Higiena

Wykład 1. 13.10.

Historia Higieny
W starożytności przykładano dużą wagę do tego aby być czystym i wysportowanym.
Zwracano uwagę na ruch fizyczny i uważano że ruch i racjonalne żywienie człowieka są
warunkami równowagi psychicznej i fizycznej w każdym wieku, obowiązywało to osoby
młode jak i starsze.

W Olimpii na olimpiadzie rywalizowali tylko mężczyźni i rywalizowali nago.

W starożytności było kilku myślicieli związanych z tematyką zdrowia i higieny.

Jednym z najważniejszych był Hippokrates który jest uznawany za ojca medycyny. Jego
wiedza utrwaliła się w medycznej wiedzy ludowej (np. że gorączkę trzeba wypocić). Jego
idee i pomysły na to jak uleczać choruch i dbać o zdrowie zostały wpisane w dziele Corpus
Hippokratikum - biblia lekarzy. Współcześnie jest kojarzony z przysięgą Hipokratesa, młodzi
lekarze składają taką przysięgę, jest w niej zawarta ogólna idea etyki lekarskiej (np. przede
wszystkim nie szkodzić, etyka lekarska zabrania podawania kobietom ciężarnym środków
poronnych lub trucizny chorym (eutanazja i aborcja)). Do dnia dzisiejszego przetrwało w
medycynie powiedzenie “Twarz Hipokratesa” - specyficzny wygląd człowieka który niedługo
umrze (ziemista cera, zapadnięte oczy, policzki itp).
Hipokrates przykładał dużą wagę do środowiska i klimatu, uważał że mają one duży
wpływ na człowieka. Uważany jest on za twórcę teorii humoralnej - za jej pomocą próbował
wyjaśniać to kiedy człowiek jest zdrowy i w jakich warunkach pojawia się choroba. Uważał,
że w ciele człowieka jest odpowiednia ilość 4 płynów (krew, żółć, czarna żółć i śluz) jeśli one
są w odpowiednich proporcjach to człowiek jest zdrowy, jeśli nie to zaczyna pojawiać się
choroba. Od tych humorów wzięły się 4 temperamenty. Choleryk - żółć, Flegmatyk - śluz,
melancholik - czarna żółć, (?) - krew.
Upuszczanie krwi żeby przywrócić równowagę płynów wewnętrznych to jego
pomysł :) Nie pomagało ani trochę.
Hipokrates jest twórcą słowa rak, diagnoza, terapia, epidemia.

Gallen - kolejny ważny myśliciel. Starożytny Rzym.

Rozbudował teorię humoralną, przyrządzanie lekarstw wg odpowiednich receptur - używanie
przez farmaceutów. Uważał że zdrowie moze byc zagrozone przez dwa źródła wewnętrzne
(pokarmy, napoje, proces starzenia się) i zewnętrzne (środowisko domowe i środowisko
pracy).

Platon uważał że aby być zdrowym trzeba zwracać uwagę na dietę i kulturę.

Plutar - aktywność fizyczna i zdrowie służy wolność osobista.

Łaźnie miejskie w grecji i rzymie zakładano żeby wszyscy mogli z nich korzystać, nie tylko
bogaci. Miejsce dbałości o ciało i zapoznawanie ludzi.
Codzienna dbałość o higienę ograniczała się do mycia rąk i twarzy w zimnej wodzie.
W starożytnym rzymie publiczne toalety były otwarte, niczym nie odgrodzone, można se było
dyskutować siedząc na toalecie :)) Chłop miał gąbkę na kiju i czyścił wszystkich pośladki w
toaletach tą samą gąbką :)
Łaźnie rzymskie zostały przekształcone na tureckie hammamy.
W starożytności do mycia ciała używano stridilu, łukowato wygięty nożyk i tym nożykiem
zdrapywano brud z ciała.

Średniowiecze
Chrześcijanie uważali że trzeba bardziej sie skupiać na czystości ducha a nie ciała. Te idee
były podtrzymywane przez wielu świętych np św Hieronim pustelnik, który uważał, że ten
kogo chrzest oczyścił nie musi się kąpać po raz drugi, św Paula uważała że czyste ciało jest
przykrywką nieczystego ducha.
Uważano że przez kąpiel można zajść w ciąże XD
W innych religiach np w judaizmie gdzie pobożny żyd jest zobowiązany do tego żeby myć
ręce przed posiłkiem, wiązało się to z tym że żydzi rzadziej chorowali na choroby zakaźne, w
ten sposób byli posądzani za udział w plagach które nawiedzały miasta.
Chrześcijanie rozumieli zdrowie jako brak oznak choroby i zdolność do znoszenia choroby -
choroba była uważana jako kara za grzechy i cierpienie doczesne, które powinniśmy znieść
żeby dostać nagrodę.
W klasztorach bardziej dbano o czystość niż w innych miejscach.
Teoria samorództwa abiogenezy - możliwa jest sytuacja kiedy z nieżywej materii
powstawały organizmy żywe np. wszy, pchły. uważano że wszy biorą się z nadmiaru potu.
Wyciąganie wszy albo jaj z włosów uważano za przejaw miłości. Iskanie uważano za
przejaw ogromnej miłości. Od tego powstał zawód iskaczek - kobiety które zajmowały się
wyciąganiem pasożytów z włosów klientów.
Teoria samorództwa tłumaczyła że świerzb u dzieci był dlatego że były karmione zepsutym
mlekiem.
Zabraniano wyciągania pasożytów z ciała przy stole, w każdej innej sytuacji było to spoko.
Bielizna to była jedna biała koszula, u biednych musiała starczyć na całe życie. Kąpano się
w bieliźnie, dbano o to aby wierzchnie ubranie było eleganckie i czyste natomiast koszula
jedna na całe życie czy brudne ciało było czymś normalnym.
W XI wieku były wyprawy krzyżowe. Tam rycerze korzystali z hammamów, spodobało się im
to i zaczęto otwierać ich dużo więcej (w Krakowie 12), ale nie cieszyły się aprobatą ze strony
kościoła bo kobiety i mężczyźni kąpali się razem.

Epidemia dżumy w połowie XIV w była najstraszniejsza w dziejach świata (100 mln ludzi
zmarło). Epidemia ta przyszła ze wschodu, z Chin, została zawleczona przez wojska
mongolskie. W Europie pierwsze ogniska pojawiły się na Krymie. W niektórych obszarach
zmarło nawet 70 proc. populacji. Polskie ziemie zostały bardzo łagodnie potraktowane przez
epidemię (nie wiadomo czemu).

Miazmatyczna teoria chorób tłumaczyła rozprzestrzenianie epidemii, że była ona

przenoszona przez takie złe, zatęchłe powietrze, które dostawały się do człowieka który brał
ciepłe kąpiele. W konsekwencji zaczęto zamykać łaźnie, ludzie bali się wody i unikali jej
przez kolejne 300 lat.

Strój doktora plagi - ich twórca zauważył że ptaki nie umierają na dżumę i że to przez to że
ptaki mają dzioby, dlatego lekarze mieli maski w kształcie ptasiego dzioba żeby się chronić i
do końcówki tego dzioba wkładano zioła i wonne olejki które miały tuszować zapach
rozkładających się ciał.
Paracelsus - szwajcarski lekarz XV w, którego poglądy są mocno związane z dzisiejszą
medycyną. Uważa się go za ojca medycyny nowożytnej. Głosił on że zdrowie nie jest czymś
danym nam z niebios, o zdrowie musimy zabiegać każdego dnia, to jak długo będziemy żyć
zależy od nas samych. Zawdzięczamy mu sentencję.

Czasy nowożytne to czasy mycia na sucho, XV i XVI jest bardziej zacofany niż starożytność.
Mycie na sucho - używano szmatek, perfum itp żeby zamaskować zapach, zakładano peruki
żeby przykryć pasożyty. Dbałością o ciało było dbanie o czystość bielizny która wystawała
np. mankiety i kołnierz, jak były czyste to znaczyło że człowiek jest czysty. Dużą uwagę
przykładano do układania włosów, jak mieli włosy w nieładzie to znaczyło że są brudni.

Francję uważano za kolebkę cywilizacji i kultury. W XVII w przez pierwsze 7 lat nie kąpano
dzieci, a przeciętny Francuz kąpał się 5 razy w życiu.

XVIII zaczęli wracać do kąpieli, lekarze zaczęli zachęcać do zimnych kąpieli.

XVIII i XIXw to początki mikrobiologii.

Edward Gener - uważa się go za człowieka który uratował najwięcej ludzi w ludzkości bo
wynalazł szczepionkę na ospę prawdziwą/czarną ospę. Odkrył że po zarażeniu się łagodnej
ospy krowianki nie zarażał się już ospą prawdziwą. Przeprowadził eksperyment, zaszczepił
krowiankę chłopcu w wieku 5 lat, chłopiec przeszedł łagodnie po czym podał mu ospę
prawdziwą i chłopiec przeżył.

Wiek XIX to narodziny higieny jako samodzielnej nauki. Maks von Pettenkofer badał wpływ
jakości powietrza na zdrowie człowieka i uważał że woda, powietrze itp mocno wpływa na
człowieka
1864 (albo 74) została uruchomiona katedra higieny w Monachium, początek higieny.

W Polsce pod zaborami używano ługu a nie mydła, unikało się czesania włosów co
doprowadzało do powstawania kołtunów. Nie obcinano ich bo się bano że osoba umrze.
Uważano że mycie głowy powodują migrenę. Potem kołtun został opodatkowany XD więc
ludzi zaczęli się ich pozbywać żeby nie płacić.
W 2 poł XIX w Poznaniu czy Warszawie zaczęto upubliczniać łaźnie, kąpano się w Wiśle,
zalecane było mycie rąk, głowy, nóg, zębów.
Było bardzo mało lekarzy 6/450 tys.
Zalecano aktywność fizyczną na świeżym powietrzu.
W 1918 powołano państwowy zakład higieny który działa do dziś (chyba). Przeprowadzono
badania, który wykazały ze tylko 50 proc. myje sie codzinnie, ⅔ zmienia bielizne, ⅔ myje
zęby dwa razy dziennie, połowa używa dezodorantu. Taki wynik charakteryzuje osoby
starsze.
Poziom wykształcenia. Im niższy poziom wykształcenia tym higiena osobista była na
niższym poziomie.

Wykład 2.
CHOROBY PRZEWLEKŁE NIEZAKAŹNE
Choroby przewlekłe niezakaźne - choroby cywilizacyjne - do ich rozprzestrzeniania się
przyczynił się rozwój cywilizacji. Rozwijają się początkowo bezobjawowo, po cichu.
Zdiagnozowane w późnych etapach często są już nie do wyleczenia. Są one związane z
pewnymi zjawiskami:
- rozwój urbanizacji
- postępująca industrializacja - praca siedząca, po kilkanaście godzin
- postępująca mechanizacja co zmniejsza potrzebę aktywności fizycznej
- motoryzacja
- nasilona chemizacja rolnictwa

Choroby przewlekłe niezakaźne są główną przyczyną śmierci na świecie (prawie 70 proc

wszystkich zgonów). Większość tych zgonów ma miejsce w krajach słabo i średnio
rozwiniętych.
Polacy umierają głównie na choroby sercowo naczyniowe (np. udary) 45 proc. i nowotwory
25 proc. Inne z nich to cukrzyca, POCHP.

Czynniki ryzyka chorób cywilizacyjnych

- niezdrowa dieta
- zbyt mała aktywność fizyczna (w czasie wolnym i w trakcie pracy)
- używki
- przewlekły stres

Czynniki ryzyka metaboliczne

- nadciśnienie tętnicze
- nadwaga i otyłość
- hiperglikemia - podwyższony poziom glukozy we krwi
- hiperlipidemia - podwyższony poziom cholesterolu LDL i niski poziom cholesterolu
HDL

Inne czynniki
- predyspozycje genetyczne
- zanieczyszczenie powietrza

Najważniejsze choroby przewlekłe niezakaźne - otyłość, nadciśnienie tętnicze, udar mózgu,

choroby nowotworowe, astma, alergie, cukrzyca typu 2, osteoporoza, depresja.

Obecnie mamy do czynienia z epidemią nadwagi.

Nadwaga - stan w którym mamy zbyt wysoką masę ciała w stosunku do przyjętej normy,
wynika to ze zbyt dużej tkanki tłuszczowe.
Narzędziem do diagnozy jest wskaźnik BMI (masa siała w kg/ wysokość ciała w m2).
O nadwadze mówimy wtedy kiedy wskaźnik BMI jest równy lub większy 25, jeśli wskaźnik
jest równy lub większy 30, wtedy mówimy o otyłości.
BMI się nie sprawdza u kobiet w ciąży,osób atletycznych, dzieci do 18 roku życia i osób
starszych po 65 roku życia.

USA, Kanada, Australia, Wlk Brytania - co 4 mężczyzna jest otyły

Egipt, Turcja, Czechy, USA, Kanada, Australia, Wlk. Brytania - co 4 kobieta jest otyła
Nadwaga i otyłość zwiększa szanse na zachorowania na cukrzycę typu 2, nadciśnienie, rak
jelita grubego, sprzyja zakrzepicy, kamicy żółciowej, zespół bezdechu sennego

Otyłość można podzielić ze względu na przyczynę

- pierwotna - związana z niewłaściwym stylem życia, zbyt dużo kalorii, węglowodanów,
tłuszczy, przewlekły stres
- wtórna - niezależna od nas, wywołana chorobami neurologicznymi,
endokrynologicznymi i genetycznymi np. zespół Willego (?) - osoba odczuwa ciągły
głód nie do zaspokojenia

Podział otyłości ze względu na dystrybucję tkanki tłuszczowej

- brzuszna - tkanka tłuszczowa zlokalizowana w obrębie jamy brzusznej, otyłość typu
jabłko/ otyłość androidalna (bo bardziej charakterystyczny dla mężczyzn) - bardziej
niebezpieczne bo trzustka, wątroba bardziej otłuszczona
- pośladkowo-udowa - typu gruszka/otyłość gynoidalna (częściej kobiety)
- pośrednia - typu awokado

Zapobieganie:
- otyłość wtórna - leczenie choroby
- otyłość pierwotna - właściwa dieta, ograniczenie kalorii, zmiana jakości żywności,
dużo warzyw, owoców i błonnika, systematyczna aktywność fizyczna (150 min
tygodniowo dla dorosłych), ograniczenie spożycia alkoholu, unikanie przewlekłego
stresu, właściwe wysypianie się

Cukrzyca przewlekła choroba związana z zaburzeniem przemiany materii.Upośledzenie

wnikania glukozy do komórek. Insulina i Glukagon – hormony wytwarzane przez trzustki
Insulina łączy się z glukozą i poziom cos tam się obniża.

OBJAWY CUKRZYCY TYPU 1

-Poliuria – częstomocz

-Polidypsja – zwiększone uczucie pragnienia

-Częsty głód

-Utrata masy ciała

-Zaburzenie widzenia

-Ciągłe uczucie zmęczenia

OBJAWY CUKRZYCY TYPU 2

- Nadmierna masa ciała

-Mniej wyraźne objawy niż w cukrzycy typu 1 -Hiperglikemia