ARKEOLOJİ, TARİH VE EPİGRAFİ’NİN ARASıNDA:

PROF. DR. VEDAT ÇELGİN’İN 68. DOĞUM GÜNÜ

ONURUNA MAKALELER

Editörler

Murat ARSLAN & Ferit BAZ

ARKEOLOJİ VE SANAT YAYINLARI

 ARKEOLOJİ VE SANAT YAYINLARI

ARKEOLOJİ, TARİH VE EPİGRAFİ’NİN ARASıNDA:

PROF. DR. VEDAT ÇELGİN’İN 68. DOĞUM GÜNÜ ONURUNA MAKALELER

Editörler Editors
Murat ARSLAN Ferit BAZ
ARKEOLOJİ VE SANAT YAYINLARI
Yayına Hazırlayanlar Prepared by
T7R7LYE ΈZEYT7NBA)IΉ
Şenkal
HAGIOSKİLECİ
IOANNESElifTHEOLOGOS
ALTEN-GÜLER
Betül GÜREL
PELEKETE Aykan K7L7SES7
MANASTIRI AKÇAY
^ĞƌĂƉz7E^>ʹD͘^ĂĐŝƚW<<
Kapak Tasarımı Cover Design
Aykan AKÇAY

Redaksiyon Proof Reading

Yaymlayan
Betül GÜREL Elif ALTEN-GÜLER
EĞnjŝŚb'>E
Şenkal KİLECİ Aykan AKÇAY

Düzenleme
İngilizce Redaksiyon English Proofreading
ErolP.
T. Mikail. BARLAS
DUGGAN

ISBN: 978-605-396-468-1
ISBN: 978-605-396-469-8
SerƟka No: 10459

Baskı-Cilt: Dijital Düşler Basım San. ve Tic. A.Ş.

Nato Cad. Çınarlı Sok. No: 17, Seyrantepe/Kağıthane-İstanbul
©2018 Arkeoloji ve Sanat Yaynlar Tur. San. Tic. Ltd. bƟ.
Sertifika No: 12922
Hayriye Cad. Cezayir Sok. No: 5/2 BeyoŒlu-7stanbul
Her türlü yayn hakk sakldr / All rights reserved.
Yaynevinin ve yazarlarn yazl izni olmakszn elektronik mekanik,
fotokopi ve benzeri araçlarla ya da diŒer kaydedici cihazlarla
©2018 Arkeoloji ve Sanat Yayınları Tur. San. ve Tic. Ltd. Şti.
kopyalanamaz, aktarlamaz ve çoŒalƨlamaz.
Hayriye Cad. Cezayir Sok. No: 5/2 Beyoğlu-İstanbul
Her türlü yayın hakkı saklıdır / All rights reserved.
Yayınevinin ve yazarların
Bask-Cilt: Dijitalizni olmaksızın
DüƔler Basm San. elektronik,
ve Tic. A.b. mekanik,
Nato
fotokopi ve Cad. Çnarl
benzeri Sok. No:
araçlarla ya17,
daSeyrantepe/KaŒthane
diğer kaydedici cihazlarla
kopyalanamaz,SerƟ ka No: 12922
aktarılamaz ve çoğaltılamaz.

Kitabevi/Satış
Kitabevi/SaƨƔMağazası:
MaŒazas

arkeopera
Yeniçarşı Cad.zĞŶŝĕĂƌƔŦĂĚ͘EŽ͗ϲϲͬ
No: 66/A, Galatasaray-İstanbul
Tel.: 0 212 249ϯϰϰϯϯ͕'ĂůĂƚĂƐĂƌĂLJ
92 26 Fax: 0 212 245 68 77
ĞLJŽŒůƵͲ7ƐƚĂŶďƵů
www.arkeolojisanat.com / info@arkeolojisanat.com
dĞů͗͘ϬϮϭϮϮϰϵϵϮϮϲ
www.arkeolojisanat.com / info@arkeolojisanat.com
Kitapta yayımlanan makalelerin sorumluluğu Authors are responsible for the content of their
yazarlarına aittir. work.
Fotoğraf: Nezih Başgelen
 İÇİNDEKİLER / CONTENTS
Önsöz................................................................................................................................................................... i
Tabula Gratulatoria/Tebrikler ......................................................................................................................... ii
Prof. Dr. Ahmet Vedat Çelgin: Özgeçmiş ....................................................................................................... iii
Prof. Dr. Ahmet Vedat Çelgin: Yayın Listesi .................................................................................................... v

Aykan AKÇAY - Betül GÜREL

Görülenin Ötesine Gitmek: Sayısal Görüntüleme Metotları Işığında Termessos’tan
Sütunlu Bir Lahit Üzerine Yeni Değerlendirmeler .............................................................................................. 1
[Beyond the Seen: New Evaluations Concerning a Columnar Sarcophagus from Termessos
in the Light of Computational Imaging Methods]

Engin AKYÜREK - Ayça TİRYAKİ

Beydağları Yüzey Araştırmalarından Bir Grup Bizans Yapısı ....................................................................... 19
[A Group of Byzantine Buildings from the Beydağları Field Survey]

N. Eda AKYÜREK ŞAHİN - Hüseyin UZUNOĞLU

Eskişehir Müzesi’nden Yeni Yazıtlar .................................................................................................................. 33
[New Inscriptions from the Eskişehir Museum]

Elif ALTEN GÜLER

Perge Batı Nekropolis’ten İki Yeni Mezar Odası Yazıtı .................................................................................... 69
[Two New Burial Chamber Inscriptions from the Western Necropolis of Perge]

Ebru N. AKDOĞU ARCA

Provincia Asia’yı Müteakip Nysa ad Maeandrum’da Varlığı Bilinen Romalılar ve Yeni Bir
Πρεσβευτὴς Ῥωμαίων Onurlandırması .............................................................................................................. 77
[Following the Institution of Provincia Asia, Romans Recorded at Nysa ad Maeandrum and a New
Honorary Inscription of a Πρεσβευτὴς Ῥωμαίων]

Murat ARSLAN
Arkaik Dönem’de Tiranlık ve Herakleia Pontikeli Klearkhos .......................................................................... 93
[Tyranny in Archaic Period and Clearchus of Heraclea Pontica]

Çağatay AŞKİT
Aulus Gellius’un Noctes Atticae Eserinde Menandros’un ve Caecilius Statius’un
Plocium Oyunları’nın Karşılaştırılması ........................................................................................................... 129
[A Comparison Between Plocium Games of Caecilius Statius and Menandros in the Book of
Aulus Gellius’ Noctes Atticae]

Murat AYDAŞ
Panamaralı Zeus’e Yeni Bir Yazıt ...................................................................................................................... 139
[A New Inscription to Zeus of Panamara]

Nezih BAŞGELEN
Ernst Krickl’ın 1892 Fotoğraflarında Antalya Kalesi ve Surları ................................................................... 143
[Photographs from 1892 by Ernst Krickl of Antalya’s Castle and City Wall]
Ferit BAZ
Caesarea’nın Cappadocia Eyaleti’nin Başkenti Olması Konusunda Düşünülmesi
Gereken Diğer Faktörler ...................................................................................................................................... 155
[Some Other Factors Regarding Caesarea Being the Capital of Cappadocia Province]

Filiz CLUZEAU
Homeros’u Sahnelemek ....................................................................................................................................... 165
[Staging Homer]

Asuman COŞKUN ABUAGLA

Tymbriada Antik Kentinden Yeni Yazıtlar ..................................................................................................... 177
[New Inscriptions from Tymbriada]

Güler ÇELGİN
Sophokles’te Kontrast ve Çatışma ...................................................................................................................... 181
[Contrast and Conflict in Sophocles]

Haluk ÇETİNKAYA
Doğu Roma’da Hayır İşleri ve Kurumları ........................................................................................................ 195
[Charities and Philanthropic Institutions in Eastern Roman Empire]

Sedef ÇOKAY KEPÇE

İz(ini) Bırakmak .................................................................................................................................................. 205
[Leaving a Trace]

Muzaffer DEMİR
Demetrios’un Rodos Kuşatması (MÖ 305) ....................................................................................................... 213
[Demetrios’ Siege of Rhodes (305 B.C.)]

Bedia DEMİRİŞ
Mercurius ile Filolojinin Evlenmesi: Martianus Capella ve Yedi Özgür Sanatın Mitolojik
ve Alegorik Betimlemesi ...................................................................................................................................... 235
[The Marriage of Mercury and Philology: Mythological and Allegorical Description of Martianus
Capella and the Seven Liberal Arts]

M. Baki DEMİRTAŞ
Thersites: Halktan Adam .................................................................................................................................... 247
[Thersites: The Man of Public]

Meltem DOĞAN-ALPARSLAN - Metin ALPARSLAN - Tolga PELVANOĞLU

Kutsal Bir Hitit Kenti Arinna ve Lokalizasyonuna Dair Bazı İpuçları ....................................................... 261
[Arinna, a Holy Hittite City, and Some Hints Concerning its Localizations]

Şevket DÖNMEZ
Oluz Höyük’ten Bir Grup Sayı Tableti ............................................................................................................. 271
[A Group of Numerical Tablets from Oluz Höyük]
T. M. P. DUGGAN
European Antiquarian, “Epigraphic-Archaeological” Research in “Hitherto Unexplored” Ottoman
Lycia in the First Half of the 19th c. .................................................................................................................... 277
[19. Yüzyılın İlk Yarısında “Şimdiye Kadar Keşfedilmemiş” Osmanlı Lykia’sı Üzerine “Epigrafik-Arkeolojik”
Avrupa Antiküryen Araştırması]

Nilay EDİZ OKUR

Aiskhylos’un Oresteia’sında Cenaze Ritüelleri ................................................................................................ 319
[Funeral Rituals in Aischylus’ Oresteia]

Kenan EREN
Efsaneler ve Arkeolojik Kanıtlar Arasında Arkaik Ionia Bölgesi .................................................................. 335
[Archaic Ionia Between Myths and Archaeological Finds]

Gürkan ERGİN
Body and Space as a Reflection of the Cosmos: Augustus and Campus Martius ......................................... 349
[Evrenin Aksi Olarak Beden ve Uzam: Augustus ve Campus Martius]

Aliye EROL-ÖZDİZBAY
Roma İmparatorluk Dönemi’nde Byzantion’da Agonistik Festivaller .......................................................... 357
[The Agonistic Festivals in Byzantium During the Roman Period]

Tolga ERSOY
Sâsânî İmparatorluğu’nda Köleliğe Dair Hukukî Düzenlemeler: Mâtîkân Ê Hazâr Dâtastân
Temelinde Bir İnceleme ....................................................................................................................................... 383
[Legal Regulations Regarding Slavery in the Sasanian Empire: an Examination Based on Mâtîkân
Ê Hazâr Dâtastân]

Emre ERTEN
Termessos ve Teritoryumu’nda Helios Kültü ................................................................................................... 401
[The Cult of Helios in Termessos and in its Territorium]

Nuray GÖKALP ÖZDİL - Çisem ÇAĞ

Antikçağda Anthropophagia .............................................................................................................................. 427
[Anthropophagia in Antiquity]

Kaan İREN
Sur une Urne Bichrome dans le Musée Archéologique d’İzmir et Remarques sur des Pyxides
dites Lydiennes ..................................................................................................................................................... 441
[İzmir Arkeoloji Müzesi’nden Çift Renkli Urne ve Sözde Lydia Pyksis’leri Üzerine Saptamalar]

Turhan KAÇAR
Constantinopolis Piskoposları Nasıl Seçildi (MS 337-381)? ........................................................................... 465
[How were the Bishops of Constantinopolis Elected (337-381 A.D.)?]

Necmi KARUL
Gusir Höyük Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem “Düğme-Kemer Tokaları” ....................................... 479
[Gusir Höyük Pre-Pottery Neolithic Period “Button-Belt Buckles”]

Fatma KAYNAR
Hitit Majik Ritüelleri ve II. Muršili’nin Konuşma Bozukluğu Metninin (CTH 486) Karakteri .............. 487
[Hittite Magical Rituals and the Character of the text of (CTH 486) Muršili II’s Speech Disorder]
Selen KILIÇ ASLAN
Elite Lycian Families and Their Matrimonial Alliances with Distinguished Houses of Kibyra.
Some Notes on an Honorary Inscription from Lydai ...................................................................................... 501
[Lykialı Elit Ailelerin Seçkin Kibyra Haneleri ile Olan Evlilik Bağları. Lydai’dan Bir Onurlandırma Yazıtı
Üzerine Notlar]

Şenkal KİLECİ
Ksanthos’tan Yazıtlı İki Mezar Steli ................................................................................................................. 513
[Two Inscribed Funerary Stelae from Xanthus]

Zeynep KOÇEL ERDEM

Adını Kutsal Dağdan Alan Yerleşme: Ganos (Tekirdağ Gaziköy) ................................................................ 517
[The Settlement Taken its Name from a Holly Mountain: Ganos (Tekirdağ Gazikoy)]

R. Eser KORTANOĞLU
Yas ........................................................................................................................................................................... 529
[Mourning]

Gülgün KÖROĞLU
Geç Roma-Erken Doğu Roma Dönemi Evlilik Takıları Üzerindeki Tasvirlerin İkonografisi ................... 535
[The Iconography of the Descriptions on Marriage Jewellery in the Late Roman-Early
Eastern Roman Period]

F. Nihal KÖSEOĞLU
Yeri Bulunamayan Bir Saray ve Antikçağın En Önemli Heykel Koleksiyonlarından Biri:
Lausos Sarayı ve Heykelleri ................................................................................................................................ 549
[An Unlocatable Palace and One of the Most Important Sculpture Collections of Antiquity:
the Palace of Lausus and its Sculptures]

Erkan KURUL - Fatih YILMAZ

Bir Devir, Bir Yaşam, Bir Şair: Decimus Magnus Ausonius .......................................................................... 559
[An Era, a Life, a Poet: Decimus Magnus Ausonius]

Mehmet KÜRKÇÜ
New Observations on Termessos’ Valley of the Cisterns ................................................................................ 577
[Termessos Vadisi’nde Bulunan Sarnıçlar Üzerine Yeni Gözlemler]

Ergün LAFLI - Stefano MAGNANI - Maurizio BUORA

Two Roman Inscriptions in the Museum of Giresun ...................................................................................... 589
[Giresun Müzesi’nden Roma Dönemi’ne Ait İki Yazıt]

E. Emine NAZA DÖNMEZ

Topkapı Sarayı Harem Şadırvanlı Sofa Daire Madalyonlu Çini Yazıları .................................................. 601
[Glazed Tile Roundel Calligrapic Inscriptions in the Hall with the Fountain in the Topkapı Palace]

Mehmet OKTAN
Cicero’nun İç Savaşta Pompeius’u Tercih Etme Nedenleri ............................................................................ 607
[The Reasons for Cicero Support for Pompey During the Civil War]
Gül ÖZAKTÜRK
Maecenas’a ........................................................................................................................................................... 631
[To Maecenas]

Banu ÖZDİLEK
Andriake Limanı’ndan Tralleis Üretimi Doğu Sigillata B Grubu Seramikleri ........................................... 635
[Easthern Sigillata B Group Ceramics of Tralleis Production from the Port of Andriake]

Aşkım ÖZDİZBAY
Adını Arayan Portreler: Perge’den Tiberius Claudius Vibianus Tertullus Örneği ..................................... 659
[Portraits Looking for a Name: Tiberius Claudius Vibianus Tertullus’ Case from Perge]

Hüseyin Murat ÖZGEN

Anadolu’nun Güç, Onur ve Biat Kapıları: Tak ve Tak Biçimli Kent Kapıları Üzerine
Bir Değerlendirme ................................................................................................................................................ 671
[Anatolia’s Gates of Power, Honour and Allegiance:an Assessment on Arches and Arch-Shaped City Gates]

Tolga ÖZHAN - Hüseyin YAMAN

Çanakkale Arkeoloji Müzesi’nden Girland’lı Bir Lahit .................................................................................. 699
[A Garland Sarcophagus from Çanakkale Archaeological Museum]

Mehmet ÖZSAİT - Nesrin ÖZSAİT

Moatra ................................................................................................................................................................... 709
[Moatra]

Bülent ÖZTÜRK
Bithynia-Paphlagonia Sınırından (Tios veya Hadrianopolis) Bir Yazıt Üzerine Düşünceler,
Zeus Syrgastes/Syrgastios Kültü ve Agon’u ...................................................................................................... 717
[Observations on an Inscription from the Borderland of Bithynia and Paphlagonia (Tios or
Hadrianopolis), the Cult and the Agon of Zeus Syrgastes/Syrgastios]

Hüseyin Sami ÖZTÜRK

Kocain’den (Termessos Egemenlik Alanı) Yeni Eirenarkhes ve Diogmites Yazıtları ................................. 741
[New Inscriptions of Eirenarches and Diogmites from Kocain (Territory of Termessos)]

Şükrü ÖZÜDOĞRU
Kibyra ve Yakın Çevresinin Erken Dönem Yerleşim Tarihçesi ..................................................................... 745
[The Early Settlement History of Kibyra and its Surroundings]

Peter ROTHENHÖFER
Tod in Rom: Fünf unedierte lateinische Grabtituli aus Rom ........................................................................ 765
[Roma’da Ölüm: Roma’dan Daha Önce Yayımlanmamış Beş Adet Latince Yazıtlı Mezar Taşı]
Sema SANDALCI
Yazı Öncesinde Bellek: Esin Perileri, Ozanların ve Habercilerin İşlevi ........................................................ 773
[Memory Before Script: the Function of Muses, Gleemen and Messengers]

Sevgi SARIKAYA
Kunaksa Muharebesi’nde Tissaphernes’in Rolü .............................................................................................. 783
[The Role of Tissaphernes in the Battle of Cunaxa]

Veli SEVİN
Neikaia: Kadim Bir Madenci Kenti .................................................................................................................. 803
[Neikaia: an Ancient Mine-Owner City]

Hamdi ŞAHİN
Yeniyurt Kalesi’nden Yeni Bir Athena Adağı .................................................................................................. 809
[A New Offering for Athena from Castle Yenikale]

Erman ŞAN
Cermî’nin Doğu Roma İmparatorluğu’na Dair Kayıp Kitabı Hakkında Bazı Tespitler
(MS IX. Yüzyıl) .................................................................................................................................................... 815
[Some Findings Concerning al-Djarmī’s Lost Book on the Byzantine Empire (IXth Century A.D.)]

Burak TAKMER - Gülcan KAŞKA

Fahri Duumviratus: Colonia Caesarea Antiochensis Örneği ........................................................................ 825
[Honorary Duumvirate: the Case of Colonia Caesarea Antiochensis]

Vicdan TAŞÇI
Akhilleus Tatios’tan İki Ekphrasis Sahnesi ...................................................................................................... 863
[Two Ekphrasis Expressions from Achilleus Tatius]

Oğuz TEKİN
Gryneum, its Coins and the Pinna Nobilis ....................................................................................................... 875
[Gryneum Sikkeleri ve Pinna Nobilis]

Ü. Fafo TELATAR
Kendisini Devletine Adamış bir Consul’ün Halkına Seslenişi ....................................................................... 881
[A Consul Devoted to the Republic and His Addressing the People]

Özgür TURAK
Perge’nin Roma İmparatorluk Dönemi Lahit Tipolojisi ................................................................................ 887
[Roman Imperial Sarcophagi from Perge]

Nihal TÜNER ÖNEN

Perge’den Yeni Yazıtlar: Titus Flavius Clemens Pelopidianus’un Sunduğu Yazıtlı İki
Heykel Adağı ........................................................................................................................................................ 903
[New Inscriptions from Perge: Two Sculptura with Inscription Dedicated by Titus Flavius Clemens
Pelopidianus]
Abdurrahman UZUNASLAN
Typallion ve Prostanna’dan Yeni Epigrafik Belgeler ...................................................................................... 913
[New Epigraphical Documents from Typallion and Prostanna]

Burhan VARKIVANÇ
Ksanthos’taki Güneydoğu Sektör Üzerine Düşünceler ................................................................................... 919
[Thoughts on the Southeast Sector in Xanthus]

Oya YAĞIZ
Thrak Sikkeleri’nde Ana Tanrıça İkonografisi ................................................................................................ 935
[The Iconography of Mother Goddess on Thracian Coins]

Oğuz YARLIGAŞ
Carrhae Savaşı Öncesi ve Sonrasında Fırat Sınırında Şiddet ve Propaganda ............................................ 947
[Violence and Propaganda on the Euphrates Frontier Before and After the Battle of Carrhae]
 ARKEOLOJİ ve SANAT A. Vedat ÇELGİN’in
YAYINLARI 68. Doğum Günü Onuruna
Makaleler (2018) 165-176

H OMEROS ’ U S AHNELEMEK
S TAGING H OMER

FİLİZ CLUZEAU ∗

Öz: Homeristes terimi, hepsi Roma İmparatorluk Dö-
nemi’ne tarihlendirilmiş az sayıdaki edebî ve epigrafik
kaynak ile birkaç papirüste geçer. Sayıları az olmasına
rağmen, bu kaynakların Homeros gösterilerinin dik-
kat çekici dönüşümünü anlamaya katkıları büyüktür.
Bu yazının amacı rhapsodos’ların Homeristes’lere (Ho-
meros’tan sahneler canlandıran aktörlere) dönüşüm
sürecini ve Homeros şiirleriyle yeni bir gösteri türü
sunan Homeristes’lerin kültürel ve toplumsal rollerini
incelemektir. Bu amaçla önce Athenaios’un, Phale-
ronlu Demetrios’un rhapsodos gösterilerinde yaptığı
yeni düzenlemelerden bahsettiği pasaj (Ath. Deip.
XIV. 620 b-d) tartışılacak; sonra Homeristes gösterile-
rinin niteliğini anlamak için onlarla ilgili edebî kay-
naklar ele alınacaktır. Son olarak söz konusu edebî
kaynakları doğrulayan yazıtlar ve papirüs örnekleri
değerlendirilecektir.
Abstract: The term Homeristai appears rarely in
litterary, epigraphical and papyrological sources, all
dated to the Roman imperial period. Although the
main sources are in a small number, they make
significant contributions to understand the noticeable
transformation of Homeric performances. The purpose
of this paper is to examine the process of trans-
formation of the rhapsode into Homeristai who acted
out Homeric scenes, and to understand the cultural and
social roles of Homeristai as new kinds of performers of
Homeric epics. For this purpose the subject of first
discussion is the passage of Athenaeus (Deip. XIV. 620
b-d) who cites Demetrius of Phalerum as a reformer of
the rhapsodic performances. Secondly, the literary
sources related to Homeristai will be studied to define
the features of their performances. Finally the discus-
sion will be focused on the chosen examples from the
epigraphical and papyrological sources that confirm the
related litterary passages.

Anahtar Kelimeler: Homeros • Homeros Şiirleri • Keywords: Homer • Homeric Epics • Rhapsodic
Rhapsodos Gösterileri • Homeristes • Festival • Tiyatro Performances • Homeristai • Theatrical Performances
Gösterileri

Naukratisli Athenaios (olgunluk dönemi MS 200 civarı), Romalı seçkinlerden Larensius’un evinde
verdiği davetleri anlattığı Deipnosophistai’ın bir bölümünde “bizim symposion’larımızdan rhapso-
dos’lar hiç eksik olmazdı” der ve bunun nedenini ev sahibi Larensius’un Homeros şiirlerinden başka
hiç kimsenin alamayacağı kadar zevk almasına bağlar. Onun Homeros’a düşkünlüğü, Homeros şiir-

∗ Dr. Öğr. Ü., İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Eski Yunan Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, İstanbul.
f.cluzeau@istanbul.edu.tr
Epigrafik malzemelerin bulunup değerlendirilmesine büyük katkıda bulunmuş olan Prof. Dr. A. Vedat Çelgin, epi-
grafyanın yalnızca tarih alanına giren bir bilim dalı olmadığını, edebiyatla da yakından ilişkili olduğunu ve bu
alanda yeterli bilgiye sahip olunmadan epigrafik malzemelerin değerlendirilmesinin hep eksik kalacağını ısrarla
savunan bir bilim insanıdır. Hocamıza göre bunun tersi de doğrudur; klasik filologlar da gerektiğinde çalış-
malarında kullanmak üzere epigrafya alanıyla ilgili en azından temel literatür bilgisine sahip olmalıdır. Hocamıza
sunulacak bu armağan kitabına, onun savunusuna inanmış bir öğrencisi ve çalışmalarını Homeros üzerine yo-
ğunlaştırmış bir akademisyen olarak hem edebî ve epigrafik kaynaklarda hem de papirüslerde geçen Homēristēs
terimini inceleyerek katkıda bulunacağım. Hocam Prof. Dr. Vedat Çelgin’e minnettarlıkla sunduğum bu çalışma,
hocamızın bize yaptığı bilimsel katkı ve destek karşısında duyduğum minnet borcunu ödemeye elbette yetmez.
 Homeros’u Sahnelemek 173

arasında sıkışıp kalmış olan eski rhapsodos’un ya da yeni Homeristes’in içinde bulunduğu durumu
yansıtır 39:

Ὄντως δίζηαι, ξένε φίλτατε, τίς πόθεν εἰμί;

Κῶ[ς] μέν μοι πατρίς ἐστιν, ἐγὼ δ’ ὄνομα Νεικομήδη[ς,
Μουσάων θεράπων, ᾄδων θυμέλαισιν Ὅμηρο[ν·
δόξαις ἐνγελάσας περίκειμαι νή δυμον ὕπνον.
Sahiden soruyor musun, çok sevgili yabancı, kimim, neredenim?
Kos benim yurdum, adım Neikomedes,
Musa’lara hizmet ederdim ben, tiyatrolarda Homeros türküleri söylerken.
Gülünç imiş şan, şöhret, tatlı uykuya sarılmış yatıyorum nihayet.

Sonuç
Klasik Devir’de filozofların, özellikle Platon’un sert saldırılarının etkisiyle ve uzun kahramanlık
şiirlerine göre çok daha çabuk sonuç alınabilen yeni şiir türlerinin ortaya çıkmasıyla epik şiir gelene-
ğini sürdüren rhapsodos’lar gözden düşmeye başlamış ve halkın ilgisi daha yeni olan drama’ya ve
diğer kısa şiir türlerine yönelmişti. Atina’da Phaleron’lu Demetrios’un eski ve modası geçmekte olan
epik şiir sanatını canlandırmak için bulduğu çözüm, rhapsodos’ların bu sanatı tiyatrolarda da icra
etmelerine olanak sağlamak oldu. Bu yenilik, daha çok Homeros, Hesiodos ve Arkhilokhos’un şiir-
leriyle sınırlı kalan rhapsodos repertuvarının halkın beklentilerini karşılayacak bir biçimde çeşitlen-
mesinine ve tiyatro gösterilerine daha uyumlu yeni bir biçime dönüşmesine yol açtı. Bu süreç geniş
halk yığınlarının zevk aldığı yeni bir meslek türünü ortaya çıkardı: Homeristes’lik. Bu yeni türe
ilişkin elimizdeki az sayıdaki kaynak, sunacağı gösteriler için sahne malzemelerini yanında taşıyarak
kentten kente dolaşan; tiyatrolarda, festivallerde ya da özel toplantılarda sahneyi paylaştığı meslek-
taşları ile çoğunlukla Ilias’tan savaş sahneleri canlandıran ve bunun karşılığında bir ücret alan; Ho-
meros kahramanlarından özellikle birinin rolünü üstlenmekte ustalaşmış bir Homeristes portresi
çizer. Kaynaklarda Homeristes terimi açıkça geçmese de, ondan söz edildiğini anlamak için Homeri-
zein, hypokrinesthai, deiknynai, apodeiksis, epideiksis, thymele, theatron sözcükleri ve kaynağın Küçük
Asya ya da Mısır’da bulunmuş olması en önemli ipuçlarıdır. Roma İmparatorluk Devri’nde ortaya
çıkan Homeristes gösterileri ile bu devrin çoğunlukla agon’larla sınırlı kalan rhapsodos gösterileri
arasındaki en önemli fark ilkinin daha eğitimsiz kişilere, ikincisinin ise daha eğitimli kişilere hitap
etmesidir. Rhapsodos’ların hiç eksik olmadığı söylenen şölenlere ev sahipliği yapan bilgili ve seçkin
Larensius ile şölenlerinde tuhaf Homeristes gösterilerine yer veren görgüsüz yeni zengin Trimalchio
arasındaki fark Homeristes ve rhapsodos gösterilerinin zevk verdiği kişiler arasındaki farkın ede-
biyata yansıyan en iyi örneğidir.

39
Kaibel 1878, 34 no. 101.
174 Filiz CLUZEAU

BİBLİYOGRAFYA
Antik Kaynaklar
Akh. Tat. (= Achilles Tatius)
Kullanılan Metin ve Çeviri: Achilles Tatius, The Adventures of Leucippe
and Clitophon. Çev. S. Gaselee. (Loeb Classical Library) London, New
York 1917.
Arist. Po. (= Aristoteles, Poetica)
Kullanılan Metin ve Çeviri: Aristotle, Poetics. Ed. ve Çev. S. Halliwell.
Longinus, On the Sublime. Çev. W. H. Fyfe, Rev. D. Russell. Demetrius,
On Style. Eds. ve Çev. D. C. Innes – W. R. Roberts. (Loeb Classical Library).
Cambridge, London 1995.
Artem. (= Artemidorus Daldianus)
Kullanılan Metin ve Çeviri: Artemidorus’ Oneirocritica: Text, Translation,
and Commentary. Eds. ve Çev. D. E. Harris-McCoy. Oxford 2012.
Ath. Deip. (= Athenaios, Deipnosophisticarum Epitome)
Kullanılan Metin ve Çeviri: Athenaeus, The Learned Banqueters. Ed. ve
Çev. S. D. Olson, c. VII. (Loeb Classical Library). Cambridge 2011.
Cic. Att. (= Cicero, Epistulae ad Atticum)
Kullanılan Metin ve Çeviri: Cicero, Letters to Atticus. Ed. ve Çev. D. R. S.
Bailey. c. I. (Loeb Classical Library). Cambridge 1999.
D.L. (= Diogenes Laertius)
Kullanılan Metin ve Çeviri: Diogenes Laertios, Ünlü Filozofların
Yaşamları ve Öğretileri. Kâzım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi 49. Çev. C.
Şentuna. İstanbul 2003.
Eust. Il. (= Eustathius, ad Iliadem)
Kullanılan Metin: Eustathii archiepiscopi Thessalonicensis commentarii ad
Homeri Iliadem pertinentes. Ed. M. van der Valk, c. IV. Leiden 1987.
Heraclit. (= Heraclitus)
Kullanılan Metin ve Çeviri: The art and Thought of Heraclitus: An Edition
of the Fragments with Translation and Commentary. Ed. ve Çev. C. H.
Kahn. Cambridge 1979 (2001).
Hom. Od. (= Homerus, Odysseia)
Kullanılan Metin ve Çeviri: Homer, The Odyssey. Çev. A. T. Murray, c. I-
II. (Loeb Classical Library). Cambridge, London 1919.
Homeros, Odysseia. Çev. A. Erhat, A. Kadir. İstanbul 1970 (2008).
Petron. (= Petronius, Satyricon)
Kullanılan Metin ve Çeviri: Petronius, Satyricon. Seneca, Apocolocyntosis.
Çev. M. Heseltine, W. H. D. Rouse. (Loeb Classical Library). London,
New York: 1913 (1925).
Plat. Ion (= Plato, Ion)
Kullanılan Metin ve Çeviri: Plato, Statesman. Philebus. Ion. Çev. H. N.
Fowler, W. R. M. Lamb. (Loeb Classical Library). Cambridge, London
1925.
Plat. Lg. (= Plato, Leges)
Kullanılan Metin ve Çeviri: Plato, Laws. Çev. R. G. Bury, c. I. (Loeb
Classical Library). Cambridge 1926 (1961)
Plat. R. (= Plato, Respublica)
 Homeros’u Sahnelemek 175

Kullanılan Metin ve Çeviri:Plato, Republic. Çev. P. Shorey, c. I. (Loeb

Classical Library). Cambridge, London 1930 (rev. 1937).
Plat. Ti. (= Plato, Timaeus)
Kullanılan Metin ve Çeviri: Plato, Timaeus. Critias. Cleitophon.
Menexenus. Epistles. Çev. R. G. Bury. (Loeb Classical Library). Cambridge
1929.
Suda, iōta no. 52 (Adler) “Ἰάσων.” Suda On Line. Çev. Malcolm Heath. 4 Mart 2001. 15 04 2018.
Kaynak: http://www.stoa.org/sol-entries/iota/52
Modern Literatür
Bassett 1920 S. E. Bassett, “ὝΣΤΕΡΟΝ ΠΡΟΤΕΡΟΝ ὉΜΗΡΙΚΩΣ (Cicero, Att. 1, 16,
1)”. HSPh 31 (1920) 39-62.
Chaniotis 2010 A. Chaniotis, “'The Best of Homer'. Homeric Texts, Performances and
Images in the Hellenistic World and Beyond: The Contribution of
Inscriptions”. Ed. E. Walter-Karydi, Myths, Texts, Images: Homeric Epics
and Ancient Greek Art. Proceedings of the 11th International Symposium
on the Odyssey. Ithaca, September 15-19, 2009. Ithaca: Centre for
Odyssean Studies (2010) 257-278.
Gangloff 2010 A. Gangloff, “Rhapsodes et poètes épiques à l’époque impériale”. REG
123/1 (2010) 51-70.
González 2013 M. González, The Epic Rhapsode and His Craft: Homeric Performance in
a Diachronic Perspective. Hellenic Studies Series 47. Washington, DC:
Center for Hellenic Studies 2013. Kaynak: https://chs.harvard.edu
/CHS/article/display/6127
Gudeman 1927 A. Gudeman, “Lysandros 8”. RE XIII/2 (1927) 2508-2511.
FHG II Fragmenta Historicorum Graecorum. Ed. C. Müller, c. II. Paris 1848.
FHG IV Fragmenta Historicorum Graecorum. Ed. C. Müller, c. IV. Paris 1868.
Hillgruber 2000 M. Hillgruber, “Homer im Dienste des Mimus. Zur künstlerischen
Eigenart der Homeristen”. ZPE 132 (2000) 63-72.
HSPh Harvard Studies in Classical Philology.
Husson 1993 G. Husson, “Les homéristes”. The Journal of Juristic Papyrology 23 (1993)
93-99.
IAph 2007 J. Reynolds, Charlotte Roueché, Gabriel Bodard, Inscriptions of
Aphrodisias. 2007 (ISBN 978-1-897747-19-3).
IAph 2007 J. Reynolds, Charlotte Roueché, Gabriel Bodard, Inscriptions of
Aphrodisias. 2007 (ISBN 978-1-897747-19-3). Kaynak:http://insaph.kcl.ac.
uk/iaph2007/iAph080021.html#edition
Jacoby 1914 F. Jacoby, “Iason 11”. RE IX/1 (1914) 780-781.
Kaibel 1878 Ed. G. Kaibel, Epigrammata Graeca ex lapidibus conlecta. Berlin 1878.
Marek 1993 C. Marek, Stadt, Ära und Territorium in Pontus-Bithynia und Nord
Galatia. Istanbuler Forschungen 39. Tübingen 1993.
Martano 2012 A. Martano, “Chamaeleon of Heraclea Pontica: The Sources, Text and
Translation”. Eds. A. Martano, E. Matelli, D. Mirhady, Praxiphanes of
Mytilene and Chamaeleon of Heraclea: Text, Translation, and Discussion.
Rutgers University Studies in Classical Humanities 18. New Brunswick.
London (2012) 157-338.
Minchin 2007 E. Minchin, Homeric Voices: Discourse, Memory, Gender. Oxford, New
York 2007.
176 Filiz CLUZEAU

Mirhady 2001 D. C. Mirhady, “Dicaearchus of Messana: The Sources, Text and

Translation”. Eds. W. W. Fortenbaugh, E. Schütrumpf. Dicaearchus of
Messana, Text, Translation, and Discussion. Rutgers University Studies in
Classical Humanities 10. New Brunswick – London (2001) 1-142.
Nagy 1990 G. Nagy, Pindar’s Homer: The Lyric Possession of an Epic Past. Baltimore
– London 1990.
Nagy 1996 G. Nagy, Poetry as performance: Homer and beyond. Cambridge 1996.
RE Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft.
REG Revue des études grecques.
Roueché 1993 C. Roueché, “Performers and Partisans at Aphrodisias in the Roman and
Late Roman Periods: A Study Based on Inscriptions from the Current
Excavations at Aphrodisias in Caria”. Journal of Roman Studies
Monographs 6. London 1993.
SEG Supplementum Epigraphicum Graecum.
SGO II Steinepigramme aus dem griechischen Osten: Die Nordküste Kleinasiens
(Marmarameer und Pontos). Eds. R. Merkelbach – J. Stauber. c. II.
München 2001.
West 2010 M. L. West, “Rhapsodes at Festivals”. ZPE 173 (2010) 1-13.
ZPE Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik.