Professional Documents
Culture Documents
Mapanuring Paghahambing Sa Ponolohiya Mo
Mapanuring Paghahambing Sa Ponolohiya Mo
Analiza S. Jumadas
Ma. Allyndia M. Maturan
Roxanne M. Meking
Arianne G. Quirong
Jeralyn D. Rusaban
Shiela Mae B. Yamson
Oktubre 2017
Introduksyon
Kung ang tao’y naisilang na iba sa kanyang kapwa, ganoon din ang wikang
kinagisnan sapagkat ang bawat tao ay may sariling wika na ginagamit niya sa
Ayon nga kay Dr. Jose Rizal sa kanyang akdang Sa Aking Kabata, “Ang hindi
magmahal sa kanyang salita, mahigit sa hayop at malansang isda, laya ang marapat
rehiyonal. Hikayatin ang pamahalaan na gamitin sa sistema ng edukasyon ang iba pang
wikain sa bansa gaano man karami o kaunti ang gumagamit nito dahil ang paglinang at
uniformiclad ng anumang wika ay dala ito ng nagkakaibang pangkat ng tao na may iba't
progreso ng tao.
(Liwanag 2006).
pambansang Filipino.
(sosyolek).
Para kina Santos at Hufana (2008), ang varyasyon ng wika ay nasa tunog, mga
heograpikal o grupong sosyal. Nasa varyasyong heograpikal kung pumapasok dito ang
ng tagagamit ng wika.
nagsisilbing pundasyon na makatutulong upang higit pang matutunan ang iba pang
Ipinaliwanag din nina Paz (2010) na hanggang sa puntong ito binabanggit ang
isang wika. Pero alam naman natin na hindi ganito ang wika. Nalalaman natin na may
nagsasalitang iba ang punto, o may mga gumagamit ng ibang salita para sa isang
kahulugan. Kaya may varayti ang wika na tinatawag na dayalek. Nagkakaintindihan ang
nagsasalita ng mga dayalek ng isang wika pero kinikilala nila na may pagkakaiba ang
mga salita nila. Pwedeng hindi pareho ang pagbigkas nila ng isa o ilang tunog, o iba
ang ginagamit na salita para sa isang bagay o may ilang pagkakaiba sa pagbuo ng
ilang pangungusap, pero nagkakaintindihan pa rin sila. Nagsasalita lang sila ng
Mapanuring
Paghahambing sa
mga Piling Wikain:
Hiligaynon, Bikol,
Waray at Tausug
SINTAKSIS PONOLOHIYA
MORPOLOHIYA
sintaks ng wika.
Ang ponolohikal ay ang pag-aaral ng mga pattern ng mga tunog ng wika, mga
nagsasalita.
aaralan dito ang sistema ng pagsasalansan ng mga morpema upang makabuo ng salita
na may payak o komplikadong kahulugan. Ang mga morpema ay maaaring isang buong
salita, panlapi, artikulo, o metalinggwistikal na yunit ng kahulugan tulad ng intonasyon at
Ilalahad sa bahaging ito ang mga lipon ng salitang nalikom at mga kaukulang
Filipino – Waray
Ponolohiya
Filipino Waray
Kain Kaon
Gabi Gab-e
Lakad Lakat
Ilong Irong
Away Away
Mula kay Ma. Lourdes Dechosa
naging Kaon, nagpapamalas lamang ito na mas gamitin ng mga waray-waray ang
naging Gab-e, natuklasang gumamit ito ng gitling upang mapaghiwalay nang mabigyan
naging Lakat, nagpapamalas lamang ito na mas gamitin ng mga waray-waray ang
naging Irong, nagpapamalas lamang ito na mas gamitin ng mga waray-waray ang
lamang ang walang pinagbago, nagpapatunay na may ugnayan pa rin ang wikang
nagpapalitan.
Morpolohiya
Filipino Waray
Maganda Mahusay
Umaga Aga
Tanghali Udto
Gawa Trabaho
Pangit Maraot/Marakhot
Sigaw Singgit
Matakaw Lamot/Halot
Mula kay Ma. Lourdes Dechosa
Mapapansin sa talahanayang nasa ibabaw ang mga sumusunod na nasuri sa
Mahusay. Makikitang nanatili ang unlaping ma-, pinalitan ang ponemang g at naging h
isinalin nang buo sa Waray at naging Trabaho, Udto, Maraot / Marakhot, Singgit at
ibang wikain at may iba-ibang katawagan sa mga bagay-bagay ang bawat pangkat ng
tao. Samantala, batid naman na hindi lamang isa ang katumbas na salita nito kundi
pagkakaltas na nangyari, inalis ang unlaping um- at pinanatili ang salitang ugat na Aga.
FILIPINO WARAY
Mapayapa ang manirahan sa Pilipinas. Malinawon an pag-ukoy ha Pilipinas.
sa mga salita sa loob ng pangungusap (Ang Sa ay naging Ha). Subalit nailahad naman
nang may kaayusan ang diwa at hindi ito lumabas na literal o mali-maling pagkakasalin.
tulad ng Cebuano at Filipino ay dahil sa heograpiya nito, higit lalo’t ang nakapanayam
Ponolohiya
Filipino Hiligaynon
Kain Kaon
Gabi Gab-e
Away Away
Ilong Ilong
Mula kay Jonathan Angeles
kaya’t naging Kaon, nagpapamalas lamang ito na mas gamitin ng mga taga-Ilo-ilo ang
kaya’t naging Gab-e, natuklasang gumamit ito ng gitling upang mapaghiwalay nang
Ilong lamang ang walang pinagbago, nagpapatunay na may ugnayan pa rin ang wikang
nagpapalitan.
Morpolohiya
Talahanayan 2.1: Halimbawa ng mga Salitang Filipino na may Katumbas sa Hiligaynon
Filipino Hiligaynon
Maganda Gwapa
Umaga Aga
Tanghali Udto
Lakad Panaw
Gawa Obra
Pangit Law-ay
Sigaw Singgit
Matakaw Masamok
Mula kay Jonathan Angeles
Hiligaynon. Subalit, mapapansing ang salitang Gwapa, Udto, Panaw, Obra, Law-ay,
lamang ito na may malaking ugnayan ang pulo ng Iloilo sa pulo ng Cebu at Leyte at
pagkakaltas na nangyari, inalis ang unlaping um- at pinanatili ang salitang ugat na Aga.
FILIPINO HILIGAYNON
Mapayapa ang manirahan sa Pilipinas. Masolhay ang mag-istar sa Pilipinas.
obra.(Ikalawang pangungusap) Nailahad naman nang may kaayusan ang diwa at hindi
tulad ng Cebuano/Bisaya dahil sa heograpiya nito, higit lalo’t ang nakapanayam ng mga
mananaliksik ay taga- Capiz, Iloilo. Ang pulong ito halong Bisaya/ Filipino/ Iloilo dahil sa
malapit lamang ito sa Cebu at Masbate at Bacolod na Bisaya rin ang ginagamit na wika.
Filipino – Bikolano
Ponolohiya
kaya’t naging Lakaw, nagpapamalas lamang ito na mas gamitin ng mga taga-Bikol ang
kung kaya’t naging Iwal, nagpapamalas lamang ito na malayang nagpapalitan ang
ponemang a – i at y – l.
Morpolohiya
Filipino Bikol
Maganda Magayon
Kain Takan
Umaga Aga
Tanghali Udto
Gabi Bangui
Gawa Gibo
Pangit Makanus
Sigaw Kurahaw
Matakaw Tablok
Ilong Dungo
Mula kay Mark Tripon
Ang mga salitang Maganda, Kain, Tanghali, Gabi, Gawa, Pangit, Sigaw,
wikain at may iba-ibang katawagan sa mga bagay-bagay ang bawat pangkat ng tao.
pagkakaltas na nangyari, inalis ang unlaping um- at pinanatili ang salitang ugat na Aga.
Sintaksis
FILIPINO BIKOLANO
Mapayapa ang manirahan sa Pilipinas. Matuninong an mag istar sa Pilipinas.
lamang). Subalit nailahad naman nang may kaayusan ang diwa at hindi ito lumabas na
tulad ng Cebuano, Filipino at Waray ay dahil sa heograpiya nito, higit lalo’t ang
islang Bikol ang isla ng Samar. Napag-alaman din na may kalambingan ang kanilang
intonasyon.
Filipino – Tausug
Ponolohiya
Filipino Tausug
Kain Kaon
Pangit Mangih
Ilong Ilong
Mula kay Ammar I. Yasser
Mapapansin sa talahanayang nasa ibabaw ang mga sumusunod na nasuri sa
naging Kaon, nagpapamalas lamang ito na mas gamitin ng mga Tausug ang
lamang ang walang pinagbago, nagpapatunay na may ugnayan pa rin ang wikang
ito na hindi madiin ang kanilang pagbigkas sa mga tunog kundi pangkaraniwang
mananaliksik.
Morpolohiya
Filipino Tausug
Maganda Malingkat
Umaga Maynaat
Gabi Dom
Lakad Panaw
Gawa Hinang
Sigaw Ulak
Away Kalo
Matakaw Manapso
Mula kay Ammar I. Yasser
Ang mga salitang Maganda, Umaga, Tanghali, Gabi, Lakad, Gawa, Sigaw,
Mataas suga, Dom, Panaw, Hinang, Utok, Kalo at Manapso. Walang mababakas na
ang iba’t ibang wikain at may iba-ibang katawagan sa mga bagay-bagay ang bawat
pangkat ng tao.
Sintaksis
FILIPINO TAUSUG
Mapayapa ang manirahan sa Pilipinas. Magkasanyangan in maghulah ha Pilipinas.
mga salita sa loob ng pangungusap ang (Sa ay naging Ha) at ang (Ang ay naging In) at
pang- at hulaping -han. Subalit nailahad naman nang may kaayusan ang diwa at hindi
ito lumabas na literal o mali-maling pagkakasalin. Gayunpaman, may mga salita pa ring
tulad ng Cebuano, Filipino at Sabah ay dahil sa heograpiya nito, higit lalo’t ang
sumusunod:
taga-Maynila, Rizal,
Tayabas.
Occidental, Visayas
Sur, Luzon
Indonesia (Kalimantan),
Malaysia (Sabah)
Isang masilan ang gawaing ito dahil ito ay isang hamong mapangtuklas. Hindi
kaaya-aya ang kumopya o bumatay sa mga nakalap ng iba kung kaya’t minabuti ng
mga mananaliksik na gamitin ang mga koneksyon sa mga kaibigan o kakilala. Mahirap
mang habulin o angkinin ang kanilang oras kahit sa sandaling panahon mairaos lamang
naman maipagkakaila na kahit hiwa-hiwalay ang pulo ng Pilipinas, pinag-isa pa rin tayo
mga wikain, ang pagkakahawig ng mga salita, tunog, diin, intonasyon at maging ang
istruktura ng pangungusap.
Konklusyon
nito ng iba’t ibang dayalekto ay mayroon pa ring pagkakatulad ng mga tunog, salita at
Aure, A. et al. 2017. Varsyon ng mga Salita sa Piling Lugar ng Pintuyan. SLSU-CTE,
San
Quezon.
Paz, V. 2012. Ang Pang-akademyang Varayti ng Wika sa Pilipinas. Mula sa aklat nina
Troutman, C., Clark, B., and Goldrick, M. 2008. Social Networks and Intraspeaker
Tubo, Y. 2017. Isang Posisyong Papel ukol sa Mother Tongue Based – Multilinggual
file:///C:/Users/User/Downloads/Ang+Papel+ng+Wikang+sa+Gitna+ng+Pagkakai
ba-iba+ng+mga+Wika+sa+Bansa.pdf