Etyka dziennikarska: podstawowe zasady, istota i funkcje,

naruszenia Kodeksu dziennikarzy

W kwestiach norm etycznych zawsze pojawiają się trudności. Dzieje się tak, ponieważ etyka
dziennikarska zawodowa nie jest ustalona prawnie, ale przyjęta i poparta przez opinią publiczną
zasadami i normami moralnego postępowania dziennikarzy. Podstawą jest koncepcja najlepszych
sposobów wykonywania obowiązków zawodowych zgodnie z etycznymi reprezentacjami
społeczeństwa w ich stosowaniu do aktywności zawodowej. Istnieje specyficzny zestaw zasad
godnego zachowania, zakazów. Przestrzeganie tych zasad jest kontrolowane przez sumienie
dziennikarza od wewnątrz i stowarzyszenia zawodowe z zewnątrz. Ponadto istnieje kontrola
publiczna.

Funkcje etyki dzielą się na trzy obszary: funkcja pozytywna (opis granic zachowań moralnych
poprzez fakty, działania i ich analizę); funkcja regulacyjna (krytyczna analiza obyczajów
społecznych z analizą i uzasadnieniem potrzeby jakichkolwiek norm zachowania dla społeczeństwa);
funkcja oceny (demonstracja przykładów pozytywności moralnej i negatywności). Można również
mówić o moralności zawodowej. W dziennikarstwie kontakty międzyludzkie są bezpośrednio
włączone do sfery działalności, moralność skłania pracownika mediów do introspekcji i proponuje
kryteria, zgodnie z którymi można je przeprowadzić. Moralność zawodową: zajmuje się
regulowaniem zachowań dziennikarzy; pokazuje motywy służenia społeczeństwu ze szlachetnej
strony.

Wśród zasad etyki zawodowej zwykle wyróżnia się sześć podstawowych. Odpowiedzialność
społeczna — gotowość do odpowiedzialności wobec społeczeństwa za informacje podpisane
nazwiskiem autora. Obiektywizm i prawdomówność-informacje przekazywane przez dziennikarza
powinny być prawdziwe, dokładne, wyczerpujące, reprezentować interesy wszystkich stron.
Sumienność — skrupulatne sprawdzanie faktów, dokładne ich odtworzenie. Uczciwość —
nieużywanie stanowiska służbowego do celów egoistycznych, zachowanie w tajemnicy źródeł
informacji. Poszanowanie honoru, godności jednostki polega na nierozprzestrzenianiu
niesprawdzonych informacji, a także na zakazie naruszania prywatności. Solidarność zawodową
polega na dbaniu o prestiż zawodu, dbaniu o zaufanie kolegów i odbiorców.
Podstawowe (były też pierwsze) zawodowe kodeksy etyczne dziennikarzy zaczęły pojawiać się na
początku XX wieku. W 1918 roku uchwalono francuską "Kartę postępowania". Na przestrzeni
stulecia odbywały się różne międzynarodowe spotkania dziennikarskie na temat zawodu. Pod
wpływem koncepcji wolnej prasy napisano Amerykańskie "Kanony dziennikarstwa". W 1978 roku
ukazała się deklaracja UNESCO dotycząca podstawowych zasad wkładu mediów w wzmacnianie
pokoju i wzajemnego zrozumienia. W 1983 przyjęto "Międzynarodowe zasady etyki
dziennikarskiej".

Dokumenty międzynarodowe, na których opiera się etyka zawodową przedstawicieli mediów:

 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych (mówi, że
dziennikarz nie powinien naruszać praw człowieka).
 Pakt Praw Obywatelskich i politycznych (ONZ).
 Akt UNESCO-deklaracja o podstawowych zasadach dotyczących wkładu mediów w
wzmocnienie pokoju i międzynarodowego zrozumienia.
  Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i Podstawowych Wolności.

Międzynarodowe podstawy etyki dziennikarskiej zostały przyjęte w 1983 roku na spotkaniu

profesjonalnych organizacji dziennikarskich w Pradze.

1. Ludzie mają prawo do informacji. Muszą otrzymywać obiektywne, dokładne, wyczerpujące

informacje. Każda osoba może swobodnie wyrażać swój punkt widzenia za pośrednictwem mediów i
informacji, a także poprzez różne formy kultury.
2. Dziennikarz musi być wierny obiektywnej rzeczywistości. Jednym z jego głównych zadań jest
zapewnienie odbiorcom wiarygodnych i prawdziwych informacji poprzez uczciwe odzwierciedlenie
rzeczywistości. Fakty w materiale informacyjnym muszą być prawdziwe. Ich prawdziwe znaczenie
powinno być zachowane bez zniekształceń. Pracownik mediów musi skierować wszystkie siły, aby
publiczność otrzymała wystarczającą ilość informacji, aby stworzyć dokładną reprezentację
wydarzenia.
3. Dziennikarz ma odpowiedzialność społeczną. Informacje nie są przedmiotem konsumpcji, ale
dobrem publicznym. Dziennikarz jest odpowiedzialny za przekazywane informacje przed
właścicielami mediów, ale przede wszystkim przed społeczeństwem. Odpowiedzialność wymaga
również przestrzegania zasad moralnych i etycznych.
4. Dziennikarz musi zachować uczciwość zawodową. Zakłada ona, że pracownik mediów ma prawo
powstrzymać się od pracy sprzecznej z jego osobistymi przekonaniami. Uczciwość zawodową nie
pozwala na wyrażanie prywatnych interesów, przyjmowanie prezentów od zainteresowanych. Można
tu również zaliczyć poszanowanie własności intelektualnej i niedopuszczalność plagiatu. Dla
dziennikarza niedopuszczalne jest kopiowanie cudzych materiałów bez podania źródła.
5. Media powinny być dostępne, a społeczeństwo powinno być w stanie uczestniczyć w ich pracy.
Dziennikarze powinni w każdy możliwy sposób promować tę dostępność. Ponadto konieczne jest
korygowanie błędów w odpowiedzi na odwołania czytelników, uprawnianie czytelników lub
bohaterów materiałów do odpowiedzi.
6. Dziennikarz szanuje prywatność człowieka i jego godność. Musi także bronić międzynarodowych
praw człowieka, w tym jego reputacji przed oszczerstwami i fałszywymi oskarżeniami.
7. Dziennikarz szanuje interes publiczny, demokratyczne instytucje społeczeństwa, normy moralności
społecznej.
8. Dziennikarz szanuje wartości społeczne, różnorodność kultur. W tym staje w obronie wartości
humanizmu (pokój, demokracja, wyzwolenie narodowe, prawa człowieka), z szacunkiem odnosi się
do charakterystycznych cech każdej kultury narodowej oraz do prawa narodu do samodzielnego
wyboru i rozwoju ich systemów politycznych, kulturowych, gospodarczych i innych. Media tworzą
klimat zaufania w stosunkach międzynarodowych. Pracownik mediów musi być na bieżąco z
odpowiednimi międzynarodowymi ustaleniami, rezolucjami i deklaracjami.
9. Dziennikarz stara się zapobiegać wojnom i innym wydarzeniom, które utrudniają rozwój ludzkości.
Media powinny powstrzymywać się od usprawiedliwiania agresji, nienawiści, przemocy,
dyskryminacji, budzić współczucie dla potrzeb innych ludzi, zapewniać poszanowanie praw,
godności wszystkich narodów niezależnie od ich przekonań.
10. Dziennikarz powinien promować międzynarodowy porządek informacji. Nowy porządek ma na celu
demokratyzację informacji i komunikacji w oparciu o pokojowe interakcje narodów i zachowanie ich
tożsamości kulturowej. Obowiązkiem dziennikarskim jest zachowanie i wzmocnienie pokojowych
stosunków między państwami i narodami.

W praktyce pozycje kodeksów są łamane z kilku powodów. Wiele kodeksów etycznych zostało
przyjętych dawno temu i na razie nie są one zgodne z realiami życia. Po drugie, sytuacje są trudne i
niejednoznaczne. Z czasem nie stają się łatwiejsze.
Istnieją cztery grupy naruszeń:
 Dziennikarz i publiczność (na przykład w pogoni za sensacją publikują wiadomości
wywołujące nadmierną panikę).
 Pracownik mediów i źródło informacji (pozyskiwanie informacji w sposób nieuczciwy,
publikowanie bez przedstawiania dowodów legalności).
 Dziennikarz i bohater publikacji (w pogoni za pięknym designem robią aluzje do
przynależności narodowej, tworzą stereotypy o narodach na temat działania jednej osoby).
 Pracownik mediów i zawód (źle wygląda podczas eksperymentu, pokazuje się w
społeczeństwie w niedopuszczalnej formie).

Niżej są przedstawione najgłośniejsze oszustwa dziennikarskie w mediach.

"Najbardziej niefortunny odcinek" The New York Times

Cztery lata z rzędu Jason Blair, dziennikarz autorytatywnego dziennika The New York Times, robił
to, co w 2003 r.kierownictwo określiło jako "najbardziej niefortunny odcinek w 152-letniej historii
gazety". Faktem jest, że młody Blair (w 2003 roku miał 27 lat) podczas pracy w publikacji wydawał
jawny plagiat za ekskluzywne "raporty operacyjne z miejsc wydarzeń".

Dziennikarz posiadał setki materiałów z miejsc, w których nigdy nie był! Na przykład raporty
Wojskowe z Iraku Blair skompilował z elektronicznych wersji materiałów innych publikacji, których
reporterzy odwiedzili hotspoty. Sensacyjne "demaskowanie" dwóch waszyngtońskich snajperów z
NYT, które natychmiast podchwyciły inne media, dziennikarz ukrył też z materiałów swoich
kolegów.

Wewnętrzne dochodzenie ujawniło również, że wielu komentatorów artykułów Blaira nie pamięta,
aby dziennikarz zwracał się do nich o komentarz. W wyniku kontroli po zręcznym plagiatorze
zwolniono redaktora naczelnego, a także kilku dziennikarzy.

Kolejne oszustwo
Kolejnym niesamowitym dziennikarzem jest Jack Kelly. W przeciwieństwie do Blaira, odwiedził
hotspoty i ogólnie relacjonował praktycznie wszystkie konflikty zbrojne od lat 80. Odwiedził około
stu krajów, przeprowadził wywiady z kilkudziesięciu głowami państw, pięciokrotnie znalazł się na
liście nominowanych do najbardziej prestiżowej Nagrody Dziennikarskiej — Nagrody Pulitzera. Od
1993 do początku 2004 roku Kelly pracował w jednej z wiodących amerykańskich gazet USA
Today.

"Podobnie jak wszyscy, którzy pracowali z Jackiem Kelly ' m, żałuję, że wcześniej go nie
ujawniliśmy", powiedziała szef redakcji USA Today Karen Jurgensen w notatce tuż przed
zwolnieniem z powodu głośnego skandalu Kelly. Dziennikarz został przyłapany na licznych
fałszerstwach w 2004 roku, po opublikowaniu tragicznej historii śmierci kubańskich uchodźców na
wybrzeżu Miami. Wśród ofiar dziennikarz wymienił kobietę, która-jak się później okazało-żyje i od
wielu lat mieszka w USA. Amerykańska prasa opublikowała jej zdjęcie i historię życia, a gazeta
USA Today utworzyła komisję, która zweryfikowała autentyczność pozostałych materiałów Kelly.
Komisja zbadała sprawozdania finansowe z jego podróży służbowych, wydruki rozmów
telefonicznych, dane z dysku twardego komputera, spotkała się z dziesiątkami osób, do których
dziennikarz odniósł się w materiałach.
W rezultacie okazało się, że 100 z 720 artykułów i raportów Kelly zostało sfabrykowanych lub
napisanych z pominięciem etyki dziennikarskiej. Okazało się, że Kelly nigdy nie był w tajnym
schronieniu egipskich terrorystów; nie przeprowadził wywiadu z pakistańskim studentem, który miał
przeprowadzić atak terrorystyczny w wieżowcu w Chicago; nie spotkał się z córką irackiego
generała, który służył Saddamowi. Opowieść o tym, jak palestyński samobójca wszedł do kawiarni i
wysadził pas Shahida, również okazała się fake, podobnie jak historia udziału Kelly w operacji
schwytania Osamy bin Ladena.

Wraz ze skandalem Kelly opuścił publikację, po czym zrezygnował z roli redaktora naczelnego USA
Today.

Maniak zawodu
Vlado Taneski przez 20 lat pracował w macedońskim wydaniu "Nova Macedonia", prowadził
kronikę kryminalną. Szczególną popularnością wśród publiczności od kilku lat cieszyły się jego
materiały o ofiarach okrutnego i nieuchwytnego maniaka — trzech sprzątaczek w wieku 55-80 lat,
które zostały zgwałcone, pobite, uduszone i rozczłonkowane.

Taneski spotykał się z krewnymi ofiar, uważnie obserwował każdy etap śledztwa, szczegółowo
opisywał okoliczności śmierci-aż do długości kabli, którymi rzekomo dusiły kobiety. Taka
skrupulatność zwróciła uwagę śledczych. W 2008 roku dziennikarz został oskarżony o trzy
morderstwa i aresztowany. Tuż przed ogłoszeniem wyroku został znaleziony martwy w celi
więziennej. Według oficjalnej wersji-popełnił samobójstwo, dusząc się w wodzie, która była w
wiadrze. Niewyjaśnionej natury samobójstwa więźnia nie zauważyli ani strażnicy więzienni, ani
współwięźniowie Taneski.

Nie wiesz o czym pisać-zamów zabójstwo

Wallace Souse przyszedł do dziennikarstwa z policji. Prowadził popularny program kryminalny na
kanale Canal Livre w brazylijskim stanie Amazonas. Souse był niezwykle szybki: często był
pierwszym, który znalazł się na miejscach zbrodni, prowadził transmisje na żywo z miejsc głośnych
aresztowań i nalotów policyjnych.

W 2009 roku brazylijscy strażnicy wyjaśnili taką szybkość reakcji tym, że Souse sam występował
jako zleceniodawca zbrodni, o których potem kręcił reportaże. 51-letni dziennikarz został
aresztowany i oskarżony o zorganizowanie co najmniej dziewięciu morderstw, a także handel
narkotykami, zastraszanie świadków i posiadanie broni. Razem z nim zatrzymano 15 osób, wśród
których był syn dziennikarza i kilku pracowników programu. Szef ochrony przekazu przyznał się do
popełnienia zabójstwa na zlecenie autora programu.

Reportaż na ramionach poszkodowanych

W 2013 indyjski kanał News Express zwolnił korespondenta Narayana Pargayana za reportaż o
powodzi w północnych Indiach, który dziennikarz prowadził, siedząc na ramionach dotkniętego
żywiołem młodego mężczyzny, który stał po kolana w rzece.

Dziennikarz twierdził, że mężczyzna, na którym siedział, sam zaproponował przeniesienie go przez

wodę jako znak szacunku, ponieważ Pargayan był pierwszą osobą o wysokiej pozycji, która
odwiedziła jego dom. Kierownictwo kanału podjęło jednak decyzję o zwolnieniu reportera za
nieludzkie zachowanie.
 Fake Schumacher
W wyniku dziennikarskiej historii, która miała miejsce w 2009 roku w Norwegii, nikt nie zginął ani
nie został okradziony. I ogólnie rzecz biorąc, to, co się wydarzyło, budzi bardziej współczucie dla
dziennikarza niż potępienie.

66-letni Freelancer Björn Benkou z Norwegii przyznał się do sfałszowania kilku wywiadów z
celebrytami opublikowanych w norweskim magazynie dla mężczyzn Mann i Szwedzkiej gazecie
Aftonbladet. Wśród fikcji Benkou jest wywiad z szefem Microsoftu Billem Gatesem i kierowcą
wyścigowym Michaelem Schumacherem. Dziennikarz wyjaśnił, że poszedł na fałszerstwo z powodu
trudności z pieniędzmi. Benkou okazał skruchę po tym, jak rzecznik Microsoftu powiedział, że szef
korporacji nie udzielił wywiadu Norweskiej prasie.

Niewystarczająco szokujące
W 2006 r. koledzy z warsztatu i użytkownicy Photoshopa przyłapali fotografa międzynarodowej
agencji Reutera Adnana Hajja na fałszowaniu zdjęć z Bejrutu. Agencja opublikowała sfilmowane
przez siebie zdjęcie miasta w gęstych kłębach dymu po nalocie izraelskiego lotnictwa.

Po tym, jak zdjęcie rozeszło się po największych publikacjach, fotografowie i blogerzy zauważyli, że
zdjęcie zostało przetworzone w Photoshopie i dość nieudolnie. Hajj zaprzeczył temu faktowi i
nalegał, aby jego praca nad migawką w edytorze graficznym ograniczała się do prób oczyszczenia
zdjęcia ze śladów kurzu, czego nie udało mu się z powodu słabego oświetlenia. Później okazało się,
że Hajj pożyczył i przetworzył zdjęcie fotografa innej agencji — Bena Curtisa z Associated Press.
Reuters zerwał relacje z fałszerzem i usunął 920 jego zdjęć ze swojego banku zdjęć.

Wszystko dla rankingu

W lutym 2015 roku amerykański kanał NBC zawiesił swoją kluczową gwiazdę Briana Williamsa po
tym, jak ujawniono, że kilka historii, które opowiedział na antenie, zostało wymyślone. W
szczególności fascynująca opowieść o tym, jak w 2003 r. pocisk zestrzelił helikopter w Iraku, w
którym znajdował się reporter. Williams kilkakrotnie opowiadał tę historię na antenie różnych
programów-aby zademonstrować niebezpieczeństwa związane z pracą dziennikarzy w hotspotach.

Williams mógłby ją jeszcze raz opowiedzieć, gdyby nie członek załogi zestrzelonego helikoptera,
który napisał na Facebook ' u, że dziennikarza na pokładzie nie było, a podszedł godzinę po tym, co
się stało. Williams został zmuszony przeprosić wielomilionową publiczność podczas wieczornej
audycji. NBC, jak zwykle, rozpoczęło wewnętrzne dochodzenie.

Tymczasem amerykańska prasa zalewa kolejne fantazji Williamsa. Dziennikarz przypomniał sobie
jeszcze kilka przypadków, w których upiększał rzeczywistość w swoich reportażach. Media
twierdzą, że grzeszył tym, relacjonując skutki huraganu Katrina (Fake nazywa nawet historię jego
zarażenia czerwonką podczas pracy w Nowym Orleanie), a także w reportażu o ostrzale jego
helikoptera przez Hezbollah w 2006 roku.

Źródła wykorzystane w powyższym referacie:

1. Журналистская этика: основные принципы, сущность и функции, нарушения кодекса журналистов
(fb.ru)
2. Самые громкие журналистские обманы: ТВ и радио: Интернет и СМИ: Lenta.ru
3. https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia