m‬‬ ‫‪f‬‬
‫= ﺷﻴﺐ ‪OQ‬‬ ‫⎯ =‬‫= ‪⎯→ YQ‬‬
‫‪YQ‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪m‬‬
‫و ﻳﺎ ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ‪:‬‬
‫‪OX R A − YA‬‬
‫=‬
‫‪OZ‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪1−‬‬
‫‪m‬‬
‫‪R −Y‬‬
‫= ‪TE‬‬
‫‪f‬‬
‫‪1−‬‬
‫‪m‬‬
‫از ﻃﺮﻓﻲ‪:‬‬
‫) ‪c( f − t‬‬ ‫‪C f −t‬‬
‫=‪R‬‬ ‫‪,‬‬ ‫=‪Y‬‬ ‫=‬
‫) ‪f (c − t‬‬ ‫‪F c −t‬‬
‫) ‪m( f − t )(c − f‬‬
‫= ‪TE‬‬
‫) ‪f (m − f )(c − t‬‬
‫‪ -3-4‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻠﻲ ﻣﺪارﻫﺎي ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻠﻲ ﻳﻚ ﻣﺪار ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻫﺮ ﺑﺨﺶ ﻣﺪار را‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻞ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫از اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﻣﻮازﻧﻪ ﺟﺮم ﻣﺪار ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ در ﻣﺪار ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن زﻳﺮ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ‪ ،%90‬ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ‪ %75‬و ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺳﻮم ‪ %50‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻠﻲ ﻣﺪار را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

فلوتاسیون

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

فلوتاسیون

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬

‫وﻳﮋه داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﻌﺪن‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺶ اﺳﺘﺨﺮاج‬

‫وﻳﺮاﻳﺶ اول‪1391 ،‬‬

‫ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن )‪ (Flotation‬ﻛﺎراﻣﺪﺗﺮﻳﻦ و ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪﺗﺮﻳﻦ روش ﻛﺎﻧﻪآراﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2-1‬ﻛﻒ و اﻧﻮاع آن‬

‫‪1‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎرز در ﻫﺮ دو ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺪاري ﻛﻤﺘﺮ ‪ foam‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ froth‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -2-1‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﻔﻬﺎي دو ﻓﺎزي و ﻣﻜﺎﻧﻴﺰمﻫﺎي ﺣﺎﻛﻢ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -3-1‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻛﻔﻬﺎي ﺳﻪ ﻓﺎزي و ﻣﻜﺎﻧﻴﺰمﻫﺎي ﺣﺎﻛﻢ‬

‫‪3‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -4-1‬ﻧﻤﻮدار ﺳﺎده ﻣﺮاﺣﻞ ﻳﻚ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن‬

‫‪4‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫‪ -1-4-1‬زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس و ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ‬

‫‪5‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫‪6‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫‪ -6-1‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﻜﻞ ﻗﻄﺮه آب ﺑﺮاي زواﻳﺎي ﺗﻤﺎس ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﻣﻘﺪار ‪ WA‬را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ Young-Dupree‬ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬

‫‪ -2-4-1‬ﻣﺮاﺣﻞ اﺗﺼﺎل ذره و ﺣﺒﺎب‬

‫‪7‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -7-1‬راﺑﻄﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس )ﺑﺮاي ﻗﻄﺮه آب(‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -8-1‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ ﺣﺮﻛﺖ ﻳﻚ ذره ﺣﻮل ﻳﻚ ﺣﺒﺎب‬

‫‪8‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺎراﻳﻲ )اﺣﺘﻤﺎل( ﺑﺮﺧﻮرد )‪ (Ec‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻴﺮوﻫﺎي درﮔﻴﺮ‪:‬‬

‫‪⎛ 1− E‬‬ ‫⎞‬

‫‪9‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫‪Ea = sin 2 θ a / sin 2 θ t‬‬

‫‪t ind = Ad pB‬‬

‫ﻛﺎراﻳﻲ اﺗﺼﺎل ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﺮآﻳﻨﺪ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﻮق‪:‬‬

‫) ‪Fγ = π d p γ sin ω sin(λ − ω‬‬ ‫ﻧﻴﺮوي ﻣﻮﺋﻴﻨﮕﻲ )‪:(Capillary force‬‬ ‫•‬

‫‪10‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫وﻳﺴﻜﻮزﻳﺘﻪ دﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﻣﺎﻳﻊ‬ ‫‪μ‬‬

‫‪11‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫ﺟﺬب ﺳﻄﺤﻲ ﻳﻮن ﻫﻴﺪروژن و ﻳﻮن ﻫﻴﺪروﻛﺴﻴﻞ‬

‫ﺗﻔﻜﻴﻚ )ﺗﺠﺰﻳﻪ( ﺷﺪن ﻳﻮن ﻫﻴﺪروژن از ﮔﺮوه ﺳﻴﻼﻧﻮل‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -10-1‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ ﺗﻮﺳﻌﻪ و رﺷﺪ ﺑﺎر ﺳﻄﺤﻲ در ﺳﻄﺢ ﻛﻮارﺗﺰ‬

‫‪ -2-5-1‬اﻧﺤﻼل ﺗﺮﺟﻴﺤﻲ ﻳﻮﻧﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ )ﻫﻴﺪراﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﻄﺤﻲ(‬

‫‪12‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫‪ -6-1‬ﭘﺪﻳﺪه ﺟﺬب )‪(Adsorption‬‬

‫‪ -7-1‬دو ﻻﻳﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫‪13‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫‪ :‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﻳﻪ اﺳﺘﺮن‬ ‫‪δ‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -11-1‬ﻧﻤﻮدار ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ دو ﻻﻳﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫‪14‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -12-1‬ﺗﺸﻜﻴﻞ دو ﻻﻳﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ در ﺣﻀﻮر ﻣﻮاد ﻓﻌﺎلﻛﻨﻨﺪه ﺳﻄﺤﻲ )ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ(‬

‫‪ -2-7-1‬ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎر ﺻﻔﺮ‬

‫‪15‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -13-1‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ زﺗﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪pH‬‬

‫‪16‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫‪17‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫ﺟﺪول ‪ -1-2‬ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻛﺎﻧﻴﻬﺎ از ﻧﻈﺮ ﻗﻄﺒﻲ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ ﺑﻮدن‬

‫ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻄﺒﻲ‬ ‫ﻏﻴﺮﻗﻄﺒﻲ‬

‫ﺑﺴﻴﺎر آﺑﺪوﺳﺖ‬ ‫آﺑﺮان ﻃﺒﻴﻌﻲ‬

‫زﻳﺮﻛﻦ‬ ‫ﻫﻤﺎﺗﻴﺖ‬ ‫ﺳﺮوزﻳﺖ‬ ‫ﺑﺎرﻳﺖ‬ ‫ﮔﺎﻟﻦ‬ ‫ﮔﺮاﻓﻴﺖ‬

‫‪18‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫‪ -3-2‬ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﺼﺮﻓﻲ در ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﻲ‬

‫‪ -4-2‬ﺗﻨﻈﻴﻢﻛﻨﻨﺪهﻫﺎي ‪(pH-regulators) pH‬‬

‫‪19‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -1-2‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ )ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻠﻜﺘﻮر آﻧﻴﻮﻧﻲ اوﻟﺌﺎت ﺳﺪﻳﻢ(‬

‫‪20‬‬ ‫ﻣﺪرس‪ :‬ﺣﻤﻴﺪ ﺧﻮﺷﺪﺳﺖ‬

‫ﺟﺪول ‪ -2-2‬اﻧﻮاع ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ و ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬

‫ﺟﻬﺖ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ و ﺑﻌﻀﻲ از‬ ‫ﮔﺰﻧﺘﺎﺗﻬﺎ‬ ‫ﺳﻮﻟﻔﻴﺪرﻳﻞﻫﺎ‬

‫اﻳﻦ ﻛﻠﻜﺘﻮرﻫﺎ ﺑﺮ ﺧﻼف ﮔﺰﻧﺘﺎت ﺑﺮ روي‬ ‫ديﺗﻴﻮﻓﺴﻔﺎﺗﻬﺎ‬

‫ﺟﻬﺖ ﻓﻠﻮﺗﺎﺳﻴﻮن ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ‪-‬‬ ‫ﺗﻴﻮﻛﺎرﺑﺎﻣﻴﺘﻬﺎ‬