Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû

Bài 4: MẠCH ỨNG DỤNG DIODE

I. Mục tiêu:
- Thực hành các mạch xén, mạch xén có nguồn DC, mạch xén dùng diode zener.
- Mạch ổn áp dùng diode zener.
- Mạch dời mức tín hiệu, mạch vi phân, tích phân,
- Mạch nhân áp.
II. Chuẩn bị
1. Thế nào là mạch xén? Nêu ứng dụng của mạch xén.

2. Thế nào là mạch kẹp? Nếu ứng dụng của mạch kẹp.

3. Thế nào là mạch cổng and? Nêu ứng dụng.

4. Thế nào là mạch cổng or? Nêu ứng dụng.

III. Nội dung:

1. Mạch xén song song dùng diode:
a. Mạch xén bán kỳ dương :
i. Không có nguồn dc:
Mắc mạch như hình sau:

Hình 4-1. Mạch xén bán kì dương.

Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo TT Tín hiệu Kết quả
1 Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-2
2 Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-2

Vi Vo

Hình 4-2. Dạng sóng vào ra của mạch xén.

Mức xén theo tính toán lý thuyết

Đo bằng OSC

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 41

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû
Hãy giải thích hoạt động của mạch
ii. Mạch xén dương có nguồn dc dương:
Mắc mạch như hình sau:

Hình 4-3. Mạch xén bán kì dương.

Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-4
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-4
Đồng hồ DMM Đo điện áp nguồn Vdc

Điều chỉnh biến trở “317_V+” để điện áp Vdc = 2.5V, vẽ dạng sóng vào /ra vào hình a.
Điều chỉnh biến trở “317_V+” tăng dần điện áp lên Vdc = 6V, vừa tăng vừa quan sát dạng sóng
và vẽ dạng sóng vào/ra vào hình b khi Vdc =6V.
Hãy giải thích hoạt động của mạch
Vi Vi

Vo Vo

a. Dạng sóng với Vdc=1.5V b. Dạng sóng với Vdc=6V

Hình 4-4. Dạng sóng vào ra của mạch xén.

Vdc =2.5V Vdc =6V

Mức xén theo tính toán lý thuyết

Đo bằng OSC
iii. Mạch xén dương có thêm nguồn dc âm:
Mắc mạch như hình sau:

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 42

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû

Hình 4-5. Mạch xén bán kì dương.

Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-6
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-6

Điều chỉnh biến trở “337_V-” để điện áp Vdc = -2.5V, vẽ dạng sóng vào /ra vào hình a.
Điều chỉnh biến trở “337_V-” giảm dần điện áp xuống Vdc = -6V, vừa giảm vừa quan sát dạng
sóng và vẽ dạng sóng vào/ra vào hình b khi Vdc =-6V.
Hãy giải thích hoạt động của mạch
Vi Vi

Vo Vo

a. Dạng sóng với Vdc=1.5V b. Dạng sóng với Vdc=6V

Hình 4-6. Dạng sóng vào ra của mạch xén.

Vdc =-2.5V Vdc =-6V

Mức xén theo tính toán lý thuyết

Đo bằng OSC
b. Mạch xén bán kỳ âm :
Mắc mạch như hình sau:

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 43

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû

Hình 4-7. Mạch xén bán kì âm.

Bảng xác định vị trí của linh kiện trên bộ thí nghiệm: giống câu a.
Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-8
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-8
Vi Vo

Hình 4-8. Dạng sóng vào ra của mạch xén.

Mức xén theo tính toán lý thuyết

Đo bằng OSC

Hãy giải thích hoạt động của mạch

c. Mạch xén 2 bán kì:
i. Không có nguồn dc:
- Mắc mạch như hình sau:
1K

6 ̴ +
Vi Vo
0 ̴ -
- Hình 4-9. Mạch xén 2 bán kì .
- Bảng xác định vị trí của linh kiện trên bộ thí nghiệm: giống câu a.
- Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-10
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-10

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 44

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû
Vi Vo

Hình 4-10. Dạng sóng vào ra của mạch xén.

Mức xén theo tính toán lý thuyết

Đo bằng OSC

ii. Có nguồn dc:

Mắc mạch như hình sau:
1K

6 ̴ +
Vi Vo
V1 V2
0 ̴ 2.5V 2.5V
-
Hình 4-11. Mạch xén 2 bán kì .
Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-12
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-12

Điều chỉnh biến trở “317_V+” để điện áp V1 = 2.5V, điều chỉnh biến trở “337_V-” để điện áp
V2= -2.5V, vẽ dạng sóng vào /ra vào hình a.
Hãy giải thích hoạt động của mạch

Vi VO

Hình 4-12. Dạng sóng vào ra của mạch xén.

Mức xén theo tính toán lý thuyết

Đo bằng OSC

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 45

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû
2. Mạch xén nối tiếp dùng diode:
a. Mạch xén bán kỳ dương có nguồn dc dương:
Mắc mạch như hình sau:

Hình 4-13. Mạch xén bán kì dương.

Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo TT Tín hiệu Kết quả
1 Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-14
2 Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-14

Vi Vo

Hình 4-14. Dạng sóng vào ra của mạch xén.

Mức xén theo tính toán lý thuyết

Đo bằng OSC

Hãy giải thích hoạt động của mạch

b. Mạch xén bán kỳ dương có nguồn dc âm:
Mắc mạch như hình sau:

Hình 4-15. Mạch xén bán kì dương.

Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-16
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-16

Vẽ dạng sóng vào /ra vào hình sau.

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 46

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû
Vi Vo

Hình 4-16. Dạng sóng vào ra của mạch xén.

Mức xén theo tính toán lý thuyết

Đo bằng OSC

Hãy giải thích hoạt động của mạch

c. Mạch xén âm có nguồn dc dương:

Mắc mạch như hình sau:

Hình 4-17. Mạch xén bán kì âm.

Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-18
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-18
Đồng hồ DMM Đo điện áp nguồn Vdc

Vẽ dạng sóng vào /ra vào hình sau.

Vi Vo

Hình 4-18. Dạng sóng vào ra của mạch xén.

Mức xén theo tính toán lý thuyết

Đo bằng OSC

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 47

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû
Hãy giải thích hoạt động của mạch
d. Mạch xén âm có thêm nguồn dc âm:
Mắc mạch như hình sau:

Hình 4-19. Mạch xén bán kì âm.

Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-20
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-20
Đồng hồ DMM Đo điện áp nguồn Vdc

Vi Vo

Hình 4-20. Dạng sóng vào ra của mạch xén.

Mức xén theo tính toán lý thuyết

Đo bằng OSC

Hãy giải thích hoạt động của mạch

e. Mạch xén dùng 2 diode
Mắc mạch như hình sau:

6 ̴ +
Vi 1K Vo

0 ̴ -
Hình 4-21. Mạch xén dùng 2 diode.
Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-22
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-22

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 48

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû

Vi Vo

Hình 4-22. Dạng sóng vào ra của mạch xén.

Mức xén theo tính toán lý thuyết

Đo bằng OSC

Hãy giải thích hoạt động của mạch

3. Mạch xén dùng diode zener :
a. Mạch xén dùng 1 diode zener
Mắc mạch như hình sau:

Hình 4-23. Mạch xén dương dùng diode zener.

Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1– AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-24
Kênh CH2– DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-24

Hình 4-24. Dạng sóng vào ra của mạch xén.

Mức xén theo tính toán lý thuyết

Đo bằng OSC

Hãy giải thích hoạt động của mạch

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 49
Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû
b. Mạch xén dùng 2 diode zener:
Mắc mạch như hình sau:

Hình 4-25. Mạch xén âm và dương dùng 2 diode zener.

Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-26
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-26

Hình 4-26. Dạng sóng vào ra của mạch xén.

Mức xén theo tính toán lý thuyết

Đo bằng OSC

Hãy giải thích hoạt động của mạch

4. Mạch cổng logic
a. Mạch cổng and
Mắc mạch như hình sau:
VCC
5V

R2
470Ω

D3
A

D4

B +

LED2
Vo

Hình 4-27. Mạch cổng and.

Kết nối thiết bị đo:
TT Thiết bị đo Tín
1 Đồng hồ đo 1 điện áp dc Đo tín hiệu vào A,B
2 Đồng hồ đo 2 điện áp dc Đo tín hiệu ra Vo

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 50

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû
Cấp điện áp vào A và B theo bảng A quan sát led và dùng DMM đo điện áp ra. Ghi điện áp vào bảng
A và mức logic tương ứng với trạng thái led vào bảng B
Bảng A Bảng B
A B Y A B Y

0V 0V 0 0

0V 5V 0 1

5V 0V 1 0

5V 5V 1 1

Dựa vào kết quả của bảng B hãy cho biết trạng thái của mạch có tương ứng với cổng and hay
không?
b. Mạch cổng or
D1

D2

B +
R1
470Ω

Vo

LED1
-

Hình 4.28. Mạch cổng or.

Kết nối thiết bị đo:
TT Thiết bị đo Tín
1 Đồng hồ đo 1 điện áp dc Đo tín hiệu vào A,B
2 Đồng hồ đo 2 điện áp dc Đo tín hiệu ra Vo
Cấp điện áp vào A và B theo bảng A quan sát led và dùng DMM đo điện áp ra. Ghi điện áp vào bảng
A và mức logic tương ứng với trạng thái led vào bảng B.
Bảng A Bảng B
A B Y A B Y

0V 0V 0 0

0V 5V 0 1

5V 0V 1 0

5V 5V 1 1

Dựa vào kết quả của bảng b hãy cho biết trạng thái của mạch có tương ứng với cổng or hay
không?
5. Mạch vi phân – tích phân RC:
a. Mạch vi phân RC:
Mắc mạch như hình sau:

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 51

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû

Hình 4-29. Mạch vi phân RC.

Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-30a
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-30b-f
Bước 1: với tín hiệu sin. Cho tín hiệu vào lấy từ máy phát sóng, tín hiệu sin, biên độ 2V, tần số
thay đổi theo bảng sau, hãy ghi nhận biên độ tín hiệu ra vào bảng:
f 16 KHz 1.6 KHz 160 Hz
Vo(p)
Nhận xét về quan hệ của tần số với biên độ tín hiệu ra:

Bước 2: với tín hiệu vuông. Phát tín hiệu xung vuông, biên độ 2V, tần số 1kHz quan sát dạng
sóng ra và vẽ vào hình 4-30.
Thay đổi tần số sang 10kHz quan sát dạng sóng ra và vẽ vào hình 4-30c.
Thay đổi tần số sang 100Hz quan sát dạng sóng ra và vẽ vào hình 4-30d.
Thay đổi tụ có giá trị 1µF và tần số 1kHz, tiến hành tương tự cho các hình 4-30e.
Thay đổi tụ có giá trị 0.01µF và tần số 1kHz và tiến hành tương tự cho các hình 4-30f.

a. Dạng sóng vào b. Dạng sóng ra với f=10kHz, C=0.1 µF

c. Dạng sóng ra với f=10kHz, C=0.1 µF d. Dạng sóng ra với f=100Hz, C=0.1 µF

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 52

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû

e. Dạng sóng ra với f=1kHz, C=1 µF f.Dạng sóng ra với f=1kHz, C=0.01µF
Hình 4-30. Dạng sóng vào ra của mạch vi phân RC.
Dựa vào kết quả đo với sự khác nhau của tần số và giá trị tụ hãy trả lời các câu hỏi sau:

1. Khi tăng và giảm tần số tín hiệu vào thì tín hiệu ra như thế nào? Giải thích.

2. Khi thay đổi giá trị tụ thì tín hiệu ra như thế nào? Giải thích.

b. Mạch tích phân RC:

Mắc mạch như hình sau:

Hình 4-31. Mạch tích phân RC.

Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – AC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-31a
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-31
Bước 1: với tín hiệu sin. Cho tín hiệu vào lấy từ máy phát sóng, tín hiệu sin, biên độ 2V, tần số
thay đổi theo bảng sau, hãy ghi nhận biên độ tín hiệu ra vào bảng:
f 16 KHz 1.6 KHz 160 Hz
Vo(p)
Nhận xét về quan hệ của tần số với biên độ tín hiệu ra:

Bước 2: với tín hiệu xung vuông. Cho tín hiệu vào lấy từ máy phát sóng, tín hiệu xung vuông,
biên độ 2V, tần số 1kHz quan sát dạng sóng ra và vẽ vào hình 4-31.
Thay đổi tần số sang 10kHz quan sát dạng sóng ra và vẽ vào hình 4-31b.
Thay đổi tần số sang 100Hz quan sát dạng sóng ra và vẽ vào hình 4-31d.
Thay đổi tụ có giá trị 1µF và tần số 1kHz, tiến hành tương tự cho các hình 4-31e.
Thay đổi tụ có giá trị 0.01µF và tần số 1kHz và tiến hành tương tự cho các hình 4-31f.

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 53

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû

a. Dạng sóng vào b. Dạng sóng ra với f=10kHz, C=0.1 µF

c. Dạng sóng ra với f=10kHz, C=0.1 µF d. Dạng sóng ra với f=100Hz, C=0.1 µF

e. Dạng sóng ra với f=1kHz, C=1 µF f.Dạng sóng ra với f=1kHz, C=0.01µF
Hình 4-31. Dạng sóng vào ra của mạch tích phân RC.
Dựa vào kết quả đo với sự khác nhau của tần số và giá trị tụ hãy trả lời các câu hỏi sau:

1. Khi tăng tần số tín hiệu vào thì tín hiệu ra như thế nào? Giải thích.

2. Khi thay đổi giá trị tụ thì tín hiệu ra như thế nào? Giải thích.

6. Mạch dời tín hiệu (mạch kẹp):

a. Mạch dời tín hiệu xuống:
Mắc mạch như hình sau:

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 54

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû
Hình 4-32. Mạch dời tín hiệu xuống.
Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – DC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-33
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-33

Tín hiệu vào Vi được lay từ máy biến áp bằng 6Vac.

Hình 4-33. Dạng sóng vào ra của mạch dời tín hiệu xuống.
b. Mạch dời tín hiệu lên:
Mắc mạch như hình sau:

Hình 4-34. Mạch dời tín hiệu lên.

Kết nối thiết bị đo:
Thiết bị đo Tín hiệu Kết quả
Kênh CH1 – DC Đo tín hiệu vào Vi Vẽ vào hình 4-35
Kênh CH2 – DC Đo tín hiệu ra Vo Vẽ vào hình 4-35

Tín hiệu vào là tín hiệu lấy từ máy biến áp bằng 6Vac

Hình 4-35. Dạng sóng vào ra của mạch dời tín hiệu lên.

1. Hãy giải thích hoạt động của 2 mạch.

2. Nếu muốn dời với độ dời có thể điều chỉnh được thì làm sao?.
7. Mạch nhân áp:
a. Mạch nhân đôi điện áp – bán kỳ:

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 55

Tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Khoa Ñieän Ñieän Töû
Mắc mạch như hình sau:

Hình 4-36. Mạch nhân đôi điện áp bán kỳ.

Kết nối thiết bị đo:
TT Thiết bị đo Tín Kết quả
1 Đo điện áp dc Đo điện áp trên tụ C606
2 Đo điện áp dc Đo điện áp Vo

1. Hãy giải thích hoạt động của mạch.

b. Mạch nhân đôi điện áp – toàn kỳ:
Mắc mạch như hình sau:

Hình 4-37. Mạch chỉnh lưu nhân đôi điện áp tòan kỳ.
Kết nối thiết bị đo:
TT Thiết bị đo Tín Kết quả
1 Đo điện áp dc Đo điện áp trên tụ C605
2 Đo điện áp dc Đo điện áp Vo

1. Hãy giải thích hoạt động của mạch.

IV. BÁO CÁO
1. Sinh viên báo cáo lại các thông số vừa đo đạc và trả lời các câu hỏi ở các phần trên.
2. Hãy thiết kế mạch xén sao cho điện áp ra nằm trong khoảng từ 3,7V đến -3,7V. Hãy kiểm
chứng bằng mạch mô phỏng với tín hiệu vào có dạng sóng bất kì biên độ 1V và 4V.
3. Trong phần 5, hãy kiểm chứng giá trị thời hằng nạp xả của tụ trên thực tế với dạng sóng của
tín hiệu vừa đo đạc, ở cả hai mạch vi phân và tích phân, vôùi giaù trò treân lyù thuyeát.

Thöïc haønh ñieän töû cô baûn. 56