TEHNIČKI FAKULTET

SVEUČILIŠTA U RIJECI
Sveučilišni diplomski studij elektrotehnike

PRIJENOS i DISTRIBUCIJA ELEKTRIČNE ENERGIJE

1. KONSTRUKCIJSKI RAD – ODREĐIVANJE KONSTANTI NADZEMNOG VODA
Odredite jedinične uzdužne impedancije te poprečne admitancije u sustavu
simetričnih komponenata za 220 kV dalekovod, čija je geometrija glave stupa zadana
slikom.

4m
2

1 8,5 m

6m 3
53 m

45 m
40 m

35 m

Zadani su još i sljedeći podaci:

Frekvencija mreže: 50 Hz
Materijal vodiča: Alučel
Presjek vodiča: 240/40
Broj vodiča u snopu: 2
Razmak vodiča u snopu: 300 mm
Provjes vodiča: 23 m
Broj trojki na istom stupu: 1
Izolatorski lanac: 12xK170/280
Materijal zaštitnog užeta: Alučel
Presjek zaštitnog užeta: 70/12 mm2
Broj zaštitnih užeta: 1
Provjes zaštitnog užeta: 13,5 m
Specifični otpor tla: 200 Ωm

-1-
1.1. Općenito o konstantama voda

Konstante voda su osnovna električna svojstva nadzemnog voda, iz njih slijede

sva ostala njegova svojstva i karakteristike, o kojima će ovisiti električne prilike na vodu.
Konstante voda ovise o svojstvima materijala od kojih je vod izveden (npr. specifični
otpor materijala za vodiče), o geometrijskim svojstvima voda (npr. dimenzije vodiča,
udaljenost i raspored među vodičima), i o okolnim prilikama (npr. temperatura, kiša).
Vodovi koji su inače izvedeni na isti način, općenito se razlikuju po duljini, pa zbog toga
konstante voda definiramo po jedinici duljine, obično po kilometru.
Konstante voda su otpor (Ω/km), induktivitet (H/km), kapacitet (F/km) i odvod
(S/km). Kod trofaznih vodova konstante se zadaju po fazi, dakle za jedan fazni vodič, s
time da se kao povratni dio strujnog kruga uzme zamišljeni neutralni vodič. Na slici 1. su
za odsječak voda duljine dx konstante voda prikazane pomoću grafičkih simbola, i to
otpor i induktivitet u faznom vodiču (uzdužne konstante), a kapacitet i odvod između
faznog i neutralnog vodiča (poprečne konstante).
U zadatku trebamo odrediti simetrične komponente impedancije i admitancije
nadzemnih vodova, odnosno direktne, inverzne i nulte komponente tih veličina. Kod
nadzemnih vodova su, budući da nema rotacionih dijelova, direktna i inverzna
impedancija međusobno jednake (isto vrijedi i za admitancije). Za napone i struje nultog
sustava je karakteristično da su iste u svim vodičima po iznosu i kutu.

Slika 1. Konstante vodova

Budući da njihova suma nije jednaka nuli, one si moraju naći povratni put. Taj povratni
put je zemlja i dozemna užad. Pri proračunu nultog sustava stoga se moraju uzeti u obzir i
utjecaj zemlje i svi međusobni utjecaji među vodičima dalekovoda.

-2-
1.2. Tok proračuna

Na temelju podataka o vodičima izračunat ćemo najprije matricu uzdužnih

impedancija i matricu potencijalnih koeficijenata. Zatim vršimo redukciju zaštitnih užeta
i snopova vodiča. Na kraju računamo simetrične komponente sustava koji izravno daju
jedinične uzdužne impedancije kao i poprečne admitancije vodova.
Izvršeni proračuni su provedeni na temelju jednopolne sheme voda, koji je
pretpostavljen jednakim po izvedbi od početka do kraja.

1.3 Podaci vodiča

Frekvencija 50 Hz
Materijal vodiča alučel
Presjek vodiča 240/40 mm2
Broj vodiča u snopu 2
Razmak vodiča u snopu 300.0 mm
Najveći provjes vodiča 23.0 m
Broj trojki 1
Izolatorski lanac 12*K170/280
Materijal zaštitnih užeta alučel
Presjek zaštitnih užeta 70/12 mm2
Broj zaštitnih užeta 1
Najveći provjes zaštitnih užeta 13.5 m
Otpor tla 200.0 Ωm

4m
2

1 8,5 m

6m 3
53 m

45 m
40 m

35 m

Slika 2. Geometrija glave stupa

-3-
 Na osnovi broja trojki određujemo broj vodiča (ne računajući vodiče u snopu)
n=3. Iz tablice s podacima o izvedbi faznih vodiča (prilog I) izvadimo sljedeće podatke
za jedan vodič (za nehomogene vodiče):

vanjski radijus vodiča r1 = 10.92 mm

stvarni presjek vodiča (bez čelične jezgre) AAl = 243.053 mm2

Radijus čelične jezgre računamo iz broja čeličnih žica i njihovog promjera, poznavajući
pravilo da se u svakom slijedećem sloju homogenog užeta broj žica poveća za šest.

radijus čelične jezgre r2 = 4.02 mm

Iz zadanih podataka za zaštitno uže i iz tablice 1. (prilog I) određujemo sljedeće

vrijednosti:

vanjski radijus vodiča rg = 5.86 mm

stvarni presjek vodiča AAlČe = 81.289 mm2

1.4. Otpor voda

Otpor voda računamo za prosječnu pogonsku temperaturu od 20oC. Iz tablica

(prilog I) izvadimo otpor kod istosmjerne struje:

Ro = 0.1187 Ω/km

Otpor zaštitnog užeta je:

Rg = 0.413 Ω/km

Povećanje otpora uslijed skin-efekta kod izmjenične struje se računa prema

formuli:
R1 ⎡ nrJ (nr ) ⎤ m 4 r 4 m8 r 8
= Re ⎢ o ⎥ =1 + −
Ro ⎣ 2J1 (nr ) ⎦ 192 46080

gdje su:
Jo (nr), J1 (nr) – Besselove funkcije nultog i prvog reda

ωμ
m=
ρ
ω = 2πf
μ = μ o = 4π10 −4 H / km
ρ = R o / r 2 π − spec. otpor strujnice
ωπr 2 r 2μ 2fμ
mr = = 2πf =
ρ ρ Ro

-4-
Konačno se dobije za djelatni otpor kod izmjenične struje:

π2 f 2 4π 4 −16 f 4
R1 = Ro + 10 −8 − 10 [Ω / km]
3 Ro 45 Ro3
3.14159 2 −8 50 2 4 ⋅ 3.14159 4 −16 50 4
R 1 = 0.1187 + 10 − 10
3 0.1187 45 0.1187 3
R1 = 0.11939 Ω / km

To je djelatni otpor za jedan vodič. Ako se faza jedne trojke sastoji od više vodiča
koji su vezani u snop, onda treba izračunati djelatni otpor po fazi za čitav vod dijeljenjem
otpora s brojem vodiča u snopu. Konačno, djelatni otpor po fazi (2 vodiča u snopu)
iznosi:
R1f = 0.11939/2 = 0.0597 Ω/km

1.5. Raspored vodiča

Na temelju zadane geometrije glave stupa, odnosno ovjesišta izolatorskih lanaca i

pričvršćenja zaštitnih užeta odredit ćemo sve potrebne međusobne udaljenosti za
nastavak proračuna.

Pošto u našim daljnjim proračunima uzimamo u obzir i utjecaj zemlje, važna je i

visina vodiča iznad tla. Pri tome obično računamo s nekom prosječnom visinom, prema
izrazu koji približno vrijedi za lančanicu, koju dobijemo ako od visine ovjesišta na stupu
odbijemo 7/10 najvećeg provjesa vodiča:

h = H – 0.7fmax

Ne smijemo zanemariti ni duljinu izolatora i nosača vodova. U zadatku je zadan

broj članaka i tip izolatora:

12 K 170/280

U našem slučaju se koriste ovjesni kapasti izolatori. Duljinu izolatora određujemo znajući
dimenzije jednog članka. Za kapasti izolator tipa K 170/280 visina jednog članka iznosi
0.17 m. Na taj način izračunavamo prosječne visine vodiča jedne trojke iznad tla:

h1 = y1 – (0.7 · fmax + 12 · 0.17 + 0.3) = 21.56 m

h2 = y2 – (0.7 · fmax + 12 · 0.17 + 0.3) = 25.56 m
h3 = y3 – (0.7 · fmax + 12 · 0.17 + 0.3) = 16.56 m

Nosač voda, odnosno zaštitnog užeta je duljine 0.3 m.

-5-
Prosječne visine zaštitnih užeta se računaju na identičan način, samo izostavljamo duljinu
izolatora:

h4 = y4 – (0.7 · fgmax + 0.3) = 42.9 m

Na osnovu podataka rasporeda i prosječnih visina vodiča odredit ćemo koordinate

zrcalnih slika vodiča i zaštitnih užeta u zemlji:

za vodič 1' : x = -8.5 m y = -21.56 m

za vodič 2' : x = 4.0 m y = -25.56 m
za vodič 3' : x = 6.0 m y = -16.56 m
zaštitno uže 4' : x = -11.0 m y = -42.9 m

Međusobne udaljenosti vodiča i zaštitnih 4

užeta koje su potrebne za proračun induktiviteta
odnosno impedancije i kapaciteta odnosno D14
susceptancije računamo prema Pitagorinom
2
teoremu:
D12
1
D13

Dij = (x − x ) + (y − y )
i j
2
i j
2
(m ) 3

H ij = (x − x ) + (y − y )
i j
2
i j
2
(m)
i , j = 1,2,3,4.

Međusobne udaljenosti označene sa D odnose se

na međusobne udaljenosti vodiča i zaštitnih užeta H11'
u proračunu induktiviteta, a međusobne
udaljenosti označene sa H odnose se na sve
međusobne udaljenosti vodiča i zaštitnih užeta
prema njihovim zrcalnim slikama.

H11' = 43.12 m H12'

H12' = 48.75 m D12 = 13.12 m H14'

H13' = 40.78 m D13 = 15.34 m H13'

H14' = 65.02 m D14 = 22.97 m

H22' = 51.12 m
H23' = 42.17 m D23 = 9.22 m
H24' = 68.58 m D24 = 17.80 m 3'
H33' = 33.12 m
H34' = 59.76 m D34 = 27.01 m 1'
H44' = 85.80 m
2'

4'

-6-
1.6. Induktivitet

1.6.1. Matrica uzdužnih impedancija

Kad trofaznim vodovima teku struje nultog redoslijeda, tj. struje jednake u svakoj
fazi, one se moraju zatvoriti kroz zemlju i kroz dozemnu užad. Pod pretpostavkom da
nema dozemnih užeta povratni vodič je samo zemlja.
Carson je 1926.g. izradio metodu koja počiva na pretpostavci da povratna nulta
struja kroz zemlju protječe zamišljenim vodičem, koji je paralelan s vodičem voda, a
prolazi ispod površine zemlje udaljen od njih za Dm i ima reducirani geometrijski radijus
1 m. Tako se mogu koristiti izvodi za proračun induktiviteta.
Na temelju velikog broja eksperimentalnih mjerenja Carson je došao do sljedećih
izraza za impedanciju petlje što je čine jedan vodič i povratni put kroz zemlju.

Zii-z =RI + Rz + jXii-z = Rii-z + jXii-z

πfμ
Otpor Rii-z predstavlja otpor vodiča uvećan za otpor zamlje R z =
.
4
Reaktancija Xii-z predstavlja unutrašnju reaktanciju vodiča uvećanu za vanjsku
reaktanciju petlje vodič – zemlja

0.738
X i −z = μf ln .
r kμf

0.738
X ii −z = μf ln + Xi
r kμf

0.738
D 2m =
kμf

D 2m
X i −z = μf ln
r
r
X i = μf ln
Ds

D 2m r D 2m
X ii −z = μf ln + μf ln = μf ln
r Ds Ds
Ds = rv' = k · rv je vlastita SGU vodiča; k je konstanta ovisna o broju žica vodiča.
0.738 1
D 2m = - kvadrat ekvivalentne visine po Carsonu
μ kf

R1 [Ω/km] - djelatni otpor vodiča kod 20oC

-7-
 πfμ Dm2
Z ii − z = R1 + + μf ln i = 1,2,3,4.
4 Ds

Za nemagnetske materijale iz kojih se izvode fazni vodiči i zaštitna užad, ukoliko zaštitna
užad nije izvedena iz čelika, μ = μo= 4π·10-4 H/km – magnetska permeabilnost vakuuma.
Uzevši to u obzir, kao i vrijednost za frekvenciju f = 50 Hz, za Dm2 se dobiva:

0.738
1
D 2m = = 93.1036 ρ
4π10 −7 50k
k = 1/ρ; ρ je specifični otpor vodiča

Time i izraz za vlastitu impedanciju vodiča s utjecajem zemlje prelazi u oblik:

93.1 ρ
Zii−z = R 1 + 0.05 + j0.0628 ln ,
Ds

a izraz za vlastitu impedanciju jednog zaštitnog užeta s utjecajem zemlje:

93.1 ρ
Zii − z = R g + 0.05 + j0.0628 ln .
Dg

Dg [m] – vlastita SGU zaštitnog užeta

Rg [Ω/km] – djelatni otpor zaštitnog užeta kod 20oC

Međusobna impedancija dviju petlji vodič – zemlja

πμf 0.738
Zij− z = + jμf ln
4 D ij kμf
πμf Dm2
Z ij − z = + jμf ln i, j = 1,2,3,4.
4 Dij

Uvrstivši μ = μo = 4π · 10-4 H/km i f = 50 Hz u gornju formulu dobivamo:

93.1 ρ
Zij− z = 0.05 + j0.0628 ln .
D ij

Dij [m] – udaljenost između vodiča odnosno zaštitnog užeta “ i “ i vodiča odnosno
zaštitnog užeta “ j “ (vodič i zaštitno uže su ravnopravno tretirani)

-8-
 Veza između napona i struja u trofaznim sustavima je definirana Ohmovim
zakonom u matričnom obliku:

[V vodica
] = [Z
vodica
1 ]⋅ [I vodica
]
gdje su: [V ] - vektor padova napona vodiča
vodica

[Z ] - matrica uzdužnih impedancija vodiča

vodica
1

[I ] - vektor struje vodiča

vodica

U razvijenom obliku matrična jednadžba glasi:

⎡ V1 ⎤ ⎡ Z11 Z12 L Z1n L Z1(n + m ) ⎤ ⎡ I1 ⎤

⎢ ⎥ ⎢ ⎥
Z 2 (n + m ) ⎥ ⎢⎢ I 2 ⎥⎥
⎢ V2 ⎥ ⎢ Z 21 Z 22 L Z2n L
d ⎢ M ⎥ ⎢ M M ⎥ ⎢ M ⎥
− ⎢ ⎥=⎢ ⎥×⎢ ⎥
dx ⎢ Vn ⎥ ⎢ Z n1 Zn 2 L Z nn L Z n (n + m ) ⎥ ⎢ I n ⎥
⎢ M ⎥ ⎢ M M ⎥ ⎢ M ⎥
⎢ ⎥ ⎢ ⎥ ⎢ ⎥
⎣⎢ Vn + m ⎦⎥ ⎢⎣ Z(n + m )1 Z(n + m ) 2 L Z(n + m ) n L Z(n + m )(n + m ) ⎥⎦ ⎣⎢ I n + m ⎦⎥

Matrica impedancija je reda n+m, gdje je n – broj vodiča, a m – broj zaštitnih

užeta. Dijagonalni članovi matrice impedancija Zii = R ii + jωL ii predstavljaju vlastite
impedancije petlji koje tvore vodič, odnosno zaštitno uže i povratna staza kroz zemlju, a
vandijagonalni članovi Zij = R ij + jωL ij predstavljaju uzdužne međuimpedancije između
petlji “ i “-ti vodič – zemlja i “ j “-ti vodič – zemlja.
Elementi matrice impedancije se jednostavno određuju iz geometrija stupa i
podataka o vodičima i zaštitnim užetima. Matrica uzdužnih impedancija vodiča ovako
određena je jedinična, tj. ima dimenziju Ω/km.
Pojedini članovi matrice uzdužnih impedancija se određuju iz već navedenih
formula:
93.1 ρ
Zii −z = R 1 + 0.05 + j0.0628 ln za vodiče
Ds

93.1 ρ
Zii −z = R g + 0.05 + j0.0628 ln za zaštitna užeta
Dg

93.1 ρ
Zij−z = 0.05 + j0.0628 ln za vodiče i zaštitna užeta
D ij

-9-
Tvorba matrice impedancije odvija se u skladu sa sljedećim pravilima:
1. Matrica uzdužnih impedancija je reda n+m, gdje su
n – broj vodiča (ne računajući posebno vodiče u snopovima)
m – ukupni broj zaštitnih užeta
2. Vodiči imaju manji redni broj od zaštitnih užeta, tj. vodiči se navode od 1 do n,
zaštitna užad od n+1 do n+m

1.6.2. Metoda SGU

U gornjim se izrazima koristi pojam SGU vodiča (srednja geometrijska

udaljenost) i u daljnjem tekstu će taj pojam biti pobliže objašnjen.
U proračunu induktiviviteta okruglog homogenog vodiča vlastita SGU vodiča je
funkcija radijusa vodiča i permeabiliteta vodiča. Za relativni permeabilitet vodiča μr = 1
izlazi da je vlastita SGU vodiča:
μr
−
r ' = re 4
= 0.7788r

Veličinu r' nazivamo “ reducirani radijus “. Uz istu struju I formirat će se u

slučaju punog homogenog vodiča radijusa r isti obuhvatni tok, kao u slučaju šupljeg
vodiča beskonačno tanke stijenke, ali radijusa r' < r.
Izračunamo vlastitu SGU samo jednog vodiča prema izrazu:

ds = k · r

gdje je r vanjski radijus vodiča, a faktor “ k “ ćemo izvaditi iz tablice (prilog II). Za
homogene vodiče dan je taj faktor u ovisnosti o broju žica u vodiču.

Za vodiče od alučela (aldreyčela) se računa dovoljno točno ako se koristimo

grafom za određivanje vlastite SGU za šuplje vodiče u obliku cijevi, a prikazan je u
obliku tablice (prilog II). Graf predstavlja funkciju ds/r1 = f (r2/r1), dakle vrijedi posve
općenito (r1 i r2 su vanjski i unutarnji radijus šuplje cijevi). Alučel se može prikazati kao
šuplja cijev uz pretpostavku da sva struja teče aluminijskim plaštom. Unutarnji radijus
cijevi odgovara radijusu čelične jezgre.

Vanjski radijus r1 = 10.92 mm

Unutarnji radijus r2 = 4.02 mm
r2/r1 = 0.3681
iz tablice izvadimo k = ds/r1 = 0.822
ds = k · r1 = 0.822 · 10.92 = 8.981 mm

Veličinu r2 = 4.02 mm dobijemo ako zbrojimo polumjer

centralne čelične žice i promjer jedne od šest preostalih
čeličnih žica, koje se nalaze u drugom sloju. Dakle:

r2 = 3/2· dč = 3/2· 2.68 = 4.02 mm

- 10 -
Da se radilo o presjeku 350/80, kod kojega je čelična jezgra izvedena s 19 žica,
raspoređenih koncentrično u 2 sloja oko centralne žice, računali bi r2 kao 5/2·dč.

Za zaštitno uže:
Vanjski radijus r1 = 5.86 mm
Unutarnji radijus r2 = 2.16 mm
r2/r1 = 0.3686
iz tablice izvadimo k = ds/r1 = 0.8227
ds = k · r1 = 0.8227 · 5.86 = 4.82 mm

1.6.3. Redukcija vodiča u snopu

Određivanje matrice impedancije kod vodova s vodičima u snopu je dug račun, pa

ćemo se poslužiti metodom SGU. Kako se radi o vodičima na maloj međusobnoj
udaljenosti, obično se snop zamijeni jednim vodičem odgovarajućeg srednjeg
geometrijskog radijusa. Pogreška je zanemariva.
Znači potrebno je izračunati vlastitu SGU vodiča. Vodiče snopa razmještene na
međusobnoj udaljenosti Dsnop možemo zamijeniti jednim vodičem. Reducirana vlastita
SGU za tipične snopove dana je u prilogu III.
U našem slučaju imamo dva vodiča u snopu pa se vlastiti SGU vodiča (reducirani
radijus snopa vodiča) računa po izrazu:

Ds = d s ⋅ Dsnop = 8.981 ⋅ 300 = 51.91 mm

Sada imamo sve potrebne parametre za izračunavanje matrice uzdužnih

impedancija Z:

0.1097+0.63688i 0.05+0.2894i 0.05+0.27962i 0.05+0.25425i

0.05+0.2894i 0.1097+0.63688i 0.05+0.31158i 0.05+0.27028i
0.05+0.27962i 0.05+0.31158i 0.1097+0.63688i 0.05+0.24407i
0.05+0.25425i 0.05+0.27028i 0.05+0.24407i 2.2078+0.78611i

1.6.4. Redukcija zaštitnih užeta

Imamo vod sa n vodiča i m zaštitnih užeta. Matrica impedancije vodiča imat će

n+m redaka i n+m stupaca, pa je računanje sa ovakvim matricama nemoguće. Zato je
potrebno da iz matrice faznih vodiča eliminiramo zaštitnu užad, i dobijemo matricu
ekvivalentnih faznih vodiča.
Zaštitna užad su uzemljena, pa je napon na njima jednak nuli. To nam omogućuje
da se riješimo redaka i stupaca zaštitnih užeta blok transformacijom.

- 11 -
 ⎡ Va ⎤ ⎡ Zaa Zab Zac Zap Zaq ⎤ ⎡ I a ⎤
⎢ ⎥ ⎢Z Z bb Z bc Z bp
⎥ ⎢ ⎥
Z bq ⎥ ⎢ I b ⎥
Vb
d ⎢ ⎥ ⎢⎢
ba

− ⎢ Vc ⎥ = Zca Zcb Zcc Zcp Zcq ⎥ × ⎢ I c ⎥

dx ⎢ ⎥ ⎢ ⎥ ⎢ ⎥
⎢ 0 ⎥ ⎢ Zda Zdb Zdc Zdp Zdq ⎥ ⎢ I p ⎥
⎢ 0 ⎥ ⎢ Zqa Zqb Zqc Zqp Zqq ⎥⎦ ⎢⎣ I q ⎥⎦
⎣ ⎦ ⎣

ili skraćeno

d V abc Z I Z II I abc
− = III IV × pq
dx 0 Z Z I

− [ ] [ ][ ] [ ][ ]
d
dx
V abc = Z I I abc + Z II I pq

[0] = [Z ][I ] + [Z ][I ][Z ]

III abc IV pq IV −1

[I ] = −[Z ] [Z ][I ]
pq IV −1 III abc

− [V ] = [Z ][I ]− [Z ][Z ] [Z ][I ]

d abc I abc II IV −1 III abc

dx
−
dx
[
d abc
] ([ ] [ ][ ] [Z ] ) [I ]
V = Z I − Z II Z IV
−1 III abc

Konačno se matrica, koja uzima u obzir osim zemlje još i dozemnu užad, dobiva
pomoću sljedećeg izraza i ima onoliko redaka i stupaca, koliko je faznih vodiča:

[Z] = [Z ]− [Z ][Z ] [Z ]
I II IV −1 III

Matrica ZI (obuhvaća samo fazne vodiče):

0.1097+0.63688i 0.05+0.2894i 0.05+0.27962i

0.05+0.2894i 0.1097+0.63688i 0.05+0.31158i
0.05+0.27962i 0.05+0.31158i 0.1097+0.63688i

Matrica ZII: (obuhvaća utjecaj zaštitnog užeta na fazne vodiče):

0.05+0.25425i
0.05+0.27028i
0.05+0.24407i

- 12 -
Zbog činjenice da je vod izveden samo s jednim zaštitnim užetom, matrica ZII nije
„prava“ matrica, već je vektor-stupac s elementina Z14, Z24, Z34.

Matrica ZIII: (obuhvaća utjecaj zaštitnog užeta na fazne vodiče):

0.05+0.25425i 0.05+0.27028i 0.05+0.24407i

Ponovno zbog činjenice da je vod izveden samo s jednim zaštitnim užetom, matrica ZIII
nije „prava“ matrica, već je vektor-redak s elementina Z41, Z42, Z43.

Matrica ZIV: (obuhvaća samo zaštitno uže):

2.2078+0.78611i

Obzirom da postoji samo jedno zaštitno uže matrica koja bi opisivala međusobni
utjecaj zaštitne užadi svodi se na jedan element iz matrice Z odnosno na Z44. Da je vod
bio izveden s dva zaštitna užeta, matrica ZIV imala bi dimenzije 2x2. Inverzija matrice ZIV
zbog toga je neusporedivo jednostavnija budući se (ZIV)-1 računa kao 1/Z44.

Budući da redukcija zaštitnih užeta predstavlja specijalni slučaj redukcije, za koju

je napon zaštitnih užadi jednak nuli, nije potrebno vršiti nikakve transformacije na
vektoru napona. Prema tome za provedbu redukcije zaštitnih užeta dovoljna je formula
redukcije za impedancije.
Ispisivanjem Carsonovih formula za svaki vodič, vezivanjem vodiča u snop, te
izdvajanjem dozemne užadi dolazimo do sustava ekvivalentnih faznih vodiča. Za
jednostruki vod to je matrica 3 x 3, a za dvostruki vod 6 x 6.

⎡ Va ⎤ ⎡ Zaa Zab Zac ⎤ ⎡ I a ⎤ ⎡ Ia ⎤

d ⎢ ⎥ ⎢
− ⎢ Vb ⎥ = ⎢ Z ba
dx
Z bb
⎥ ⎢ ⎥
[ ] ⎢ ⎥
Z bc ⎥ × ⎢ I b ⎥ = Z × ⎢ I b ⎥
abc

⎢⎣ Vc ⎥⎦ ⎢⎣ Zca Zcb Zcc ⎥⎦ ⎢⎣ I c ⎥⎦ ⎢⎣ I c ⎥⎦

Dijagonalni elementi ove matrice su uzdužne vlastite impedancije petlje

ekvivalentnih faznih vodiča “ i “ i zemlje kao povratnog vodiča na jedinicu duljine petlje.
Vandijagonalni elementi predstavljaju uzdužne međusobne impedancije između
ekvivalaentnih faznih vodiča “ i “ i “ j “.

- 13 -
Naša matrica ekvivalentnih faznih vodiča izgleda ovako:

0.13104+0.61777i 0.07287+0.26938i 0.07037+0.26108i

0.07287+0.26938i 0.13419+0.61592i 0.07183+0.29216i

0.07037+0.26108i 0.07183+0.29216i 0.12914+0.6189i

1.6.5. Preplet voda

Ako su osi triju vodiča trofaznog voda smještene u vrhovima istostraničnog

trokuta, kažemo da je vod simetričan i sva tri vodiča, ako im je presjek isti, imati će isti
induktivitet. Međutim, konstrukcijom vodova se ta simetrija rijetko postiže. Pojedini
vodiči istog voda tada imaju nejednake induktivitete, pa zbog toga i nejednake
reaktancije. Različiti padovi napona u pojedinim fazama dovode u pogonu do izobličenja
zvijezde napona i do pogonskih poteškoća. Zbog toga se konstruktivno osigurava
električna simetrija vodova, koji su geometrijski nesimetrični, cikličkom zamjenom
položaja vodiča na stupu odnosno takozvanim preplitanjem.
Vod se po dužini podijeli na tri dijela. Potrebna su dva preplitanja da bi svaki
vodič zauzeo sve moguće položaje.
Kod našeg voda pretpostavljamo potpuni preplet.

Slika 4. Potpuni preplet jednostrukog voda

Slika 5. Potpuni preplet dvostrukog voda

- 14 -
 Nesimetrične vodove simetriramo preplitanjem. Tada je uzdužna matrica
impedancija prosjek matrica impedancija svih triju sekcija preplitanja kod jednostrukog
ili svih devet sekcija preplitanja kod potpunog prepleta dvostrukog voda.

1.6.6. Primjena simetričnih komponenata

Matrica simetričnih komponenata izlazi iz matrice ekvivalentnih faznih vodiča

primjenom linearnih transformacija. Matrica ekvivalentnih faznih vodiča je simetrična.
Za prepleteni vod treba matricu ekvivalentnih faznih vodiča simetrirati. Matrica se
simetrira na taj način da se uzme srednja vrijednost vandijagonalnih elemenata, umjesto
da se računa posebna matrica za svaku dionicu preplitanja, isto tako se računa srednja
vrijednost dijagonalnih elemenata.
Ako se uzme u obzir da je matrica impedancija ekvivalentnih faznih vodiča
simetrična matrica, tj. da je

Z ab = Z ba Zac = Zca Z bc = Zcb

dobiju se srednje vrijednosti za vlastite i međusobne impedancije

Zs =
1
(Zaa + Zbb + Zcc )
3
Z m = (Zab + Z bc + Zca )
1
3

Matrica ekvivalentnih faznih vodiča za prepleteni vod glasi:

⎡ Zs Zm Zm ⎤
[Z ] abc
1 prep
⎢
= ⎢ Zm Zs Zm ⎥
⎥
⎢⎣ Z m Zm Zs ⎥⎦

Matrica transformacije za jednostruke vodove glase:

⎡1 1 1⎤
[S] = ⎢⎢1 a 2 a ⎥⎥
⎢⎣1 a a 2 ⎥⎦

⎡1 1 1⎤
1⎢
[S] a 2 ⎥⎥
−1
= ⎢1 a
3
⎢⎣1 a 2 a ⎥⎦

- 15 -
 Matrice transformacije za dvostruka vodove glase:

⎡1 1 1 0 0 0⎤
⎢1 a 2 a 0 0 0 ⎥⎥
⎢
[S] 0 ⎤ ⎢1 a a2 0⎥
[SS] = ⎡⎢
0 0
=
⎣0 [S]⎥⎦ ⎢⎢0 0 0 1 1 1⎥
⎥
⎢0 0 0 1 a2 a⎥
⎢ ⎥
⎣⎢0 0 0 1 a a 2 ⎦⎥

⎡1 1 1 0 0 0⎤
⎢1 a a2 0 0 0 ⎥⎥
⎢
[SS]−1 = ⎢[S] 0 ⎤ 1 ⎢1 a
⎡ −1 2
a 0 0 0⎥
= ⎢ ⎥
⎣ 0 [S]−1 ⎥⎦ 3 ⎢0 0 0 1 1 1⎥
⎢0 0 0 1 a a2 ⎥
⎢ ⎥
⎢⎣0 0 0 1 a2 a ⎥⎦

U gornjim izrazima su operatori a i a2:

3
a = −0.5 + j
2
3
a 2 = −0.5 − j
2

[ ]
Matricu Z1abc transformiramo u simetrične komponente:

0 1 2

0 Zs + 2 ⋅ Z m 0 0
[Z ] = [S] [Z ] [S] =
012
1
−1 abc
1 prep
1 0 Zs − Z m 0
2 0 0 Zs − Z m

Sistemi komponenata prepletenog voda su nezavisni. Simetrične komponente

impedancije voda jesu:

Zo = Zs + 2 ⋅ Z m
Z d = Zi = Z s − Z m

- 16 -
 Transformaciju u simetrične komponente lako proširimo na dvostruke vodove.
Tako npr. za dvostruki vod možemo napisati matrične jednadžbe:

d ⎡ VIabc ⎤ ⎡ Z I ,I ⎤ ⎡ I Iabc ⎤
abc
Z Iabc
− ⎢ abc ⎥ = ⎢ abc , II
⎥×⎢ ⎥
dx ⎣ VII ⎦ ⎣ Z II,I Z IIabc,II ⎦ ⎣ I IIabc ⎦

−
d ⎡[S ] × [V ]⎤ = ⎡[Z ] [Z ]⎤ × ⎡[S ]
I
012 abc
I ,I
abc
I , II × [I ]⎤
012
I
⎢
dx ⎣[S ] × [V ]⎥⎦ ⎢⎣[Z ] [Z ]⎥⎦ ⎢⎣[S ]
012
II
abc
II , I
abc
II , II × [I ]⎥⎦
012
II

d ⎡[S]
− ⎢
[ ]
0 ⎤ ⎡ VI012 ⎤ ⎡ Z Iabc
× ⎢ 012 ⎥ = ⎢ abc
,I [ ] [Z ]⎤ × ⎡[S] 0 ⎤ × ⎡[I ]⎤
abc
I , II
012
I

dx ⎣ 0 ⎥
[
[S]⎦ ⎣ VII ⎦ ⎣ ZII,I ] [ ] [Z ]⎥⎦ ⎢⎣ 0 [S]⎥⎦ ⎢⎣[I ]⎥⎦
abc
II, II
012
II

Kako je:

⎡[S] ⎡[S]−1
−1
0⎤ 0 ⎤
=⎢
⎢0
⎣ [S]⎥⎦ ⎣ 0 [S]−1 ⎥⎦
dobijemo:

0 ⎤ abc,abc ⎡[S]
] = ⎡⎢[S]
−1
[Z012 , 012
Z [ ] 0⎤
1
⎣ 0 [S]−1 ⎥⎦ 1 ⎢⎣ 0 [S]⎥⎦

Nakon transformacije matrice ekvivalentnih faznih vodiča dobivamo u našem

zadatku uzdužnu matricu za simetrične komponente:

0.27484+1.16594i 0 0
0 0.05977+0.34332i 0
0 0 0.05977+0.34332i

Kao što smo prije spomenuli, dijagonalni elementi matrice su redom nulta, direktna i
inverzna impedancija.

Za nultu impedanciju jedne faze dobivamo:

Z o = Ro + jωLo = 0.27484 + j1.16594 Ω / km.

Nulta impedancija jednog vodiča je dva puta veća (zbog dva vodiča u snopu) i iznosi:
2 ⋅ Z o = 0.54968 + j 2.33188 Ω / km

- 17 -
Djelatni otpor nultog sustava (po vodiču) iznosi:
Ro = 0.54968 Ω/km

Induktivitet nultog sustava (po vodiču) iznosi:

Lo = 7.4226 · 10-3 H/km

Direktna i inverzna impedancija jedne faze voda iznosi:

Z 1 = R1 + jωL1 = 0.05977 + j 0.34332 Ω / km

Djelatni otpor direktnog sustava (po fazi) iznosi:

R1 = 0.05977 Ω/km

Induktivitet direktnog i inverznog sustava (po fazi) iznosi:

L1 = 1.0928 · 10-3 H/km

1.7. Kapacitet

1.7.1. Utjecaj zemlje

Površinu zemlje možemo smatrati površinom vodljivog tijela, na kojoj se pod

utjecajem naboja vodiča također skupi električni naboj. Važna je visina vodiča iznad tla.
Metoda zrcaljenja nam pomaže da u račun uključimo zemlju bez potrebe za određivanjem
naboja na površini zemlje. Slika polja između vodiča i zemlje ista je kao i dio slike polja
između dva vodiča na dvostrukoj udaljenosti.

1.7.2. Odvod voda i korona

Zbog teškog matematičkog definiranja, kao i zbog zanemarivog utjecaja na

rezultate proračuna, odvod voda i korona nisu uzeti u obzir. Prema tome pretpostavljamo
tokom proračuna da je odvod G = 0. Karakteristične veličine odvoda po fazi jedne trojke
iznose 0.1 – 0.2 μS/km.

1.7.3. Matrica potencijalnih koeficijenata

Veza napona i naboja vodiča može se izraziti jednadžbom koja definira matricu
potencijalnih koeficijenata:

[V ] = [P]⋅[Q ]
gdje su:
[V ] - vektor napona na vodičima

- 18 -
 [P] - matrica potencijalnih koeficijenata
[Q ] - vektor naboja na vodičima
Potencijali vodiča prema zemlji su funkcija naboja na vodičima.

U stacionarnom stanju vrijedi izraz:

⎡ V1 ⎤ ⎡ P11 P12 L P1n L P1(n + m ) ⎤ ⎡ Q1 ⎤

⎢ ⎥ ⎢ P P22 L P2 n L P2(n + m ) ⎥⎥ ⎢⎢ Q 2 ⎥⎥
⎢ V2 ⎥ ⎢ 21
d ⎢ M ⎥ ⎢ M M ⎥ ⎢ M ⎥
− ⎢ ⎥=⎢ ⎥×⎢ ⎥
dx ⎢ Vn ⎥ ⎢ Pn1 Pn 2 L Pnn L Pn (n + m ) ⎥ ⎢ Q n ⎥
⎢ M ⎥ ⎢ M M ⎥ ⎢ M ⎥
⎢ ⎥ ⎢ ⎥ ⎢ ⎥
⎢⎣ Vn + m ⎥⎦ ⎢⎣P(n + m )1 P(n + m )2 L P(n + m )n L P(n + m )(n + m ) ⎥⎦ ⎢⎣ Q n + m ⎥⎦

Vrijedi ponovno da je matrica potencijalnih koeficijenata reda n+m, gdje n i m

imaju već ranije opisano značenje. Matrica [P] je realna kvadratna simetrična matrica, čiji
se članovi jednostavno određuju iz geometrije stupa i podataka o vodičima i zaštitnim
užetima.

Dijagonalni članovi matrice potencijalnih koeficijenata za vodiče određuju se iz izraza:

H ii
Pii = 18 ⋅10 6 ln [km / F]
D sc
odnosno, za zaštitna užeta:
H ii
Pii = 18 ⋅10 6 ln [km / F]
D gc
Vandijagonalni članovi matrice potencijalnih koeficijenata određuju se iz izraza:

H ij
Pij = 18 ⋅10 6 ln [km / F]
D ij
U gornjim izrazima pojedine oznake predstavljaju sljedeće (osim već navedenih oznaka):
Hii [m] – udaljenost vodiča, odnosno zaštitnog užeta, od svoje zrcalne slike,
Hij [m] – udaljenost vodiča, odnosno zaštitnog užeta, “ i “ od zrcalne slike vodiča,
odnosno zaštitnog užeta “ j “ (vodiči i zaštitno uže su ravnopravno tretirani).

Tvorba matrice potencijalnih koeficijenata podliježe svim pravilima kao i matrica

impedancija. Kod određivanja vlastite SGU vodiča za proračun kapaciteta (reducirani
radijus snopa) računamo na isti način kao kod induktiviteta, samo što umjesto vlastite
SGU vodiča “ ds “ uzmemo u proračun vanjski radijus vodiča r1. Na taj način izračunamo
vlastitu SGU vodiča:
Dsc = r1 ⋅ Dsnop = 3 10.92 ⋅ 300 = 57.24 mm

- 19 -
U proračunu za zaštitno uže također računamo sa vanjskim radijusom vodiča umjesto sa
reduciranim radijusom:

Dgc = rg = 5.86 mm

Matrica potencijalnih koeficijenata za naš primjer glasi:

1.19242E+8 1.78663E+7 1.79141E+7 1.39397E+7

1.78663E+7 1.22304E+8 2.73660E+7 2.34733E+7

1.79141E+7 2.73660E+7 1.14492E+8 1.42943E+7

1.39397E+7 2.34733E+7 1.42943E+7 1.72649E+8

Ako jednadžbu [V ] = [P]⋅ [Q ] pomnožimo sa [P] dobijemo:

−1

[Q ] = [P] [V ]
−1

[Q ] = [K ][V ]
[K ] = [P]−1
Matrica [K ] je matrica kapacitivnih koeficijenata. Ona daje vezu između naboja
na vodičima i napona vodiča prema zemlji. Pomnožimo gornju jednadžbu sa jω:

jω [Q ] = jω [K ][V ]
[I] = jω [K ][V ]
[I] = j[B][V ]
Množenjem matrice [K ] sa ω dobijemo matricu kapacitivnih susceptancija [B]:

[B] = ω [K ]
odnosno:
[B]−1 = 1 [P]
ω

Dakle, budući da želimo odrediti matricu admitancija, odnosno susceptancija, već

u prvom koraku se članovi matrice potencijalnih koeficijenata dijele sa kružnom
frekvencijom ω = 2·π·f, odnosno:

- 20 -
 ⎡3.7956 0.5687 0.5702 0.4437⎤
⎢0.5687 3.8931 0.8711 0.7472⎥⎥
[B]−1 =⎢ ⋅ 10 5
⎢0.5702 0.8711 3.6444 0.4550⎥
⎢ ⎥
⎣0.4437 0.7472 0.4550 5.4956⎦

Dobivena je inverzna matrica kapacitivnih susceptancija. Postupkom blok –

transformacije eliminiramo zaštitnu užad, te na kraju raspolažemo inverznom matricom
ekvivalentnih faznih susceptancija. Postupak blok transformacije istovjetan je onom
pokazanom za redukciju zaštitnog užeta iz matrice impedancije vodiča Z.

Dakle:
[B ]
−1 ekv
[ ] [ ][ ] [B ]
= B I − B II B IV
−1 III

Matrica BI (obuhvaća samo fazne vodiče):

3.7956·105 0.5687·105 0.5702·105

0.5687·105 3.8931·105 0.8711·105
0.5702·105 0.8711·105 3.6444·105

Matrica BII: (obuhvaća utjecaj zaštitnog užeta na fazne vodiče):

0.4437·105
0.7472·105
0.4550·105

Zbog činjenice da je vod izveden samo s jednim zaštitnim užetom, matrica BII nije
„prava“ matrica, već je vektor-stupac s elementina B-114, B-124, B-134.

Matrica BIII: (obuhvaća utjecaj zaštitnog užeta na fazne vodiče):

0.4437·105 0.7472·105 0.4550·105

Ponovno zbog činjenice da je vod izveden samo s jednim zaštitnim užetom, matrica BIII
nije „prava“ matrica, već je vektor-redak s elementina B-141, B-142, B-143.

Matrica BIV: (obuhvaća samo zaštitno uže):

5.4956·105

- 21 -
Obzirom da postoji samo jedno zaštitno uže matrica koja bi opisivala međusobni utjecaj
zaštitne užadi svodi se na jedan element iz matrice B-1 odnosno na B-144. Da je vod bio
izveden s dva zaštitna užeta, matrica BIV imala bi dimenzije 2x2. Inverzija matrice BIV
zbog toga je neusporedivo jednostavnija budući se (BIV)-1 računa kao 1/B-144.

Inverzna matrica ekvivalentnih faznih susceptancija iznosi:

3.7598·105 0.5084·105 0.5335·105

0.5084·105 3.7915·105 0.8092·105
0.5335·105 0.8092·105 3.6063·105

Inverzna matrica ekvivalentnih faznih susceptancija se potom invertira i rezultat je

matrica vlastitih i međusobnih susceptancija ekvivalentnih faznih vodiča.

2.7948E-6 -2.96E-7 -3.40E-7

-2.96E-7 2.802E-6 -5.85E-7
-3.40E-7 -5.85E-7 2.954E-6

Matricu simetričnih komponenata za sustav ekvivalentnih faznih susceptancija

vodiča dobivamo na isti način kao i matricu simetričnih komponenata za sustav
ekvivalentnih faznih impedancija.

⎡Bo 0 0⎤
[B ] = [S] [B ]
012
1
−1 123
1 prep
[S] = ⎢⎢ 0 Bd 0 ⎥⎥
⎢⎣ 0 0 Bi ⎥⎦
gdje je:
⎡ Bs Bm Bm ⎤
[B ]
123
1 prep
= ⎢⎢B m Bs B m ⎥⎥
⎢⎣B m Bm Bs ⎥⎦

matrica ekvivalentnih faznih susceptancija prepletenog voda. Srednje vrijednosti za

vlastite i međusobne susceptancije prepletenog voda su:

1
Bs = (Baa + Bbb + Bcc ) = 2.85 ⋅ 10 −6
3
1
Bm = (Bab + Bbc + Bca ) = −4.07 ⋅ 10 −7
3

- 22 -
simetrične admitancije jesu:
Bo = B s + 2 · B m
B d = Bi = B s – B m

U gornjem izrazu dijagonalni član Bo predstavlja jediničnu nultu, a Bd i Bi direktnu i

inverznu poprečnu susceptanciju, izraženu u S/km. Bd i Bi su jednaki, jer nema rotacionih
dijelova.

U našem proračunu dobivamo matricu simetričnih komponenti kapacitivnih susceptancija

ekvivalentnih faznih vodiča:

2.036E-6 0 0
0 3.257E-6 0
0 0 3.257E-6

Kao što smo prije spomenuli, dijagonalni elementi matrice su redom nulta, direktna i
inverzna susceptancija.

Za nulti kapacitet (po vodiču) dobivamo:

Co = Bo /( 2·ω ) = 3.242 · 10-9 F/km

Direktni i inverzni kapacitet po fazi glasi:

C1 = B1 /ω = 1.0373 · 10-8 F/km

1.8. Nazivni napon voda

Nazivni napon voda se očita iz broja članaka izolatorskog lanca:

Unaz = 220 kV.

1.9. Jakost električnog polja na površini vodiča

Korona nastaje kad jakost električnog polja na površini vodiča prekorači

električnu čvrstoću uzduha. Jakost električnog polja kontroliramo na površini vodiča jer
je tamo jakost polja najveća. Za trofazni vod s više vodiča, izraz za maksimalnu
vrijednost polja je:

U max (1 + (s − 1) ⋅ r1 / rsnop ) ⎡ kV ⎤
E max = ⎢⎣ cm ⎥⎦
3 D
s ⋅ r1 ⋅ ln m
Ds
gdje je:
Umax – najviša vrijednost napona koja se u normalnim pogonskim uvjetima može
pojaviti u bilo kojem trenutku i u bilo kojoj točki mreže:
Umax = 1.1 · Un = 1.1 · 220 = 242 kV
s = 2 – broj vodiča u snopu

- 23 -
 r1 = 1.092 cm – vanjski radijus vodiča
rsnop - radijus kružnice snopa (vodiči su redovito pravilno raspoređeni po
kružnici).
U našem slučaju se vodiči nalaze na promjeru kružnice opisane oko vodiča, pa je:

300
Dsnop
rsnop = == 150 mm
2 2
Dm – međusobna SGU faznih vodiča
Dm = 3 D12 ⋅ D13 ⋅ D23 = 3 13.12 ⋅ 15.34 ⋅ 9.22 = 12.29 m
Ds = 51.91 mm – vlastita SGU vodiča

Uvrstivši dobivene podatke izračunavamo maksimalnu jakost polja:

242 (1 + (2 − 1) ⋅ 10.92 / 150 ) kV

E max = = 12.5536
3 2 ⋅ 1.092 ⋅ ln 12290 cm
51.91

1.10. Kritični napon

Kritični napon je onaj pogonski napon kod kojega jakost električnog polja na
površini vodiča taman dosegne vrijednost električne čvrstoće uzduha. Ako je, dakle,
pogonski napon manji od kritičnog nećemo imati pojavu korone. Ako je pogonski napon
veći od kritičnog imati ćemo pojavu korone, i to utoliko jaču što je razlika između
pogonskog i kritičnog napona veća.
Izraz za kritični napon je izveden uz pretpostavku da je jakost električnog polja na
površini vodiča jednaka električnoj čvrstoći uzduha, koja u normalnim prilikama iznosi
30 kV/cm. Dobivamo linijski kritični napon Ukr iz jednadžbe:

21.1 ⋅ 3 ⋅ s ⋅ r1 ⋅ ln (Dm / Ds )
U kr = [kV ]
1 + (s − 1)⋅ (r1 / rsnop )

21.1 ⋅ 3 ⋅ 2 ⋅ 1.092 ⋅ ln (12290 / 51.91)

U kr = = 406.75 kV
1 + (2 − 1)⋅ (10.92 / 150)

- 24 -
 PRILOG I
Tablica 1. Alučelična i aldreyčelična užeta

Računski presjek užeta Srednji omski otpor

Broj i promjer žica
Nazivni Ukupni mm2 (Ω/km kod 20oC)
presjek promjer plašt
čelična E-AlMg1
mm2 mm Al ili plašt jezgra ukupno Al/Fe
jezgra Fe
E-AlMg1
16/2.5 5.40 6 x 1.80 1 x 1.80 15.268 2.545 17.813 1.8792 2.1428
25/4 6.75 6 x 2.25 1 x 2.25 23.856 3.976 27.833 1.2027 1.3714
35/6 8.10 6 x 2.70 1 x 2.70 34.353 5.726 40.079 0.8353 0.9523
50/8 9.60 6 x 3.20 1 x 3.20 48.255 8.042 56.297 0.5946 0.6780
50/30 11.65 12 x 2.33 7 x 2.33 56.166 29.847 81.013 0.5644 0.6435
70/12 11.72 26 x 1.85 7 x 1.44 69.889 11.400 81.289 0.4130 0.4709
75/80 16.10 18 x 2.30 19 x 2.30 74.786 78.940 153.726 0.3875 0.4416
95/15 13.61 26 x 2.15 7 x 1.67 94.393 15.333 109.726 0.3058 0.3487
95/55 16.00 12 x 3.20 7 x 3.20 96.510 56.297 152.807 0.2992 0.3412
120/20 15.46 26 x 2.44 7 x 1.90 121.575 19.847 141.422 0.2374 0.2707
120/70 18.00 12 x 3.60 7 x 3.60 122.145 71.251 193.396 0.2364 0.2695
150/25 17.10 26 x 2.70 7 x 2.10 148.864 24.245 173.110 0.1939 0.2211
170/40 18.90 30 x 2.70 7 x 2.70 171.767 40.079 211.845 0.1682 0.1918
185/30 18.99 26 x 3.00 7 x 2.33 183.783 29.847 213.630 0.1571 0.1791
210/35 20.27 26 x 3.20 7 x 2.49 209.104 34.087 243.191 0.1380 0.1574
222/79 22.70 36 x 2.80 19 x 2.30 211.671 78.940 300.611 0.1299 0.1482
234/54 22.05 30 x 3.15 7 x 3.15 233.793 54.552 288.345 0.1234 0.1408
240/40 21.84 26 x 3.45 7 x 2.68 243.053 39.487 282.541 0.1187 0.1354
240/55 22.40 30 x 3.20 7 x 3.20 241.274 56.297 297.572 0.1197 0.1366
325/86 26.40 32 x 3.60 19 x 2.40 325.720 85.954 411.674 0.08868 0.10117
350/80 26.90 30 x 3.85 19 x 2.30 349.247 78.940 428.187 0.08270 0.09434
360/57 26.60 26 x 4.20 19 x 1.96 360.215 57.327 417.542 0.08020 0.09139
402/52 27.72 54 x 3.08 7 x 3.08 402.332 52.154 454.487 0.07180 0.08182
416/93 29.30 30 x 4.20 19 x 2.50 415.633 93.266 508.899 0.06950 0.07920
480/60 35.92 54 x 3.37 19 x 3.14 481.663 147.131 628.794 0.05997 0.06834
490/65 30.60 54 x 3.40 7 x 3.40 490.277 63.554 553.831 0.05900 0.06723
490/110 31.85 30 x 4.55 19 x 2.73 487.791 111.216 599.008 0.05920 0.06754
525/68 31.68 54 x 3.52 7 x 3.52 525.495 68.120 593.615 0.05495 0.06269
685/87 36.17 54 x 4.02 19 x 2.41 685.387 86.672 772.059 0.04213 0.04807
734/38 36.18 42 x 4.72 7 x 2.62 734.891 37.739 772.630 0.03929 0.04483

- 25 -
 Tablica 2. Vodiči od čelika. aluminija i E-AlMgSi (aldreja)

Nazivni Računski Konstrukcija Vanjski Srednji omski otpor (Ω/km kod 20oC)
presjek presjek broj promjer promjer
čelik E-Al E-AlMgSi
mm2 mm žica žica [mm] mm
25 24.245 7 2.1 6.30 5.8569 1.1808 1.370
35 34.361 7 2.5 7.50 4.1326 0.8332 0.966
50 49.480 7 3.0 9.00 2.8698 0.5786 0.672
70 65.809 19 2.1 10.50 2.1578 0.4371 0.507
95 93.266 19 2.5 12.50 1.5225 0.3085 0.357
120 116.993 19 2.8 14.00 1.2137 0.2459 0.285
150 147.115 37 2.25 15.75 0.9652 0.1961 0.227
185 181.623 37 2.5 17.50 0.7818 0.1587 0.184
240 242.541 61 2.25 20.25 0.5855 0.1192 0.138
300 299.433 61 2.5 22.50 0.4742 0.0965 0.119
400 400.143 61 2.89 26.01 0.3549 0.0722 0.0837
500 499.833 61 3.23 29.07 0.2841 0.0578 0.0670

- 26 -
PRILOG II
Vlastiti SGU vodiča (ds)

1) Homogena užeta ( r - vanjski radijus)

Broj žica ds
1 žica 0.779 r
7 žica 0.727 r
19 žica 0.758 r
37 žica 0.768 r
61 žica 0.772 r

2) Cijevi (r1 - vanjski. r2 - unutarnji radijus)

Vrijedi probližno i za užeta

- 27 -
 r2/r1 ds/r1 r2/r1 ds/r1 r2/r1 ds/r1 r2/r1 ds/r1 r2/r1 ds/r1
0.0000 0.7800 0.4100 0.8309 0.5600 0.8737 0.7100 0.9169 0.8600 0.9599
0.0200 0.7797 0.4150 0.8323 0.5650 0.8753 0.7150 0.9183 0.8650 0.9613
0.0400 0.7797 0.4200 0.8337 0.5700 0.8767 0.7200 0.9197 0.8700 0.9627
0.0600 0.7802 0.4250 0.8352 0.5750 0.8782 0.7250 0.9212 0.8750 0.9642
0.0800 0.7809 0.4300 0.8366 0.5800 0.8796 0.7300 0.9226 0.8800 0.9656
0.1000 0.7821 0.4350 0.8380 0.5850 0.8810 0.7350 0.9240 0.8850 0.9670
0.1200 0.7836 0.4400 0.8395 0.5900 0.8825 0.7400 0.9255 0.8900 0.9685
0.1400 0.7855 0.4450 0.8409 0.5950 0.8839 0.7450 0.9269 0.8950 0.9699
0.1600 0.7878 0.4500 0.8423 0.6000 0.8853 0.7500 0.9283 0.9000 0.9713
0.1800 0.7904 0.4550 0.8438 0.6050 0.8868 0.7550 0.9298 0.9050 0.9728
0.2000 0.7934 0.4600 0.8452 0.6100 0.8882 0.7600 0.9312 0.9100 0.9742
0.2200 0.7965 0.4650 0.8466 0.6150 0.8896 0.7650 0.9326 0.9150 0.9756
0.2300 0.7983 0.4700 0.8481 0.6200 0.8911 0.7700 0.9341 0.9200 0.9771
0.2400 0.8000 0.4750 0.8495 0.6250 0.8925 0.7750 0.9355 0.9250 0.9785
0.2500 0.8018 0.4800 0.8509 0.6300 0.8939 0.7800 0.9369 0.9300 0.9799
0.2600 0.8035 0.4850 0.8524 0.6350 0.8954 0.7850 0.9384 0.9350 0.9814
0.2700 0.8052 0.4900 0.8538 0.6400 0.8968 0.7900 0.9398 0.9400 0.9828
0.2800 0.8070 0.4950 0.8552 0.6450 0.8982 0.7950 0.9412 0.9450 0.9842
0.2900 0.8087 0.5000 0.8567 0.6500 0.8997 0.8000 0.9427 0.9500 0.9857
0.3000 0.8105 0.5050 0.8581 0.6550 0.9011 0.8050 0.9441 0.9550 0.9871
0.3100 0.8123 0.5100 0.8595 0.6600 0.9025 0.8100 0.9455 0.9600 0.9885
0.3200 0.8140 0.5150 0.8610 0.6650 0.9040 0.8150 0.9470 0.9650 0.9900
0.3300 0.8158 0.5200 0.8624 0.6700 0.9054 0.8200 0.9484 0.9700 0.9914
0.3400 0.8175 0.5250 0.8638 0.750 0.9068 0.8250 0.9498 0.9750 0.9928
0.3500 0.8192 0.5300 0.8653 0.6800 0.9083 0.8300 0.9513 0.9800 0.9943
0.3600 0.8210 0.5350 0.8667 0.6850 0.9097 0.8350 0.9527 0.9850 0.9957
0.3700 0.8227 0.5400 0.8681 0.6900 0.9111 0.8400 0.9541 0.9900 0.9971
0.3800 0.8245 0.5450 0.8696 0.6950 0.9126 0.8450 0.9556 0.9950 0.9986
0.3900 0.8262 0.5500 0.8710 0.700 0.9140 0.8500 0.9570 1.0000 1.0000
0.4000 0.8280 0.5550 0.8724 0.7050 0.9154 0.8550 0.9584

- 28 -
PRILOG III
Vlastita SGU vodiča u snopu

Prosječni specifični otpor tla:

morska voda 1 Ωm
močvara 30 Ωm
zemlja 100 Ωm
vlažan krupan pijesak 200 Ωm
sitni suhi pijesak 500 Ωm
suhi krupni šljunak 1000 Ωm
kamenito tlo 3000 Ωm

- 29 -
PRILOG IV
Glave stupova

- 30 -