Twierdzenie Thevenina

1 Twierdzenie Thevenina
Prąd płynący przez odbiornik rezystancyjny R, przyłączony do dwóch zacisków AB dowolnego liniowego
układu zasilającego prądu stałego jest równy ilorazowi napięcia U0 mierzonego na zaciskach AB w stanie jałowym
przez rezystancję R powiększoną o rezystancję zastępczą Rw układu zasilającego mierzoną na zaciskach AB.[1]

Twierdzenie to spotykane jest również pod nazwą twierdzenia o zastępczym źródle napięcia i bywa sformułowane
następująco:

Obwód elektryczny liniowy o dowolnym ukształtowaniu, traktowany jako złożony dwójnik liniowy aktywny o
zaciskach AB, można zastąpić jednym źródłem o napięciu źródłowym E, równym napięciu stanu jałowego U0
na zaciskach AB i o rezystancji wewnętrznej Rw , równej rezystancji zastępczej mierzonej na zaciskach AB
obwodu.[1]

2 Przykład badania obwodu z wykorzystaniem twierdzenia Theve-

nina
Stosując twierdzenie Thevenina obliczyć prąd IR1 w gałęzi z rezystorem R1 dla obwodu z rys. 1a.

R3 Rth

+
R1 R2 V1
+ Uth − R1
− 5V

(b) Obwód otrzymany zgodnie z twierdzeniem Theve-

(a) Obwód przed zastosowaniem twierdzenia Thevenina
nina dla dołączonego rezystora R1

Rysunek 1: Przykładowy obwód

W pierwszym kroku należy wyeliminować rezystor R1 , tak jak przedstawia to rys. 2.

A R3

+
R2 V1 − 5V

Rysunek 2: Przykładowy obwód bez rezystancji R1

W kolejnym kroku należy zmierzyć napięcie panujące na zaciskach AB, zmierzone napięcie będzie w dalszej

1
Twierdzenie Thevenina

części oznaczone jak Uth . W przypadku obliczeń analitycznych należy wyznaczyć napięcie z poniższych wzorów:

Uth = IR2 (1)

V1
Uth = R2 (2)
R2 + R3
Teraz pozostaje źródła napięciowe zastąpić zwarciem, a źródła prądowe rozwarciem, tak jak na rys. 3 i
wykonać pomiar rezystancji zastępczej od strony zacisków AB, zmierzona rezystancja w dalszej części będzie
oznaczona jako Rth .

A R3

R2

Rysunek 3: Przykładowy obwód bez rezystancji R1 i źródła napięcia, które zostało zastąpione zwarciem

Analitycznie wartość Rth dla przykładowego obwodu można wyliczyć wg. poniższego równania:
R2 R3
Rth = (3)
R2 + R3
W ostatnim etapie należy wyznaczyć prąd I1 . Z wartości otrzymanych podczas pomiarów, czy też otrzy-
manych analitycznie można, zgodnie z twierdzeniem Thevenina, przedstawić przykładowy obwód z rys. 1a w
postaci przedstawionej na rys. 1b.
Dzięki takiemu uproszczeniu można obliczyć prąd przepływający przez rezystory R1 wg. poniższego wzoru:
Uth
I1 = (4)
Rth + R1

2.1 Przebieg ćwiczenia

1. Przygotuj zestaw pomiarowy według rysunku 4. Skorzystaj z zasilacza laboratoryjnego, multimetrów oraz
płyty prototypowej dostępnej na stanowisku.
2. Dobierz elementy rezystancyjne, a następnie zmierz rzeczywiste wartości rezystancji. Pomiary wykonaj
dla konfiguracji wskazanej przez prowadzącego:

• R1 = 1kΩ, R2 = 1kΩ, R3 = 1kΩ, R4 = 1kΩ, R5 = 1kΩ

• R1 = 1kΩ, R2 = 1kΩ, R3 = 1kΩ, R4 = 1kΩ, R5 = 10kΩ
• R1 = 10kΩ, R2 = 1kΩ, R3 = 1kΩ, R4 = 1kΩ, R5 = 1kΩ
• R1 = 500Ω, R2 = 1kΩ, R3 = 1kΩ, R4 = 1kΩ, R5 = 1kΩ
• R1 = 1kΩ, R2 = 1kΩ, R3 = 1kΩ, R4 = 1kΩ, R5 = 2kΩ

2
Twierdzenie Thevenina

R5

+
R1 R2 R3 V1 − 5V

R4

Rysunek 4: Schemat obwodu do badania twierdzenia Thevenina

3. Korzystając z twierdzenia Thevenina, mierząc wartości napięcia Uth oraz rezystancji Rth , oblicz war-
tości prądów I1 ,I2 ,I3 . Następnie wykonaj to samo wykonując obliczenia analityczne (patrz rozdział 2).
Otrzymane wyniki z pomiarów i obliczeń analitycznych wpisz do tabeli 1.Należy pamiętać, że przy
wyznaczaniu Rth źródło napięciowe V1 należy zastąpić zwarciem – przewody zasilające muszą
zostać odłączone od zasilacza DF6911 i bezpośrednio połączone ze sobą!

Tablica 1: Wzorzec tabeli pomiarowej

Pomiar Obliczenia
R1 R2 R3 R1 R2 R3
Uth
Rth
I

4. Jakie zastosowanie ma twierdzenie Thevenina?

3 Sprawozdanie
W sprawozdaniu należy zamieścić:
• Sformułowania omawianych zasad i twierdzeń.
• Schematy obwodów.
• Wartości elementów wykorzystanych w zestawach do badania twierdzenia Thevenina.
• Obliczenia analityczne.
• Wypełnione tabele.
• Odpowiedzi na pytania do ćwiczeń.
• Uwagi i wnioski z przeprowadzonych badań.

Literatura
[1] S. Bolkowski, Teoria obwodów elektrycznych, ser. Elektrotechnika teoretyczna. Wydawnictwa Naukowo-
Techniczne, 1986, no. t. 1. [Online]. Available: https://books.google.pl/books?id=iUFntwAACAAJ