Συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών

Άρχ.Σάββα Αγιορείτου

12ο Μέρος

Σειρά pdf σε συνέχειες - 2017

Μια δωρεάν διαδυκτιακή συλλογή,απομαγνητοφωνημένων ομιλιών,
του π.Σάββα Αγιορείτη,που έχουν αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα:
(hristospanagia3.blogspot.gr)

Κατεβάστε τις συνέχειες της σειράς,όπως και μελλοντικά pdf με νέες απομαγνητοφωνημένες
ομιλίες που θα αναρτούνται ανα διαστήματα,στην ανωτέρω ηλεκτρονική διεύθηνση,στην
επίσημη ιστοσελίδα,στην στήλη του blog (πάνω-δεξιά).

1
 Για περισσότερες ψυχοφελείς ομιλίες για πλήθος θέματων,καθώς και για μελέτη πλήθους
κειμένων Λόγων και Διδαχών Αγίων Πατέρων,επισκεφτείτε τις παρακάτω
ιστοσελίδες.Καθημερινή Ενημέρωση & Αναρτήσεις.
(Επίσημες Ιστοσελίδες)
[Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Παλαιότερες Αναρτήσεις]
hristospanagia3.blogspot.gr
www.hristospanagia.gr
agiapsychanalysi.blogspot.gr
Η παρούσα συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών,αποτελεί ένα πάρα πολύ μικρό μέρος,απο
το σύνολο ομιλιών του π.Σάββα.Ακούστε τις ομιλίες της παρούσας συλλογής καθώς και τις
συνεχειές τους (ανα θεματική κατηγορία) καθώς και πλήθος άλλων ομιλιών πάνω σε ποικίλα
πνευματικά θέματα,στις παρακάτω ιστοσελίδες με καθημερινή & εβδομαδιαία ενημέρωση:
(Συλλογή ομιλιών - Youtube)
[Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων]
https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/videos
(Playlists Ομιλιών ανα θεματική Κατηγορία - Youtube)
[Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων]
https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/playlists
(Θεματικές Ενότητες Blog – Ετικέτες ανα κατηγορία)
http://hristospanagia3.blogspot.gr/p/blog-page_25.html
Γιά ενημέρωση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για τις καθημερινές λίστες θεμάτων που
αναρτούνται καθημερινά στην ιστοσελίδα - στείλτε τό e-mail σας στό:kyrios.ihsous@gmail.com

2
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
12ο Μέρος
(Ψυχοφελείς ομιλίες πάνω σε ποικίλα πνευματικά θέματα)

1)Σκοπός τῆς ζωῆς ἡ Θέωση [Σελ 4 εώς 28]

2)Ἡ καύχηση τῶν χριστιανῶν,ἡ βία καί ἡ μελέτη τῶν Ἁγίων Γραφῶν
& Πώς να ξεκινήσει κάποιος την πνευματική ζωή [Σελ 29 εώς 43]
3)Ἡ κακία εὔκολη καί ἡ ἀρετή δύσκολη,τό θάρρος [Σελ 44 εώς 57]
4)Ἡ ἀλήθεια,τό ψέμα καί ἡ δολιότητα [Σελ 58 εώς 75]
5)Ἡ ἀφροσύνη τοῦ πλούτου [Σελ 76 εώς 92]
6)Ἡ ψυχαγωγία τοῦ Ὀρθόδοξου χριστιανοῦ [Σελ 93 εώς 108]
7)Οἱ διακοπές τοῦ χριστιανοῦ [Σελ 109 εώς 132]
8)Τί σημαίνει ἡ λέξη Φιλοκαλία - Εἰσαγωγή - 2ο Μέρος [Σελ 133 εώς 149] *
9)Ἡ καθολικότητα τῆς Φιλοκαλίας - Ἡ πράξη καί ἡ θεωρία [Σελ 150 εώς 163] *
*Σημείωση:Διαβάστε άλλες 2 ομιλίες,περί Φιλοκαλίας,στο pdf [9o Μέρος]

3
 Σκοπός τῆς ζωῆς:ἡ Θέωση
Καλησπέρα σας! Τό θέμα μας σήμερα εἶναι «ὁ σκοπός τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου: ἡ
Θέωση». Δηλαδή θά ποῦμε, μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί τήν βοήθεια τῆς Ἁγίας
Γραφῆς καί τῶν Ἁγίων Πατέρων, γιατί ὑπάρχουμε, γιατί ζοῦμε. Ἔχουμε ὑπόψη μας
ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη ὅτι εἶπε ὁ Θεός: «ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα
ἡμετέραν καί καθ᾿ ὁμοίωσιν» (Γεν. 1,26). Λέει ὁ Θεός, ποιήσωμεν, ἄς κάνουμε, ἄς
φτιάξουμε δηλαδή ἄνθρωπο, κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν, σύμφωνα μέ τήν δική Μας
εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν. Λέει «ποιήσωμεν», ἐνῶ ξέρουμε ὅτι εἶναι ἕνας Θεός.
– Γιατί λέει «ποιήσωμεν» καί δέν λέει ποιήσω, θά κάνω ἐγώ δηλαδή;
Λέει «θά κάνουμε». Αὐτό φανερώνει τό Τριαδικό τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή ὅτι ὁ Θεός δέν
εἶναι ἕνα πρόσωπο, εἶναι τρία Πρόσωπα, ἀλλά εἶναι ἕνας Θεός. Δέν εἶναι πολλοί
θεοί, γιατί ἔχουνε τήν ἴδια φύση, τήν ἴδια οὐσία δηλαδή καί ἔχουν καί τήν ἴδια
ἐνέργεια. Ταυτίζονται, ἀλλά εἶναι καί ξεχωριστά. Εἶναι καί ἕνα, εἶναι καί τρία. Τρία
Πρόσωπα, ἕνας Θεός. Γι’ αὐτό, λοιπόν, λέει ποιήσωμεν» καί δέν λέει ποιήσω. Εἶναι
κατά κάποιο τρόπο μία σύσκεψις πού κάνει ἡ Ἁγία Τριάδα, ὁ Πατέρας, ὁ Υἱός καί τό
Ἅγιο Πνεῦμα καί ἀποφασίζουν νά φτιάξουν τόν ἄνθρωπο. Καί προσέξτε, γιά ὅλη τήν
δημιουργία, γιά τά βουνά, γιά τά ἀστέρια, γιά τίς θάλασσες, γιά τά ζῶα, γιά τά
φυτά… ὁ Θεός δέν εἶπε «ποιήσωμεν», ἀλλά εἶπε καί ἔγιναν. Δηλαδή μόνο μέ τόν
λόγο Του ἔφτιαξε ὅλα αὐτά. Γιά τόν ἄνθρωπο εἶπε «ποιήσωμεν», δηλαδή θά τόν
φτιάξουμε. Καί μετά, λέει, πῆρε χῶμα καί ἔπλασε τόν ἄνθρωπο. Δηλαδή ἔκανε γιά
τόν ἄνθρωπο κάτι ξεχωριστό πού δέν ἔκανε γιά κανένα ἄλλο ἀπό αὐτά πού
ὑπάρχουν. Ἔκανε μιά ἰδιαίτερη δημιουργική πράξη.

Τήν φράση τώρα αὐτή τῆς Ἁγίας Γραφῆς μᾶς τήν ἀποκάλυψε τό Ἅγιο Πνεῦμα, γιατί
αὐτό πού γράφεται στήν Ἁγία Γραφή δέν εἶναι τυχαῖο. Δέν εἶναι ἕνα ἁπλό κείμενο ἡ
Ἁγία Γραφή ἀλλά εἶναι μέ τήν φώτιση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Συγκεκριμένα αὐτό, τό
πρῶτο βιβλίο τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τό ἔγραψε ὁ προφήτης Μωυσῆς. Τόν φώτισε ὁ Θεός
λοιπόν καί εἶπε καί ἔγραψε αὐτό, τό ὁποῖο περικλύει τόν σκοπό γιά τόν ὁποῖο
ὑπάρχουμε, τό τί εἴμαστε καί τό τί πρέπει νά γίνουμε.

– Τί εἴμαστε;
Εἴμαστε κατ’ εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ.

– Καί τί πρέπει νά γίνουμε;

Καθ’ ὁμοίωση τοῦ Χριστοῦ. Δηλαδή νά μοιάσουμε στόν Χριστό. Ὁπότε μέσα ἀπό
ὅλο αὐτό καταλαβαίνουμε ἀμέσως ποιός εἶναι ὁ σκοπός τῆς ζωῆς μας, γιατί ὁ σκοπός
ἔχει μπεῖ ἀπό Ἐκεῖνον πού μᾶς ἔφτιαξε.

4
– Ποιός μᾶς ἔφτιαξε;
Ὁ Θεός. Ὁ Θεός, λοιπόν, ἔφτιαξε τόν ἄνθρωπο μέ σκοπό νά μοιάσει ὁ ἄνθρωπος
στόν Θεό, νά γίνει δηλαδή σάν κι Αὐτόν, αὐτό πού λέμε τό καθ’ ὁμοίωση. Αὐτός
εἶναι ὁ σκοπός μας. Μέ ἄλλα λόγια ἡ θέωση. Γιατί θέωση δέν εἶναι τίποτα ἄλλο παρά
νά γίνει ὁ ἄνθρωπος θεός. Θά πεῖς:

– Μποροῦμε νά γίνουμε θεοί;

Αὐτό γράφει ἐδῶ ἡ Ἁγία Γραφή. Καί μποροῦμε καί πρέπει νά γίνουμε. Αὐτός εἶναι ὁ
σκοπός μας νά γίνουμε θεοί. Ἀλλά προσέξτε, μέ μιά διαφορά. Ὁ Θεός εἶναι Θεός ἀπό
τή φύση Του. Ἐμεῖς δέν εἴμαστε ἀπό τή φύση μας θεοί. Εἴμαστε ἄνθρωποι, εἴμαστε
δημιουργήματα. Ἀλλά γινόμαστε ὅ,τι καί ὁ Θεός ἐκτός ἀπό τή φύση. Δέν μποροῦμε
νά γίνουμε δηλαδή κατά φύση θεοί, νά πάρουμε τήν θεϊκή οὐσία, γιατί δέν μπορεῖ ὁ
ἄνθρωπος νά μετέχει στήν οὐσία τοῦ Θεοῦ.

– Ἀλλά τί μποροῦμε νά πάρουμε καί νά μοιάσουμε στόν Θεό;

Τίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή μποροῦμε νά γίνουμε ἀγάπη, ὅπως ὁ Θεός, λέει ἡ
Ἁγία Γραφή εἶναι ἀγάπη, «Ὁ Θεός ἀγάπη ἐστί» (Α΄Ἰω. 4,16), τό λέει ὁ Ἅγιος
Ἰωάννης ὁ Θεολόγος. Ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά μοιάσει στόν Θεό σ’ αὐτό,
μπορεῖ κι αὐτός νά γίνει ἀγάπη. Λέει πάλι ἡ Ἁγία Γραφή «ὁ Θεός εἶναι φῶς». Καί τό
φῶς δέν εἶναι ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ, εἶναι μία ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Βλέπουμε ὁ Θεός νά
εἶναι φῶς στήν Μεταμόρφωση, πού λέει ὅτι ἐκεῖ ἔλαμψε καί τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ
καί ἐξέπεμπε ἀκτίνες φωτός, ἀλλά ὄχι τό φῶς τοῦ ἥλιου. Ἕνα ἄλλο φῶς, πού τό λέμε
ἄκτιστο Φῶς. Ὅπως λοιπόν ὁ Θεός εἶναι Φῶς, μπορεῖ καί ὁ ἄνθρωπος νά μετέχει σ’
αὐτό τό φῶς καί νά μοιάσει καί ὁ ἴδιος στόν Θεό, νά γίνει κι αὐτός ἕνας φωτισμένος
ἄνθρωπος καί νά βγάζει κι αὐτός φῶς! Θά πεῖς:

– Γίνεται ὁ ἄνθρωπος νά βγάζει φῶς;

Ναί! Τό ἔχουμε δεῖ στήν ζωή τῶν Ἁγίων, πού λέει ἄστραψαν καί δέν μποροῦσε
κανείς νά ἀντικρύσει τό πρόσωπό τους. Τόσο φῶς ἔβγαλαν! Ἄς ποῦμε ἕνας ἀσκητής,
ὁ Ἅγιος Σισώης, ὅταν ἦταν στά τελευταῖα του, μετά ἀπό πάρα πολλά χρόνια στήν
ἔρημο, μέ πολύ προσευχή καί ἄσκηση ἔλαμψε, λέει, τό πρόσωπό του σάν τόν ἥλιο!

Ἕνας ἄλλος ἅγιος ἐπίσης, ὁ Ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ, συνομιλοῦσε μ’ ἕναν
ἔμπορο πού τόν ἔλεγαν Μοτοβίλωφ καί τόν ρωτοῦσε αὐτός ὁ ἔμπορος θέλω νά
καταλάβω τί εἶναι αὐτό πού λές ὅτι ὑπάρχει ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ.. τί εἶναι αὐτή ἡ Χάρις
τοῦ Θεοῦ καί τί σημαίνει νά πάρουμε αὐτή τήν χάρηʾ. Γιατί τοῦ ἔλεγε ὁ Ἅγιος
Σεραφείμ ὅτι σκοπός τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι νά πάρει τήν Χάρη ἤ ἀλλιῶς τό
Ἅγιο Πνεῦμα, νά Τό ἔχουμε μέσα μας ἐνεργό καί φανερό. Καί δέν μποροῦσε νά τό
καταλάβει… Τί θά πεῖ νά πάρουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα, νά ἔχουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα;
Τότε ὁ Ἅγιος αὐτός, ὁ Ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ -Ρῶσος Ἅγιος, ὄχι πολύ μακρινός
μας, ἔζησε περίπου πρίν 200 χρόνια, ἀσκητής- ἔκανε μιά μικρή προσευχή μέσα του
καί παρακάλεσε τόν Θεό νά δείξει στόν συνομιλητή του, τό πνευματικό του παιδί, τί
σημαίνει Ἅγιο Πενῦμα καί Χάρις Θεοῦ. Καί ξέρετε τί ἔγινε τότε; Ὁ ἅγιος αὐτός

5
ἄρχισε νά λάμπει σάν τόν ἥλιο καί ὁ ἔμπορος αὐτός νά μήν μπορεῖ νά δεῖ τό
πρόσωπό του ἀπό τήν λάμψη. Καί ἔμεινε ἔτσι ἐκστατικός. Καί ἐνῶ ἤτανε μέσα στό
χιόνι δέν νιώθανε κρύο, ζεσταινόντουσαν. Ἐπίσης, γέμισε τόν ἀέρα μία ἄρρητη
εὐωδία. Καί τόν ρώτησε ὁ Ἅγιος: τί βλέπεις, τί αἰσθάνεσαι; Καί τοῦ λέει: Γέροντα, τό
πρόσωπό σου εἶναι σάν τόν ἥλιο, δέν μπορῶ νά σέ κοιτάξω, ἀστράφτεις καί ἔχει
γεμίσει ὁ ἀέρας μέ μία γλυκύτατη εὐωδία καί ἐνῶ εἴμαστε μέσα στό χιόνι -ἦταν
χειμώνας ἐκεῖ στή Ρωσία- δέν αἰσθάνομαι κρύο.. Ἔ, τοῦ λέει, αὐτό εἶναι ἡ Χάρις τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος, αὐτό εἶναι ἡ θέωση. Ἠ θέωση εἶναι νά θεᾶται, νά βλέπει δηλαδή ὁ
ἄνθρωπος τόν Θεό καί νά ζεῖ μέσα στόν Θεό. Καί ξέρετε τί τοῦ εἶπε ὁ Ἅγιος; Ὅτι κι
ἐσύ εἶσαι μέσα στό Φῶς τώρα. Γιατί δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά δεῖ τό Φῶς τοῦ Θεοῦ,
ἄν δέν μπεῖ καί ὁ ἴδιος μέσα στό φῶς.

– Πῶς φτάνει σ’ αὐτή τήν κατάσταση ὁ ἄνθρωπος;

Ὅταν ζεῖ σωστά μέσα στήν Ἐκκλησία. Μᾶς μίλησαν οἱ ἅγιοι Πατέρες γιά αὐτή τήν
διαδικασία, πῶς φτάνει ὁ ἄνθρωπος νά μοιάσει στόν Θεό, νά φτάσει στήν θέωση.
Πρίν φτάσει στήν θέωση πρέπει νά περάσει δυό ἄλλα σκαλοπάτια. Τό πρῶτο
σκαλοπάτι λέγεται κάθαρση, τό δεύτερο λέγεται φωτισμός καί τό τρίτο καί κορυφαῖο
εἶναι ἡ θέωση. Γιά νά φτάσει, λοιπόν, ὁ ἄνθρωπος στόν Θεό, νά μοιάσει στόν Θεό,
νά θεωθεῖ, νά πετύχει τόν σκοπό τῆς ζωῆς του, πρέπει νά ἀρχίσει ἀπό τό πρῶτο
στάδιο, τό πρῶτο σκαλοπάτι, πού λέγεται κάθαρση.

– Τί θά πεῖ τώρα κάθαρση;

Κάθαρση εἶναι τό νά καθαριστεῖ ὁ ἄνθρωπος ἀπό τό κακό, ἀπό τήν ἁμαρτία, ἀπό
αὐτό πού λέμε ‘πάθη’, τά πάθη τῆς ψυχῆς. Ὄχι τά παθήματα, ἀλλά οἱ ἀρρρώστιες
εἶναι τά πάθη τῆς ψυχῆς.

– Ἔχει καί ἡ ψυχή ἀρρώστιες;

Βέβαια, ἔχει.

– Ποιές εἶναι οἱ ἀρρώστιες τῆς ψυχῆς, αὐτό πού λέμε πάθη;

Εἶναι, γιά νά τό ποῦμε ἐξ ἀρχῆς, τό νά μήν χρησιμοποιεῖ κανείς σωστά τίς δυνάμεις
αὐτές πού τοῦ ἔχει δώσει ὁ Θεός. Ὁ ἄνθρωπος, ὅπως εἴπαμε, ἔχει πάρει τήν εἰκόνα
τοῦ Θεοῦ. Καί τί θά πεῖ ἔχουμε τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ; Καί πιό σωστά τήν εἰκόνα τοῦ
Χριστοῦ; Δηλαδή μᾶς ἔφτιαξε ἡ Ἁγία Τριάδα μέ πρότυπο τόν Χριστό. Σημαίνει
κυρίως δύο πράγματα τό ὅτι εἴμαστε κατ’ εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ. Τό πρῶτο εἶναι ὅτι
ἔχουμε νοῦ. Κανένα ἄλλο ἀπό τά δημιουργήματα δέν ἔχει νοῦ. Καί τό δεύτερο εἶναι
ὅτι ἔχουμε ἐλευθερία, πού τό λέμε καί αὐτεξούσιο. Αὐτά τά δύο λοιπόν εἶναι τά
κατεξοχήν δῶρα πού ἔκανε ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο καί δέν τά ἔχει δώσει πουθενά
ἀλλοῦ. Μόνο οἱ ἄνθρωποι καί οἱ ἄγγελοι ἔχουν νοῦ καί αὐτεξούσιο, ἐλευθερία. Αὐτά
εἶναι τά δύο βασικά στοιχεῖα τοῦ κατ’ εἰκόνα. Αὐτά τά δίνει ὁ Θεός σέ ὅλους τούς
ἀνθρώπους. Σέ ὅλους! Ἀκόμα καί στούς ἀβάφτιστους… καί φυσικά στούς
βαφτισμένους.

6
Ἀλλά τί γίνεται τώρα; Ὁ νοῦς πού ἔχουμε εἶναι φτιαγμένος γιά νά βλέπει τόν Θεό.
Νοῦς δέν εἶναι αὐτό πού λέμε ἐγκέφαλος, διάνοια, σκέψη. Ὄχι, ὁ νοῦς εἶναι κάτι
ἄλλο. Ὁ νοῦς δέν εἶναι στόν ἐγκέφαλο, ὁ νοῦς εἶναι στήν καρδιά καί εἶναι ὁ
ὀφθαλμός τῆς ψυχῆς, ἔτσι μᾶς τό εἶπαν οἱ Ἅγιοι Πατέρες. Εἶναι τό μάτι τῆς ψυχῆς. Ὁ
ἄνθρωπος ἐκτός ἀπό τίς αἰσθήσεις αὐτές τίς σωματικές, ἔχει καί αἰσθήσεις ψυχικές.
Ὑπάρχει λοιπόν καί ἡ αἴσθηση, ἡ ὅραση τῆς ψυχῆς, πού μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά
βλέπει μέ τήν ψυχή του, μέ τόν νοῦ του, ὅταν ὁ νοῦς του εἶναι καθαρός.

– Τί πάθαμε τώρα ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι;

Μέ τό μάτι αὐτό τῆς ψυχῆς, μέ τόν νοῦ ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα, πρίν ἁμαρτήσουν στόν
Παράδεισο, βλέπανε τόν Θεό, κοινωνοῦσαν μέ τόν Θεό, ἐπικοινωνοῦσαν μέ τόν Θεό,
κάνανε αὐτό πού λέμε νοερά προσευχή, μέ τόν νοῦ μιλοῦσαν μέ τόν Θεό. Ὅταν ὅμως
ἁμάρτησαν, ὁ νοῦς τους σκοτίστηκε καί πλέον δέν μποροῦσαν νά βλέπουν καί νά
ἐπικοινωνοῦν μέ τόν Θεό, ὅπως πρίν. Καί ἀντί νά βλέπουν πρός τόν Θεό, πού εἶναι
τό φυσιολογικό, σκοτίστηκε ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, μπερδεύτηκε ὁ ἄνθρωπος,
μπῆκαν μέσα ἀρρώστιες καί ἀντί νά λατρεύει τόν Θεό, νά ἀγαπάει τόν Θεό, νά
βλέπει συνέχεια καί νά μιλάει στόν Θεό, ἄρχισε νά ἀγαπάει ἄλλα πράγματα, νά
ἀγαπάει κτίσματα, νά ἀγαπάει τόν ἑαυτό του καί ἔπαψε νά βλέπει τόν Θεό. Ἔτσι ὁ
ἄνθρωπος, μετά τήν πτώση πού ἔγινε στόν Παράδεισο, μᾶς λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες,
ἔχει σκοτισμένο νοῦ. Τό μάτι του δηλαδή, τό μάτι τῆς ψυχῆς εἶναι σκοτισμένο καί
δέν βλέπει τόν Θεό. Ὁ ἄνθρωπος ἔτσι ἔμεινε μέσα στό σκοτάδι γιά πολλά χρόνια. Ὁ
Θεός ὅμως δέν ἐγκατέλειψε τόν ἄνθρωπο. Τοῦ ἔστειλε προφῆτες, ἀγγέλους στήν
Παλαιά Διαθήκη καί στό τέλος ἔστειλε τόν ἴδιο Του τόν Υἱό, τόν Χριστό μας, ὁ
Ὁποῖος μᾶς εἶπε: χρειάζεστε θεραπεία.

– Ποιά εἶναι ἡ θεραπεία;

Ἡ μετάνοια. Θά πρέπει νά πάψετε νά βλέπετε σέ ἄλλα πράγματα ἤ στόν ἑαυτό σας
καί νά βλέπετε σέ Μένα. Αὐτό σημαίνει μετάνοια. Μετά – νοῦς, μετακινῶ τόν νοῦ
μου, τόν παίρνω ἀπό ἐκεῖ πού δέν πρέπει νά εἶναι καί τόν πάω στόν Θεό. Ἔτσι,
λοιπόν, ἀρχίζει ὁ ἄνθρωπος μέ τήν μετάνοια νά καθαρίζεται. Ἀρχίζει τό μάτι τῆς
ψυχῆς, πού εἶναι σκοτισμένο, σιγά-σιγά νά καθαρίζει καί ὁ ἄνθρωπος νά βλέπει πάλι
τόν Θεό. Ξαναγυρίζει στήν πρώτη κατάσταση πού ἦταν ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα πρίν
ἁμαρτήσουν. Αὐτό γίνεται μέσα στήν Ἐκκλησία. Γι’ αὐτό ὁ Χριστός μας, ὅταν ἦρθε
στή γῆ, δέν μᾶς εἶπε τίποτα ἄλλο, εἶπε μόνο «Μετανοεῖτε», δηλαδή μετακινῆστε τόν
νοῦ σας πού εἶναι σκοτισμένος καί κοιτάει στά χρήματα, κοιτάει στίς ἀπολαύσεις
αὐτοῦ τοῦ κόσμου, κοιτάει στήν σάρκα, κοιτάει στίς ἡδονές, κοιτάει στόν ἑαυτό του
προπάντων…

Ὁ ἄνθρωπος ὁ σκοτισμένος εἶναι ἐγωιστής, εἶναι ὑπερήφανος καί ἔχει βάλει κέντρο
ὅλων τόν ἑαυτό του καί κοιτάει μόνο στόν ἑαυτό του καί σοῦ λέει ἐγώ νά εἶμαι
καλά… νά ζήσω τήν ζωή μου, νά περάσω καλά…ʾ. Ἀλλά αὐτό εἶναι ἀρρώστια καί
δέν βρίσκει χαρά, δέν βρίσκει εἰρήνη, δέν βρίσκει εὐτυχία. Ἔρχεται λοιπόν ὁ
Χριστός καί τοῦ λέει, σέ λάθος δρόμο εἶσαι. Ἔρχεται ἡ Ἐκκλησία καί σοῦ λέει,

7
μετανόησε, πάρε τόν νοῦ σου ἀπό αὐτά καί στρέψ’ τον στόν Θεό καί θά δεῖς ὅτι αὐτό
εἶναι τό φυσιολογικό. Ἔτσι πρέπει νά λειτουργεῖ ὁ νοῦς σου. Καί πῶς τό κάνει αὐτό
ὁ ἄνθρωπος;

– Πῶς παίρνει τόν νοῦ του ἀπό ὅλα αὐτά τά μάταια καί τόν στρέφει στόν Θεό;
Μέ τήν προσευχή. Ἀρχίζει λοιπόν ὁ ἄνθρωπος μέσα του, ἀλλά καί μέ τό στόμα του
στήν ἀρχή – γιατί εἶναι δύσκολο νά συγκεντρωθεῖ κανείς μέσα του πολλές φορές καί
νά βρεῖ τόν νοῦ – νά ἐπικαλεῖται τόν Χριστό μας καί νά λέει «Κύριε Ἰησοοῦ Χριστέ
ἐλέησέ με». Εἶναι ἡ πρώτη βαθμίδα τῆς νοερᾶς προσευχῆς μέ τό στόμα. Ἀρχίζεις νά
τό λές. Ἄν εἶσαι μόνος σου, τό λές δυνατά. Ἄν εἶσαι μέ ἄλλους, προσπαθεῖς νά τό λές
μέ τήν σκέψη σου ἤ ψιθυριστά χωρίς νά ἐνοχλεῖς τούς ἄλλους. Ἔπειτα, ὅταν αὐτό
χρονίσει στό στόμα, τό παίρνει καί ἡ σκέψη, αὐτό πού λένε οἱ Πατέρες διάνοια καί
ὅταν χρονίσει καί ἐκεῖ, μετά τό παίρνει καί ἡ καρδιά.

Κατεβαίνει στήν καρδιά καί ἀρχίζει ὁ ἄνθρωπος νά τό λέει καί μέ τήν καρδιά του.
Αὐτή εἶναι ἡ νοερά προσευχή.Χρειάζεται, λοιπόν, ἔτσι κανείς νά ἐπικαλεῖται τόν
Χριστό καί συγχρόνως βέβαια νά ζεῖ σωστά μέσα στήν Ἐκκλησία. Τό νά ζεῖ μέσα
στήν Ἐκκλησία σημαίνει πρῶτον ὅτι ἔχει βαφτιστεῖ. Δέν μπορεῖ ἕνας ἀβάφτιστος,
ἕνας καθολικός, ἕνας προτεστάντης, ἕνας βουδιστής, νά πεῖ θά κάνω νοερά προσευχή
καί νά καθαριστεῖ. Ὄχι, δέν γίνεται, γιατί θά πρέπει νά ἔχει πάρει τήν Χάρη τοῦ
Ἁγίου Βαπτίσματος, νά ἔχει μπεῖ μέσα στό νοσοκομεῖο. Τό νοσοκομεῖο εἶναι ἡ
Ἐκκλησία. Ὅπως ἕνας ἄρρωστος γιά νά θεραπευτεῖ, πρέπει νά πάρει τό εἰσητήριο, νά
μπεῖ μέσα στό νοσοκομεῖο καί νά πάρει εἰσητήριο. Τό εἰσητήριο, γιά νά μποῦμε στό
πνευματικό νοσοκομεῖο πού λέγεται Ἐκκλησία, εἶναι τό βάφτισμα. Τό πρῶτο λοιπόν
εἶναι νά βαφτιστεῖ καί μετά νά χριστεῖ. Ἀφοῦ βαφτίζεται καί χρίεται ὁ ἄνθρωπος,
μετά ἀρχίζει νά κάνει ὑπακοή στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Αὐτά πού λέει τό Εὐαγγέλιο τά
παίρνει ὡς ὁδηγό στή ζωή του.

– Τί λέει ὁ Χριστός;
Ὁ Χριστός λέει νά τούς ἀγαπᾶμε ὅλους. Ἀρχίζει λοιπόν κι αὐτός νά τούς ἀγαπάει
ὅλους. Ὁ Χριστός λέει νά ἀγαπᾶμε ὄχι μόνο αὐτούς πού μᾶς ἀγαπᾶνε, ἀλλά καί
αὐτούς πού δέν μᾶς ἀγαπᾶνε. Ἐδῶ ἀρχίζουν λίγο τά δύσκολα… Ὁ Χριστός λέει νά
ἀγαπᾶμε καί αὐτούς πού μᾶς μισοῦνε. Ἄ, ἐδῶ εἶναι τά πολύ δύσκολα.. Λέει νά
ἀγαπᾶμε καί τούς ἐχθρούς μας καί νά ἀνταποδίδουμε καλό στό κακό. Ὁπότε ἀρχίζει
καί μπαίνει στή διαδικασία νά τηρήσει τόν νόμο τοῦ Θεοῦ.

Ἀλλά βλέπετε αὐτό εἶναι πάρα πολύ δύσκολο… δέν γίνεται. Ὁπότε, τί κάνει; Ζητάει
βόηθεια. Πῶς θά ἔρθει ἡ βοήθεια; Ἀπό τόν Θεό. Ἀρχίζει λοιπόν καί λέει «Κύριε
Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με, βοήθησέ με, δέν μπορῶ ἐγώ μόνος μου. Καί ἔρχεται ἡ
βοήθεια μέσα ἀπό τήν προσευχή, μέσα ἀπό τά ἅγια Μυστήρια, ἀπό τήν ἐξομολόγηση
προπάντων καί ἀπό τήν Θεία Κοινωνία, στήν ὁποία μετέχουμε μέ τήν εὐλογία τοῦ
πνευματικοῦ. Παίρνει λοιπόν τήν βοήθεια ἀπό τόν Θεό καί σιγά-σιγά ἀρχίζει νά
καθαρίζεται, νά τηρεῖ τίς ἐντολές. Αὐτό εἶναι τό πρῶτο στάδιο, πού λέγεται κάθαρση.

8
Ὅταν, λοιπόν, ὁ ἄνθρωπος ἐπιμείνει, ἀρχίζει νά μπορεῖ νά τηρεῖ τίς ἐντολές. Βγάζει
δηλαδή ἀπό τήν καρδιά του τό μίσος, τήν κακία, τήν ζήλια, πού δέν μποροῦσε νά τά
βγάλει προηγουμένως. Μπορεῖ λ.χ. μιά γυναίκα νά μισεῖ τόν ἄνδρα της. Δέν γίνεται;
Γίνεται, πολλές φορές. Ἄν ὅμως μπεῖ στήν διαδικασία αὐτή, μετανοεῖ, ζητάει τήν
βοήθεια τοῦ Θεοῦ, τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, νηστεύει, ἐξομολογεῖται συχνά, μελετᾶ τήν
Ἁγία Γραφή, τούς Ἁγίους Πατέρες καί σιγά-σιγά τό ξεπερνάει καί ἐκεῖ πού μισοῦσε,
ἀρχίζει νά ἀγαπάει τόν σύζυγό της πού προηγουμένως μισοῦσε, γιατί λέει ἡ Ἁγία
Γραφή ὅτι πρέπει νά ἀγαπάει ἡ γυναίκα τόν ἄνδρα καί ὁ ἄνδρας τήν γυναίκα φυσικά.
Σᾶς εἶπα ἕνα παράδειγμα μέ μιά ἐντολή.

Ἔτσι γίνεται μέ ὅλες τίς ἐντολές. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος τηρεῖ τίς ἐντολές, καθαρίζεται.
Μέ τήν προσευχή πού λέει, τό Κύριε Ἰησοοῦ Χριστέ ἐλέησέ με, καταλαβαίνει ὅτι
χωρίς αὐτό δέν μπορεῖ νά κάνει τίποτε τό καλό, δέν μπορεῖ νά τηρήσει καμιά ἐντολή.
Ὅσο χρονίζει αὐτή ἡ προσευχή μέσα του, τόσο καί θέλει νά τή λέει συνέχεια καί ὅσο
φεύγει τό σκοτάδι, φεύγουνε τά πάθη, φεύγουνε δηλαδή οἱ κακές συνήθειες,
φεύγουνε ὅλες αὐτές οἱ κακίες πού εἴπαμε, ἔρχεται τό φῶς τοῦ Θεοῦ καί σιγά-σιγά ὁ
ἄνθρωπος περνάει στό δεύτερο στάδιο πού λέγεται φωτισμός. Αὐτό τό στάδιο εἶναι
κάτι πολύ συγκεκριμένο καί χειροπιαστό, τό καταλαβαίνουμε, μᾶς τό εἶπαν οἱ Ἅγιοι
Πατέρες, ἀπό τό ὅτι αὐτή ἡ προσευχή γίνεται στό τελικό στάδιο ἀπό μόνη της.
Δηλαδή ὁ ἄνθρωπος πιάνει τόν ἑαυτό του καί στόν ὕπνο του νά λέει Κύριε Ἰησοοῦ
Χριστέ ἐλέησέ με, νά προσεύχεται. Ἀκόμα καί στό ὄνειρό του νά ὀνειρεύεται ὅτι
προσεύχεται. Αὐτό σημαίνει ὅτι μέσα του ἄρχισε νά λειτουργεῖ ἡ νοερά προσευχή,
νά γίνεται, αὐτό πού λένε οἱ Πατέρες, αὐτενεργοῦσα, νά ἐνεργεῖ ἀπό μόνη της
δηλαδή. Ὁ ἄνθρωπος πλέον μπαίνει σέ μιά κατάσταση πνευματικῆς ὑγείας.

Μετά εἶναι ἀνοιχτός ὁ δρόμος καί, ὅταν καί ἄν θέλει ὁ Θεός καί εἶναι γιά τό καλό
του, ὁ ἄνθρωπος αὐτός μπορεῖ νά φτάσει ἀπό αὐτή τή ζωή στό τρίτο στάδιο, πού
λέγεται θέωση, ὅπου πλέον ὁ ἄνθρωπος βλέπει τόν Θεό ὡς Φῶς, ὡς ἄκτιστο Φῶς.
Εἶναι αὐτό πού ἔζησε ὁ ἔμπορος αὐτός ὁ Μοτοβίλωφ, ἐξαιτίας τῆς προσευχῆς πού
ἔκανε ὁ Γέροντάς του, ὁ Ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ. Εἶναι αὐτό τό Φῶς πού εἶδαν οἱ
τρεῖς κορυφαῖοι μαθητές στήν Μεταμόρφωση, πού εἶδαν τόν Χριστό μας νά λάμπει
σάν τόν ἥλιο καί τά ἱμάτιά Του νά εἶναι λευκά σάν τό χιόνι. Δέν μποροῦμε νά ποῦμε
τί εἶναι αὐτό τό Φῶς, ἐπειδή δέν ἔχουμε λέξεις, γιατί εἶναι ἄκτιστο. Δέν μποροῦμε νά
τό περιγράψουμε.

Γι’ αὐτό καί ὁ Εὐαγγελιστής λέει «σάν τό χιόνι», δέν μποροῦμε νά ποῦμε.. Ὅπως δέν
ἔχουμε λέξεις νά περιγράψουμε τόν Θεό, γιατί οἱ λέξεις εἶναι κτιστές, εἶναι
δημιουργημένες. Ὁ Θεός εἶναι ἄκτιστος καί δέν μποροῦμε νά Τόν περιγράψουμε.
Λέμε κάποια πράγματα νά πάρουμε λίγο μιά γεύση. Ὅπως π.χ. κάποιος πού δέν ἔχει
δοκιμάσει ποτέ τό μέλι καί προσπαθεῖ ὁ ἄλλος νά τοῦ ἐξηγήσει πόσο γλυκό εἶναι
κ.λ.π. μέ κάποια ἄλλα πού ἔχει δοκιμάσει. Ἔτσι λοιπόν κι ἐμεῖς, ἄν θέλουμε
πραγματικά νά καταλάβουμε τί σημαίνει Θεός, θά πρέπει νά τό ζήσουμε, νά μποῦμε
σ’ αὐτή τή διαδικασία τῆς κάθαρσης, τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θέωσης.

9
Λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ὅτι ὁ ἄνθρωπος πλάστηκε ἀπό τόν Θεό καί
πρωτίστως τό λέει ἡ Ἁγία Γραφή. Ἑπομένως, ἡ ρίζα μας, ἡ αἰτία μας, ἡ ὕπαρξίς μας
εἶναι ὁ Θεός. Ἀλλά καί ὁ σκοπός μας εἶναι ὁ Θεός. Ὁ ἄνθρωπος πλάστηκε καί γιά
τόν Θεό. Ὁ ἄνθρωπος πλάστηκε γιά νά ἀπολαμβάνει αἰώνια τόν Θεό. Αὐτά
συνοψίζουν καί τόν σκοπό τῆς ζωῆς μας. Λέει, λοιπόν, ὁ Ἅγιος Νικόδημος, σκέψου
ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἡ πρώτη σου ἀρχή. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει «ἀπό Αὐτόν
προέρχονται τά πάντα» (Α΄Κορ. 8,6). Ἐμεῖς δέν φτιάξαμε τόν ἑαυτό μας οὔτε
φτιάξαμε τίποτα ἀπό αὐτά πού ὑπάρχουν γύρω μας. Ὅλα τά ἔφτιαξε «ὁ πάντα
κατασκευάσας Θεός» (Ἑβρ. 3,4).

Σκέψου, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, ποῦ ἦσουν ἐσύ ὅλο τόν περασμένο αἰῶνα; Πρίν
γεννηθεῖς, πρίν συλληφθεῖς στά σπλάχνα τῆς μητέρας σου; Ποῦ ἤσουνα; Δέν
ὑπῆρχες. Ἤσουνα στήν ἄβυσσο τῆς ἀνυπαρξίας, χωρίς ψυχή, χωρίς σῶμα, χωρίς
καμία ἐνέργεια, χωρίς καμία ἀξία, στερημένος ἀπό κάθε πραγματική ὕπαρξη. Δέν
ὑπάρχει προΰπαρξη ψυχῶν οὔτε ὑπάρχουν μετεμψυχώσεις. Αὐτά εἶναι -συγγνώμη-
ἀνοησίες τῶν ἀνατολικῶν θρησκειῶν, διδασκαλίες δαιμόνων. Δέν προϋπήρχαμε. Δέν
ὑπάρχει, ἄς ποῦμε, μιά δεξαμενή ἀπό ψυχές καί μιά ἀπό αὐτές ἦταν καί ἡ δική μας…
καί μετά πήραμε καί σῶμα. Ὄχι! Καί ἡ ψυχή μας καί τό σῶμα μας δέν ὑπῆρχαν πρίν
τή σύλληψη. Ἀπό τήν σύλληψη καί μετά ὑπάρχουν. Ἀπό τήν σύλληψη, ὄχι ἀπό τήν
γέννηση. Προσέξτε κι αὐτό.. γιατί λένε μερικοί ὅτι τό ἔμβρυο δέν εἶναι ἄνθρωπος,
δέν ἔχει ψυχή ἤ ἔχει ψυχή μετά τίς τρεῖς ἑβδομάδες κ.λ.π.

Εἶναι λάθος αὐτό. Ἀπό τήν πρώτη στιγμή πού γίνεται ἡ σύλληψη, δηλαδή ἑνώνονται
τά δύο κύτταρα, τά γεννητικά κύτταρα, μέσα στή γυναίκα, ἀπό ἐκείνη τήν στιγμή
εἶναι ἄνθρωπος. Γι’ αὐτό καί εἶναι μεγάλο ἔγκλημα -νά κάνουμε μία παρένθεση-
ὅσοι κακῶς κάνουνε τίς ἐξωσωματικές, γιατί συνήθως οἱ γιατροί στούς
δοκιμαστικούς σωλῆνες φτιάχνουν πολλούς ἀνθρώπους. Δέν φτιάχουν ἕνα μόνο
ἔμβρυο. Φτιάχνουν πολλά καί διαλέγουν ἕνα ἤ δύο ἤ τρία καί τά φυτεύουν στή
μήτρα τῆς γυναῖκας καί τά ὑπόλοιπα τά κρατᾶνε γιά κάποιο χρόνο σέ μία τράπεζα,
ὅπως τήν λένε, ἐμβρύων καί μετά τά πετᾶνε, πού σημαίνει ὅτι σκοτώνεις πάρα
πολλούς ἀνθρώπους. Ἐπειδή ἐσύ ἔχεις τόν ἐγωισμό καί θέλεις νά κάνεις ὁπωσδήποτε
δικό σου παιδί μέ ὅποιο κόστος… Ἄν πραγματικά θέλεις ἕνα παιδί, υἱοθέτησε ἕνα
παιδί. Γιατί νά κάνεις αὐτό τό πράγμα πού εἶναι ἔγκλημα; Ἀπό τή στιγμή λοιπόν πού
γίνεται ἡ σύλληψη, ἔχει ψυχή, εἶναι ἄνθρωπος, δέν εἶναι ἁπλῶς, ὅπως τό λένε
κάποιοι, γεννητικό κρέας ἤ γεννητικό ὑλικό κ.λ.π. Ὄχι, εἶναι ἄνθρωπος, ἐφόσον ἔγινε
ἡ ἕνωση.

Ἑπομένως, ξαναγυρνᾶμε στό θέμα μας. Πρίν γίνει ἡ σύλληψη ποῦ ἤσουνα; Δέν
ὑπῆρχες. Τώρα, ἄν ποῦμε ὅτι ἤσουνα πρίν ἀπό τήν δημιουργία ἕνας κόκκος ἄμμου
-πού δέν ἤσουνα, ἤσουνα ἀνύπαρκτος- πόσο ὀφειλέτης εἶσαι στόν Κύριο, πού σέ
μετέβαλλε ἀπό ἐκεῖνο τόν κόκκο σέ ἕνα κτίσμα λογικό καί δεκτικό τόσων ἀγαθῶν;
Γιά τόν λόγο αὐτό, πόσο ὀφειλέτης εἶσαι τώρα στόν Θεό, πού σέ μετέβαλλε ὄχι ἀπό
ἕναν κόκκο ἄμμου, ἀλλά ἀπό ἕνα τελείως ἀνύπαρκτο σέ ἕνα τέλειο πλάσμα;

10
Ἀπό τήν ἀνυπαρξία σέ ἔφερε στήν ὕπαρξη. Καί χρησιμοποίησε γιά ὠφέλειά σου μιά
ἄπειρη δύναμη, πού χρειάζεται ἀπαραίτητα γιά νά νικήσει τό ἄπειρο διάστημα πού
ὑπάρχει ἀνάμεσα στήν ὕπαρξη καί στήν ἀνυπαρξία καί ἔτσι νά σέ δημιουργήσει.
Χρειάζεται μιά ἄπειρη δύναμη.

– Μπορεῖς ἐσύ καί ἐγώ νά φτιάξουμε κάτι ἀπό τό τίποτα;

Ὄχι. Ἔτσι μᾶς λένε καί οἱ φυσικοί νόμοι, πού δέν ὑπάρχουν φυσικοί νόμοι… ἀλλά οἱ
ἄνθρωποι τό λένε σάν ἀξίωμα: ἀπό τό τίποτα δέν μπορεῖς νά βγάλεις τίποτα. Ὅμως ὁ
Θεός ἀπό τό τίποτα σέ ἔφτιαξε! Χρειάζεται ἄπειρη δύναμη γιά αὐτό καί τήν
χρησιμοποίησε ὁ Θεός γιά νά φτιάξει ἐσένα, τόν συγκεκριμένο ἄνθρωπο. Δέν μιλᾶμε
γενικά τήν ἀνθρωπότητα, ἐσένα! Τό ἔχεις σκεφτεῖ αὐτό; Ὅτι ὁ Θεός ὁ ἄπειρος
ἐργάστηκε εἰδικά γιά σένα, γιά νά σέ φέρει ἀπό τήν ἀνυπαρξία στήν ὕπαρξη.

– Δέν πρέπει νά Τοῦ ἔχεις εὐγνωμοσύνη; Δέν πρέπει λοιπόν νά Τοῦ τό ἀναγνωρίσεις;
Νά Τόν εὐχαριστήσεις πού σέ ἔφερε στήν ὕπαρξη καί ὑπάρχεις τώρα ἐσύ ὡς
ὀντότητα, ὡς ψυχή καί σῶμα;

Καί ὄχι μόνο σέ ἔφερε στήν ὕπαρξη, ἀλλά σοῦ δίνει καί αὐτή τήν τρομερή
δυνατότητα νά Τοῦ μοιάσεις, νά γίνεις ὅ,τι εἶναι κι Αὐτός, πού εἶναι ἐξίσου μεγάλο ἤ
καί μεγαλύτερο ἀκόμα δῶρο. Γιατί λέει, μπορεῖς νά γίνεις ὅ,τι εἶμαι κι Ἐγώ, ἐκτός
τῆς κατ’ οὐσίαν ταυτότητας. Ὅλα τά ἄλλα μπορεῖς κι ἐσύ νά τά ζήσεις, τήν ζωή τοῦ
Θεοῦ. Λέει στήν Ἀποκάλυψη ὁ Θεός: «Ὁ νικῶν, δώσω αὐτῷ καθίσαι μετ᾿ ἐμοῦ ἐν τῷ
θρόνῳ μου» (Ἀποκ. 3,21). Δηλαδή σ’ αὐτόν τόν χριστιανό πού θά ζήσει σωστά καί
θά νικήσει τό κακό, θά καθαριστεῖ ἀπό τά πάθη, θά νικήσει τό κακό μέσα του, θά
νικήσει, μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ πάντα, τόν διάβολο, σ’ αὐτόν, λέει ὁ Χριστός, θά τοῦ
δώσω τό δῶρο νά καθίσει μαζί Μου στόν θρόνο Μου, πού σημαίνει νά γίνει κι αὐτός
θεός. Ὁ Χριστός μας ὡς ἄνθρωπος, ὡς Θεάνθρωπος κάθισε στά δεξιά τοῦ Θεοῦ-
Πατρός. Αὐτό τό ἴδιο δῶρο τό δίνει καί σέ μᾶς. Σ’ αὐτό μᾶς ἔχει καλέσει ὁ Θεός καί
αὐτός εἶναι ὁ προορισμός μας.

– Δέν θά πρέπει λοιπόν νά ἔχουμε ἄπειρη εὐγνωμοσύνη στόν Θεό γιά αὐτά πού μᾶς
δίνει; Καί γιά τήν ὕπαρξη καί γιά αὐτή τήν δυνατότητα τῆς θεώσεως…
Ὅμως, λέει ὁ Ἅγιος, ἐσύ τί ἔκανες γι’ αὐτά; Πῶς φέρθηκες ἀπέναντι στόν Θεό; Τί
Τοῦ ἀνταπόδωσες σ’ αὐτά τά δῶρα; Πῆρες τά λόγια Του ὡς ὁδηγό στή ζωή σου;
Ἀνταποκρίθηκες σ’ αὐτές τίς μεγάλες, τίς ἄπειρες εὐεργεσίες τουλάχιστον μέ μία
ὑπακοή σ’ αὐτά πού σοῦ ζητάει, σ’ αὐτά πού ἔχει βάλει ὡς προδιαγραφές στή ζωή
σου; Ἄχ!, ἐσύ ἀντί νά Τόν ὑπηρετεῖς, θέλησες τόσες φορές νά σέ ὑπηρετεῖ Αὐτός στά
δικά σου κακά θελήματα ζῶντας μέχρι τώρα, ὄχι σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ,
ἀλλά σύμφωνα μέ τό θέλημα τό δικό σου σάν νά ἦσουν ἐσύ ὁ κτίστης καί
δημιουργός τοῦ ἑαυτοῦ σου καί ὄχι ὁ Θεός. Τόν Θεό πού σέ γέννησε, Τόν
ἐγκατέλειψες καί ξέχασες τόν Θεό πού σέ τρέφει. Γιατί ὁ Θεός δέν μᾶς ἔδωσε μόνο
τήν ὕπαρξη ἀλλά μᾶς δίνει καί τήν συντήρηση.

11
– Θά μπορούσαμε νά συνεχίσουμε νά ὑπάρχουμε ἄν δέν μᾶς συντηροῦσε ὁ Θεός μέ
τήν στοργική του Θεία Πρόνοια; Ἄν δέν φρόντιζε νά ἔχουμε ὅλα αὐτά τά ἀγαθά που
χρειάζεται γιά νά ζήσει ὁ ἄνθρωπος;
Ξέρετε καί οἱ ἐπιστήμονες πρόσφατα τό ἀνακάλυψαν αὐτό καί τό ὀνόμασαν
ἀνθρωπική ἀρχή.

– Τί εἶναι αὐτή ἡ ἀνθρωπική ἀρχή;

Εἶναι τό γεγονός ὅτι ὅλα στή γῆ ἔχουν φτιαχτεῖ ἔτσι, ὥστε νά μπορεῖ νά ὑπάρχει ὁ
ἄνθρωπος. Νά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα. Ἄν ἦταν ἡ γῆ λίγο πιό κοντά στόν ἥλιο, θά
καιγόμαστε. Ἄν ἦταν λίγο πιό μακριά, θά παγώναμε.

– Ποιός κανόνισε νά εἶναι ἀκριβῶς σ’ αὐτή τήν ἀπόσταση; Γύρω ἀπό τόν ἥλιο καί νά
περιστρέφεται;
Ὁ Δημιουργός. Ἐπίσης, ἄν ἡ ἀπόσταση μέσα στά μόρια καί στό ἄτομο τοῦ πυρῆνα
ἀπό τά ἠλεκτρόνια ἦταν λίγο μεγαλύτερη, στό ἄτομο ἄς ποῦμε τοῦ ὑδρογόνου, δέν
θά μποροῦσε νά ὑπάρχει ζωή. Τό ἴδιο κι ἄν ἦταν λίγο μικρότερη.

– Ποιός κανόνισε τό ἠλεκτρόνιο νά περιστρέφεται ἀκριβῶς σ’ αὐτή τήν ἀπόσταση

ἀπό τόν πυρῆνα, ὥστε νά μπορεῖ νά ὑπάρχει τό ὑδρογόνο πού εἶναι τό βασικό
στοιχεῖο τῆς ζωῆς; H2O εἶναι τό νερό, εἶναι τό κύριο στοιχεῖο πού ὑπάρχει σ’ ὅλο τό
σύμπαν. Ἄν δέν ἦταν ἀκριβῶς κανονισμένα ὅλα, δέν θά μποροῦσε νά ὑπάρχει οὔτε
αὐτό τό στοιχεῖο που εἶναι βασικό, οὔτε τό ἀνθρώπινο σῶμα, οὔτε ὁ ἄνθρωπος. Ὅσο,
λοιπόν, τά μελετᾶνε οἱ ἐπιστήμονες, βλέπουν ὅτι ὅλα ὑπηρετοῦν τόν ἄνθρωπο, τήν
ζωή τοῦ ἀνθρώπου. Ποιός τά κανόνισε ὅλα αὐτά; Ὁ Θεός, ὁ Δημιουργός μας. Καί τί
ζητάει ἀπό ἐμᾶς; Τίποτε γιά τόν ἑαυτό Του.

Μᾶς λέει «παιδιά μου, προσέξτε, ἀκοῦστε αὐτά πού σᾶς λέω, γιά νά πετύχετε τόν
σκοπό πού σᾶς ἔφτιαξα». Ποιός εἶναι ὁ σκοπός; «Νά ζήσετε μέσα σέ ἀγαλλίαση καί
μακαριότητα, ὅπως ζῶ κι Ἐγώ στήν αἰωνιότητα. Νά χαρεῖτε ὄχι μόνο τήν ἐπίγεια
ζωή, ἀλλά καί τήν αἰώνια». Θεωρητικά τό ξέρουμε ὅλοι ὅτι ἡ ζωή μας εἶναι αἰώνια,
δέν τελειώνει. Ὁ θάνατος, ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, εἶναι ὅπως ἀνοίγεις τήν
πόρτα καί πᾶς στό διπλανό δωμάτιο. Δέν εἶναι ἐξαφάνιση καί ἀνυπαρξία ὁ θάνατος.
Ὅπως εἶσαι ἐδῶ μέ τόν χαρακτήρα σου, μέ ὅλα τά στοιχεῖα σου ὡς ἄνθρωπος, θά
ὑπάρχεις καί μετά θάνατον.

Γιά λίγο μόνο θά ἀφήσεις τό σῶμα. Ἡ ψυχή σου, ἐσύ, ἡ προσωπικότητά σου
συνεχίζουν κανονικά νά ὑπάρχουν. Καί τό σῶμα σου τό συγκεκριμένο αὐτό τό δικό
σου σῶμα, θά τό πάρεις κι αὐτό. Θά τό βρεῖ ἡ ψυχή σου στή Δευτέρα Παρουσία καί
θά ἑνωθεῖ πάλι μαζί του. Θά τό πάρεις μάλιστα ἄφθαρτο, χωρίς νά μπορεῖ πλέον τό
σῶμα νά καταστραφεῖ, νά διαλυθεῖ, ὅπως γίνεται τώρα πού τό ρίχνουμε στό χῶμα
σάν σπορά. Ὁ θάνατος εἶναι μιά σπορά. Πῶς ρίχνουμε τόν σπόρο στό χῶμα; Λιώνει
καί βγαίνει τό φυτό τό καινούριο. Ἔτσι σπείρεται σῶμα ψυχικό καί ἐγείρεται σῶμα
πνευματικό καί ἄφθαρτο. Κατά τήν Δευτέρα Παρουσία λοιπόν θά πάρουμε καί τό

12
σῶμα, τίποτα δέν χάνεται. Ἑπομένως, δέν πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά φοβᾶται τόν
θάνατο. Δέν ὑπάρχει οὐσιαστικά θάνατος.

– Τί πρέπει νά φοβᾶται ὁ ἄνθρωπος;

Νά φοβᾶται μήπως δέν κάνει αὐτά πού θέλει ὁ Θεός καί ζήσει μετά τήν Δευτέρα
Παρουσία τήν αἰωνιότητα χωρίς τόν Θεό, χωρισμένος ἀπό τόν Θεό. Καί ἀπό ποῦ
ἐξαρτᾶται αὐτό; Ἀπό τό πῶς θά ζήσουμε τώρα. Ἄν αὐτή τήν λίγη ζωή, τά λίγα
χρόνια, τά ἑβδομήντα, τά ὀγδόντα, τά ἑκατό, μπορεῖ καί λιγότερο γιά μερικούς,
εἴκοσι, τριάντα, σαράντα… τά ζήσουμε τηρώντας τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, τότε μᾶς
περιμένει αὐτή ἡ αἰώνια χαρά καί ἀγαλλίασις. Ἄν τά ζήσουμε ὅμως ὄχι σύμφωνα μέ
τίς ἐντολές, ὁπότε θά μείνουμε μέ τίς κακίες μας, δέν θά περάσουμε στήν κάθαρση,
στόν φωτισμό καί στήν θέωση, τότε ἀλλοίμονο! Τότε, δέν θά μπορέσουμε νά
ζήσουμε μέ ἀγαλλίαση στήν αἰωνιότητα. Αὐτός εἶναι ὁ θάνατος ὁ φοβερός πού
πρέπει νά φοβόμαστε, τό νά μήν ἔχουμε δηλαδή κοινωνία μέ τόν Θεό.

Ὁ ἄνθρωπος, λοιπόν, πλάστηκε ἀπό τόν Θεό καί πλάστηκε γιά τόν Θεό. Σκέψου, λέει
ὁ Ἅγιος Νικόδημος πάλι, ὅτι ὁ Θεός εἶναι ὄχι μόνο ἡ πρώτη σου ἀρχή ἀλλά καί ὁ
μοναδικός σου σκοπός. Σέ ἔπλασε καί σέ προσέχει γιά αὐτό μόνο τόν σκοπό, γιά νά
Τόν ἀγαπᾶς, νά Τόν δοξάζεις καί νά Τόν ὑπηρετεῖς στή ζωή αὐτή, ἀλλά ὄχι γιά
Ἐκεῖνον. Ὁ Θεός δέν κερδίζει τίποτα, ἄν Τόν ἀγαπᾶμε ἤ δέν Τόν ἀγαπᾶμε, γιά ἐμᾶς
τό λέει. Λέει: ἀγαπῆστε γιατί ἔτσι σᾶς ἔχω φτιάξει, θέλω νά κοινωνῶ μαζί σας, θέλω
νά χαίρομαι μαζί σας. Λέει κάπου ὁ Θεός στήν Ἁγία Γραφή «ἡ τρυφή μου μετά τῶν
υἱῶν τῶν ἀνθρώπων». Τρυφή εἶναι αὐτό πού λέμε τό γλέντι. Ἡ μεγάλη μου χαρά,
λέει ὁ Θεός, εἶναι νά εἶμαι μέ σᾶς, τούς ἀνθρώπους. Ὁ Θεός, ἐπειδή εἶναι ἀγάπη,
θέλησε νά φτιάξει τόν ἄνθρωπο, γιά νά κοινωνήσει ὁ ἄνθρωπος τήν χαρά τοῦ Θεοῦ.
Καί νά γίνει αὐτή ἡ κοινωνία καί μιά μεγάλη χαρά γιά τόν ἄνθρωπο, γιά ὅλη τήν
ἀνθρωπότητα. Γι’ αὐτό καί δέν δίστασε ὁ Θεός νά θυσιάσει καί τόν Υἱό Του, γιά νά
μή χαθεῖ ὁ ἄνθρωπος.

Ἡ μεγάλη χαρά τοῦ Θεοῦ, ἑπομένως, εἶναι νά κάνουμε αὐτά πού λέει, ὄχι γιά
Ἐκεῖνον ἀλλά γιά μᾶς. Λέει «Ἐγώ εἶμαι τό Ά καί τό Ω, ἡ ἀρχή καί τό τέλος» (Ἀποκ.
22,13). «Ἐγώ εἶμαι τό πᾶν γιά σένα καί ἐσύ εἶσαι τό πᾶν γιά Μένα» λέει ὁ Ἅγιος
Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, τό βάζει στό στόμα τοῦ Χριστοῦ. Σκεφθεῖτε πόσο μᾶς
ἀγαπάει ὁ Θεός γιά νά λέει ὅτι εἴμαστε τό πᾶν γιά Αὐτόν! «Ἐγώ γιά σένα», λέει,
«ἔγινα ἀλήτης, Ἐγώ γιά σένα ἀνέβηκα πάνω στόν Σταυρό, Ἐγώ θυσίασα τά πάντα
γιά σένα», τά λέει ὁ Χριστός μέ τό στόμα τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου.

– Ποιός ἄνθρωπος μᾶς ἀγαπάει ἔτσι; Ὑπάρχει κανένας ἄνθρωπος πού νά μᾶς ἀγαπάει
ὅπως ὁ Χριστός; Κανένας! Δέν ἀξίζει λοιπόν νά δώσουμε τά πάντα γιά τόν Χριστό,
νά ἀνταποκριθοῦμε σ’ αὐτή Του τήν ἀγάπη;
Σκέψου ὅτι ὁ Θεός εἶναι ὄχι μόνο ἡ πρώτη σου ἀρχή καί ὁ τελικός σκοπός, ἀλλά
ἀκόμα καί ἡ δική σου ἐπιστροφή καί ἡ ἀνωτάτη μακαριότητα στήν μέλλουσα ζωή.
Ἀλλά προσέξτε κάτι, ὄχι μόνο στή μέλλουσα καί σ’ αὐτή τή ζωή. Νομίζουν μερικοί,

13
ὅπως λέει ἕνας σύγχρονος θεολόγος, ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι
σάν ὅλες τίς ἄλλες θρησκεῖες. Καί αὐτό τώρα, δυστυχῶς, προσπαθοῦν νά τό
περάσουν καί στά θρησκευτικά στά σχολεῖα καί νά κάνουνε τό μάθημα τῶν
θρησκευτικῶν θρησκειολογία καί νά μπερδέψουν τά καημένα τά παιδιά καί νά τούς
λένε βλέπετε, ὅπως προσεύχεται ὁ μοναχός στό Ἅγιο Ὄρος, ἔτσι προσεύχεται καί ὁ
βουδιστής «μοναχός».. τό ἴδιο πράγμα εἶναιʾ. Δέν εἶναι καθόλου τό ἴδιο πράγμα.
Λένε: Ὅπως εἶναι ἡ ὀρθοδοξία εἶναι καί οἱ ἄλλες θρησκεῖεςʾ. Δέν εἶναι ἔτσι. Εἶναι
λάθος αὐτό. Δέν ὑπάρχει τίποτε σάν τήν Ὀρθοδοξία, διαφέρει ἀπό ὅλες τίς ἄλλες
θρησκεῖες. Δέν εἶναι κἄν θρησκεία ἡ Ὀρθοδοξία.

– Τί εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία;
Εἶναι ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτό πού εἴπαμε, ἡ διόρθωση τῆς
ἀρρώστιας, τοῦ σκοτισμένου νοῦ. Μόνο μέσα στήν Ὀρθοδοξία ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου
ἀπό σκοτισμένος γίνεται φωτισμένος. Μόνο μέσα στήν Ὀρθοδοξία ὁ ἄνθρωπος
ἀποβάλλει τίς κακίες του καί τίς ἀρρώστιες τῆς ψυχῆς. Σέ καμιά ἄλλη θρησκεία δέν
θεραπεύεται ὁ ἄνθρωπος.

– Τί εἶναι οἱ ἄλλες θρησκεῖες;

Ὑπόσχονται στόν ἄνθρωπο δύο πράγματα: ὅτι θά περάσει καλά σ’ αὐτή τή ζωή καί
μετά θάνατον θά ἔχει ἕναν παράδεισο. Ὅλες οἱ θρησκεῖες αὐτό λένε.

– Ἡ Ὀρθοδοξία αὐτό λέει;

Ὄχι. Ὁ Χριστός δέν ὑπόσχεται ὅτι θά περάσουμε καλά σ’ αὐτή τή ζωή. Ὄχι! Ὅτι
δηλαδή θά ἔχουμε πλούτη, θά ἔχουμε ὑγεία, θά ἔχουμε καλά παιδιά, θά παντρέψουμε
καλά τίς κόρες μας… Δέν ὑπόσχεται τέτοια πράγματα, ἀλλά κάποιοι τό παρεξηγοῦν
καί νομίζουν ὅτι αὐτό εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία. Ὄχι, δέν εἶναι αὐτό. Οὔτε πάλι ἡ
Ἐκκλησία ὑπόσχεται μιά ζωή καλή μετά θάνατον, ἄν κάνεις κάποια πράγματα.
Γίνεται κι αὐτό, νά πᾶς στόν Παράδεισο, ἀλλά ὁ Χριστός μας ἦρθε γιά νά μᾶς δώσει
τήν θεραπεία καί τήν χαρά ἐδῶ καί τώρα. Καί αὐτή τήν ζωή τήν χαίρεσαι
πραγματικά. Ὄχι ὅτι δέν θά ἔχεις θλίψεις, πειρασμούς καί δυσκολίες.

Θά ἔχεις, ἀλλά ὁ Θεός θά σοῦ δώσει τή Χάρη Του, ὥστε μέ τή Χάρη Του νά τά
ὑπερβεῖς ὅλα αὐτά. Ὑπάρχει λοιπόν αὐτή ἡ παρεξήγηση, ὅτι κάνουμε κάποια
πράγματα γιά νά πᾶμε στόν Παράδεισο. Εἶναι λάθος αὐτό. Ὁ σκοπός τῆς Ὀρθοδοξίας
εἶναι νά θεραπευτοῦμε ἐδῶ σ’ αὐτή τήν ζωή καί νά ἔχουμε μία γεύση τῆς
μακαριότητας τοῦ Θεοῦ ἀπό αὐτή τήν ζωή, ἀπό ἐδῶ. Δέν εἶπε ὁ Θεός ὅτι θά ἔχετε
ἄνεση σωματική, θά ἔχετε χρήματα, θά ἔχετε ὑγεία, ἐπαγγελματική τακτοποίηση, θά
σᾶς πᾶνε ὅλα καλά σ’ αὐτή τήν ζωή κ.λ.π. Δέν εἶπε αὐτό. Ἀντίθετα εἶπε θά ἔχετε
θλίψεις: «ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε· ἀλλά θαρσεῖτε, ἐγώ νενίκηκα τόν κόσμον» (Ἰω.
16,33).

Ἑπομένως, πρέπει νά ξεχωρίσουμε αὐτό τό πράγμα. Μή νομίζουμε ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία

εἶναι ἕνας τρόπος γιά νά τακτοποιήσουμε τή ζωή μας καί νά περάσουμε καλά ἐδῶ

14
καί μετά θάνατον. Ὄχι. Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ὁ Χριστός καί εἶναι μία ἕνωση μέ τόν
Χριστό, εἶναι μία θέωση, εἶναι μία ἀνακαίνιση τοῦ ὅλου ἀνθρώπου. Δέν εἶναι ἕνα
ἐργαλεῖο γιά νά περάσουμε καλά καί νά κάνουμε τά θελήματά μας. Αὐτό εἶναι ὅλες
οἱ ἄλλες θρησκεῖες. Λέει, ἄς ποῦμε ὁ σαμάνος, ὁ εἰδωλολάτρης, φέρε μου καρπούς,
φέρε μου χρήματα καί ἐγώ θά κάνω θυσία στόν θεό (οὐσιαστικά στούς δαίμονες) καί
θά σοῦ πάει καλά τό χωράφι φέτος, θά ἔχεις καλή σοδειά.

Θά δώσεις κάτι καί θά σοῦ δώσω καί ἐγώ μιά ἀνταπόδοση. Δέν εἶναι αὐτό ἡ
Ὀρθοδοξία. Πολλοί, ὅμως, τό βλέπουν ἔτσι καί λένε, θά πάω μιά μεγάλη λαμπάδα
στήν Ἐκκλησία, γιά νά μοῦ κάνει ὁ Θεός καλά τό παιδί μου. Θά Τοῦ δώσω, γιά νά
μοῦ δώσει. Μπορεῖ νά στό κάνει κι αὐτό ὁ Θεός, ἀλλά δέν σέ σώζει αὐτό. Δέν
ἐκπληρώνει ἔτσι ἡ Ἐκκλησία τόν προορισμό της, οὔτε καί ἐσύ ζεῖς σωστά μέσα στήν
Ἐκκλησία, ὅταν τήν βλέπεις σάν ἕνα ἐργαλεῖο, γιά νά πετύχεις τά δικά σου
θελήματα. Ὄχι, ὁ Χριστός σοῦ λέει νά μήν ἔχεις δικό σου θέλημα, νά ἀφεθεῖς
τελείως σέ Μένα, νά λές «γενηθήτω τό θέλημά Σου» καί νά ἀλλάξεις ὁλόκληρος μέ
τήν Χάρη Μου, νά καθαρισθεῖς, νά φωτισθεῖς καί νά θεωθεῖς. Ἀλλάζει δηλαδή
τελείως ὁ ἄνθρωπος μέσα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πού εἶναι ἡ ἀληθινή καί μόνη
Ἐκκλησία, ἀνακαινίζεται ὀντολογικά, οὐσιαστικά καί βρίσκει τό ἀληθινό νόημα τῆς
ζωῆς.

Σήμερα, τό μεγαλύτερο πρόβλημα στόν ἄνθρωπο, ἰδίως τόν δυτικό ἄνθρωπο,

ὑποτίθεται τόν πολιτισμένο ἄνθρωπο εἶναι ὅτι δέν βρίσκει νόημα στή ζωή του: γιατί
ζεῖ; γιατί ὑπάρχει; ποιός εἶναι; ποῦ πορεύεται; γιατί ἦρθε σ’ αὐτό τόν κόσμο; Δέν
βρίσκει νόημα. Γι’ αὐτό, βλέπετε, φτάνουν οἱ ἄνθρωποι νά νομιμοποιήσουν ἀκόμα
καί τήν αὐτοκτονία. Δέν τήν λένε αὐτοκτονία, τήν λένε εὐθανασία. Καί λένε, εἶσαι
75-80 χρονῶν πονᾶς.. ἔχεις καρκίνο.. τί τό θέλεις;… ἀφοῦ ἔτσι κι ἀλλιῶς δέν ὑπάρχει
τίποτα, κάνε μιά ἔνεση νά τελειώνεις. Νά μήν ἐπιβαρύνεις καί τά ταμεῖα τοῦ
κράτους… Καταλάβατε; Δέν ἔχει σκοπό, δέν ἔχει νόημα ἡ ζωή γιά πάρα πολλούς
ἀνθρώπους. Γιατί; Γιατί ἀκριβῶς δέν ζοῦνε αὐτό τό μυστήριο τῆς πίστεως. Δέν ζοῦνε
ὀρθόδοξα. Δέν ζοῦνε τόν Χριστό. Τό νόημα τῆς ζωῆς μας τελικά εἶναι ὁ Χριστός.

Ἡ θέωση πού λέμε, τί εἶναι; Παρά ἡ ἕνωση μέ τόν Χριστό. Καί ὁ Παράδεισος τί
εἶναι; Εἶναι ὁ Χριστός. Ἄν, λοιπόν, δέν ἀγαπήσουμε τόν Χριστό, δέν ὠφελεῖ τίποτε.
Δηλαδή ἀκόμη κι ἄν κάνουμε τάματα καί προσφορές… ἄν δέν ζοῦμε ἑνωμένοι μέ
τόν Χριστό μέ τήν διαδικασία πού εἴπαμε, κάθαρση-φωτισμός-θέωση, τίποτε δέν
κάνουμε οὐσιαστικό. Γι’ αὐτό, πρέπει κανείς νά τό πάρει στά σοβαρά καί νά δεῖ τί
σημαίνει Ἐκκλησία, τί σημαίνει Ὀρθοδοξία, τί σημαίνει εἶμαι ἄνθρωπος πνευματικός
καί νά μπεῖ σ’ αὐτή τήν διαδικασία τῆς μετάνοιας καί νά καθαριστεῖ ἀπό τά πάθη
του, νά φωτιστεῖ, τό δεύτερο στάδιο πού εἴπαμε καί νά φτάσει καί στήν θέωση πού
εἶναι ὁ σκοπός τῆς ζωῆς μας. Ὅλα τά ἄλλα ἀδελφοί μου εἶναι μάταια.

15
– Τί νά τό κάνω, λέει ὁ Χριστός μας, νά κερδίσω τόν κόσμο ὅλο καί νά χάσω τήν
ψυχή μου;
Καί τί σημαίνει νά χάσω τήν ψυχή μου; Νά χάσω τόν Χριστό, νά μήν ἀποκτήσω
δηλαδή ἀπό αὐτή τήν ζωή κοινωνία μέ τόν Χριστό.

– Γιατί τί εἶναι αὐτό πού μᾶς ἐμποδίζει νά κοινωνήσουμε μέ τόν Χριστό;

Εἶναι τά πάθη μας, οἱ ἁμαρτίες μας. Πᾶς νά μιλήσεις στόν Χριστό καί δέν μπορεῖς,
σοῦ ἔρχεται θυμός, γιατί ἔχεις μέσα σου συσσωρευμένη κακία γιά τόν συνάνθρωπό
σου. Πᾶς, ἄς ποῦμε, νά ἐκκλησιαστεῖς καί θυμᾶσαι ὅτι ἔχεις νά πᾶς στό χωράφι σου
καί ἀφήνεις τόν ἐκκλησιασμό, ἀφήνεις τήν προετοιμασία γιά τήν Θεία Κοινωνία,
ἀφήνεις τήν ἐξομολόγηση καί λές ἄσ’το πιό μετά, πιό μετά… Ἔτσι περνάει ἡ ζωή
μας στήν ματαιότητα καί ἔρχονται αὐτά τά ἀγκάθια καί μᾶς πνίγουν καί χάνουμε,
ὅπως λέει ὁ Χριστός μας, τήν καρποφορία. Πέφτει μέν ὁ σπόρος, ἀλλά πάει νά
βλαστήσει καί τά ἀγκάθια, οἱ μέριμνες αὐτῆς τῆς ζωῆς, τά πάθη μας, οἱ ἁμαρτίες μας,
πνίγουνε τόν σπόρο.

Ἄς σταματήσουμε ἐδῶ, γιά νά κάνουμε καί διάλογο. Ἄν ἔχετε ἐρωτήσεις… ἐγώ σᾶς
ἔδωσα κάποιες ἀφορμές… ἄλλη φορά ἴσως τά ποῦμε καί ἀναλυτικότερα, τί σημαίνει
Ἐκκλησία καί τί σημαίνει ὀρθοδοξία, πού εἶναι ἡ θεραπεία τοῦ νοῦ μας τελικά. Εἶναι
ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς μας. Καί ἐκεῖ πού ὀ νοῦς μας εἶναι σκορπισμένος ἐδῶ κι ἐκεῖ,
μαζεύεται στόν ἑαυτό του, στήν καρδιά καί μετά πάει στόν Θεό. Ἔτσι μπορεῖ ὁ
ἄνθρωπος νά ἑνωθεῖ μέ τόν Θεό. Ἄν ὅμως ὁ νοῦς εἶναι σκόρπιος, εἶναι σκοτισμένος,
εἶναι λερωμένος, δέν μπορεῖ νά ἑνωθεῖ μέ τόν Θεό. Αὐτό εἶναι τό ἐμπόδιο. Καί δέν
μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ζήσει τήν χαρά τοῦ Θεοῦ, δέν μπορεῖ νά ἔχει τήν Χάρη τοῦ
Θεοῦ ἐνεργό. Κι ὅταν λείπει ἡ Χάρις, λείπει ἡ χαρά.

Γιατί τί λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος; Καρπός τοῦ Πνεύματος, δηλαδή τῆς Χάριτος,
εἶναι «ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη..» (Γαλ. 5,22). Δέν ἔχεις τήν Χάρη, δέν ἔχεις χαρά. Λένε,
νά πάω νά διασκεδάσω. Διασκέδασε ὅσο θέλεις. Πραγματική χαρά δέν θά ἔχεις. Πᾶς
σέ μία τρέλα, σέ μία ἔκσταση, ἀλλά ὄχι στή χαρά. Καί μετά ἀπό λίγο γεμίζεις πάλι
ἀπό ἀηδία καί βιώνεις τό κενό σου καί λές, γιατί ζῶ, δέν ἔχει νόημα ἡ ζωή μου. Ὁ
Θεός λοιπόν νά μᾶς φυλάει ἀπό αὐτό καί νά ζοῦμε πραγματικά ὀρθόδοξα καί τότε θά
ἔχουμε ζωή καί περίσσεια ζωῆς λέει στό Εὐαγγέλιο ὁ Χριστός. Λέει, ὅτι ἦρθε ὁ
Χριστός γιά νά μᾶς δώσει ζωή καί περίσσεια ζωῆς (πρβλ. Ἰω. 10,10).

Αὐτή ἡ περίσσεια ζωῆς εἶναι ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ ὁποία γεμίζει κι ἐμᾶς
ἀλλά βγαίνει καί πρός τά ἔξω καί τήν καταλαβαίνουν καί οἱ ἄλλοι. Νά πῶς
καταλαβαίνουμε τούς Ἁγίους μας πού ἔχουν περίσσεια ζωῆς καί ὅταν προσκυνᾶς, καί
τούς ζωντανούς Ἁγίους, παίρνεις κι ἐσύ εὐλογία καί γεμίζεις κι ἐσύ χαρά καί
ἀναρωτιέσαι πῶς ἔχεις τέτοια χαρά… Εἶναι ἀπό τήν περίσσεια ζωῆς πού πῆρες ἀπό
τόν Ἅγιο πού πῆρες τήν εὐχή του, ἀλλά καί ἀπό τά ἅγια λείψανα πού προσκυνᾶμε
καί ὅλα ,ὅσα ἔχουμε μέσα στήν Ἐκκλησία μας, πού εἶναι γεμάτα θεία Χάρη. Τήν ἴδια
Χάρη παίρνει ὁ ἄνθρωπος μέ τά Ἅγια μυστήρια καί μέ τήν προσευχή.

16
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Ἐρ.: Μιλήσατε γιά ἀγάπη. Ὅταν δίνεις ἀγάπη καί δέν αἰσθάνεσαι ἀγάπη,
κουράζεσαι. Ἐπίσης, λές ἐγώ νά δίνω καί νά μήν παίρνω; Τί πρέπει νά κάνεις;

Ἀπ.: Λοιπόν, κοιτάξτε… Γιά ποιά ἀγάπη μιλᾶμε… Ἡ σωστή ἀγάπη δέν ζητάει
ἀνταπόδοση. Ποῦ τό ξέρουμε αὐτό; Μᾶς τό λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Λέει «ἡ
ἀγάπη οὐ ζητεῖ τά ἑαυτῆς» (Α΄Κορ. 13,5), δέν ζητάει ἀντάλλαγμα. Ὁ Χριστός μας
πῶς μᾶς ἀγαπάει; Ζητάει ἀντάλλαγμα; Μᾶς δίνει τόν ἀέρα, μᾶς δίνει τόν ἥλιο, μᾶς
δίνει αὐτές τίς ὡραιότατες ἐναλλαγές τῶν ἐποχῶν κατά τή διάρκεια τοῦ ἔτους…
Ζητάει κανένα ἀντάλλαγμα; Λέει λ.χ. «ὁ π. Σάββας δέν εἶναι ἐντάξει, θά τοῦ κόψω
τόν ἀέρα..»; Δέν θά μποροῦσε; Νά μήν μοῦ δίνει ἐμένα νά ἀναπνέω.

Ὄχι! Εἴτε ἁμαρτάνουμε εἴτε δέν ἁμαρτάνουμε, ὁ Θεός συνεχίζει νά μᾶς ἀγαπάει,
συνεχίζει νά μᾶς δίνει τά δῶρα Του. Αὐτή εἶναι ἡ σωστή ἀγάπη. Εἶναι ἀνιδιοτελής.
Οἱ ἄλλες ἀγάπες, οἱ κοσμικές ἀγάπες, εἶναι ἰδιοτελεῖς καί οὐσιαστικά δέν εἶναι
ἀγάπες. Ξέρετε τί εἶναι; Ἐμπορικές σχέσεις: δῶσε μου καί θά σοῦ δώσω. Δέν μοῦ
δίνεις; Θά σκεφτῶ ἄν θά σοῦ δώσω. Συνεχίζεις νά μή μοῦ δίνεις; Σταματάω νά σοῦ
δίνω. Καί ὁ γάμος πολλές φορές γίνεται ἐμπορική σχέση, ἐμπορική πράξη. Τί θά
πάρω προίκα; Τί θά δώσω; Σάν νά γίνεται κάποιο ἐμπορικό συμφωνητικό. Δέν εἶναι
ἀγάπη αὐτό.

Γι’ αὐτό, πρῶτα-πρῶτα, πρέπει νά ξεκαθαρίσουμε ποιά εἶναι ἡ σωστή ἀγάπη.

Λοιπόν, ἡ σωστή ἀγάπη εἶναι αὐτή ἡ ὁποία περιγράφεται μέσα στήν Ἁγία Γραφή.
Ἔχει κάποια χαρακτηριστικά: εἶναι ἀνιδιοτελής, εἶναι ἡ ἀγάπη πού δέν ἔχει μέσα της
ὑπερηφάνεια, εἶναι «ἡ ἀγάπη ἡ ὁποία οὐ λογίζεται τό κακόν» (Α΄Κορ. 13,5), λέει ὁ
Ἀπόστολος. Ἄν ἀγαπᾶς, δέν βάζεις κακό λογισμό γιά τόν ἄλλον. Καί ὅλα τά ἄλλα
χαρακτηριστικά. Θά τά βρεῖτε μέσα στήν Ἁγία Γραφή. Αὐτή εἶναι ἡ σωστή ἀγάπη.
Ἄν, λοιπόν, κουραζόμαστε γιατί δέν μᾶς δίνει ὁ ἄλλος ἀγάπη, σημαίνει ὅτι δέν
ἀγαπᾶμε ἐμεῖς σωστά. Ἀγαπᾶμε περιμένοντας ἀνταπόδοση καί ἀνταπόκριση.

Καί πῶς θά γίνει αὐτή ἡ τέλεια ἀγάπη νά ἀγαπᾶμε χωρίς νά περιμένουμε

ἀνταπόδοση; Θά γίνει, ὅταν ἀπό μέσα μας ἀποβάλλουμε, διώξουμε τήν ἀγάπη πού
ἔχουμε στόν ἐαυτό μας. Μά θά πεῖς, δέν πρέπει ν’ ἀγαπᾶμε τόν ἑαυτό μας; Ἐδῶ ὅλοι
οἱ ψυχολόγοι λένε, ν’ ἀγαπᾶς τόν ἑαυτό σου… Ἔτσι, δέν εἶναι; Ναί, δέν πρέπει. Ὁ
Κύριος τό εἶπε. Λέει: «ἄν δέν μισήσει ὁ ἄνθρωπος τόν πατέρα του, τήν μητέρα του,
ἔτι δέ -ἀκόμα δηλαδή- καί τήν ἑαυτοῦ ψυχή -καί τήν ψυχή του καί τήν ὕπαρξή του
καί τήν ζωή του- δέν μπορεῖ νά γίνει μαθητής μου» (Λουκ. 14,26). Θά πεῖτε:
Παράξενα πράγματα… νά μισήσουμε τήν ψυχή μας;

Νά μισήσουμε τόν ἑαυτό μας; Ναί, αὐτό λέει ὁ Χριστός. Δηλαδή, ἄν χρειαστεῖ, νά
δώσεις ἀκόμα καί τήν ζωή σου γιά τόν Χριστό. Νά γίνεις μάρτυρας. Νά μή σέ νοιάζει
ὀ ἑαυτό σου. Ἀλλά ποιός; Ὁ Θεός καί ὁ πλησίον. Λέει πάλι κάπου ὁ Ἀπόστολος
Παῦλος: «μηδείς τό ἑαυτοῦ ζητείτω, ἀλλά τό τοῦ ἑτέρου ἕκαστος» (Α΄Κορ. 10,24).

17
Μέ ἁπλά λόγια, κανένας, λέει, νά μή ζητάει τό συμφέρον του, ἀλλά ὁ κάθε ἕνας νά
ζητάει τό συμφέρον τοῦ ἄλλου. Προσέξτε, δέν λέει καί τοῦ ἑτέρου. Καί τό δικό του
καί τοῦ ἄλλου τέλος πάντων… Ὄχι! Μόνο τοῦ ἄλλου. Δηλαδή λέει ὁ Ἀπόστολος νά
σκέφτεσαι μόνο τόν ἄλλο, ὄχι τόν ἑαυτό σου. Μά, θά πεῖς τότε θά χαθοῦμε. Ὄχι, δέν
θά χαθεῖς. Ἴσα-ἴσα θά βρεῖς κι ἐσύ τήν χαρά σου. Γιατί; Γιατί «εἴμαστε ὅλοι
ἀλλήλων μέλη» (Ρωμ. 12,5), λέει πάλι ὁ Ἀπόστολος, εἴμαστε ὅλοι κομμάτι τοῦ
ἄλλου, μέλος τοῦ ἄλλου.

Ὅταν, λοιπόν, σκέφτεσαι τόν ἄλλον, τόν ἑαυτό σου σκέφτεσαι. Ἐφόσον, ὅμως, ζεῖς
σωστά μέσα στήν Ἐκκλησία, πού εἶναι σῶμα Χριστοῦ καί ὁ ἕνας εἶναι κομμάτι τοῦ
ἄλλου. Ὅταν ζεῖς ἐγωιστικά, αὐτονομημένα, κλεισμένος στόν ἑαυτό σου, τότε
φυσικά δέν εἶσαι στήν Ἐκκλησία, δέν αἰσθάνεσαι τόν ἄλλο κομμάτι τοῦ ἑαυτοῦ σου,
μᾶλλον τόν βλέπεις σάν ἐχθρό, σάν ἐπίβουλο καί κάνεις καί κακούς λογισμούς καί
κακές σκέψεις καί εἶσαι ἕτοιμος νά δαγκώσεις τόν ἄλλον. Δέν μιλᾶμε γιά αὐτούς.
Αὐτός δέν εἶναι κἄν χριστιανός. Δέν ζεῖ καθόλου σωστά. Θέλεις νά ζήσεις σωστά;
Θά πρέπει νά μπεῖς σ’ αὐτή τήν ἀγάπη.

Πῶς μπαίνουμε τώρα; Ἐδῶ εἶναι τό πρόβλημα. Ὅταν ἀποβάλλουμε, εἴπαμε, τήν
ἀγάπη στόν ἑαυτό μας. Αὐτό οἱ Πατέρες τό εἶπαν φιλαυτία. Εἶναι ἡ κορυφαία
ἀρρώστια. Μιλήσαμε προηγουμένως γιά ἀρρώστιες τοῦ νοῦ. Ἡ κορυφαία ἀρρώστια
τοῦ νοῦ εἶναι ἡ φιλαυτία. Δηλαδή, τότε πού ὁ ἄνθρωπος μέ τόν νοῦ δέν βλέπει στόν
οὐρανό ἀλλά στόν ἑαυτό του. Ἔχει κάνει κέντρο τόν ἑαυτό του καί τό μάτι τῆς
ψυχῆς του εἶναι σκοτισμένο. Γιατί, ὅταν βλέπεις στόν ἑαυτό σου, δέν παίρνεις φῶς
ἀπό τόν Θεό πού εἶναι τό ἀληθινό Φῶς καί εἶσαι μέσα στό σκοτάδι, μέσα στήν
ἁμαρτία, οὐσιαστικά μέσα στήν ἀνυπαρξία. Γιατί Ἐκεῖνος πού πραγματικά ὑπάρχει
εἶναι ὁ Θεός. Ὅταν, λοιπόν, ἐσύ δέν ἑνώνεσαι μέ Αὐτόν πού πραγματικά ὑπάρχει,
πᾶς στό νά μήν ὑπάρχεις. Συνεχίζεις βέβαια νά ὑπάρχεις ὡς σῶμα… ἀλλά εἶναι σάν
νά μήν ὑπάρχεις.

Θέλεις λοιπόν νά φτάσεις σ’ αὐτή τήν ἀγάπη τή σωστή; Θά πρέπει νά πάψεις ν’

ἀγαπᾶς τόν ἑαυτό σου, νά διώξεις τήν φιλαυτία, νά διώξεις τήν ἀγάπη γιά τό σῶμα
σου. Ἡ ἄρρωστη ἀγάπη πρός τό σῶμα εἶναι ἡ φιλαυτία, λένε πάλι οἱ ἅγιοι Πατέρες.
Δηλαδή: μήν κουραστῶ, μήν ἀρρωστήσω, μήν πονέσω… πῶς θά γίνει νά ἔχω
ἀνάπαυση, πῶς θά ἔχει ἀνάπαυση ἡ σάρκα μου, πῶς θά φᾶμε, πῶς θά κοιμηθοῦμε…

Αὐτό πρέπει νά φύγει ἀπό τόν ἄνθρωπο, νά πάψει νά σκέφτεται πῶς εἶναι ὁ ἴδιος,
πῶς αἰσθάνεται, ἀλλά νά σκέφτεται μόνιμα πῶς θά ἀρέσει στόν Θεό καί πῶς θά
ἀναπαύσει τόν πλησίον. Τότε μπαίνει σ’ αὐτή τή διαδικασία νά θεραπευθεῖ ἡ ψυχή
του, νά ἀποβάλλει τόν ἐγωισμό, τήν φιλαυτία καί τήν ὑπερηφάνεια καί νά ἀνοιχτεῖ
στήν ἀληθινή ἀγάπη, τήν ἀνιδιοτελή. Ἕνας ἄνθρωπος πού σκέφτεται τόν ἑαυτό του,
ἔχει φιλαυτία, ποτέ δέν θά μπορέσει ν’ ἀγαπήσει κανέναν. Γιατί; Γιατί δέν ὑπάρχει
χῶρος στήν ψυχή του γιά κανέναν. Ὅλο τόν χῶρο τῆς ψυχῆς του τόν ἔχει καταλάβει
αὐτή ἡ ἀγάπη πού ἔχει γιά τόν ἑαυτό του. Ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος, ἡ ψυχή μας

18
εἶναι σάν ἕνα δωμάτιο. Ἕνα δωμάτιο τώρα, ἄν τό γεμίσεις μέ τήν ἀγάπη στόν ἑαυτό
σου, χωράει νά μπεῖ τίποτα ἄλλο; Τίποτα ἄλλο δέν χωράει. Ἄν φύγει ἡ ἀγάπη στόν
ἑαυτό σου, τότε μπορεῖ νά μπεῖ ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεό, πού εἶναι ἡ πρώτη ἐντολή.

Ἡ πρώτη ἐντολή τοῦ Θεοῦ εἶναι «νά ἀγαπήσεις τόν Θεό». Ἡ πρώτη ἐντολή τῶν
ψυχολόγων εἶναι νά ἀγαπήσεις τόν ἑαυτό σου. Τελείως ἀνάποδα! Τά λέω αὐτά γιατί
πρέπει νά τά ἀποδομήσουμε μέσα μας. Μᾶς ἔχουν ποτίσει μέ τέτοιες ἰδέες καί πρέπει
νά τίς πετάξουμε. Ἡ πρώτη ἐντολή εἶναι ν’ ἀγαπήσεις τόν Θεό, ὄχι τόν ἑαυτό σου.

Οἱ ψυχολόγοι λένε, γιά νά ἀγαπήσεις τούς ἄλλους, πρέπει ν’ ἀγαπᾶς τόν ἑαυτό σου.
Ψέμα! Λάθος! Γιά νά ἀγαπήσεις τούς ἄλλους, πρέπει πρῶτα ν’ ἀγαπήσεις τόν Θεό.
Ἄν ἀγαπήσεις τόν Θεό, τότε θά ἀγαπήσεις σωστά καί τούς ἄλλους. Νά, γιατί δέν
ἀγαπᾶμε σωστά τόν ἄνδρα μας, οἱ γυναῖκες, οἱ ἄνδρες τίς γυναῖκες τους, τά παιδιά
τους… Γιατί δέν ἔχουν ἀγαπήσει τόν Θεό, ὁπότε δέν ἀγαποῦν σωστά, δηλαδή
ἀνιδιοτελῶς, τήν γυναῖκα, τόν ἄνδρα ἀντιστοίχως, τά παιδιά τους, τούς συγγενεῖς
τους καί ὅλο τόν κόσμο. Καταλάβατε ποῦ εἶναι τό πρόβλημα; Νά γιατί ὑπάρχουν τά
διαζύγια, νά γιατί ὑπάρχουν οἱ ἐκτρώσεις.. καί δέν τό ἔχει σέ τίποτα ἡ μάνα νά
σκοτώσει τό παιδί της ἄς ποῦμε.. δέν ὑπάρχει αὐτή ἡ ἀνιδιοτέλεια. Λέει, ἕνα παιδί νά
ἔχω ἀκόμα… μοῦ φτάνουν αὐτά, δέν μπορῶ ἄλλο.

Ἔχει φιλαυτία. Ἀντίθετα, μιά μάνα πού ἀγαπάει ἀνιδιοτελῶς, λέει, τί τό παιδί θά
σκοτώσω; Χίλιες φορές νά ὑποφέρω λίγο ἀκόμα, λίγο παραπάνω, θά τό μεγαλώσω…
Θά βοηθήσει καί ὁ Θεός.. Ἀλλά, ἅμα ἔχει φιλαυτία, δέν ἀγαπάει κανέναν. Κι ἅμα τήν
ζορίσει καί λίγο ὁ ἄνδρας της, λέει χωρίζω, τελειώσαμε… κι ἄς λέει ὁ Θεός εἶναι
ἔγκλημα τό διαζύγιο, εἶναι φόνος. Εἶναι φόνος τό διαζύγιο! Σκοτώνεις αὐτό τόν νέο
ἄνθρωπο πού ἔφτιαξε ὁ Χριστός διά τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου, πού λέγεται
ἀνδρόγυνο. Ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα μέσα στόν γάμο παύουν νά εἶναι δύο, εἶναι ἕνας
μυστηριακά καί λέγεται ἀνδρόγυνο. Ὅταν γίνεται διαζύγιο, λοιπόν, σκοτώνεις αὐτό
τόν καινούριο ἄνθρωπο.

Εἶπα μερικά παραδείγματα, γιά νά καταλάβουμε πώς δέν ἔχουμε ἀληθινή ἀγάπη. Δέν
ζοῦμε τήν ἀληθινή ἀγάπη. Γι’ αὐτό καί ὑποφέρουμε καί βασανιζόμαστε. Ἑπομένως,
ἄν κουραζόμαστε, ἐπειδή ὁ ἄλλος δέν μᾶς ἀγαπάει, σημαίνει ὅτι δέν ἀγαπᾶμε σωστά.
Ἡ ἀγάπη ποτέ δέν κουράζει. Κουράζεται αὐτός ὁ ὁποῖος ἔχει μέσα του ἁμαρτία, ἔχει
μέσα του πάθη. Αὐτά κουράζουν τόν ἄνθρωπο. Οἱ ἀρετές ξεκουράζουν τόν ἄνθρωπο.
Οἱ κακίες, οἱ ἁμαρτίες καί τά πάθη κουράζουν τόν ἄνθρωπο. Ὅταν, λοιπόν,
λειτουργοῦμε μέ βάση τά πάθη, ὅταν κάνουμε ἁμαρτίες, τότε κουραζόμαστε. Ἕνας
πού δέν ἀγαπάει τόν ἑαυτό του, δέν κουράζεται. Θυσιάζεται, σταυρώνεται, πεθαίνει
γιά τόν ἄλλον καί χαίρεται καί πανηγυρίζει, γιατί ἔχει μέσα του ἐνεργό τήν Χάρη τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος, ὁπότε ἔχει μέσα του χαρά, εἰρήνη, ἀγάπη…

Βλέπετε; Ἡ ἀγάπη ἡ σωστή εἶναι κι αὐτή στοιχεῖο τοῦ καρποῦ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Εἶναι δῶρο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Δέν μπορεῖς νά ἔχεις ἀληθινή ἀγάπη, ἄν δέν ἔχεις

19
μετάνοια, ἄν δέν ἔχεις μπεῖ σ’ αὐτή τή διαδικασία νά προσεύχεσαι συνέχεια, νά
παρακαλᾶς τόν Θεό, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με, νά προσπαθεῖς νά
ἐξομολογεῖσαι, νά κοινωνᾶς, νά κάνεις αὐτά πού λέει ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία, ὥστε
σιγά-σιγά νά διώξεις ἀπό μέσα σου τήν μεγάλη ἀρρώστια πού λέγεται φιλαυτία καί
νά πάψεις πλέον ν’ ἀγαπᾶς τόν ἑαυτό σου καί νά ἀγαπήσεις τόν Θεό καί τόν πλησίον.
Σήμερα ἐν ὀνόματι τῆς ἀγάπης γίνονται τά μεγαλύτερα ἐγκλήματα, γιατί οἱ ἄνθρωποι
ἐννοοῦν πλέον τήν ἀγάπη διεστραμμένα.

Ἀκόμα καί οἱ ὁμοφυλόφιλοι, ἐν ὀνόματι τῆς ἀγάπης, λένε νά μᾶς δεχθεῖτε κι ἐμᾶς.
Σᾶς ἀγαπᾶμε κι ἐσᾶς ὡς ἀνθρώπους, ἀλλά δέν ἀγαπᾶμε τήν ἁμαρτία. Δέν μποροῦμε
ν’ ἀγαπήσουμε τήν ἁμαρτία, γιατί ἡ ἁμαρτία ἀλλοτριώνει τόν ἄνθρωπο, τόν
σκοτώνει. Ἄν μ’ ἀγαπᾶς, λέει ἡ ἄλλη, πᾶμε μαζί στό κέντρο τῆς ἀνηθικότητας.
Ἐπειδή σ’ ἀγαπάω, δέν θά ἔρθω. Δέν εἶναι ἀγάπη νά συμπράττουμε στήν ἁμαρτία
καί στό κακό. Ἀληθινή ἀγάπη εἶναι νά ταρακουνήσεις τό παιδί σου καί νά τοῦ πεῖς
«παιδάκι μου, τί κάνεις, πῶς ζεῖς ἔτσι;». Δέν ἐπιτρέπεται αὐτό πού κάνεις, νά κάνεις
λ.χ. προγαμιαῖες σχέσεις. Κι ὅμως, πόσοι γονεῖς τά σπρώχνουν τά παιδιά, νά κάνουν
προγαμιαῖες σχέσεις; Εἶναι ἀγάπη αὐτό; Ὄχι, δέν εἶναι ἀγάπη. Εἶναι τό ἀντίθετο τῆς
ἀγάπης.

Δέν ξέρω, ἄν ἀπάντησα στήν ἐρώτηση.. Καταλάβατε τί σᾶς εἶπα; Δέν ἔχουμε τήν
σωστή ἀγάπη, γι’ αὐτό κουραζόμαστε. Περιμένουμε ἀνταπόδοση. Νά σᾶς πῶ κάτι;
Καί μή σᾶς φανεῖ παράξενο. Λέει κάπου ὁ Ἀπόστολος: «καί οἱ ἔχοντες γυναῖκας ὡς
μή ἔχοντες» (Α΄Κορ. 7,29). Νά ζοῦμε δηλαδή ἔτσι καί οἱ ἔγγαμοι σάν νά μήν εἴμαστε
ἔγγαμοι. Τί ἐννοεῖ; Μία ἔννοια εἶναι κι αὐτή: μήν περιμένεις ἀγάπη ἀπό τόν ἄλλο. Θά
πεῖς: Ἀπό τόν ἄνδρα μου δέν θά περιμένω ἀγάπη; Ὄχι, νά μήν περιμένεις. Ἐσύ νά
δίνεις ἀγάπη. Ρωτάει ἡ γυναίκα τόν ἄνδρα μ’ ἀγαπᾶς;ʾ. Λάθος! Τό σωστό εἶναι νά
ρωτήσεις τόν ἑαυτό σου τόν/τήν ἀγαπῶ;ʾ. Αὐτό εἶναι τό χριστιανικό, τό ὀρθόδοξο. Τό
ἄλλο εἶναι κοσμικό. Γι’ αὐτό ὑποφέρουμε καί βασανιζόμαστε, γιατί ζητᾶμε ἀγάπη
ἀπό τόν ἄλλον.

Ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, αὐτό δέν πρέπει νά τό ζητᾶμε, εἶναι πολύ χαμερπές, ἔτσι
ἐξευτελιστικό… Ἐσύ ν’ ἀγαπᾶς. Ὁ Χριστός δέν εἶπε κάντε ὅ,τι μπορεῖτε, γιά νά σᾶς
ἀγαπήσουν οἱ ἄλλοι. Ἀλλά εἶπε: ἐσεῖς ν’ ἀγαπήσετε. Ἡ θεραπεία εἶναι ν’ ἀγαπᾶμε
ἐμεῖς, ὄχι νά μᾶς ἀγαποῦν. Ὅταν μᾶς ἀγαπᾶνε, οὐσιαστικά μᾶς τρέφουν τόν ἐγωισμό,
δηλαδή τήν ἀρρώστια, τόν καρκίνο. Ὁ ναρκομανής παίρνει τήν δόση του καί νιώθει
γιά λίγο καλά. Μετά πάλι στέρηση. Ἡ λύση καί ἡ θεραπεία εἶναι νά πάψεις νά
παίρνεις ναρκωτικά, νά πάψεις νά ζητᾶς ἀγάπη ἀπ’ τούς ἄλλους. Ὅλη ἡ δυστυχία
ξεκινάει ἀπό τό ὅτι θέλουμε νά μᾶς ἀγαπᾶνε. Δέν χρειάζεται νά μᾶς ἀγαπάει
κανένας. Ἔχουμε τόση ἄπειρη ἀγάπη ἀπό τόν Χριστό μας, πού δέν χρειάζεται καμιά
ἀνθρώπινη ἀγάπη. Ἀλλά δέν τή ζοῦμε αὐτή τήν ἀγάπη, γιατί δέν ἀγαπᾶμε ἐμεῖς τόν
Χριστό, ὁπότε δέν καταλαβαίνουμε πόσο μᾶς ἀγαπάει ὁ Χριστός. Ἄν μποῦμε στή
διαδικασία νά ἀγαπήσουμε ἐμεῖς τόν Χριστό, δέν θά ἔχουμε μετά ἀνάγκη ἀπό καμία
ἀνθρώπινη ἀγάπη.

20
Βλέπετε, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος πῶς χαρακτηρίζει τόν ἑαυτό του; «Ὁ μαθητής
ὅν ἠγάπα ὁ Ἰησοῦς» (Ἰω. 21,7). Αὐτός εἶναι ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, ὁ μαθητής
τῆς ἀγάπης. Δηλαδή, λέει, εἶμαι ὁ μαθητής τόν ὁποῖο ἀγαποῦσε ὁ Ἰησοῦς. Γιά
στάσου… Δηλαδή ὁ Χριστός ἔκανε διακρίσεις; Τούς ἄλλους δέν τούς ἀγαποῦσε;

Ἤ ἀγαποῦσε λιγότερο τούς ἄλλους μαθητές ἀπό τόν Ἅγιο Ἰωάννη; Καί γιατί λέει ὁ
Ἅγιος Ἰωάννης γιά τόν ἑαυτό του ὅτι εἶναι ὁ μαθητής πού ἀγαποῦσε ὁ Ἰησοῦς; Νά
σᾶς πῶ γιατί; Γιατί ἐκεῖνος ἀγαποῦσε πιό πολύ ἀπό τούς ἄλλους τόν Χριστό καί
καταλάβαινε πόσο τόν ἀγαπάει ὁ Χριστός. Γι’ αὐτό ἔλεγε ὅτι εἶναι ὁ μαθητής πού
ἀγαποῦσε ὁ Ἰησοῦς. Ὅσο ἀγαπᾶμε τόν Χριστό, καταλαβαίνουμε πόσο μᾶς ἀγαπάει.
Αὐτή εἶναι ἡ λύση τῆς δυστυχίας μας, νά πάψουμε νά ζητᾶμε ἀγάπη. Νά δίνουμε
ἀγάπη χωρίς νά ζητᾶμε ἀνταπόδοση. Γι’ αὐτό ἡ τέλεια ἀγάπη δέν ὑπάρχει οὔτε στή
φιλία οὔτε σ’ αὐτό πού λένε οἱ κοσμικοί ‘ἔρωτας’. Δέν εἶναι ἡ τέλεια ἀγάπη αὐτό,
γιατί ζητάει ἀνταπόδοση. Ἡ τέλεια ἀγάπη εἶναι ἡ ἐν Χριστῷ, μέσα στήν Ἐκκλησία,
πού δίνεις χωρίς νά ζητᾶς τίποτα.

Ἐρ.: Μᾶς ἀρέσουν αὐτά πού λέτε, ἀλλά δέν μποροῦμε νά τά ἀκολουθήσουμε…
Ἀπ.: Δέν ἔχουμε μπεῖ στήν διαδικασία τῆς κάθαρσης, γιά νά μπορέσουμε νά τά
κάνουμε αὐτά… πού εἶναι ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀγάπη εἶναι ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Ἡ
πρώτη ἐντολή εἶναι ν’ ἀγαπήσεις τόν Θεό καί ἡ δεύτερη τόν πλησίον. Γιατί δέν
μποροῦμε; Γιατί δέν τό ζητᾶμε. Πρέπει νά τό ζητήσουμε. Πῶς; Νά ἐδῶ ἔρχεται ἡ
νοερά προσευχή πού σᾶς εἶπα.

Πρέπει νά βάλουμε ἕνα καθημερινό πρόγραμμα. Νά τό ποῦμε πρακτικά. Ἐγώ σᾶς

λέω ξεκινῆστε μέ δέκα λεπτά. Δέκα λεπτά τό πρωί, δέκα λεπτά τό μεσημέρι, δέκα
λεπτά τό βράδυ. Θά βρεῖτε δέκα λεπτά… Αὐτά τά δέκα λεπτά νά κλείσετε καί τά
τηλέφωνα καί νά κλειστεῖτε κάπου μόνοι σας. Δέκα λεπτά δέν ὑπάρχω γιά κανέναν,
ὑπάρχω μόνο γιά τόν Χριστό. Καί νά ἀρχίσετε νά μιλᾶτε στόν Χριστό: Κύριε Ἰησοῦ
Χριστέ ἐλέησέ με. Καί γιά νά μήν κοιτᾶς τό ρολόι σου, βάλε ἕνα ξυπνητήρι νά
χτυπήσει σέ δέκα λεπτά. Αὐτά τά δέκα λεπτά νά πεῖς δέν θά σκεφτῶ τίποτε, μόνο τίς
πέντε λέξεις: Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με. Ἔτσι σιγά-σιγά μαθαίνει ὁ ἄνθρωπος
τήν νοερά προσευχή. Ἀρχίζεις νά τό λές λίγο μέ τό στόμα, λίγο νά τό λές μέ τό μυαλό
σου. Μερικοί τό συνδυάζουν μέ τήν ἀναπνοή, εἶναι ἕνας τρόπος κι αὐτός. Μιά φορά
στήν εἰσπνοή, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με, δυό φορές στήν ἐκπνοή: Κύριε Ἰησοῦ
Χριστέ ἐλέησέ με, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με, ἐπειδή κρατάει πιό πολύ ἡ
ἐκπνοή. Τό συνδέεις μέ τήν ἀναπνοή. Ἄλλοι τό συνδέουν μέ τούς χτύπους τῆς
καρδιᾶς. Εἶναι κι αὐτός ἕνας τρόπος. Ὅταν εἴμαστε στήν ἡσυχία, μποροῦμε νά
ἀκούσουμε τούς χτύπους τῆς καρδιᾶς καί σέ κάθε χτύπο μπορεῖς νά λές καί μία λέξη,
Κύριε, Ἰησοῦ, Χριστέ, ἐλέησόν με. Αὐτός εἶναι ἕνας τρόπος ἔτσι τεχνικός, ἄς τόν
ποῦμε, γιά νά μήν φεύγει ὁ νοῦς.

Ξέρετε τί δύσκολο εἶναι νά μαζέψεις τόν νοῦ σου; Γιατί εἶναι δύσκολο; Γιατί ἔχει
συνηθίσει ὁ νοῦς νά ἀλητεύει. Ἐπειδή εἶναι σκοτισμένος, δέν μένει στήν ὅραση τοῦ

21
Θεοῦ καί τήν ὥρα πού πᾶς νά προσευχηθεῖς… ὤπ, ἐκείνη τήν δουλειά πρέπει νά τήν
κάνεις… νά τό γράψεις νά μήν τό ξεχάσεις… γιά νά σέ ἀποσπάσει ἀπό τήν
προσευχή. Ὄχι, δέν θά ἀκούσεις τίποτα. Ἐκείνη τήν ὥρα θά κάνεις προσευχή. Δέν
ὑπάρχω γιά τίποτα καί γιά κανέναν. Ἄν τό κάνετε αὐτό, θά δεῖτε ὅτι σιγά-σιγά ὁ νοῦς
θά ζητάει ὄχι μόνο τό δεκάλεπτο ἀλλά νά τό κάνεις καί τίς ὑπόλοιπες ὧρες τῆς
ἡμέρας. Καί αὐτό σταδιακά διώχνει ἀπό τήν καρδιά τούς ἄλλους λογισμούς καί
ἀρχίζει ὁ ἄνθρωπος μέσα του νά ἀδειάζει, νά καθαρίζει.

Κάθαρση τί θά πεῖ οὐσιαστικά; Νά φύγουν ἀπό τήν καρδιά ὅλοι οἱ λογισμοί, ὄχι
μόνο οἱ κακοί λογισμοί. Προσέξτε, ἀπό ἀπό τήν καρδιά πρέπει νά φύγουν καί οἱ
καλοί λογισμοί, ὅλοι οἱ λογισμοί καί νά ὑπάρχει μόνο ὁ Χριστός, μόνο ἡ μνήμη τοῦ
Χριστοῦ. Στόν ἐγκέφαλο, στή διάνοια θά ὑπάρχουν καί οἱ ἄλλοι λογισμοί, δέν μᾶς
πειράζει αὐτό. Ὅταν ὅμως κατεβαίνουν στήν καρδιά, ἐκεῖ λερώνεται ὁ νοῦς,
σκοτίζεται καί δημιουργοῦνται οἱ διάφορες ἐπιθυμίες κι αὐτές λερώνουν τόν
ἄνθρωπο. Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Κύριος: «ἐκ τῆς καρδίας ἐκπορεύονται πονηροί λογισμοί,
μοιχεῖες πορνεῖες, φόνοι, ζήλιες, ἔχθρες, κακίες…» (Μαρκ. 7,21-22). Ἡ καρδιά θά
πρέπει νά καθαρίσει, γιατί ἡ καρδιά εἶναι τό ὄργανο ὅπου θά πρέπει νά κατοικήσει ὁ
Θεός, εἶναι τό ὄργανο μέ τό ὁποῖο ἑνωνόμαστε μέ τόν Θεό καί δέν μπορεῖ νά εἶναι
βρώμικο, γιατί τότε δέν μπορεῖ νά ἑνωθεῖ ὁ Θεός, νά γίνει ἡ θέωση πού εἴπαμε, νά
ἐπιτευχθεῖ ὁ σκοπός μας.

Δέν μπορροῦμε, λοιπόν, γιατί δέν ἔχουμε μπεῖ σ’ αὐτή τήν διαδικασία τῆς θεραπείας
μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή καί τήν ὅλη προσπάθεια. Ὄχι ἀπό τή μιά ἀδιάλειπτη
προσευχή καί ἀπό τήν ἄλλη νά κάνουμε ἁμαρτίες. Δέν μπορεῖς νά λές θά κάνω τώρα
τήν νοερά προσευχή καί μετά θά σοῦ δείξω ἐγώʾ, νά ἔχεις κακία μέσα σου. Ἤ θά
κοινωνήσω καί θά σοῦ δείξω ἐγώ μετά. Ἔτσι δέν γίνεται θεραπεία. Θά πρέπει νά
βγάλουμε ὅ,τι ξέρουμε ὅτι εἶναι ἁμαρτία καί στή συνέχεια θά δοῦμε κι ἄλλα
πράγματα. Ὅταν φύγουν οἱ μεγάλες κοτρῶνες, οἱ ὀγκόλιθοι, μετά βλέπεις καί τά πιό
μικρά πετραδάκια πού λερώνουν τήν καρδιά σου καί βαραίνουν τήν ψυχή σου. Καί
σιγά-σιγά καθαρίζεται ὁ ἄνθρωπος καί ὅσο καθαρίζεται τόσο φωτίζεται, τόσο
μπαίνει μέσα στήν ψυχή του τό φῶς τοῦ Θεοῦ, φεύγει ἡ κατάθλιψη, φεύγει ἡ
μελαγχολία, φεύγουν τά ψυχολογικά, φεύγουν τά πάντα. Γιατί οἱ ἄνθρωποι σήμερα
εἶναι μέσα στήν κατάθλιψη καί μέσα στήν μελαγχολία; Γιατί ἀκριβῶς δέν ἔχουν
καθαριστεῖ. Ἡ καρδιά τους εἶναι σπήλαιο ληστῶν, εἶναι σπήλαιο δαιμόνων καί ὄχι
κατοικητήριο τοῦ φωτός τοῦ Θεοῦ.

Ἐρ.: Μᾶς λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες στό Ἅγιο Ὄρος ὅτι πρέπει νά λέμε τήν εὐχή, ἡ εὐχή
μᾶς θωρακίζει καί δέν ἔχουμε νά φοβηθοῦμε κανέναν. Ἀπό τήν ἄλλη διαβάζουμε στό
βιβλίο «Οἱ περιπέτειες ἑνός προσκυνητοῦ», ὅτι ἀπό τήν στιγμή πού θά ἀρχίσεις νά
προσεύχεσαι θά ἔχεις δυσβάστακτους πειρασμούς…
Ἀπ.: Αὐτό τό βιβλίο σᾶς τό συνιστῶ, ἄν δέν τό ἔχετε διαβάσει, νά τό διαβάσετε.
Εἶναι ἕνα κλασσικό βιβλίο, εὐχάριστο καί πολύ διδακτικό καί μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ
τό ἔχουμε ἀναλύσει σέ ὁμιλίες.

22
Φαίνεται σάν ἀντίφαση δηλαδή τό ἐρώτημα. Ὄχι, δέν εἶναι ἀντίφαση. Ὁπωσδήποτε,
ὁ διάβολος ἐνοχλεῖται. Γιατί; Γιατί πολεμᾶς τόν διάβολο μέ τήν νοερά προσευχή
στήν ἴδια τήν φωλιά του. Ἡ φωλιά τοῦ διαβόλου ξέρετε ποῦ εἶναι; Ἡ φωλιά τοῦ
διαβόλου εἶναι μέσα μας, στήν καρδιά μας. Δέν εἶναι ἀπ’ ἔξω μας. Βέβαια, εὐτυχῶς,
ἐπειδή εἴμαστε βαφτισμένοι, λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες, εἶναι στήν περιφέρεια, δέν εἶναι
στό κέντρο. Στό κέντρο τῆς καρδιᾶς εἶναι στούς ἀβάφτιστους ὁ διάβολος. Γι’ αὐτό
καί πρίν κάνουμε τήν βάφτιση, κάνουμε ἐξορκισμούς. Σέ ποιούς διαβάζουμε
ἐξορκισμούς; Στούς δαιμονισμένους. Θά πεῖς: Τό μωρό εἶναι δαιμονισμένο; Ναί!
Δηλαδή στό κέντρο τῆς καρδιᾶς τοῦ ἀβάφτιστου μωροῦ εἶναι ὁ διάβολος, λένε οἱ
ἅγιοι Πατέρες. Πρέπει νά φύγει ἀπό ἐκεῖ. Φεύγει, ἀλλά δέν πάει μακριά. Πάει, λένε
οἱ ἅγιοι Πατέρες, στήν περιφέρεια. Στό κέντρο ποιός εἶναι; Ὁ Χριστός. Αὐτό εἶναι τό
μεγάλο προτέρημα τῶν ὀρθοδόξων πού δέν τό ἔχουν οἱ ἀβάφτιστοι. Εἴμαστε πολύ
εὐλογημένοι ἀπό τόν Θεό πού ἔχουμε τό βάφτισμα. Ἀλλά δέν μᾶς σώζει τό
βάφτισμα, ἄν δέν ζήσουμε καί σωστά.

Καί τί γίνεται τώρα; Ὁ διάβολος ἀπ’ τήν περιφέρεια τῆς καρδιᾶς μᾶς ρίχνει βέλη καί
προσπαθεῖ νά μπεῖ ἀκόμα πιό μέσα, νά μπεῖ στό κέντρο, νά διώξει, εἰ δυνατόν, τόν
Χριστό. Θά πεῖς: Γίνεται αὐτό; Δυστυχῶς, γίνεται κι αὐτό. Μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά
κάνει πολύ βαριές ἁμαρτίες, ἰδίως ἄν πέσει σέ αἵρεση καί πάει σέ ἄλλες θρησκεῖες,
νά διώξει τόν Χριστό. Νά φύγει ὁ Χριστός καί μετά νά χρειάζεται πάλι βάφτισμα.
Καί ἐπειδή δέν ἐπαναλαμβάνεται τό βάφτισμα, τοῦ κάνουμε Χρίσμα, ὅταν πάει σέ
ἄλλες θρησκεῖες, γιόγκα, ἀνατολικές θρησκεῖες καί κάνει τελετές, μυήσεις κ.λ.π. Μέ
τίς ἁμαρτίες δέν φεύγει τελείως ὁ Χριστός, ἀλλά ὁ διάβολος κερδίζει ἔδαφος καί
κατά κάποιο τρόπο ὑποτάσσει τόν ἄνθρωπο καί ἀπενεργοποιεῖ τήν Χάρη τοῦ
βαφτίσματος. Μένει μέν ἡ Χάρις, ἀλλά σάν μιά μικρή σπίθα θαμμένη κάτω ἀπό τήν
στάχτη. Ὅπως γίνεται μέ τή φωτιά. Ὅταν σβήνει, μπορεῖ νά μείνει κανένα
καρβουνάκι κάτω ἀπό τήν στάχτη. Ἔτσι καί ὁ βαφτισμένος ἄνθρωπος πού δέν ζεῖ
σωστά καί φαίνεται νά μοιάζει μέ τόν ἀβάφτιστο. Πολλές φορές γίνεται καί
χειρότερος καί κάνει χειρότερα πράγματα ἀπό τούς ἀβάφτιστους.

Ὁ διάβολος τώρα ἐνοχλεῖται, ὅταν ἀρχίσει ὁ ἄνθρωπος νά ζωογονεῖ αὐτό τό

καρβουνάκι πού πάει νά σβήσει, μέ τό νά ἀρχίσει νά φυσάει νά φύγει ἡ στάχτη καί
νά βάζει ἀπό πάνω ξερόκλαδα. Αὐτή εἶναι ἡ νοερά προσευχή. Ἀρχίζει λοιπόν ὁ
ἄνθρωπος νά φυσάει, νά προσεύχεται, νά διώχνει τήν στάχτη, τά πάθη καί νά ἀρχίζει
νά βάζει ἀρετές, τά ξερόκλαδα καί σιγά-σιγά ἀρχίζει νά παίρνει φωτιά. Αὐτό καίει
τόν διάβολο. Ἐνοχλεῖται ὁ διάβολος… λέει ʿἔπ, ἐσύ ἤσουνα δικός μου᾽ καί ἀρχίζει
νά σοῦ κάνει πόλεμο, νά ἀντιστέκεται. Ἀλλά μή φοβᾶστε. Αὐτό εἶναι καλό. Εἶναι
ἀπόδειξη ὅτι εἴμαστε στή σωστή κατεύθυνση καί ἔχουμε ἀρχίσει νά τόν ἀπωθοῦμε.
Δέν πρέπει νά δειλιάζουμε. Θά ἐπιμείνουμε καί ὁ διάβολος θά φύγει. Δέν ἔχει,
προσέξτε, καμία δύναμη ὁ διάβολος. Στό κέντρο εἶναι ὁ Χριστός. Εἴμαστε ἐκεῖ μαζί
μέ τόν Χριστό, προσευχόμαστε καί ὅσο προσευχόμαστε εἴμαστε σάν τούς στρατιῶτες
πού πυροβολοῦνε. Ὅσο πιό πολύ προσεύχεσαι, τόσο πιό πολύ πυροβολεῖς καί

23
ἀπωθεῖς τόν διάβολο, τόν διώχνεις ὅλο καί πιό μακριά καί σταθεροποιεῖσαι ὅλο καί
πιό πολύ στήν πνευματική ζωή. Θά ἔχεις βέβαια ἀντίσταση, ἰδίως στήν ἀρχή, ὅπως
ἔχει δυσκολία αὐτός πού πάει νά ἀνάψει τήν φωτιά. Τί γίνεται στήν ἀρχή, ὅταν
προσπαθεῖς ν’ ἀνάψεις τή φωτιά; Βγάζει καπνό πυκνό καί ἀρχίζουν νά δακρύζουν
καί τά μάτια. Ὅταν ὅμως ἀνάψει ἡ φωτιά, χαίρεσαι καί ἀγαλλιάζεις κοντά στήν
θαλπωρή τῆς φωτιᾶς. Ἔτσι γίνεται στήν πνευματική ζωή. Στήν ἀρχή εἶναι λίγο
ἐπίπονο, ἀλλά μετά εἶναι πολύ ὡραῖο καί χαίρεσαι καί ἀγαλλιάζεις. Ἀλλά πρέπει νά
συνεχίσεις νά βάζεις ξύλα. Γιατί, ἄν ἀμελήσεις, πάλι θά σβήσει ἡ φωτιά -Θεός
φυλάξοι- καί οἱ δαίμονες ἔρχονται πάλι κοντά.

Ὁπότε, ἰσχύει αὐτό πού λέει στίς περιπέτειες ἑνός προσκυνητοῦ, ὅτι θά ἔχεις πόλεμο,
ἀλλά αὐτό δέν θά πρέπει νά μᾶς φοβίζει. Γιατί «μείζων ὁ ἐν ὑμῖν ἤ ὁ ἐν τῷ κόσμῳ»
(Α´ Ἰω. 4,4), λέει ἡ Ἁγία Γραφή. Εἶναι μεγαλύτερος αὐτός πού εἶναι μέσα μας, παρά
αὐτός πού εἶναι στόν κόσμο, ὁ διάβολος δηλαδή. Μή φοβόμαστε λοιπόν τόν πόλεμο.
Ὁ διάβολος, λένε οἱ Πατέρες, μοιάζει μέ ἕναν ξεδοντιασμένο σκύλο πού γαυγίζει.
Ἄσ’τον νά γαυγίζει… ἀφοῦ δέν ἔχει δόντια δέν μπορεῖ νά σοῦ κάνει τίποτα. Ποιός
τοῦ ἔβγαλε τά δόντια; Ὁ Χριστός. Τόν ἔχει ξεδοντιάσει τόν διάβολο. Δέν ἔχει δύναμη
ὁ διάβολος. Ὁ διάβολος εἶχε πολλή δύναμη πρίν τήν Σταύρωση τοῦ Χριστοῦ. Στήν
Σταύρωση καί στήν Ἀνάσταση διαλύθηκε ὁ διάβολος, κατατροπώθηκε, νικήθηκε
κατά κράτος καί πλέον δέν ἔχει καμία ἐξουσία πάνω μας. Θά μοῦ πεῖτε: Τότε, γιατί
ἐμεῖς βασανιζόμαστε καί ἔχουμε καί τίς μαγεῖες καί τούς δαιμονισμένους; Ἐκεῖ
φταῖμε ἐμεῖς, ἑκούσια πᾶμε καί τόν ἀγκαλιάζουμε. Μετά φυσικά, ἀφοῦ τόν
ἀγκαλιάζεις καί τόν βάζεις μέσα σου, θά σέ βασανίσει.

Εἶχα μιά περίπτωση μέ μιά κοπέλα πού ἦταν δαιμονισμένη. Δέν τό ἤξερα καί ἐγώ καί
πήγαμε μαζί προσκύνημα στούς Ἁγίους Τόπους. Μοῦ τό εἶπε στό ταξίδι ὅτι ʿεἶμαι
δαιμονισμένη᾽. Πήγαμε στό ὄρος Θαβώρ, εἶπε στόν ἱερέα νά τῆς διαβάσει μιά εὐχή,
ἐκεῖνος δέν προλάβαινε, μοῦ λέει, πάτερ, διάβασέ τη ἐσύ. Εὐτυχῶς, εἶχε φύγει ὁ
κόσμος καί δέν ἦταν κανένας στήν Ἐκκλησία, γιατί ἄρχισε νά οὐρλιάζει μέ τό πού
ἄρχισα τήν εὐχή. Ὁ διάβολος, πού ἦταν μέσα της, δηλαδή, ἐνοχλήθηκε. Ἄρχισε νά μέ
βρίζει, νά βλασφημάει κ.λ.π. Τέλος πάντων, τῆς διάβασα τήν εὐχή. Ὅπου πηγαίναμε
αὐτή χτυπιόταν. Ὁ διάβολος ἐνοχλεῖτο. Ὅταν πήγαμε στόν Πανάγιο Τάφο, πῆγε καί
ξάπλωσε πάνω στήν πλάκα, ὅσοι ἔχετε πάει θά ξέρετε, καί κυλιόταν ἐκεῖ πάνω.
Εἴμαστε ἐκεῖ μαζί μ΄ ἕναν ἄλλο ἱερέα καί τή ρώταγε (τόν διάβολο δηλαδή) πῶς
μπῆκε μέσα της. Καί τί εἶπε; Ὅτι μπῆκε, γιατί αὐτή εἶχε κάνει σαρκικές ἁμαρτίες.
Δηλαδή πᾶμε μόνοι μας καί ἀγκαλιάζουμε τόν διάβολο καί μετά φυσικά μᾶς
ταλαιπωρεῖ.

Ἀλλά, ἐφόσον ἐμεῖς δέν κάνουμε ἑκούσια τά θελήματα τοῦ διαβόλου ἀπ’ τήν μιά καί
ἀπό τήν ἄλλη κάνουμε αὐτά πού λέει ἡ Ἐκκλησία μας, προσευχόμαστε,
μεταλαμβάνουμε, ἐξομολογούμαστε, δέν ἔχουμε νά φοβηθοῦμε. Ὁ διάβολος δέν
μπορεῖ νά μᾶς κάνει τίποτα. Νά μήν φοβόμαστε καί νά μή μᾶς ἀναστέλλει αὐτό πού
διαβάζουμε ὅτι θά ἔχουμε πειρασμούς. Φυσικά θά ἔχουμε πειρασμούς…. Χίλιες

24
φορές νά ἔχεις πειρασμούς, παρά νά εἶσαι νεκρός! Ὁ νεκρός βέβαια δέν ἔχει
πειρασμους.. ἀλλά εἶναι νεκρός! Τί νά τό κάνεις; Ὁ νεκρός πάει κατευθείαν στήν
κόλαση. Ὁ ἄλλος πού ἔχει πειρασμούς σημαίνει ὅτι εἶναι ζωντανός. Γι’ αὐτό λένε
μερικοί, πάτερ ὅσο ἤμουνα στόν κόσμο δέν εἶχα δυσκολίες, τώρα πού μπῆκα στήν
Ἐκκλησία καί ἄρχισα νά ἐξομολογοῦμαι, ἔχω πειρασμούς…

Ἔ, δέν χαίρεσαι; Σημαίνει ὅτι εἶσαι στήν σωστή κατεύθυνση. Ὁ νεκρός καί μιά
μαχαιριά νά φάει ἀκόμα, δέν καταλαβαίνει τίποτα. Ἐσύ, ἐπειδή εἶσαι ζωντανός,
καταλαβαίνεις. Καί τήν πτώση σου τήν καταλαβαίνεις καί ποῦ ἔσφαλλες. Ναί, λέει,
πάτερ, ἔχω ἐνοχές. Φυσικά… εἶναι καλό πού νιώθεις ὅτι ἔσφαλλες. Πρῶτα δέν
καταλάβαινες τίποτα. Ποῦ νά καταλάβεις; Ἀφοῦ ἤσουνα νεκρός. Τώρα, ἐπειδή ἔγινες
ζωντανός, ἔχεις αἴσθηση, καταλαβαίνεις καί τήν πτώση σου. Ἀλλά καταλαβαίνεις καί
τή Χάρη καί χαίρεσαι πραγματικά.

Ἐρ.: Πῶς γίνεται νά ἔχουμε πειρασμούς καί ἐξωτερικούς καί, ὅπως λέει στόν
προσκυνητή, πῆγε ὁ διάβολος σ’ αὐτόν πού ἔλεγε τήν εὐχή κατά παραχώρηση Θεοῦ
καί τόν χτύπησε καί τόν ἄφησε λιπόθυμο… Ἐνῶ, λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες, ὅτι μπορεῖ
νά σέ φυλάξει ἠ νοερά προσευχή ἀπό ἀτυχήματα κ.λ.π.

Ἀπ.: Πάλι ἰσχύει καί τό ἕνα καί τό ἄλλο. Σκεφτεῖτε αὐτός πού ἔφαγε τό χτύπημα, ἄν
δέν ἔλεγε τήν εὐχή, μπορεῖ καί νά τόν σκότωνε ὁ διάβολος. Κατά παραχώρηση Θεοῦ
τόν ἄφησε ἀναίσθητο, γιά νά καταλάβει ὅτι ὑπάρχει καί διάβολος. Μέσα στήν
πανσοφία Του ὁ Θεός, προσέξτε, ἀφήνει νά πάθουμε κάποια πράγματα καί ἀπό τόν
δαίμονα καί ἀπό τούς ἀνθρώπους πού ὑπηρετοῦν τούς δαίμονες. Αὐτό δέν σημαίνει
ὅτι δέν ἐνεργεῖ ὁ Θεός καί δέν μᾶς φυλάει. Σκεφτεῖτε νά μήν εἴμαστε μέσα στόν Θεό,
τί θά τραβούσαμε… πολύ χειρότερα. Ἀφήνει ὁ Θεός κατά θεία παραχώρηση μέσα
στήν πανσοφία Του, νά περάσουμε κάποιους πειρασμούς. Γι’ αὐτό σᾶς εἶπα δέν
ὐπόσχεται ὁ Θεός ἐδῶ μιά ζωή ἀκύμαντη, στήν κοιλάδα τοῦ κλαυθμῶνος πού ζοῦμε
τώρα, ἤ μιά ζωή χωρίς θλίψεις, μιά ζωή ἄνετη σωματικά. Κάθε ἄλλο! Θλίψεις… καί
μάλιστα εἶπε «διά πολλῶν θλίψεων δεῖ ἡμᾶς εἰσελθεῖν» (Πράξ. 14,22). Τό δεῖ
σημαίνει πρέπει. Ὀφείλουμε νά περάσουμε θλίψεις. Ἀκόμα καί αὐτές τίς δαιμονικές
ἐπιθέσεις πού λέτε.

Ἤξερα ἕναν ἄνθρωπο, πολύ πνευματικό, πού ἔλεγε συνέχεια τήν εὐχή καί ὁ διάβολος
τοῦ ἔκανε τόσο ὀρατές ἐπιθέσεις… πήγαινε νά τόν κάψει. Ναί! Ἀφήνει ὁ Θεός τόν
διάβολο… πάντα μέσα σέ ὅρια ὅμως. Πάντοτε ὁ Θεός τοῦ βάζει περιορισμούς, ὅπως
μέ τόν Ἰώβ. Ὁ Ἰώβ τί ἀφορμή εἶχε δώσει στόν διάβολο; Καμία ἀφορμή. Ἦταν
δίκαιος, λέει, ἅγιος δηλαδή. Κι ὅμως παραχώρησε ὁ Θεός νά τόν πειράξει ὁ
διάβολος, νά τόν γεμίσει μέ μία φοβερή ἀρρώστια σάν ἔκζεμα, νά χάσει τά παιδιά
του, νά χάσει τήν περιουσία του, ἡ γυναίκα του νά τά βάλει μαζί του, ὅλα αὐτά χωρίς
ὁ ἴδιος νά ἔχει ἁμαρτήσει. Ἀλλά γιατί τό ἔκανε ὁ Θεός; Γιά νά μᾶς τόν δώσει ὡς
πρότυπο ὑπομονῆς καί γιά νά τόν δοξάσει ἀκόμα περισσότερο. Μέσα ἀπό αὐτή τήν
δοκιμασία φανερώθηκε ἡ μεγάλη ἀρετή τοῦ Ἰώβ.

25
Ὁ Θεός ἀφήνει τίς δοκιμασίες καί τούς πειρασμούς «ἵνα οἱ δόκιμοι φανεροί
γένωνται» (Α΄Κορ. 11,19), γιά νά γίνουν φανεροί οἱ Ἅγιοι. Πάρτε ὅλους τούς ἁγίους
νά δεῖτε τί δοκιμασίες πέρασαν. Φοβερές δοκιμασίες… Ὅλοι οἱ ἅγιοι… καί διωγμούς
καί κατατρεγμούς καί ἀσθένειες καί κινδύνους ἀπό ληστές καί κινδύνους ἀπό θηρία,
ἀπό δαιμονιώδεις ἀνθρώπους κ.λ.π. Εἶναι ὅλα μέσα στήν πανσοφία τοῦ Θεοῦ πάντα
γιά τό καλό μας. Πάντα γιά τό καλό μας καί γιά τήν δόξα τοῦ Θεοῦ καί γιά τήν δόξα
τῶν ἁγίων, γιά νά μᾶς δώσει ὁ Θεός ἀκόμα μεγαλύτερα στεφάνια. Δεῖτε τούς
μάρτυρες, τί τράβηξαν! Καί ὅμως, ἔλεγε ἡ Ἁγία Εὐφημία στόν Ἅγιο Παΐσιο «ἄν
ἤξερα τί δόξα μέ περιμένει στόν οὐρανό, θά ’θελα κι ἄλλα νά περάσω». Νά μήν
φοβόμαστε τίς θλίψεις καί τίς δοκιμασίες. Νά χαιρόμαστε. «Πᾶσαν χαράν ἡγήσασθε,
ἀδελφοί μου, ὅταν πειρασμοῖς περιπέσητε ποικίλοις» (Ἰακ. 1,2). Ὅταν πέσετε σέ
πειρασμούς διαφόρους νά χαίρεστε. Οἱ πειρασμοί εἶναι ἐπίσκεψη Θεοῦ.

Εἶναι αὐτή ἡ παρεξήγηση πού σᾶς εἶπα προηγουμένως. Νομίζουμε ὅτι καί στήν
Ὀρθοδοξία λέγοντας τήν εὐχή θά λειτουργήσει μαγικά καί θά γλιτώσουμε ἀπό κάθε
θλίψη, ἀπό κάθε στενοχώρια, ἀπό κάθε πειρασμό. Ὄχι, ἀλλά θά σοῦ δώσει ὁ Θεός τό
Ἅγιο Πνεῦμα καί θά περάσεις τά κύματα καί τίς τρικυμίες αὐτῆς τῆς ζωῆς ὅσο
γίνεται λιγότερο ἀνώδυνα καί χωρίς νά ταραχτεῖς καί χωρίς νά ἐμποδιστεῖς γιά τήν
σωτηρία σου.

Βλέπετε, ὁ Ἀπόστολος Πέτρος, ὅσο περπατοῦσε καί κοιτοῦσε πρός τόν Χριστό,
περπατοῦσε πάνω στά κύματα! Περπάτησε ὁ Ἀπόστολος Πέτρος πάνω στά κύματα,
ὅταν τοῦ εἶπε ὁ Χριστός «ἔλα»! Περπάτησε… Μετά ὅμως βούλιαξε… Γιατί; Γιατί
ἔπαψε νά βλέπει τόν Χριστό, προσέξτε τί θά σᾶς πῶ, ἔχασε τήν νοερά ὅραση, τήν
νοερά προσευχή, τήν ὅραση τοῦ Χριστοῦ, ὁπότε βούλιαξε. Ἔτσι παθαίνουμε κι
ἐμεῖς. Δέν πρέπει νά χάνουμε τήν νοερά ὅραση τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τό νά βλέπουμε
τόν Θεό συνεχῶς μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή. Αὐτό ὑπηρετεῖ ἡ νοερά προσευχή,
τήν συνεχή κοινωνία μέ τόν Θεό, ὁπότε παίρνεις συνεχή βοήθεια ἀπό τόν Θεό. Εἶναι
σάν μιά πολύ καλή συσκευή, ἡ ὁποία ἔχει μπεῖ στήν πρίζα καί παίρνει ἐνέργεια καί
λειτουργεῖ. Ὅσο καλή κι ἄν εἶναι ἡ συσκευή, ἄν δέν παίρνει ἐνέργεια ἀπό τό δίκτυο,
ἄχρηστη εἶναι. Ἔτσι εἶναι καί ὁ ἄνθρωπος. Ὅσο προσεύχεται, ὅσο ἑνώνεται μέ τόν
Χριστό διά τῆς προσευχῆς καί τῆς ὅλης πνευματικῆς ζωῆς, ζεῖ πραγματικά, ἔχει
ἐνέργεια, μπορεῖ καί λειτουργεῖ, χαίρεται καί πορεύεται μέ ἀσφάλεια. Ὄχι ἀκύμαντα.
Πορεύεται μέσα στίς τρικυμίες, ἀλλά πατάει πάνω στά κύματα. Ἐνῶ ὁ ἄλλος, πού
δέν εἶναι συνδεδεμένος μέ τόν Θεό, βουλιάζει, καταποντίζεται, ἀπελπίζεται, τά χάνει,
χάνεται. Ὁ Θεός νά μᾶς φυλάξει ἀπό αὐτό.

Ἐρ.: Μιλήσαμε γιά αὐτεξούσιο, γιά ἐλευθερία καί μιλήσαμε καί γιά κατά
παραχώρηση… Γιατί δέν ἀπαντάει διαφορετικά ὁ Θεός;…
Ἀπ.: Γιατί, ἀκριβῶς, μᾶς ἀγαπάει καί μέσα στήν ἀγάπη Του, παραχωρεῖ κάποια
πράγματα γιά νά μᾶς βοηθήσει. Κοιτάξτε… εἶναι μεγάλο θέμα. Ὑπάρχει ἡ ἐλευθερία,
ὑπάρχει τό αὐτεξούσιο τοῦ ἀνθρώπου. Τί σημαίνει αὐτεξούσιο; Ὅτι ὁ ἄνθρωπος
μπορεῖ νά κάνει ὅ,τι θέλει. Μέσα σέ κάποια ὅρια ὅμως. Δέν μπορεῖ νά γίνει πουλί καί

26
νά πετάει ἤ νά γίνει ὑποβρύχιο. Δέν εἶναι μέσα στίς δυνατότητές του τίς κτιστές.
Μπορεῖ, ὅμως, νά πεῖ στόν Θεό Σέ θέλω ἤ δέν Σέ θέλωʾ. Αὐτό εἶναι αὐτεξούσιο.
Μπορεῖ νά πεῖ ἄς λέει ὁ Θεός μήν κάνετε προγαμιαῖες σχέσεις, ἐγώ θά κάνωʾ. Ἄς
λέει ὁ Θεός… Ἀλλά προσέξτε τί γίνεται μετά, ὅταν κάνεις κάτι πού δέν εἶναι μέσα
στίς προδιαγραφές σου… Αὐτό εἶναι νά μήν τηροῦμε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Ἐντολές
εἶναι οἱ ὁδηγίες χρήσεως. Ἔχεις ἕνα σῶμα καί μιά ψυχή καί ἔχεις καί κάποιες
ὁδηγίες ἀπό τόν κατασκευαστή σου. Ὁ κατασκευαστής μας εἶναι ὁ Θεός καί σοῦ λέει
«ἔτσι πρέπει νά κάνεις μέ τό σῶμα σου καί ἔτσι μέ τήν ψυχή σου, ἄν θέλεις νά τά
σώσεις», δηλαδή νά τά διασώσεις, νά τά ἔχεις.

Πῶς παίρνεις τό αὐτοκίνητο καί λέει ὁ κατασκευαστής, ἄν δέν θέλεις νά τό ἔχεις γιά
μιά-δύο μέρες ἤ γιά ἕναν μήνα, πρέπει νά κοιτᾶς τά φρένα, νά ἀλλάζεις λάδια κ.λ.π.
Ἄν ἐσύ τώρα δέν ἐνδιαφέρεσαι τί λέει ἡ ἐταιρεία καί πετάξεις τό manual, τίς ὁδηγίες
χρήσεως, καί λές ἐγώ ξέρω ἀπό αὐτοκίνητα… θά ρωτήσω καί τόν γείτονα…ʾ, θά
ἔχεις αὐτοκίνητο; Δέν θά ἔχεις. Μετά ἀπό λίγο θά καταστραφεῖ τό αὐτοκίνητο. Γιατί;
Γιατί δέν τήρησες τίς ὁδηγίες τοῦ κατασκευαστή. Ἔτσι λοιπόν καί ὁ ἄνθρωπος, ὅταν
δέν τηρεῖ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, πού εἴπαμε εἶναι οἱ ὁδηγίες χρήσεως, πῶς θά
χρησιμοποιήσει τό σῶμα καί τήν ψυχή του, καταστρέφεται, τό πληρώνει μετά. Δέν
φταίει ὁ Θεός γιά αὐτό. Ὁ ἄνθρωπος τό κάνει μέσα στό αὐτεξούσιό του, μέσα στήν
ἐλευθερία του. Μπορεῖ νά τό κάνει, τοῦ δίνει τήν δυνατότητα ὁ Θεός. Ὅπως καί ἡ
ἐταιρεία πού παίρνεις τό αὐτοκίνητο, δέν σοῦ στέλνει καί ἕναν χωροφύλακα νά σοῦ
λέει ἔτσι καί ἔτσι πρέπει νά κάνεις. Εἶσαι ἐλεύθερος. Μπορεῖς νά τό κάνεις
ὑποβρύχιο. Κάντο! Δέν θά ἔχεις αὐτοκίνητο ὅμως.. γιατί τό αὐτοκίνητο δέν εἶναι
οὔτε γιά νά γίνει ὑποβρύχιο οὔτε νά τό πᾶς στά χωράφια οὔτε νά τό κάνεις
ἀεροπλάνο νά πετάξει.. Δέν μπορεῖ νά πετάξει.

Ἔτσι καί τό σῶμα. Σοῦ λέει «οὐ τῇ πορνείᾳ» (Α΄Κορ. 6,13). Ἐσύ λές, ὅλοι τό
κάνουν. Κάντο! Εἶναι μέσα στήν ἐλευθερία σου, ἀλλά εἶναι ἡ καταστροφή σου. Γι’
αὐτό ἔχουμε ὅλα αὐτά τά ψυχολογικά καί ὄχι μόνο.. καί καρκίνους κ.λ.π. Γιατί δέν
τηροῦμε τίς προδιαγραφές τοῦ κατασκευαστή μας.

Τώρα τί εἶναι τό κατά παραχώρηση καί τί εἶναι τό κατά εὐδοκία; Ὑπάρχουν δύο
θελήματα στόν Θεό. Ὁ Θεός, ἐπειδή ἀγαπάει τόν ἄνθρωπο, παρεμβαίνει στήν ζωή
του – προσέξτε: χωρίς νά καταστρατηγεῖ τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου – ἐπειδή θέλει
νά τόν σώσει. Βλέπει, λοιπόν, ὅτι ὁ ἄνθρωπος λειτουργεῖ ἀντίθετα μέ τίς ἐντολές, μέ
τίς ὁδηγίες χρήσης, ὁπότε πάει μέ ἀσφάλεια στόν γκρεμό, στήν καταστροφή. Ἐπειδή,
ὅμως, εἶναι Πατέρας καί ἐνδιαφέρεται γιά τό παιδί Του, κάνει μιά παρέμβαση. Τί
παρέμβαση κάνει; Πρῶτα-πρῶτα τόν διδάσκει. Μπορεῖ νά τοῦ στείλει ἕναν ἱερέα,
ἕναν πνευματικό νά τοῦ πεῖ παιδί μου δέν πᾶς καλά, ἄλλαξε ζωή, πᾶς στόν γκρεμόʾ.
Ἤ νά τοῦ στείλει ἕναν συγγενῆ, ἕναν φίλο νά τόν συμβουλεύσει. Δέν τόν ἀκούει ὁ
ἄνθρωπος. Μετά, ἐπειδή εἶναι Πατέρας, θά τοῦ δώσει κάτι ἄλλο πού λίγο νά τόν
ταρακουνήσει. Μπορεῖ νά τοῦ δώσει π.χ. ἕνα ἀτύχημα κι ἐκεῖ νά μείνει ἕναν μήνα
στό κρεβάτι καί τότε νά τοῦ βάλει πάλι τόν λογισμό εἶδες; τό ἔπαθες αὐτό γιατί

27
ἔκανες ἐκεῖνο καί ἐκεῖνο, πρέπει νά διορθώσεις τήν ζωή σου, πρέπει νά σταματήσεις
αὐτό κι αὐτό..ʾ. Ἔρχεται καί κάποιος πνευματικός ἄνθρωπος τοῦ λέει, πρέπει νά
ἐξομολογηθεῖς, νά καθαρισθεῖς… Ἄν ἔχει καλή διάθεση, παίρνει τό μήνυμα. Τό
ἀτύχημα τώρα ἦταν κατά εὐδοκία; Ἦταν κατά παραχώρηση. Τό παραχώρησε ὁ Θεός
ἀλλά ἀπό ἀγάπη πάλι. Σκεφτεῖτε νά μήν τοῦ τό ἔδινε.. μέ ἀσφάλεια ὁ ἄνθρωπος
πήγαινε κατευθείαν στήν κόλαση.

Ὁπότε καί τό κατά παραχώρηση θέλημα, αὐτή ἡ παρέμβαση τοῦ Θεοῦ, δέν
καταστρατηγεῖ τήν ἐλευθερία μας. Προσέξτε, γιατί δέν τήν καταστρατηγεῖ. Δέν μᾶς
ἀφαιρεῖ τό αὐτεξούσιο ὁ Θεός, γιατί μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος καί στήν ἀρρώστια ἐπάνω
καί στό ἀτύχημα, νά πεῖ, Θεέ μου δέν Σέ θέλω. Καί τό βλέπουμε αὐτό. Ἄνθρωποι πού
βρίσκονται σέ οἰκτρά κατάσταση καί δέν θέλουν νά ἀκούσουν γιά Θεό. Ἐνῶ
βασανίζονται, ταλαιπωροῦνται, δέν θέλουν νά παραδεχτοῦν ὅτι ἔσφαλαν καί
βλασφημοῦν τόν Θεό πού τούς ἔδωσε τήν ἀρρώστια. Ἐνῶ ὁ καλοπροαίρετος λέει
καλά νά πάθω, δέν πήγαινα καλά.. δέν ἤμουνα ἐντάξει μέ τόν Θεό, δέν ἤμουνα
ἐντάξει μέ τούς ἄλλους καί νά ὁ Θεός μοῦ ἔστειλε αὐτή τήν ἀρρώστια… πρέπει νά
διορθωθῶʾ. Αὐτός σώζεται. Ἀλλά πάλι εἶναι καρπός ἐλευθερίας, καρπός αὐτεξουσίου
αὐτή ἡ ἀπόφαση. Δέν ἀφαιρεῖ ὁ Θεός τήν ἐλευθερία ἀπό τόν ἄνθρωπο ποτέ.

Ξέρετε πότε θά ἀφαιροῦσε τήν ἐλευθερία καί τό αὐτεξούσιο; Ὅταν θά ἀνάγκαζε τόν
ἄνθρωπο νά εἶναι καλός. Θέλεις δέν θέλεις, θά εἶσαι καλός. Θέλεις δέν θέλεις, θά
πηγαίνεις κάθε Κυριακή ἀπό τίς ἕξι στήν Ἐκκλησία καί θά ἐξομολογεῖσαι. Δέν τό
κάνει αὐτό ποτέ ὁ Θεός. Ὁ Θεός σέβεται τόν ἄνθρωπο, σέβεται τήν ἐλευθερία, τό
δῶρο αὐτό πού ἔδωσε στόν ἄνθρωπο, αὐτό τό προνόμιο, τό ὁποῖο, δυστυχῶς,
ἀποδεικνύεται πολλές φορές τραγικό. Ὄχι, ἐξαιτίας τοῦ Θεοῦ, ἐξαιτίας δικῆς μας,
ἐπειδή δέν τό χρησιμοποιοῦμε σωστά. Εἶσαι ὄντως ἐλεύθερος. Ἀλλά λέει ὡραῖα ὁ
Ἀπόστολος «πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾿ οὐ πάντα συμφέρει» (Α΄Κορ. 6,12). Ὅλα μοῦ
ἐπιτρέπονται ἀλλά δέν συμφέρουν ὅλα. Σᾶς εἶπα προηγουμένως γιά τήν
ἐξωσωματική. Μπορεῖς νά τό κάνεις, δέν συμφέρει ὅμως.

Θά ἔχεις ἕνα σωρό προβλήματα. Καί ὁ Ἅγιος Πορφύριος ἔλεγε, ποτέ νά μήν τό
κάνετε αὐτό, ποτέ! Μόνο μέ τόν φυσιολογικό τρόπο νά κάνετε παιδάκι, τίποτα ἄλλο.
Ὅλα τά ἄλλα δημιουργοῦν τεράστια προβλήματα. Μά, λένε, ἡ ἐπιστήμη… Ναί, τό
λέει ἡ ἐπιστήμη, ἀλλά κι ἄλλα ἔχει βρεῖ ἡ ἐπιστήμη, ἐπιτρέπεται νά τά κάνεις; Σέ
συμφέρουν; Ἔχει βρεῖ καί τήν ἀτομική βόμβα. Μπορεῖς νά τή ρίξεις καί νά κάψεις
μιά ὁλόκληρη πόλη. Σέ συμφέρει; Δέν σέ συμφέρει. Ἐπειδή μπορεῖς κάτι νά τό
κάνεις, πρέπει καί νά τό κάνεις; Ὄχι, βέβαια. Νά ἐξετάσεις ἄν αὐτό πού μπορεῖς νά
κάνεις, συμφέρει νά τό κάνεις, δηλαδή ἀρέσει στόν Θεό, εἶναι σύμφωνο μέ τίς
προδιαγραφές τοῦ εἶναι σου.

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

28
 Ἡ καύχηση τῶν χριστιανῶν, ἡ βία καί ἡ μελέτη
τῶν Ἁγίων Γραφῶν & Πώς να ξεκινήσει κάποιος
την πνευματική ζωή
«Οἱ χριστιανοί πρέπει νά καυχιοῦνται πού δουλεύουν στόν Χριστό». Αὐτό θά εἶναι
τό πρῶτο θέμα μέ τό ὁποῖο θά ἀσχοληθοῦμε σήμερα καί ἐντάσσεται μέσα στό
γενικότερο θέμα τῆς τηρήσεως τῶν ἐντολῶν. Λέγαμε καί τό ξαναλέμε πολλές φορές
ὅτι οἱ χριστιανοί πρέπει νά τηροῦν ὅλες τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ. Κάποιοι ἔχουν τήν
ἀπορία:

– Ποιές εἶναι ἄραγε αὐτές οἱ ἐντολές; Ὑπάρχει κάποιο σημεῖο στήν Ἁγία Γραφή πού
μποροῦμε νά τίς ἔχουμε ἔτσι εὔκολα, συνοπτικά; Ξέρουμε γιά τίς ἐντολές τῆς
Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀλλά αὐτές ἦταν βεβαίως δοσμένες ἀπό τόν Θεό πρό Χριστοῦ. Ὁ
Χριστός μας ξέρουμε ὅτι ἦρθε, ὄχι γιά νά τίς καταργήσει αὐτές τίς δέκα ἐντολές,
ἀλλά γιά νά τίς συμπληρώσει. Ποῦ εἶναι λοιπόν αὐτό τό συμπλήρωμα;

Βεβαίως, εἶναι σέ ὅλη τήν Ἁγία Γραφή, σέ ὅλη τήν Καινή Διαθήκη, ἀλλά κατεξοχήν
ὑπάρχουν συνοπτικά συγκεντρωμένες στήν ἐπί τοῦ Ὄρους ὁμιλία τοῦ Κυρίου, στό
5ο, 6οκαί 7ο κεφάλαιο τοῦ κατά Ματθαῖον Εὐαγγελίου. Ὅσοι λοιπόν ἔχουν αὐτή τήν
ἀπορία, μποροῦν νά ἀνατρέξουν ἐκεῖ, σ’ αὐτά τά τρία κεφάλαια, ὅπου θά βροῦνε τίς
βασικότερες ἐντολές, ἔτσι, ὅπως τίς κήρυξε ὁ Χριστός μας συμπληρώνοντας τίς
ἐντολές τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ξαναλέω ὅμως ὅτι ὅλη τήν Ἁγία Γραφή καί μάλιστα
τήν Καινή Διαθήκη οἱ χριστιανοί πρέπει νά τήν μελετοῦν διά βίου, σ’ ὅλη τους τή
ζωή, γιατί εἶναι φῶς στίς τρίβους τῆς ζωῆς, ὅπως λέει ὁ Δαβίδ «ὁ νόμος σου εἶναι
λύχνος καί φῶς ταῖς τρίβοις μου» (Ψαλμ. 118,105).

Οἱ χριστιανοί, τώρα λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, θά πρέπει νά καυχιόμαστε νά τό ’χουμε

καύχημα, ὅτι δουλεύουμε στόν Κύριο, ὅτι εἴμαστε δοῦλοι Κυρίου καί ὑπακούουμε
στά προστάγματά Του, στίς ἐντολές Του «ἀφοῦ ὑπακούσαμε στό κάλεσμά Του νά
μποῦμε μέσα στόν ἀμπελώνα Του, μέσα στήν Ἐκκλησία καί κάναμε αὐτή τήν
συμφωνία μέ τόν οἰκοδεσπότη καί Κύριο τοῦ ἀμπελῶνος, ὅταν βαπτιστήκαμε. Καί ἡ
συμφωνία εἶναι ὅτι πρέπει νά ἐργαζόμαστε τίς ἐντολές μέ προθυμία, ὄχι μέ ἀμέλεια
καί ἀδημονία, δηλαδή ἀνυπομονησία, ἀλλά μέ κάθε προθυμία, μέ κάθε ἀγάπη, μέ
κάθε χαρά καί ὑπομονή ἔχοντας γιά καύχημά μας τό γεγονός ὅτι ἀξιωθήκαμε νά
ὑπηρετοῦμε τέτοιον ἀγαθό καί φιλανθρωπότατο Δεσπότη, ὁ Ὁποῖος εἶναι ἄξιος νά
ὑπηρετεῖται δωρεάν ἀπό ὅλα τά κτίσματά Του ἀκόμα κι ἄν δέν θά ἔδινε σ’ αὐτά
κανένα μισθό καί πληρωμή.

Ὅμως, ὁ Χριστός μας μᾶς δίνει καί πληρωμή, ἄν τηροῦμε τίς ἐντολές. Μᾶς ἔχει
ὑποσχεθεῖ ὅτι «τά ἀγαθά τῆς γῆς φάγεσθε» (Ἡσ. 1,19). Ἐάν ὑπακούετε σέ Μένα, θά

29
ἔχετε τά ἀγαθά τῆς γῆς. Νά ἡ ἀπάντηση στήν κρίση, στό σύγχρονο οἰκονομικό
πρόβλημα, πού οἱ ἄνθρωποι τό θεωροῦμε πολύ μεγάλο καί τραγικό. Ὁ Θεός μᾶς ἔχει
πεῖ τήν λύση, νά τηροῦμε τίς ἐντολές Του καί δέν θά μᾶς λείψει τίποτα ἀπό τά γήινα
ἀγαθά. Ὄχι μόνο τά γήινα, ἀλλά καί τά ὑπεργήινα θά μᾶς δώσει. Μᾶς πληρώνει
δηλαδή. Ἐνῶ θά ἔπρεπε καί χωρίς πληρωμή νά Τόν ὑπηρετοῦμε, νά Τόν τιμοῦμε καί
νά Τόν εὐγνωμονοῦμε γιά ὅλα αὐτά πού μᾶς δίνει.

Κι ἄν οἱ δοῦλοι ἐπίγειου βασιλέως ἐπαινοῦνται πού ὑπηρετοῦν τόν βασιλιά τους καί
πολλές φορές τό λένε ὡς καύχημά τους ὅτι εἶμαι στήν ὑπηρεσία τοῦ τάδε βασιλέως,
ἐμεῖς οἱ χριστιανοί πού βρισκόμαστε στήν βασιλική ὑπηρεσία πῶς δέν πρέπει νά
καυχιόμαστε καί νά χαιρόμαστε πού ἀξιωθήκαμε νά δουλεύουμε στίς ἐντολές τοῦ
βασιλέα τῶν βασιλέων, τοῦ Χριστοῦ; Ναί, ὀνομάζεστε δοῦλοι, ἐπειδή ἐργάζεστε τίς
ἐντολές τοῦ Κυρίου, ἀλλά αὐτή ἡ δουλεία σας ὑπερβαίνει ὅλες τίς ἀξίες, ὅλες τίς
τιμές καί ὅλα τά ὀφίκια τῶν βασιλέων τοῦ κόσμου. Γι’ αὐτό καί ὁ προφήτης Δαβίδ,
παρόλο πού ἦταν βασιλέας, ὅμως εἶχε γιά καύχημά του νά διπλο-ὀνομάζεται δοῦλος
τοῦ Θεοῦ καί υἱός τῆς μικροτάτης δούλης Του. Γι’ αὐτό καί ἔλεγε «Κύριε ἐγώ εἶμαι
δοῦλος σός καί υἱός τῆς παιδίσκης σου» (Ψαλμ. 115,7). Δυό φορές δοῦλος δικός Σου,
καί καυχιόταν γιά αὐτό, ἐνῶ ἦταν βασιλιάς. Καί πάλι λέει στόν 108ο ψαλμό
«εὐφρανθήσεται ὁ δοῦλός σου» ἐννοώντας τόν ἑαυτό του. Ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη,
δηλαδή, ὁ Δαβίδ ὀνομάζει τόν ἑαυτό του δοῦλο τοῦ Θεοῦ καί καυχιέται γι’ αὐτό.

Οἱ Ἀπόστολοι Πέτρος καί Παῦλος καυχῶνται πώς εἶναι δοῦλοι τοῦ Ἰησοῦ
περισσότερο ἀπ’ ὅτι καυχῶνται καί καλλωπίζονται οἱ συγκλητικοί καί οἱ βασιλικοί
ἄνθρωποι στούς μανδύες καί στίς ζῶνες καί στά ἄλλα βασιλικά παράσημα καί
ἀξιώματα πού ἔχουν. Γι’ αὐτό καί στίς ἀρχές ὅλων σχεδόν τῶν ἐπιστολῶν τους
προσθέτουν αὐτό τό ὄνομα σάν στέφανο καί πολύτιμο διάδημα τῆς κεφαλῆς τους
λέγοντας «Παῦλος, δοῦλος Ἰησοῦ Χριστοῦ». Δέν λέει εἶμαι γνώστης θεολογίας, εἶμαι
διδάσκαλος, καθηγητής, Φαρισαῖος, νομομαθής κ.λ.π. Λέει εἶμαι δοῦλος Ἰησοῦ
Χριστοῦ. Αὐτό τόν τίτλο δίνει στόν ἑαυτό του καί καυχιέται γιά αὐτόν τόν τίτλο.
Μετά πάλι στήν πρός Φιλιππησίους «Παῦλος καί Τιμόθεος, δοῦλοι Ἰησοῦ Χριστοῦ»,
βάζει καί τόν μαθητή του. Καί πάλι ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος ἀρχίζει τήν
ἐπιστολή του καί λέει «Ἰάκωβος, Ἰησοῦ Χριστοῦ δοῦλος».

Καί ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Πέτρος στήν Β΄ Καθολική του ἐπιστολή λέει «Συμεών
Πέτρος, δοῦλος καί ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ». Καί ὁ Ἅγιος Ἰούδας στήν Καθολική
του Ἐπιστολή λέει τό ἴδιο «Ἰούδας, Ἰησοῦ Χριστοῦ δοῦλος». Αὐτή εἶναι ἡ
προσηγορία πού δίνουν οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι στόν ἑαυτό τους καί καυχῶνται γιά
αὐτή. Γιά αὐτήν τήν προσηγορία πρέπει νά καυχόμαστε κι ἐμεῖς. Σήμερα πού ὅλοι
μιλᾶνε γιά δικαιώματα καί γιά ἐλευθερίες, ξεχνᾶνε αὐτή τήν δουλεία, γιά αὐτό καί
γίνονται ἀνελεύθεροι καί γίνονται δοῦλοι ἀνθρώπων. Ὅταν,ὅμως, γίνεις δοῦλος
Ἰησοῦ Χριστοῦ, τότε ἐλευθερώνεσαι πραγματικά καί ἀπό τίς ἐξαρτήσεις πού ἔχεις
στά πάθη σου καί ἀπό τήν ὑποδούλωση σέ ἄλλους ἀνθρώπους καί κυρίως ἀπό τήν
ὑποδούλωση στούς δαίμονες. Ἄν δέν γίνεις δοῦλος Ἰησοῦ Χριστοῦ, θά εἶσαι δοῦλος

30
σέ ὅλα τά ἄλλα. Θά εἶσαι δοῦλος στόν ἑαυτό σου, θά εἶσαι δοῦλος στά πάθη, σέ
ἄλλους ἀνθρώπους καί στούς δαίμονες, ἡ χειρότερη δουλεία, γιατί οἱ δαίμονες εἶναι
κύριοι πολύ σκληροί καί πολύ ἀπάνθρωποι.

– Γιατί οἱ Ἅγιοι ἔχουν σέ πολύ τιμή τήν ὑπηρεσία στόν Θεό;

Οἱ Ἅγιοι ἔχουν σέ τόση τιμή καί καύχημα τήν ὑπηρεσία στόν Θεό καί τό νά
ὀνομάζονται δοῦλοι Ἰησοῦ Χριστοῦ. Γιατί ἄραγε; Ἐπειδή, ὅσοι μέν ὑπηρετοῦν τούς
ἐπιγείους βασιλιάδες πολλές φορές συμβαίνει καί νά πεινοῦν καί νά διψοῦν καί νά
λυποῦνται καί τό ὄνομά τους νά ἀτιμάζεται. Διότι, οἱ ἐπίγειοι βασιλιάδες πού
ὑπηρετοῦν, μερικές φορές, γίνονται ἀχάριστοι καί δέν ἀναγνωρίζουν τήν ὑπηρεσία
τῶν ὑπηκόων τους. Τί ἔγινε τώρα μέ τίς συντάξεις τῶν ἀνθρώπων; Ὅλο περικοπές.
Μέ τούς μισθούς τῶν ἀνθρώπων; Ὅλο περικοπές. Ἀδικία. Βέβαια, ἀδικία. Ἀλλά, ἔτσι
εἶναι στά ἀνθρώπινα. Οἱ ἐπίγειοι βασιλιάδες ἀδικοῦν τούς ὑπηκόους.

Ὄχι μόνο ἀδικοῦν, καί καταδυναστεύουν, λέει ὁ Κύριος. Καταταλαιπωροῦν, δηλαδή,

τούς ὑπηκόους. Γι’ αὐτό μακάριος αὐτός πού γίνεται δοῦλος Ἰησοῦ Χριστοῦ. Γι’
αὐτό καί οἱ Ἅγιοι ἔχουν σέ πολύ τιμή αὐτή τήν ὑπηρεσία στόν Θεό, γιατί ξέρουν ὅτι
ὁ Θεός ποτέ δέν θά τούς ἀδικήσει, ποτέ δέν θά τούς κοροϊδέψει. Ὅλα αὐτά πού
ὑπόσχεται ὁ Θεός, τά κάνει. Ἐνῶ ὅ,τι ὑπόσχονται οἱ ἄνθρωποι τοῦ κόσμου, πολλές
φορές δέν τό κάνουν, παραβαίνουν τίς συμφωνίες. Γι’ αὐτό, ὅσοι ἀξιωθοῦν νά
ὑπηρετοῦν τόν Χριστό καί τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, αὐτοί πάντοτε χαίρονται καί
ἀγάλλονται. Αὐτῶν πάντοτε ὑψώνεται καί μεγαλύνεται τό ὄνομα, γιατί ὁ Θεός τόν
Ὁποῖο ὑπηρετοῦν εἶναι μεγαλόδωρος καί πλουσιόδωρος καί δέν ἀφήνει ἀπλήρωτη
οὔτε τήν παραμικρή ὑπηρεσία, καθώς λέει ὁ Θεός διά τοῦ Ἡσαΐα: «οἱ δοῦλοι μου θά
ἔχουν νά φᾶνε, μά ἐσεῖς θά πεινάσετε» (Ἡσ. 65,13).

Μιλάει ὁ Θεός μέ τό στόμα τοῦ προφήτη Ἡσαΐα, προσέξτε, προφητικά, 700 χρόνια
πρό Χριστοῦ τό λέει στούς ἀνθρώπους. Ἐσεῖς, λέει, πού θά εἶστε δοῦλοι Μου, θά
ἔχετε νά φᾶτε. Τό λέει, ἔτσι, ὠμά. Ἐσεῖς οἱ ἄλλοι πού δέν θέλετε νά εἶστε δοῦλοι
μου, θά πεινάσετε. Μή μᾶς κάνει ἐντύπωση. Αὐτά γίνονται, πραγματοπιοῦνται, καί
μάλιστα στίς μέρες μας. «Αὐτοί θά ἔχουν νά πιοῦν, ἐσεῖς ὅμως -πού δέν θέλετε νά
εἶστε δοῦλοι μου- θά ὑποφέρετε ἀπ’ τή δίψα. Αὐτοί θά χαίρονται, ἐνῶ ἐσεῖς θά ζεῖτε
ντροπιασμένοι. Ἀλλά στούς δούλους μου ἐγώ θά δώσω ἕνα καινούριο ὄνομα» (Ἡσ.
65,15). Καί ποιό εἶναι αὐτό τό καινούριο ὄνομα; Εἶναι τό ὄνομα χριστιανός, αὐτό
πού μᾶς ἔδωσε ὁ Χριστός.

Οἱ χριστιανοί πρέπει νά ἐργάζονται τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ μέ χαρά, μέ φόβο μαζί
καί ταπείνωση. Ὅταν λέμε φόβος, ὁ νοῦς πάντοτε νά πηγαίνει στήν λέξη σεβασμός.
Κι ὅταν λέμε φόβος Θεοῦ, ἐννοοῦμε ἀκριβῶς αὐτό, νά σεβόμαστε τόν Θεό, τά λόγια
Του καί τίς ἐντολές Του.

Ἐπειδή ὁ μισόκαλος διάβολος δέν σταματάει ἀπό τό νά πειράζει τούς δούλους τοῦ
Χριστοῦ καί νά τούς κάνει νά ἐπαίρονται καί νά ὑπερηφανεύονται πώς τηροῦν τίς

31
ἐντολές τοῦ Κυρίου καί ἐκ τούτου τούς στερεῖ τόν μισθό τοῦ κόπου τους καί τῆς
ὑπηρεσίας τους, γι’ αὐτό προσέχετε ἀδελφοί μου χριστιανοί, νά ἐργάζεστε τίς
ἐντολές τοῦ Χριστοῦ μέ χαρά, μαζί μέ φόβο καί ταπείνωση. Μέ χαρά, διότι ἐσεῖς οἱ
θνητοί καί γήινοι ἀξιωθήκατε ἕναν Θεό καί ἕναν οὐράνιο καί ἀθάνατο βασιλέα καί
μέ φόβο καί μέ ταπείνωση, διότι ὅσο κι ἄν προθυμοποιηθεῖτε νά τηρήσετε τίς
ἐντολές τοῦ Κυρίου, ποτέ δέν θά μπορέσετε νά τίς ἐργαστεῖτε ὅπως πρέπει καί μέ
ὅλη τήν τελειότητα.

Χαρά λοιπόν γιά τήν τιμή πού μᾶς κάνει ὁ Θεός νά ὑπηρετοῦμε στίς ἐντολές Του
ἀλλά καί προσοχή πολλή καί φόβος νά μήν παραβοῦμε τίς ἐντολές καί πολλή
ταπείνωση. Ποτέ νά μή νομίζουμε ὅτι εἴμαστε ἄξιοι μισθοῦ καί ἀνταπόδοσης, γιατί
λέει ὁ Χριστός μας «ἀκόμα κι ἄν τηρήσετε ὅλες τίς ἐντολές καί τότε νά λέτε ὅτι εἶστε
ἀχρεῖοι δοῦλοι» (Λουκ. 17,10). Ὅταν δέν τηροῦμε, πού δέν τίς τηροῦμε δυστυχῶς, τί
πρέπει νά λέμε ὅτι εἴμαστε; Γι’ αὐτό ὁ Κύριος λοιπόν καί νομοθέτης καί δοτήρας τῶν
ἐντολῶν μᾶς συμβουλεύει ὅτι, ὅταν κάνουμε ὅλα ὅσα μᾶς προστάζει ὁ Θεός, πάλι νά
λέμε ὅτι εἴμαστε ἀνάξιοι δοῦλοι καί «ὅ ὠφείλομεν ποιῆσαι πεποιήκαμεν». Ἁπλῶς
κάναμε αὐτό πού ὀφείλαμε νά κάνουμε, δέν κάναμε τίποτα περισσότερο.

Προσέξτε καί κάτι ἀκόμα. Ὅπως οἱ χριστιανοί ἔκαναν τά θελήματα καί τίς
προσταγές τοῦ διαβόλου, πρίν γίνουν χριστιανοί, πρίν μετανοήσουν, ἔτσι τώρα πού
μετανόησαν πρέπει νά κάνουν καί τίς προσταγές τοῦ Θεοῦ. Νά σᾶς πῶ, λέει ὁ Ἅγιος
Νικόδημος, ἕναν λόγο ὁ ὁποῖος εἶναι ἀνθρώπινος καί πολύ-πολύ συγκαταβατικός;
Μέχρι τώρα δουλέψατε τόν πονηρό διάβολο καί κάνατε τά θελήματα καί τίς
προσταγές του μέ διάφορες ἁμαρτίες. Γιατί ὁ ἄνθρωπος πού ἁμαρτάνει, δουλεύει
στόν διάβολο, ἔχει κύριο τόν διάβολο. Εἴδατε πού μᾶς εἶπε ὁ Χριστός μας λ.χ. γιά
τούς φιλάργυρους, οἱ ὁποῖοι ἔχουν κύριο τόν μαμωνᾶ ὅτι «δέν μπορεῖτε σέ δύο
κυρίους νά δουλεύετε. Καί στόν Κύριο καί στόν ἄλλο κύριο, τόν μαμωνᾶ» (Λουκ.
16,13), τόν διάβολο δηλαδή καί μάλιστα τόν διάβολο τοῦ χρήματος, τόν δαίμονα τῆς
φιλαργυρίας, στόν ὁποῖο δουλεύουν πάρα πολλοί ἄνθρωποι σήμερα κι ἀπ’ τήν ἄλλη
λένε ὅτι εἴμαστε χριστιανοί. Δέν εἶναι χριστιανοί.

Εἶναι δοῦλοι τοῦ μαμωνᾶ, ὅταν σκέφτονται γιά τά χρήματα καί γιά τίς κληρονομιές
καί εἶναι ὑποδουλωμένοι σ’ αὐτά καί πάσχουν γι’ αὐτά καί δέν μιλιοῦνται γι’ αὐτά μέ
τούς συγγενεῖς καί μέ τούς γείτονες κ.λ.π. Ὅπως, λοιπόν, ὡς τώρα δουλεύατε σ’
αὐτόν τόν κακό κύριο, τόν διάβολο καί κάνατε τίς ἐντολές του, ἔτσι ἀπό δῶ κι
ἐμπρός νά ὑπηρετήσετε τόν Θεό καί νά τηρήσετε τίς ἐντολές Του. Κι ὅπως
καταστήσατε τήν ψυχή καί τό σῶμα δούλους στήν ἀκαθαρσία καί στήν ἁμαρτία, ἔτσι
ἀπό τώρα καί στό ἑξῆς νά κάνετε αὐτά δούλους στήν ἀρετή καί στήν καθαρότητα.
Μέχρι τώρα ἔβαλες τό σῶμα σου καί τήν ψυχή σου νά δουλεύουν στά πάθη καί νά
λερώνονται ἀπό τίς διάφορες ἁμαρτίες, σωματικές καί ψυχικές, ἀπό δῶ κι ἐμπρός
βάλ’ τα, σῶμα καί ψυχή, νά ἐργαστοῦν γιά τόν Θεό.

32
Διότι, ἄν ἐσεῖς μέ τόση εὐχαρίστηση καί ἀγάπη φυλάξατε τίς προσταγές τοῦ
διαβόλου μέ τίς ὁποῖες κανένα μισθό δέν κερδίσατε, ἀλλά ἀντίθετα κόλαση, θάνατο,
ντροπή καί ἀτιμία, πῶς δέν εἶναι δίκαιο τώρα νά φυλάξετε μέ τήν ἴδια εὐχαρίστηση
καί ἀγάπη τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, ἄν καί ἔπρεπε μέ περισσότερη, γιά τίς ὁποῖες
πρόκειται νά λάβετε ὡς ἄπειρη πληρωμή τήν αἰώνια ζωή καί τιμή καί δόξα
ἀτελεύτητη ἀπό τόν Θεό; Ὁ διάβολος μᾶς χρησιμοποιεῖ. Μᾶς πετάει μιά ψευτο-
ἡδονή καί μετά μᾶς γεμίζει μέ ντροπή, μέ ἐνοχές, μέ ἀηδία, μέ ὅλη αὐτή τήν κακία
καί ὅλη αὐτή τήν ἄσχημη κατάσταση πού ζεῖ ὁ ἄνθρωπος τῆς ἁμαρτίας. Ὁ Θεός μᾶς
καλεῖ στήν ὑγεία τήν πνευματική καί σωματική καί μᾶς ὑπόσχεται καί μᾶς δίνει καί
τήν αἰώνια χαρά καί μακαριότητα.

Κι αὐτός δέν εἶναι δικός μου λόγος, λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, ἀλλά εἶναι τοῦ
Ἀποστόλου Παύλου, ὁ ὁποῖος συγκαταβατικά μᾶς συμβουλεύει νά κάνουμε γιά τήν
ἀσθένειά μας αὐτό τό πράγμα. Τί λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν πρός Ρωμαίους
ἐπιστολή; «Χρησιμοποιῶ τήν ἀνθρώπινη εἰκόνα τῆς δουλείας», τότε ὑπῆρχε ὁ
θεσμός τῆς δουλείας, «γιατί δέν μπορεῖτε ἀλλιώτικα νά μέ καταλάβετε. Παλιότερα
εἴχατε ὑποδουλώσει ὅλο τό εἶναι σας σέ πάθη καί πράξεις ἀντίθετες μέ τό θεϊκό
θέλημα, μέ ἀποτέλεσμα νά ζεῖτε ἀντίθετα πρός τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Ζούσατε
ἀντίθετα, διότι εἴχατε ὑποτάξει τό δικό σας θέλημα στό θέλημα τοῦ διαβόλου». Γιατί
αὐτό σημαίνει δοῦλος.

Ὁ δοῦλος εἶναι αὐτός πού δέν ἔχει δικό του θέλημα, ἀλλά κάνει πάντα τό θέλημα τοῦ
κυρίου του, ὅποιος εἶναι ὁ κύριός του… Ἄν ὁ κύριός μας, λοιπόν, εἶναι ὁ διάβολος,
κάνουμε τό θέλημα αὐτουνοῦ. Αὐτό λέει ὁ Ἀπόστολος. Μέχρι τώρα αὐτουνοῦ τό
θέλημα κάνατε. «Ὅπως τότε εἴχατε ὑποδουλωθεῖ μέ ὅλο σας τό εἶναι σ’ αὐτόν, ἔτσι
πρέπει καί τώρα νά ὑποδουλώσετε ὅλο τό εἶναι σας στό θεϊκό θέλημα, γιά νά
βρεθεῖτε κοντά στόν Θεό». Βλέπετε τί ρόλο παίζει τό θέλημα; Τό τί θέλει ὁ
ἄνθρωπος… Τελικά αὐτό πού θέλουμε, αὐτό καί κάνουμε. Πολλές φορές λέμε: ἔχω
αὐτό τό πάθος, δέν μπορῶ νά τό κόψω. Γιατί δέν μπορεῖς; Μήπως δέν θέλεις; Τό
ἔχεις ψάξει; Ἄν τό ψάξεις, θά δεῖς ὅτι λίγο τό ἀγαπᾶς, τό θέλεις καί ἔχεις δώσει τόπο
στόν πονηρό.

Ὅπως, λοιπόν, τότε ὑποδουλώθηκες σ’ αὐτόν, τώρα ὑποδουλώσου στόν Χριστό ἐξ

ὁλοκλήρου, ὄχι κατ’ ἕνα μέρος, γιά νά βρεθεῖς κοντά στόν Θεό. «Ποιό ἦταν τό
κέρδος σας ἀπό τήν διαγωγή σας ἐκείνη;», λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἀπό τήν πρό
Χριστοῦ ἐποχή; «Ντρέπεστε τώρα γιά αὐτήν, γιατί ὁδηγοῦσε τελικά στόν θάνατο». Ἡ
ἁμαρτία ὁδηγεῖ τελικά στόν θάνατο, εἶναι νόμος τοῦ Θεοῦ. «Τά ὀψώνια, τά
ἀποτελέσματα, τῆς ἁμαρτίας εἶναι θάνατος» (Ρωμ. 6,23) πάντοτε. Μή μᾶς κάνει
ἐντύπωση, ἄν σήμερα ὁ κόσμος ἔχει γεμίσει μέ τά λεγόμενα ψυχολογικά, τά ὁποῖα
ἐκφράζουν ἀκριβῶς αὐτόν τόν θάνατο τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου. Γιατί, ὅμως, ἦρθε ὁ
θάνατος τῆς ψυχῆς; Γιατί προηγουμένως ἐπιτρέψαμε στήν ψυχή καί στό σῶμα νά
ἁμαρτήσει. Ἡ ἁμαρτία φέρνει τόν θάνατο. Βγάλε τήν ἁμαρτία καί θά ἔρθει ἡ ὑγεία,
θά φύγει ἡ κατάθλιψη, θά φύγουν τά ψυχολογικά, θά φύγουν ὅλα.

33
Πήγαινε νά ἐξομολογηθεῖς, πήγαινε νά μάθεις τήν νοερά προσευχή, τήν ἀδιάλειπτη
εὐχή, νά κρατᾶς τόν νοῦ σου στόν Θεό καί ὄχι σ’ αὐτούς τούς λογισμούς τούς
ἔμμονους πού σοῦ βάζει συνέχεια ὁ διάβολος καί δέν μπορεῖς νά σταματήσεις νά
τούς σκέφτεσαι.. Μπορεῖς, ἀρκεῖ νά κολλήσεις τόν νοῦ σου στόν Θεό. Καί θά δεῖς
μετά τί ὑγεία θά ἔχεις καί σωματική καί ψυχική. Γιατί, ὅταν ἀποκατασταθεῖ ἡ ὑγεία
τῆς ψυχῆς, ἀποκαθίσταται καί ἡ ὑγεία τοῦ σώματος. Ἐκτός, ἄν κρίνει ὁ Θεός ὅτι
ἦρθε ἡ ὥρα σου νά φύγεις καί σέ πάρει, ἀλλά καί πάλι θά φύγεις χαρούμενος, θά
φύγεις εἰρηνικός, θά φύγεις γεμάτος ἀπό τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ.

Ποιό εἶναι τό κέρδος ἀπό τήν ἀντίχριστη ζωή πού κάνατε ὡς τώρα; Λυπόσαστε καί
ντρέπεστε γι’ αὐτήν. «Τώρα ὅμως εἶστε ἐλεύθεροι πιά ἀπ’ τήν ἁμαρτία», λέει ὁ
Ἀπόστολος Παῦλος «καί ἀνήκετε στόν Θεό. Εἶστε χριστιανοί, εἶστε μετανοημένοι.
Δέν εἶστε πλέον δοῦλοι τοῦ πονηροῦ ἀλλά δοῦλοι Ἰησοῦ Χριστοῦ. Καρπός τῆς
καινούριας ζωῆς σας εἶναι ἡ ἁγιοσύνη καί τό τέλος τῆς πορείας σας εἶναι ἡ αἰώνια
ζωή». Αὐτή εἶναι ἡ χαρά μας, ἡ αἰώνια ζωή ἡ ὁποία ἀρχίζει ἀπό δῶ καί τώρα. Εἶναι
πλάνη αὐτό πού ἔχουν κάποιοι χριστιανοί καί νομίζουν ὅτι ἡ αἰώνια ζωή ἀρχίζει μετά
θάνατον. Ὄχι, ἀπό δῶ ἀρχίζει ἡ αἰώνια ζωή καί ἀπό δῶ παίρνουμε τήν πρόγευση, τίς
προκαταβολές, τόν ἀρραβώνα. Ἄν δέν ἔχεις τόν ἀρραβώνα, μήν ἐλπίζεις ὅτι θά ἔχεις
τόν γάμο στήν ἄλλη ζωή, ὅτι τυχαῖα δηλαδή θά πᾶς στόν Παράδεισο. Δέν εἶναι
τυχαῖα. Πρέπει ἀπό δῶ ν’ ἀρχίσεις νά ζεῖς τόν Παράδεισο καί μετά θάνατον νά τόν
ζήσεις στήν πληρότητά του.

Γι’ αὐτό καί ἑρμηνεύει ὁ ἱερός Χρυσόστομος καί λέει «μέ ὅση φροντίδα, μέ ὅση
ἐπιθυμία ἐπιδιώκετε τήν κακία μολονότι δέν εἶχε κανένα ἔπαθλο – ἡ κακία ποιό
ἔπαθλο ἔχει; τίποτα.. ντροπή καί θάνατο, κόλαση καί τιμωρία – μέ τήν ἴδια φροντίδα
ἐπιδιῶξτε τώρα τήν ἀρετή». Πῶς θά γίνει ὅμως;

– Τί θά μᾶς βοηθήσει γιά νά τηρήσουμε τίς ἐντολές;

Δύο πράγματα. Τό ἕνα εἶναι ἡ βία καί τό ἄλλο εἶναι ἡ ἀνάγνωση καί ἡ μελέτη. Ἄς
δοῦμε τό πρῶτο. Μεγάλη βοήθεια θά ἔχετε ἀδελφοί στήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ
Θεοῦ, ἐάν στήν ἀρχή βιάσετε τόν ἑαυτό σας στό νά τηρεῖτε τίς θεῖες ἐντολές. Γιατί
στήν ἀρχή, κυρίως, εἶναι ἡ δυσκολία. Ὅπως ἕνα αὐτοκίνητο γιά νά ξεκινήσει, πρέπει
νά πατήσεις δυνατά, γιά νά ξεφύγει ἀπό τίς τριβές, ὅπως λένε στή φυσική, καί νά
μπορέσει νά πάρει κίνηση στούς τροχούς, ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος στήν ἀρχή τῆς
πνευματικῆς ζωῆς ἔχει δυσκολία, γιατί εἶχε μάθει μέχρι τώρα νά ζεῖ μέ ραθυμία, μέ
τεμπελιά, μέ ἀπραξία πνευματική. Νά ξυπνήσει τό πρωί νά κάνει προσευχή, νά πάει
στή Θεία Λειτουργία, νά κάνει πάλι τό βράδυ τήν βραδινή του προσευχή, νά κάνει
λίγο κομποσκοίνι, λίγες μετάνοιες τό βράδυ, αὐτά τοῦ φαίνονται μερικές φορές σάν
βουνό, γιατί δέν τά εἶχε ξανακάνει ποτέ. Ἀλλά αὐτή ἡ ἅγια βία εἶναι πού κάνει τόν
ἀνθρώπινο ὀργανισμό, τόν ψυχικό καί τόν σωματικό, νά παίρνει μπρός ν’ ἀρχίσει νά
λειτουργεῖ καί ν’ ἀρχίσει σιγά-σιγά ὁ ἄνθρωπος νά ζεῖ τήν ζωή τοῦ Χριστοῦ, γιά νά
φτάσει νά λέει ὅτι «πλέον δέν ζῶ ἐγώ ἀλλά ζεῖ ὁ Χριστός μέσα μου» (Γαλ. 2,20).

34
Ἐάν λοιπόν στήν ἀρχή βιάσετε τόν ἑαυτό σας, θά πάρετε μεγάλη βοήθεια. Ἐπειδή
τόσα χρόνια συνηθίσατε στήν ἀμέλεια καί στήν ἀργία, ἔρχεστε ἔτσι σέ μεγάλη
δυσκολία, στό νά κάνετε τίς ἐντολές τοῦ Κυρίου. Γι’ αὐτό λοιπόν εἶναι ἀνάγκη νά
βιάσετε τόν ἑαυτό σας καί νά νικήσετε τήν δυσκολία καί τήν παλαιά συνήθεια, ἡ
ὁποία σᾶς ἐμποδίζει ἀπό τήν ἐργασία τῶν ἐντολῶν. Μεγάλο πράγμα ἡ συνήθεια. Ἡ
συνήθεια λειτουργεῖ καί θετικά καί ἀρνητικά. Ἄν μέχρι τώρα δούλευες στόν πονηρό,
ἔχεις πολλές κακές συνήθειες, οἱ ὁποῖες εἶναι ἐμπόδιο καί θά πρέπει νά ἀγωνιστεῖς νά
τίς ξεπεράσεις. Μετά, ὅμως, ἀφοῦ τίς καλές αὐτές πράξεις, τίς ἐνέργειες αὐτές τίς
καλές τίς κάνεις, τίς ξανακάνεις, λειτουργεῖ ἡ καλή συνήθεια. Πάλι ὁ νόμος τῆς
συνήθειας.

Τώρα ὅμως ἔχεις συνηθίσει τό καλό καί μετά εἶναι δύσκολο νά τό ἀφήσεις, γιατί τό
ἔχεις συνηθίσει καί γίνεται ἡ καλή συνήθεια τότε μιά δεύτερη φύση στόν ἄνθρωπο.
Ἄς βιάσουμε λοιπόν τόν ἑαυτό μας νά νικήσουμε τίς κακές συνήθειες πού μᾶς
ἐμποδίζουν στήν ἐργασία τῶν ἐντολῶν. Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Κύριος «Ἡ Βασιλεία τοῦ
Θεοῦ βιάζεται καί βιασταί ἁρπάζουν αὐτήν» (Ματθ. 11,12). Αὐτοί πού βιάζουν τόν
ἑαυτό τους, ἀσκοῦν βία ἅγια δηλαδή στό σῶμα καί τήν ψυχή τους. Δοκιμάστε νά
πεῖτε τήν νοερά προσευχή, τό Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με ἕνα λεπτό καί νά εἶναι
ὁ νοῦ σας σ’ αὐτές τίς λέξεις. Θά δεῖτε ὅτι δέν μπορεῖτε, εἶναι πολύ δύσκολο. Γιατί;
Γιατί δέν ἔχουμε συνηθίσει νά κρατᾶμε τόν νοῦ μας σ’ ἕνα μέρος, σέ μία σκέψη, σέ
ἕναν λογισμό. Πηγαίνει ἀπό δῶ κι ἀπό κεῖ. Ἄν ὅμως τό κάνεις μιά φορά, δυό φορές,
τρεῖς φορές, δέκα, εἴκοσι, πενήντα, ἑκατό, μετά θά δεῖς ὅτι εἶναι πολύ εὔκολο. Κι ὄχι
ἕνα λεπτό καί δύο καί τρία… Ἔτσι λοιπόν κανείς προχωράει πνευματικά.

Ἐάν λοιπόν ἐσεῖς βιάσετε τόν ἑαυτό σας στή φύλαξη τῶν ἐντολῶν, ὁ Κύριος
βλέποντάς σας ὅτι βιάζεσθε, θά σᾶς δώσει δύναμη καί χάρη στό νά κάνετε τίς
ἐντολές Του μέ εὐχαρίστηση καί χαρά, ὥστε αὐτό πού προηγουμένως κάνατε μέ
πολλή δυσκολία κατόπιν νά τό κάνετε μέ μεγάλη εὐκολία. Γιατί ἀρχίζει νά
λειτουργεῖ μέσα μας ἡ χάρις τοῦ βαπτίσματος καί νά ἔχουμε καί τόν καρπό αὐτῆς τῆς
χάρης πού εἶναι ἡ χαρά, ἡ εἰρήνη… ὅλα αὐτά πού ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὀνομάζει
καρπό τοῦ Πνεύματος «ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία…» (Γαλ. 5,22). Ἔτσι
ἔρχονται κι αὐτά νά σέ ἐνισχύσουν στόν ἀγῶνα σου καί νά καταλάβεις ὅτι, ναί, τώρα
κάτι καλό ἀρχίζει νά γίνεται μέσα μου. Ἀρχίζω νά αἰσθάνομαι τήν Θεία χάρη,
δηλαδή τόν Χριστό. Αὐτό εἶναι ὁ Χριστός, ἡ Θεία χάρις μ’ αὐτόν τόν καρπό.

Ἔτσι λοιπόν λέει καί ὁ Ἅγιος Διάδοχος «πρέπει στήν ἀρχή τῆς προσπάθειας μέ βίαιο
θέλημα νά ἐργάζεται κανείς τίς ἅγιες ἐντολές τοῦ Θεοῦ, ὥστε βλέποντας ἐμᾶς ὁ
ἀγαθός Κύριος, τόν σκοπό καί τόν κόπο, πολύ εὐχάριστα θά ἀποστείλει τό θέλημά
Του τό πλήρως τέλειο σέ ὅσους ὑπηρετοῦν τίς ἔνδοξες ἐντολές Του, γιατί ἀπό τόν
Κύριο ἑτοιμάζεται ἡ θέλησις. Ὥστε μέ πολύ χαρά πρέπει ἀκατάπαυστα νά
ἐργαζόμαστε τό ἀγαθό. Διότι τότε πράγματι θά καταλάβουμε ὅτι ὁ Θεός εἶναι Αὐτός
πού ἐργάζεται μέσα μας καί τό νά θέλουμε καί τό νά ἐνεργοῦμε κατά τήν θέλησή
Του». Ἀκόμα καί τήν θέληση τήν βάζει ὁ Θεός, τήν καλή θέληση. ‘Μά τότε τί

35
κάνουμε ἐμεῖς;’, θά πεῖ ὁ ἄνθρωπος, ἀφοῦ καί τήν θέληση γιά τό καλό μᾶς τή βάζει ὁ
Θεός. Κάτι κάνουμε κι ἐμεῖς: θέλουμε νά θέλουμε. Θέλουμε, προαιρούμεθα δηλαδή,
τόν Θεό. Βλέπει ὁ Θεός αὐτή τήν καλή προαίρεση πού ἔχουμε, αὐτή τήν μικρή
ταπείνωση καί τήν ἀνθρώπινη ἀγάπη πού καταβάλλουμε, αὐτόν τόν κόπο πού
βάζουμε καί ἔρχεται καί μᾶς δίνει τό πλῆρες, τό τέλειο.

Θά ἔχετε βοήθεια στήν τήρηση τῶν ἐντολῶν, δεύτερο, ἐάν διαβάζετε συχνά τό
Εὐαγγέλιο καί τίς ἐπιστολές τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Ὅταν λέμε συχνά, ἐννοοῦμε
καθημερινά, ἴσως καί περισσότερες ἀπό μία φορές τήν ἡμέρα, γιατί μέσα στό Ἅγιο
Εὐαγγέλιο περιέχονται οἱ ἐντολές τοῦ Κυρίου περισσότερο καί ἐξαιρετικά στό 5ο, 6ο
καί 7ο κεφάλαιο τοῦ κατά Ματθαῖον Εὐαγγελίου, ὅπως τό εἴπαμε καί στήν ἀρχή τοῦ
λόγου. Τό ἴδιο καί στίς ἐπιστολές τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, γιατί αὐτά πού λέει ὁ
Ἀπόστολος Παῦλος εἶναι καί στίς ἐντολές τοῦ Κυρίου, ὅπως ὁ ἴδιος τό φανερώνει.
Λέει στήν Α΄ πρός Κορινθίους ἄν κάποιος θεωρεῖ τόν ἑαυτό του προφήτη ἤ κάτοχο
πνευματικοῦ χαρίσματος, αὐτός πρέπει νά καταλαβαίνει καλύτερα ὅτι αὐτά πού σᾶς
γράφω εἶναι ἐντολές τοῦ Κυρίου.

Καί μάλιστα στό 6ο κεφάλαιο τῆς Α΄ πρός Κορινθίους, ὅπου προστάζει ὁ Ἀπόστολος
νά μήν πηγαίνουν καθόλου σέ δικαστήρια οἱ χριστιανοί. Ἐάν ὅμως ἔχουν κάποια
δίκη τουλάχιστον νά πηγαίνουν μόνο στά ἐκκλησιαστικά δικαστήρια καί ὄχι, ποτέ-
ποτέ, στά ἐξωτερικά τῶν ἀσεβῶν, ὅπως δηλαδή προστάζει καί ὁ Κύριος. Ἀπό πόσες
ταλαιπωρίες θά γλίτωναν οἱ χριστιανοί ἄν τηροῦσαν αὐτή τήν ἐντολή; πού εἶναι μία
ἀπό τίς ἐντολές τοῦ Κυρίου διά τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Πόσοι μοῦ λένε: τί ἤθελα
καί ἔμπλεξα μέ τά δικαστήρια; Γιατί ὅλα αὐτά εἶναι ἀνθρώπινα καί οἱ ἄνθρωποι
αὐτοί εἶναι ἐμπαθεῖς καί ἐν πολλοῖς εἶναι εἰδωλολάτρες κι ἄς εἶναι βαφτισμένοι
χριστιανοί. Στό φρόνημα εἶναι εἰδωλολάτρες καί δέν βρίσκεις τό δίκαιο σου. Πολλές
φορές μάλιστα ζημιώνεσαι ἀκόμα περισσότερο ἀπό ὅσο εἶχες ζημιωθεῖ
προηγουμένως ἀπό τήν ἀδικία πού σοῦ ἔκανε ὁ Χ΄, ὁ Ψ΄ ἄνθρωπος.

Καί γιατί ἔχουμε μεγάλη βοήθεια ἀπό τήν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου καί τοῦ
Ἀποστόλου; Διότι ὅταν διαβάζετε συχνά σ’ αὐτά τά βιβλία τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ,
τίς θυμόσαστε. Καί ἄν τίς θυμάστε, μπορεῖτε καί νά τίς ἐφαρμόσετε. Δηλαδή
πολεμᾶμε τήν λήθη. Ἡ λήθη μαζί μέ τήν ραθυμία καί τήν ἄγνοια εἶναι τά πρωταρχικά
πάθη, τά φοβερά ἀποτελέσματα τῶν παθῶν, τά σπουδαιότερα. Ἡ λήθη εἶναι ἡ
λησμονιά. Ξεχνᾶμε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, ξεχνᾶμε τόν ἴδιο τόν Θεό. Γι’ αὐτό καί ὁ
προφήτης Δαβίδ ἔκρυβε τά λόγια καί τίς ἐντολές τοῦ Κυρίου στήν καρδιά του, γιά νά
τίς θυμᾶται πάντοτε κι ἀπ’ αὐτή τήν ἐνθύμηση νά παρακινεῖται νά τίς τηρεῖ. Καί
ἔλεγε «στά βάθη τῆς καρδίας μου ἔκρυψα τά λόγιά σου γιά νά τά θυμᾶμαι πάντοτε
καί νά μήν ἁμαρτήσω ἐνώπιόν σου» (Ψαλμ. 118,11). Ὁ Κύριος παραγγέλει λέγοντας
ἐκεῖνος πού κρατάει τίς ἐντολές Μου καί τίς ἐκτελεῖ, αὐτός Μέ ἀγαπᾶ. «Ὁ ἔχων τάς
ἐντολάς μου καί τηρῶν αὐτάς, ἐκεῖνός ἐστιν ὁ ἀγαπῶν με» (Ἰω. 14,21).

36
Αὐτή εἶναι ἡ πραγματική ἀγάπη. Πολλοί λένε:
– Ξέρεις πόσο ἀγαπῶ τόν Θεό;
– Πόσο Τόν ἀγαπᾶς;
– Πάρα πολύ!
– Τί θά πεῖ αὐτό; Τίποτα δέν λέει… Ἀπόδειξέ το ὅτι ἀγαπᾶς τόν Θεό.
– Πῶς νά τό ἀποδείξω;
– Τηρώντας τίς ἐντολές. Ἔχοντας καί τηρώντας.
Ἔχω τί σημαίνει; Ἔχω βαθιά μέσα στήν καρδιά μου τό Εὐαγγέλιο, τό γνωρίζω, τό
ἀγαπάω, τό μελετάω. Γι’ αὐτό καί ὁ Κύριος παραγγέλει λέγοντας «ἐκεῖνος πού
κρατάει τίς ἐντολές καί τίς τηρεῖ, αὐτός Μέ ἀγαπᾶ».

– Τί λές ὅτι ἀγαπᾶς τόν Θεό καί δέν ξέρεις ποιές ἐντολές ἔχει, ποιές ὁδηγίες σοῦ ἔχει
δώσει; Ψέματα λές ὅτι Τόν ἀγαπᾶς.
Ἕνας πού ἀγαπάει κάποιον νοιάζεται νά μάθει τά θελήματά του, νά τό ποῦμε ἔτσι
λαϊκά, τά γοῦστα του, αὐτό πού τοῦ ἀρέσει γιά νά τοῦ τό κάνει.

– Πῶς δείχνεις σέ κάποιον ὅτι τόν ἀγαπᾶς;

Τοῦ δίνεις, τοῦ κάνεις αὑτό πού τοῦ ἀρέσει, ἐκτός ἁμαρτίας φυσικά. Ἄν ἀγαπᾶς τόν
Θεό, θά μάθεις τί ἀρέσει στόν Θεό γιά νά τοῦ τό κάνεις, νά τοῦ δείξεις ὅτι Τόν
ἀγαπᾶς. Στόν Θεό ἀρέσει ταπείνωση, στόν Θεό ἀρέσει πτωχεία, ἀρέσει ἁπλότητα,
ἀρέσει εἰρήνη, συγχωρητικότητα, ἀγάπη πρός τούς ἐχθρούς. Τά ξέρεις αὐτά; Τήρησέ
τα. Ἔτσι θά ἀποδείξεις ὅτι ἀγαπᾶς τόν Θεό.

– Ποιός εἶναι αὐτός πού κρατάει τίς ἐντολές;

Εἶναι ἐκεῖνος πού ἔχει πάντοτε τήν ἐνθύμηση καί τήν μελέτη τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ
στήν καρδιά του. Εἶναι ἐκεῖνος πού τίς τηρεῖ ὅταν τό ἀπαιτήσει ἡ ἀνάγκη. Ὅταν
βρεθεῖ σέ μιά πρόκληση, ἐκεῖ φαίνεται, ἄν εἶναι ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ ἤ ὄχι.

Θά πῶ ψέματα καί θά πάρω χρήματα; Ἤ θά περιφρονήσω τά χρήματα καί θά πῶ τήν

ἀλήθεια; Ἐκεῖ φαίνεται… Θά τηρήσω τήν ἐντολή ἤ δέν πειράζει νά πῶ ἕνα ψέμα γιά
νά πάρω λ.χ. τήν ἐπιδότηση; Ἔ, λέει, δέν πειράζει νά τό ποῦμε τό ψέμα. Ἐδῶ
φαίνεται, ἄν ἀγαπᾶς τόν Θεό ἤ ὄχι. Ἔτσι κρινόμαστε. Δέν θέλεις νά πᾶς κάπου ὅταν
σέ παίρνουν τηλέφωνο. Ἕτοιμη ἡ δικαιολογία… ψεύτικη. Νά πῶ ψέματα γιά νά μήν
δυσαρεστήσω αὐτόν πού μέ παίρνει τηλέφωνο ἤ νά πῶ τήν ἀλήθεια; Ἐκεῖ φαίνεται,
ἄν ἀγαπᾶς τόν Θεό ἤ ὄχι. Τό ἔχουμε εὔκολο τό ψέμα.

Ὄχι, νά πεῖς τήν ἀλήθεια. Ἐπιτέλους, θά πεῖς δέν μπορῶ. Κι ἄν δέν θέλεις νά πεῖς, μή
λές, ὅσο κι ἄν σέ πιέζει ὁ ἄλλος κι ἄς γίνεις δυσάρεστος στούς ἀνθρώπους. Γιά νά
γίνεις ἀρεστός στόν Θεό, πρέπει πολλές φορές νά γίνεις δυσάρεστος στούς
ἀνθρώπους. Καί ὁ Χριστός αὐτό μᾶς εἶπε ὅτι, ἄν θέλετε νά ἀρέσετε καί νά εἶστε
δοῦλοι στούς ἀνθρώπους, δέν μπορεῖτε νά γίνετε δοῦλοι δικοί μου. Γι’ αὐτό καί ὁ
Θεός μᾶς προστάζει νά κρατᾶμε στήν καρδιά μας τίς ἐντολές, γιατί ἀπό τήν

37
ἐνθύμηση ἔρχεται στήν πράξη κανείς. Καθώς καί ἀντίθετα, ὅποιος δέν διαβάζει τίς
ἐντολές τοῦ Θεοῦ, τίς ξεχνάει. Καί ξεχνώντας τες πῶς εἶναι δυνατόν νά τίς τηρήσει;

– Πόσοι χριστιανοί ξεχνᾶνε τήν ἐντολή τῆς συγχωρητικότητας; Τῆς ἀγάπης στούς
ἐχθρούς; Μήπως κἄν δέν τήν ξέρουνε; Τί σημαίνει ν’ ἀγαπᾶς τόν ἐχθρό σου; Λέει,
δέν ἔχω κακία μαζί του. Ναί, ἀλλά καλημέρα δέν τοῦ λέει… καί χαίρομαι κι ἄν πάθει
καί καμιά ζημιά… Ὄχι ὅτι ἔχω χαιρεκακία! Ποῦ εἶναι ἡ ἐντολή τοῦ Χριστοῦ πού λέει
ν’ ἀγαπᾶς τούς ἐχθρούς σου; Χρόνια νά μιληθοῦν γείτονες, ἀδέλφια, ξαδέλφια, γιά
κληρονομικά. Μέ στενοχώρησε πάρα πολύ, λέει, δέν μπορῶ νά τοῦ μιλήσω. Ἔτσι
εἶπε ὁ Θεός νά κάνουμε; Τό ξέχασες; Γιατί τό ξέχασες; Γιατί δέν μελετᾶς τόν λόγο
τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό καί ὁ Θεός προστάζει τούς Ἰουδαίους νά μελετοῦν πάντοτε τίς
ἐντολές Του καί νά τίς λένε στά παιδιά τους.

Τί θά πεῖς στά παιδιά σου; Τί θά τά διδάξεις; Αὐτά τά νεοεποχίτικα πού λένε στά
σχολεῖα καί τά διαστρέφουν ἤ αὐτά πού λέει ἡ τηλεόραση περί ὁμοφυλοφιλίας κ.λ.π.;
Γι’ αὐτό καταστρέφονται τά παιδιά, γιατί δέν τούς διδάσκουμε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ.
Ἄραγε ἐμεῖς τίς ξέρουμε νά τούς τίς ποῦμε; Καί ὄχι μόνο νά τίς λένε στά παιδιά τους,
ἀλλά καί νά τίς γράφουν πάνω στά ἀνώφλια τῶν σπιτιῶν τους. Βλέπετε; Νά βάζεις
λέει πινακίδες, ταμπέλες, πάνω στό ἀνώφλι τοῦ σπιτιοῦ σου, πάνω ἀπό τήν πόρτα,
πού νά εἶναι γραμμένες ἐκεῖ οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Νά τίς βλέπει τό παιδί καί νά τίς
διαβάζει, νά τίς θυμᾶται. Ἐμεῖς παλιά στό σχολεῖο μας εἴχαμε, δέν ξέρω τώρα ἄν τό
ἔχουν, τόν δεκάλογο, τίς δέκα ἐντολές. Τώρα ἔχουν ἄλλα…

«Νά μείνουν στήν καρδιά σου οἱ ἐντολές αὐτές πού ἐγώ σήμερα σοῦ δίνω», λέει στό
Δευτερονόμιο. Ὁ Θεός τό λέει. «Νά τίς διδάσκεις στά παιδιά σου καί νά μιλᾶς γιά
αὐτές ὅταν κάθεσαι στό σπίτι σου καί ὅταν βαδίζεις στόν δρόμο, ὅταν ξαπλώνεις γιά
ὕπνο καί ὅταν σηκώνεσαι» (Δευτ. 11,19). Συνέχεια δηλαδή νά μιλᾶς γιά τίς ἐντολές
τοῦ Θεοῦ. Λένε: – Τί νά κάνουμε; Τί νά ποῦμε; Κάτι πρέπει νά ποῦμε… Καί τί λένε;
Κουτσοκέφαλα, ὅ,τι νά ’ναι, ἁμαρτίες, κατακρίσεις, καταλαλιές.. Νά τί νά πεῖς, νά
πεῖς τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Νά τίς θυμηθεῖς κι ἐσύ, νά τίς θυμηθοῦν καί οἱ ἄλλοι πού
σέ ἀκοῦνε. Πῶς νά στολίσω τό σπίτι μου; Νά πῶς νά στολίσεις τό σπίτι σου. «Νά τίς
δέσεις, λέει, ἐδῶ σάν σημάδι στό χέρι σου καί νά τίς ἔχεις σάν ἔμβλημα στό μέτωπό
σου ἀνάμεσα στά μάτια σου καί νά τίς γράψεις -τίς ἐντολές- στίς παραστάδες τῆς
πόρτας τοῦ σπιτιοῦ σου καί στίς πύλες τῆς πόλης σου». Μπαίνοντας στήν πόλη νά
βλέπεις τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ! Τί ὡραῖο πράγμα! Τώρα βλέπουμε ἕνα σωρό ἄσχημα,
αἰσχρά πράγματα μπαίνοντας, βγαίνοντας, ἀλλά καί μέσα στήν πόλη.

Ὅλοι οἱ χριστιανοί, παντρεμένοι καί μοναχοί, ὀφείλουν νά κάνουν ὑπακοή μέχρι

θανάτου στίς ἐντολές τοῦ Εὐαγγελίου, ἄν θέλουν νά ἀποκτήσουν, ὄχι μόνο τά
πρόσκαιρα, ἀλλά καί τά αἰώνια καλά πού προείπαμε. Καί κανείς δέν ἔχει ἐξουσία νά
ἀλλάξει οὔτε τό παραμικρό ἀπό τίς ἐντολές, οὔτε ἀπό τά δεξιά οὔτε ἀπό τά ἀριστερά,
ὅπως εἶναι γραμμένο πάλι στήν Παλαιά Διαθήκη καί θά εἶναι μαζί του τό
Δευτερονόμιο, ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ, ὥστε νά μήν παραβεῖ καμία ἀπό τίς ἐντολές δεξιά

38
ἤ ἀριστερά. Διότι, σύμφωνα καί μέ τόν Μέγα Βασίλειο, ἐκτός ἀπό τόν γάμο – πού
δέν εἶναι ἐντολή ὁ γάμος, εἶναι προαιρετικό μυστήριο – ὅλες οἱ ἄλλες ἐντολές εἶναι
νομοθετημένες νά τηροῦνται ἀπό ὅλους τούς κοσμικούς. Τούς ὁποίους κακῶς τούς
λέμε κοσμικούς, πιό σωστά νά τούς λέγαμε λαϊκούς. Χριστιανούς δηλαδή πού ζοῦνε
μέσα στόν κόσμο, ἀλλά δέν εἶναι ἐκ τοῦ κόσμου, δέν εἶναι ὑποταγμένοι στό κοσμικό
φρόνημα δηλαδή, τό ὁποῖο κοσμικό φρόνημα εἶναι ἡ ὑποδούλωση στά τρία μεγάλα
πάθη, στήν φιληδονία, στήν φιλαργυρία καί στήν φιλοδοξία. Οἱ χριστιανοί πού ζοῦν
μέσα στόν κόσμο, λοιπόν, λέγονται λαϊκοί χριστιανοί. Βεβαίως ὑπάρχουν καί οἱ
κληρικοί, οἱ ὁποῖοι ζοῦν μέσα στόν κόσμο. Καμιά φορά τούς λέμε κοσμικούς
κληρικούς, ἀλλά πάλι κι αὐτοί ὄχι μέ τήν ἔννοια ὑποταγμένοι στό κοσμικό φρόνημα,
ἁπλῶς εἶναι κληρικοί πού εἶναι ἐκτός τοῦ μοναστηριοῦ, εἶναι μέσα στίς πόλεις, εἶναι
μέσα στόν κόσμο.

Ὅλοι, λοιπόν, αὐτοί ὑποχρεοῦνται νά τηροῦν ὅλες τίς ἐντολές πού κήρυξε ὁ Χριστός
μέ τό Εὐαγγέλιο καί ὄχι μόνο οἱ μοναχοί, λέει ὁ Μέγας Βασίλειος. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι
θά δώσουμε λόγο γιά τήν ὑπακοή μας στό Εὐαγγέλιο, μοναχοί ἀλλά καί ὅσοι
βρίσκονται σέ συζυγίες, εἶναι σύζυγοι δηλαδή. Θά εἶναι ἀρκετή δηλαδή σ’ αὐτόν πού
ἦρθε σέ κοινωνία γάμου ἡ συγγνώμη γιά τήν ἀκρασία, τήν ἐπιθυμία πρός τό θήλυ καί
τήν συνουσία. Γίνεται ἐδῶ ἡ συγγνώμη, ἡ συγκατάβαση δηλαδή τοῦ Θεοῦ σ’ αὐτούς
οἱ ὁποῖοι δέν μποροῦν νά ἐγκρατευθοῦν, νά μείνουν ἄγαμοι δηλαδή. Καί τούς δίνει
αὐτή τή συγγνώμη νά ἔρθουν εἰς γάμου κοινωνία. Καί λέει ὁ Μέγας Βασίλειος εἶναι
ἀρκετό αὐτό, γιατί ὅλες οἱ ἐντολές εἶναι νομοθετημένες γιά ὅλους καί πρέπει νά τίς
τηρήσεις ἐξίσου ὅπως καί οἱ μοναχοί καί δέν εἶναι ἀκίνδυνη ἡ παράβασή τους. Ὅπως
λένε κάποιοι, ἐμεῖς εἴμαστε κοσμικοί δέν εἴμαστε μοναχοί… δέν πειράζει τώρα… νά
μήν κάνουμε, ὅπως οἱ μοναχοί, ἄς κάνουμε καί καμιά μικρή ἁμαρτία… Κι αὐτή ἡ
μικρή ἁμαρτία σέ βγάζει ἔξω ἀπό τήν Βασιλεία..

Γιατί καί ὁ Χριστός μας ὅταν εὐαγγελιζόταν τίς ἐντολές τοῦ Πατέρα Του, τίς ἔλεγε
σέ ὅσους βρίσκονται στόν κόσμο, λέει ὁ Μέγας Βασίλειος. Δέν τίς ἔλεγε σέ
μοναχούς. Ἄλλωστε δέν ὑπῆρχαν τότε μέ τή μορφή πού ξέρουμε σήμερα οἱ μοναχοί
καί τά μοναστήρια. Ὁ Χριστός μας μιλοῦσε σέ ὅλους, ἀπευθυνόταν σέ ὅλους,
ἐγγάμους καί ἀγάμους.

Λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: ἐκτός ἀπό τά τοῦ γάμου ὅλες οἱ ἐντολές τοῦ νόμου εἶναι
κοινές γιά ὅλους. Μᾶλλον, ὅμως, ὁ Παῦλος, καί στήν περίπτωση αὐτή τοῦ γάμου
δηλαδή, προτρέπει νά εἶναι ὅλοι ἴσοι. Προσέξτε τί λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος καί γιά
αὐτούς πού εἶναι ἔγγαμοι. Τούς ἐξισώνει μέ τούς ἄλλους, τούς μή ἐγγάμους. Πῶς;
Λέει στήν Α΄πρός Κορινθίους «παρέρχεται ἡ μορφή τοῦ κόσμου αὐτοῦ, ὥστε καί
ὅσοι ἔχουν γυναῖκες ἄς ζοῦν σάν νά μήν ἔχουν», σάν νά εἶναι ἄγαμοι. Βλέπετε; «Καί
οἱ ἔχοντες γυναῖκας ὡς μή ἔχοντες» (Α΄Κορ. 7,29). Γιατί; Γιατί παράγει, λέει, τό
σχῆμα τοῦ κόσμου τούτου. Ὁ κόσμος, δηλαδή, εἶναι ἕνα σχῆμα, δέν εἶναι κάτι
σταθερό. Καί στήν ἐποχή μας τό βλέπουμε κατεξοχήν. Συνεχῶς ἀλλάζει ὁ κόσμος.
Ἀλλάζει μορφή, ἀλλάζουν τά πάντα καί πολύ γρήγορα, μέ ἠλεκρονικές ταχύτητες

39
στήν ἐποχή μας.. Παράγει, φεύγει… καί πᾶμε ραγδαίως πρός τά ἔσχατα, πρός τό
τέλος, πρός τήν Δευτέρα Παρουσία, πρός τόν ἁρμαγεδώνα, πρός τόν ἐρχομό τοῦ
Ἀντιχρίστου. Αὐτά τρέχουν πολύ γρήγορα στίς μέρες μας… Λοιπόν, κι ἐσεῖς πού
ἔχετε γυναῖκες νά εἶστε σάν νά μήν ἔχετε, νά ζεῖτε δηλαδή ὡς ἄγαμοι. Νά ἔχετε τόν
νοῦ σας νά τηρεῖτε τίς ἐντολές καί νά μήν καλύπτεστε πίσω ἀπ’ αὐτό ὅτι εἴμαστε
ἔγγαμοι καί ὄχι καλόγεροι καί, ἑπομένως, δικαιολογούμαστε νά παραβαίνουμε τίς
ἐντολές. Δέν δικαιολογούμαστε.

Ἀντί νά βασίζονται λοιπόν κάποιοι ἀνόητοι κοσμικοί καί λένε ‘αὐτά δόθηκαν στούς
καλόγερους νά τά κάνουν καί ὄχι σέ μᾶς τούς κοσμικούς’, ἄς ἀκούσουν μᾶλλον τόν
Σολομῶντα πού τούς ἐλέγχει καί τούς λέει «νά φοβοῦνται τόν Θεό καί νά τηροῦν τίς
ἐντολές Του». Γιατί; «Ἐπειδή γι’ αὐτό τόν σκοπό ἦρθε κάθε ἄνθρωπος στόν κόσμο,
γιά νά τηρεῖ τίς ἐντολές τοῦ Δημιουργοῦ του». Ὄχι, ὅπως λένε μερικοί, σκοπός τοῦ
ἀνθρώπου εἶναι νά κάνει οἰκογένεια. Ὄχι, δέν εἶναι σκοπός τοῦ ἀνθρώπου αὐτός.
Σκοπός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι νά τηρεῖ τίς ἐντολές τοῦ Δημιουργοῦ, γιά νά πάει στήν
Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Αὐτός εἶναι ὁ σκοπός. Δηλαδή αὐτοί πού δέν ἔκαναν οἰκογένεια;
Εἶναι ἀποτυχημένοι; Πᾶνε στήν κόλαση;…

Ἄκουσε ποιό εἶναι τό τελικό συμπέρασμα: «νά φοβᾶσαι τόν Θεό καί νά τηρεῖς τίς
ἐντολές Του, γιατί αὐτός εἶναι ὅλος ὁ σκοπός καί προορισμός τοῦ ἀνθρώπου». Τό
λέει αὐτό στήν Παλαιά Διαθήκη στόν Ἐκκλησιαστή. Γι’ αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο
διαβάζουμε στόν θάνατο κάθε χριστιανοῦ, λαϊκοῦ ἤ κληρικοῦ ἤ μοναχοῦ, τόν Ψαλμό
πού λέγεται ‘Ἄμωμος’. Γιά νά δειχθεῖ ὅτι αὐτός ὁ ἄνθρωπος -εἴτε μοναχός ἦταν, εἴτε
λαϊκός ἦταν, εἴτε παπάς ἦταν, εἴτε Δεσπότης, εἴτε Πατριάρχης, ὅ,τι κι ἄν ἦταν – ἀφοῦ
γεννήθηκε καί μέχρι τόν θάνατό του φύλαξε ὅλες τίς ἐντολές τοῦ Κυρίου, αὐτές πού
περιέχονται στόν ψαλμό. Γιατί ὁ 118ος ψαλμός, πού εἶναι ὁ μεγαλύτερος ψαλμός, ὁ
ἄμωμος, ἔχει μέσα ὅλες τίς ἐντολές καί γι’ αὐτό τόν διαβάζουμε κάθε μέρα στήν
ἀκολουθία τοῦ Μεσονυκτικοῦ γιά νά θυμόμαστε ὅλες τίς ἐντολές.

Καί τόν διαβάζουμε καί στόν νεκρό ὅταν τόν ξενυχτᾶμε δείχνοντας ἔτσι ὅτι αὐτός ὁ
ἄνθρωπος τήρησε τίς ἐντολές. Μακάρι! Καί συνεπῶς τί ἔκανε; Φύλαξε τόν σκοπό γιά
τόν ὁποῖο ἦρθε στόν κόσμο. Αὐτό λοιπόν τό ρητό τοῦ Ἐκκλησιαστοῦ «τοῦτο πᾶς ὁ
ἄνθρωπος» (Ἐκκλ. 12,13) ἔτσι τό ἑρμήνευσαν μερικοί κατά τήν μετάφρασή του.
Ἑπομένως, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ἑρμηνεύει τήν λέξη ‘τοῦτο’ ἀντί τῆς
ἔκφρασης ‘τοῦτο ἐστί τό συστατικό καί χαρακτηριστικό ἴδιο τοῦ ἀνθρώπου’. Αὐτή
λέει εἶναι ἡ ἔννοια τοῦ ‘τοῦτο’. Αὐτό εἶναι τό χαρακτηριστικό τοῦ ἀνθρώπου. Ποιό
εἶναι; Αὐτό πού κάνει τόν ἄνθρωπο πραγματικά ἄνθρωπο; Τό νά φυλάγει τίς ἐντολές
τοῦ Κυρίου. Τότε γίνεσαι ἄνθρωπος. Ὅποιος λοιπόν παραβαίνει τίς ἐντολές τοῦ
Κυρίου, δέν εἶναι ἀληθινός ἄνθρωπος ἀλλά ψεύτικος, ὅπως εἶναι ἕνας ζωγραφιστός
ἄνθρωπος. Ἔτσι λέει καί καταλήγει ὁ Ἅγιος Νικόδημος καί καταλήγουμε κι ἐμεῖς
καί νά βάλουμε σάν σκοπό τῆς ζωῆς μας νά τηροῦμε τίς ἐντολές καί αὐτό νά
διδάσκουμε καί τά παιδιά μας.

40
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ἐρ.: Εὐλογεῖτε. Ὁ Κύριος μᾶς λέει ὅτι «χωρίς Ἐμένα δέν μπορεῖτε νά κάνετε
τίποτα». Αὐτό εἶναι ἀλήθεια, γιατί τό βλέπουμε ὅτι πᾶμε στήν Ἐκκλησία καί τά πάθη
μας τ΄ ἀγαπᾶμε καί ξαναμαρτάνουμε καί ξαναμαρτάνουμε καί προσπαθοῦμε νά
νικήσουμε τόν κακό μας ἑαυτό ἀλλά τελικά μᾶς νικάει αὐτός. Πῶς μποροῦμε νά
ἀποκτήσουμε τήν χάρη τοῦ Θεοῦ γιά νά μπορέσουμε νά νικήσουμε τόν κακό μας
ἑαυτό, τόν πονηρό καί τόν κόσμο;

Ἀπ.: Δέν χρειάζεται νά τήν ἀποκτήσουμε, γιατί τήν ἔχουμε. Ἀφοῦ εἴμαστε
βαφτισμένοι τήν ἔχουμε ἀπό τή στιγμή πού χριστήκαμε. Τό Ἅγιο Χρίσμα εἶναι ἡ
σφραγίς τῆς δωρεᾶς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀλλά τότε τί θά κάνουμε; Θά πρέπει νά
τήν ἐπανενεργοποιήσουμε. Αὐτό εἶναι πού μᾶς λείπει. Δέν εἶναι νά τήν
κατακτήσουμε, ἀλλά νά τήν ἐνεργοποιήσουμε. Τήν ἔχουμε, ἀλλά ἐπειδή ἀπό πάνω
ἔχουμε ρίξει πολλές ἁμαρτίες, πολλά μπάζα, ὅπως ἔλεγε ὁ π. Παΐσιος, χρειάζεται νά
ξεμπαζώσουμε, χρειάζεται νά μετανοήσουμε, νά διώξουμε τά μπάζα, αὐτές τίς
ἁμαρτίες, αὐτές τίς ἀκαθαρσίες, αὐτά τά πάθη, μέ τόν τρόπο πού μᾶς ἔχει διδάξει ἡ
Ἐκκλησία μας.

Μέ τήν μετάνοια. Μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή προπάντων. Ὅταν κανείς μπεῖ στή
διαδικασία τῆς ἀδιάλειπτης ἐπίκλησης τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ
Χριστοῦ, τότε μπαίνει σ’ αὐτή τήν διαδικασία τοῦ ‘ἀπομπαζώματος’ καί σιγά-σιγά
φανερώνει αὐτή τήν κρυμμένη, δωρημένη ἀπό τόν Θεό θεία χάρη καί μετά
φυσώντας, συνεχίζοντας τήν προσευχή, αὐτή ἡ χάρις πού μοιάζει μέ μιά μικρή σπίθα
ἀνάβει καί γίνεται μιά ὡραία μεγάλη φωτιά στόν ἄνθρωπο, ἡ ὁποία καίει τήν καρδιά
του καί τήν καθαρίζει ἀκόμα περισσότερο, ὅπως καιγόταν ἡ καρδιά τῶν δύο
ἀποστόλων πού πήγαιναν πρός Ἐμμαούς, ὅταν τούς μιλοῦσε ὁ Κύριος. Καί ὄχι μόνο
τόν καθαρίζει αὐτή ἡ χάρις, ἀλλά καί τόν φωτίζει καί τόν θεώνει. Ἡ διαδικασία
λοιπόν εἶναι αὐτή νά μποῦμε στήν ἀδιάλειπτη προσευχή καί φυσικά στήν
ἐξομολόγηση καί στήν ἐκκοπή τῶν παθῶν. Μέχρι τώρα κάναμε τό κακό, σταματᾶμε
νά τό κάνουμε.

Μέχρι τώρα πολυλογούσαμε, κουτσομπολεύαμε, καταλαλούσαμε, τώρα σταματᾶμε.

Πιό εὔκολα ἀποφεύγουμε τό ἐξωτερικό, πιό δύσκολα τό ἐσωτερικό. Ἀλλά μέ τή χάρη
τοῦ Θεοῦ κάνουμε καί τό ἐσωτερικό. Καί πῶς θά γίνει τό ἐσωτερικό καθάρισμα; Μέ
τήν ἀδιάλειπτη προσήλωση τοῦ νοῦ στά λόγια τῆς εὐχῆς, στό Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ
ἐλέησόν με. Αὐτό μᾶς δίδαξαν οἱ Ἅγιοι Πατέρες πού εἶναι τό πιό εὔκολο. Σ’ αὐτή
τήν προσπάθεια χρειάζεται καί ἡ νηστεία, χρειάζεται καί ἡ ὑπακοή σέ ὅλα στόν
πνευματικό μας πατέρα, τό ὁποῖο εἶναι πολύ ἀπαραίτητο, γιατί χωρίς τόν πνευματικό
ὁδηγό δέν θά μπορέσουμε νά κάνουμε τίποτα. Ἄν δέν κόψουμε τό θέλημά μας στό
θέλημα τοῦ Θεοῦ καί τοῦ πνευματικοῦ μας, πού εἶναι τό θέλημα τοῦ Θεοῦ πάλι, δέν
θά μπορέσουμε νά προχωρήσουμε. Πολλοί προσπάθησαν ἀλλά μάταια, γιατί
ἐγωιστικά προσπάθησαν. Καί λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες, ὅταν δεῖς κάποιον νά

41
προσπαθεῖ ν’ ἀνέβει στόν οὐρανό ἐγωιστικά, νά τόν πιάσεις καί νά τόν κατεβάσεις
κάτω, γιατί δέν πάει καλά.

Ὁ Ἅγιος Συμεών ὁ στυλίτης, ὅταν κάποτε ἔκανε αὐτό τό ὑπερφυσικό καί τό

πρωτοφανέρωτο ἄθλημα τό ν’ἀνεβεῖ πάνω σέ ἕναν στύλο καί νά ζεῖ ἐκεῖ πέρα, οἱ
Ἅγιοι Πατέρες ἀναρωτήθηκαν: – Τί εἶναι αὐτό πού κάνει τώρα; Εἶναι ἄραγε καλό;
Θά τόν δοκιμάσουμε. Ξέρετε τί ἔκαναν; Πῆγαν ἀπό κάτω καί τοῦ εἶπαν «κατέβα
κάτω». Ἄν ἦταν ἐγωιστής, θά ἔλεγε «τί μοῦ λέτε ἐσεῖς τώρα; ἐγώ γιά τόν Θεό τό
κάνω…γιατί νά κατέβω κάτω; δέν κατεβαίνω…». Ἦταν ταπεινός καί λέει «ναί, θά
κατέβω ἀφοῦ τό λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες κάτι ξέρουν καλύτερα ἀπό μένα..».

Βλέπετε ὑπακοή; Βλέπετε ταπείνωση; Ἀπό κεῖ καταλαβαίνεις τόν ἄνθρωπο τοῦ
Θεοῦ. Καί μόλις τόν εἶδαν νά κατεβαίνει, τοῦ λένε «ἄντε ξανανέβα, εἶναι κατά Θεόν
ὁ δρόμος σου, τό καταλάβαμε ἀπό τήν ταπείνωση πού ἔδειξες, ἀπό τήν ὑπακοή πού
ἔχεις». Ἐνῶ εἶναι κάποιοι ἄλλοι πού ἄν τούς κόψεις λίγο τό θέλημα, καί μάλιστα ὁ
Πνευματικός, ἐξανίστανται καί ἐπαναστατοῦν. Δέν τό ἀντέχουν. Ἐγώ, λένε, γιά τόν
Θεό τό κάνω… καί χιλιές δυό ἄλλες προφάσεις, γιά νά κάνουν τό θέλημά τους.
Φοβερή κατάσταση! Καί νομίζουν ὅτι κάνουν τό εὐάρεστο θέλημα στόν Θεό. Ἀλλά
οὐσιαστικά δουλεύουν στά πάθη τους, στόν ἐγωισμό τους, στήν ὑπερηφάνειά τους,
στήν φιλοδοξία τους.

Προσέξτε λοιπόν πολύ αὐτά τά θέματα, τῆς ὑπακοῆς, τῆς ταπείνωσης καί μετά τῆς
ὑπακοῆς στόν πνευματικό μας καί τῆς ἀδιάλειπτης προσευχῆς, γιατί πολλές φορές
πᾶμε στόν πνευματικό μας τά λέμε ἀλλά μέ τό πού θά βγοῦμε ἔξω πάλι τά
ξανακάνουμε. Γιατί; Γιατί δέν ὑπάρχει ἀδιάλειπτη προσευχή, δέν ὑπάρχει ἡ
προσήλωση τοῦ νοῦ στόν Θεό, ἡ ὁποία θά σέ φυλάξει γιά νά μήν ξαναμαρτήσεις.
Ναί μέν, τά εἶπες, Ὡραῖα! Καθαρίστηκες, βεβαίως. Ἀλλά ἀμέσως μετά, ἄν δέν
προσέξεις, ξαναλερώνεσαι. Πῶς; Μέ τόν νοῦ σου, μέ τήν σκέψη σου, μέ τό ἄτακτο
βλέμμα σου, μέ τήν ἄτακτη ἀκοή σου καί γλῶσσα σου. Πῶς θά γίνει νά μή
ξαναμαρτήσεις; Θά πρέπει συνεχῶς ὁ νοῦς σου νά εἶναι στόν Χριστό, γιατί ἀπό κεῖ
ξεκινάει κάθε ἁμαρτία ἀπό τόν νοῦ. Ὁ διάβολος τόν νοῦ μᾶς παραπλανάει μέ
φαντασίες, μέ ψεύτικες εἰκόνες καί μᾶς βάζει ν’ ἁμαρτήσουμε.

Ἐρ.: Εὐλογεῖτε. Μέσα στίς ἐντολές τοῦ Κυρίου κρύβεται ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ…
Προχθές τῆς Ὑπαπαντῆς εἶχε ἕνα πάρα πολύ ὡραῖο τροπάριο στά προεόρτια πού
γιορτάζαμε, «..ὁ πάλαι χαράξας ἐν πλαξί, τὸν νόμον ἐν τῷ ὄρει Σινᾷ, ἵνα πάντας
ἀπαλλάξῃς, ἐκ τῆς τοῦ νόμου πάλαι δουλείας», τό ὁποῖο αὐτό τροπάριο μέ
συνεκίνησε πάρα πολύ. Εὐχαριστῶ.

Ἀπ.: Μέσα στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ ἔχουμε τήν ἀγάπη στόν Θεό, τήν ἀγάπη στόν
πλησίον καί μέσα στά ἅγια τροπάρια φανερώνεται ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο.
Αὐτός ὁ παλαιός τῶν ἡμερῶν, πού τόν εἰκοναγραφοῦμε κιόλας, καί νομίζουν μερικοί
ὅτι εἶναι ὁ Πατέρας, ὁ Θεός-Πατέρας, δέν εἶναι ὁ Θεός-Πατέρας. Ὁ παλαιός τῶν

42
ἡμερῶν εἶναι ὁ Χριστός. Καί γιατί τόν λέμε παλαιό τῶν ἡμερῶν; Γιατί ὑπάρχει
πάντα. Ὅπως καί ὁ Πατέρας ὑπάρχει πάντα, ἔτσι καί ὁ Υἱός ὑπάρχει πάντα καί τό
Ἅγιο Πνεῦμα. Ἀλλά ὁ Υἱός πῆρε τήν ἀνθρώπινη φύση καί ἔγινε καί ἔμβρυο καί
βρέφος καί μωρό καί αὐτές τίς ἡμέρες πού γιορτάζουμε τήν Ὑπαπαντή τοῦ Κυρίου,
Τόν εἴδαμε ὡς τεσσαρακονθήμερο βρέφος νά προσάγεται στόν ναό.

Αὐτή εἶναι ἡ ἄπειρη ταπείνωση τοῦ Θεοῦ. Κι, ὅμως, ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι πόσο
διδασκόμαστε ἀπό αὐτή τήν ταπείνωση καί ἀπό αὐτή τήν ἀγάπη καί αὐτή τήν
συγκατάβαση τοῦ Θεοῦ;… πού καταδέχεται ὁ Θεός, ὁ Δημιουργός τῶν πάντων, ὁ
Νομοδότης, Αὐτός πού μᾶς ἔδωσε τόν νόμο, νά γίνεται μωρό, νά γίνεται βρέφος καί
νά ὑποτάσσεται στόν νόμο πού ἔφτιαξε ὁ Ἴδιος καί νά γίνεται τό πᾶν γιά μᾶς γιά νά
καταλάβουμε ὅτι κι ἐμεῖς εἴμαστε τό πᾶν γιά Αὐτόν, ὅπως λέει πολύ ὡραῖα ὁ ἱερός
Χρυσόστομος. Τόσο πολύ μᾶς ἀγαπάει!

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

43
 Ἡ κακία εὔκολη καί ἡ ἀρετή δύσκολη,τό θάρρος
Συνεχίζουμε μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ νά μελετᾶμε τό Γεροντικό, τά ἀποσπάσματα τοῦ
Γεροντικοῦ πού ὑπάρχουν στόν Εὐεργετινό. Εἴμαστε μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ στήν
46η Σύναξη καί τό σημερινό κεφάλαιο ἔχει τίτλο: «Ἡ κακία εὔκολη, ἡ ἀρετή
δύσκολη». Ὅλοι τό καταλαβαίνουμε αὐτό, ἀλλά πόσο βαθιά τό ἔχουμε καταλάβει ὅτι
ὄντως ἡ κακία εἶναι εὔκολη καί ἡ ἀρετή δύσκολη… Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μᾶς λέει ὅτι
«πλατεῖα καί εὐρύχωρος ἡ ὁδός ἡ ἀπάγουσα εἰς τήν ἀπώλεια» (Ματθ. 7,13). Αὐτή ἡ
ὁδός πού πάει στήν ἀπώλεια εἶναι πλατειά καί εὐρύχωρη, εὔκολη. Ἐνῶ «ἡ ὁδός πού
πάει στήν Βασιλεία τῶν οὐρανῶν εἶναι στενή καί τεθλιμμένη» καί ἡ ὁδός καί ἡ πύλη.
Γι’ αὐτό, ὅταν κάποτε ρώτησαν τόν Κύριο «εἰ ὀλίγοι οἱ σῳζόμενοι;» (Λουκ. 13,23),
δέν ἀπάντησε. Εἶπε «ἀγωνίζεσθε εἰσελθεῖν διά τῆς στενῆς πύλης».

Εἶναι στενή ἡ πύλη, εἶναι δύσκολη καί χρειάζεται νά ἀγωνιστεῖτε γιά νά περάσετε, νά
μπεῖτε μέσα ἀπό τήν στενή πύλη. Ἀλλά σέ ἄλλη συνάφεια τό λέει, ὅτι εἶναι στενή ἡ
πύλη καί τεθλιμμένη ἡ ὁδός καί «ὀλίγοι εἰσίν οἱ εὑρίσκοντες αὐτήν» (Ματθ. 7,14),
εἶναι λίγοι αὐτοί πού τήν βρίσκουν. Δηλαδή πρέπει νά ψάξει κανείς γιά νά βρεῖ τήν
ὁδό καί τήν πύλη ἡ ὁποία ὁδηγεῖ στήν ζωή. Δέν εἶναι ἁπλό πράγμα δηλαδή νά
σωθοῦμε, οὔτε εὔκολο. Γι’ αὐτό καί βλέπει κανείς ὅτι τό κακό κυριαρχεῖ στόν κόσμο
καί «ὁ κόσμος», ὅπως λέει ἡ Γραφή, «ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται». (Α’ Ἰω. 5,19). Ἐν τῷ
πονηρῷ, στόν πονηρό. Καί πονηρός εἶναι βεβαίως ὁ διάβολος, ἀλλά γενικότερα
μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι τό πονηρό εἶναι τό κακό καί ὁ κόσμος ὅλος εἶναι
ἑδρασμένος, ἑδραιωμένος στό κακό.

Ἡ ἀρετή εἶναι δύσκολη. Γιατί, ὅμως, εἶναι δύσκολη; Τό λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος,
«γιά τή δική μας ραθυμία». Εἶναι στενή καί τεθλιμμένη ἡ ὁδός, διότι ἐμεῖς δέν
θέλουμε λίγο νά ζοριστοῦμε. Νά ἀφήσουμε δηλαδή τήν ἄνεση, τήν καλοπέραση, τήν
φιλαυτία. Ὁπότε μᾶς φαίνεται πολύ δύσκολο αὐτό πού ζητάει ὁ Χριστός. Βέβαια, ἄν
κανείς ἀρχίσει νά ἀγωνίζεται, νά πολεμάει λίγο τήν φιλαυτία του καί φτάσει σ’ ἕνα
σημεῖο, θά ἔλεγα, κάπως κρίσιμο, ἀπό κεῖ καί μετά εἶναι πολύ-πολύ εὔκολα τά
πράγματα. Μπαίνει, ὅπως λέμε ἁπλά λαϊκά, τό νερό στό αὐλάκι καί κανείς μετά
πορεύεται, ὄχι τελείως ἄνετα βέβαια, πάντοτε μέ πειρασμούς καί δυσκολίες, ἀλλά
ἔχει καί μία χαρά καί μία ἐλπίδα καί μία ἔτσι «βεβαιότητα»… ποτέ δέν εἶναι κανείς
βέβαιος γιά τήν σωτηρία του, ἀλλά αἰσθάνεται αὐτή τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί χαίρεται
καί ἀπό τήν ἄλλη βέβαια προσέχει πολύ νά μήν χάσει αὐτή τήν Χάρη.

Ἄς δοῦμε τά περιστατικά. «Ἕνας νέος μοναχός εἶπε περίλυπος στόν Ὅσιο Ποιμένα:
τό σῶμα μου ἀββᾶ ἔχει ἀτονίσει ἀπ’ τήν ἄσκηση, ἀλλά τά πάθη μου δέν ἐννοοῦν νά
ὑποχωρήσουν». Αὐτός εἶχε ρίξει ὅλο τό βάρος τοῦ πνευματικοῦ ἀγώνα στήν
σωματική ἄσκηση. Ἀλλά αὐτό εἶναι μόνο ὁ ἕνας παράγοντας, ἡ μία παράμετρος. Ἡ
ἄλλη παράμετρος, ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, εἶναι ἡ ταπείνωση.
Κακοπάθεια καί ταπείνωση ἀφαιροῦν ἀπό τόν ἄνθρωπο ὅλες τίς ἁμαρτίες, ὅλα τά

44
πάθη. Μόνο ἡ κακοπάθεια δέν τά ἀφαιρεῖ. Γι’ αὐτό λέει ἐδῶ, γέρασα, ἀτόνησε τό
σῶμα μου ἀπ’ τήν ἄσκηση, ἀλλά τά πάθη ὑπάρχουν.

Πρόσφατα πού εἶχα πάει στό Ἅγιο Ὄρος, μέ πῆγαν οἱ Πατέρες στό ὀστεοφυλάκιο
στήν Σκήτη τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέα στίς Καρυές. Ἦταν ρωσική Σκήτη αὐτή. Στίς ἀρχές
τοῦ αἰῶνος εἶχε πάρα πολλούς Ρώσους. Ἐκεῖ εἶχαν τίς κάρες τῶν Πατέρων, μερικές
μάλιστα ἔχουν αὐτό τό χρῶμα τῆς ἁγιότητας, τό κεχριμπαρένιο καί μερικές ἔχουν
κιόλας μιά ὑγρότητα (ὑγρασία) πού εἶναι σημάδι ἁγιότητας, ἀλλά εἶχαν, καί μοῦ
ἔκανε ἐντύπωση, καί τά σίδερα πού φοροῦσαν κάποιοι γιά ἄσκηση. Πῆγα νά τά
σηκώσω… ἀσήκωτα! Σταυροί μεταλλικοί πολύ βαριοί καί ἕνα κράνος μεταλλικό πού
μόνο νά τό φορέσει κανείς δέν ξέρω ἄν μπορεῖ νά σηκωθεῖ εὔκολα, ἄν κάθεται…

Πολύ βαρύ! Μοῦ εἶπε ἐκεῖ ὁ ἱερομόναχος: «Δέν νομίζω μ’ αὐτόν τόν τρόπο νά εἶναι
ἀρκετό νά προχωρήσει κανείς». Καί ὄντως δέν εἶναι. Ἐντάξει, μπορεῖ κι αὐτό λίγο νά
βοηθήσει, νά χαλιναγωγήσει κανείς τά σαρκικά πάθη, γιατί ὅσο κακοπαθεῖ τό σῶμα,
τόσο ταπεινώνεται. Ὅσο ταπεινώνεται τό σῶμα, τόσο ταπεινώνονται καί οἱ ὁρμές,
ἀλλά πρέπει νά συνυπάρχει καί τό δεύτερο, δηλαδή ἡ ταπείνωση. Ἄν δέν ὑπάρχει ἡ
ταπείνωση καί ὑπάρχει ὑπερηφάνεια, θά ἀφήσει ὁ Θεός νά ὑπάρχει μετά κατάκριση
καί τότε τά σαρκικά πάθη ὄχι μόνο δέν πέφτουν, ἀλλά ἀκόμα πιό πολύ ζωηρεύουν.
Θυμόμαστε καί τόν Ἅγιο Παΐσιο πού κάποτε εἶχε κατακρίνει μία ἁμαρτωλή κοπέλα
καί μετά εἶχε φοβερό σαρκικό πόλεμο.

Ἑπομένως, ἄς ἀκούσουμε καί τήν ἀπάντηση πού τοῦ εἶπε ὁ Γέροντας: «τά πάθη,
παιδί μου, τοῦ ἀποκρίθηκε ὁ σοφός πατήρ, μοιάζουν μέ τά σκληρά ἀγκάθια πού, γιά
νά τά ξεριζώσεις, πρέπει νά ματώσουν τά χέρια σου». Δηλαδή, χρειάζεται πολύ
κόπος καί πολύς ἀγώνας. Καί φυσικά χρειάζεται καί ἡ διάκριση. Ναί μέν ὁ
σωματικός κόπος βοηθάει πάρα πολύ, ἀλλά δέν πρέπει νά μένουμε σ’ αὐτό. Πρέπει
νά κάνεις μία ὁλομέτωπη ἐπίθεση στά πάθη, τά ὁποῖα ἔχουν θά λέγαμε καί
πνευματική – ψυχική συνιστῶσα. Δέν ἀφοροῦν μόνο στή σάρκα, στό σῶμα, ἔχουν
σχέση καί μέ τήν ψυχή. Ὅταν ἡ ψυχή ἔχει ὑψηλό φρόνημα, αὐτό μετά περνάει καί
στό σῶμα καί στή σάρκα καί δέν ταπεινώνεται ἡ σάρκα καί τά πάθη τά σαρκικά.
Ἀντίθετα, ἕνας πού ταπεινώνει τό σῶμα μέ τίς ἀσκήσεις, βοηθάει καί τήν ψυχή νά
ταπεινωθεῖ.

Γι’ αὐτό οἱ Πατέρες πρόσεχαν καί τήν ἄσκηση καί τήν ἐγκράτεια. Καί ἐμᾶς βλέπετε
ἡ Ἐκκλησία μας συνεχῶς ὅλο τόν χρόνο μᾶς παρακινεῖ σέ νηστεία. Καί τώρα
βεβαίως πού εἶναι ἡ νηστεία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καί εἶναι κάθε μέρα νηστεία,
ἐκτός τό Σαββατοκύριακο πού εἶναι κατάλυση ἰχθύος, ἀλλά καί ὅλο τόν χρόνο χωρίς
νά ὑπάρχει αὐτή ἡ μακρά νηστεία, ὑπάρχουν οἱ νηστεῖες τῆς Τετάρτης καί
Παρασκευῆς. Οἱ δέ μοναχοί κάνουν νηστεία καί τήν Δευτέρα. Ἀλλά καί ὅλες τίς
μέρες, δέν σημαίνει ἐπειδή ἔχει κατάλυση θά φτάνουμε στήν καταστροφή, θά
ἀφήνουμε τήν νηστεία σέ ποσότητα, ἡ ὁποία πάντα πρέπει νά ὑπάρχει, δηλαδή ἡ
ἐγκράτεια.

45
Ὅλα αὐτά βέβαια γιά ἕναν ἄνθρωπο ράθυμο εἶναι δύσκολα. Καί ἀκοῦς καί νέα
παιδιά πού σοῦ λένε: ἐγώ πάτερ δέν μπορῶ νά μήν τρώω. Ἔχει μάθει νά τρώει κάθε
μέρα κρέας. Πάρα πολύ δύσκολο τοῦ φαίνεται… Νά κάνει λαδερό; Ἀλάδωτο δέν
συζητᾶμε… Πολύ δύσκολο. Ἀλλά εἶναι θέμα ἀπόφασης καί συνήθειας. Ἄν κανείς τό
πάρει ἀπόφαση, θά δεῖ ὅτι δέν εἶναι δύσκολο. Εἶναι πολύ εὔκολο.

«Ἕνας ἀπό τούς ἀδελφούς τῆς Σκήτης εἶπε στόν ἀββᾶ Θεόδωρο τῆς Φέρμης πώς
κάποιος ἀπό τούς ἐκεῖ μοναχούς γύρισε πίσω στόν κόσμο». Συμβαίνει κι αὐτό. Αὐτό
πού λέμε λαϊκά νά πετάξει κάποιος τά ράσα. «Ἀπορεῖς γιά τό εὔκολο ξεγλίστρημα;
Τοῦ εἶπε ὁ Γέροντας. Αὐτό εἶναι τόσο συνηθισμένο. Θαύμασε, σάν ἀκούσεις πώς
κατόρθωσε νά ξεφύγει τελικά ἀπό τίς παγίδες τοῦ διαβόλου. Αὐτό εἶναι τό δύσκολο».
Τό εὔκολο εἶναι νά γλιστρήσει κανείς. Τό δύσκολο εἶναι νά γλιτώσει. Γιατί, ὅπως
πάλι μᾶς λένε οἱ Πατέρες, ὁ διάβολος μᾶς πολεμάει ἀπό ὅλα τά μέρη.

«Ἕνας ἅγιος Γέροντας ἔλεγε κάποτε προφητικά γιά τό κατάντημα τοῦ ὑψηλοῦ
μοναχικοῦ βίου, πού στήν ἐποχή του βρισκόταν σέ ἀκμή. Θά ἔρθει ἐποχή πού στά
μοναστήρια στούς ἑκατό ἐλάχιστοι θά εἶναι ἐκεῖνοι πού θά σώσουν τήν ψυχή τους.
Στούς πενήντα δέν ξέρω ἄν ὑπάρξει κανένας πού νά σώζεται». Οὔτε ἕνας στούς
πενήντα… «Οἱ μοναχοί στά θλιβερά ἐκεῖνα χρόνια θά γυρεύουν καλοφαγία καί θά
κοιτάζουν πῶς θά ἱκανοποιήσουν τήν φιλαρχία καί τήν φιλαργυρία τους». Φοβερή
κατάπτωση! «Ἄλλοτε πάλι ἔλεγε: ἄν πᾶς στήν ἔρημο καί βρεῖς μοναχούς πού ζοῦν μέ
ἄνεση, μή συναναστρέφεσαι μαζί τους. Γίνου φίλος μέ φτωχό ἀδελφό πού τοῦ λείπει
συχνά καί αὐτό τό ξηρό ψωμί. Προτίμησε νά ζεῖς μέ δύο-τρεῖς ἀνθρώπους πού ἔχουν
φόβο Θεοῦ παρά μέ χίλιους πού ἔχουν διώξει τόν θεῖο φόβο ἀπό τήν ψυχή τους».
Βλέπετε πάλι καί ἐδῶ πῶς κανείς πρέπει νά ἀντισταθεῖ στήν ἐπιθυμία γιά ἄνεση, γιά
καλοπέραση. Ὁ πολιτισμός μας μᾶς ἔχει ὑποβάλλει στό ὑποσυνείδητο τήν ἰδέα ὅτι
ἄνεση = εὐτυχία.

Εἶναι ψέμα αὐτό. Ὁ διάβολος εἶναι πίσω ἀπό αὐτή τήν συνταγή. Ἄνεση δηλαδή
καλοπέραση, καλοφαγία, ξεκούραση κ.λ.π., ὅλα τά τεχνολογικά μέσα στήν ὑπηρεσία
τοῦ ἀνθρώπου, νά μήν κάνεις τίποτα μόνο νά πατᾶς κανένα κουμπί, ἄπλετος
ἐλεύθερος χρόνος καί αὐτό ἰσοῦται μέ τήν εὐτυχία. Λάθος! Βλέπουμε τά πιό
προηγμένα κράτη πού εἶναι γεμάτα μέ ψυχολογικά ἄρρωστους ἀνθρώπους. Νά
ἀγαπήσουμε λοιπόν, μᾶς λένε οἱ Πατέρες ἐδῶ, ὄχι τήν ἄνεση, ἀλλά τήν κακοπάθεια.
Νά προτιμᾶς νά ζεῖς μέ δύο-τρεῖς ἀνθρώπους πού ἔχουν φόβο Θεοῦ καί ὄχι μέ
πολλούς πού δέν ἔχουν φόβο Θεοῦ. Βλέπετε, ὁ Λώτ προτίμησε τήν εὔφορη πεδιάδα,
τά Σόδομα καί τά Γόμορρα, χωρίς νά ἐξετάσει τί ποιότητος ἄνθρωποι ἦταν ἐκεῖ καί
ἔπειτα ἀπό λίγο βέβαια ἦρθε ἡ καταστροφή.

«Ἕνας ἅγιος ἐρημίτης στά πολύ παλιά χρόνια, ἐνῶ προσευχόταν, ἔπεσε σέ ἔκσταση.
Εἶδε τότε τρεῖς μοναχούς νά στέκονται στήν ὄχθη μιᾶς ἀπέραντης λίμνης. Ξάφνου
ἀκούστηκε μιά φωνή ἀπ’ τόν οὐρανό «πάρετε πύρινα φτερά καί πλησιάστε Με». Οἱ
δυό πέταξαν εὐθύς μέ τίς πύρινες φτεροῦγες τους στήν ἄλλη ὄχθη. Ὁ τρίτος ἔμεινε

46
πίσω καί παρακαλοῦσε νά τοῦ δοθοῦν φτερά γιά νά πετάξει , γιατί δέν εἶχε δικά του.
Ὕστερα ἀπό πολλά παρακάλια τοῦ δοθήκανε ἀλλά δέν ἦταν πύρινα. Ἔτσι μέ πολύ
κόπο, πότε βουτώντας στά νερά καί πότε βγαίνοντας στήν ἐπιφάνεια κατόρθωσε στό
τέλος νά φτάσει κι αὐτός στήν ἀντίπερα ὄχθη. Ἀπόρησε ὁ Γέροντας γιά αὐτό πού
ἔβλεπε μπροστά του. Τότε ἄκουσε τή φωνή τοῦ Θεοῦ νά τοῦ λέει: οἱ δύο πρῶτοι
ἀντιπροσωπεύουν τίς παλαιότερες γενεές τῶν μοναχῶν πού ἔβρισκαν εὔκολα τήν
σωτηρία τους ἐπειδή ἡ καρδιά τους φλεγόταν ἀπό θεῖο ἔρωτα. Ὁ τρίτος εἶναι ἀπό
τούς νεωτέρους πού πολύ δύσκολα θά βροῦν τή σωτηρία, γιατί θά ἔχει ψυγεῖ ἡ ἀγάπη
τους». Ἔχει ψυχρανθεῖ ἡ καρδιά τους. Δέν ἔχουν τήν ἀγάπη, τόν θεῖο ἔρωτα, γιά τόν
ὁποῖο μιλοῦσαν πάρα πολύ οἱ Ἅγιοι καί μάλιστα ὁ Ἅγιος Πορφύριος. Αὐτός ὁ θεῖος
ἔρωτας εἶναι πού κάνει πολύ εὔκολο τόν πνευματικό ἀγῶνα.

Εἶναι γεγονός ὅτι στίς μέρες μας δύσκολα νά βρεῖς ἄνθρωπο πού ν’ ἀγαπάει τόν Θεό,
νά ἐργάζεται γιά τήν δόξα τοῦ Θεοῦ, νά θέλει νά προβάλλεται ὁ Θεός καί ὄχι ὁ
ἑαυτός του. Ἀκόμα καί στούς ἀνθρώπους τῆς Ἐκκλησίας. Γι’ αὐτό καί
δυσκολευόμαστε νά πᾶμε στόν Θεό. Γιατί ὅλα τά πάθη εἶναι οὐσιαστικά ἕνα ἐμπόδιο
στήν ἀγάπη πρός τόν Θεό. Εἶναι μιά κίνηση ἀντίθετη. Ἀντίθετα οἱ ἀρετές εἶναι μιά
κίνηση πρός τόν Θεό. Ὅλες οἱ ἀρετές οὐσιαστικά ὁδηγοῦν τόν ἄνθρωπο στόν Θεό,
στήν ταπείνωση καί στήν ἀγάπη πρός τόν Θεό. Ὅλες οἱ κακίες ἀντιστρόφως
χωρίζουν τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν Θεό καί τόν ἐμποδίζουν νά πάει πρός τόν Θεό. Εἶναι
δεσμά. Αὐτό λέει ἐδῶ ὅτι οἱ μοναχοί τῆς τελευταίας γενιᾶς πολύ δύσκολα θά βροῦν
τή σωτηρία. Καταλαβαίνει κανείς ἀπό αὐτό ὅτι δέν εἶναι εὔκολο πράγμα ἡ σωτηρία.
Καθόλου εὔκολο!

Τό ἔχω πεῖ κι ἄλλη φορά, στήν Κωνσταντινούπολη ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος

ἀπό τίς πολλές χιλιάδες πού εἶχε τότε, ζήτημα, λέει, νά σωθοῦν 100.. 200… καί ἤξερε
ὁ Χρυσόστομος.. δέν ἦταν τυχαῖος ἄνθρωπος. Δέν εἶναι εὔκολο καί ἁπλό πράγμα…
μήν τό παίρνουμε ἀψήφιστα. Θά πρέπει νά γίνει αὐτή ἡ καλή ἀλλοίωση. Δέν εἶναι
τυχαῖο πράγμα ὁ Χριστός νά μᾶς βάλει στόν Παράδεισο. Ὁ Χριστός θέλει νά μᾶς
βάλει ὅλους, ἄν ἔχουμε τίς προϋποθέσεις. Λέω πολλές φορές: τί θά εἶναι Παράδεισος
ἄραγε; Μιά διαρκής Θεία Λειτουργία, μιά συνεχής Θεία Λειτουργία, ἀέναος
δοξολογία στόν Θεό. Καί βλέπει κανείς τούς σημερινούς χριστιανούς μέ πόσο κόπο,
μέ πόση δυσκολία, πόσο καθυστερημένα πολλές φορές, πᾶνε στή Θεία Λειτουργία.
Πῆγα καί σέ ἕνα μοναστήρι στήν Πελοπόννησο καί μοῦ εἶπαν οἱ μοναχές, πάτερ
ἔρχονται γιά τόν καφέ.

Ἤξεραν ὅτι μετά ἔχει ἀρχονταρίκι καί πᾶνε νά πιοῦνε καφέ… πᾶνε ὑποτίθεται τήν
Κυριακή στήν Ἐκκλησία… Ἐκκλησιάστηκαν αὐτοί οἱ ἄνθρωποι! Αὐτό κάτι
δείχνει… ὅτι δέν ἔχουν ἀγάπη γιά τόν Κύριο. Ἐνῶ βλέπουμε, ἄς ποῦμε, οἱ
μυροφόρες… ἀκόμα πρίν ξημερώσει πῆγε ἡ πρώτη ὁμάδα τῶν μυροφόρων μέ τήν ἡ
Παναγία, μέσα στήν νύχτα, στή βαθειά νύχτα, ἐπάνω στόν τάφο τοῦ Κυρίου. Δηλαδή
ὁ κόπος πού κάνουμε γιά τόν Θεό φανερώνει ἄν ἀγαπᾶμε τόν Θεό. Καί ὁ κόπος πού
ἀποφεύγουμε γιά τόν Θεό δείχνει ὅτι δέν ἀγαπᾶμε τόν Θεό. Ἄν ἀγαπᾶς, λέει ὁ Ἅγιος

47
Πορφύριος, ἀγαπᾶς νά πονᾶς, νά πάσχεις, νά τοῦ δείξεις τήν ἀγάπη σου μέ ἕναν
ἔμπονο, ἄς ποῦμε, τρόπο. Νά κάνεις κάποιες θυσίες γιά αὐτόν πού ἀγαπᾶς καί
μάλιστα γιά τόν Χριστό μας πού ἔκανε τόσο μεγάλες θυσίες… Κι ἐμεῖς σκεφτόμαστε
πῶς θά γλιτώσουμε τό παραμικρό… ‘Νά μήν τό κάνουμε κι αὐτό ἀλλά καί νά μήν
κολαστοῦμε… ἀλλά νά μήν χάσουμε τή βόλεψή μας καί τήν ἄνεσή μας’. Αὐτά
λοιπόν γιά αὐτό τό μικρό κεφάλαιο: ἡ κακία εἶναι εὔκολη καί ἡ ἀρετή εἶναι δύσκολη.

Ἐρ.: Νά ρωτήσω κάτι. Ἐσεῖς εἴπατε στήν νηστεία αὐτή μόνο Σαββατοκύριακο τρῶμε
ψάρι..

Ἀπ.: Ναί, πιό σωστό εἶναι αὐτό. Τρίτη καί Πέμπτη λάδι.
Τό ἑπόμενο κεφάλαιο εἶναι τό χριστιανικό θάρρος. Ὑπάρχει θάρρος, ὑπάρχει καί
θράσος. Ὑπάρχει καί τό ἀντίθετο βέβαια ἡ δειλία, ὑπάρχει καί ἡ σεμνότητα. Εἶναι
διαφορετικά πράγματα.

«Ξεκίνησε κάποτε ὁ ἀββᾶς Δανιήλ νά ἐπισκεφτεῖ ἕναν πνευματικό Γέροντα πολύ

βαθειά στήν ἔρημο. Τόν βρῆκε ἡ νύχτα στό δρόμο κι ἐπειδή δέν εἶχε ἄλλο
καταφύγιο, μπῆκε σέ μία πυραμίδα ἀπό κεῖνες πού ὑψώνονται στήν Αἰγυπτιακή
πεδιάδα. Διάλεξε ἕνα κρανίο, ἀπό τά πολλά πού βρῆκε μέσα, τό ἔβαλε προσκεφάλι
καί ξάπλωσε νά κοιμηθεῖ». Μακάβριο θά πεῖ κανείς… «Οἱ δαίμονες θαύμασαν τήν
τόλμη του καί γιά νά τόν φοβίσουν ἄρχισαν νά κουβεντιάζουν μεταξύ τους. – Ἔλα
μαζί μας στό λουτρό, κυρία, φώναζαν, σάν νά μιλοῦσαν σέ γυναίκα. – Δέν μπορῶ,
ἀκούστηκε γυναικεία τάχα φωνή…». Κοιτᾶξτε τί πανούργοι εἶναι οἱ δαίμονες(!) γιά
νά βάλουν τόν ἄνθρωπο σέ πειρασμό. «Σάν νά ἔβγαινε ἀπό τό κρανίο, πού εἶχε γιά
προσκέφαλο ὁ ἀββᾶς. Ἔχω ξένο ἀπό πάνω μου. Ὁ ὅσιος, ὄχι μόνο δέν φοβήθηκε,
ἀλλά ἔδωσε ἕνα γερό χτύπημα στό κρανίο, λέγοντας: – Ἄν δέν μπορεῖς νά ἡσυχάσεις,
πήγαινε στό σκότος τό ἐξώτερο. – Μᾶς νίκησες, μᾶς νίκησες, φώναξαν οἱ δαίμονες κι
ἔφυγαν ντροπιασμένοι». Πῆγαν νά τόν τρομάξουν καί νά τόν βάλουν σέ πειρασμό,
ἀλλά ὁ ὅσιος εἶχε ἐπίγνωση.

Οἱ δαίμονες οὔτε σῶμα ἔχουν οὔτε δύναμη ἔχουν οὔτε ἐξουσία ἔχουν νά κάνουν
τίποτα στόν ἄνθρωπο. Καμία ἐξουσία δέν ἔχουν! Γιατί νά φοβηθοῦμε τούς δαίμονες;
Δέν ἐπιτρέπεται ὁ χριστιανός νά φοβᾶται τούς δαίμονες, νά φοβᾶται τά μάγια, νά
φοβᾶται τούς μάγους. Τρέχουν πανικόβλητοι: «πάτερ, μοῦ ἔχουν κάνει μάγια…» Ἔ,
καί τί ἔγινε; Εἶσαι ἐσύ ἐντάξει ἀπέναντι στόν Χριστό; Ἔχεις πνευματική ζωή; Κάνεις
αὐτά πού λέει ὁ Χριστός; Τί φοβᾶσαι τά μάγια; Τί δύναμη ἔχει ὁ διάβολος; Ἀλλά
ἐπειδή δέν εἶναι ἐντάξει γι’ αὐτό φοβοῦνται. Δέν εἶναι ἐντάξει ἀπέναντι στόν Χριστό,
δέν τηροῦν αὐτά πού λέει, ὁπότε μετά τρέμουνε τόν διάβολο.

Κάποτε εἶχε πάει ὁ διάβολος στόν Ἅγιο Ἀντώνιο. Σάν ἕνας τεράστιος μαῦρος,
ἀράπης ἐμφανίστηκε, χτύπησε τήν πόρτα. Τόν κατάλαβε ὁ Ἅγιος Ἀντώνιος καί τοῦ
λέει τί θέλεις ἐδῶ; Ἄν εἶσαι σταλμένος ἀπό τόν Θεό νά μοῦ κάνεις κακό, κάνε ὅ,τι
σοῦ ἔχει ἐπιτρέψει ὁ Θεός νά μοῦ κάνεις, γιά τό καλό μου θά εἶναι. Ἄν δέν εἶσαι

48
σταλμένος ἀπό τόν Θεό καί ἦρθες μόνος σου… ἄντε φύγε ἀπό δῶ! καί ἐξαφανίστηκε
ὁ διάβολος. Δέν εἶχε καμιά ἐξουσία πάνω στόν Ἅγιο Ἀντώνιο.

Πρέπει νά ξέρουμε ὅτι οἱ δαίμονες δέν μποροῦν νά μᾶς κάνουν κακό ἐφόσον ἐμεῖς
δέν τούς δίνουμε δικαιώματα. Νά σᾶς πῶ ἕνα περιστατικό μέ μιά ψυχή. Ἕνας
ἄνθρωπος ἄρχισε νά ζεῖ πνευματικά. Ἔκανε ἐξομολόγηση, ἄρχισε νά προσεύχεται,
νά νηστεύει, ἀλλά δέν εἶχε ξεκολλήσει ἀκόμα τελείως ἀπό τά κοσμικά. Ὁπότε ἕνα
βράδυ πῆγε σέ μιά ταβέρνα, ἤπιε ἕνα ποτήρι, ἤπιε δεύτερο, ἤπιε τρίτο, ἄρχισε νά
ζαλίζεται, νά λέει σαχλαμάρες μέ τούς ἄλλους ἐκεῖ… Τέλος πάντων τό βράδυ γύρισε
ἀργά στό σπίτι του μετά τά μεσάνυχτα, ἀλλά εἶχε στό τυπικό του νά κάνει πάντοτε τό
ἀπόδειπνο. Ἔκανε τό ἀπόδειπνο. Ξάπλωσε νά κοιμηθεῖ. Τό πρωί εἶχε πάλι τυπικό νά
ξυπνάει στίς ἕξι νά κάνει τήν πρωινή του προσευχή. Τό πρωί χτύπησε τό
ξυπνητήρι… λέει νά κοιμηθῶ λίγο ἀκόμα… Ἀλλά τό λίγο ἀκόμα, πῆγε, πῆγε, πῆγε…
κοιμόταν καί στίς 12 τό μεσημέρι τρώει ἕνα σκαμπίλι… Μά τί σκαμπίλι ἦταν αὐτό!
Φοβερό! Ἀνάμεσα στά αὐτιά καί τό μάτι, πού λέει ποτέ δέν εἶχα φάει τέτοιο σκαμπίλι
στή ζωή μου… καί ξύπνησε! Τί ἦταν αὐτό; Ἦταν ὁ διάβολος, τοῦ ὁποίου εἶχε δώσει
δικαιώματα τό προηγούμενο βράδυ καί πῆρε ἄδεια ὁ διάβολος νά πειράξει μ’ αὐτό
τόν τρόπο αὐτό τό παιδί, πού ναί μέν εἶχε μετανοήσει, ἀλλά δέν εἶχε κάνει πλήρη
ἀποταγή… ἤθελε καί λίγο τόν κόσμο καί λίγο τήν παρεούλα καί λίγο τό ποτό καί
λίγο τά ἀστειάκια τά ὄχι σωστά… καταλαβαίνετε… Ὁ διάβολος παίρνει δικαιώματα
μέ τίς ἁμαρτίες πού κάνουμε ἐμεῖς. Κατατρόμαξε ὁ ἄνθρωπος, πῆγε στόν πνευματικό
του κ.λ.π. Τί νά φταίει; Τί νά φταίει; Τοῦ εἶπε ὁ πνευματικός.

«- Γιατί αἰσθάνομαι δειλία, ὅταν περπατῶ μόνος στήν ἔρημο ἀββᾶ; ρώτησε ἕνας
ἀρχάριος μοναχός κάποιον Γέροντα. – Γιατί ζεῖς ἀκόμα, τοῦ ἀποκρίθηκε ἐκεῖνος».
Δέν ἔχεις νεκρωθεῖ γιά τόν Κύριο. Βλέπετε ἀπάντηση; Ὁ χριστιανός εἶναι νεκρός.
Βλέπετε τούς μοναχούς πού φορᾶνε μπροστά στό στῆθος τους τό μοναχικό σχῆμα,
πού ἔχει καί μιά νεκροκεφαλή καί κάποια γράμματα κρυπτογραφικά καί τόν σταυρό
βεβαίως. Ὅλα αὐτά τί εἶναι; Φανερώνουν ὅτι εἶναι νεκρός. Ἀλλά αὐτό πού ἰσχύει γιά
τόν μοναχό ἰσχύει καί γιά τόν κάθε χριστιανό. «Ζῶ δέ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δέ ἐν ἐμοί
Χριστός» (Γαλ. 2,20), λέει ὁ Ἀπόστολος. Ἐγώ δέν ζῶ γιά τόν ἑαυτό μου, εἶμαι
νεκρός γιά τόν ἑαυτό μου καί ζεῖ μέσα μου ὁ Χριστός.

Καί πάλι λέει ὁ Κύριος «ὅποιος θέλει νά Μέ ἀκολουθήσει, πρέπει νά ἀρνηθεῖ τόν
ἑαυτό του» (Μάρκ. 8,34), νά πάψει νά ὑπάρχει γιά τόν ἑαυτό του. Πού σημαίνει δέν
ὑπάρχει γιά τόν ἑαυτό του ἀλλά γιά τόν Χριστό. Γι’ αὐτό καί στούς μοναχικούς
κανόνες ὑπάρχει ἡ λεγόμενη ξενιτεία καί ἡ λεγόμενη ἀποταγή, ὅπου ὁ χριστιανός
ἀποτάσσεται τούς συγγενεῖς του. Γιά τόν μοναχό δέν ὑπάρχουν συγγενεῖς σαρκικοί.
Ἀνοίγεται στήν μεγάλη οἰκογένεια τοῦ Θεοῦ. Στό μέτρο βέβαια πού καί οἱ σαρκικοί
συγγενεῖς εἶναι σ’ αὐτή τήν οἰκογένεια, εἶναι πιστοί δηλαδή, δέν ἀπαγορεύεται νά
τούς δεχτεῖ κάποιες φορές στό μοναστήρι. Ἀλλά ἡ ψυχή του πρέπει νά εἶναι ἐλεύθερη
ἀπό τίς σαρκικές συγγένειες. Νά εἶναι δοσμένη τελείως στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Νά ζεῖ
γιά τόν Θεό καί γιά ὅλο τόν κόσμο, ὄχι μόνο γιά τούς συγγενεῖς. Οἱ κοσμικοί

49
ἄνθρωποι κατά βάση ζοῦνε γιά τόν ἑαυτό τους καί μπορεῖ νά δώσουν καί κάτι στούς
συγγενεῖς, ὄχι στόν πολύ κόσμο. Σοῦ λέει: «ἡ οἰκογένειά μου», «οἱ δικοί μου».. Οἱ
δικοί μου καί οἱ ξένοι! Γιά τόν χριστιανό κανονικά δέν ὑπάρχει αὐτό, δέν ἐπιτρέπεται
νά τό λέει αὐτό, δέν ἔχει δικούς του καί ξένους. Γιά τόν χριστιανό ὅλοι εἶναι δικοί
του καί οἱ ἀβάπτιστοι καί οἱ κεκοιμημένοι καί οἱ ἄθεοι, οἱ πάντες, ὅλοι.

Ἐσύ, τοῦ λέει, γιατί δειλιάζεις; Γιατί ἀκόμα ζεῖς. Δέν ἔχεις πεθάνει, δέν ἔχεις
νεκρωθεῖ δηλαδή γιά τόν κόσμο καί ὁ κόσμος δέν ἔχει νεκρωθεῖ μέσα σου.
Τί φοβᾶσαι νά πεθάνεις; Πές ὅτι ἔρχεται ἕνα λιοντάρι καί σέ τρώει στήν ἔρημο.
Τί δειλιάζεις; Ἤ βγαίνει ἕνας ληστής καί σέ σκοτώνει γιά νά σοῦ πάρει τά εὐρώ.
Τί τόν φοβᾶσαι; Γιατί δειλιάζεις; Σημαίνει ὅτι ἀκόμα εἶσαι κολλημένος στή ζωούλα
σου… στή φιλαυτία σου. Φιλαυτία αὐτό εἶναι, ἡ ἄρρωστη ἀγάπη στό σῶμα. Ἔτσι
ὁρίζεται ἡ φιλαυτία. Ξέρετε καί τά στασίδια πού ἔχουμε στήν Ἐκκλησία ἔχουν αὐτό
τό σχῆμα, γιατί εἶναι ὁ τάφος μας. Μπαίνεις σ’ αὐτό τό στασίδι καί εἰκονίζεις τόν
πεθαμένο, τόν νεκρό. Ἔχεις πεθάνει δηλαδή γιά τόν κόσμο καί ζεῖς μόνο γιά τόν
Χριστό. Αὐτός εἶναι ὁ χριστιανός. «Ἐμοί κόσμος ἐσταύρωται κἀγώ τῷ κόσμῳ».
(Γαλ. 6,14), δέν λέει ὁ Ἀπόστολος; Δηλαδή εἶναι σταυρωμένος γιά μένα ὁ κόσμος –
νεκρωμένος αὐτό θά πεῖ σταυρωμένος – καί ἐγώ σταυρωμένος γιά τόν κόσμο, νεκρός
γιά τόν κόσμο. Κόσμο ἐννοεῖ αὐτά πού ἀγαπάει ὁ κόσμος, τό φρόνημα τοῦ κόσμου,
τά φαγητά, τήν καλοπέραση, τά καλά φαγητά, τήν φιλαργυρία, τήν φιλοδοξία καί τήν
φιληδονία.

Ἅμα κανείς λοιπόν δέν ζεῖ, εἶναι νεκρός γιά χάρη τοῦ Χριστοῦ, δέν φοβᾶται τίποτα.
Γι’ αὐτό βλέπετε οἱ Ἅγιοι εἶχαν τέτοιο θάρρος καί ὁμολογοῦσαν μπροστά σέ
αὐτοκράτορες, στούς ἰσχυρούς τοῦ κόσμου τούτου, σάν νά μήν συμβαίνει τίποτα.
Μάλιστα τούς ἤλεγχαν καί τούς ἔλεγαν: καημένοι καί ἐσεῖς σέ λίγο στόν τάφο θά
πᾶτε… Θά μέ στείλετε ἐμένα τώρα στόν τάφο μαρτυρικά καί ἐσεῖς μετά ἀπό λίγο
ἐκεῖ θά μπεῖτε. Εἶναι ἀλήθεια αὐτό. Δέν δείλιαζαν καθόλου σέ τίποτε.

Σήμερα, γιατί δειλιάζουμε; Καί ὑπάρχει μιά ἀφωνία, ἐνῶ γίνονται φοβερά καί
τρομερά πράγματα καί μέσα στήν Ἐκκλησία. Καί δέν μιλάει σχεδόν κανένας, δέν
διαμαρτύρεται κανένας. Ὑπάρχει δειλία. Γιατί ὑπάρχει δειλία; Γιατί δέν εἴμαστε
νεκροί. Εἴμαστε ζωντανοί γιά τά πάθη καί νεκροί οὐσιαστικά γιά τόν Χριστό. Δέν
ἔχουμε πίστη ζωντανή στόν Χριστό. Ὡραῖα λοιπόν, σέ ἀπειλοῦν ὅλοι αὐτοί ὅτι ἄν
μιλήσεις, θά σέ καθαιρέσουν, θά σέ σκοτώσουν.. στή χειρότερη περίπτωση. Θά τό
κάνουν; Δέν εἶναι σίγουρο. Ἄν τό θέλει καί ὁ Θεός θά τό κάνουν. Μπορεῖ καί νά μήν
τούς ἀφήσει ὁ Θεός νά τό κάνουν.

Ἀλλά, ἄν θέλει ὁ Θεός νά τό κάνουν, ἄς τό κάνουν. Ἐμεῖς, ὅμως, θά κάνουμε αὐτό

πού λέει ὁ Θεός «ὅστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοί ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω
κἀγώ ἐν αὐτῷ ἔμπροσθεν τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς καί ὅποιος μέ ἀρνηθεῖ
μπροστά στούς ἀνθρώπους, θά τόν ἀρνηθῶ καί ἐγώ» (Ματθ. 10,32-33). Ὅταν
γίνεται, ἄς ποῦμε, ἕνα δημόσιο κακό πού ὀφείλει ὁ ἐπίσκοπος, ὁ ἱερέας νά

50
διαμαρτυρηθεῖ, νά πεῖ στόν κόσμο ὅτι αὐτό εἶναι λάθος κ.λ.π. καί δέν τό κάνει, αὐτό
λογαριάζεται ὡς μία συναίνεση στό κακό. Δέν εἶναι ἁπλό πράγμα. Ἡ δειλία καί ἡ
σιωπή εἶναι ἁμαρτία.

«Κάποιος ἀναχωρητής βρῆκε βαθιά στήν ἔρημο ἐρείπια παλαιοῦ εἰδωλολατρικοῦ

ναοῦ καί ἀποφάσισε νά κατοικήσει ἐκεῖ». Κοιτᾶξτε ἀφοβία! Ἐδῶ μερικοί τρέμουν νά
περάσουν δίπλα ἀπό νεκροταφεῖο ἤ νά συναντήσουν καμιά κηδεία στόν δρόμο…
Αὐτός πῆγε νά κάτσει μέσα σέ εἰδωλολατρικό ναό, ὅπου λατρεύονταν οἱ δαίμονες.
«Τήν πρώτη νύχτα ὅμως τοῦ ἐπιτέθηκαν οἱ δαίμονες γιά νά τόν διώξουν. – Φύγε ἀπ’
τόν τόπο μας κακόγερε, τοῦ φώναξαν. – Ἐσεῖς δέν ἔχετε τόπο, τούς ἀποκρίθηκε
θαρρετά ὁ ἐρημίτης». «Τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καί τό πλήρωμα αὐτῆς» (Ψαλμ. 23,1). Ἀπό
ποῦ καί ὡς ποῦ εἶναι δικός σας τόπος ὁ ναός; Βέβαια οἱ δαίμονες, ὅταν γίνεται
λατρεία σ’ αὐτούς, ἀποκτοῦν δικαιώματα καί στούς τόπους. Οἱ Ἅγιοι τό ἤξεραν αὐτό
καί ἔκαναν ἁγιασμούς. Καθαγιάζαν τόν τόπο.

Τό βλέπουμε στούς βίους τῶν Ἁγίων. Ὁ Ἅγιος Σάββας πού ἤθελε νά φτιάξει ἕνα
μοναστήρι στήν ἔρημο, εὕρισκε ἕνα μέρος, πού ἦταν παλιά εἰδωλολατρικός ναός,
πήγαινε ἔκανε ἁγιασμούς, καθάριζε τόν τόπο ἀπό τούς δαίμονες πρῶτα καί μετά
θεμελίωνε τό μοναστήρι. Ἤ ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος ἐπίσης στήν Λαύρα στό Ἅγιον Ὄρος
ἔκτιζε τήν Ἐκκλησία καί οἱ δαίμονες τοῦ τήν γκρέμιζαν ἀμέσως. Καί τοῦ εἶπαν θά
κάνεις ἀμέσως λειτουργία μέ τό πού θά τήν κτίσεις. Ὁπότε μετά δέν μποροῦσαν νά
γκρεμίσουν τήν Ἐκκλησία, καθαγιάστηκε μέ τήν Θεία Λειτουργία. Ὅλος ὁ τόπος
ὅμως εἶναι τοῦ Κυρίου. Ἐμεῖς, ὅμως, δίνουμε τόπο στόν διάβολο.

Εἴδατε τό λέμε καί κυριολεκτικά. Τοῦ δίνουμε τόπο, τοῦ δίνουμε δικαιώματα δηλαδή
μέ τίς ἁμαρτίες πού κάνουμε. Μ’ αὐτή τήν ἔννοια καί ὁ διάβολος καυχιόταν στόν
Χριστό καί ἔλεγε ὅλα τά βασίλεια τοῦ κόσμου εἶναι δικά μου. Ποῦ τά βρῆκε ὁ
διάβολος; «Καί ἄν μέ προσκυνήσεις θά στά δώσω» (Ματθ. 4,9). Δέν εἶναι δικά του.
Ἀλλά ἐπειδή ἀκριβῶς ὁ Θεός μᾶς ἔβαλε ὡς διαχειριστές τῆς κτίσεως, τῆς
δημιουργίας, σ’ ἕναν βαθμό, μέ τίς ἁμαρτίες μας τοῦ τά δίνουμε. Δηλαδή γίνονται
ὑποχείρια τοῦ δαίμονα ὅλα αὐτά τά ἀγαθά τοῦ Θεοῦ, ἐπειδή ἐμεῖς αὐτεξουσιότητι, μέ
τή θέλησή μας, ὑποτασσόμαστε σ’ αὐτόν.

«Ἀφοῦ δέν μποροῦσαν νά τόν φοβήσουν διαφορετικά, ἅρπαξαν τά φοινικόφυλλα πού

εἶχε μαζέψει γιά τό ἐργόχειρό του καί τά πετοῦσαν μακριά. Ἐκεῖνος ὅμως, μέ
ὑπομονή, ἔσκυψε καί τά μάζεψε ἕνα-ἕνα. Τότε τόν πῆραν ἀπό τό χέρι καί τόν ἔσυραν
μέ βία νά τόν βγάλουν ἔξω, μά σάν ἔφτασαν στήν ἔξοδο, ἀγκάλιασε γερά ὁ
ἀναχωρητής μιά κολώνα καί φώναξε μέ ὄλη τή δύναμη τῆς ψυχῆς του «Ἰησοῦ,
βοήθησέ με»! Βλέπετε δηλαδή καί σωματική βία ἀσκοῦν οἱ δαίμονες. Πάντα μέ
παραχώρηση τοῦ Θεοῦ. Θά πεῖ κανείς: Τί ἄφησε ὁ Θεός τώρα; Τούς δαίμονες νά
σέρνουν τόν ἀναχωρητή ἔτσι μ’ αὐτόν τόν τρόπο… Γιά νά φανεῖ ἡ δύναμη τοῦ Θεοῦ
καί ἡ ἀποφασιστικότητα καί ἡ ἀρετή τοῦ ἀναχωρητοῦ. Δέν τό ἔβαλε κάτω κι αὐτός.
Ἔπιασε τήν κολώνα καί ἄρχισε νά φωνάζει στόν Κύριο. «Τότε οἱ δαίμονες ἔγιναν

51
ἀμέσως ἄφαντοι. Ταλαιπωρημένος ὅπως ἦταν ἀπό τόν ἀγῶνα ὁ ἀναχωρητής ἄρχισε
νά κλαίει. – Γιατί κλαῖς; ἀκούστηκε μιά γλυκειά φωνή πού γέμισε παρηγοριά τήν
ψυχή του. – Γιά τήν κακία τῶν δαιμόνων, εἶπε ἐκεῖνος. Πῶς ἔχουν ἐξουσία νά
μεταχειρίζονται μ’ αὐτό τόν τρόπο τό πλάσμα σου Κύριε; – Μόλις Μέ κάλεσες,
ἔτρεξα ἀμέσως νά σέ βοηθήσω». Τό λάθος εἶναι δικό σου… σάν νά τοῦ λέει ὁ
Κύριος. Δέν Μέ κάλεσες! Ἔκανες ἀγῶνα μόνος σου. Νά ἕνα ἀκόμα μυστικό κλειδί.
Ἄν αὐτός ἀμέσως ἐπικαλεῖτο τόν Κύριο, δέν θά τοῦ ἔκαναν αὐτή τήν νίλα οἱ
δαίμονες νά τόν τραβᾶνε καί νά τόν σέρνουνε. Μετά πού φώναξε τόν Κύριο, ἀμέσως
ἐπενέβη.

Ἔλεγε ἕνας ἀσκητής στό Ἅγιο Ὄρος, πού ἔβλεπε τούς δαίμονες, στόν Γέροντά του,
ἄν πῶ μία φορά Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με, βλέπω τόν δαίμονα καί ἀρχίζει νά
ταράζεται, ἐνοχλεῖται. Ἄν τό πῶ δύο φορές, ἀρχίζει καί ἀφρίζει, θυμώνει. Κι ἄν τό
πῶ τρίτη φορά, ἐξαφανίζεται. Θά πεῖς, τόσο γρήγορα διώχνεις τόν διάβολο; Ναί!
Τρεῖς φορές νά πεῖς σωστέ Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με, διαλύεις τόν διάβολο.
Δέν ἀντέχει. «Ἀκούγοντας αὐτά ὁ ἀναχωρητής εὐχαρίστησε μέ ὅλη του τήν ψυχή τόν
Κύριο καί ἔμεινε ἄφοβα σέ ἐκεῖνο τόν τόπο». Στόν τόπο τῆς νεκρώσεως, θά λέγαμε,
τῆς λατρείας τῶν δαιμόνων.

Ἑπομένως, δέν εἶναι πρόβλημα. Ὁπουδήποτε μποροῦμε νά ζοῦμε, καί στόν πιό
«δαιμονιώδη» τόπο, ὅπως ὁ Λώτ. Ζοῦσε μέσα στά Σόδομα καί τά Γόμορρα καί ἦταν
Ἅγιος. Ἀρκεῖ νά εἴμαστε ἐπικαλούμενοι τόν Κύριο καί ζῶντας σύμφωνα μέ τίς
ἐντολές Του.

«Πήγαινε συχνά ὁ διάβολος στή σπηλιά κάποιου ἐρημίτη γιά νά τόν τρομοκρατήσει
καί νά τόν κάνει νά φύγει ἀπό ἐκεῖ. Ἐκεῖνος ὅμως ὄχι μόνο δέν δείλιαζε, ἀλλά
περιφρονοῦσε τό πονηρό πνεῦμα». Δέν τόν ἔπιανε ἡ δειλία. Λένε οἱ Πατέρες ἡ δειλία
εἶναι ἀπό δύο λόγους. Ὁ ἕνας λόγος εἶναι ἡ ὀλιγοπιστία. Ὀλιγοπιστεῖ ὁ ἄνθρωπος,
δέν ἔχει πολλή πίστη στόν Θεό καί γι’ αὐτό δειλιάζει, ἐμφανίζεται ὡς δειλός. Ὁ
ἄλλος λόγος εἶναι ἡ ἀνθρωπαρέσκεια, ἡ κενοδοξία. Ὁ ἀνθρωπάρεσκος εἶναι δειλός,
τρέμει μήπως κάνει κάτι καί δέν ἀρέσει στούς ἄλλους. Πῶς θά μέ δοῦνε οἱ ἄλλοι;
Πῶς θά μέ ἀντιμετωπίσουν; Μήπως ἀντιδράσουν; Τί θά ποῦν;

Προσπαθοῦσε ὁ διάβολος λοιπόν νά κάνει αὐτόν τόν ἄνθρωπο δειλό, γιά νά τόν
ἀναγκάσει νά φύγει. Ἐκεῖνος περιφρονοῦσε τό πονηρό πνεῦμα. Ἡ καλύτερη
ἀντιμετώπιση τοῦ διαβόλου, νά ξέρετε, πάντα εἶναι ἡ περιφρόνηση. Ὄχι νά
ἀσχοληθεῖς μαζί του, νά ἀρχίσεις νά χτυπᾶς μπουνιές ἄς ποῦμε ἤ νά τόν βρίζεις, νά
τοῦ λές: φύγε, δέν σέ θέλω κ.λ.π. Τοῦ γυρίζεις τήν πλάτη, σάν νά μήν ὑπάρχει. Τόν
περιφρονεῖς καί γυρνᾶς στόν Χριστό καί λές Χριστέ μου, ἐλέησέ με. Καί μετά
ἀναλαμβάνει ὁ Χριστός καί τόν διαλύει.

«Τότε ο διάβολος», ἀφοῦ εἶδε ὅτι τόν περιφρονοῦσε ὁ μοναχός, δέν ἀσχολιόταν μαζί
του, κοιτᾶξτε τί κάνει, «γιά νά τόν παραπλανήσει, τοῦ παρουσιάστηκε μέ τή μορφή

52
τοῦ Χριστοῦ». Θά πεῖς: Μπορεῖ; Μπορεῖ. Λέει ὁ Ἀπόστολος «μετασχηματίζεται καί
εἰς ἄγγελο φωτός» (Β΄ Κορ. 11,14) ὁ διάβολος καί νομίζεις ὅτι βλέπεις ἀγγέλους καί
ἁγίους καί εἶναι ὁ πονηρός. Εἶναι μερικοί, καί μερικές γυναῖκες ἰδίως, πού κάθε μέρα
βλέπουν τήν Παναγία, βλέπουν τόν τάδε Ἅγιο.. βρέ παιδί μου, τί γίνεται μ’ αὐτόν τόν
ἄνθρωπο; Ἐγώ μιά ζωή δέν ἔχω δεῖ κανέναν κι αὐτή κάθε μέρα βλέπει τόν Χριστό,
τήν Παναγία, τούς Ἁγίους… Εἶναι πλάνη. Ἐδῶ ὁ μέγας Ἅγιος Παΐσιος ἔλεγε, ἀπό τά
διακόσια τέσσερα -ἄν θυμᾶμαι καλά- ὁράματα πού εἶχε δεῖ, μόνο τά δύο ἦταν
πραγματικά, ἀληθινά. Ὅλα τά ἄλλα ἦταν ἀπό τόν δαίμονα. Καταλαβαίνετε πόσο
εὔκολα μπαίνει ἡ πλάνη; Γι’ αὐτό κανείς δέν πρέπει εὔκολα νά δίνει βάση οὔτε τί
βλέπει οὔτε τί ἀκούει ἀπό αὐτά τά λεγόμενα ἀποκαλυπτικά πράγματα. Ὁ διάβολος
εἶναι μέγας ἀπατεώνας.

«- Εἶμαι ὁ Χριστός, τοῦ εἶπε. Ὁ ἐρημίτης ἔκλεισε τά μάτια του. – Γιατί κλείνεις τά
μάτια σου; τοῦ φώναξε ὁ διάβολος ἐρεθισμένος. Σοῦ εἶπα πώς εἶμαι ὁ Χριστός».
Καταλαβαίνετε, ἔ…; «- Ἐγώ δέν θέλω νά δῶ τόν Χριστό σέ αὐτόν τόν κόσμο,
ἀποκρίθηκε ὁ ἐρημίτης, κρατώντας ἀκόμη τά μάτια του κλειστά». Βλέπετε
ταπείνωση; Ποιός εἶμαι ἐγώ; Εἶμαι ἄξιος ἐγώ νά δῶ τόν Χριστό; Καί ἐπειδή ἐσύ
δηλώνεις χριστός θά τό πιστέψω; Δέν εἶμαι ἄξιος… «Μέ τή θαρρετή ἀπάντηση τοῦ
ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ ὁ διάβολος ἐξαφανίστηκε καί δέν τόλμησε πιά νά τόν πειράξει».
Κάτι ἀνάλογο εἶχε συμβεῖ καί μέ τόν Ἅγιο Παΐσιο.

Ὅταν ἦταν στό Σινᾶ καί περπατοῦσε στήν ἔρημο ἐκεῖ στά βράχια, ἦταν σκοτάδι καί
κάποια στιγμή χρειάστηκε φῶς, ἀλλά δέν εἶχε μαζί του ἕναν φακό ἤ ἔστω ἕναν
ἀναπτήρα, κάτι… Καί τί κάνει ὁ διάβολος; Τοῦ ἀνάβει ὁ διάβολος ἕνα φῶς. Γιά νά
τόν ρίξει στήν κενοδοξία, στήν ὑπερηφάνεια. Καί ὁ Ἅγιος Παΐσιος τοῦ λέει: φύγε,
δέν θέλω τά φῶτα σου. Δέν δέχτηκε τήν «ἐξυπηρέτηση» τοῦ διαβόλου… γιατί ὁ
διάβολος ποτέ δέν ἀγαπάει. Ὅσο κι ἄν φαίνεται ἐξυπηρετικός, ἀπό πίσω σοῦ ἔχει
στημένη παγίδα. Αὐτά καί γιά αὐτό τό μικρό κεφάλαιο γιά τό χριστιανικό θάρρος καί
γιά τήν δειλία. Ἄς θυμόμαστε αὐτό: γιά νά ἔχεις θάρρος, πρέπει νά γίνεις νεκρός γιά
τόν κόσμο, γιά τά πάθη, γιά τό τί θά πεῖ ὁ κόσμος, πῶς μᾶς βλέπουνε, ἅμα τούς
ἀρέσουμε, ἄν μᾶς παραδέχονται, ἄν μᾶς ἀγαπᾶνε, ἄν τούς ἔχουμε κερδίσει κ.λ.π. Δέν
μᾶς ἐνδιαφέρει… Καί τό ἄλλο, βέβαια, νά ἔχεις νικήσει τόν θάνατο.

Ἡ μέγιστη νίκη. Μή φοβᾶσαι νά πεθάνεις! Θά ἔλεγα, νά θέλεις νά πεθάνεις. Οἱ Ἅγιοι

ποθοῦσαν τόν θάνατο, γιά νά πᾶνε στόν Κύριο γρηγορότερα καί αὐτούς πού θά τούς
φόνευαν τούς θεωροῦσαν εὐεργέτες τους καί προσεύχονταν γιά αὐτούς. Ἔτσι
βλέπετε μιά τελείως διαφορετική, ἀντίστροφη, ἀντιμετώπιση ἀπό αὐτή πού ἔχει ὁ
κόσμος. Στόν ἀντίποδα τοῦ κοσμικοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ χριστιανός. Ὅλα εἶναι
ἀνάποδα. Ἄν θέλετε νά βρεῖτε τό χριστιανικό, πρέπει νά γυρίσετε ἀνάποδα ὅ,τι
ἐπικρατεῖ στόν κόσμο.

53
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ἐρ.: Δηλαδή οἱ δαιμονισμένοι ἔχουν δώσει κάποιο σοβαρό δικαίωμα οἱ δικοί τους
γιά νά πειραχτεῖ τόσο πολύ κάποιος…

Ἀπ.: Ναί, ναί…

Ἐρ.: Γιατί δέν μᾶς πειράζουν οἱ δαίμονες…

Ἀπ.: Βέβαια.. Εἶχα μιά περίπτωση, μέ μιά δαιμονισμένη.. Εἴχαμε πάει μαζί στούς
Ἁγίους Τόπους καί δέν μοῦ τό εἶπε ἀπό τήν ἀρχή. Στό ταξίδι μοῦ εἶπε ὅτι ἐγώ ἔχω
δαιμόνιο. Πράγματι εἶχε δαιμόνιο καί ἐκδηλώθηκε τό δαιμόνιο. Πρώτη φορά
ἐκδηλώθηκε στό Θαβώρ. Μετά τήν Λειτουργία ζήτησε ἀπ’ τόν ἱερέα ἐκεῖ νά τῆς
διαβάσει μιά εὐχή, τόν παπα-Ἰλαρίωνα πού εἶναι ἀκόμα ἐκεῖ καί λέει δέν μπορῶ ἐγώ,
δέν προλαβαίνω, διάβασέ της ἐσύ. Εὐτυχῶς εἶχε φύγει ὁ κόσμος καί ἦταν ἄδεια ἡ
Ἐκκλησία. Μόλις ἄρχισα νά διαβάζω, ἄρχισε νά χτυπιέται, νά βρίζει, νά οὐρλιάζει…
ὁ διάβολος καιγόταν ἀπ’ τήν εὐχή.

Καί μετά καί στά ἄλλα προσκυνήματα τό ἴδιο… μέχρι πού πήγαμε στόν Πανάγιο
Τάφο. Ἐκεῖ πῆγε καί ξάπλωσε πάνω στήν πλάκα τοῦ Παναγίου Τάφου, ὅσοι ἔχετε
πάει στά Ἱεροσόλυμα ξέρετε… πῆγε καί ξάπλωσε ὁλόκληρη πάνω στόν Πανάγιο
Τάφο καί ἄρχισε νά χτυπιέται. Καί ἐκεῖ δίπλα ἦταν ἕνας μοναχός – καί ἐγώ ἤμουνα –
καί ρωτήσαμε τό δαιμόνιο πῶς μπῆκε μέσα της καί εἶπε ἀπό σαρκικά ἁμαρτήματα.
Ἀπό τά πολλά σαρκικά ἁμαρτήματα πού εἶχε κάνει, μπῆκε μέσα της ὁ διάβολος. Τά
ἴδια καί στόν Γολγοθά. Ὅπου πήγαινε, χτυπιόταν.. Καί ἠρέμησε -ἦταν ἡ γιορτή τοῦ
Τιμίου Σταυροῦ τότε- στήν ἀγρυπνία τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Μετά δέν τήν ξαναπείραξε
ὁ διάβολος.

Δηλαδή, ὄντως ὑπάρχουν σοβαρά ἁμαρτήματα, εἴτε δικά μας ἤ μπορεῖ νά εὐθύνονται
οἱ γονεῖς. Ὑπάρχουν γονεῖς πού στέλνουν τό παιδί τους στόν διάβολο. Τό στέλνεις τό
παιδί σου στόν διάβολο; Θά μπεῖ… Ἀφοῦ τό στέλνεις τό παιδί σου στόν διάβολο.
Δέν εἶναι ἀστεῖο πράγμα. Οἱ γονεῖς φταῖνε. Τό παιδί ἁγιάζεται μέ αὐτό, ἄν κάνει
ὑπομονή σ’ αὐτή τή ζωή… Δέν σημαίνει ὅτι ἕνας πού θά πάρει τόν διάβολο μέσα
του, θά πάει στήν κόλαση. Εἶναι μία παιδαγωγία. Ἡ παιδαγωγία εἶναι γιά τόν γονιό,
γιά νά μετανοήσει ὁ γονιός.

Δέν θυμᾶστε τήν περίπτωση μέ τόν Ἅγιο Ἀρσένιο; Ἦταν μία μητέρα πού ἔστελνε τά
παιδιά της στόν ἔξω ἀπό δῶ καί κάποια στιγμή τῆς τό πῆρε τό παιδί ὁ ἔξω ἀπό δῶ.
Ἀφοῦ τό ἔστελνε σ’ αὐτόν… ἐξαφανίστηκε τό παιδί. Ἦταν μπροστά της καί πάει..
Ὁπότε πῆγε ἀλλόφρων στόν Ἅγιο Ἀρσένιο τόν Καππαδόκη, τόν Γέροντα τοῦ Ἁγίου
Παϊσίου, καί τοῦ λέει: τό παιδί μου πάει! Τί νά σοῦ κάνω; τῆς λέει. Γιατί τό ἔκανες
αὐτό; Τῆς ἔλεγε πολλές φορές ὅτι δέν πρέπει νά τό κάνει αὐτό.

54
Τέλος πάντων, προσευχήθηκε ὁ Ἅγιος Ἀρσένιος καί ἀναγκάστηκαν οἱ δαίμονες νά
φέρουν πίσω τό παιδί. Καταλάβατε; Δέν εἶναι ἀστεῖα πράγματα. Ὁ διάβολος δέν
ἀστειεύεται.Δέν ἔχετε ἀκούσει τό «ἁμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα»; Ἰσχύει αὐτό.
Παραχωρεῖ ὁ Θεός μέσα στήν ἀγάπη Του νά παιδαγωγηθοῦν οἱ γονεῖς μέσω τῶν
παιδιῶν.

Ἐρ.: Ἕνας πού ἔχει δαιμόνιο, ἄν ἐξομολογηθεῖ, δέν φεύγει τό δαιμόνιο;

Ἀπ.: Ὄχι, ἄν δέν θέλει ὁ Θεός δέν φεύγει. Γιατί κρίνει ὁ Θεός ὅτι χρειάζεται ἀκόμα
νά μείνει ἐκεῖ. Μπορεῖ νά τῆς τό πάρει κάποια ἄλλη στιγμή ἀργότερα, ὅταν ὡριμάσει.
Αὐτή σώζεται, ἄς ἔχει δαιμόνιο. Ἐφόσον ζεῖ ἐν μετανοία, σώζεται. Καί τήν τελευταία
στιγμή, ἄν δέν τῆς τό ἔχει πάρει νωρίτερα, θά τῆς τό πάρει. Δέν θά πάει στόν
Παράδεισο μέ τό δαιμόνιο! Δέν γίνεται.. Ὁ διάβολος δέν πάει στόν Παράδεισο! Εἶναι
μία παιδαγωγία, ἕνας σταυρός.

Ἐρ.: ……………………

Ἀπ.: Βέβαια! Δέν θυμάστε ἕνας Ἅγιος πού ἔδιωξε ἕνα δαιμόνιο ἀπό ἕναν ἄρρωστο
καί τοῦ λέει ὁ διάβολος ‘ἐντάξει, μέ διώχνεις, ποῦ θά πάω τώρα; Ἐγώ καλά ἤμουν
ἐδῶ στό σπίτι μου’. Τοῦ λέει: ‘ἔλα σέ μένα!’. Τό λές αὐτό;! Ἔ, αὐτός εἶχε κότσια καί
τό εἶπε. Καί μπῆκε ὁ διάβολος μέσα του. Ἀφοῦ τοῦ εἶπε ἔλα… Ἀλλά ἐκεῖ λέει τόν
ἔθλιβε… χρόνια… μέ νηστεία, μέ προσευχή… κάπου δέκα χρόνια ἄντεξε ὁ διάβολος
μέσα ἐκεῖ. Μετά τοῦ λέει ‘φεύγω, δέν σ’ ἀντέχω..’. Γιατί, τοῦ λέει, φεύγεις; Κάτσε
ἀκόμα… Ὄχι, λέει, δέν σ’ ἀντέχω! Καί ἔφυγε μόνος του ὁ διάβολος… Καταλάβατε;
Χωρίς ἐξορκισμούς, χωρίς τίποτα. Νηστεία καί προσευχή.

Ἐρ.: ……………….
Ἀπ.: Βέβαια, ὅλα αὐτά. Ὁτιδήποτε εἶναι πού μᾶς χωρίζει ἀπό τόν Χριστό.
Ὁποιοσδήποτε ἐθισμός εἶναι ἕνας δεσμός. Ὁ ἐθισμός τί εἶναι; Εἶναι μία συνήθεια,
ἕνα δέσιμο μέ ἕνα πράγμα, μέ μιά κατάσταση… μιά κακή συνήθεια πάντως. Αὐτό
δεσμεύει τήν ψυχή. Ἡ ψυχή δέν πρέπει νά ἔχει κανένα δέσιμο, μέ τίποτα, νά εἶναι
τελείως ἐλεύθερη. Αὐτός λ.χ. πού ἔχει ἐθισμό στό ἴντερνετ μπορεῖ νά κάνει αὐτά πού
λέει ὁ Χριστός; Δέν μπορεῖ. Ἄρα τί εἶναι; Ἀγγελικό; Δαιμονικό εἶναι σίγουρα.
Κρύβονται δαίμονες. Καί σοῦ λέει φταίει καί ὁ ἄνθρωπος, ἡ ἀνθρώπινη προαίρεση…
καί ἐγκαθιστᾶ σιγά-σιγά αὐτή τήν κακή συνήθεια μέσα του.

Ἀλλά καί φανερά ἕνας δαιμονισμένος, πού μιλοῦσε ὁ διάβολος μέσα ἀπό αὐτόν, τό
εἶπε ὅτι ‘ἔχω μολύνει ὅλη τήν ἀνθρωπότητα μέ τό ἴντερνετ’. Τό ἔχει δηλώσει ὁ
διάβολος… γιατί πίσω ἀπό τό διαδίκτυο κρύβεται ὁ πονηρός. Ὄχι βέβαια πίσω ἀπό
τά κουμπιά καί τό πυρίτιο καί τήν τεχνολογία, ὅτι αὐτά καθεαυτά εἶναι δαίμονες.
Αὐτά εἶναι ἁπλά ὑλικά, τά ἔφτιαξε ὁ Θεός. Ἡ χρήση πού κάνει κανείς. Ἄν κάνει
καλή χρήση, φυσικά δέν παθαίνει τίποτα. Ἀλλά εἶναι πολύ εὔκολο νά μήν μπορέσεις
νά κυριαρχήσεις. Ἔχει τεράστια δύναμη τό διαδίκτυο… καί πρέπει κανείς νά εἶναι

55
πολύ-πολύ προσεκτικός. Ὅπως καί μέ ὅλα τά πράγματα. Δέν ὑπάρχει ἐθισμός στό
φαγητό; Τρώει καί δέν μπορεῖ νά σταματήσει ὁ ἄλλος ἄς ποῦμε.. Ἤ στό ποτό; Νά
πιῶ ὅλο τόν Νιαγάρα λέει, δέν χορταίνω… Ἀπό πίσω κρύβονται τά δαιμόνια. Γι’
αὐτό εἶναι καί ἡ σωτηρία μας δύσκολη, γιατί ἔχουμε χιλιάδες δαίμονες πού μᾶς
παλεύουνε.

Διάβασα σ’ ἕνα κείμενο γιά ἕνα μοναστήρι πού ἦταν ὁ Ἅγιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι
– εἶναι πραγματικότητα, καταγραμμένο – ὅταν ζοῦσε ὁ Ἅγιος Παΐσιος ὁ
Βελιτσκόφσκι. Αὐτός ἔκανε μεταφράσεις ἀσκητικῶν κειμένων ἀπό τά ἑλληνικά στά
σλαβονικά. Πολύ βοήθησε γιά νά γίνει αὐτή ἡ ἀναγέννηση ἡ φιλοκαλική στή Ρωσία,
πού εἴχαμε μετά τούς μεγάλους Ἁγίους, τόν Ἅγιο Σεραφείμ τοῦ Σαρώφ, τούς Ἁγίους
τῆς Ὄπτινα κ.λ.π. Ὅλα αὐτά ξεκίνησαν ἀπό τόν Ἅγιο Παΐσιο, ὁ ὁποῖος εἶχε ἔρθει στό
Ἅγιο Ὄρος μέ μιά ὁμάδα μοναχῶν, συγκέντρωσε κείμενα καί τά μετέφρασε στά
ρωσικά, στά σλαβονικά.. Καί τί ἔλεγαν οἱ δαίμονες; Ἀποκαλύφθηκε αὐτό.

Ὅταν, λέει, ἦταν ἐδῶ ὁ Ἅγιος Παΐσιος στό μοναστήρι αὐτό εἴχαμε στείλει 60.000
δαίμονες! Καταλαβαίνετε; Σ’ ἕνα μοναστήρι μόνο! 60.000 δαίμονες, λέει,
πολεμούσαμε τούς μοναχούς καί τόν Ἅγιο Παΐσιο πού κάνανε αὐτή τή δουλειά μ’
αὐτά τά παλιόχαρτα… Ἐννοοῦσαν τά βιβλία αὐτά πού ἔκανε μεταφράσεις ὁ Ἅγιος.
Νά πόσο βοηθᾶνε τά βιβλία καί ὅλα αὐτά.. οἱ μεταφράσεις.. Μετά, λέει, πού ἔφυγε ὁ
Ἅγιος Παΐσιος καί οἱ μοναχοί χαλάρωσαν, τούς πῆραν τίς 50.000 καί μείνανε
10.000… Ἦταν ἀρκετοί 10.000! Ὅσο πέφτει ὁ ζῆλος, ὁ διάβολος δέν θά κάτσει νά
ἀσχοληθεῖ μαζί σου, θά πάει ἀλλοῦ, μέ τά στρατεύματά του. Γίνεται πόλεμος
δηλαδή, δέν εἶναι ἁπλά πράγματα. Ἐμεῖς νομίζουμε ὅτι δέν συμβαίνει τίποτα. Ὁ
ἀόρατος πόλεμος.

Ἐρ.: Μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ μποροῦμε νά τούς πολεμήσουμε. Μόνοι μας δέν
μποροῦμε, ἔ;

Ἀπ.: Βέβαια, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ -προσέξτε- καί μέ τήν δική μας ὅμως συνέργεια
στή Χάρη. Γιατί πάλι μήν τό πάρουμε μαγικά… Θά κοινωνήσω καί θά φύγουν ὅλες
οἱ ἐξαρτήσεις… Ὄχι, δέν θά φύγει τίποτα, ἅμα δέν συνεργαστεῖς μέ τήν Χάρη,
δηλαδή προσευχηθεῖς, νηστέψεις, ἐγκρατευτεῖς. Ὁ γιατρός σοῦ δίνει τό φάρμακο γιά
τό σάκχαρο, ἄν ὅμως ἐσύ ὅλη μέρα γυρνᾶς γύρω ἀπό τό ψυγεῖο καί τό
ζαχαροπλαστεῖο καί κοιτᾶς τί ἔχει… τί ὡραῖο εἶναι αὐτό… τί νόστιμο… νά τό
δοκιμάσω… δέν γίνεται τίποτα.

Ὅσα χάπια καί ἄν κατεβάζεις τό σάκχαρο θά εἶναι στά ὕψη. Χρειάζεται λοιπόν καί ὁ
ἄλλος παράγοντας, πού οἱ Πατέρες τό λένε, ἡσυχαστική ζωή, ἀσκητική ζωή, ὅλα
αὐτά πού ζεῖ ἕνας σύγχρονος ὀρθόδοξος μοναχός, ἕνας καλός μοναχός πού εἶναι ἕνα
πρότυπο γιά ἕναν καλό χριστιανό. Αὐτό εἶναι ὁ μοναχός, δέν εἶναι κάτι ἰδιαίτερο. Δέν
εἶναι κανένα ufo, ἄς ποῦμε, τῆς ὀρθοδοξίας ὁ μοναχός. Εἶναι ὁ καλός χριστιανός. Ἄν
θέλεις νά ζήσεις χριστιανικά, ἕναν μοναχό πρέπει νά μιμηθεῖς, ἕναν ἅγιο, πού ὅλοι οἱ

56
ἅγιοι θά δεῖτε ὅτι ἔζησαν ὡς μοναχοί, ὡς ἀσκητές, ἄς ἦταν καί ἔγγαμοι ἀκόμα. Νά
σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα, ὁ παπα-Δημήτρης ὁ Γκαγκαστάθης. Ἦταν ἔγγαμος, ὅμως
ζοῦσε ἀσκητικά, ζοῦσε μέ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Δέν εἶχε κάνει τόν γάμο ἐργαλεῖο
ἱκανοποίησης τῆς φιληδονίας του. Ὀκτώ παιδιά εἶχε, ὀκτώ φορές ἦλθε μέ τήν
γυναίκα του. Σήμερα, ἄν πεῖς τέτοια πράγματα, θά σοῦ ποῦνε, πάτερ, τί εἶναι αὐτά
πού λές… Γίνονται αὐτά τά πράγματα; Νά πού τά κάνουν κάποιοι… Τά κάνουν.
Γιατί, τό νά ἀποφεύγεις τήν παιδοποιΐα, εἶναι ἁμαρτία. Μεγίστη ἁμαρτία μάλιστα…
Αὐτό πού γίνεται στίς μέρες μας μέσα στίς οἰκογένειες κατά κόρον.

Αὐτό σημαίνει ἀσκητική, ἡσυχαστική ζωή καί ἕνας πού εἶναι στήν οἰκογένεια μπορεῖ
νά τά κάνει αὐτά, ἀρκεῖ νά τό ἀποφασίσει νά ζεῖ, ὅπως λέει ὀ Θεός. Ἔτσι ἁγιάζεται
κανείς καί μέσα στόν γάμο , γιατί δέν ζεῖ ὡς μέλος τοῦ κόσμου.

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

57
 Ἡ ἀλήθεια,τό ψέμα καί ἡ δολιότητα
Σήμερα μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ θά ἀσχοληθοῦμε μέ τό θέμα: «Ἀλήθεια, ψεῦδος καί
δολιότητα». Ὅλοι γνωρίζουμε, ἀπό μικρά παιδιά, ὅτι δέν πρέπει νά λέμε ψέματα,
ἀλλά νά εἴμαστε πάντοτε ἀληθινοί στόν λόγο μας. Λέει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο στήν
Παλαιά Διαθήκη στίς Παροιμίες τοῦ Σολομῶντος: «δύο πράγματα ζητάω: νά μήν
μοῦ ἀφαιρέσει τήν χάρη Του πρίν πεθάνω καί νά ἀπομακρύνει ἀπό μένα τόν μάταιο,
τόν ἀργό λόγο καί τό ψέμα» (Παρ. 30,7-8). Ἀπό ἐδῶ καταλαβαίνουμε ὅτι εἶναι δῶρο
τοῦ Θεοῦ νά ἀπαλλαγεῖ ὁ ἄνθρωπος τελείως ἀπό τό ψέμα καί τόν ἀργό λόγο. Ἀργός
θά πεῖ μάταιος λόγος, πού δέν εἶναι γιά τόν Θεό. Ἀργός λόγος εἶναι αὐτός ὁ ὁποῖος
δέν ἔχει ἀναφορά στόν Χριστό καί στή σωτηρία μας.

Εἶναι, αὐτό πού λέμε, κούφια λόγια, πού δέν βοηθοῦν σέ τίποτε. Καί αὐτό πού δέν
βοηθάει στή σωτηρία τελικά εἶναι ἐμπόδιο, ἐμποδίζει τήν σωτηρία. Λέει κάπου ὁ
Χριστός μας «αὐτός πού δέν εἶναι μαζί Μου, εἶναι ἐναντίον Μου καί αὐτός πού δέν
μαζεύει μαζί μέ Μένα, σκορπίζει» (Ματθ. 12,30). Ὅταν, λοιπόν, λέμε λόγια ἤ
κάνουμε κάτι τό ὁποῖο δέν εἶναι γιά τόν Χριστό καί δέν εἶναι μέ τόν Χριστό, εἶναι
κάτι τό ὁποῖο εἶναι δαιμονικό. Σκορπίζει, λέει, αὐτός πού δέν μαζεύει μαζί Μου,
αὐτός πού δέν λέει τά δικά Μου λόγια. Ἀργός λόγος ἑπομένως εἶναι αὐτός πού δέν
εἶναι πρός σωτηρία. Ρώτησαν ἕναν Γέροντα: – Τί εἶναι ἀργός λόγος, τί εἶναι
ματαιότης; Καί εἶπε – Ὅ,τι εἶναι κάτω ἀπό τόν οὐρανό.

Αὐτά παρακαλεῖ ὁ Παροιμιαστής νά μᾶς τά πάρει ὁ Θεός, νά μήν ἔχουμε οὔτε ἀργό
λόγο οὔτε ψέμα. «Γιατί εἶναι βδελυκτά καί σιχαμερά στόν Κύριο τά χείλη πού
ψεύδονται», συνεχίζει ὁ Παροιμιαστής. Τά ἀηδιάζει ὁ Θεός, τά βδελύσσεται τά χείλη
πού λένε ψέματα. Ἐνῶ, ὅποιος φέρεται μέ εἰλικρίνεια, εἶναι δεκτός ἀπό τόν Κύριο.
Θυμηθεῖτε αὐτό πού λέει ὁ Χριστός μας «Ἐγώ εἶμαι ἡ Ἀλήθεια» (Ἰω. 14,6). Ἡ
Ἀλήθεια δέν εἶναι μιά ἰδέα… δέν εἶναι κάτι… μιά σωστή πρόταση θά λέγαμε… ἀλλά
ἡ Ἀλήθεια εἶναι ἕνα πρόσωπο, εἶναι ὁ Χριστός. Ὅποιος λοιπόν λαλεῖ ἀληθινά, λέει
ἀληθινά πράγματα, εἶναι μέ τήν Ἀλήθεια, πού εἶναι ὁ Χριστός. Εἶναι μέσα στήν
Ἀλήθεια, πού εἶναι ὁ Χριστός.

Τό ψέμα ἀντίθετα εἶναι ἡ ἀπομάκρυνση ἀπό τόν Χριστό. Εἶναι κάτι πού καταστρέφει
τόν ἄνθρωπο καί τόν ὁδηγεῖ στήν αἰώνια ἀπώλεια. Καί ποιός εἶναι ὁ δημιουργός τοῦ
ψεύδους; Μᾶς τό λέει πάλι ὁ Χριστός μας ὅτι εἶναι ὁ διάβολος, ὁ ὁποῖος εἶναι καί
«πατέρας τοῦ ψεύδους» (Ἰω. 8,44). Καί ὅποιος λέει ψέματα, οὐσιαστικά πηγαίνει μέ
τήν μεριά τοῦ πονηροῦ.

Ἀκόμα, λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος ὅτι «τό ψέμα γεννιέται ἀπό τήν
πολυλογία καί ἀπό τήν εὐτραπελία». Εὐτραπελία θά πεῖ νά λέει κανείς ἀνέκδοτα,
εὐτράπελα, πράγματα τά ὁποῖα προκαλοῦν τόν γέλωτα, τά γέλια. Ἀπό αὐτή τήν
ἐπιθυμία νά ἐντυπωσιάσουμε, νά ἀρέσουμε, νά προκαλέσουμε εὐθυμία, γέλιο, στούς

58
ἄλλους καί ἀπό τά πολλά λόγια γεννιέται τό ψέμα. Πόσες φορές ἔτσι γιά νά
δημιουργηθεῖ δῆθεν μιά εὐχάριστη ἀτμόσφαιρα, λένε ψέματα, ὑπερβάλλουν; Ἡ
ὑπερβολή εἶναι ἕνα ψέμα. Ἤ στήν ἀλήθεια προσθέτουν καί δικά τους πράγματα πού
δέν εἶναι ἀληθινά.

«Ὑπάρχουν», λέει ὁ Ἅγιος Δωρόθεος, «τρεῖς τρόποι γιά νά πεῖ κανείς ψέματα. Ὁ
ἕνας εἶναι νά πεῖ ψέματα μέ τόν νοῦ του». Δέν εἶναι ψέμα μόνο αὐτό πού λέμε μέ τήν
γλῶσσα, μπορεῖ νά λέει κανείς ψέματα καί μέ τόν νοῦ καί θά μᾶς ἐξηγήσει τί θά πεῖ
αὐτό. «Ἄλλος νά λέει ψέματα μέ τά λόγια καί ὁ τρίτος τρόπος εἶναι νά ψεύδεται
κανείς μ’ ὅλη του τή ζωή», νά εἶναι ἕνας ὑποκριτής, ἄλλο νά εἶναι στήν
πραγματικότητα καί ἄλλο νά δείχνει ὅτι εἶναι. Ἐνῶ εἶναι ἄνθρωπος τοῦ κόσμου, νά
φαίνεται ὅτι εἶναι ἄνθρωπος τῆς Ἐκκλησίας. Νά πηγαίνει νά ἐκκλησιάζεται τήν
Κυριακή… ἐνδεχομένως καί νά ἐξομολογεῖται καμιά φορά, ἀλλά ἡ ζωή του νά εἶναι
κακή, νά εἶναι διεφθαρμένη, νά εἶναι πονηρή. Ἔλεγε ἕνας ἱεροκήρυκας, ὁ
μακαριστός Δημήτριος Παναγόπουλος, πάει, λέει, ἐξομολογεῖται ἀλλά τήν φιλενάδα
δέν τήν ἀφήνει. Δέν ἀλλάζει δηλαδή ζωή. Αὐτό εἶναι ψέμα, εἶναι ὑποκρισία. Ἀπ’ τή
μιά δείχνεις ὅτι εἶσαι τοῦ Χριστοῦ καί ἀπ’ τήν ἄλλη, στήν πράξη, δέν εἶσαι. Εἶναι
ψέμα μέ τή ζωή, μέ ὅλη σου τή ζωή ψεύδεσαι.

Αὐτός πού λέει ψέματα μέ τά λόγια, τό καταλαβαίνουμε. Αὐτός τώρα πού λέει
ψέματα μέ τόν νοῦ του, ποιός εἶναι; Πῶς μπορεῖς νά πεῖς ψέματα μέ τόν νοῦ σου, μέ
τήν σκέψη σου δηλαδή; Ὅταν βασίζεσαι καί δέχεσαι ὑπόνοιες, ὑποψίες.
Ὑποψιάζομαι ὅτι ὁ τάδε εἶναι κλέφτης. Ποῦ τό ξέρεις; Καί τό δέχεσαι κιόλας…
Αὐτός δέχεται ὑπόνοιες… Ἡ σύζυγος, ἄς ποῦμε, γιά τόν σύζυγο ὅτι δέν εἶναι πιστός
ἀπέναντί της.. μιά ὑπόνοια. Αὐτό εἶναι ψέμα στόν νοῦ. Μπορεῖ νά μή λέει τίποτα μέ
τά λόγια ἀλλά τό λέει μέσα της. Καί μ’ αὐτό τόν τρόπο λοιπόν ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά
πέσει σέ μίσος. Ἀπό τό ψέμα πού δέχεται στόν νοῦ του νά μισήσει ἡ σύζυγος τόν
σύζυγο, μόνο πού ὑποψιάζεται. Μπορεῖ νά πέσει ἐπίσης σέ ὑπερβολή, σέ
παραπληροφόρηση. Ἔχουμε τέτοια περιστατικά πού λόγω τῶν ὑπονοιῶν ὁ ἄνθρωπος
φαντάζεται τόσο ζωντανά αὐτό πού ὑποψιάζεται, ὥστε νομίζει ὅτι εἶναι
πραγματικότητα, ἐνῶ δέν εἶναι τίποτε. Ἐνῶ συμβαίνει κάτι τελείως διαφορετικό,
ἐκεῖνος ἐπειδή ἔχει τό ψέμα μέσα στόν νοῦ του, βλέπει ἄλλα ἀπό αὐτά πού εἶναι στήν
πραγματικότητα. Καί αὐτό βέβαια τό ἐκμεταλλεύεται καί ὁ διάβολος.

Νά σᾶς πῶ ἕνα περιστατικό. Λέει στό Γεροντικό γιά ἕναν μοναχό πού δεχόταν
τέτοιες ὑποψίες. Ἦταν ἔτσι λίγο σκοτάδι, ἀπόγευμα, καί βρέθηκε σ’ ἕναν τόπο καί
εἶδε δύο ἀνθρώπους νά εἶναι ὑποτίθεται ἀγκαλιασμένοι καί νά ἀσχημονοῦν. Καί τόσο
δέν τούς ἄντεξε -ἄς ποῦμε- πού πῆγε κοντά τους νά τούς πεῖ ἐπιτέλους σταματῆστε!
… Πῆγε ὅμως κοντά καί τί ἦταν; Ἦταν δύο δεμάτια ἀπό στάχυα, τά ὁποῖα τά εἶχαν
βάλει ὄρθια καί τό ἕνα στήριζε τό ἄλλο καί αὐτός νόμιζε ὅτι εἶναι ἄνθρωποι καί
ἁμαρτάνουν. Τόσο δηλαδή κανείς, ἅμα δέν προσέχει καί δέχεται ὁτιδήποτε ὑπόνοιες
μπαίνουν στό μυαλό του, μπορεῖ νά σφάλλει καί νά πέσει σέ πλάνες, φοβερές πλάνες.
Καί νά φτάσει καί σέ κατακρίσεις καί νά διαλυθοῦν φιλίες, νά διαλυθοῦν

59
οἰκογένειες… Δέν γίνονται αὐτά ἀπό τίς ὑπόνοιες καί τίς ὑποψίες; Καί ζεῖ ὁ
ἄνθρωπος σέ ἕναν κόσμο τελείως φανταστικό, τελείως ψεύτικο… βασανίζεται καί ὁ
ἴδιος, βασανίζει καί τούς ἄλλους.

Αὐτός πού βρῆκε πρῶτος τό ψεῦδος εἶναι ὁ διάβολος. Τό ψέμα εἶναι ὁπωσδήποτε
πάθος, εἶναι κακή συνήθεια καί θά πρέπει κανείς νά τό ἐντοπίζει στή ζωή του καί
ὁπωσδήποτε νά τό σταματάει. Ποτέ δέν πρόκειται, αὐτός πού λέγει ψέματα, νά
προκόψει οὔτε πνευματικά οὔτε καί σ’ αὐτή τή ζωή.

Θά σᾶς διαβάσω μερικά ἀπό τό Γεροντικό. Ἔλεγε ἕνας μοναχός ἀπό τούς παλαιούς
Πατέρες «Τί σημαίνει μοναχός;». Καί ὅταν σᾶς λέω γιά τόν μοναχισμό καί τήν
μοναχική ζωή, μή νομίζετε ὅτι τά λέω μόνο γιά τούς μοναχούς. Πρέπει νά τό ξέρουμε
αὐτό, ὅτι ὁ μοναχός καί ὁ μοναχισμός δέν εἶναι τίποτα ἄλλο παρά ὁ χριστιανισμός. Ὁ
μοναχισμός εἶναι ἡ σωστή χριστιανική ζωή. Δέν εἶναι ὁ μοναχισμός κάτι ἐξωγήινο,
κάτι ἐξωπραγματικό, κάτι πού δέν εἶναι σέ μᾶς, δέν ἀφορᾶ σέ μᾶς. Λέει κάπου ὁ
Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος ὅτι «φῶς γιά τούς κοσμικούς εἶναι οἱ μοναχοί».
Δηλαδή, ἄν θέλει κανείς νά δεῖ πῶς πρέπει νά ζεῖ ἀπό ἐσᾶς πού ζεῖτε μέσα στόν
κόσμο, θά πρέπει νά δεῖτε πῶς ζεῖ ἕνας μοναχός, ἕνας καλός μοναχός. «Καί φῶς τῶν
μοναχῶν», λέει, «εἶναι οἱ ἄγγελοι». Ὁ μοναχός προσπαθεῖ νά μιμηθεῖ τούς ἀγγέλους.
«Καί φῶς τῶν ἀγγέλων εἶναι ὁ Θεός». Ὑπάρχει αὐτή ἡ ἀλληλοδιαδοχική θά λέγαμε
φωτοδοσία καί φώτιση.

Ἕνας μοναχός τί κάνει; Προσπαθεῖ νά τηρήσει τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Ἁπλῶς δίνει
κάτι περισσότερο στόν Θεό, πού δέν εἶναι ἐντολή ἀλλά εἶναι ἕνα δῶρο. Δίνει ἄς
ποῦμε τήν παρθενία. Ὁ Χριστός δέν ζητάει τήν παρθενία ἀπό ὅλους. Ἐπιτρέπεται ὁ
γάμος καί εἶναι καί εὐλογημένος. Ὁ μοναχός ἀποφασίζει νά μήν κάνει γάμο. Σ’ αὐτό
μόνο διαφέρει ἀπό τούς κοσμικούς, οἱ ὁποῖοι ἔχουν γάμο. Ἐπίσης δίνει στόν Θεό τήν
ἀκτημοσύνη, δηλαδή ἀποτάσσεται ὁποιαδήποτε περιουσία. Λέει, ἐγώ γιά χάρη τοῦ
Χριστοῦ δέν θέλω νά ἔχω τίποτα. Κι ἄν ἔχει κάτι, ὅταν πάει στό μοναστήρι, τό δίνει
στό μοναστήρι. Αὐτό δέν τό ζητάει ὁ Χριστός ἀπό ὅλους. Εἶναι κάτι πάνω ἀπό τίς
ἐντολές. Ὁ Χριστός ζητάει ἀπό ἐμᾶς νά ἔχουμε αὐτάρκεια. Νά μή θέλουμε νά
γίνουμε πλούσιοι. Αὐτό τό ζητάει ἀπό ὅλους, γι’ αὐτό λέει «μακάριοι οἱ πτωχοί»
(Λουκ. 6,20). Εἶναι μακάριοι, λέει ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς, οἱ φτωχοί. Μή ζητᾶς νά
γίνεις πλούσιος.

Νά χαίρεσαι πού εἶσαι φτωχός, γιατί ὅποιος εἶναι φτωχός βοηθιέται πιό πολύ στό ν’
ἀνέβει στόν οὐρανό. Ἐνῶ οἱ πλούσιοι, λέει ὁ Χριστός, πολύ δύσκολα θά μποῦν στή
Βασιλεία τῶν οὐρανῶν (Λουκ. 18,24), γιατί ἀντί νά ἐμπιστεύονται στόν Χριστό,
ἐμπιστεύονται στά χρήματα πού ἔχουν καί κολλάει ἐκεῖ ὁ νοῦς τους. Ὁ μοναχός
κάνει ἀκόμα ἕνα δῶρο στόν Θεό τήν ὑπακοή, τήν πλήρη ὑπακοή. Δέν ἔχει καθόλου
δικό του θέλημα καί σέ καθετί ρωτάει τόν Γέροντά του. Αὐτό σέ σᾶς στόν κόσμο δέν
μπορεῖ νά γίνει ἔτσι, σ’ αὐτό τόν βαθμό, ἀλλά κι ἐσεῖς ὀφείλετε νά ἔχετε ὑπακοή
στόν πνευματικό σας ὁδηγό, στόν πνευματικό σας πατέρα, στόν ἐξομολόγο σας,

60
ὅπως λέμε στήν γλῶσσα μας τήν ἁπλή, καί ὁ ἕνας στόν ἄλλον. Αὐτό εἶναι ἐντολή νά
κάνουμε ὑπακοή ὁ ἕνας στόν ἄλλον, φυσικά ἐκτός ἁμαρτίας. Τό λέει ὁ Ἀπόστολος
Παῦλος «Ὑπακούετε ἀλλήλοις», ὁ σύζυγος στή σύζυγο, ἡ σύζυγος στόν σύζυγο. Νά
κόβουμε τό θέλημά μας ἀπό ἀγάπη στό θέλημα τοῦ ἄλλου.

Ἀλλά ὅλα τά ἄλλα πού κάνει ὁ μοναχός, πού προσεύχεται, πού προσπαθεῖ νά τηρεῖ
τίς ἐντολές τῆς ἀγάπης, τῆς συγχωρητικότητας, τῆς πραότητας, τῆς ἐλεημοσύνης…
ὅλα αὐτά πρέπει νά τά κάνει καί ἕνας πού εἶναι στόν κόσμο. Δέν ὑπάρχει διαφορά.
Γι’ αὐτό, ὅταν ἀκοῦτε μοναχός καί μοναχισμός, νά σκέφτεστε χριστιανός καί
χριστιανισμός. Ὅ,τι ζητάει ὁ Χριστός ἀπό ἕναν καλό μοναχό, ζητάει καί ἀπό ἕναν
καλό χριστιανό. Δέν ἔχει διαφορά. Δέν δικαιολογεῖται, δηλαδή, νά πεῖ κάποιος ἐγώ
ζῶ στόν κόσμο, δέν γίνεται νά μήν κάνω ἁμαρτίεςʾ. Πῶς δέν γίνεται! Γιατί καί μιά
ἁμαρτία νά κάνεις καί νά λές ὅτι δέν πειράζει, αὐτή σέ πάει στήν κόλαση. Λέει ὁ
Ἅγιος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος «ἄν ὅλα τά τηρήσεις καί ἕνα δέν τηρήσεις – καί δέν
μετανοήσεις καί πεῖς δέν πειράζει δέν θά τό τηρήσω αὐτό – εἶναι σάν νά μήν τήρησες
τίποτα» (Ἰακ. 2,10). Ὅλες οἱ ἀρετές εἶναι σάν μιά ἀλυσίδα.

Ἄν ἀνοίξεις τόν ἕναν κρίκο σέ μιά ἀλυσίδα, λειτουργεῖ μετά ἡ ἀλυσίδα; Δέν
λειτουργεῖ, εἶναι ἄχρηστη. Ἔτσι εἶναι καί οἱ ἐντολές τοῦ Χριστοῦ. Γι’ αὐτό ὁ
Χριστός μας, ὅταν ἔστειλε τούς ἁγίους Ἀποστόλους, τούς εἶπε πηγαίνετε νά
μαθητεύσετε ὅλα τά ἔθνη, δηλαδή νά διδάξετε ὅλους τούς λαούς «τηρεῖν πάντα ὅσα
ἐνετειλάμην ὑμῖν (Ματθ. 28,20), νά τηροῦν ὅλα ὅσα σᾶς εἶπα. Ὄχι μερικές ἐντολές
καί οἱ ὑπόλοιπες -ὅπως λένε μερικοί- εἶναι γιά τούς καλογήρους. Ὄχι! Ὅλες οἱ
ἐντολές εἶναι γιά ὅλους ὑποχρεωτικές. Τά ἄλλα τά τρία πού εἴπαμε, ἡ ἀγαμία δηλαδή,
ἡ ἀκτημοσύνη καί ἡ πλήρης καί τελεία ὑπακοή, εἶναι γιά τούς μοναχούς. Ἀλλά ὅλα
τά ἄλλα πρέπει νά τά κάνουμε ὅλοι.

Γι’ αὐτό ἔχει σημασία νά μελετᾶμε καί τή ζωή καί τούς βίους καί τά συναξάρια καί
τά κείμενα τῶν ἁγίων ἀσκητῶν καί μοναχῶν, γιατί ἐκεῖ μέσα βρίσκουμε τόν ὀρθό
τρόπο καί τῆς δικῆς μας ζωῆς. Κοιτάξτε τώρα αὐτός ὁ μοναχός λέει: Τί σημαίνει
μοναχός; Ἐμεῖς θά ποῦμε: Τί σημαίνει καλός χριστιανός; «Σημαίνει στόμα ἀληθινό»,
πού λέει τήν ἀλήθεια, «σῶμα ἅγιο», σῶμα δηλαδή καθαρό ἀπό ἁμαρτίες, «καί καρδιά
καθαρή». Καί τό σῶμα νά εἶναι καθαρό καί ἡ καρδιά. Ὅταν λέει καρδιά ἐννοεῖ
γενικότερα τόν ἐσωτερικό ἄνθρωπο, τήν ψυχή πού λέμε. Ψυχή καθαρή, σῶμα
καθαρό καί στόμα ἀληθινό.

«Τό ψέμα εἶναι χαρακτηριστικό γνώρισμα τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου, ἔλεγε ἕνας ἄλλος
Πατέρας, ἡ ἀλήθεια εἶναι τό ἀναγεννημένο μέ τό αἷμα τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ». Ποιός
εἶναι ὁ παλαιός ἄνθρωπος; Εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού ξεντυθήκαμε στό βάφτισμα. Καί
ποιός εἶναι ὁ καινούργιος ἄνθρωπος; Εἶναι αὐτός πού ντυθήκαμε στό βάφτισμα. Καί
δέν εἶναι ἄλλος αὐτός παρά ὁ Χριστός. Γι’ αὐτό, ὅταν κάνουμε βάπτιση, ψάλλουμε
«ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε» (Γαλ. 3,27). Ξεντυθήκατε τόν
παλιό ἄνθρωπο, τήν ἁμαρτία, τά πάθη καί ντυθήκατε τόν νέο. «Ρίζα κάθε καλοῦ

61
ἔργου ὀνομάζεται ἡ ἀλήθεια καί τό ψεῦδος θάνατος». Ὅταν φεύγεις ἀπό τήν
ἀλήθεια, φεύγεις ἀπό τή ζωή καί πᾶς στόν θάνατο, στό ψεῦδος. Γι’ αὐτό καί ὁ
διάβολος λέγεται πνεῦμα νεκροποιοῦν, εἶναι πνεῦμα τό ὁποῖο νεκρώνει καί εἶναι τό
πνεῦμα τοῦ ψεύδους. Ὅποιος, λοιπόν, λέει ψέματα, πηγαίνει μ’ αὐτό τό πνεῦμα πού
φέρνει τήν νέκρωση, τόν θάνατο καί πεθαίνει πνευματικά.

«Ὁ ἀββᾶς Ἡσαΐας ὁ ἀναχωρητής δίνει τήν ἀκόλουθη ὀρθή συμβουλή: «Μή

συνηθίζεις νά συζητᾶς γιά πράγματα, πού δέν εἶδες μέ τά ἴδια σου τά μάτια καί νά
μήν μιλᾶς γι’ αὐτά σάν νά τά ἔχεις δεῖ», ὁπότε λές ψέματα. Ἀφοῦ δέν ἔχεις δεῖ κάτι,
γιατί λές: ἔτσι εἶναι; Ποῦ τό ξέρεις; Ἐπειδή τό ἄκουσες; Λέει καί ἡ παροιμία τοῦ
λαοῦ: ἀπό ὅσα βλέπεις νά πιστεύεις τά μισά καί ἀπό ὅσα ἀκοῦς νά μήν πιστεύεις
τίποτα… ὁ σοφός λαός μας. Καί ἀπό αὐτά πού βλέπεις μέ τά ἴδια σου τά μάτια πάλι
νά βάζεις ἕνα ἐρωτηματικό: Βλέπω καλά; Γιατί μπαίνει καί ἡ παγίδα τοῦ διαβόλου.
Νά σᾶς πῶ πάλι ἕνα παράδειγμα. Ἦταν δύο ἀδελφοί, μοναχοί -πνευματικοί ἀδελφοί-
καί ὁ διάβολος γιά νά τούς πειράξει νά μαλώσουν, τί ἔκανε; Ἔφερε ἕνα πουλί ἔξω
ἀπ’ τό παράθυρο καί ἔκανε, ἔτσι, ὥστε ὁ ἕνας νά τό βλέπει ἄσπρο καί ὁ ἄλλος μαῦρο.
Καί ἔλεγε ὁ ἕνας: βλέπεις αὐτό τό ἄσπρο πουλί; Δέν εἶναι ἄσπρο, μαῦρο εἶναι. Τί λές;
Ἄσπρο εἶναι.

Ὄχι, μαῦρο. Ὄχι, ἄσπρο… καί τσακώθηκαν. Γιά νά τούς πειράξει βέβαια ὁ διάβολος,
φαίνεται ὑπῆρχε καί κάποια πόρτα ἀνοιχτή, γιά νά ἔχει πρόσβαση ἐκεῖ, νά πάρει
δικαίωμα ἀπό τόν Χριστό. Γιατί δέν μᾶς πειράζει ὁ διάβολος καί δέν ἀφήνει ὁ
Χριστός νά πειραστοῦμε, ἐάν κι ἐμεῖς δέν ἔχουμε δώσει κάποια δικαιώματα νά μᾶς
φέρει σέ τέτοια κατάσταση πλάνης, ὅπως ἔφερε αὐτούς, νά μᾶς διαστρέψει δηλαδή
τά μάτια. Ἕνας πού εἶναι ταπεινός, ὅταν τοῦ πεῖ ὁ ἄλλος ὅτι εἶναι ἄσπρο, ἄς ποῦμε,
θά πεῖ ἐντάξει, σταματάω.. Δέν θά συνεχίσει νά μαλώνει. Φαίνεται αὐτοί εἶχαν δώσει
κάποια δικαιώματα καί ἔφτασαν καί μέχρι τό μάλωμα. Πολύ, λοιπόν, προσοχή, λέει ὁ
ἀββᾶς Ἡσαΐας, νά μή μιλᾶς γιά πράγματα πού δέν ἔχεις δεῖ σάν νά τά ἔχεις δεῖ.
Προσέξτε, εἶναι πολύ πρακτικό αὐτό. Πόσες παρεξηγήσεις δέν γίνονται, πόσοι
τσακωμοί, πόσα μίση ἐξαιτίας αὐτῶν τῶν πραγμάτων;

Λέει μετά ἐπίσης «μή βεβαιώνεις μὲ πεποίθηση ἐκεῖνα, πού ἔχεις μόνο ἀκούσει». Τό
ἄκουσες. Μή λές ὅτι εἶναι ἔτσι. Τό ἄκουσες, μπορεῖ καί νά μήν εἶναι ἔτσι. Πόσα
πράγματα πού ἀκούγονται δέν εἶναι ἀληθινά; «Συνήθιζε τὴ γλῶσσα σου» συνεχίζει ὁ
ἀββᾶς Ἡσαΐας, «νά λέει πάντα ἀλήθεια». Προσέξτε αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό «τό
ψέμα γεννιέται συχνά ἀπό τήν ἐπιθυμία νά ἀρέσουμε στούς ἀνθρώπους κι
ἀπομακρύνει ἀπό τήν ψυχή τόν φόβο τοῦ Θεοῦ». Ἕνας πού λέει ψέματα,
ἀπομακρύνεται ἀπό τόν φόβο τοῦ Θεοῦ, χάνει τόν φόβο τοῦ Θεοῦ, ἀποδεικνύεται
ἀθεόφοβος. Ἕνας πού λέει ψέματα σημαίνει πώς δέν λογαριάζει τόν Θεό, πού λέει
ποτέ νά μήν λέτε ψέματα, πάντα τήν ἀλήθεια. Καί ἀπό ποῦ γεννιέται τό ψέμα, λέει ὁ
ἀββᾶς Ἡσαΐας; Ἀπό τήν ἐπιθυμία νά ἀρέσουμε στούς ἄλλους, ἀπό τήν
ἀνθρωπαρέσκεια, τήν κενοδοξία. Θέλουμε νά ἐντυπωσιάσουμε τούς ἄλλους;
Ὑπερβάλλουμε. Θέλουμε νά τούς ποῦμε αὐτά πού τούς ἀρέσουνε; Λέμε ψέματα.

62
Θέλουμε νά τούς κολακεύσουμε; Λέμε ψέματα. Ἀπό πίσω κρύβεται αὐτό τό
κορυφαῖο πάθος τῆς φιλοδοξίας. Δέν μᾶς νοιάζει ὁ ἄλλος. Ὁ ἑαυτός μας μᾶς νοιάζει
καί θέλουμε ν’ ἀνέβουμε, ν’ ἀρέσουμε στόν ἄλλον γιά ἴδιον ὤφελος, γιά νά
ὠφεληθοῦμε ἐμεῖς κάτι πού ἔχουμε στόν νοῦ μας καί χρησιμοποιοῦμε τό ψέμα.
Φοβερό πράγμα! Οὐσιαστικά γεμίζεις μέ τό πονηρό πνεῦμα καί τί κερδίζεις; Τίποτα.
Καί τόν ἄλλον τόν βάζεις σέ πειρασμό μέ τίς κολακίες καί τά ψέματα πού τοῦ λές καί
φυσικά κι ἐσύ ἔχεις χάσει τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ.

«Τό στόμα τοῦ ταπεινόφρονος λέγει πάντοτε ἀλήθεια, γράφει κι ὁ ἀββᾶς Μᾶρκος ὁ
ἀσκητής». Ὁ ταπεινός ἔχει μηδενική ἰδέα γιά τόν ἑαυτό του. Ὅτι ʿἐγώ δέν εἶμαι
τίποτα, δέν ἀξίζω τίποτα, εἶμαι χειρότερος ἀπ’ ὅλους… Ἄραγε θά σωθῶ; Ἄς
προσπαθήσω τουλάχιστον νά κάνω ἔστω τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, νά μήν λέω ψέματα᾽.
Δέν ξέρεις κάτι ἄν εἶναι ἀλήθεια; Μήν τό λές. Μήν λές ὅτι εἶναι ἀλήθεια. Σιώπα
καλύτερα. Κι ἄν εἶσαι βέβαιος ὅτι δέν εἶναι ἀλήθεια, φυσικά δέν θά πεῖς ποτέ ὅτι
εἶναι ἀλήθεια.

«Όποιος ἀντιλέγει στήν ἀλήθεια, παίρνει τή θέση τοῦ δούλου, πού ράπισε τό Κύριο».
Προσέξτε τί λέει ὁ ἀββᾶς Μᾶρκος! Θυμάστε στή δίκη τοῦ Χριστοῦ μας, ἐκεῖ πού
ἦταν μπροστά στούς ἀρχιερεῖς, ἕνας δοῦλος καί ἐράπισε τόν Κύριο… καί τοῦ λέει:
ἔτσι ἀποκρίνεσαι στόν ἀρχιερέα; Καί ὁ ταπεινός Κύριος τοῦ λέει: «Εἶπα κάτι κακό;
Ἄν εἶπα κάτι κακό, πές μου τί κακό εἶπα. Ἄν εἶπα κάτι σωστό καί ἀληθινό γιατί μέ
χτυπᾶς;» (Ἰω. 18,23). Ἀλλά ἐκεῖνος προφανῶς ἐράπισε τόν Κύριο γιά νά ἀρέσει
στούς ἀρχιερεῖς, νά κάνει τόν καλό. Κάθε ψέμα πού λέμε εἶναι ἕνα ράπισμα στόν
Χριστό. Φοβερό δέν εἶναι αὐτό;! Κι ἀπ’ τήν ἄλλη λέμε ὅτι ἀγαπᾶμε τόν Χριστό. Πῶς
Τόν ἀγαπᾶς, ἀφοῦ Τόν ραπίζεις γιά ν’ ἀρέσεις στούς ἀνθρώπους τοῦ σκότους, σ’
αὐτούς πού δικάζουν καί καταδικάζουν τόν Χριστό κάθε στιγμή μέ τά λόγια τους καί
μέ τή ζωή τους;

«Ἀφότου ἔγινα μοναχός», ἔλεγε ὁ ἀββᾶς Ἀμμοῦν, «λόγος ψευδής δέν βγῆκε ἀπ’ τό
στόμα μου». Πολύ σπουδαῖο! Γιατί, πόσο εὔκολα ἡ γλῶσσα ξεφεύγει; Πολλοί
μάλιστα τό λένε καί στήν ἐξομολόγηση, πάτερ, δέν καταλαβαίνω πῶς τό λέω…
φεύγει τό ψέμα στή ροή τοῦ λόγου καί δέν τό συνειδητοποιῶ κἄν.

«Αὐτά τά τρία ἀπαιτεῖ ὁ Θεός ἀπό κάθε ἄνθρωπο πού ἔχει λάβει τό Ἅγιο Πνεῦμα:
πίστη ὀρθή στήν ψυχή, ἀλήθεια στή γλώσσα καί σωφροσύνη στό σῶμα», λέει πάλι
ἕνας ἅγιος στό Γεροντικό. Αὐτά τά ἀπαιτεῖ ὁ Θεός ἀπό ὅλους. Εἶναι, θά λέγαμε, πολύ
βασικά, γιά νά πιάσουμε τή βάση, νά περάσουμε τίς ἐξετάσεις. Πίστη ὀρθή: νά εἶσαι
ὀρθόδοξος, νά πιστεύεις σωστά καί ὄχι μόνο θεωρητικά. Αὐτά πού λέμε στό Πιστεύω
νά τά πιστεύεις καί νά τά ὁμολογεῖς καί στή ζωή σου. Αὐτό σημαίνει πιστεύω ὀρθά.
Νά ἐμπιστεύομαι ὅλη μου τή ζωή στόν Χριστό, νά παίρνω ὁδηγό τῆς ζωῆς μου τόν
Χριστό καί τίς ἐντολές Του ὡς ὁδηγίες γιά τή ζωή μου. Μπορεῖ στόν κόσμο νά ἔχουν
ἀκριβῶς ἀντίθετες ὁδηγίες καί ἔχουν. Ὅλες οἱ ὁδηγίες τοῦ κόσμου εἶναι ἀντίθετες μέ
τίς ὁδηγίες τοῦ Χριστοῦ γιά τή ζωή μας. Ἄν πάρετε μία-μία τίς ὁδηγίες πού λέει ὁ

63
κόσμος θά δεῖτε ὅτι εἶναι ἀκριβῶς ἀντίθετες ἀπό αὐτά πού λέει ὁ Χριστός. Ἐσύ δέν
πρέπει νά ἐνοχλεῖσαι καί νά πάσχεις καί νά σέ νοιάζει τί λέει ὁ κόσμος. Μπορεῖ νά
φανεῖς πώς εἶσαι μόνος σου. Ἄς εἶσαι μόνος σου. Θά πεῖς: ἐγώ παίρνω ὁδηγό τόν
Χριστό. Τότε εἴμαστε πιστοί.

Βλέπετε ἡ λέξη πίστη χρησιμοποιεῖται καί στόν γάμο. Λέμε νά εἶναι πιστός σύζυγος.
Ἡ ἴδια λέξη εἶναι καί γιά τόν χριστιανό. Γιατί; Γιατί καί ὁ χριστιανός ἔχει κάνει γάμο
μέ τόν Χριστό καί ἡ ψυχή τοῦ χριστιανοῦ εἶναι νύμφη τοῦ Χριστοῦ. Κι ὅπως ὁ
σύζυγος πρέπει νά εἶναι πιστός στή σύζυγο καί ἀντιστρόφως γιά νά ὑπάρχει ὁ γάμος,
νά μή διαλύεται ὁ γάμος, ἔτσι καί ὁ χριστιανός πρέπει νά εἶναι πιστός στόν Χριστό, ἡ
νύμφη ψυχή πιστή στόν νυμφίο, ἀλλιῶς διαλύεται ἡ σχέση μέ τόν Χριστό. Ὅπως
λένε πολλοί «καί ἐγώ χριστιανός εἶμαι, ἄσχετα πού δέν πάω στήν Ἐκκλησία… καί
ἐγώ πιστεύω..». Δέν πιστεύει, γιατί ἡ ζωή του δέν εἶναι μέ βάση αὐτά πού λέει ὁ
Χριστός, κάνει τά θελήματά του.

Μπορεῖ νά πάει καί καμιά φορά στόν πνευματικό, ἀλλά, ὅταν τοῦ πεῖ ὁ πνευματικός
κάτι πού δέν τοῦ ἀρέσει, δέν τό κάνει, κάνει τό δικό του. Πόσοι ἄνθρωποι, ἄς ποῦμε,
τούς λέει ὁ πνευματικός δέν κάνει νά χωρίσετε καί χωρίζουν. Λέει, ἐγώ δέν ἀντέχω..
δέν μπορῶ… ποιός πνευματικός θά σοῦ πεῖ νά χωρήσεις… καί κάνουν τό δικό τους.
Εἶναι πιστοί; Δέν εἶναι κι ἄς ἐξομολογοῦνται. Κάνουν τό δικό τους θέλημα. Ὁ
Χριστός λοιπόν ἀπαιτεῖ πρῶτον πίστη ὀρθή πού ἔχει ἐφαρμογή στή ζωή, συνέπεια
στή ζωή. Ἕνας πού πιστεύει ἔτσι ὅπως εἴπαμε, θά εἶναι σάν τή μύγα μέσα στό γάλα
στόν κόσμο, δακτυλοδεικτούμενος, γιατί «ὁ κόσμος ὅλος ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται» (Α΄
Ἰω. 5,19) καί δέν ἔχει ὡς ὁδηγό τόν Χριστό, ἀλλά τόν διάβολο, τόν πατέρα τοῦ
ψεύδους.

Τό δεύτερο, ἀπαιτεῖ ὁ Χριστός ἀπό ὅλους μας νά ἔχουμε ἀλήθεια στήν γλῶσσα, ποτέ
νά μή λέμε ψέματα καί τρίτον νά ἔχουμε σωφροσύνη στό σῶμα. Τί θά πεῖ
σωφροσύνη τώρα; Ἡ σωφροσύνη εἶναι ἡ καθαρότητα, ἡ ἁγνότητα. Στούς ἀγάμους
εἶναι ἡ ἀγαμία καί στούς ἐγγάμους τό νά μένει κανείς πιστός στόν γάμο καί νά εἶναι
σώφρων, νά ζεῖ δηλαδή τόν γάμο ὡς μία σχέση ἀνάλογη μέ τή σχέση πού ἔχει ὁ
Χριστός μέ τήν Ἐκκλησία, γιατί τό λέει ὁ Ἀπόστολος «τό μυστήριο τοῦτο μέγα ἐστί
ἐγώ δέ λέγω εἰς Χριστόν καί εἰς τήν Ἐκκλησίαν» (Ἐφ. 5,32) καί ὅπως εἶναι ὁ
Χριστός μέ τήν Ἐκκλησία ἔτσι πρέπει νά εἶναι ὁ σύζυγος μέ τήν σύζυγο.

Ἄς δοῦμε τώρα κάτι ἀκόμα. Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἔχει ἕναν λόγο
ὁλόκληρο στήν Χρηστοήθεια πού ἀφορᾶ σ’ αὐτό τό θέμα γιά τό ψέμα καί τή
δολιότητα καί λέει: «ἀδελφοί μου χριστιανοί ὅσο μπορεῖτε νά μή λέτε ψέματα, γιατί
τό ψέμα εἶναι ἐφεύρεση τοῦ διαβόλου καί ὁ διάβολος ὁ πατέρας τοῦ ψεύδους». Καί
αὐτό τό ‘ὅσο μπορεῖτε’ τί σημαίνει; Ὅτι μερικές φορές δέν μποροῦμε; Πρέπει νά
ποῦμε ψέματα; Ὄχι, ἐννοεῖ πάντοτε. Ποτέ νά μήν λέμε ψέματα. «Ὅσοι εἶναι ψεῦτες,
ἔχουν πατέρα τους τόν διάβολο καί μοιάζουν μ’ αὐτόν καί τόν ἔχουν πατέρα, καθώς
τό ἀναφέρει καί ὁ Κύριός μας στήν Ἁγία Γραφή». Τί λέει ὁ Κύριος; Ἀπευθύνεται

64
στούς Ἰουδαίους… συζητοῦσαν ἐκεῖ καί τοῦ ἔλεγαν ἐμεῖς ἔχουμε πατέρα τόν
Ἀβραάμ, ἐσένα δέν σέ ξέρουμε καί τόν πατέρα σου πού μᾶς λές ὅτι εἶσαι υἱός Θεοῦ.
Ἔτσι μιλοῦσαν στόν Χριστό… Καί τούς λέει: «δέν εἶναι πατέρας σας ὁ Ἀβραάμ,
γιατί ἄν εἴσαστε παιδιά τοῦ Ἀβραάμ καί παιδιά τοῦ Μωϋσῆ, ὅπως λέτε, θά
τηρούσατε αὐτά πού λέει ὁ Μωϋσῆς, τόν νόμο πού σᾶς ἔδωσε, τόν μωσαϊκό νόμο καί
ὁ ἅγιος καί μέγας πατριάρχης Ἀβραάμ. Ὁ πατέρας πού ἔχετε εἶναι ὁ διάβολος, κι ὅσα
ἐπιθυμεῖ ὁ πατέρας σας, αὐτά θέλετε νά κάνετε. Ἐκεῖνος -ὁ διάβολος- ἐξαρχῆς ἦταν
ἀνθρωποκτόνος καί δέν μπόρεσε νά σταθεῖ μέσα στήν ἀλήθεια, γιατί δέν ὑπάρχει
μέσα του τίποτε τό ἀληθινό. Ὅταν λέει ψέματα, ἐκφράζει τόν ἑαυτό του, γιατί εἶναι
ψεύτης καί εἶναι ὁ πατέρας τοῦ ψεύδους (πρβλ. Ἰω. 8,44).

Καμιά φορά ὁ διάβολος λέει ἀλήθεια, γιατί ἀναγκάζεται, ἀλλά ποτέ δέν πρέπει νά
ἐμπιστευόμαστε τόν διάβολο. Γι’ αὐτό, αὐτοί πού πᾶνε στόν διάβολο γιά νά μάθουν
πράγματα, αὐτοί πού πᾶνε σέ μάγους, σέ μελλοντολόγους, σέ χαρτορίχτρες, σέ
μέντιουμ, πᾶνε στόν διάβολο γιά νά μάθουν τήν ἀλήθεια, ἐξαπατοῦν τόν ἑαυτό τους,
δέν ξέρουν τί τούς γίνεται. Ὁ διάβολος θά τούς πεῖ μιά ἀλήθεια καί δέκα ψέματα. Καί
σίγουρα τήν ἀλήθεια θά σοῦ τήν πεῖ γιά νά σέ παραπλανήσει καί τό ἀποτέλεσμα θά
εἶναι οἰκτρότατο, ὀδυνηρότατο γιά σένα. Γιατί «ὁ διάβολος ἀνθρωποκτόνος ἦν ἀπ’
ἀρχῆς» (Ἰω. 8,44). Τί θά πεῖ ἀνθρωποκτόνος; Ἀγαπάει νά σκοτώνει, ἀγαπάει τά
αἵματα, ἀγαπάει νά βλέπει ἀνθρώπους νεκρούς. Στήν κυριολεξία… Ξέρετε πόσο
χαίρεται ὁ διάβολος μέ τούς πολέμους, μέ τούς φόνους, μέ τίς δολοφονίες, μέ τίς
ἐκτρώσεις, μέ ὅλα αὐτά τά αἱματηρά πού ἔχουμε στόν κόσμο; Μήν ξεχνᾶτε ποιός
εἶναι αὐτός πού ἔσπρωξε τόν Κάιν νά σκοτώσει τόν Ἄβελ; Ὁ διάβολος τοῦ ἔβαλε τόν
φθόνο, τήν ζήλεια. Ἀνθρωποκτόνος ἐξαρχῆς…

«Ἀντίθετα, ὅσοι λένε τήν ἀλήθεια, ἔχουν ὠς πατέρα τους τήν Ἀλήθεια, πού εἶναι ὁ
Θεός καί ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Καί εἶναι γεννημένοι ἀπό τήν Ἀλήθεια». Εἶναι
πραγματικά, δηλαδή, παιδιά τοῦ Θεοῦ. «Καθώς μᾶς λέει ὁ «ἀγαπημένος» μαθητής
Ἰωάννης: «Παιδιά μου, ἄς μήν ἀγαπᾶμε μέ λόγια καί ὡραῖες φράσεις, ἀλλά μέ ἔργα
καί ἀγάπη ἀληθινή. Ἀπό αὐτό, ὅμως, θά καταλάβουμε ὅτι εἴμαστε παιδιά τῆς
ἀλήθειας»». Τί νά τό κάνω ἐγώ νά λές ὡραῖα λόγια, νά ἔχεις γλυκιά γλῶσσα κι ὅμως
ὅλη σου ἡ ζωή νά εἶναι μιά ὑποκρισία; Νά εἶναι μέσα στό ψέμα; Ἄλλα νά λές καί
ἄλλα νά ἔχεις στόν νοῦ σου… Ἄλλα νά φαίνεται ὅτι θέλεις καί ἄλλα νά ἐπιδιώκεις
ἀπό πίσω…

Νά σᾶς πῶ ἕνα ἁπλό, καθημερινό. Πόσοι ἀπό τούς σημερινούς γονεῖς λένε στά
παιδιά τους τήν ἀλήθεια γιά τίς λεγόμενες προγαμιαῖες σχέσεις; Ἀφήνουμε τούς
κοσμικούς. Ἀπό μᾶς τούς χριστιανούς. Δέν τό λένε. Ἐγώ τουλάχιστον ἀπό τή μικρή
πείρα πού ἔχω, ρωτάω τούς γονεῖς: τό εἶπες στό παιδί σου; Ἔ, πές το ἐσύ πάτερ, λέει.
Γιατί νά τό πῶ ἐγώ; Ἐσύ δέν εἶσαι μητέρα; Δέν ξέρεις νά πεῖς στό παιδί σου, στό
κορίτσι σου, στό ἀγόρι ὁ πατέρας, ὅτι δέν πρέπει νά κάνει σχέσεις πρίν τό γάμο; Τί
χριστιανός εἶσαι; Πῶς τόν ἀγαπᾶς δηλαδή τόν γιό σου ἤ τήν κόρη σου; Νά τοῦ λές
ὡραῖα, γλυκά, λόγια, αὐτό εἶναι ἀγάπη; Ὄχι, μήν ἀγαπᾶτε, λέει, μέ ὡραῖα λόγια ἀλλά

65
μέ πράξεις. Νά τούς πεῖς τήν ἀλήθεια, ὅσο κι ἄν δέν ἀρέσει. Φυσικά καί δέν θά τούς
ἀρέσει, γιατί καί τά παιδιά ἔχουν τά πάθη τους καί τίς κακές ἐπιθυμίες πού τούς βάζει
ὁ πονηρός. Ἀπό αὐτό, ὅμως, θά καταλάβουμε ὅτι εἴμαστε παιδιά τῆς ἀλήθειας, ὅταν
λέμε τήν ἀλήθεια στήν πράξη, στήν ζωή μας.

«Ἐσεῖς ὅλοι», λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος, «εἶστε χριστιανοί καί μέ τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου
Βαπτίσματος, ἀπογυμνωθήκατε ἀπό τόν παλαιό ἄνθρωπο καί ἐνδυθήκατε τόν
Χριστό, πού εἶναι ἡ ἀλήθεια, ὅπως τό λέει καί ὁ Ἴδιος: «Ἐγώ εἶμαι ἡ ὁδός, ἡ ἀλήθεια
καί ἡ ζωή»». Θυμηθεῖτε στό Ἅγιο Βάπτισμα τί λέμε; Ἀποτάσσεσαι τόν σατανᾶ; Καί
λέει ὁ ἀνάδοχος: ἀποτάσσομαι. Τί θά πεῖ αὐτό; ξεντύνομαι, διώχνω, φτύνω τόν
διάβολο καί τά πάθη. Καί ἀποτάσσεσαι, λέει καί ὅλη του τήν πομπή, ὅλη τή
συνοδεία; Τήν ἀποτάσσομαι κι αὐτή. Καί ἔμπτυσον αὐτόν. Καί φτύσ’ τον. Τό
κάνουμε μυστηριακά. Στή ζωή μας ὅμως τό κάνουμε; Ἤ μήπως στή ζωή μας τόν
ἀγκαλιάζουμε πάλι;

«Πῶς τολμᾶτε λοιπόν νά ἀφήνετε τήν ἀλήθεια καί νά προτιμᾶτε τό ψεῦδος; Δέν
σκέπτεσθε ὅτι μέ τίς ψευδολογίες σας αὐτές ξεντύνεσθε τόν Χριστό, τόν νέο
ἄνθρωπο, καί ἐνδύεσθε πάλι τόν παλαιό πού φθείρεται καί χάνεται;», λέει ὁ Ἅγιος
Νικόδημος. «Δέν ἀκοῦτε πῶς σᾶς συμβουλεύει ὁ μακάριος Ἀπόστολος Παῦλος, νά
μή λέτε ψέματα ὁ ἕνας στόν ἄλλον, ἀλλά νά πετάξετε ἀπό πάνω σας τόν παλαιό
ἄνθρωπο, τοῦ ὁποίου τό κύριο χαρακτηριστικό εἶναι τό ψεῦδος, καί νά ἐνδυθεῖτε τόν
νέο, τοῦ ὁποίου ἴδιο -ἰδιαίτερο χαρακτηριστικό- εἶναι ἡ ἀλήθεια;». Βλέπετε σήμερα
πόσο κυριαρχεῖ στόν κόσμο τό ψέμα, ἡ ὑποκρισία; Κολυμπᾶμε μέσα στό ψέμα…
Πᾶς νά ἀγοράσεις, ψέμα ὁ ἐμπορος.

Πᾶς στόν γιατρό, ψέματα ὁ γιατρός γιά νά σοῦ πάρει χρήματα. Ξέρετε πόσες χιλιάδες
ἐγχειρήσεις γίνονται τόν χρόνο πού εἶναι ἄχρηστες; Στήν Ἀμερική μόνο διάβαζα
κάπου 200.000-250.000 ἐγχειρήσεις εἶναι ἄχρηστες. Ποίος τίς κάνει αὐτές τίς
ἐγχειρήσεις; Οἱ γιατροί. Γιατί; Γιά νά πάρουν χρήματα. Μά δέν χρειάζονται… Ψέμα
στό ψέμα… Βλέπετε; Πόσοι σοῦ φέρονται καλά καί ἀπό πίσω σοῦ σκάβουν τόν
λάκκο; Μοῦ ἔλεγε ἕνας ἱερομόναχος: μπορεῖ νά σέ σκοτώσει καί μετά νά ἔρθει στήν
κηδεία σου καί νά κλαίει περισσότερο ἀπ’ ὅλους, μέ τά πιό δακρύβρεχτα δάκρυα.
Τόση ὑποκρισία! Γιατί αὐτό ἀδελφοί μου; Γιατί ἔχει κυριαρχήσει στή ζωή μας ὁ
διάβολος. Ἐμεῖς τόν ἀφήσαμε μέ τήν κακή ζωή πού κάνουμε καί ζοῦμε ἁπλῶς
ἀλλάζοντας μάσκες.

Πᾶμε στήν Ἐκκλησία καί φορᾶμε τή μάσκα τοῦ καλοῦ χριστιανοῦ. Πᾶμε στό κλάμπ,
στό μπάρ καί φορᾶμε τή μάσκα πού ἀρέσει σ’ αὐτούς πού εἶναι στό κλάμπ. Πᾶμε
στήν ἐργασία καί φορᾶμε ἄλλη μάσκα, πᾶμε στό σπίτι ἄλλη μάσκα… Τελικά ποιοί
εἴμαστε; Δέν εἴμαστε… Δέν ἔχουμε προσωπικότητα. Δέν εἴμαστε πρόσωπα. Εἴμαστε
ἠθοποιοί, ὑποκριτές. Ὑποκριτής στήν ἀρχαιότητα αὐτό σήμαινε, ἠθοποιός. Οἱ
ἠθοποιοί στήν ἀρχαιότητα λεγόντουσαν ὑποκριτές καί μάλιστα ὁ ἕνας ἠθοποιός –
ὑποκριτής ἔπαιζε πολλούς ρόλους. Γι’ αὐτό στά μουσεῖα βλέπουμε τίς μάσκες.

66
Ἄλλαζε μάσκες καί ἔπαιζε πολλούς ρόλους. Αὐτό κάνει ὁ ἄνθρωπος σήμερα. Οἱ πιό
πολλοί ἄνθρωποι σήμερα ἔτσι εἶναι, ἀλλάζουν μάσκες… Φοβερό! Γιατί ἀκριβῶς
ξεντυνόμαστε τόν Χριστό καί ντυνόμαστε τό ψέμα, τόν διάβολο, γιά νά
ὑπηρετήσουμε τά πάθη μας.

Λέει λοιπόν ὁ Ἀπόστολος στήν Κολοσσαεῖς ἐπιστολή, 3ο κεφάλαιο, 9ος στίχος: «Μή
λέτε ψέματα ὁ ἕνας στόν ἄλλον, ἀφοῦ βγάλατε ἀπό πάνω σας τόν παλαιό ἁμαρτωλό
ἑαυτό σας», ὑποτίθεται στό βάπτισμα αὐτό κάνατε, «καί ἀποβάλλατε καί τίς
συνήθειές του». Τό ψέμα εἶναι γνώρισμα τοῦ κοσμικοῦ ἀνθρώπου, τοῦ εἰδωλολάτρη,
τοῦ ἄθεου, τοῦ ἀβάφτιστου. Δέν εἶναι γνώρισμα τοῦ βαφτισμένου, τοῦ χριστιανοῦ.
Τά πετάξατε αὐτά. Πῶς λοιπόν τώρα λέτε πάλι ψέματα; Τώρα «ντυθήκατε τόν
καινούργιο ἄνθρωπο, πού ἀνανεώνεται συνεχῶς, σύμφωνα μέ τήν εἰκόνα τοῦ
Δημιουργοῦ του». Ὅλο καί περισσότερο ὁ πραγματικός χριστιανός μοιάζει μέ τό
πρωτότυπό του, πού εἶναι ὁ Χριστός. «Ὥστε μέ τή νέα ζωή νά φθάσει στήν τέλεια
γνώση τοῦ Θεοῦ». Κι ὅσο κανείς μοιάζει στόν Χριστό μέ τή ζωή του, τόσο καί
τελειότερα γνωρίζει τόν Χριστό, ποιός εἶναι ὁ Χριστός.

Λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ἄν κάποιος φοράει ἕνα καινούριο φόρεμα, τό

καταλαβαίνουν ὅλοι. Καί βλέπεις τήν κυρία τάδε ὅταν φοράει τό καινούριο της
φουστάνι, ἄς ποῦμε, φαίνεται, τό καταλαβαίνεις. Ἔτσι κι ἐσεῖς, λέει ὁ Ἅγιος
Ἰωάννης, εἶστε χριστιανοί ἐπειδή ἔχετε ντυθεῖ κατά τό Ἅγιο Βάπτισμα τόν Χριστό
σάν ἕνα φόρεμα. Αὐτό μόνο πρέπει νά φροντίζετε, νά γίνεται φανερό στό περιβάλλον
σας μέ τά ἔργα σας καί τά λόγια σας καί γενικά μ’ ὅλη σας τή ζωή. Ἄραγε σήμερα
ἐμεῖς πού εἴμαστε χριστιανοί, θέλουμε νά λεγόμαστε χριστιανοί, τό φανερώνουμε
αὐτό τό ροῦχο, τόν Χριστό; Αὐτό σίγουρα θά τό καταλάβουν καί οἱ ἄλλοι. ‘Αὐτός
εἶναι χριστιανός… αὐτή εἶναι χριστιανή’. Τό ἔχουμε;

Ἤ μήπως τό ἔχουμε λερώσει τό ροῦχο μας; Ἤ μήπως ἔχουμε ἀποβάλλει τελείως τό

ροῦχο τοῦ Χριστοῦ καί ἔχουμε φορέσει τό ροῦχο τοῦ κόσμου καί δέν διαφέρουμε σέ
τίποτα ἀπό ἕναν κοσμικό ἄνθρωπο πού ζεῖ μέσα στό ψέμα; Νά γίνεται ἀντιληπτό
δηλαδή, λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὅτι τό ἔνδυμά σας εἶναι ὁ Χριστός.
Καί πῶς θά μοῦ πεῖτε γίνεται αὐτό ἀντιληπτό ἀπό τούς ἄλλους; Νά σᾶς πῶ πολύ
ἁπλά, αὐτός πού φοράει τόν Χριστό ἔχει εἰρήνη, ἔχει ἀγάπη, ἔχει χαρά, ἔχει
πραότητα, ἔχει ἐγκράτεια, ἔχει χρηστότητα (καλοσύνη), ἔχει εὐσπλαχνία, ἔχει
συγχωρητικότητα. Τί σᾶς λέω τώρα; Τά στοιχεῖα τοῦ καρποῦ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Αὐτός εἶναι πού φοράει τόν Χριστό. Τά ἔχεις αὐτά; Ἄν τά ἔχεις, θά τό
καταλαβαίνουν καί οἱ ἄλλοι. Ἄν ὅμως, ὅταν ὁ ἄλλος σοῦ βγάζει δόντια, τοῦ βγάζεις
κι ἐσύ δόντια, γιά νά κρατήσεις προσωπικότητα ὅπως λέμε, νά μή σέ κοροϊδέψει…
σέ ἀντιπαθεῖ, τόν ἀντιπαθεῖς κι ἐσύ… δέν σοῦ λέει καλημέρα, δέν τοῦ λές κι ἐσύ
καλημέρα… Εἶσαι χριστιανός; Ἔχεις τόν καρπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; Ὄχι. Εἶσαι
ἴδιος μέ τούς ἄλλους.

67
«Κάθε ψέμα», λέει πάλι ὁ Ἅγιος Νικόδημος, «ὅ,τι λογής κι ἄν εἶναι, μέ ὅποιο τρόπο
κι ἄν λέγεται, εἶναι κακό καί ὀλέθριο. Τό ψέμα δέν πρέπει νά τό φέρνουν στό στόμα
τους οἱ Χριστιανοί, διότι τούς γίνεται εὔκολα κακή συνήθεια, ὅπως λέει ὁ σοφός
Σειράχ», στήν Παλαιά Διαθήκη, «Ἀπόφευγε νά λές ὁποιοδήποτε ψέμα, γιατί αὐτή ἡ
συνήθεια δέν βγάζει σέ καλό» (Σοφ. Σειρ. 7,13)». Φοβερή κακή συνήθεια τό ψέμα.
«Καί σέ ἄλλο σημεῖο λέει ὁ ἴδιος ὁ Σειράχ, ὅτι «ὁ κλέφτης εἶναι προτιμότερος ἀπό
τόν ἐπαγγελματία ψεύτη, ἀλλά καί οἱ δύο βαδίζουν στήν καταστροφή καί στήν
ἀπώλεια». Ἀλλά ὁ ἐπαγγελματίας ψεύτης κάνει χειρότερη ζημιά ἀπό τόν κλέφτη.

«Ἄν ἔχει ἔτσι τό πράγμα», λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, «πόσο πρέπει νά προσέχουν οἱ
Χριστιανοί, ὥστε νά μήν λένε ψέματα, μέ σκοπό νά ξεγελάσουν τόν ἀδελφό τους μέ
δόλο καί κακία, ὅπως τό κάνουν συνήθως οἱ διάφοροι ἐπιστήμονες, οἱ τεχνίτες καί οἱ
ἐπαγγελματίες;». Ὅπως τό παράδειγμα πού εἴπαμε μέ τούς γιατρούς. Ὄχι ὅτι ὅλοι οἱ
γιατροί εἶναι ἔτσι. Εὐτυχῶς, δέν εἶναι ὅλοι. Ἀλλά ὑπάρχουν τέτοιοι. Ἤ γίνεται σ’
αὐτούς πού ἐμπορεύονται διάφορα ἀγαθά καί βλέπεις νοθεία. Νά νοθεύουν λ.χ. τά
τρόφιμα εἶναι πολύ ἐπικίνδυνο πράγμα καί γιά τή δημόσια ὑγεία. Ἀλλά ὁ ἄλλος δέν
λογαριάζει ἄν θά δηλητηριαστεῖ κάποιος, ἄν θά πάει στό νοσοκομεῖο, ἄν θά πεθάνει
ἀκόμα, ἄν θά πάθει καρκίνο..

Γιατί νομίζετε στίς μέρες μας ἔχουν αὐξηθεῖ τόσο πολύ οἱ καρκίνοι; Δέν εἶναι ἀπό
τήν νοθεία πολλῶν τροφίμων; Ἀπό τήν ὑπερ-χρήση φαρμάκων στίς ἀγροτικές
καλλιέργειες; Καί δέν λογαριάζει ὁ ἄλλος… Ἔχω ἀκούσει ἄς ποῦμε, ἔχει
θερμοκήπιο καί ραντίζει ἀφειδῶς, γιά νά μήν καταστραφοῦν τά προϊόντα του… ἀλλά
ἔχει καί μιά γωνίτσα πού δέν ραντίζει… αὐτά εἶναι, λέει, γιά τό σπίτι μου, τά ἄλλα
εἶναι γιά τήν ἀγορά. Ἄς φάει ὁ κοσμάκης νά πάθει δηλητηρίαση. Ἐγώ νά μήν πάθω
τίποτα. Τό θέλει αὐτό ὁ Χριστός; Ὄχι, βέβαια. Εἶσαι χριστιανός; Ὄχι, εἶσαι πολύ
ἐπικίνδυνος ψεύτης καί φυσικά πολύ ἁμαρτωλός μπροστά στόν Θεό καί θά δώσεις
φρικτό λόγο μπροστά στόν Θεό γιά αὐτό πού κάνεις.

«Φοβηθεῖτε τόν Θεό καί πάψετε νά χρησιμοποιεῖτε τό ψέμα στίς σχέσεις σας μέ τούς
συνανθρώπους σας, διότι ὁ Θεός ἐπιτρέπει νά ἀφανίζονται ὅσοι λένε ψέματα, ὅπως
λέει καί ὁ προφήτης Δαβίδ: «Θά ἐπιτρέψεις νά ἐξολοθρευθοῦν, ὅσοι λένε ψέματα».
«Ἀπολεῖς πάντας τούς λαλοῦντας τό ψεῦδος» (Ψαλμ. 5,7).

«Πράγματι, ὁ Θεός παραχωρεῖ νά πέσουν σέ μεγάλα δεινά καί σέ διάφορες δυστυχίες

ὅσοι ψεύδονται. Καί μάλιστα πολλοί ἀπ’ αὐτούς φθάνουν στό σημεῖο νά γίνουν τόσο
ταλαίπωροι, ὥστε καταντᾶνε νά φορᾶνε κουρέλια ἀπό τή φτώχεια τους, ὅπως
ἀναφέρεται καί στόν προφήτη Ζαχαρία: «Ἐκείνη τήν ἐποχή δέν θά ὑπερηφανεύονται
πιά οἱ προφῆτες γιά τά ὁράματά τους· θά φοβοῦνται καί θά φοροῦν τρίχινο καί
εὐτελή μανδύα, ἐπειδή ἔγιναν ψευδοπροφῆτες καί ἐξαπάτησαν τόν κόσμο» αὐτοί πού
κάνουν ἀτιμίες καί ἐκμεταλλεύονται τίς περιστάσεις γιά νά κερδοσκοπήσουν. Λόγου
χάρη στά χρόνια τῆς κατοχῆς οἱ λεγόμενοι μαυραγορίτες ἔπιναν τό αἷμα τῶν
ἀνθρώπων καί γιά ἕνα κομμάτι ψωμί ἤ γιά ἕνα κιλό σιτάρι εἰσέπρατταν τεράστια

68
ποσά, λήστευαν τούς ἀνθρώπους. Αὐτοί εἶχαν οἰκτρό τέλος. Δέν εὐλογεῖ ὁ Θεός αὐτά
τά κέρδη. Εἶναι φωτιά. «Καί θά γίνει αὐτό, γιατί ὁ Θεός ἀποστρέφεται καί σιχαίνεται
αὐτόν πού λέει ψέματα». Ἀφοῦ τό κιλό τό λάδι κάνει τόσο, γιατί ἐσύ τό πουλᾶς
δεκαπλάσιο; Ἐπειδή εἶναι μικρή ἡ ποσότητα; Καί τό δικαιολογεῖς κιόλας καί λές: –
Τί νά κάνουμε αὐτή εἶναι ἡ ἀγορά… Μά εἶναι ἀτιμία, εἶναι ψέμα, αὐτό πού κάνεις,
εἶναι ἀδικία. «Βδέλυγμα εἶναι στόν Κύριο τά χείλη πού λένε ψέματα», λέει πάλι στίς
Παροιμίες.

«Καί διότι, τέλος πάντων, δέν ἔχουν θέση στή Βασιλεία Του ὅλοι ἐκεῖνοι πού
ἀρέσκονται στό νά λένε ψέματα, ὅπως τό μαρτυρεῖ τό ἱερό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως
καί τό μερίδιό τους θά εἶναι ἡ λίμνη τοῦ πυρός: «Οἱ δειλοί, οἱ ἄπιστοι, οἱ βδελυροί, οἱ
φονιάδες, οἱ πόρνοι -προσέξτε οἱ πόρνοι!-, οἱ μάγοι, οἱ εἰδωλολάτρες -καί οἱ
φιλοχρήματοι εἶναι εἰδωλολάτρες, λατρεύουν τό χρυσό- κι ὅσοι ἀντιστρατεύονται
τήν ἀλήθεια καί λένε ψέματα -ψεύτες δηλαδή-, θά ἔχουν τό μερίδιό τους στήν λίμνη
τοῦ πυρός τήν καιομένη μέ φωτιά καί θειάφι» στήν αἰώνια κόλαση. «Αὐτός εἶναι ὁ
δεύτερος θάνατος» (Ἀποκ. 21,8). Ὁ φοβερός θάνατος.

Ὁ ἀθάνατος θάνατος. Αὐτόν τόν θάνατο πρέπει νά φοβόμασε, ὄχι τόν βιολογικό. Ὁ
βιολογικός θάνατος δέν εἶναι τίποτα. Εἶναι ὅπως ἀνοίγεις τήν πόρτα καί πᾶς στό
διπλανό δωμάτιο. Ὁ αἰώνιος θάνατος εἶναι αὐτός πού λέει ἐδῶ στήν Ἀποκάλυψη ὀ
δεύτερος θάνατος. Ὁ θάνατος μετά τόν θάνατο, δηλαδή ὁ χωρισμός ἀπό τόν Χριστό.
Αὐτή εἶναι ἡ αἰώνια κόλαση. Εἴδατε ποιοί θά πᾶνε ἐκεῖ! Λέει ὀνομαστικά,
κατηγορίες. Καί μέσα σ’ αὐτούς εἶναι καί ὁ ψεύτης. Δέν εἶναι μικρό πράγμα ἀδελφοί
μου νά λέμε ψέματα. Εἶναι κάτι πού σέ πάει στήν κόλαση. Λέει ‘ἕνα ψεματάκι εἶπα’,
σάν νά μήν ἔκανε τίποτα. Χωρίστηκες ἀπό τόν Χριστό, ἀπό τήν Χάρη.

«Ἀδελφοί μου, ἐσεῖς, ἀπό τό ἕνα μέρος παρακαλεῖτε τόν Θεό νά εἶναι παρών καί μέ
τήν Χάρη Του νά εὐοδώνει τίς ἐργασίες σας». Μιλάει τώρα ὁ Ἅγιος Νικόδημος πιό
συγκεκριμένα στούς ἐπαγγελματίες ἀλλά καί γενικότερα πρέπει νά τό πάρουμε αὐτό.
Λέει λοιπόν «ὁ Θεός νά εὐλογεῖ τούς κόπους τῶν χεριῶν σας καί νά αὐξάνει τά
ὑπάρχοντά σας». Ἐσεῖς ὅμως τί κάνετε ὅταν λέτε ψέματα; «Φέρνετε τόν διάβολο
μέσα στίς ἐργασίες σας καί διώχνετε τόν Θεό. Διότι, ὅπου τό ψέμα ἐπικρατεῖ ἀπό
ἐκεῖ φεύγει ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος μισεῖ τό ψεῦδος καί ἔρχεται ὁ διάβολος, ὁ πατέρας τοῦ
ψεύδους». Ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος τό «μαῦρο ἀφεντικό». Ἅμα κάνεις
κουμπαριά μέ τό μαῦρο ἀφεντικό καί τήν ζωή σου θά τήν κάνεις μαύρη. Θά στήν
κάνει μαύρη ὁ πονηρός. «Στήν ἐργασία καί στό ἐπάγγελμα, ἀπό τό ὁποῖο
ἀποδιώκεται ὁ Θεός καί διαφεντεύει ὁ διάβολος, τί εὐλογία ἤ τί καλό μπορεῖ νά
ἀκολουθήσει;».

Ἔρχονται καί μοῦ λένε: πάτερ, κάνε προσευχή γιά τό παιδί μου δέν πάει καλά στή
δουλειά του. Λέω: πάει Ἐκκλησία τήν Κυριακή; Ὄχι, λέει, πάτερ δέν γίνεται. Γιατί
δέν γίνεται; Ἔχει πολύ δουλειά καί θέλει νά ξεκουραστεῖ τήν Κυριακή. Ἔ, πῶς
θέλεις εὐλογία μετά στή δουλειά σου; Ὅταν δέν βρίσκεις μία ὥρα νά πεῖς ἕνα

69
εὐχαριστῶ στόν Θεό στή Θεία Εὐχαριστία πού εἶναι ἡ λειτουργία τῆς Κυριακῆς; Δέν
ἔχει δουλειά τό παιδί μου πάτερ, κάνε προσευχή… Ἐξομολογεῖται; Ὄχι, μακριά
εἶναι… Καί τί περιμένει μετά; Νά ἔχει δουλειά; Γιατί νά τοῦ δώσει ὁ Θεός δουλειά;
Γιά νά πάει ἀκόμα πιό βαθιά στήν κόλαση; Τοῦ τραβάει λίγο τό αὐτάκι, δέν τοῦ δίνει
δουλειά, γιά νά τοῦ δώσει τό ἔναυσμα νά βρεῖ τήν πηγή τῆς χαρᾶς, τόν Χριστό. Κι,
ἅμα βρεῖς τόν Χριστό, τά ἔχεις ὅλα.

Τί καλό μπορεῖ νά ἔχει, λοιπόν, μιά ἐργασία πού δέν ἔχει τόν Θεό; Τίποτα. Κανένα
καλό. «Καί ὄχι μόνο δέν μπορεῖ νά ἐπέλθει ἐκεῖ κανένα καλό, ἀλλά -ἀντίθετα-
κατάρα καί δυστυχία καί κάθε μορφή κακοῦ θά ἐπικρατήσει», στήν ἐργασία αὐτή καί
στόν ἐργαζόμενο πού ἐργάζεται χωρίς τόν Χριστό. «Ἔπειτα συλλογισθεῖτε καί
τοῦτο: Ἄν μία φορά φανεῖτε ψεῦτες στίς συναλλαγές σας», στά λόγια σας, «μετά, καί
ἀλήθεια νά λέτε, κανείς πιά δέν θά σᾶς πιστεύει, καθώς τό λέει καί ὁ ἱερός
Χρυσόστομος: «Μήν ἀποδείξεις στόν φίλο σου πώς δέν εἶσαι ἄξιος τῆς
ἐμπιστοσύνης του, μέ τό νά τοῦ λές ψέματα». Γιατί, μέ τό νά λές ψέματα, αὐτό
ἀποδεικνύεις, ὅτι εἶσαι ἀναξιόπιστος καί μετά «καί ὅταν λές τήν ἀλήθεια δέν θά σέ
πιστεύει. Διότι αὐτός πού θά πιαστεῖ νά λέει ψέματα σέ μιά ὑπόθεση, δέν θά τόν
πιστέψουν ποτέ, ἔστω κι ἄν χρησιμοποιεῖ κατά κόρον τήν ἀλήθεια». Ὑπάρχουν καί
γνωστές ἱστορίες, ὅπως μέ τόν τσοπάνο πού φύλαγε τά πρόβατα καί ἔκανε ἀστειάκια
τάχατες ὅτι ἦλθε ὁ λύκος. Τρέχανε νά τόν βοηθήσουν οἱ χωριάτες, ἔλεγε ψέματα σᾶς
εἶπα… Μετά, ὅταν ἦρθε ὁ λύκος πραγματικά, δέν πῆγε κανένας. Θεώρησαν ὅτι λέει
πάλι ψέματα…

«Γι’ αὐτό, ἀδελφοί μου, νά μή λέτε ψέματα, ὅταν λ.χ. ἔρχονται πολλοί
ἐνδιαφερόμενοι καί σᾶς ζητοῦν νά ἀναλάβετε νά τούς ἐξυπηρετήσετε, μή δίνετε σέ
ὅλους ὑποσχέσεις πού θά ἀποδειχθοῦν σέ λίγο ψεύτικες». Δέν γίνεται αὐτό; Εἶναι
ἕνας μάστορας, ἄς ποῦμε, καί τάζει σέ δέκα. Γίνεται; Τούς ἐννιά θά τούς ξεγελάσει,
στόν ἕναν θά πάει. Μή τό κάνεις, λέει, αὐτό. «Ἀλλά φερθεῖτε μέ εἰλικρίνεια καί
στεῖλτε ὅσους δέν προλαβαίνετε νά τούς ἐξυπηρετήσετε σέ ἄλλους συντεχνίτες σας».
Μήν τόν κορϊδεύεις, μήν τόν στήνεις τόν ἄλλον. Τοῦ εἶπες σέ μιά βδομάδα θά ἔρθω
καί πᾶς μετά ἀπό ἕναν μῆνα. Ἔ, τί εἶναι αὐτό τό πράγμα; Βοήθησε καί τόν ἄλλον,
ἔχει μιά ἀνάγκη. Θέλει νά φτιάξει τό σπίτι του, ἄς ποῦμε, ἔχει μιά ἐκκρεμότητα..
Γιατί δέν τοῦ λές τοῦ ἀνθρώπου, πήγαινε σέ ἕναν ἄλλον, δέν μπορῶ ἐγώ; Εἶναι
ἀγάπη νά τοῦ λές ‘ναί, θά ’ρθῶ’..; καί τόν κορϊδεύεις, γιατί ἔχεις ἄλλους δέκα πού
περιμένουν…

«Ἐπειδή δέν ἔχετε τή δυνατότητα νά φυλάξετε τίς ὑποσχέσεις πού δίνετε,

ἀποδεικνύεσθε ψεῦτες καί σκανδαλίζετε τούς ἀνθρώπους πού σᾶς ἐμπιστεύονται. Κι
ἄν σᾶς ἐνοχλεῖ ὁ λογισμός σας καί σᾶς λέει ὅτι ἔτσι χάνετε τόν πελάτη σας, μήν τόν
ἀκοῦτε αὐτόν τόν λογισμό, ἀλλά νά ἐπιρρίπτετε τήν ἐλπίδα σας στόν Θεό καί
Ἐκεῖνος θά σᾶς στείλει ἄλλους πελάτες, ὅταν θά τούς ἔχετε ἀνάγκη». Βλέπετε;
Πρακτικότατα πράγματα! Προσέχετε, ἀδελφοί μου, νά μήν μεταχειρίζεσθε τόν δόλο
στίς ἐργασίες σας καί στίς τέχνες σας, γιατί ὁ Θεός ἀποστρέφεται καί ἀπεχθάνεται

70
τόν δόλιο ἄνθρωπο, κατά τόν Δαβίδ, ὁ ὁποῖος λέει: «Ὅλους τούς ψεῦτες, Κύριε, τούς
ἐξόντωσες· αἱμοχαρεῖς καί ὕπουλους ὁ Κύριος τούς ἀπεχθάνεται».

Τί εἶναι δολιότητα, πονηρία; Λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος μερικά παραδείγματα.

«Δολιότητα εἶναι τό νά βάζει λ.χ. ὁ γεωργός σιτάρι ἤ ἀλεύρι καλό καί καθαρό στό
πάνω μέρος τοῦ σακιοῦ, γιά νά ἐξαπατήσει τούς ἀγοραστές, ἐνῶ στό κάτω μέρος ἔχει
βάλει ἄμμο, ἄχυρα, κεχρί καί ἄλλα παρόμοια». Νοθεία… «Δολιότητα εἶναι τό νά
στολίζει τά ὑποδεέστερα ὑφάσματα ὁ ὑφαντουργός καί τό νά στιλβώνει τά κακῆς
ποιότητας δέρματα ὁ ὑποδηματοποιός, γιά νά ξεγελάσει τούς ἀνθρώπους νά τά
ἀγοράσουν. Δολιότητα εἶναι τό νά ἔχει ὁ πραγματευτής καί ὁ ἔμπορος ζυγαριά δόλια
καί δύο λογιῶν μέτρα· μικρότερα ὅταν πουλάει καί μεγαλύτερα ὅταν ἀγοράζει.
Δολιότητα εἶναι τό νά βάζετε ἐξωτερικά καί ἐπιφανειακά σέ κάθε πράγμα πού
πρόκειται νά πουληθεῖ μόστρα καλή», καλή ἐπιφάνεια, βιτρίνα «καί μέσα τό πράγμα
νά μήν εἶναι καλό.

Τό νά βρέχετε τό σιτάρι, γιά νά εἶναι πιό βαρύ στό ζύγι καί νά τό ἀνακατεύετε μέ
ρύζι καί ἀλάτι». Κοιτάξτε μέχρι ποιές λεπτομέρειες λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος.
«Δολιότητα εἶναι τό νά ἔχουν λ.χ. οἱ σαράφηδες (αὐτοί πού ἐξαργυρώνουν
νομίσματα, ἔχουν κάτι πολύ εὐαίσθητες ζυγαριές καί ζυγίζουν π.χ. τόν χρυσό)
κρυμμένο μικρό μασοῦρι στό στόμα τους καί μ’ αὐτό νά φυσᾶνε τό ἕνα μέρος τῆς
ζυγαριᾶς, γιά νά βαρύνει, ὅταν ζυγίζουν τά νομίσματα, χωρίς νά τό ἀντιλαμβάνεται ὁ
νοικοκύρης πού εἶναι παρών» καί νά δίνουν ψεύτικο ἀποτέλεσμα.

«Δολιότητα εἶναι τό νά ἀνακατεύουν οἱ οἰνοπῶλες, οἱ κάπηλοι καί οἱ μπακάληδες τό

κρασί καί τό μέλι μέ τό νερό. Τό λάδι μέ τό κολοκύθι. Τό καθαρό κερί καί τό
βούτυρο μέ τό ξύγγι. Καί γενικά σέ ὅλα τά εἴδη πού ἐμπορεύονται νά σμίγουν τά
καλά μέ τά κακά, τά ἀκριβά μέ τά τιποτένια» καί ὄχι μόνο τιποτένια ἀλλά καί
ἐπικίνδυνα. Ἔτσι γίνονται μεγάλες ζημιές καί μεγάλες καταστροφές καί τίποτα δέν
εὐλογεῖται ἀπ’ αὐτά. Μπορεῖ πρός στιγμήν νά κερδίσεις κάποια χρήματα ἀλλά μετά
θά τό πληρώσεις πολύ ἀκριβά. Θυμᾶμαι, ὅταν εἴχαμε πάει στήν Μυτιλήνη, μᾶς
διηγήθηκε ἕνας ἀπό τούς ἀνθρώπους πῶς καταστράφηκε μιά ὁλόκληρη βιομηχανία
πού εἶχαν ἐκεῖ πολύ σπουδαία.. ἄν θυμᾶμαι καλά σαπουνιοῦ, τό ὁποῖο ἐξήγαγαν
μέχρι καί στό ἐξωτερικό καί στήν Ἰσπανία, παντοῦ.. πολύ καλῆς ποιότητας σαπούνια.
Ὡσπου κάποια μέρα κάποιος δόλιος σκέφτηκε νά κάνει νοθεία καί ἔβαζε κάτι ἄλλο
μέσα. Ἀλλά αὐτό τό κάτι ἄλλο πού ἔβαζε, προξενοῦσε στούς ἀνθρώπους πού
χρησιμοποιοῦσαν τό σαπούνι βλάβη στήν ὑγεία τους, ἐξανθήματα, ἐκζέματα…
Ὁπότε καταλαβαίνετε… καταστράφηκαν! Ποιός θά τό ἀγοράσει μετά αὐτό τό
σαπούνι; Βλέπετε ποῦ ὁδηγεῖ τό ψέμα, τό ἄνομο κέρδος;

«Ἀλλά ποῦ μπορῶ ἐγώ νά ἀπαριθμήσω τίς τόσες καί τόσες δολιότητες πού
μεταχειρίζεται ὁ κάθε ἐπαγγελματίας, γιά νά ξεγελάσει τόν ἄλλον; Οὔτε ὁ ἴδιος ὁ
διάβολος δέν μπορεῖ νά ἐπινοήσει αὐτοῦ τοῦ εἴδους τίς δολιότητες. Τοῦτο μόνο θά
πῶ σάν γενικό συμπέρασμα: Δολιότητα εἶναι κάθε ἐργασία ψευδής καί κάθε

71
ὑποκριτική καί ψεύτικη συμπεριφορά πού μεταχειρίζονται οἱ κάθε εἴδους
ἐπαγγελματίες γιά νά ξεγελάσουν τούς ἄλλους». Γι’ αὐτό νά εἴμαστε δίκαιοι,
ἀκριβοδίκαιοι. Ἀκόμα-ἀκόμα ἄς χάνουμε καί λίγο… στό ζύγι καί στίς συναλλαγές,
γιά νά μήν ἀδικοῦμε τόν ἄλλον. Νά προτιμᾶς νά ἀδικεῖσαι παρά νά ἀδικεῖς. Ὁ Θεός
παραχωρεῖ νά παιδεύονται (νά παιδαγωγοῦνται) οἱ δόλιοι.

Οἱ Χριστιανοί, οἱ μαθητές τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, «στοῦ Ὁποίου τό στόμα δέν βρέθηκε
δόλος» πῶς μπορεῖ νά γίνονται οἱ ἴδιοι δόλιοι; «Ὤ ψυχή μου φρίξε γιά τήν ἁμαρτία
αὐτή! Γι’ αὐτό εἶναι πρέπον αὐτούς» πού ψεύδονται εἴτε στό ἐπάγγελμα εἴτε στή ζωή
τους γενικότερα καί ζοῦν ὑποκριτικά καί μιλοῦν λέγοντας ψέματα «νά τούς ὀνομάσει
ἀπατεῶνες, ὅπως ὀνομάζει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ἐκείνους τούς ἀπατεῶνες πού
παρίσταναν τούς ἀποστόλους, τούς ψευδοαποστόλους». Ἀκόμα καί μέσα στό χῶρο
τῆς Ἐκκλησίας συμβαίνουν αὐτά καί ἐνῶ ἐμφανίζεται ὁ ἄλλος ὡς ἀπόστολος εἶναι
ψευδαπόστολος. Πόσες πλάνες, πόσες αἱρέσεις κυκλοφοροῦν καί σήμερα, πού λένε
ἐδῶ εἶναι ὁ Χριστός… ἐκεῖ εἶναι ὁ Χριστός… Δέν εἶναι ὁ Χριστός. Εἶναι
ψευδαπόστολος. Πάρα πολλοί τέτοιοι ὑπάρχουν. Γι’ αὐτό ἀδελφοί μου πολύ – πολύ
νά προσέχουμε. Μακριά ἀπό τό ψεῦδος, μακριά ἀπό τή δολιότητα. «Ὅσοι δέν
χρησιμοποιοῦν τόν δόλο στίς συναλλαγές τους, θά συναριθμηθοῦν μέ τούς
δίκαιους», θά ἔχουν πολύ μεγάλο μισθό ἀπό τόν Θεό.

Ἄς σταματήσουμε ἐδῶ ἀδελφοί μου καί ἄς συνοψίσουμε: ποτέ ψέματα, οὔτε μέ τόν
νοῦ, γιά νά θυμηθοῦμε αὐτό πού εἶπε ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος. Νά μή φτιάχνουμε
ὑπόνοιες, νά μήν ἔχουμε ὑποψίες, νά μήν εἴμαστε καχύποπτοι – πού εἶναι τό ψέμα
στόν νοῦ. Οὔτε μέ τήν γλῶσσα. Ποτέ ψέμα. Οὔτε στή ζωή, μέ ὑποκριτική ζωή. Ἔτσι
θά ἔχουμε τήν ἀλήθεια, τόν Χριστό μας, πού εἶναι ἡ ὑποστατική Ἀλήθεια, θά ζοῦμε
μέσα στήν ἀλήθεια, θά εἴμαστε ντυμένοι τήν ἀλήθεια καί τό φῶς καί θά χαιρόμαστε
τή ζωή μας κι αὐτή καί τήν αἰώνιο.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ἐρ. : ….. λέμε κάποια ψέματα, γιά νά ἀποφύγουμε κάποιες καταστάσεις…. Πῶς
πρέπει νά πράξουμε;

Ἀπ. : Εὐχαριστῶ γιά τήν ἐρώτηση. Χρειάζεται μία διάκριση. Δέν εἶσαι ὑποχρεωμένος
νά ἀπαντήσεις. Θά πεῖς: Σέ παρακαλῶ μή μέ ρωτᾶς αὐτά τά πράγματα. Ἤ δέν
ἀπαντῶ, δέν μπορῶ νά σοῦ ἀπαντήσω. Ἤ νά ξεφύγεις μέ ἕναν ἄλλο τρόπο πλάγιο.
Οὔτε νά πεῖς τήν ἀλήθεια, γιατί θά εἶναι ζημιογόνα, ἀλλά οὔτε νά πεῖς καί ψέματα.
Θά σέ φωτίσει ὁ Θεός τί νά πεῖς. Ἐπιτέλους, δέν εἶσαι ὑποχρεωμένη ν’ ἀπαντήσεις,
κάνε ὅτι δέν ἄκουσες. Πές κάτι ἄλλο. Ἄν ὑπάρχει αὐτή ἡ διάθεση, θά βοηθήσει ὁ
Θεός καί δέν θά ποῦμε οὔτε αὐτό πού θά εἶναι ζημιογόνο οὔτε ψέματα. Μέ κάποιο
τρόπο θά ξεφύγουμε. Νά παρακαλᾶμε τόν Θεό βέβαια νά μᾶς γλιτώνει, ἀλλά
προσέξτε καί κάτι ἀκόμα: μπορεῖ νά τοῦ πεῖς πολύ ἁπλά: Γιατί ρωτᾶς; Ἄν ἔχεις
κάποιο πρόβλημα, γιατί δέν πᾶς στόν ἴδιο νά συνδιαλαγεῖτε; Γιατί βάζεις ἐμένα στή

72
μέση; Τί εἶμαι ἐγώ πληροφοριοδότης; Βαποράκι; Ὄχι, δέν θά παίξω αὐτόν τόν ρόλο.
Γιά νά ρωτάει κάποιος ἔτσι, κάτι τρέχει. Δέν εἶναι ἐντάξει ἀπέναντι στήν ἄλλη/στόν
ἄλλον γιά τόν ὁποῖο σέ ρωτάει. Ἐσύ γιά νά βοηθήσεις τήν κατάσταση, πρέπει νά πεῖς
σ’ αὐτόν πού ἔχεις ἀπέναντί σου: – Ἐσύ εἶσαι ἐντάξει; Ἡ ψυχή σου ἔχει εἰρήνη; Ἄν
δέν ἔχει εἰρήνη, πρέπει νά πᾶς νά ἐξομολογηθεῖς, πρέπει νά συνδιαλαγεῖς μέ τόν
ἀδελφό σου. Ἐσύ γιατί δέν μιλᾶς καί βάζεις ἐμένα σάν μεσάζοντα ἄς ποῦμε; Ἐσύ ἡ
ἴδια νά πᾶς καί νά συνδιαλαγεῖς μέ τήν ἄλλη πού δέν μιλιέστε καί ἄφησέ με ἐμένα.

Δηλαδή, πολλές φορές θέλουμε κι ἐμεῖς νά γίνουμε λίγο ἀρεστοί σ’ αὐτούς πού μᾶς
βάζουν τέτοιες ἐρωτήσεις, γι’ αὐτό λέμε ψέματα. Νά μήν θέλουμε νά εἴμαστε
ἀρεστοί στούς ἀνθρώπους ἀλλά στόν Χριστό. Ἄν ἀγαπᾶς πραγματικά «ἀδελφή μου
πνευματική τάδε, κοίταξε ἐγώ δέν θά σοῦ ἀπαντήσω σ’ αὐτή τήν ἐρώτηση ἀλλά θά
σοῦ πῶ κάτι πού βλέπω σέ σένα καί θά σέ βοηθήσει νομίζω ἄν τό κάνεις». Καί θά
τῆς πεῖς τό σωστό. «Νά πᾶς νά ἐξομολογηθεῖς. Ἀκόμα κι ἄν ἡ ἄλλη δέν σοῦ λέει
καλημέρα, ἐσύ νά τῆς λές καλημέρα, νά συγχωρέσεις κι ἔτσι θά βρεῖς τήν εἰρήνη».
Καταλάβατε; Νά εἴμαστε ἔτσι ντόμπροι, ὅπως λέει ἁπλά ὁ λαός, καί νά μήν
διστάζουμε νά λέμε τήν ἀλήθεια στόν ἄλλον μέ ἀγάπη πάντοτε. Γιά νά τούς
βοηθήσουμε. Ὄχι, νά λέμε νά μήν τόν πληγώσουμε κ.λ.π. Νά τοῦ τό πεῖς… Τότε
ἔχεις ἀγάπη.

Νά σᾶς πῶ ἕνα περιστατικό. Ὁ π. Ἐπιφάνιος ὁ Θεοδωρόπουλος ἦταν ἕνας

σπουδαῖος, σοφός Γέροντας, ἅγιος. Ἦταν καί γέροντας τοῦ Μητροπολίτου μας.
Κάποτε ἕνας ἱερέας, συμβαίνει κι αὐτό δυστυχῶς, τόν φθόνησε. Τόν ζήλεψε καί γιά
κάποια αἰτία δέν τοῦ ἔλεγε καλημέρα. Τοῦ ’κοψε τήν καλημέρα. Ὁ π. Ἐπιφάνιος τοῦ
ἔλεγε καλημέρα. Ἐκεῖνος τίποτα, δέν μιλοῦσε. Κάποια μέρα ἦταν νά περάσουν ἕνα
γεφύρι. Ὁ ἕνας ἐρχόταν ἀπό τή μιά μεριά καί ὁ ἄλλος ἀπό τήν ἄλλη, ὁπότε
ἀναγκαστικά συναντήθηκαν πάνω στό γεφύρι. Δέν γινόταν νά πεῖ ὅτι δέν τόν εἶδε!
Τοῦ λέει ‘καλημέρα σας, πάτερ’. Τίποτα ὁ ἄλλος… Ὁπότε ὁ π. Ἐπιφάνιος, ἐπειδή
εἶχε ἀγάπη, στέλνει ἕνα μήνυμα (μέ κάποιον τρόπο), τοῦ λέει «πάτερ τάδε, νά ξέρεις
ὅτι ἄσχετα ἄν ἐσύ δέν μοῦ λές καλημέρα, ἐγώ θά σοῦ λέω καλημέρα. Καί θά σοῦ λέω
πάντα καλημέρα. Καί νά ξέρεις καί τό ἑξῆς: ἄν καί ἐσύ δέν μοῦ λές καλημέρα, θά
πᾶς στήν κόλαση». Ἔτσι ὠμά! Καί ἔτσι εἶναι!

Δέν μπορεῖς νά μή λές καλημέρα στόν ἀδελφό σου. Ὅ,τι καί νά σοῦ ΄χει κάνει, ὅ,τι,
ὅ,τι… ὀφείλεις νά τοῦ λές, ἄσχετα ἄν ἐκεῖνος δέν σοῦ λέει. Ὁπότε μετά ἄρχισε καί
τοῦ ἔλεγε κι ἐκεῖνος καλημέρα! Καταλάβατε; Τόν βοήθησε. Δέν εἶπε, ἔ, τί νά
κάνουμε τώρα… Ἤ νά πάει καί στόν πνευματικό νά πάρει εὐλογία νά μήν λέει
καλημέρα! Ὄχι! Θά λές καλημέρα κι ἄς μή σοῦ λέει ὁ ἄλλος. Λέω ἕνα παράδειγμα…

Πολλές φορές δέν λέμε τήν ἀλήθεια, γιά νά γίνουμε ἀρεστοί. Παίρνει τηλέφωνο π.χ.
κάποιος καί λέει ἡ μάνα στήν κόρη, γιά σήκωσέ το. Ποιός εἶναι; Ἄ, πές δέν εἶμαι
ἐδῶ… Τί εἶναι αὐτό; Ψέμα δέν εἶναι; Γιατί νά βάζεις τό κορίτσι σου νά πεῖ ψέματα;
Ἄν δέν θέλεις νά μιλήσεις, νά πεῖ, δέν μπορεῖ τώρα ἡ μητέρα μου. Δέν μπορεῖ. Γιά

73
ποιόν λόγο; Δέν εἴμαστε ὑποχρεωμένοι νά ποῦμε λόγο. Γιατί νά πεῖς λόγο; Τί λόγο
νά πῶ πάτερ; Νά μήν πεῖς λόγο. Γιατί νά πεῖς λόγο; Ἀλλά, γιατί θέλουμε νά βροῦμε
ἕναν λόγο; Γιά νά ἀρέσουμε! Ὄχι, νά μήν θέλεις νά ἀρέσεις. Νά εἶσαι εἰλικρινής, νά
ἔχεις τήν ἀλήθεια στό στόμα πάντοτε.

Ἐρ. : ………………..

Ἀπ. : Ὀφείλουμε νά μήν ἔχουμε ἀντιπαράθεση. Κι ἄν φτάσαμε νά ἔχουμε

ἀντιπαράθεση, ὀφείλουμε νά ποῦμε συγγνώμη. Ἀμέσως!

Ἐρ. : Κι ἄν δέν φταῖς;

Ἀπ. : Κι ἄν δέν φταῖς, πές το! Γιατί, γιά νά ἔρθεις σέ ἀντιπαράθεση καί νά ὀξυνθοῦν
τά πνεύματα, κάτι ἔκανες κι ἐσύ. Δέν μπορεῖ νά μήν φταῖς κι ἐσύ καθόλου… Καί τό
γεγονός ὅτι στενοχωρήθηκε καί λυπήθηκε ὁ ἀδελφός.. Νά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα
πολύ ὡραῖο, πού λέει ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος. Βλέπεις, λέει, δυό ἀδελφούς σου νά
τσακώνονται καί νά μήν θέλουν νά βάλουν μετάνοια, νά ποῦνε ὁ ἕνας στόν ἄλλον
‘συγχώρησον’. Γιατί, ἄν πεῖ ὁ ἕνας συγγνώμη, σταματάει ὁ τσακωμός. Γιατί
συνεχίζεται ὁ τσακωμός καί μπορεῖ νά φτάσει καί μέχρι ξύλο καί μέχρι διαζύγιο
κ.λ.π.; Γιατί δέν θέλει κανείς νά πεῖ συγγνώμη, νά παραδεχτεῖ ὅτι ἔσφαλλε. Τότε,
λέει, νά πᾶς ἐσύ νά βάλεις μετάνοια καί νά πεῖς: ἀδελφοί συγχωρέστε με. Καλά, θά
πεῖς, τί εἶναι αὐτό τό πράγμα;! Ἕνας τρίτος ἄσχετος περνάει καί νά πάει νά πεῖ
συγγνώμη σ’ αὐτούς τούς δύο πού τσακώνονται; Ναί! Γιά νά σκάσει ὁ διάβολος, νά
ταπεινωθεῖ τό πονηρό πνεῦμα. Ἀπό τήν δική σου τήν ταπείνωση, φεύγει ὁ διάβολος.
Γιατί, κοιτάξτε, ὅλοι εἴμαστε «ἀλλήλων μέλη» (Ρωμ. 12,5), εἴμαστε κομμάτια ὁ ἕνας
τοῦ ἄλλου, εἴμαστε μέσα στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Ὅταν, λοιπόν, ὁ ἀδελφός σου
ταράχτηκε μέ σένα… ἐντάξει, κι ἐσύ δέν εἶσαι ἀθώα περιστερά ἐπιτέλους… κάτι
ἔχεις κάνει κι ἐσύ… Κι ἄν νομίζεις ὅτι δέν ἔχεις κάνει τίποτα, πές του πάλι ἕνα
συγγνώμη, δέν χάνεις τίποτα.

Ἐγώ σᾶς λέω ὅτι ὅλοι ἔχουμε σφάλλει ὁ ἕνας στόν ἄλλον. Γιατί ἔχουμε σφάλλει;
Γιατί ὅλοι ὀφείλουμε νά ἀγαπᾶμε ὁ ἕνας τόν ἄλλον μέ τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Τί θά
πεῖ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ; Ἀγάπη μέχρι θανάτου. Ποιός ἀγαπάει ἔτσι τόν ἄλλον; Νά
θυσιάσει τήν ζωή του γιά τόν ἄλλον; Ἀγαπᾶμε ἔτσι ὁ ἕνας τόν ἄλλον; Ὄχι. Ἄρα
ὀφείλουμε νά ζητᾶμε συγγνώμη συνέχεια ὁ ἕνας ἀπό τόν ἄλλον. Λές τώρα δέν τῆς
ἔκανα τίποτα; Πῶς δέν ἔκανες…;

Ὁ π. Ἰάκωβος ὁ Τσαλίκης, ἅγιος, σέ λίγο θά ἀνακηρυχτεῖ ἐπίσημα ἅγιος, ξέρετε

πόσες φορές ἔλεγε συγγνώμη, συγχωρέστε με, συγγνώμη; Ὅλο ἔτσι ἔλεγε. Μιλοῦσε
καί ἔλεγε συγγνώμη, συγγνώμη, συνέχεια. Τό ἔλεγε ἔτσι ἀπό συνήθεια; Ὄχι, τό
πίστευε. Ἦταν ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ. Ὁ ταπεινός ἄνθρωπος νιώθει ὅτι ἔχει σφάλλει σέ
ὅλους. Τί λέμε στά τροπάρια τῆς Ἐκκλησίας; «Γέγονα μολυσμός γῆς καί ἀέρος».

74
Εἶμαι μόλυσμα. Μόνο πού κυκλοφορῶ στή γῆ, μολύνω τή γῆ, μολύνω τόν ἀέρα. Καί
μετά λέμε πώς δέν φταίω σέ τίποτα; Πῶς δέν φταῖς;

Ξέρετε οἱ λογισμοί πού κάνουμε πόσο ἐπηρεάζουν καί τούς ἄλλους; Ὄχι μόνο τόν
ἑαυτό μας. Οἱ κακοί λογισμοί, ὄχι οἱ κακές λέξεις καί τά ψέματα πού λέμε συνέχεια
καί οἱ βρισιές καί ὁτιδήποτε ἄλλο ἄνομο, ἀλλά καί οἱ κακοί λογισμοί. Πόσο μπορεῖ
νά βλάψει τόν ἄλλον ἕνας φθονερός λογισμός, ἕνας λογισμός ζήλιας τί κακό μπορεῖ
νά κάνει στόν ἄλλον… ἐκπέμπει τό πονηρό πνεῦμα, τήν πονηρή ἐνέργεια, τήν κακή
ἐνέργεια. Τήν δαιμονική ἐνέργεια ἐκπέμπεις ἐκείνη τήν ὥρα. Καί μετά λές ἐγώ δέν
ἔκανα τίποτα. Πῶς δέν ἔκανες, ὅταν φτιάχνεις κακούς λογισμούς γιά τόν ἄλλον;
Ἀντιπαθεῖς, μισεῖς, ζηλεύεις, κρατᾶς κακία, δέν συγχωρεῖς κ.λ.π.

Δέν ἔχω, λέει, τίποτα μέ τόν ἄλλον. Κακῶς πού δέν ἔχεις τίποτα. Ὀφείλεις νά ἔχεις.
Τί; Ἀγάπη! Δέν ἔχω τίποτα… ἐννοεῖ ἐκδίκηση. Καί τό θεωρεῖ κατόρθωμα. Δέν εἶναι
κατόρθωμα νά μήν ἔχεις ἐκδίκηση. Κατόρθωμα εἶναι ν’ ἀγαπᾶς αὐτόν πού σοῦ ἔκανε
κακό. Αὐτό λέει ὁ Χριστός «ν΄ ἀγαπᾶς τόν ἐχθρό σου». Δέν λέει νά μήν ἔχεις τίποτα.
Ὀφείλεις νά ἔχεις ἀγάπη γιά τόν ἐχθρό σου. Βλέπετε πῶς σφάλλουμε; Εἴμαστε ὅλοι
ὑπεύθυνοι γιά τούς ἄλλους καί ὀφείλουμε πάντοτε νά ζητᾶμε συγγνώμη. Ὅταν
λοιπόν βλέπεις τόν ἄλλον ἔξαλλο ἀπέναντί σου, δέν λές ἐγώ δέν ἔκανα τίποτα, ἄστον
νά φωνάζει. Πές του συγγνώμη. Κι ἄς σοῦ λέει ὁ λογισμός ὅτι δέν τοῦ ἔκανες κάτι
ἄμεσα. Κάτι ἔχεις κάνει… Σίγουρα ἄν ψάξεις. Ἤδη εἴπαμε τόσα..

Ὅταν ζοῦμε σωστά ἐκκλησιολογικά, ζοῦμε μέ ὅλους καί αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τῆς
Ἐκκλησίας, νά μποῦμε σ’ αὐτόν τόν τρόπο σκέψης. Ὄχι ἐγώ καί ὁ ἑαυτός μου.. ἄντε
καί ἡ γυναίκα μου καί τά παιδιά μου.. ἐγώ καί ἡ οἰκογένειά μου καί οἱ συγγενεῖς
μου… Ἐγώ καί ὅλος ὁ κόσμος, ὅλο τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Γι’ αὐτό ὁ χριστιανός
γίνεται οἰκουμενικός ἄνθρωπος, παγκόσμιος ἄνθρωπος, πονάει γιά τόν καθένα καί
γιά τόν ἄπιστο καί γιά αὐτούς πού εἶναι μέσα στό σκοτάδι τῆς εἰδωλολατρίας καί γιά
τόν ἄθεο καί γιά τόν μασόνο καί γιά τόν Ἑβραῖο καί γιά τήν κτίση ὅλη πονάει καί γιά
τά ζωύφια… γιά τά πάντα πονάει. Γίνεται εὐαίσθητος ἄνθρωπος, δέν θέλει νά
βλαφτεῖ κανένας καί εἶναι ἕτοιμος νά ζητήσει συγγνώμη ἀπό ὅλους καί ἀπό ὅλα.

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

75
 Ἡ ἀφροσύνη τοῦ πλούτου
Ὁ Κύριός μας στό κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιο στόν δέκατο ἔνατο στίχο στό ἕκτο
κεφάλαιο γράφει: «Μή θησαυρίζετε ὑμῖν θησαυρούς ἐπί τῆς γῆς», δηλαδή μήν
θησαυρίζετε γιά τόν ἑαυτό σας θησαυρούς στή γῆ. Καί στή συνέχεια λέει: «ὅπου ὁ
σκόρος καί ἡ σαπίλα τούς καταστρέφουν καί ὅπου οἱ κλέπτες κάνουν διάρρηξη καί
τούς κλέπτουν ἀλλά θησαυρίζετε γιά τόν ἑαυτό σας θησαυρούς στόν οὐρανό, ὅπου
οὔτε σκόρος οὔτε σαπίλα τούς καταστρέφουν καί ὅπου οἱ κλέπτες δέν κάνουν
διάρρηξη καί δέν μποροῦν νά κλέψουν». Καί καταλήγει διότι, ὅπου εἶναι ὁ θησαυρός
σας, ἐκεῖ θά εἶναι καί ἡ καρδιά σας, «ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρός ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται
καί ἡ καρδία ὑμῶν» (Ματθ. 6,19-21). Εἶναι ἀπό τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα τῆς
Κυριακῆς τῆς Τυρινῆς καί σκέφτηκα σήμερα νά ποῦμε ἀγαπητοί ἀδελφοί, νά
ἀναρωτηθοῦμε:

– Ποῦ εἶναι ὁ θησαυρός μας καί ποιός εἶναι ὁ θησαυρός μας;

Τί, δηλαδή, εἶναι αὐτό πού πραγματικά θεωροῦμε τό πιό πολύτιμο πράγμα; Ποιό
εἶναι γιά μᾶς τό πιό πολύτιμο πράγμα; Γιατί, θά μοῦ πεῖτε, νά τό ἐξετάσουμε αὐτό;
Διότι, λέει ὁ Κύριος, ἐκεῖ πού εἶναι αὐτό, τό πιό πολύτιμο πράγμα πού γιά σᾶς εἶναι ὁ
θησαυρός σας, ἐκεῖ, λέει, θά εἶναι καί ἡ καρδιά σας. Καί τό ἑπόμενο ἐρώτημα εἶναι:

– Ἄραγε μπορεῖ νά εἶναι ἡ καρδιά μας ὁπουδήποτε;

Ἐπιτρέπεται ἀπό τόν Θεό; Ἀρέσει στόν Θεό ἡ καρδιά μας νά εἶναι κάπου ἐκτός τοῦ
Θεοῦ; Στήν Ἁγία Γραφή, ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη ἀκόμα, θά δοῦμε ὅτι ὁ Κύριος
λέει καί μάλιστα μέ ἕναν, θά λέγαμε, ἀπαιτητικό τρόπο «υἱέ μου, δός μοι, σήν
καρδίαν» (Παροιμ. 23,26), παιδί μου δῶσε μου τήν καρδιά σου. Πού σημαίνει, ὅσοι
εἴμαστε τοῦ Χριστοῦ καί θέλουμε νά λεγόμαστε μαθητές τοῦ Χριστοῦ καί παιδιά τοῦ
Θεοῦ, νά ὀνομάζομαστε χριστιανοί καί νά λέμε ὅτι ἀγαποῦμε τόν Χριστό, θά πρέπει
νά τηροῦμε αὐτή τήν ἐντολή, ἡ καρδιά μας δηλαδή νά εἶναι δοσμένη στόν Χριστό.
Ἄρα, θά πρέπει καί ὁ θησαυρός μας νά εἶναι ὁ Χριστός. Ἄν δέν εἶναι ὁ θησαυρός μας
ὁ Χριστός καί εἶναι κάτι ἄλλο, ὁπότε καί ἡ καρδιά μας εἶναι κάπου ἀλλοῦ ἐκτός ἀπό
τόν Χριστό, καταλαβαίνουμε ὅτι δέν εἴμαστε τοῦ Χριστοῦ, δέν εἴμαστε χριστιανοί.

Λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος «σκέψου, ἀγαπητέ, ὅτι, ὅπως ὑπάρχει αὐτός ὁ αἰσθητός
μέγας κόσμος, πού ἀποτελεῖται ἀπό τά κτίσματα», ὅλα αὐτά τά ὡραῖα πού ἔχουμε, τή
γῆ, τά ἀστέρια, τόν ἥλιο, ὅσα ὑπάρχουν πάνω στήν γῆ, μέσα στή θάλασσα καί στούς
ὠκεανούς, ὅλα αὐτά εἶναι ἕνας κόσμος, αἰσθητός κόσμος. Ἔτσι ὑπάρχει καί ἕνας
ἄλλος διεστραμμένος κόσμος «ἀποτελούμενος ἀπό ἁμαρτωλούς» καί στοιχεῖα
ἁμαρτωλά, «τοῦ ὁποίου τά -κύρια- στοιχεῖα εἶναι οἱ τρεῖς διεστραμμένοι ἔρωτες,
τούς ὁποίους ἀναφέρει ὁ Θεολόγος Ἰωάννης· πρῶτον, ὁ ἔρωτας τῶν ἡδονῶν,
δεύτερον, ὁ ἔρωτας τοῦ πλούτου, καί τρίτον, ὁ ἔρωτας τῆς δόξας· «Ὅσα εἶναι τοῦ
κόσμου, ἡ ἐπιθυμία τῆς σάρκας καί ἡ ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν καί ἡ ἀλαζονεία τοῦ
βίου» (Α΄ Ἰω. 2,16). Ἡ ἐπιθυμία τῆς σάρκας: φιληδονία, ἡ ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν:

76
φιλαργυρία, τό μάτι τό ἀχόρταγο, τό ἄπληστο καί ἡ ἀλαζονεία τοῦ βίου: ἡ φιλοδοξία,
ἡ ἐπιθυμία νά ἔχουμε μία ἐπιφάνεια, ἕνα καλό ὄνομα στόν κόσμο, νά εἴμαστε
ὑπερήφανοι. «Αὐτός ὁ πονηρός κόσμος, εἶναι ὅλος ἐνάντιος στόν σκοπό τοῦ Θεοῦ
καί ἐξουσιάζεται ἀπό τόν ἑωσφόρο (γι’ αὐτό καί λέγεται κοσμοκράτορας)». Δέν
κυριαρχεῖ ὁ ἑωσφόρος στόν κόσμο πού ἔφτιαξε ὁ Θεός, ἀλλά σ’ αὐτόν τόν πονηρό
κόσμο πού βασιλεύουν τά τρία πάθη, οἱ τρεῖς αὐτοί ἔρωτες, τῆς δόξας, τοῦ πλούτου
καί τῶν ἡδονῶν.

Τόν μεγάλο ἐχθρό -τόν ἑωσφόρο- τόν ὁποῖον ὁ σαρκωμένος Λόγος τοῦ Θεοῦ καί
Πατέρα ἦλθε στήν γῆ γιά νά πολεμήσει. Γι΄ αὐτό καί λέει πάλι ἡ Γραφή ὅτι ὁ
Χριστός ἦλθε στή γῆ «γιά νά καταλύσει τά ἔργα τοῦ διαβόλου» (Α΄ Ἰω. 3,8). Ἔτσι,
πῆρε ὁ Θεός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ τήν ἀνθρώπινη φύση καί στόν ἑαυτό Του, ὡς
ἄνθρωπος, μέ τήν ἀνθρώπινη φύση ὁ Χριστός μας ἀναδείχθηκε νικητής περίτρανος
τῶν τριῶν αὐτῶν πειρασμῶν πού ἔχουν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, τῶν τριῶν αὐτῶν
ἄρρωστων ἐπιθυμιῶν, τῶν τριῶν ἐρώτων. Μέ τήν ὅλη Του στάση καί ζωή ὁ Χριστός
μας, μᾶς ἔδειξε ὅτι δέν πρέπει ν’ ἀγαπᾶμε οὔτε τήν ἀνάπαυση τῆς σάρκας οὔτε τίς
ἡδονές τίς σαρκικές οὔτε τόν πλοῦτο, ἀλλά ἀντίθετα τήν φτώχεια.

Γι’ αὐτό καί μέ τήν διδασκαλία Του μᾶς εἶπε «μακάριοι οἱ πτωχοί» (Λουκ. 6,20). Ὄχι
τῷ πνεύματι. Τό εἶπε κι αὐτό, ἀλλά στό κατά Λουκᾶν λέει οἱ πτωχοί, δηλαδή νά
ἐπιδιώκει κανείς νά εἶναι πτωχός. Γιά τόν ἔρωτα, ἐπίσης, τῆς δόξας μᾶς δίδαξε ὁ
Κύριος μέ τήν ὅλη Του ἀκενόδοξη ζωή νά φεύγουμε τήν δόξα τῶν ἀνθρώπων, τόν
ἔπαινο, τά μπράβο, τίς τιμές τίς ἀνθρώπινες. Καί ὅταν ἀκόμη ὁ Ἴδιος ἔκανε θαύματα
τρισμέγιστα(!), τούς ἔπαιρνε ἰδιαιτέρως καί τούς θεράπευε ἤ ἔλεγε στόν θεραπευμένο
νά μήν τό πεῖ σέ κανέναν. Ὁ Χριστός μας, λοιπόν, μᾶς δείχνει τόν δρόμο.

Ἐπειδή τό θέμα μας εἶναι ἡ ἀφροσύνη τοῦ πλούτου, θά ἐπικεντρωθοῦμε πιό πολύ σ’
αὐτή τήν ἄρρωστη ἐπιθυμία τοῦ πλούτου, ἡ ὁποία ὑπάρχει σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους.
Ὑπάρχει κανένας ἄνθρωπος ἄραγε πού νά τοῦ δώσουν ἕνα τεράστιο χρηματικό ποσό
καί νά πεῖ, ὄχι δέν τό θέλω;.. Δέν ξέρω ἄν ὑπάρξει κανένας τέτοιος ἄνθρωπος…
Μπορεῖ νά ὑπάρξει.. Ἀλλά, ἄραγε, ὑπάρχει κανένας ἄνθρωπος πού νά μήν θέλει νά
γίνει πλούσιος καί, ἄν τοῦ δοθεῖ ἡ εὐκαιρία, νά πεῖ ὄχι δέν θέλω; Ἐγώ ἑκούσια
παραμένω φτωχός καί θέλω νά μείνω φτωχός; Ὑπάρχει κανένας ἄνθρωπος πού νά
προτιμάει νά ζημιωθεῖ καί νά πάθει μεγάλη ζημιά οἰκονομική προκειμένου νά
παραβεῖ μιά ἐντολή τοῦ Θεοῦ; Ἤ προτιμάει νά παραβεῖ τήν ἐντολή καί νά μήν
ζημιωθεῖ οἰκονομικά; Δηλαδή τό τελικό ἔσχατο κριτήριο τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου
εἶναι ὁ Θεός ἤ εἶναι ἡ οἰκονομία ἤ εἶναι τά χρήματα ἤ εἶναι τό νά ζημιωθῶ ἤ νά μή
ζημιωθῶ; Φοβᾶμαι ὅτι αὐτό εἶναι…

Ἄν ὁ καθένας μας ἀναρωτηθεῖ: Ποιός εἶναι ὁ θησαυρός μου; Μπορεῖ νά πεῖ

θεωρητικά ὅτι ἐγώ ἔχω τόν Χριστό, ἀλλά πολλές φορές στήν πράξη φαίνεται ὁ
θησαυρός μας εἶναι κάτι ἄλλο καί ὄχι ὁ Χριστός. Μπορεῖ νά εἶναι τά χρήματα,
μπορεῖ νά εἶναι ἡ περιουσία, μπορεῖ νά εἶναι τά κτήματα, μπορεῖ νά εἶναι καί ἕνα

77
ἁπλό ἀντικείμενο, μπορεῖ νά εἶναι καί ἕνα εὐτελές ἀντικείμενο, ἀλλά νά ἔχει
κολλήσει ἡ καρδιά σ’ αὐτό.

Κάποτε στό Ἅγιο Ὄρος, στήν Ἁγία Ἄννα, εἶχε γίνει ἕνας φόνος. Κάποιος εἶχε κλέψει
ἀπό ἕναν ἁγιογράφο ἕνα πινέλο καί τόσο ἐκεῖνος ὁ καημένος εἶχε προσκόλληση σ’
αὐτό τό πινέλο πού παραφύλαξε καί σκότωσε τόν κλέφτη. Ἀπό τότε ἔβαλαν
ἀστυνομία στήν Ἁγία Ἄννα. Εἶχε τόση προσκόλληση… ἡ καρδιά του ἦταν στό
πινέλο! Μπορεῖ κανείς δηλαδή νά ἔχει δώσει τήν καρδιά του σέ κάτι πολύ φτηνό.
Ἀλλά καί σέ κάτι πολύ μεγάλο, ὑλικό ὅμως, τό ὁποῖο πάλι εἶναι πολύ φτηνό.
Ἐπιτέλους, τί εἶναι ὀ χρυσός, πού τόσο πολύ λατρεύουμε; Ἄν τό σκεφτεῖτε, τί εἶναι;
Εἶναι μιά οὐσία πού ὑπάρχει μέσα στή γῆ, ὅπως ὑπάρχουν καί πολλές ἄλλες οὐσίες.
Καί ἐμεῖς τῆς δίνουμε τόσο μεγάλη ἀξία! Ἀλλά οὐσιαστικά τί εἶναι; Χῶμα εἶναι. Ἕνα
τίποτα εἶναι.

– Ὅταν ἔρθει ἡ ὥρα νά φύγουμε ἀπ’ αὐτή τήν γῆ θά πάρουμε τά χρυσά μαζί μας ἤ
ὁποιαδήποτε ἄλλη ὕλη; Ὁτιδήποτε ἀπό αὐτούς τούς θησαυρούς;
Ὄχι, βέβαια. Ἦταν πρίν λίγα χρόνια στό Μεξικό κάποιος, ὁ ὁποῖος μάζευε
χαρτονομίσματα. Ἦταν πολύ λάτρης καί τά ἔβαζε μέσα σέ σεντούκι καί τά ἄφηνε
ἐκεῖ. Κατάφερε νά μαζέψει ἕνα τεράστιο ποσό, 5 ἑκατομμύρια πέσο περίπου. Κάποια
μέρα ἄνοιξε τό σεντούκι του νά δεῖ τί γίνονται τά χρήματα… Τά εἶχε φάει ὅλα ὁ
σκόρος! Κόντεψε νά τρελαθεῖ… Ὁ θησαυρός του! Εἶναι ἀκριβῶς αὐτό πού λέει ὁ
Χριστός: «μήν θησαυρίζετε θησαυρούς πού τούς τρώει ὁ σκόρος», πού σήπονται,
πού εἶναι μάταιοι, πού θά τούς ἀφήσεις ἐδῶ στή γῆ ἀναγκαστικά, πού κι ἄν δέν τούς
ἀφήσεις τώρα, θά τούς ἀφήσεις σίγουρα μετά ἀπό κάποια χρόνια, ὅταν θά φύγεις ἀπό
αὐτόν τόν κόσμο.

Τί λέει ἡ Ἐκκλησία μας; «Πάντα κόνις», ὅλα εἶναι σκόνη, «πάντα σκιά, πάντα
τέφρα» τά γήινα, «πάντα ὀνείρων ἀπατηλότερα». Τά ὄνειρα εἶναι ἀπατηλά,
ἐξαπατοῦν. Καί αὐτά πού ὑπάρχουν ἐδῶ στή γῆ εἶναι ἀκόμα πιό ἀπατηλά. Κι ἀπ’ τά
ὄνειρα πιό ἀπατηλά. Ἐκεῖ πού νομίζεις ὅτι ἔχεις, ξαφνικά δέν ἔχεις τίποτα. Μιά
ἀπάτη… «Οὐ παραμένει ὁ πλοῦτος, οὐ συνοδεύει ἡ δόξα». Πεθαίνεις; Δέν συνοδεύει
ἡ δόξα. Φέρνουν μερικοί στεφάνια στίς κηδείες, γιά νά φανοῦν πιό πολύ αὐτοί, ὄχι
γιά νά δοξάσουν τόν κεκοιμημένο… Μετά ἀπό λίγο ποιός τόν εἶδε, ποιός τόν ξέρει…
«Οὐκ ἀκολουθεῖ ἡ ἡδονή». Οἱ ἀπολαύσεις ἐδῶ στή γῆ θά σέ ἀκολουθήσουν; Θά τίς
ἔχεις καί μετά; Τελειώσανε ὅλα. «Οὐδέ οἱ ἄσεμνοι καί ἐκνευριστικοί χοροί» καί ὅλες
οἱ ὑπόλοιπες διασκεδάσεις. Τίποτα ἀπό αὐτά τά φθαρτά καί τά γήινα δέν θά σέ
συνοδεύσουν μετά τόν θάνατο. «Ματαιότης ματαιοτήτων τά πάντα ματαιότης»
(Ἐκκλ. 1,2) τά γήινα, αὐτά πού εἶναι σκόνη.

Ἑπομένως, αὐτός ὁ ἄνθρωπος πού ἀγαπάει αὐτά, τελικά εἶναι ἕνας ἄφρων, ἕνας
ἀνίατος, γιατί κολλάει σ’ αὐτά πού σέ λίγο θά τά ἀφήσει, σέ κάτι πού μπορεῖ νά τόν
ἀφήσει καί πρίν πεθάνει. Βλέπετε, ἔχουμε καί κάποιες -ἄς τό ποῦμε- προρρήσεις.
«Θά κοιμηθεῖτε καί τό πρωί δέν θά ἔχετε τίποτε στήν τράπεζα», εἶχε πεῖ ἕνας

78
γέροντας. Μπορεῖ νά γίνει καί αὔριο! Δύσκολο εἶναι; Τί ἔγινε πρίν λίγο καιρό στήν
Κύπρο μέ τά capital controls… Εἶχαν καί δέν εἶχαν… Καί ἐδῶ στήν Ἑλλάδα τό ἴδιο.
Κάποιοι κόντεψαν νά τρελαθοῦν. Εἶχαν καί τελικά δέν εἶχαν τίποτα. Ἡ τράπεζα τά
ἔχει, ἐσύ δέν τά ἔχεις. Ἐσύ τά παίρνεις μέ τό σταγονόμετρο, ὅσο ἀφήνουν. Καί ὅσο
σ’ ἀφήνουν κι αὐτό… Μετά ἀπό λίγο μπορεῖ νά σοῦ ποῦνε: χρεοκοπήσαμε, δέν
ὑπάρχει τίποτα, τά χρήματά σου ἀέρας, ἐξαφανίστηκαν! Τί θά κάνεις; Ἄν ἡ καρδιά
σου εἶναι σ’ αὐτά, θά πάθεις καρδιακό ἐπεισόδιο κι ἀκόμα χειρότερα… γιατί θά
νομίσεις ὅτι χάθηκαν τά πάντα! Τελείωσες! Ἡ ἐλπίδα σου, ὁ θεός σου πάει… πέθανε.

Ὑπάρχει ἐλπίδα; Βέβαια. Αὐτό πού λέει ὁ Κύριος: νά θησαυρίζετε, ἀλλά θησαυρούς
οὐράνιους. Κι αὐτά τά ὑλικά, τά γήινα πού σοῦ δίνει ὁ Θεός, ἄν σοῦ τά ἔδωσε, νά τά
δώσεις στόν Θεό πάλι, γιατί τοῦ Θεοῦ εἶναι. Μέ ποιό δικαίωμα ἤ μέ ποιά λογική τά
θεωρεῖς δικά σου; καί λές τά δικά μου. Ποιά δικά σου; Ἐσύ τά ἔφτιαξες; Ἐσύ τά
δημιούργησες; Ὁ Θεός δέν τά ἔχει κάνει ὅλα; Δέν εἶναι τοῦ Θεοῦ τά πάντα; «Τοῦ
Κυρίου ἡ γῆ καί τό πλήρωμα αὐτῆς» (Ψαλμ. 23,1). Ἀπό ποῦ καί ὡς ποῦ εἶναι δικά
σου; Καί τό χωράφι, τά δύο μέτρα πού σοῦ πῆρε ὁ γείτονας καί δέν τοῦ ἔχεις πεῖ
καλημέρα τόσα χρόνια καί τόν πηγαίνεις στά δικαστήρια καί τόν κυνηγᾶς… Τό
κατεπάτησε καί σέ ἀδίκησε. Καί λοιπόν, τί ἔγινε; Ἐσύ πόσους ἔχεις ἀδικήσει; Νά
πεῖς θά τόν συγχωρέσω, γιά νά συγχωρεθῶ καί ἐγώ γιά τίς δικές μου ἁμαρτίες πού
ἔχω κάνει σέ ἄλλους, γιατί δέν ἀδικοῦμε μόνο ὅταν κλέβουμε. Μέ πολλούς τρόπους
ἀδικοῦμε. Καί μέ ἕνα βλέμμα μπορεῖς νά ἀδικήσεις τόν ἄλλον. Καί μέ μιά σκληρή
κατάκριση, νά κάνεις μεγάλη ζημιά στόν ἄλλον μέ τόν φθόνο καί τή ζήλια πού
ἐκπέμπεις. Ἀντί νά τό δεῖς σάν εὐκαιρία γιά νά συγχωρεθεῖς γιά τίς ἁμαρτίες σου, ἐσύ
κυνηγᾶς ἐκεῖνον πού νομίζεις ὅτι παίρνει τά δικά σου, πού δέν εἶναι δικά σου ἀλλά
εἶναι τοῦ Θεοῦ.

Ὁ πλούσιος, λοιπόν, εἶναι ἄφρων γιά πολλούς λόγους. Θά ποῦμε μερικούς λόγους,
γιατί εἶναι ἄφρων, γιατί εἶναι ἀνόητος. Τόν πρῶτο λόγο τόν εἴπαμε, ὅτι θεωρεῖ δικά
του αὐτά πού δέν εἶναι δικά του ἀλλά εἶναι τοῦ Θεοῦ. Αὐτό εἶναι μιά ἀλογία, μιά
παραλογία, εἶναι ἕνα ψέμα -καί ἄν θέλετε- εἶναι καί μιά κλοπή. Κλέβεις τόν Θεό.
Πῶς λές ὅτι εἶναι δικά σου αὐτά πού ἀνήκουν στόν Θεό; Δέν εἶναι μία ἰδιοποίησις
ξένου πλούτου; Δέν λέγεται κλοπή αὐτό; Ἔτσι λέγεται… Ὅταν παίρνεις ἕνα χωράφι
πού ἀνήκει σέ ἕναν ἄλλον, στά ἀνθρώπινα, αὐτό πῶς λέγεται; Κλοπή λέγεται, ὅταν
καταπατεῖς τόν ξένο τόπο. Μά, ὅλος ὁ τόπος εἶναι τοῦ Θεοῦ! Μέ ποιό δικαίωμα ἐσύ
λές ὅτι εἶναι δικό μου; Τά μικρά παιδάκια δέν καταλαβαίνουν αὐτό τό πράγμα, δικό
μου καί ξένο, μέτα μπαίνει αὐτή ἡ ἰδέα τῆς ἰδιοκτησίας.

Τό «ἐμόν καί τό σόν αὐτό τό ψυχρόν ρῆμα», λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες, πού μᾶς χωρίζει
τόσο πολύ. Ἐνῶ, βλέπετε, ὅταν οἱ ἄνθρωποι ζοῦνε σωστά τό Εὐαγγέλιο, παύει αὐτό,
τό ἐμόν καί τό σόν, δέν ὑπάρχει τό δικό μου καί τό δικό σου. Πάρτε παράδειγμα τούς
πρώτους χριστιανούς πού ζοῦσαν τό Εὐαγγέλιο στήν πληρότητά του, τούς ἁγίους
Ἀποστόλους καί τούς διαδόχους τους. Δέν ὑπῆρχε ἰδιοκτησία. Ὄχι ὅτι ὑπῆρχε τό
κομμουνιστικό σύστημα πού ἀνάγκαζε τούς ἀνθρώπους νά δίνουν τήν περιουσία

79
τους στό κοινό ταμεῖο, ἀλλά οἱ ἴδιοι, ἐπειδή εἶχαν ἀγάπη, εἶχαν καί κοινοκτημοσύνη
καί ἀκτημοσύνη καί ὅ,τι εἶχαν τό ἔθεταν στό κοινό ταμεῖο. Ἔτσι καί σήμερα σ’ ἕνα
κοινόβιο, σ’ ἕνα σπίτι πού λειτουργεῖ σωστά, δέν ὑπάρχει τό δικό μου καί τό δικό
σου, ὅλα εἶναι κοινά.

Μία, λοιπόν, πρώτη ἀφροσύνη εἶναι αὐτή: νά θεωρεῖς δικά σου αὐτά πού δέν εἶναι
δικά σου, ἀλλά εἶναι τοῦ Θεοῦ. Μία ἄλλη ἀφροσύνη πού ἔχει ὁ πλούσιος εἶναι ὅτι
δίνει τήν καρδιά του σέ κάτι πού δέν ἀξίζει νά δώσει, σέ κάτι πού δέν εἶναι ἱκανό νά
τόν στηρίξει σέ τίποτε, σέ κάτι πού δέν δίνει χαρά καί εὐτυχία, ὅπως ἐκεῖνος νομίζει.
Στό ὑποσυνείδητο τῶν ἀπίστων ἀνθρώπων ὑπάρχει αὐτή ἡ ἰδέα: ἅμα γίνεις πλούσιος,
γίνεσαι εὐτυχισμένος. Μεγάλη ἀπάτη… πολύ μεγάλη ἀπάτη! Πάρτε τούς πλούσιους
νά δεῖτε πόσοι εἶναι εὐτυχισμένοι; Κανένας. Ζοῦνε μέσα σέ μιά μεγάλη ἀγωνία, σ’
ἕνα μεγάλο ἄγχος. Διάβαζα γιά τήν κόρη τοῦ Ὠνάση τοῦ ἐφοπλιστή, ἡ ὁποία
ὁμολόγησε ὅτι: «οὔτε μιά μέρα στήν ζωή μου πέρασα εὐτυχισμένη, οὔτε μία
μέρα…» Καλά, δέν τά βλέπουμε αὐτά; Κι ὅμως, ὅλοι λίγο-πολύ θέλουμε νά γίνουμε
πλούσιοι.

Ὁ Κύριος μᾶς εἶπε αὐτή τήν παραβολή τοῦ ἄφρονος πλουσίου, γιά νά μᾶς διδάξει νά
μήν κολλάει ἡ καρδιά μας σέ κάτι πού δέν ἀξίζει, σέ κάτι πού εἶναι ἄχυρα καί στάχτη
καί κόνις. Βλέπουμε σ’ αὐτή τήν παραβολή πού λέει ὅτι «εὐφόρησεν ἡ χώρα τοῦ
πλουσίου αὐτοῦ» (Λουκ. 12,16-21). Δηλαδή, ἔδωσε μεγάλη καρποφορία ὁ Θεός. Καί
τότε ὁ πλούσιος τί ἔκανε; Ἐπειδή, ἀκριβῶς, ἦταν κολλημένος στά ἀγαθά του, στά
γεννήματά του, μπῆκε σέ ἕνα πολύ μεγάλο ἄγχος. Τί ἄγχος; Διαχείρισης. Πῶς θά τά
διαχειριστῶ αὐτά; Πῶς θά τά φυλάξω; Μή τυχόν καί μοῦ πάρει κανείς τίποτε! Γιατί
εἶναι ὅλα δικά μου… Βλέπετε; Ἡ προσκόλληση τῆς καρδιᾶς. Πῶς θά φυλάξει, ποῦ
θά μαζέψει ὅλα αὐτά καί ποῦ θά τά βάλει.

Λέει ἕνας Ἅγιος Σέρβος, ὁ Ἅγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, «ἀντί νά θυμηθεῖ τόν
Δοτήρα κάθε ἀγαθοῦ, ἀρχικά σκέφτηκε ποῦ νά μαζέψει καί νά φυλάξει τ’ ἀγαθά του,
ὅπως ὁ κλέφτης πού βρίσκει μιά τσάντα μέ χρήματα στόν δρόμο καί δέν τόν
ἀπασχολεῖ σέ ποιόν ἀνήκουν αὐτά, ποιός τά ’χασε», νά τόν περιμένω, πόση ἀγωνία
θά ἔχει τώρα.. νά ψάξω νά τόν βρῶ, νά τόν βοηθήσω, νά τοῦ τά δώσω, «ἀλλά πρώτη
σκέψη του εἶναι ποῦ νά τά κρύψει». Μήν τυχόν καί γυρίσει ὁ ἰδιοκτήτης καί τά πάρει
πίσω. «Ὁ πλούσιος αὐτός ἄνθρωπος στήν πραγματικότητα εἶναι ἕνας κλέφτης.
Δέν μπορεῖ νά ἰσχυριστεῖ πώς ὅλα αὐτά τά ἀγαθά βγῆκαν ἀπό δικούς του κόπους».

– Τί ἔκανε αὐτός καί εὐφόρησεν ἡ χώρα;

Ὅ,τι ἔκανε κάθε χρονιά. Κι ὅμως μιά χρονιά ἦρθαν πολύ περισσότερα. Δικό του
κατόρθωμα ἦταν; Ὄχι, ἦταν δῶρο τοῦ Θεοῦ. «Δέν εἶχε κάνει ἀπολύτως τίποτα. Δέν
μποροῦσε νά κάνει τίποτα γιά τόν ἥλιο, τήν βροχή, τούς ἀνέμους καί τή γῆ». Ἄλλος
τά κανονίζει αὐτά… Αὐτά κανονίζονται ἀπό τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, δέν ἦταν δικό του
κατόρθωμα. «Στά μάτια τῶν ἀνθρώπων φαίνεται ἀγνώμων -τό λιγότερο, ἀχάριστος-
ἐκεῖνος πού δέχεται δῶρο ἀπό ἕναν ἄλλο καί δέν λέει «εὐχαριστῶ» οὔτε καί δίνει

80
κάποια προσοχή στόν δωρητή, ἀλλά βιάζεται νά κρύψει τό δῶρο σέ ἀσφαλές μέρος.
Ὁ πλούσιος, ὅμως, δέν ἔκανε οὔτε μιά σκέψη νά εὐχαριστήσει τόν Θεό». Ἕνας
φτωχός ζητιάνος πολλές φορές καί μέ ἕνα κομμάτι ψωμί πού θά τοῦ δώσεις, θά σέ
εὐχαριστήσει. Ὁ πλούσιος «οὔτε ἕνα μικρό χαμόγελο χαρᾶς δέν εἶχε στά χείλη του,
οὔτε μιά διάθεση εὐχαριστίας καί δοξολογίας στόν Θεό γιά τήν τόσο πλούσια σοδειά.
«Ἀντί γιά προσευχή εὐχαριστίας καί δοξολογίας στόν Θεό καί καρδιακή χαρά,
ἄρχισε ἀμέσως -νά ἀγχώνεται- ν’ ἀνησυχεῖ, νά σκέφτεται πῶς θά μαζέψει τόσα
ἀγαθά καί νά τά διαχειριστεῖ μέ τέτοιο τρόπο, ὥστε νά μή μείνει πίσω οὔτε ἕνα σπυρί
γιά τά πουλιά ἤ γιά τούς φτωχούς… ὅλα εἶναι δικά μου… τίποτε μήν πέσει στά χέρια
τῶν φτωχῶν.

«Καί εἶπε· αὐτό θά κάνω· θά γκρεμίσω τίς ἀποθῆκες, θά χτίσω μεγαλύτερες καί ἐκεῖ
θά συγκεντρώσω τά γεννήματά μου καί τά ἀγαθά μου» (Λουκ. 12,18). Προσέξτε, σέ
τί μεγάλους κόπους προβαίνει ἕνας ἀσυλλόγιστος άνθρωπος!». Ὁ ἄφρων! Τά εἶχε
ἀνάγκη; Καμιά ἀνάγκη δέν τά εἶχε. Ἦταν ἤδη αὐτάρκης καί παραπάνω ἀπό
αὐτάρκης. Κι ὅμως, μπαίνει σέ λεπτομερή, κοπιώδη προσπάθεια, πού δέν χρειάζεται.
Δέν εἶναι ἀνοησία αὐτό; Δέν εἶναι ἀφροσύνη; Τί θέλει ὁ ἄνθρωπος γιά νά ζήσει; Ἕνα
πιάτο φαγητό, ἄντε νά τρώει πρωί-μεσημέρι-βράδυ, ἕνα σπιτάκι καί κάποια ἐλάχιστα
ἐνδύματα. «Ἀντί νά προσπαθήσει νά φονεύσει τόν παλαιό ἄνθρωπο μέσα του -τά
πάθη καί τίς ἐπιθυμίες- καί ν’ ἀναστήσει τόν νέο ἄνθρωπο -τόν κατά Χριστόν-,
ἐξαντλεῖ ὅλες του τίς προσπάθειες στό νά γκρεμίσει τίς παλιές ἀποθῆκες» καί ὄχι τόν
παλαιό ἄνθρωπο καί «νά χτίσει καινούργιες.

Ἔτσι οἱ σιταποθῆκες του ἀπό χρόνο σέ χρόνο αὐξάνονται ἤ μεγεθύνονται, ἐνῶ ἡ

ψυχή του ὁλοένα στενεύει καί παλιώνει κι οἱ παλιοί καρποί του σαπίζουν, ὅπως κι ἡ
ψυχή του. Γύρω του σωρεύεται τό μίσος κι ἐναντίον του ἐκτοξεύονται κατάρες. Οἱ
φτωχοί θά βλέπουν μέ φθόνο τά πλούτη του». Αὐτό δέν γίνεται; Οἱ φτωχοί, πού
θέλουν νά γίνουν πλούσιοι, φθονοῦν καί μισοῦν τούς πλούσιους. Κάνουν
ἐπαναστάσεις, αἱματηρές πολλές φορές, καί ἀπολαμβάνουν καί οἱ πλούσιοι μιά
μεγάλη ἐχθρότητα ἀπό τούς φτωχούς. «Οἱ πεινασμένοι θά καταριοῦνται τή
σκληρότητα, τήν φιλαυτία καί τήν ἰδιοτέλειά του. Ἔτσι τά πλούτη του φέρνουν τήν
καταστροφή τόσο στόν ἴδιο ὅσο καί στούς ἀνθρώπους πού ζοῦν κοντά του», γιατί
ἕνας πού συσσωρεύει πλοῦτο, ἀδικεῖ καί τούς ἄλλους καί ἀφαιρεῖ καί ἀπό τούς
ἄλλους. Λέει ὁ Μέγας Βασίλειος ὅτι «αὐτό πού σοῦ περισσεύει δέν εἶναι δικό σου,
εἶναι τοῦ φτωχοῦ». Τό ἔχεις κλέψει. Πρέπει νά τοῦ τό δώσεις, ἄν θέλεις νά εἶσαι
σωστός διαχειριστής τοῦ πλούτου τοῦ Θεοῦ. Γιατί τίποτα δέν εἶναι δικό σου, ὁ Θεός
τά ἔδωσε ὅλα αὐτά σέ ἐσένα γιά νά τά διαχειριστεῖς καί ὄχι νά τά καρπωθεῖς ὡς δικά
σου καί νά τά ἀπολαύσεις μόνο ἐσύ.

«Ἡ ψυχή του θά χαθεῖ ἀπό τή σκληροκαρδία καί τήν φιλαυτία του. Οἱ ψυχές τῶν
ἄλλων θά βλαφτοῦν ἀπό τόν φθόνο καί τίς κατάρες». Βλέπετε πόσα κακά γίνονται;
«Βλέπετε πῶς χρησιμοποιεῖ τά δῶρα τοῦ Θεοῦ ἕνας ἄνθρωπος χωρίς ἐπίγνωση, τόσο
γιά τή δική του ὅσο καί γιά τῶν ἄλλων τήν ἀπώλεια. Ὁ Θεός τοῦ ἔδωσε τά πλούτη,

81
γιά νά βοηθήσουν στή σωτηρία τόσο τή δική του ὅσο καί τῶν ἄλλων, ἐκεῖνος ὄμως
τά χρησιμοποίησε γιά κατάρα, γιά τό κακό τό δικό του, μά καί τῶν ἄλλων».

«Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος συμβουλεύει ὅλους ἐκείνους πού εἶναι πρόθυμοι

νά δεχτοῦν συμβουλή: «Ἔφαγες μέχρι κορεσμοῦ;». Δηλαδή, ἔφαγες καί χόρτασες;
«Θυμήσου τούς πεινασμένους. Ἱκανοποίησες τή δίψα σου;». Ξεδίψασες; «Θυμήσου
τούς διψασμένους. Ζεσταίνεσαι καλά; Θυμήσου αὐτούς πού κρυώνουν. Ζεῖς σ’ ἕνα
πλούσια ἐπιπλωμένο σπίτι; Βάλε μέσα καί τούς ἄστεγους. Ἔνιωσες εὐτυχισμένος σέ
μιά γιορτή; Προσπάθησε νά χαροποιήσεις τούς λυπημένους καί τούς θλιμμένους. Σέ
τιμοῦν ὡς ἄνθρωπο πλούσιο; Προσπάθησε νά ἐπισκεφτεῖς καί ν’ ἀνακουφίσεις τούς
ἐνδεεῖς», τούς φτωχούς. «Εἶσαι εὐχαριστημένος ἀπό τόν προϊστάμενό σου;». Σοῦ
φέρεται ὄμορφα; «Κάνε καί τούς ὑφισταμένους σου χαρούμενους. Ἄν εἶσαι
σπλαχνικός κι εὐγενικός μαζί τους, θά βρεῖς ἔλεος κι εὐσπλαχνία, ὅταν ἡ ψυχή σου
ἀναχωρήσει ἀπό τό σῶμα σου».

«Δύο μεγάλοι ἀσκητές στήν ἔρημο τῆς Αἰγύπτου προσευχήθηκαν στόν Θεό νά τούς
ἀποκαλύψει ἄν ὑπάρχει ἄνθρωπος στόν κόσμο πού νά ὑπηρετεῖ τόν Θεό καλύτερα
ἀπ’ αὐτούς». Ἴσως τούς πείραξε λίγο ἡ κενοδοξία. «Καί τούς ἀποκαλύφτηκε τό ἑξῆς:
Δέχτηκαν τήν ἐντολή νά πᾶνε σ’ ἕνα συγκεκριμένο μέρος καί σ’ ἕνα συγκεκριμένο
ἄνθρωπο, γιά νά βροῦν ἀπάντηση στό ἐρώτημά τους», ἄν ὑπάρχει κάποιος πού νά
λατρεύει τόν Θεό καλύτερα ἀπό αὐτούς, πού ἦταν μεγάλοι ἀσκητές καί εἶχαν δοθεῖ
στήν ἄσκηση, τήν ἀγρυπνία, τήν νηστεία καί τήν προσευχή. «Πῆγαν στόν τόπο πού
τούς ἀποκαλύφτηκε καί βρῆκαν ἕναν ἁπλοϊκό ἄνθρωπο πού τόν ἔλεγαν Εὐχάριστο.
Ἦταν κτηνοτρόφος. Οἱ ἀσκητές δέν βρῆκαν τίποτα ἀξιόλογο στόν ἄνθρωπο αὐτό,
ἀλλά τόν ρώτησαν πῶς προσπαθοῦσε νά τηρήσει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ». Τί ἔκανε;
Γιατί, γιά νά μᾶς στείλει ἐδῶ τό Ἅγιο Πνεῦμα δέν ἔκανε λάθος. «Ὁ Εὐχάριστος
δίστασε ἀρκετά κι ὑστέρα τούς εἶπε πώς μοίραζε ὅσα κέρδιζε ἀπό τά ζωντανά του σέ
τρία μερίδια: Τό ἕνα μερίδιο τό ἔδινε στούς φτωχούς καί τούς ἄπορους, ἄλλο ἕνα γιά
νά περιποιεῖται τούς ξένους καί τό τρίτο τό κρατοῦσε γιά τόν ἑαυτό του καί τή σεμνή
σύζυγό του. Οἱ ἀσκητές τ’ ἄκουσαν αὐτά, εὐχαρίστησαν τόν εὐργέτη τους καί
γύρισαν στά κελιά τους».

Τί βλέπουμε ἀπό αὐτό τό παράδειγμα; «Πώς ὁ Θεός λογαριάζει μεγαλύτερη ἀρετή

τήν ἐλεημοσύνη καί τή φιλανθρωπία ἀπό τόν αὐστηρό ἀσκητισμό». Πόσο μεγάλη
ἀρετή εἶναι ἡ ἀγαθότητα, ἡ ἀγάπη, ἡ ἐλεημοσύνη! «Ὁ ἄπληστος πλούσιος τῆς
παραβολῆς μας δέν σκεφτόταν καθόλου τόν Θεό, τήν ψυχή του ἤ τήν φιλανθρωπία.
Μοναδική του σκέψη ἦταν νά ἐπεκτείνει τίς σιταποθῆκες του, γιά νά στοιβάσει μέσα
ὅλα τά γεννήματα ἀπό τούς ἀγρούς του. Καί τί θά γίνει ὅταν θά ‘χει κάνει ὅλ’ αὐτά;
Ἄς ἀκούσουμε τόν ἴδιο: «Καί ἐρῶ τῇ ψυχῇ μου», ὅταν καταφέρει καί τά μαζέψει ὅλα
καί δέν χαθεῖ οὔτε σπυρί. «Ψυχή, ἔχεις πολλά ἀγαθά κείμενα εἰς ἔτη πολλά·
ἀναπαύου, φάγε, πίε, εὐφραίνου» (Λουκ. 12,19). Ψυχή ἔχεις πολλά ἀγαθά, νά τρῶς,
νά πίνεις, νά χαίρεσαι. Στήν ψυχή του τά λέει! Ἀφροσύνη! «Μπορεῖ ἡ ψυχή νά φάει
ἤ νά πιεῖ; Τό σῶμα καταναλώνει τή σοδειά του, ὄχι ἡ ψυχή.

82
Ὁ πλούσιος ἄνθρωπος, ὅταν μιλάει γιά τήν ψυχή του, ἐννοεῖ τό σῶμα του». Ἡ ψυχή
δηλαδή ἔχει σαρκοποιηθεῖ, ἔχει χαθεῖ, ἔχει ταυτιστεῖ μέ τό σῶμα καί θεωρεῖ
ἀπόλαυση τῆς ψυχῆς τίς ἀπολαύσεις τοῦ σώματος. «Ἡ ψυχή ἔγινε ἕνα μαζί του, ὁ
πλούσιος ξέχασε ὡς καί τ’ ὄνομά της. Δέν μπορεῖ νά βρεθεῖ καλλίτερη ἔκφραση γιά
τόν καταστροφικό θρίαμβο τοῦ σώματος κατά τῆς ψυχῆς». Ἐνῶ μιλάει στό σῶμα
του, τό ὀνομάζει ψυχή.

Ἔχει χάσει καί τό ὄνομα ἀκόμα. «Φανταστεῖτε ἕνα ἀρνί παγιδευμένο στή φωλιά ἑνός
σκύλου». Ἕνας σκύλος ἔπιασε ἕνα ἀρνί καί τό ἔχει μέσα στή φωλιά του καί εἶναι
«ξεχασμένο μέσα ἐκεῖ. Ὁ σκύλος γυρίζει καί φέρνει στή φωλιά τροφή γιά τόν ἴδιο.
Ὅταν γεμίσει τή φωλιά του μέ σάπια κρέατα καί κόκκαλα, φωνάζει τό πεινασμένο
ἀρνί: «Τώρα, ἀγαπητό μου ἀρνί, φάγε, πίε, εὐφραίνου. Ἔχουμε φαγητό γιά πολλές
μέρες». Καταλαβαίνετε τήν ἀλληγορία; Αὐτό κάνει ὁ πλούσιος. Τό ἀρνί εἶναι ἡ ψυχή
καί ὁ πλούσιος προσπαθεῖ νά χορτάσει τήν ψυχή, ὅπως ὁ σκύλος τό ἀρνί, μέ κάτι πού
δέν τρώει… «Κι ὑστέρα πέφτει στό φαγητό καί τρώει, ἐνῶ τό ἀρνί -φυσικά- θά μείνει
νηστικό», ἡ ψυχή. Δέν μπορεῖ νά χορτάσει. Δέν τρώει ἀπό αὐτά! Οὔτε χρήματα
τρώει, οὔτε καρπούς, οὔτε τίποτα ὑλικό. Καί ὄχι μόνο θά μείνει νηστικό τό ἀρνί,
ἀλλά «θά πεθάνει ἀπό τήν πείνα. Μέ τόν ἴδιο τρόπο συμπεριφέρεται στήν ψυχή του ὁ
πλούσιος, ὅπως καί ὁ σκύλος στό πεινασμένο ἀρνί». Δέν εἶναι αὐτό μιά ἀφροσύνη;
Δέν εἶναι αὐτό μιά τρέλα; Νά προσπαθεῖς νά χορτάσεις τήν ψυχή μέ κάτι πού δέν
τρώει; Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Κύριος «οὐκ ἐπ᾿ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ᾿ ἐπί παντί
ρήματι ἐκπορευομένῳ διά στόματος Θεοῦ» (Ματθ. 4,4). Δέν μπορεῖ νά ζήσει ὁ
ἄνθρωπος μόνο μέ ψωμί, γιατί εἶναι διφυής, ἔχει καί σῶμα, ἔχει καί ψυχή. Τό σῶμα
θέλει ψωμί, ἡ ψυχή δέν θέλει ψωμί. Ἄλλο πράγμα θέλει ἡ ψυχή γιά νά χορτάσει. Τί
τῆς λές: χόρτασε ψυχή μου καί τῆς δίνεις λεφτά; Τί νά τά κάνει τά λεφτά ἡ ψυχή; Δέν
εἶναι ἀφροσύνη αὐτό; Γιατί ἀδικεῖς ἔτσι τήν ψυχή σου;

«Ἡ ψυχή δέν τρέφεται μέ φθαρτή τροφή, αὐτός ὅμως τέτοια τροφή τῆς προσφέρει. Ἡ
ψυχή νοσταλγεῖ τήν οὐράνια πατρίδα της». Γι’ αὐτό βλέπετε καί οἱ ἄνθρωποι σήμερα
τό νιώθουν, δέν πᾶμε καλά.. κάτι μᾶς λείπει… τί μᾶς λείπει; Νά τί σᾶς λείπει! Ἡ
οὐράνια τροφή μᾶς λείπει. Ἔχουμε ἀφήσει τήν ψυχή μας νηστική καί
ἀποθνήσκουσα, γιά νά μήν πῶ ἤδη πεθαμένη. «Ἐκεῖ -στήν οὐράνια πατρίδα πού
νοσταλγεῖ ἡ ψυχή- βρίσκονται οἱ σιταποθῆκες οἱ οὐράνιες καί ἡ πηγή τῆς ζωῆς.
Αὐτός ὅμως», ὁ ἄφρων πλούσιος, ὁ ἄφρων φιλάργυρος, ὁ ἄφρων ὑλιστής τοῦ αἰῶνος
τούτου τοῦ ἀπατεῶνος «τήν καρφώνει στή γῆ. Ὁρκίζεται πώς θά τήν κρατήσει ἔτσι
καρφωμένη γιά πολλά χρόνια». Μή μιλᾶς καθόλου λέει, αὐτά εἶναι, αὐτά ἔχεις, ἔτσι
εἶναι. Σε λα βι (C’ est la vie), πού λένε καί οἱ ξένοι. Αὐτή εἶναι ἡ ζωή, δέν ἔχει τίποτα
ἄλλο. Προσπάθησε νά χορτάσεις μ’ αὐτά, μέ τά ξυλοκέρατα κι ἅμα σ’ ἀρέσει..
Τρομερό πράγμα…

«Ἡ ψυχή εὐφραίνεται μόνο κοντά στόν Θεό. Ἐκεῖνος, ὅμως, δέν προφέρει ποτέ τ’
ὄνομα τοῦ Θεοῦ μέ τά χείλη του» καί οὔτε ἀνέχεται νά τό ἀκούει, ἄν πάει νά τό πεῖ ὁ
διπλανός του. Τόν φιμώνει, μή μιλᾶς γιά Θεό. «Ἡ ψυχή τρέφεται μέ ἀγάπη κι

83
εὐσπλαχνία. Σ’ αὐτόν ὅμως δέν ἔτυχε ποτέ νά χρησιμοποιήσει τά πλούτη του, γιά νά
δείξει ἀγάπη κι ἔλεος στούς φτωχούς, στούς ἄπορους καί τούς ἀνάπηρους πού
βρίσκονταν στή γειτονιά του. Ἡ ψυχή ἐπιθυμεῖ ἁγνή ἀγάπη, οὐράνια. Ἐκεῖνος,
ὅμως , ρίχνει λάδι στό καμίνι τῶν παθῶν του, λιβανίζει τήν ψυχή του μέ τό δύσοσμο
ἄρωμα πού αὐτά παράγουν» καί ζεῖ μέσα στίς ἀναθυμιάσεις τῶν παθῶν, τῆς σάρκας,
τῆς φιλαργυρίας καί τῆς φιλοδοξίας. «Ἡ ψυχή ἀναζητᾶ τόν στολισμό της, δηλαδή
ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότητα, ἀγαθοσύνη, πίστη, πραότητα,
ἐγκράτεια (πρβλ. Γαλ. 5,22-23)». Αὐτά εἶναι τά στολίδια τῆς ψυχῆς. «Ἐκεῖνος ὅμως
τή φορτώνει μέ μέθη, λαιμαργία, μοιχεία καί ματαιότητα», μέ σαρκικότητα καί μέ
διαστροφές. «Πῶς θά μποροῦσε νά μήν πεθάνει ἕνα χορτοφάγο ἀρνί, ὅταν ἔχει γιά
συντροφιά ἕνα σαρκοβόρο σκυλί; Πῶς μπορεῖ νά ζήσει ἡ ψυχή, ὅταν καταπιέζεται
ἀπό ἕνα βαρύ πτῶμα;».

«Ὁλόκληρη ἡ ἀνοησία τοῦ πλουσίου, βέβαια, δέν ἐξαντλεῖται στό γεγονός ὅτι
προσφέρει κρέας στό ἀρνί ἤ μᾶλλον σαρκική τροφή στήν ψυχή. Εἶναι καί τό ὅτι
μεταβάλει τόν ἑαυτό του σέ κυρίαρχο τοῦ χρόνου καί τῆς ζωῆς. Βλέπουμε πώς
προετοιμάζει γιά τόν ἑαυτό του τροφές καί ποτά γιά ἔτη πολλά». Ποῦ τό ξέρεις ὅτι
θά ἔχεις φαγητό καί ποτό γιά πολλά χρόνια; Πρῶτον, κάτι γίνεται καί χάνοναι ὅλα.
Δεύτερον, φεύγεις ἐσύ καί τά ἐγκαταλείπεις. Ἔχεις κάνει συμβόλαιο μέ τόν Θεό; Ἤ,
ὅπως λένε οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι, μέ τόν χάρο; Καί εἶσαι σίγουρος ὅτι θά ζήσεις
πολλά χρόνια, ἐπειδή εἶσαι πλούσιος; Νά μιά ἄλλη διάσταση τῆς ἀφροσύνης τοῦ
πλούσιου: νομίζει ὅτι κυριαρχεῖ στόν χρόνο. Ἀπό ποῦ καί ὡς ποῦ νομίζεις ὅτι ὁ
θάνατος θά σταματήσει μπροστά στά πλούτη σου ἤ στούς γιατρούς πού θά
πληρώσεις καί θά χρυσοπληρώσεις; Ὅλα αὐτά πού μάζεψες ἀδίκως θά πᾶνε σ’
αὐτούς καί σέ κάποιους ἄλλους πού θά σέ ἐκμεταλλευτοῦν.

«Ἄς ἀκούσουμε ἐδῶ, ὅμως, καί τήν φωνή τοῦ Θεοῦ: «Εἶπε δέ αὐτῷ ὁ Θεός· ἄφρον,
ταύτῃ τῇ νυκτί τήν ψυχήν σου ἀπαιτοῦσιν ἀπό σοῦ· ἅ δέ ἡτοίμασας τίνι ἔσται;»
(Λουκ. 12,20). Ἄφρων! ἐσύ πού νομίζεις ὅτι μετά ἀπό πολλά χρόνια θά πεθάνεις,
αὐτή τήν νύχτα τήν ψυχή σου ζητᾶνε ἀπό σένα. Δέν λέει, προσέξτε, τήν ζητάω Ἐγώ.
Τήν ζητᾶνε. Ποιοί ζητᾶνε τήν ψυχή τοῦ πλούσιου; Οἱ δαίμονες. Γιατί αὐτούς
ἀγάπησες. Οὐσιαστικά αὐτούς ὐπηρετεῖς, σ’ αὐτούς ἀνήκεις. Γιατί, ὅταν δέν εἶσαι μέ
τόν Θεό, εἶσαι ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, «ὁ μή ὤν μετ᾿ ἐμοῦ κατ᾿ ἐμοῦ ἐστι» (Λουκ.
11,23), λέει ὁ Κύριος.

– Καί ποιός εἶναι κατά τοῦ Θεοῦ;

Ὁ διάβολος καί τά ὄργανά του. Ἄρα, δικαίως ἀπαιτοῦν ἀπό σένα τήν ψυχή σου, τήν
ὁποία ἐσύ κολάκευες ἀνοήτως ὅτι θά ἔχει πολλά ἀγαθά γιά πολλά χρόνια. «Ἅ δέ
ἡτοίμασας τίνι ἔσται;». Κι ὅλα αὐτά πού μάζεψες τόσα χρόνια ποῦ θά τά ἀφήσεις; Σέ
ποιόν θά πᾶνε; «Ἔτσι μίλησε ὁ Κύριος τῆς ζωῆς καί τοῦ κόσμου, ὀ δημιουργός τοῦ
χρόνου καί τοῦ θανάτου, πού «ἐν χειρί αὐτοῦ ψυχή πάντων ζώντων καί πνεῦμα
παντός ἀνθρώπου» (Ἰώβ, 12,10). Ἡ ψυχή ὅλων τῶν ζωντανῶν εἶναι στά χέρια τοῦ

84
Θεοῦ. Τό πότε θά πεθάνεις εἶναι στά χέρια τοῦ Θεοῦ. Τό πότε θά ἀρχίσει ἡ ὕπαρξή
σου πάλι εἶναι στά χέρια τοῦ Θεοῦ. Δέν εἶναι δικό σου θέμα.

«Ἀνόητε ἄνθρωπε! Γιατί σκέφτεσαι μέ τήν κοιλιά σου κι ὄχι μέ τόν νοῦ σου;». Γιατί
δέν σκέφτεσαι λογικά καί παραλογίζεσαι; «Ὅπως δέν ἦταν στή δική σου δύναμη νά
ὁρίσεις τήν ἡμέρα πού θά γεννηθεῖς, ἔτσι δέν μπορεῖς νά ὁρίσεις καί τήν ἡμέρα πού
θά πεθάνεις» ὅσο καλούς γιατρούς κι ἄν ἔχεις καί ὅσο τέλεια ἰατρικά μηχανήματα
καί νοσοκομεῖα κι ἄν ψάξεις νά βρεῖς. «Ὁ Κύριος ἄναψε τό καντήλι τῆς ἐπίγειας
ζωῆς σου ὅταν Ἐκεῖνος ἔκρινε πώς ἦταν ὁ κατάλληλος χρόνος. Ὁ Ἴδιος θά τό
σβήσει, ὅταν τό ἀποφασίσει. Ὅπως τά πλούτη σου δέν ὅρισαν τόν χρόνο τῆς ἔλευσής
σου στόν κόσμο, ἔτσι δέν μποροῦν νά καθυστερήσουν καί τόν χρόνο τῆς
ἀναχώρησής σου. Μήπως ἡ αὐγή ἤ τό σούρουπο ἐναπόκειται σέ σένα; Ὄχι, βέβαια.
Τό ἴδιο δέν ἐναπόκειται σέ σένα κι ὁ χρόνος πού θά διανύσεις στή γῆ, οἱ σιταποθῆκες
καί τά κελάρια σου, τά πρόβατα κι οἱ στάνες σου.

Ὅλα αὐτά ἀνήκουν στόν Θεό, ὅπως κι ἡ ψυχή σου. Κάθε μέρα καί κάθε ὥρα ὁ Θεός
μπορεῖ νά πάρει αὐτά πού ἀνήκουν σέ σένα», ὅπως νομίζεις, ἐνῶ εἶναι ὅλα τοῦ Θεοῦ,
ὅπως εἴπαμε, «καί νά τά δώσει σέ κάποιον ἄλλο. Ὅσο ζεῖς ὅλα εἶναι δικά Του, ὅπως
δικά Του θά εἶναι καί μετά τόν θάνατό σου. Ἡ ζωή κι ὁ θάνατός σου βρίσκονται στά
χέρια Του. Γιατί λοιπόν προγραμματίζεις γιά ἔτη πολλά;». Κάνουν προγράμματα οἱ
ἄνθρωποι… πενταετή, δεκαετή, ἀναπτυξιακά προγράμματα… ἄλλα προγράμματα
καί προϋπολογισμούς. Ἀνόητα πράγματα. Ὅλα εἶναι στά χέρια τοῦ Θεοῦ. «Ἡ ζωή
σου εἶναι μετρημένη ὡς τό τελευταῖο λεπτό. Ἡ τελευταία σου στιγμή θά τελειώσει
τούτη τή νύχτα. Μή λοιπόν σκέφτεσαι τό αὔριο, τί θά φᾶς ἤ τί θά πιεῖς ἤ τί θά
φορέσεις. Σκέψου, ὅμως, καί ξανασκέψου τήν ψυχή σου πού θά παρουσιάσεις
ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, τοῦ Δημιουργοῦ καί Κυρίου σου. Σκέψου περισσότερο τή
βασιλεία τοῦ Θεοῦ, γιατί αὐτή ἀποτελεῖ τήν τροφή τῆς ψυχῆς σου». Λέει ὁ Κύριος:
«Ζητεῖτε πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί ὅλα τά ἄλλα θά σᾶς προστεθοῦν»
(Ματθ. 6,33).

«Ὁ Κύριος τέλειωσε τήν ὡραία αὐτή παραβολή μέ τά ἑξῆς λόγια: «οὕτως ὁ

θησαυρίζων ἑαυτῷ, καί μή εἰς Θεόν πλουτῶν» (Λουκ. 12,21). Δηλαδή, ἔτσι παθαίνει
αὐτός πού μαζεύει θησαυρούς γιά τόν ἑαυτό του καί δέν φροντίζει νά πλουτίζει στόν
Θεό, γιά τόν Θεό, μέ τόν Θεό.

Ὑπάρχει αὐτή ἡ λέξη ἡ τόσο χαρακτηριστική καί εὔστοχη «χρῆμα». Τί θά πεῖ χρῆμα;
Δέν εἶναι ἀπό τό χρῆσις; Εἶναι κάτι πού πρέπει νά χρησιμοποιοῦμε, κάτι πού πρέπει
νά ρέει, νά κυκλοφορεῖ. Οἱ οἰκονομολόγοι λένε ὅτι, ὅταν τό χρῆμα μένει στάσιμο,
χάνει τήν ἀξία του. Τό χρῆμα πρέπει νά κυκλοφορεῖ καί ἡ καλύτερη κυκλοφορία
βεβαίως γίνεται μέσω τῆς ἐλεημοσύνης, μέσω τῆς ἀγάπης, μέσω τῆς δωρεᾶς σ’
αὐτούς πού δέν ἔχουν. Ὁ Κύριος σοῦ δίνει τό χρῆμα γιά νά τό διαχειριστεῖς καί ὄχι
γιά νά τό κρύβεις.

85
«Τί θα πάθει ὁ πλούσιος; Θά ἀποχωριστεῖ ξαφνικά τά πλούτη του, ὅπως κι ἡ ψυχή
του θά χωριστεῖ ἀπό τό σῶμα του». Νά καί κάτι ἄλλο. Αὐτό πού φοβᾶσαι μιά ζωή,
μή τυχόν καί χάσεις τά πλούτη σου, μή τυχόν καί σοῦ τά πάρει κανείς ἄλλος, μή
τυχόν καί πέσει τό χρηματιστήριο, γίνει καμιά χρεοκοπία… ἀγωνία… θά τό πάθεις
σίγουρα ἐκεῖ πού δέν τό περιμένεις. Ὅταν χωριστεῖ ἡ ψυχή μέ τό σῶμα σου, τότε θά
τά ἀφήσεις ὅλα, θέλεις δέν θέλεις. Καί δέν θά σέ σώσει τίποτε, οὔτε οἰκονομολόγοι,
οὔτε οἱ τράπεζες, οὔτε οἱ πολλές σκέψεις πῶς θά ἐξασφαλίσεις καί πῶς θά
διασφαλίσεις τόν πλοῦτο σου καί ποῦ θά ἐπενδύσεις καί ἄν θά πάρεις μετοχές ἤ
χρυσό κ.λ.π.

Σέ μιά στιγμή, ξαφνικά, τά ἀφήνεις ὅλα. «Τά πλούτη σου θά δοθοῦν σέ ἄλλους»,
θέλεις δέν θέλεις.. «Τό σῶμα σου θά παραδοθεῖ στή γῆ κι ἡ ψυχή σου», καθώς
ἀποδείχθηκες ἄφρων καί κακός διαχειριστής τῶν ἀγαθῶν τοῦ Θεοῦ, «θά ὁδηγηθεῖ σέ
τόπο σκοτεινό, ὅπου «ὁ βρυγμός καί ὁ τρυγμός τῶν ὀδόντων». Οὔτε ἕνα καλό ἔργο
δέν θά βρεθεῖ γιά νά τόν ὑποδεχτεῖ στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν, νά βρεῖ ἡ ψυχή του
κάποιον τόπο ἐκεῖ». Γιατί δέν θησαύρισε ἐκεῖ, δέν ἀγόρασε τίποτα ἐκεῖ. Καθένας μέ
τήν ζωή του, μέ ὅ,τι κάνει ἐδῶ, μέ τήν διαχείριση πού κάνει ἐδῶ, ἐπενδύει ἐκεῖ ἤ δέν
ἐπενδύει, κάνει ἀγορές στόν οὐρανό ἤ ὄχι. Ὁπότε, ἄν δέν ἔχεις κάνει καθόλου
ἀγορές, φυσικά δέν θά πᾶς ἐκεῖ. «Τό ὄνομά του δέ θά βρεθεῖ γραμμένο στό Βιβλίο
τῆς Ζωῆς. Δέ θά τόν γνωρίσουν καί δέ θά βρεθεῖ ἀνάμεσα στούς εὐλογημένους τοῦ
Πατρός». Θυμηθεῖτε κάτι πολύ ὡραῖο πού λέει ὁ Κύριος. Νά δίνετε, λέει,
ἐλεημοσύνη στούς φτωχούς, ὥστε, ὅταν θά πᾶτε στόν οὐρανό, νά βγοῦν οἱ φτωχοί νά
σᾶς ὑποδεχτοῦν. Τί ὡραῖο εἶναι αὐτό! Θά σοῦ ποῦν, ἐσύ μᾶς ἔκανες ἐκεῖνο τό
καλό… Ἐσύ μπορεῖ νά τό ξέχασες, ἀλλά οἱ φτωχοί καί ὁ Κύριος δέν τό ξεχνᾶνε. Θά
σέ ὑποδεχτοῦν καί αὐτοί θά παρακαλέσουν γιά σένα στόν Θεό. Ὅταν, ὅμως, δέν ἔχει
κάνει τίποτα; Δέν θά τόν γνωρίσουν καί δέν θά βρεθεῖ ἀνάμεσα στούς εὐλογημένους
τοῦ Πατρός.

«Τήν ἀνταπόδοσή του», ὁ ἄφρων πλούσιος, «τήν ἔλαβε ὁλόκληρη στή γῆ, τά
ἀρίφνητα οὐράνια πλούτη τοῦ Θεοῦ δέν θά ἀποκαλυφτοῦν στό πνεῦμα του. Πόσο
φοβερός εἶναι ὁ ξαφνικός θάνατος! Ὅταν ὁ ἄνθρωπος νομίζει πώς εἶναι σταθερά
ἐγκατεστημένος, πώς πατάει γερά στή γῆ».. ἔτσι λένε μερικοί, πατάω καλά στά πόδια
μου… «ἡ ἴδια γῆ ἀνοίγει ξαφνικά καί τόν καταπίνει, ὅπως κατάπιε τόν Δαθάν καί τόν
Ἀβειρών (βλ. Ἀριθ. 16,32)». Ἕνας πού ἔχει αὐτή τήν συμπεριφορά τοῦ φιλάργυρου,
τοῦ ἄφρονος πλουσίου, ἀσεβεῖ στόν Θεό. «Ὅταν κάποιος ἀγνοεῖ τόν Θεό κι
ἐπιδιώκει γιά πολλά χρόνια ἀποκλειστικά τήν εὐωχία, πέφτει φωτιά ἀπό τόν οὐρανό
καί τόν κατακαίει, ὅπως τά Σόδομα καί τά Γόμορα (βλ. Γέν. 19,24). Ὅταν ὁ
ἄνθρωπος πιστεύει πώς ἔχει ἐξασφαλίσει τή θέση του καί τά ’χει καλά τόσο μέ τόν
Θεό ὅσο καί μέ τόν συνάνθρωπό του, θά πεθάνει ξαφνικά, ὅπως ὁ Ἀνανίας καί ἡ
Σαπφείρα (βλ. Πράξ. 5, 10)».

Ὁ Θεός νά μᾶς φυλάξει, ἀδελφοί μου, ἀπό αὐτή τήν ἀφροσύνη. Ὁ θάνατος εἶναι
πολύ κοντά καί τά οὐράνια ἀγαθά εἶναι αὐτά πού θά ξεδιψάσουν πραγματικά τήν

86
ψυχή μας. Ἄς ἀγαπήσουμε αὐτόν τόν θησαυρό καί ἄς τόν κάνουμε τόν θησαυρό μας.
Ὁ μακαριστός, ὁ π. Αὐγουστίνος Καντιώτης, εἶχε κάνει ἕνα κήρυγμα κάποτε «Οἱ
θησαυροί καί ὁ θησαυρός μας». Ὑπάρχουν πολλοί θησαυροί, πού ὁ κόσμος τούς
θεωρεῖ θησαυρούς, ἀλλά ἕνας πρέπει νά εἶναι ὁ θησαυρός μας, ὁ θησαυρός τοῦ
χριστιανοῦ, ὁ Χριστός. Ἀξίζει κανείς ἐκεῖ νά ἐπενδύσει καί ἐκεῖ νά δώσει ὅ,τι ἔχει.
Εἶναι αὐτό πού λέει ὀ Κύριος «ὁ πολύτιμος μαργαρίτης». Ὁ πραγματικά ἔξυπνος
ἔμπορος εἶναι αὐτός πού πουλάει τά πάντα γιά νά ἀγοράσει αὐτόν τόν πολύτιμο
μαργαρίτη. Βλέπετε, ὁ Χριστός μας εἶπε «ἄν ὁ ἄνθρωπος πού ἔρχεται κοντά Μου δέν
ἀποτάσσεται πάντα ὅσα ἔχει, δέν μπορεῖ νά γίνει μαθητής Μου». Μά θά πεῖ κανείς:
Πρέπει ὅλοι νά γίνουμε μοναχοί, νά ἔχουμε τέλεια ἀκτημοσύνη, νά μήν ἔχουμε
τίποτε; Δέν ἐννοεῖ αὐτό.

Λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος, ἐσύ πού ζεῖς στόν κόσμο εἶναι συγκεχωρημένο νά ἔχεις μιά
μικρή περιουσία. Ἀλλά δέν πρέπει νά εἶσαι κολλημένος σ΄ αὐτή. Νά μήν εἶναι ἡ
ἐλπίδα σου σ’ αὐτά, ἀλλά στόν Θεό. Κι ἄν τά χάσεις, νά μήν ἀρχίσεις νά καταριέσαι
τόν κλέφτη πού τά πῆρε ἤ τό Κράτος ἤ τήν τράπεζα ἤ ὁτιδήποτε, γιατί αὐτό σημαίνει
ὅτι αὐτός ἦταν ὁ θησαυρός σου καί ὄχι ὁ Θεός. Εἴτε τά ἔχεις εἴτε δέν τά ἔχεις νά τά
θεωρεῖς σάν νά μήν τά ἔχεις. Ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος γιά τούς ἐγγάμους «οἱ ἔχοντες
γυναῖκας ὡς μή ἔχοντες» (Α΄Κορ. 7,29). Τό ἔχετε διαβάσει αὐτό; Καί ἐσεῖς, λέει, πού
ἔχετε γυναῖκες νά ζεῖτε σάν νά μήν τίς ἔχετε. Φεύγει ὁ κόσμος… «παράγει τό σχῆμα
τοῦ κόσμου» (Α΄Κορ. 7,31), χάνεται. «Πάντα σκιᾶς ἀσθενέστερα, πάντα ὀνείρων
ἀπατηλότερα». Τίποτα δέν μένει ἀπό αὐτά ὅλα τά σχήματα τοῦ κόσμου. Μήν
κολλάει ἡ καρδιά σου, μή κάνεις θησαυρούς ἐδῶ στήν γῆ, μήν ἐπενδύεις ἐδῶ στήν γῆ
οὔτε σέ ὑλικά ἀγαθά οὔτε σέ πρόσωπα. Νά ἐπενδύεις μόνο στόν οὐρανό, στά
οὐράνια ἀγαθά πού δέν τά τρώει ὁ σκόρος καί δέν τά καταστρέφει ἡ σῆψις.

Τίποτα ἀπό τά γήινα δέν μπορεῖ νά σοῦ δώσει ἀληθινή εὐτυχία. Ὁ θησαυρός μας δέν
ὑπάρχει στήν γῆ. Πουθενά ἐδῶ στήν γῆ δέν θά τόν βροῦμε. Ὁ θησαυρός μας εἶναι ὁ
Χριστός καί ἐκεῖ ἀξίζει νά δώσουμε τήν καρδιά μας. Αὐτά ἤθελα νά πῶ στήν ἀγάπη
σας σάν ἕναν προβληματισμό, γιά τό ποιός εἶναι τελικά ὁ θησαυρός μας καί ποιά
εἶναι ἡ ἀφροσύνη μας, ὁλονῶν μας. Γιατί ὅλοι, ἴσως ἀνεπιγνώστως, τουλάχιστον
ἐμεῖς πού προσπαθοῦμε κάπως πνευματικά, νά ἔχουμε δώσει τήν καρδιά μας
φαινομενικά στόν Χριστό καί πραγματικά στήν ὕλη. Γι’ αὐτό πολλοί ἄνθρωποι μέσα
στήν Ἐκκλησία δέν θέλουν νά συγχωρήσουν αὐτόν πού τούς ἔκλεψε ἤ αὐτόν πού
τούς ἀδίκησε. Πρόσφατα ἄκουσα γιά μία γιαγιά -δέν ξέρω ἄν κοιμήθηκε- πού ἔλεγε:
ἡ ἀδελφή μου πού μέ ἀδίκησε, πού μοῦ πῆρε ὅλη τήν περιουσία, μοῦ τά πῆρε ὅλα…
δέν πρόκειται νά τῆς πῶ καλημέρα, δέν πρόκειται νά τήν συγχωρήσω. Δέν τήν
συγχωρῶ! Εἶναι φοβερό… καί δέν κοινωνῶ! Τό ἀκοῦτε; Δέν τήν συγχωρῶ καί δέν
κοινωνῶ… Αὐτό τί σημαίνει; Κόλαση. Δέν κοινωνεῖς, δέν θέλεις τόν Χριστό δηλαδή.
Προτιμᾶς τό χρυσάφι, προτιμᾶς νά κρατήσεις ʿχαρακτήρα᾽ πού λέει ὁ κόσμος..

Τί κάνει ὁ διάβολος! Ποῦ εἶναι ὁ θησαυρός σου γιαγιά; Στόν Χριστό εἶναι; Δέν εἶναι
στόν Χριστό. Καταλάβατε; Φοβερό πράγμα. Ποῦ μπορεῖ νά σέ φτάσει ὁ διάβολος…

87
Γι’ αὐτό, νά ψάξουμε καλά τήν καρδιά μας, ποιός εἶναι ὁ θησαυρός μας; Τί
προτιμᾶμε κάθε φορά; Ξέρετε, κρινόμαστε κάθε στιγμή. Κάθε στιγμή! Τόν Χριστό ἤ
τί θά πεῖ ὁ κόσμος; Τόν Χριστό ἤ τήν ἐπιδότηση; Τόν Χριστό ἤ νά χάσουμε καί κάτι
ἀπό αὐτά πού δικαιούμαστε; Τόν Χριστό ἤ τά μπράβο τῶν ἀνθρώπων; Τόν Χριστό ἤ
τήν ξεκούρασή μας καί τό βόλεμά μας; Κάθε στιγμή κρινόμαστε. Κάθε στιγμή ὁ
Χριστός βλέπει ποῦ εἶναι ἡ καρδιά μας, τί προτιμᾶμε. Κάθε στιγμή δίνουμε
ἐξετάσεις. Γι’ αὐτό ἄς φροντίζουμε κάθε στιγμή νά δίνουμε σωστές ἀπαντήσεις, θά
λέγαμε, στά τέστ πού μᾶς βάζει ὁ Θεός καί νά ἐπιλέγουμε τόν Χριστό μας.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ἐρ.: …………………………

Ἀπ.: Ἀντί νά λέμε εὐτυχῶς, λέμε δυστυχῶς εἴμαστε φτωχοί. Βλέπετε; Δέν ζοῦμε
εὐαγγελικά, δέν σκεφτόμαστε εὐαγγελικά. Ὁ Χριστός λέει «μακάριοι οἱ πτωχοί» καί
ἐμεῖς λέμε: Τί νά κάνω; Εἶμαι φτωχός. Δυστυχῶς εἶμαι φτωχός. Ἀντί νά πεῖς δόξα τῶ
Θεῶ πού εἶσαι φτωχός. Ἀφοῦ λέει μακάριος εἶσαι πού εἶσαι φτωχός καί «οὐαί τοῖς
πλουσίοις». Τί θά πεῖ οὐαί; Ἀλλοίμονο! Ἀλλοίμονο στούς πλούσιους. Καί ἐσύ λές,
δυστυχῶς δέν εἶμαι πλούσιος, ἀντί νά χαίρεσαι πού δέν εἶσαι πλούσιος. Ὅλα αὐτά
πού ἔχεις, θά δώσεις λόγο στόν Θεό πῶς θά τά διαχειριστεῖς. Καί ὅσο πιό πολλά ἔχεις
τόσο πιό πολύ λόγο θά δώσεις πῶς τά διαχειρίστηκες.

Καί τί εἶπε πάλι ὁ Κύριος; «Πόσο δύσκολα οἱ πλούσιοι θά μποῦνε στήν Βασιλεία;».
Πόσο δύσκολα; Εἶπε: «πιό δύσκολα ἀπ’ ὅσο περνάει μιά καμήλα ἀπό τήν τρύπα μιᾶς
βελόνας» (Ματθ. 19,24). Ἔχετε δεῖ ποτέ καμήλα νά περνάει ἀπό τρύπα βελόνας;
Ποτέ! Στήν πραγματικότητα δέν γίνεται αὐτό. Τί λέει ὁ Χριστός δηλαδή; Ὅτι εἶναι
ἀδύνατο! Αὐτό λέει οὐσιαστικά. Μά θά πεῖς, δέν ἔχουμε πλούσιους στόν παράδεισο;
Ἔχουμε λίγους, ἐλάχιστους. Τόν Ἀβραάμ. Πλούσιος… ἀλλά γιά κοιτάξτε…
στηνότανε στό σταυροδρόμι νά ἐντοπίσει τούς ξένους. Καί μόλις τούς ἐντόπιζε
«ἐλᾶτε νά σᾶς κάνω τό τραπέζι». Ὄχι νά τό ζητήσουν… πρίν κἄν τό ζητήσουν.
Πλούσιος, ἀλλά στόν παράδεισο. Πόσοι τέτοιοι πλούσιοι ὑπάρχουν; Μπορεῖ νά
ὑπάρχουν. Μακάρι νά ὑπάρχουν πολλοί. Ὁ Κύριος εἶπε πολύ δύσκολα… Γιατί;

Γιατί κολλάει ἡ καρδιά σ’ αὐτά καί ἔχεις μιά ψευδαίσθηση μετά βεβαιότητας,
σιγουριᾶς, γιατί ἔχεις πολλά χρήματα καί παίρνεις καί τά μπράβο τῶν ἄλλων καί
«εἶσαι πλούσιος, δέν ἔχεις ἀνάγκη κανέναν..». Κι ὅμως ἔχεις… Θυμᾶμαι τό μικρό
παιδί τοῦ Ὠνάση εἶχε πέσει μέ ἀεροπλάνο καί δήλωνε, θά δώσω σέ ὅποιον σώσει τό
παιδί μου τή μισή μου περιουσία γιά ἀμοιβή. Τίποτα. Δέν μπόρεσε νά τό σώσει τό
παιδί του. Πώς δέν ἔχεις ἀνάγκη κανέναν; Ἔχεις ἀνάγκη τοῦ Θεοῦ. Αὐτή εἶναι ἡ
ἀνοησία μας.

Ἐρ.: Δέν ὑπάρχουν φτωχοί σήμερα μέ τήν ἔννοια πού λέμε ἐμεῖς. Εἶχα διαβάσει
κάπου ὅτι, ἅμα ἔχεις μία στέγη νά κοιμηθεῖς, ἅμα ἀνοίγεις τό ψυγεῖο σου καί ἔχεις

88
δυό πραγματάκια, ἔχεις ἕνα κρεβάτι καί ἔχεις μία δουλίτσα πού σοῦ φέρνει τά
ἀναγκαῖα, εἶσαι αὐτάρκης. Ἔχεις πάνω ἀπό αὐτά πού ἔχει τό 70% τοῦ πληθυσμοῦ
τῆς γῆς καί ἐμεῖς κοιτᾶμε νά πιάσουμε τό 100%. Δέν κοιτᾶμε λίγο πρός τά πίσω γιά
νά δοῦμε σέ κάποια μέρη τῆς ὑφηλίου κάποια παιδάκια πού κάνουν 10-15 χλμ. γιά
νά βροῦνε λίγο γάλα. Καί κοιτᾶμε τόν πλούσιο πού ἔχει πιό μεγάλο ἀμάξι, ἔχει πιό
ὡραῖο σπίτι καί ζεῖ μέ πολυτέλεια καί λέμε ἐμεῖς εἴμαστε φτωχοί. Ποιοί εἶναι φτωχοί
τελικά; Τελικά μήπως εἴμαστε «πτωχοί τῷ πνεύματι» καί νομίζουμε ὅτι εἴμαστε
πτωχοί καί στά ἄλλα; Ποιός δέν ἔχει νά φάει; Ποιός δέν ἔχει σπίτι νά κοιμηθεῖ; Ποιός
κοιμᾶται ἔξω; Τώρα βλέπουμε αὐτούς ἀπό τούς σεισμούς, τούς πονᾶμε καί λέμε «ἄχ,
οἱ καημένοι»… μέχρι ἐκεῖ. Περνᾶνε μιά-δυό μέρες… Δέν ἦρθε σέ μᾶς ἡ φτώχεια.
Δέν τούς συναισθανόμαστε. Καί πάλι στά ἴδια, στήν καθημερινότητα, δέν ἔχω, δέν
ἔχω… Εἴμαστε ἐμεῖς ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ; Κλαιγόμαστε…. ἄν καί ἔχουμε ὅλα
αὐτά…

Ἀπ.: Γιατί τό παθαίνουμε αὐτό; Γιατί κοιτᾶμε αὐτόν πού ἔχει περισσότερα καί ὄχι
αὐτόν πού ἔχει λιγότερα; Δέν ξέρω ἄν τό ἔχετε σκεφτεῖ αὐτό. Κι αὐτοί πού εἶναι
πάμπλουτοι, πού εἶναι μετρημένοι στά δάχτυλα, ὁ Μπιλ Γκέιτς κ.λ.π., πού ἔχουν
τεράστια, ἀμύθητα ποσά, δέν εἶναι χαρούμενοι. Γιατί; Γιατί ὑπάρχει κάποιος ἄλλος
πού εἶναι λίγο πλουσιότερος ἀπό αὐτούς. Λέει: εἶμαι μέν, ἀλλά δέν εἶμαι Μπιλ
Γκέιτς! Κι ἄν γίνεις ἔτσι, πάλι τό ἴδιο θά λές, γιατί θά ὑπάρχει κάποιος ἄλλος πιό
πλούσιος. Γιατί ὅμως τό παθαίνουμε αὐτό; Εἶναι αὐτό πού λέει ἐδῶ ὁ Ἅγιος
Νικόλαος πού διαβάσαμε, προσπαθοῦμε νά ταΐσουμε τό ἀρνί κρέας, δηλαδή τήν
ψυχή μας μέ σάρκες, καί δέν χορταίνει. Καί ὑπάρχει ἡ ἀπάτη τοῦ διαβόλου πού λέει
ʿδῶσε παραπάνω, μέ τό παραπάνω θά χορτάσει᾽. Τρώει τό παραπάνω καί πάλι δέν
χορταίνει, γιατί δέν τρώει κρέας ἡ ψυχή, πῶς νά τό κάνουμε; Δέν μπορεῖ νά
χορτάσει. Καί μᾶς λέει ἄν δώσεις παραπάνω θά χορτάσει… μᾶς κοροϊδεύει. Γι’ αὐτό
ὁ πλούσιος εἶναι ἄπληστος, δέν γεμίζει μέ τίποτε.

Ὅλες αὐτές οἱ ἐπιθυμίες καί οἱ ἡδονές οἱ γήινες ἔχουν κόρο. Τά βαριέσαι ὅλα. Γιατί;
Γιατί δέν ξεδιψᾶνε τήν ψυχή σου, οὔτε ὁ πλοῦτος οὔτε ἡ δόξα τοῦ κόσμου οὔτε οἱ
ἡδονές. Ὅλα αὐτά ἔχουν κόρο καί ἔρχεται κάποια στιγμή καί λές ʿτί ἔγινε; δέν ἔχει
τίποτα ἄλλο;᾽. Καί ἔρχεται ὁ διάβολος καί λέει ʿὑπάρχει καί κάτι ἄλλο᾽. Τό κάνει καί
ἐκεῖνο, μετά ἀπό λίγο, τό χορταίνει καί πάλι τίποτα… Κάτι ἄλλο, κάτι ἄλλο… Καί
ἔτσι πᾶμε στίς σαρκικές ἡδονές, στόν πλοῦτο, στή συσσώρευση καί γίνονται ὅλα
αὐτά πού βλέπουμε στόν κόσμο, οἱ πολυεθνικές ἐταιρεῖες καί ὅλοι αὐτοί οἱ
πάμπλουτοι ἄνθρωποι. Οἱ πιό πολλοί ἀπό αὐτούς παίρνουν ναρκωτικά καί
αὐτοκτονοῦν.

Τούς λείπει ἡ δόξα; Ὄχι. Γιατί ὅμως; Γιατί ἀκριβῶς δέν χόρτασε ἡ ψυχή τους, ὅσα
χειροκροτήματα κι ἄν ἄκουσαν, ὅσο πιό ψηλά κι ἄν ἀνέβηκαν στίς λίστες… Δέν
χορταίνει ἡ ψυχή μέ αὐτά. Καί πάντα ἔρχεται ὁ διάβολος καί σοῦ λέει: Ξέρεις γιατί
δέν χόρτασες; Ὑπάρχει κάτι παραπάνω, πήγαινε λίγο παραπάνω. Μᾶς δουλεύει
ἀγρίως (συγγνώμη). Κι ἐμεῖς δεχόμαστε αὐτή τήν κοροϊδία, ἀντί νά ποῦμε, γιά

89
στάσου, μήπως πήραμε τήν ζωή μας λάθος; Ναί, λάθος τήν πήραμε. Γιατί ἡ ψυχή
εἶναι σάν τό ἀρνί, θέλει τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, δέν θέλει σάρκες καί οἶνο.

Ἐρ.: …………………………

Ἀπ.: Εὐχαριστῶ πάρα πολύ. Εἶναι πολύ καλή ἐρώτηση. Νά σᾶς πῶ κάτι ἀκόμα:
Δικαιούμαστε νά ἐπιθυμοῦμε; Ὄχι μόνο αὐτό, ὁτιδήποτε. Μποροῦμε; Ἐπιτρέπεται νά
ἐπιθυμοῦμε; Τί λέει ὁ Χριστός; Ἐπιτρέπεται νά θέλουμε κάτι; Λένε μερικοί: Θέλω νά
ζῶ ἀξιοπρεπῶς… θέλω νά ἔχω τά ἀναγκαῖα… Τί λέτε; Ἀρέσει αὐτό στόν Θεό νά τό
λέμε; Δέν ἀρέσει. Νά σᾶς πῶ γιατί δέν ἀρέσει; Γιατί ὁ Χριστός εἶπε νά μήν θέλουμε
τίποτα. Ἀλλά νά λέμε πάντα «γενηθήτω τό θέλημά Σου». Ὅ,τι θέλεις Ἐσύ, τό θέλω
καί ἐγώ. Θέλεις νά μήν ἔχω τά ἀναγκαῖα; Νά μήν τά ἔχω! Γιά τό καλό μου θά εἶναι…
Αὐτό εἶναι πού ἀρέσει στόν Θεό, νά πᾶμε ἐν λευκῷ, νά ἀφήσουμε ὅλα τά δικά μας
θελήματα.

Τί λέει μετά ὁ Χριστός, γιά νά ὁλοκληρώσουμε.. «Νά ζητᾶτε τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ
καί ὅλα τά ἄλλα θά σᾶς προστεθοῦν» (Ματθ. 6,33). Τά ἄλλα εἶναι αὐτά τά βασικά
πού εἴπατε, τά στοιχειώδη, αὐτό πού λέει ἠ ψυχολογία τό αἴσθημα τῆς
αὐτοσυντήρησης, πού εἶναι ἰσχυρό στόν ἄνθρωπο. Δέν θέλει νά πεθάνει ὁ ἄνθρωπος.
Ἀλλά μέσα στήν Ἐκκλησία δέν σέ νοιάζει καί νά πεθάνεις, γιατί ξέρεις ὅτι αὐτός ὁ
θάνατος δέν εἶναι τίποτα, ἴσα-ἴσα σέ πάει πιό κοντά στόν Θεό. Ὄχι νά αὐτοκτονήσεις
βέβαια, αὐτό δέν εἶναι εὐλογημένο, ἀλλά ἄν θέλει ὁ Θεός νά στερηθοῦμε καί τά
ἀναγκαῖα καί νά πεθάνουμε, τότε νά ’ναι εὐλογημένο, γιατί ξέρουμε ὄτι εἶναι μέσα
στό θέλημα τοῦ Θεοῦ.

Ἀλλά ὁ Θεός εἶπε γιά αὐτά, μήν μεριμνᾶτε, μήν βάζετε θέλω, θέλω, θέλω… Ξέρει ὁ
Θεός τί θέλουμε. Ἀφοῦ Ἐκεῖνος μᾶς ἔπλασε, δέν ξέρει ὅτι θέλουμε ἕνα πιάτο
φαγητό, ἔνα ρουχαλάκι, μιά στοιχειώδη προστασία ἀπό τόν ἥλιο καί ἀπό τήν βροχή;
Τό ξέρει. Καί λέει, Ἑγώ θά σᾶς τά προσθέσω. Δέν λέει, δουλέψτε γιά νά σᾶς τά
δώσω ἤ πληρῶστε Με γιά νά σᾶς τά δώσω. Θά σᾶς τά δώσω δωρεάν, αὐτό θά πεῖ θά
σᾶς τά προσθέσω, θά σᾶς τά δώσω ἕτοιμα στό πιάτο. Θά σᾶς τά φέρω ὅλα!
Προσθέτω τί θά πεῖ; Ἔχεις κάτι καί σοῦ δίνω καί ἐγώ κάτι παραπάνω.

Πότε ὅμως θά μᾶς τά δώσει; Εἶναι πολύ βασικό: ὅταν ζητᾶς, λέει, τήν Βασιλεία Μου,
τουτέστι νά κυριαρχήσω Ἐγώ μέσα σου ὡς βασιλέας. Ἐγώ ὁ βασιλιάς, Ἐγώ ὁ
κυρίαρχος, ὁ θρόνος Μου νά εἶναι ἡ καρδιά σου. Ἐγώ νά βασιλεύω στήν καρδιά σου.
Τά πάντα νά εἶμαι Ἐγώ, ὅλη σου ἡ ἐπιθυμία νά εἶμαι Ἐγώ, ἡ χαρά σου νά εἶμαι Ἐγώ,
ἡ ἀπόλαυσή σου θά εἶμαι Ἐγώ. Ὅταν εἶναι ἔτσι, δέν θά στερηθοῦμε τίποτα ἀπό αὐτά
τά γήινα. Ὄχι τά οὐίσκι καί τά τσιγάρα… αὐτά δέν χρειάζονται. Ἀλλά τά ἁπλά καί
ἀναγκαῖα θά τά ἔχουμε. Καί αὐτό ξέρετε ἔχει ἀποδειχτεῖ στήν πράξη πολλές φορές…
πάντα! Στά χρόνια τῆς κατοχῆς οἱ μαυραγορίτες ἔπιναν τό αἷμα τοῦ λαοῦ, τῶν
φτωχῶν ἀνθρώπων. Ἕνας τενεκές λίρες γιά ἕνα τσουβάλι ἀλεύρι, ἄς ποῦμε. Φοβερή
ἐκμετάλλευση, φοβερή ἀπανθρωπιά, φοβερή ἀδικία. Δέν εἶχαν οὔτε ἱερό οὔτε ὅσιο.

90
Καί ἐρχότανε μιά στιγμή πού δέν εἶχαν τίποτα, οὔτε μιά χούφτα ἀλεύρι. Ἐνῶ οἱ
ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ ποτέ δέν ἔφταναν σ’ αὐτή τήν ἔσχατη ἀνάγκη. Πάντα εἴχανε. Δέν
εἶχαν τήν ἄνεση καί τήν καλοπέραση, ἀλλά ποτέ δέν τούς ἄφηνε ὁ Θεός στήν ἔσχατη
ἔνδεια. Οἱ ἄλλοι, ἐπειδή δέν εἶχαν τόν Θεό, ἐπειδή δέν ζητοῦσαν τήν Βασιλεία τοῦ
Θεοῦ, φτάνανε σ’ αὐτή τήν κατάσταση καί μπορεῖ καί νά πέθαιναν ἀπ’ τήν πείνα.
Τίποτα δέν εἶναι τυχαῖο, λειτουργοῦν πάντα οἱ πνευματικοί νόμοι. Νά μάθουμε πῶς
θέλει ὁ Θεός νά σκεφτόμαστε, νά ἐνεργοῦμε.

Εἶναι πολύ βασικό ἐρώτημα αὐτό: Ἐπιτρέπεται νά θέλουμε; Λοιπόν, δέν ἐπιτρέπεται.
Βάλτε το καλά στό μυαλό σας, γιατί ὅλη ἡ δυστυχία μας ἀπό ἐκεῖ ξεκινάει: θέλουμε
πράγματα… θέλω νά μ’ ἀγαπᾶνε… θέλω νά μή μ’ ἀδικοῦνε… θέλω νά ἔχω
ἀξιοπρέπεια… Νά μήν θέλεις τίποτα! Καί εἶσαι εὐτυχισμένος. Ὅ,τι θέλει ὁ Θεός.
Θέλει ὁ Θεός νά μέ περιφρονοῦν ὅλοι καί νά μέ χλευάζουν; Νά εἶναι εὐλογημένο, θά
εἶναι γιά τό καλό μου. Δέν τό βλέπω ἐγώ. Δέν πειράζει, ὁ Θεός ξέρει καί θά εἶναι γιά
τό καλό μου. Ἔτσι ἐλευθερωνόμαστε ἀπό κάθε στενοχώρια. Σήμερα, αὐτό πού
βασανίζει τόν ἄνθρωπο καί φτάνουν οἱ ἄνθρωποι νά ἔχουν κατάθλιψη, εἶναι αὐτά τά
θέλω, οἱ ἐπιθυμίες. Καί ὄχι μόνο σήμερα, πάντα. Τί λέει στήν Ἁγία Γραφή;
«Ἕκαστος πειράζεται ὑπό τῆς ἰδίας ἐπιθυμίας» (Ἰακ. 1,14). Πειραζόμαστε, δηλαδή
μπαίνουμε σέ πειρασμό καί βασανιζόμαστε ἀπό τά θέλω μας, τίς ἐπιθυμίες μας.
Θέλω ἕναν ὡραῖο νέο νά παντρευτῶ… καί βασανίζεται ἡ κοπέλα καί παρακαλάει καί
προσεύχεται. Νά μήν θέλεις τίποτα. Καί ὁ νέος ἀντίστοιχα. Γιατί νά βασανίζεσαι
ἔτσι; Κι ἄν αὐτός πού ἐσύ νομίζεις θά εἶναι ἡ εὐτυχία σου, εἶναι ἡ καταστροφή σου;
Καί πόσοι ἔρχονται μετά καί λένε, πάτερ, ἅμα ἤξερα δέν θά παντρευόμουν.
Προηγουμένως, ὅμως, τοῦ εἶχες πάρει τά αὐτιά τοῦ Πνευματικοῦ, θέλω νά
παντρευτῶ, θέλω… κάνε καί ἐσύ πάτερ προσευχή. Ἐγκλωβιζόμαστε μέσα σ’ αὐτά
καί χάνουμε τήν χαρά μας καί τήν εὐτυχία μας. Ἐνῶ, πόσο χαρούμενοι διαρκῶς θά
εἴμαστε, ἄν λέγαμε: Θεέ μου, δέν θέλω τίποτα, ὅ,τι θέλεις Ἐσύ.

Βλέπετε, οἱ τρεῖς παῖδες ἐν καμίνῳ -πόση ἐντύπωση μοῦ εἶχε κάνει- μέσα στό καμίνι
τούς ρίξανε γιά νά τούς κάψουνε καί φτάνανε οἱ φλόγες μέχρι πάνω. Καί αὐτοί
κάνανε προσευχή μέσα στό καμίνι καί τί λέγανε; «Θεέ μου, νά εἶσαι δοξασμένος»!
Νά εἶσαι δοξασμένος;… πού σέ ἔριξαν μέσα στό καμίνι; Ναί! Δόξαζαν τόν Θεό μέσα
στό καμίνι, τόν ὑμνολογοῦσαν. Ὁ ὕμνος τῶν τριῶν παίδων, τό διαβάζουμε στήν
Ἐκκλησία μας τήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Καί πάλι λέγανε: «Ἄν θέλεις νά μᾶς
σώσεις, σῶσε μας. Ἄν πάλι δέν θέλεις, ἐμεῖς δέν θά πάψουμε νά Σέ δοξάζουμε καί νά
Σέ ἀγαπᾶμε». Στά χέρια Σου εἴμαστε. Καταλάβατε τί ὡραῖο εἶναι αὐτό; Ὄχι, Θεέ μου
σῶσε με, Θεέ μου κάνε με καλά… Καί ποῦ ξέρεις, ἄν εἶναι γιά τό καλό σου νά γίνεις
καλά;

Ὁ Ἅγιος Πορφύριος εἶχε δεκαεφτά ἀρρώστιες. Πῆγαν τά πνευματικά του παιδιά στό
δάσος καί ἔκλαιγαν «Θεέ μου, κάνε τόν γέροντά μας καλά». Τούς ἔπιασε ὁ Ἅγιος
Πορφύριος μέ τό ραντάρ πού εἶχε, πνευματικό ραντάρ, καί λέει, γιά ἐλᾶτε ἐδῶ… τί
λέτε στό δάσος πού πᾶτε καί κλαῖτε; Ἔ, γέροντα, λένε… λέμε νά γίνεις καλά. Ὄχι,

91
λέει, λάθος. Νά μή λέτε ἔτσι, νά λέτε νά γίνω καλός! Νά τί πρέπει νά θέλουμε κι
ἐμεῖς. Ἄν θέλετε κάτι νά θέλετε, αὐτό νά θέλετε. Τίποτα ἄλλο. Νά γίνουμε καλοί, νά
ἀρέσουμε στόν Χριστό… καί ὅλα τά ἄλλα μετά θά μᾶς προστεθοῦν.

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

92
 Ἡ ψυχαγωγία τοῦ Ὀρθόδοξου χριστιανοῦ
Καλήν ἑσπέρα.. καλησπέρα σας! Χαίρομαι πολύ πού ἐπικοινωνοῦμε μέ τήν Χάρη
τοῦ Θεοῦ, μέ τήν εὐλογία τοῦ Σεβασμιωτάτου καί μέ τήν εὐλογία τοῦ πνευματικοῦ
σας πατρός. Εἴπαμε νά ἀσχοληθοῦμε μ’ ἕνα θέμα, τό ὁποῖο ἀκουμπάει ὅλη μας τή
ζωή. Τό θέμα αὐτό λέγεται «Ψυχαγωγία τοῦ Ὀρθόδοξου χριστιανοῦ». Βέβαια θά
πεῖτε:

– Τί εἶναι ψυχαγωγία;
Ἄν ἀναλύσουμε τήν λέξη, σημαίνει: ψυχή – ἄγω, ὁδηγῶ τήν ψυχή μου. Σήμερα,
βέβαια, ἔχει ἐπικρατήσει νά συνδέουμε τήν ψυχαγωγία μέ κάτι τό ὁποῖο εἶναι
ἀντίθετο ἀπό τήν ἐργασία. Μάλιστα τήν ἐργασία τήν λέμε δουλειά. Ἔχω δουλειά,
λέμε. Ἀλλά, ἄν σκεφτοῦμε αὐτή τήν ἔννοια, ἄγω τήν ψυχή μου, ἄγω – ὁδηγῶ τήν
ψυχή μου, τελικά ὅλα εἶναι ψυχαγωγία! Γιατί, ἄν τό σκεφτοῦμε ἔτσι, καθετί πού
κάνουμε ἔχει ἐπίδραση στήν ψυχή μας. Ἄν λοιπόν τήν ψυχή μας τήν ἄγουμε, τήν
ὁδηγοῦμε πρός τόν Θεό, πού εἶναι τό μόνο καλό, ἀφοῦ εἴμαστε χριστιανοί καί
πιστεύουμε στόν Θεό, θά λέγαμε εἴμαστε ἔτσι στήν καλή ψυχαγωγία. Ἄν ὅμως κάτι
πού κάνουμε μᾶς πάει πρός τό κακό, πρός τήν ἁμαρτία, μᾶς χωρίζει ἀπό τόν Θεό
δηλαδή, αὐτό εἶναι μία κακή ψυχαγωγία. Καθετί πού κάνουμε ἔχει ἀντίκτυπο,
προσέξτε!

– Καί τί εἶναι καλό;

Λέει ἕνας Ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας μας, καλό εἶναι ὅ,τι κάνουμε μέ τόν Θεό. «Τοῦ Θεοῦ
μή ἐνεργοῦντος ἐν ἡμῖν ἁμαρτία πᾶν τό παρ’ ἡμῶν γινόμενον», λέει ὁ Ἅγιος
Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Ὅ,τι κι ἄν κάνεις, ἄν δέν τό κάνεις δηλαδή μέ τόν Θεό, εἶναι
ἁμαρτία. Ὁτιδήποτε εἶναι αὐτό. Ἐργάζεσαι; Ἄν δέν τό κάνεις μέ τόν Θεό, εἶναι
ἁμαρτία, ἄγεις τήν ψυχή σου στό κακό. Ἄν ὅμως τό κάνεις μέ τόν Θεό, τότε εἶσαι, ἄς
τό ποῦμε ἔτσι, στήν καλή ἀγωγή τῆς ψυχῆς, στήν καλή ψυχαγωγία. Ἑπομένως, ἔτσι
θά δοῦμε τό θέμα, μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, ὅτι ὅλα ἔχουν ἐπίδραση στήν ψυχή μας.

Μοῦ ἔλεγε ἕνα νέο παιδί ὅτι ἔκανε διακοπές καί εἶπε νά χαλαρώσει. Καί ἔκανε τίς
χειρότερες ἁμαρτίες… Δηλαδή πολλές φορές αὐτό πού λέμε ψυχαγωγία, πού τό
ἔχουμε συνδέσει μέ τό σταμάτημα τῆς ἐργασίας – ἐνῶ ὅλα εἶναι ψυχαγωγία – μᾶς
ὁδηγεῖ στήν ἁμαρτία καί σήμερα πολλά πράγματα πού τά λένε ψυχαγωγία
οὐσιαστικά εἶναι ἁμαρτία.

Ἔχει ταυτιστεῖ ἡ ψυχαγωγία μέ τήν διασκέδαση. Ἡ διαφορά ἀπό τήν διασκέδαση

ποιά εἶναι; Διά – σκεδάννυμι, διασκορπίζομαι. Εἶναι μία κοσμικότητα ἡ διασκέδαση,
εἶναι ἕνα σκόρπισμα τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματός μας, εἶναι μιά διάλυση. Ὅταν ἡ
διασκέδαση δέν εἶναι μιά καλή ψυχαγωγία, εἶναι μιά κακή ἀγωγή τῆς ψυχῆς μας. Στίς
μέρες μας ἡ διασκέδαση εἶναι πολυδάπανη. Οἱ ἄνθρωποι δίνουν πάρα πολλά
χρήματα, γιά νά διασκεδάζουν. Καί ὄχι μόνο χάνουν χρήματα, ἀλλά πολλές φορές

93
εἶναι καί ἐπικίνδυνοι καί βλαβεροί, ἔτσι ἄς ποῦμε, στά διάφορα κέντρα οἱ ἄνθρωποι
μεθοῦν καί ξεφεύγουν, ἀκόμα καί στά ναρκωτικά πέφτουν. Μέχρι καί θανατηφόρος
μπορεῖ νά εἶναι μιά διασκέδαση, γιατί πολλοί ζαλίζονται, ὁδηγοῦν ἔτσι καί
σκοτώνονται στόν δρόμο.

Ἑπομένως, πρέπει νά δοῦμε σχετικά μέ τήν ψυχαγωγία, ἡ ὁποία εἶναι καί μία
ἀνάπαυλα, ποιά εἶναι ἡ μορφή της, ποιό εἶναι τό περιεχόμενό της καί ποιός εἶναι ὁ
σκοπός της. Εἴπαμε ὅτι σήμερα ἡ μορφή τῆς ψυχαγωγίας ταυτίζεται πολλές φορές μέ
τήν ἁμαρτία ἤ μέ τήν διασκέδαση, τόν διασκορπισμό. Ἀπό χριστιανική πλευρά
ταιριάζει σέ ἕναν χριστιανό νά διασκορπίζεται; Μάλιστα μερικοί ἄνθρωποι φτάνουν
μέχρι τό σημεῖο νά ποῦνε ὅτι «θέλω νά φύγω ἀπό τόν ἑαυτό μου, νά βιώσω κάτι
ἄλλο, νά ξεφύγω ἀπό τόν ἑαυτό μου, γιατί δέν μοῦ ἀρέσει ὁ ἑαυτός μου» καί αὐτό τό
θεωροῦν ψυχαγωγία. Ἀλλά ὁ σκοπός τοῦ χριστιανοῦ δέν εἶναι αὐτός. Εἶναι ἀκριβῶς
τό ἀντίθετο: εἶναι νά ὁδηγήσει τόν ἑαυτό του στόν Θεό, ὄχι νά χάσει καί νά διαλύσει
τόν ἑαυτό του. Αὐτό, λοιπόν, κάνει ἡ Ἐκκλησία, αὐτό μᾶς διδάσκει, τίς δυνάμεις πού
ἔχουμε, τίς ψυχικές καί τίς σωματικές, νά τίς ἑνώσουμε καί νά τίς κατευθύνουμε στόν
Θεό. Αὐτό εἶναι ἡ ἀληθινή ψυχαγωγία. Νά μάθουμε, ἀφοῦ βροῦμε τόν ἑαυτό μας, νά
κινούμαστε πρός τόν Θεό. Γιατί, ποιά εἶναι ἡ ἀληθινή χαρά; Λέει ὁ Ἀπόστολος
Παῦλος «ὁ καρπός τοῦ Πνεύματος ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη» (Γαλ. 5,22).

– Τί ἐπιδιώκουμε μέ τήν ψυχαγωγία; Δέν ἐπιδιώκουμε σέ τελική ἀνάλυση τήν χαρά;

Αὐτό πού λέει ὁ κόσμος, εὐτυχία, μία ἀνάπαυση, νά ξεκουραστοῦμε. Αὐτή ἡ
ξεκούραση ὅμως, ἡ ἀνάπαυση ἡ ἀληθινή ἀπό ποῦ ἔρχεται; Μόνο ἀπό τό Ἅγιο
Πνεῦμα, γιατί ὁ καρπός τοῦ Πνεύματος ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, ὅλα αὐτά τά
ὡραῖα πού ψάχνουμε. Ὁ ἄνθρωπος δέν θέλει νά ἔχει εἰρήνη μέσα του; Δέν θέλει τό
ἄγχος καί τήν ἀγωνία. Δέν θέλει νά ἔχει χαρά; Δέν θέλει τήν κατάθλιψη. Ὅλα αὐτά
προέρχονται ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, εἶναι στοιχεῖα τοῦ καρποῦ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἄν λοιπόν ὁ ἄνθρωπος δέν ἔχει τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐνεργό, δέν ἔχει χαρά.

– Καί πῶς ἔχει κανείς τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐνεργό;

Ὅταν προσεύχεται, ὅταν κοινωνεῖ μέ τόν Θεό. Ἔχουμε π.χ. μία πολύ καλή ἠλεκτρική
μηχανή. Ναί, ἀλλά λειτουργεῖ; Ἐπειδή εἶναι καλή μάρκα, ἀπό καλό ἐργοστάσιο
κ.λ.π. δέν ξέρουμε ἄν λειτουργεῖ. Πρέπει νά τήν βάλουμε στήν πρίζα. Ἔτσι καί ὁ
ἄνθρωπος, τότε πραγματικά λειτουργεῖ, ὅταν παίρνει ἐνέργεια ἀπό τόν Θεό. Ὁ
ἄνθρωπος φτιάχτηκε ἀπό τόν Θεό πάρα πολύ καλός καί τό σῶμα του καί ἡ ψυχή του,
ἀλλά ἄν δέν παίρνει αὐτή τήν ἐνέργεια, τήν θεία Χάρη ὅπως τό λέμε στήν Ἐκκλησία
μας ἀπό τόν Χριστό, δέν μπορεῖ νά λειτουργήσει, νά κάνει σωστά πράγματα, νά
λειτουργεῖ ὁ Θεός μέσα ἀπό αὐτόν, ὁπότε νά μήν κάνει ἁμαρτίες. Ἄν λοιπόν ἡ
ψυχαγωγία μας εἶναι κι αὐτή μέσα στήν ὅλη προσπάθεια πού κάνει ὁ ἄνθρωπος νά
εἶναι μέ τόν Θεό, τότε εἶναι καλή ψυχαγωγία.

Σήμερα ἔχουμε τήν ἑξῆς παραμόρφωση: ἐνῶ ἡ Ἐκκλησία λέει πρέπει νά πᾶς στόν
Θεό νά βρεῖς τήν χαρά, ἐμεῖς ψάχνουμε τήν χαρά ἀλλοῦ. Ἔτσι ἔχουμε μιά

94
ἐξεζητημένη, μιά πολυδάπανη, μιά βλαβερή, μιά ἐπικίνδυνη, μέχρι καί θανατηφόρα
ψυχαγωγία.

– Ποιό εἶναι τό περιεχόμενο τῆς ψυχαγωγίας; Πῶς μπορεῖ κανείς νά ψυχαγωγηθεῖ

οὐσιαστικά, νά ὁδηγήσει τήν ψυχή του στόν Θεό;
Αὐτή εἶναι ἡ ἀληθινή ψυχαγωγία. Ὁ κόσμος προσπαθεῖ νά ψυχαγωγηθεῖ, μέσα ἀπό
τούς χορούς, τά τραγούδια, τή μουσική, τά γλέντια, τά ταξίδια, τίς καφετέριες, τά
ἠλεκτρονικά παιχνίδια κ.λ.π. Ὅλα αὐτά ὅμως βοηθᾶνε, ξεκουράζουν τήν ψυχή ἤ
μήπως ὁ ἄνθρωπος χειρότερα κουράζεται; Αὐτή εἶναι ἡ ἀλήθεια. Γιατί, εἴπαμε, ὅτι ἡ
ἀληθινή ξεκούραση καί ἡ ἀνάπαυση εἶναι στόν Θεό, εἶναι στό Ἅγιο Πνεῦμα, πού
δίνει τήν ἀληθινή χαρά. Σήμερα πάρα πολλοί ἄνθρωποι ἔχουν, αὐτό πού λέμε,
κατάθλιψη, ψυχολογικά, δέν βρίσκουν νόημα στή ζωή τους. Καί ἐπειδή ἔχουν πολύ
ἐλεύθερο χρόνο, δέν μποροῦν νά γεμίσουν αὐτό τό κενό καί ψάχνουνε τρόπους γιά
νά γεμίσουν τόν ἐλεύθερο χρόνο τους. Ὑπάρχει αὐτό τό ὑπαρξιακό κενό… γιατί ζῶ;
… γιατί ὑπάρχω;

– Ποιός εἶναι ὁ σκοπός τῆς ψυχαγωγίας τελικά;

Ἄν τό ψάξουμε βαθιά μέ βάση τό ὅτι εἶναι νά ὁδηγήσουμε τήν ψυχή μας στόν Θεό,
θά πρέπει καί ἡ ψυχαγωγία νά ἐξυπηρετεῖ τόν σκοπό μας. Γιά ποιό σκοπό ὑπάρχει ὁ
ἄνθρωπος; Τί μᾶς λέει τό Εὐαγγέλιο; Γιατί ἐμεῖς εἴμαστε πιστοί. Πιστεύω στόν Θεό
σημαίνει ἐμπιστεύομαι τόν Θεό, παίρνω ὡς ὁδηγό τῆς ζωῆς μου τόν Θεό. Ἕνας
λοιπόν πιστός θά πρέπει ὅ,τι κάνει νά τό κάνει γιά νά ἀρέσει στόν Θεό. Λέει ὁ
Ἀπόστολος Παῦλος «εἴτε τρῶτε εἴτε πίνετε εἴτε τι ποιεῖτε, πάντα εἰς δόξαν Θεοῦ
ποιεῖτε» (Α΄ Κορ. 10,31). Εἴτε τρῶτε εἴτε πίνετε εἴτε, θά λέγαμε σήμερα,
ψυχαγωγεῖστε – ὄχι διασκεδάζετε, ὄχι διασκορπίζεστε – εἴτε κάνετε ὁτιδήποτε, νά τό
κάνετε γιά τήν δόξα τοῦ Θεοῦ.

– Ὁπότε ποιός εἶναι ὁ σκοπός μας;

Λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες, εἶναι νά καθαριστοῦμε ἀπό τίς ἁμαρτίες μας, νά
μετανοήσουμε, νά φωτιστοῦμε ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί νά φτάσουμε νά ἑνωθοῦμε
μέ τόν Θεό, πού οἱ Ἅγιοι τό λένε θέωση. Αὐτά τά πράγματα λοιπόν θά πρέπει νά τά
ὑπηρετεῖ καί ἡ ψυχαγωγία. Δέν μπορεῖ νά ξεχνᾶς στίς διακοπές ἤ καί ἐκεῖ πού εἶσαι
στό σπίτι σου καί λές νά χαλαρώσω λίγο, τόν σκοπό σου, πού εἶναι ἡ θέωση. Δέν
μπορεῖ λ.χ. νά ἀφήσεις τόν πνευματικό κανόνα πού σοῦ ἔχει βάλει ὁ Πνευματικός.
Ὅλοι πρέπει νά ἔχουμε Πνευματικό νά ἐξομολογούμαστε καί νά ἔχουμε καί ἕνα
πνευματικό πρόγραμμα. Νά κάνουμε τίς προσευχές μας πρωί-βράδυ, στό φαγητό
πρίν καί μετά, νά κάνουμε ἐνδεχομένως κάποιες μετάνοιες, λίγο κομποσκοίνι, νά
διαβάσουμε τήν παράκληση στήν Παναγία, τούς χαιρετισμούς, τό ἀπόδειπνο. Ὅλα
αὐτά εἶναι πολύ γνωστά, ἔτσι δέν εἶναι; Δέν μπορεῖ νά πεῖς στίς διακοπές «θά τά
σταματήσω αὐτά», γιατί τότε θά φτάσεις νά κάνεις πολύ κακά πράγματα. Ὅλα αὐτά
τί εἶναι; Εἶναι τό φαγητό τῆς ψυχῆς. Ὅταν ὁ διάβολος πείραξε τόν Κύριο, ἀφοῦ εἶχε
νηστέψει ὁ Κύριος σαράντα μέρες καί κατά παραχώρηση Θεοῦ πείνασε, τοῦ εἶπε, πές
αὐτές οἱ πέτρες ἐδῶ νά γίνουν ψωμιά. Τοῦ ἔκανε ἕνα τέστ, μιά δοκιμασία, Τόν ἔβαλε

95
σέ πειρασμό. Γιά νά δεῖ, ἄν Αὐτός πού ἦταν μπροστά του ἦταν ὁ Θεός. Ὁ διάβολος
δέν ἤξερε ἀκριβῶς… ἔβλεπε κάποια πράγματα… Καί Τόν ἔβαλε σ’ ἕναν πειρασμό
νά κάνει ἕνα θαῦμα τέτοιο καί συγχρόνως νά ὑποκύψει σ’ αὐτό τόν πειρασμό πού τό
λέμε γαστριμαργία, λαιμαργία. Καί ὁ Κύριος τί τοῦ εἶπε; Εἶναι πολύ σημαντικό αὐτό
νά τό ξέρουμε. «Οὐκ ἐπ᾿ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος» (Ματθ. 4,4). Δέν ζεῖ ὁ
ἄνθρωπος μόνο μέ ψωμί, «ἀλλ᾿ ἐπί παντί ρήματι ἐκπορευομένῳ διά στόματος Θεοῦ».
Ἀλλά ζεῖ μέ κάθε ρῆμα, κάθε λόγο -αὐτό θά πεῖ ρῆμα- πού βγαίνει ἀπό τό στόμα τοῦ
Θεοῦ.

– Ποιός εἶναι ὁ λόγος πού βγαίνει ἀπό τό στόμα τοῦ Θεοῦ;

Αὐτά πού ἔχουμε στήν Ἁγία Γραφή, αὐτά πού ἔχουμε στήν Ἐκκλησία μας, στούς
κανόνες, στά τροπάρια τῆς Ἐκκλησίας πού ψάλλουμε, πού διαβάζουμε, στίς
προσευχές μας. Ὅλα αὐτά εἶναι ρῆμα Θεοῦ, εἶναι λόγος Θεοῦ καί αὐτά ὅλα εἶναι
τροφή. Ἔτσι ζεῖ ὁ ἄνθρωπος, ὅταν τά διαβάζει καί τά ἐγκολπώνεται ὅλα αὐτά.
Ἔλεγε ἕνας σύγχρονος Ἅγιος, ὁ Ἅγιος Πορφύριος: «Θέλετε νά βρεῖτε τήν χαρά στή
ζωή; Νά διαβάζετε Ἁγία Γραφή. Νά ἐκκλησιάζεσθε. Νά πλησιάζετε τόν Χριστό, νά
Τόν ἀγαπήσετε. Νά προσέχετε τίς ἀκολουθίες: Ὄρθρο, Ὧρες, Ἑσπερινό, Ἀπόδειπνο
κ.λπ., γιατί τά λόγια τους εἶναι γραμμένα ἀπό Ἁγίους. Εἶναι λόγια ἅγια, ἐρωτικά πρός
τόν Χριστό, τήν Παναγία μας». Αὐτά δίνουν χαρά ἀληθινή στόν χριστιανό καί
ἀληθινή ψυχαγωγία, ξεκούραση.

Βλέπετε, πόσο ἁπλά μπορεῖ κανείς νά ψυχαγωγηθεῖ. Νά πᾶς, ἄς ποῦμε, σ’ ἕναν

ἑσπερινό. Πολύ ἀνώτερο νά πᾶς σέ μία Θεία Λειτουργία καθημερινή. Δέν λέω γιά
τήν Κυριακή, πού πρέπει νά πηγαίνουμε πάντα. Νά δεῖς ἐκεῖ πόσο θά ξεκουραστεῖς,
ἄν ἔχεις πραγματική κοινωνία μέ τόν Θεό, ἄν ἔχεις πραγματική ταπείνωση, ἄν ἔχεις
πραγματική πίστη στόν Θεό. Τώρα θά πεῖς: ἐγώ εἶμαι διακοπές, δέν πάω στήν
Ἐκκλησία. Πολλές φορές καί τίς Κυριακές δέν πᾶνε στήν Ἐκκλησία, γιατί κάνουν,
λένε, διακοπές. Μά ἀκριβῶς οἱ διακοπές εἶναι μιά εὐκαιρία πιό πολύ νά
ἐκκλησιαστεῖς. Ἀφοῦ δέν ἐργάζεσαι εἶναι μιά εὐκαιρία πιό πολύ νά πλησιάσεις τόν
Θεό, πιό πολύ νά διαβάσεις τό Εὐαγγέλιο, τούς Ἁγίους Πατέρες, νά πᾶς πιό συχνά
στήν Ἐκκλησία, γιά νά δώσεις πλούσια τροφή στήν ψυχή σου καί νά ζωογονηθεῖς
πνευματικά.

Ἑπομένως, ψυχαγωγοῦμαι δέν σημαίνει ὅτι χάνω τόν σκοπό μου. Σκοπός μας,
εἴπαμε, εἶναι ἡ θέωση καί αὐτό θά πρέπει νά τό βάλουμε, ἀδελφοί μου, σάν κύριο
σκοπό στήν ζωή μας. Βέβαια, ὁ κόσμος μᾶς ἐκτρέπει, μᾶς λέει ἄλλα πράγματα, μᾶς
βάζει ἄλλους σκοπούς, γιατί εἶναι ἕνας κόσμος πεσμένος, δέν εἶναι ἕνας κόσμος ἔτσι
ὅπως τόν ἔκανε ὁ Θεός. Εἴμαστε σέ μιά κατάσταση πού εἶναι παρά φύσιν, δέν εἶναι
τό φυσικό μας. Τό φυσικό μας ἦταν, ὅταν ζούσαμε στόν Παράδεισο πρίν
ἁμαρτήσουμε. Αὐτή ἦταν ἡ φυσιολογική ζωή. Τώρα εἴμαστε σέ μιά παρά φύσιν ζωή
καί ὅλα εἶναι διεστραμμένα. Αὐτά πού διδάσκει ὁ κόσμος ὡς σκοπό τῆς ζωῆς τοῦ
ἀνθρώπου εἶναι λανθασμένα.

96
– Τί λέει ὁ κόσμος ὅτι εἶναι σκοπός τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου;
Οἱ ἡδονές, τά χρήματα – ἡ περιουσία καί ἡ δόξα. Αὐτά εἶναι πού σοῦ διδάσκει ὁ
κόσμος ὡς σκοπό. Σοῦ λέει νά κάνεις περιουσία, αὐτό ἐκτιμάει ὁ κόσμος. Νά ἔχεις
σαρκικές ἀπολαύσεις, νά ἔχεις ἄνετη ζωή, νά εἶσαι πλούσιος, νά ἔχεις ὅ,τι θέλεις.
Αὐτό τό θεωρεῖ εὐτυχία. Ἤ νά ἔχεις ἕνα καλό ὄνομα, νά ἔχεις δύναμη, νά ἔχεις τήν
ἀγάπη τοῦ κόσμου, τήν δόξα τοῦ κόσμου καί τό θεωρεῖ αὐτό ἐπιτυχία. Ἐνῶ ὁ
Χριστός λέει ὅλα αὐτά εἶναι ἀποτυχία. Γιατί; Γιατί δέν ἤρθαμε γιά νά μείνουμε,
ἤρθαμε γιά νά φύγουμε. Δέν εἶναι ἐδῶ ὁ σκοπός καί τό τέλος. Ἐδῶ εἶναι ἕνας
σταθμός προετοιμασίας γιά τήν αἰώνια ζωή, γιά τήν πραγματική ζωή πού ἀρχίζει
μετά τόν θάνατο καί κατεξοχήν θά ἀρχίσει μετά τή Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ
μας, ὅπου πλέον θά ἀποκατασταθοῦν οἱ δίκαιοι εἰς ζωήν αἰώνιον καί οἱ ἁμαρτωλοί
εἰς κόλασιν αἰώνιον. Ὁ Θεός νά φυλάξοι νά μήν πάει κανένας στήν κόλαση. Ἀλλά οἱ
ἄνθρωποι, ἐπειδή δέν πιστεύουν στόν Χριστό, ἐπιλέγουν μόνοι τους νά πᾶνε στήν
κόλαση.

– Γιατί κόλαση τί εἶναι;

Τό νά μήν ἀγαπᾶς τόν Χριστό, νά μήν θέλεις νά εἶσαι μέσα στήν Ἐκκλησία, νά μήν
θέλεις νά ζεῖς ὅπως λέει ὁ Χριστός.
Πρέπει νά ποῦμε ἐπισης ὅτι πολλοί ἄνθρωποι σήμερα ἔχουν τήν ψυχαγωγία, μᾶλλον
τήν διασκέδαση, σάν σκοπό τῆς ζωῆς τους, σάν τήν ὕψιστη δραστηριότητα πού
μπορεῖ νά κάνει ὁ ἄνθρωπος. Δέν ὑπάρχει ἀνώτερο πράγμα γιά κάποιους. Ζοῦνε γιά
τό Σαββατοκύριακο ἤ γιά τίς διακοπές πού θά πᾶνε μία φορά τόν χρόνο, ἀφοῦ
σταματήσουν αὐτή τήν «δουλειά», πού ἔχει γίνει δουλεία, ὑποδούλωση δηλαδή.
Ὅμως ἡ ψυχαγωγία δέν πρέπει νά γίνει σκοπός, ἀλλά θά πρέπει νά ὑπηρετεῖ τόν
σκοπό, πού εἶναι ἡ θέωση τοῦ ἀνθρώπου καί μπορεῖ νά γίνει μέ πολύ ἁπλά μέσα.

Κάποτε ἕνας κυνηγός εἶχε φτάσει στήν ἔρημο, στό ἀσκητήριο τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου.
Ὅπως κυνηγοῦσε, ἔφτασε ἐκεῖ. Ὁ Ἅγιος Ἀντώνιος ζοῦσε στήν Αἴγυπτο. Ἐκεῖ,
λοιπόν, εἶδε τό ἑξῆς παράξενο: Εἶδε τόν Ἅγιο Ἀντώνιο μέ τούς ἄλλους ἀσκητές, τούς
μαθητές του, νά χαριεντίζεται, κατά κάποιο τρόπο νά παίζουνε! Ὄχι ὅτι κάνανε κάτι
ἁμαρτωλό βέβαια. Καί παραξενεύτηκε… λέει: – Καλά καί ὁ Μέγας Ἀντώνιος, αὐτός
ὁ μεγάλος ἅγιος καί ἀσκητής νά κάνει αὐτά τά πράγματα; Καί τοῦ τό εἶπε κιόλας.
Λέει: – Γέροντα, μέ σκανδάλισες. Τί εἶναι αὐτά πού κάνεις; Κάνεις κι ἐσύ
ἀστειάκιαʾ; Τοῦ λέει τότε ὁ Ἅγιος Ἀντώνιος: – Γιά τέντωσε τό τόξο σου. Κυνηγοῦσε
μέ τόξο. Τό τέντωσε αὐτός. Τοῦ λέει: – Τέντωσέ το λίγο ἀκόμα. Τό τέντωσε λίγο
ἀκόμα. – Ἀκόμα λίγο, τοῦ λέει. – Ἔ, δέν γίνεται ἄλλο, λέει.

Ἅμα τό τεντώσω κι ἄλλο, θά σπάσει. – Ἔτσι, λέει, εἶναι καί οἱ ἀδελφοί. Χρειάζεται
καί μία χαλάρωση ἀπό τήν πνευματική ἄσκηση, ἀπό τήν προσπάθεια τήν
πνευματική. Αὐτό κάνω καί ἐγώ. Τό ὑπερβολικό τέντωμα κουράζει καί ὅλοι οἱ
ἄνθρωποι ἔχουμε αὐτή τήν ἀνάγκη λίγο νά χαλαρώσουμε. Ἀλλά προσοχή, χωρίς νά
χάνουμε τόν σκοπό μας! Ποτέ δέν πρέπει νά χάνουμε ἀπό τήν σκέψη μας καί ἀπό τήν
καρδιά μας αὐτή τήν ἐπιθυμία γιά τόν Θεό, ἀλλά καί τήν αἴσθηση τῆς παρουσίας τοῦ

97
Θεοῦ. Ὁ Θεός δηλαδή νομίζεις δέν σέ βλέπει παντοῦ καί πάντοτε; Πάντοτε μᾶς
βλέπει. Εἶναι πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν. Καί πάντοτε πρέπει νά
σκεφτόμαστε ὅτι εἶναι παρών ὁ Θεός πρίν ποῦμε κάτι, πρίν κάνουμε κάτι, πρίν
ἀκόμα σκεφτοῦμε καί κάτι, γιατί ὁ Θεός γνωρίζει καί τίς σκέψεις μας, ὄχι μόνο τί
κάνουμε ἤ τί λέμε.

Νά σᾶς δώσω ἕνα παράδειγμα ἀπό τόν Ἅγιο Πορφύριο, γιά νά δοῦμε πῶς ὁ Ἅγιος
αὐτός μᾶς διδάσκει, ὅτι μποροῦμε νά χαιρόμαστε μέ πολύ ἁπλά πράγματα. Κοιτάξτε
τί λέει. «Νά χαίρεστε ὅσα μᾶς περιβάλλουν», ὅσα εἶναι γύρω μας καί μᾶς
περιβάλλουν, τό περιβάλλον μας. «Ὅλα μᾶς διδάσκουν καί μᾶς ὁδηγοῦν στόν Θεό».
Δέν ξέρω, ἄν ἔχετε σταθεῖ νά δεῖτε τόν οὐρανό. Τά σύννεφα πῶς κινοῦνται, ξέρετε τί
ὡραία ψυχαγωγία εἶναι; Ὡραιότατη. Νομίζει κανείς ὅτι εἶναι πάντα ἴδιος. Δέν εἶναι
καθόλου ἴδιος, συνεχῶς ἀλλάζει. Ἀλλά ἀλλάζει μέ ἕναν ὄμορφο, γλυκό τρόπο,
ἁπαλό. Ὄχι αὐτό τό ἐξωφρενικό πού ζοῦμε πολλές φορές στήν τηλεόραση κ.λ.π. καί
εἶναι μία τρέλα, ἡ λεγόμενη διασκέδαση. Πολλοί τό λένε «θέλω τρέλα». Ζητᾶνε μιά
ἔκσταση, νά βγοῦνε ἀπό τόν ἑαυτό τους. Ἐνῶ, βλέπετε ὁ Θεός μᾶς ἔφτιαξε ἕναν
κόσμο ὑπέροχο καί βλέποντάς τον καί ἀπολαμβάνοντάς τον νά ξεκουράζεσαι. Ἔχετε
δεῖ τήν θάλασσα; Νά σταθεῖς λίγο νά δεῖς τήν θάλασσα, νά περπατήσεις δίπλα στήν
θάλασσα ἤρεμα, ἥσυχα καί νά βλέπεις ἐκεῖ αὐτή τήν ἀπεραντοσύνη καί αὐτή τήν
ὀμορφιά τοῦ Θεοῦ! Δέν εἶναι αὐτό ξεκούραση; Νά ξυπνήσεις τό πρωί καί νά δεῖς πῶς
βγαίνει ὁ ἥλιος. Πῶς ἀνατέλει αὐτός ὁ ἥλιος! Τό λέει πάλι σ’ ἕνα σημεῖο ὁ Ἅγιος
Πορφύριος αὐτό. Καί νά δοξάσεις τόν Θεό. Ἀλλά προσοχή, νά μήν τά κάνεις αὐτά
εἴδωλα, νά μήν λατρέψεις αὐτά καθαυτά, ἀλλά πίσω ἀπό αὐτά νά δεῖς τόν
Δημιουργό.

«Ὅλα γύρω μας εἶναι σταλαγματιές τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ». Τί ὡραῖο αὐτό! Ὁ Θεός
ἔχει βάλει σέ καθετί ἀπό αὐτά πού ἔχει φτιάξει τήν ἀγάπη Του γιά τόν ἄνθρωπο.
Λένε πολύ ὡραῖα οἱ ἅγιοι Πατέρες: Πότε φτιάχτηκε ὁ ἄνθρωπος; Δέν φτιάχτηκε τήν
πρώτη ἡμέρα τῆς Δημιουργίας. Τήν πρώτη ἡμέρα, λέει ἡ Ἁγία Γραφή, εἶπε ὁ Θεός
καί ἔγινε φῶς, «ἐγένετο φῶς» (Γεν. 1,3). Ὁ ἄνθρωπος φτιάχτηκε τήν ἕκτη ἡμέρα,
τελευταῖος. Γιατί; Γιατί ἤθελε ὁ Θεός νά φτιάξει πρῶτα τό παλάτι, ἔνα ὡραιότατο
παλάτι, τό σύμπαν, τούς πλανῆτες, τή γῆ, τά δέντρα, τά πουλιά, τά ποτάμια, τίς
θάλασσες καί μετά βάζει μέσα σάν πριγκιπόπουλο τόν ἄνθρωπο. Κάνει τελευταῖο τόν
ἄνθρωπο, γιά νά τοῦ δείξει πόσο τόν ἀγαπάει.

Γι’ αὐτό, λέει ἐδῶ ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ὅτι ὅλα εἶναι σταγμαλατιές τῆς ἀγάπης. «Καί
τά ἔμψυχα καί τά ἄψυχα καί τά φυτά καί τά ζῶα καί τά πουλιά καί τά βουνά καί ἡ
θάλασσα καί τό ἡλιοβασίλεμα καί ὁ ἔναστρος οὐρανός». Γιά βγές τό βράδυ νά δεῖς
τόν οὐρανό, νά δεῖς τί ὡραῖο πράγμα εἶναι αὐτό… Αὐτό κι ἄν δέν εἶναι ψυχαγωγία!
«Εἶναι οἱ μικρές ἀγάπες, μέσα ἀπ’ τίς ὁποῖες φθάνομε στή μεγάλη Ἀγάπη, τόν
Χριστό». Νά, τώρα, καί ἐκεῖ πού βλέπεις ὅλα αὐτά, μή χάσεις τόν σκοπό σου, λέει ὁ
Ἅγιος, νά βλέπεις πίσω ἀπό αὐτά τόν Δημιουργό. Καί ξερετε, μπορεῖ νά κάνει κανείς
καί Θεολογία, δηλαδή νά στοχαστεῖ καί νά προσευχηθεῖ ἀκόμα πιό βαθιά καί

98
συνειδητά. Γιατί; Διότι ὅλα αὐτά πού βλέπουμε, πού ὑπάρχουν στό σύμπαν, τί
φανερώνουν; Φανερώνουν τίς ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ. Μιά ἰδιότητα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ
σοφία. Ἄν δεῖς, λοιπόν, ὅλα αὐτά πού ὑπάρχουν γύρω μας, ἤ ἀκόμα ἄν δεῖς μέσα
στόν χρόνο, σ’ ἕνα ἔτος, αὐτή τήν ἐναλλαγή τῶν ἐποχῶν, καμιά μέρα δέν εἶναι ἴδια
μέ τήν ἄλλη. Καμιά μέρα! Ὅλα συνεχῶς, ὄμορφα, γλυκά, μεταβάλλονται καί ὑπάρχει
αὐτή ἡ ἐναλλαγή, ἡ ἡμέρα, ἡ νύχτα, ἡ ἄνοιξη, τό καλοκαίρι τό φθινόπωρο, ὁ
χειμώνας. Ἡ ἡμέρα μεγαλώνει, μικραίνει.. Μετά βλέπεις τό σύμπαν, οἱ πλανῆτες
κινοῦνται γύρω ἀπ’ τόν ἥλιο, τό ἡλιακό σύστημα ὅλο.. Ὁ γαλαξίας ὁ δικός μας
κινεῖται. Ὅλοι οἱ γαλαξίες κινοῦνται.

Ἕνα ὑπέροχο… μιά τεράστια καί ἄφθαστη σοφία εἶναι ἀποτυπωμένη μέσα στή
Δημιουργία τοῦ Θεοῦ. Αὐτό, λοιπόν, σέ κάνει καί σένα νά καταλαβαίνεις καλύτερα
τόν Θεό καί νά λές «γιά κοίταξε, τί σοφία ἔχει ἕνα φυλλαράκι… ἤ ἕνα φτερό μιᾶς
πεταλούδας. Ἅμα αὐτό εἶναι τόσο ὡραῖο, τόσο τέλειο, πόσο ὡραῖος, πόσο σοφός θά
εἶναι Αὐτός πού τό ἔφτιαξε; Γιατί, αὐτό δέν ἔγινε μόνο του. Ἀπό τό τίποτα δέν
γίνεται τίποτα. Εἶναι ἁπλά πράγματα. Λένε, ἡ φύση τό ἔκανε. Ποιά φύση; Τί εἶναι ἡ
φύση; Πρέπει νά τό ἔφτιαξε κάποιος πού ἔχει λογική καί σοφία. Τί εἶναι ἡ φύση;
Κανένα ἀπρόσωπο, ἀκαθόριστο ὄν; Κανένα τέρας πού φτιάχνει πράγματα; Ὁ Θεός
εἶναι πού τά ἔφτιαξε ὅλα αὐτά καί ἔβαλε στό καθένα τήν σοφία Του καί μπορεῖς νά
τήν βλέπεις.

Λένε ἀκόμα οἱ ἐπιστήμονες ὅτι σέ κάθε μόριο, σέ κάθε γραμμάριο ὕλης, ὑπάρχει
τεράστια ἐνέργεια. Αὐτό πού, δυστυχῶς, ὁ ἄνθρωπος τό χρησιμοποιεῖ καί γιά κακούς
σκοπούς, ἡ λεγόμενη πυρηνική ἐνέργεια, ἀτομική ἐνέργεια. Ἀπό ἕνα γραμμάριο ὕλης
μπορεῖς νά παράγεις τεράστιες ποσότητες ἐνέργειας καί νά κινήσεις ἐργοστάσια,
ἀλλά καί νά σκοτώσεις χιλιάδες ἀνθρώπους… δυστυχῶς.

Τί φανερώνει ὅμως αὐτό; Ὅτι αὐτή τήν ἐνέργεια πού ὑπάρχει συσσωρευμένη μέσα
σ’ αὐτό τό γραμμάριο τῆς ὕλης, κάποιος τήν ἔβαλε ἐκεῖ. Ἄν, λοιπόν, μέσα στό
γραμμάριο αὐτό τῆς ὕλης ὑπάρχει τόση ἐνέργεια, τόση δύναμη, πόσο πιό δυνατός
εἶναι Αὐτός πού τά ἔφτιαξε ὅλα αὐτά; Καί ἀνάγεσαι στήν ἔννοια τῆς παντοδυναμίας
τοῦ Θεοῦ. Ἄν ὑπάρχει τόση ἐνέργεια μέσα στά δημιουργήματα, πόσο πιό δυνατός θά
εἶναι Αὐτός πού τά ἔφτιαξε! Πάνσοφος, παντοδύναμος! Μετά βλέπεις καί τήν
ὡραιότητα πού ὑπάρχει σ’ ὅλη αὐτή τήν Δημιουργία καί λές «ἄν αὐτά εἶναι τόσο
ὡραῖα, πόσο πιό ὡραῖος, «κάλλει ὡραῖος» εἶναι ὁ Δημιουργός!

Ὁπότε, βλέποντας ὅλα αὐτά, τί κάνεις; Ἀνεβαίνεις στήν ἔννοια τοῦ Θεοῦ. Νά ἡ
ἀληθινή ψυχαγωγία! Βλέπετε; Μέσα ἀπό τήν Δημιουργία ἔχει φροντίσει ὁ καλός μας
Πατέρας, ὁ Θεός, νά μᾶς ὁδηγεῖ στόν Ἴδιο, στόν ἑαυτό Του. Ὄχι γιά Ἐκεῖνον. Δέν
ἔχει ἀνάγκη Ἐκεῖνος, ἐμεῖς ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό Ἐκεῖνον. Ἐκεῖνος, ἔτσι ὅπως εἶναι
καί ἔτσι ὅπως ἦταν πρίν ἀπό μᾶς, εἶχε ἄπειρη μακαριότητα. Ἀλλά ἀπό ἄπειρη ἀγάπη
ἔφτιαξε καί μᾶς τούς ἀνθρώπους καί λέει «παιδιά Μου, θέλω νά εἶμαι μαζί σας» καί
προσπαθεῖ νά μᾶς ἑλκύσει μέσα ἀπό τήν κτίση ὅλη, ἀπό ὅλη αὐτή τήν ὀμορφιά, γιά

99
νά χαιρόμαστε κι ἐμεῖς μαζί Του τή δική Του ζωή. Γι’ αὐτό λέει κάπου στήν Ἁγία
Γραφή «ἡ τρυφή μου», δηλαδή τό γλέντι μου, ἡ χαρά μου, «μετά τῶν υἱῶν τῶν
ἀνθρώπων» (πρβλ. Παρ. 8,31) εἶναι νά εἶμαι μέ τούς ἀνθρώπους. Φανταστεῖτε! Ἡ
χαρά τοῦ Θεοῦ εἶναι νά εἶναι μαζί μας καί ἐμεῖς λέμε ὄχι δέν Σέ θέλωʾ. Ἕναν Πατέρα
πανάγαθο, παντοδύναμο, πάνσοφο, κάλλει ὡραῖο ὑπέρ πάντα κάλλος, παραπάνω ἀπό
κάθε ὀμορφιά εἶναι ὁ Θεός, καί ἐμεῖς λέμε, ὄχι δέν Σέ θέλω. Μπορεῖ νά τό πεῖ ὁ
ἄνθρωπος; Μπορεῖ, γιατί ἔχει φτιαχτεῖ ἀπό τόν Θεό ἐλεύθερος, αὐτεξούσιος καί ὁ
Θεός σέβεται τήν ἐλευθερία. Ἀλλά εἶναι κρίμα. Γιατί λοιπόν νά ψάχνουμε ἀλλοῦ τήν
χαρά -πού δέν ὑπάρχει- καί νά ὁδηγοῦμε τήν ψυχή μας, νά ψυχαγωγούμαστε, μέ
λανθασμένο τρόπο; Ἐνῶ ἡ ἀληθινή ψυχαγωγία τελικά εἶναι ὁ Θεός. Αὐτή δέν εἶναι ἡ
ἀληθινή ψυχαγωγία; Ἀφοῦ μέσα στόν Θεό εἶναι ἡ χαρά, ἡ εἰρήνη.. Ὅλα αὐτά πού
ψάχνουμε εἶναι ὁ Θεός.

Ἔβαλε λοιπόν ὁ Θεός, λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, σέ ὅλα σταγμαλατιές τῆς ἀγάπης
Του. Εἶναι οἱ μικρές ἀγάπες μέσα ἀπό τίς ὁποῖες φτάνουμε στήν μεγάλη ἀγάπη πού
εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Γι’ αὐτό οἱ ἅγιοι Πατέρες μιλᾶνε γιά λόγους, γιά τούς λόγους
τοῦ Θεοῦ, πού ὑπάρχουν μέσα σέ καθετί. Ὁ λόγος εἶναι γιατί ὑπάρχει κάτι, ποιός τό
ἔφτιαξε καί γιά ποιό σκοπό ὑπάρχει. Οἱ λόγοι τῶν ὄντων, ὅπως ἴσως ἔχετε ἀκούσει
ἀπό τήν Θεολογία. Ὅταν κανείς βλέπει μέ τέτοια μάτια τήν Δημιουργία, βλέπει τούς
λόγους τῶν ὄντων, βλέπει δηλαδή γιατί ὑπάρχει τό καθετί καί ποιός εἶναι ὁ σκοπός
πού ὑπάρχει. Τελικά, καθετί ὑπάρχει ἐξαιτίας τοῦ Χριστοῦ καί ὁ σκοπός πού ὑπάρχει
εἶναι πάλι ὁ Χριστός.

Ξέρετε, ὅτι ὅλοι θά ἀφθαρτιστοῦμε; Δηλαδή, θά γίνουμε ὅπως ὁ Θεός. Ὄχι μόνο οἱ
ἄνθρωποι καί ὅλη ἡ κτίση θά γίνει ἄφθαρτη, θά θεωθεῖ. Ὅλα θά ἑνωθοῦν μέ τόν Θεό.
Ἀλλά, προσέξτε, ὅσοι ἀπό τούς ἀνθρώπους καί τούς ἀγγέλους δέν ἀγάπησαν τόν
Θεό, ναί μέν θά γίνουν κι αὐτοί ἄφθαρτοι, ἀλλά δέν θά ἔχουν κοινωνία μέσα στήν
χαρά τοῦ Θεοῦ. Θά ζοῦνε τήν κόλαση, τήν ἀπουσία τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ. Θά εἶναι
ἄφθαρτοι μέ τό σῶμα τους. Τό σῶμα ὅλων τῶν ἀνθρώπων θά γίνει ἄφθαρτο. Γι’ αὐτό
δέν εἶναι λύση αὐτό πού λένε κάποιοι νά αὐτοκτονήσω, νά πεθάνω, νά ἐξαφανιστῶ.
Δέν θά ἐξαφανιστεῖς. Δέν μπορεῖς νά ἐξαφανιστεῖς. Ἡ λύση δέν εἶναι αὐτή. Ἡ λύση
εἶναι νά ἑνωθεῖς μέ τόν Χριστό ἐδῶ καί τώρα, νά βρεῖς τόν Χριστό, νά μετανοήσεις,
ὁπότε, ὅταν ὁ Χριστός μας στήν Δευτέρα Παρουσία θά μᾶς κάνει ὅλους ἄφθαρτους
καί θά μᾶς δώσει πάλι τά σώματά μας, ἄφθαρτα ὅμως, ὅπως εἶναι τό σῶμα τοῦ
Χριστοῦ τό ἀναστημένο, νά εἶσαι μέ τόν Χριστό.

Ἡ λύση ὅλων τῶν προβλημάτων τῶν ἀνθρώπων εἶναι ὁ Χριστός. Σήμερα ζοῦμε σ’
ἕναν κόσμο πού δέν ἀκούγεται καθόλου τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ. Ἄν γράψετε στό
ἴντερνετ τήν λέξη ψυχαγωγία οὔτε μιά φορά δέν λένε τήν λέξη Χριστός. Λένε «νά
ἔχεις καλή ψυχαγωγία.. νά ἔχεις ἀξίες.. νά μήν σπαταλᾶς τόν χρόνο σου…». Ναί,
ἀλλά… ποιός θά σοῦ δώσει τήν σωστή ὁδηγία; Μόνο ὁ Χριστός. Δέν ὑπάρχουν
ἀφηρημένες ἀξίες καί ἰδανικά. Ζεῖ ὁ ἄνθρωπος μ’ αὐτά;… Οἱ σύγχρονοι ἄνθρωποι τό
ἔχουμε πάθει αὐτό, γιατί ἔχουμε αὐτονομηθεῖ καί νομίζουμε ὅτι μποροῦμε νά ζοῦμε

100
χωρίς τόν Χριστό καί νά βροῦμε τήν χαρά μας χωρίς τόν Θεό, χωρίς τόν Χριστό.
Αὐτό εἶναι μεγάλη πλάνη. Χαρά χωρίς Χριστό δέν ὑπάρχει, χωρίς Ἅγιο Πνεῦμα.
«Καρπός τοῦ Πνεύματος εἶναι ἡ χαρά, ἡ ἀγάπη, ἡ εἰρήνη» (Γαλ. 5,22).

«Τά λουλούδια γιά παράδειγμα», λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «ἔχουν τήν χάρη τους,
μᾶς διδάσκουν μέ τό ἄρωμά τους, μέ τό μεγαλεῖο τους. Μᾶς μιλοῦν γιά τήν ἀγάπη
τοῦ Θεοῦ. Σκορποῦν τό ἄρωμά τους, τήν ὀμορφιά τους σέ ἁμαρτωλούς καί
δικαίους». Μᾶς δείχνουν τόν δρόμο γιά τόν Θεό ὅλα τά ὄντα. Γι’ αὐτό ὁ δρόμος πού
πήραμε εἶναι λανθασμένος. Ξέρετε ἀπό πότε πήραμε αὐτό τόν δρόμο; Ἀπό τότε πού
ἁμαρτήσαμε στόν Παράδεισο. Ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα πίστεψαν αὐτό τό ψέμα τοῦ
διαβόλου.

– Ποιό εἶναι τό ψέμα τοῦ διαβόλου;

Ὅτι μπορεῖς νά γίνεις θεός, σάν θεός, χωρίς τόν Θεό. Δέν χρειάζεται νά κάνεις
ὑπακοή στόν Θεό, στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, στίς ὁδηγίες τοῦ Θεοῦ. Νά τρῶς τούς
καρπούς – πού εἶναι πάλι τοῦ Θεοῦ – καί νά μήν ὑπολογίζεις Αὐτόν πού ἔφτιαξε τούς
καρπούς. Αὐτό δέν κάνουμε ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι; Ἐμεῖς τήν φτιάξαμε τήν Δημιουργία;
Ὄχι, ὁ Θεός τά ἔκανε ὅλα αὐτά, τά δέντρα, τά ζῶα, τά φυτά, ὅλα αὐτά τά ὡραῖα. Καί
ἐμεῖς μπαίνουμε μέσα σάν ληστές ν’ ἁρπάξουμε ὅ,τι μποροῦμε, νά ἀπολαύσουμε καί
νά γίνουμε σάν θεοί, ἀλλά χωρίς τόν Θεό. Τό ἴδιο λάθος μέ τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα
κάνουμε κι ἐμεῖς. Πῆρε ἡ Εὕα τόν καρπό καί ἔφαγε, παρακούοντας τήν ἐντολή τοῦ
Θεοῦ, ἔδωσε καί στόν Ἀδάμ, τήν ἄκουσε καί ὁ Ἀδάμ, ἀντί νά τή συνετίσει, νά τῆς πεῖ
τί εἶναι αὐτά πού κάνεις καί χάσανε τόν παράδεισο, τόν ἐπίγειο τότε παράδεισο, γιατί
ἐκεῖνος ὁ παράδεισος ἦταν στή γῆ, κάπου στή Μεσοποταμία.

Τώρα, ἀδελφοί μου, ὁ Χριστός μᾶς βρῆκε πάλι, ἔγινε Ἐκεῖνος ἄνθρωπος, μᾶς
ἀναζήτησε καί μᾶς δείχνει τόν δρόμο γιά τόν ἀληθινό, τόν τέλειο Παράδεισο, γιά ἐκεῖ
πού θά ἔφταναν ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα, ἄν δέν ἁμάρταναν. Προσοχή μή χάσουμε αὐτόν
τόν δρόμο. Εἶναι κρίμα. Ἔκανε τόσο μεγάλη θυσία ὁ Χριστός μας, σταυρώθηκε γιά
μᾶς, γιά νά μᾶς ἐπαναφέρει καί νά μᾶς πεῖ «παιδιά μου, κοιτάξτε, παρόλο πού ἐσεῖς
Μέ παρακούσατε, Μέ περιφρονήσατε, νομίσατε ὅτι μπορεῖτε μόνοι σας, Ἐγώ δέν σᾶς
ἐγκαταλείπω, ἔρχομαι πάλι καί σᾶς λέω τόν δρόμο. Ἐγώ εἶμαι ὁ δρόμος». «Ἐγώ εἰμι
ἡ ὁδός» (Ἰω. 14,6). Θέλεις νά βρεῖς τήν χαρά καί τήν εὐτυχία; Ἐγώ εἶμαι ἡ ὁδός.
Δηλαδή Ἐγώ εἶμαι ὁ τρόπος, Ἐγώ εἶμαι καί τό τέρμα, μαζί μέ τόν Πατέρα καί τό
Ἅγιο Πνεῦμα, ἡ Ἁγία Τριάδα. Χωρίς Ἐμένα δέν μπορεῖτε νά κάνετε τίποτε, «χωρίς
ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν» (Ἰω. 15,5). Κι, ὅμως , ὑπάρχουν καί σήμερα
ἄνθρωποι, δυστυχῶς πάρα πολλοί, πού λένε, ἐγώ θά τά κάνω μόνος μου, ἐγώ μπορῶ
μόνος μου. Δέν μποροῦμε τίποτα νά κάνουμε μόνοι μας.

Ἄς ἀγαπήσουμε, λοιπόν, ἀδελφοί μου, τόν Χριστό καί ἄς κάνουμε τήν ἀληθινή
ψυχαγωγία, ἄς ὁδηγοῦμε δηλαδή τήν ψυχή μας στόν Χριστό μας. Λέει πάλι ὁ Ἅγιος
Πορφύριος πολύ ὡραῖα «Νά ἐκμεταλλεύεστε τίς ὡραῖες στιγμές. Οἱ ὡραῖες στιγμές
προδιαθέτουν τή ψυχή σέ προσευχή, τήν καθιστοῦν λεπτή, εὐγενική, ποιητική.

101
Ξυπνῆστε τό πρωί, νά δεῖτε τόν βασιλέα ἥλιο νά βγαίνει ὁλοπόρφυρος ἀπ’ τό
πέλαγος». Θά ἔχετε δεῖ πῶς βγαίνει ὁ δίσκος τοῦ ἡλίου ἀπό τό πέλαγος. Ὡραιότατη
εἰκόνα, ψυχαγωγικότατη. «Ὅταν σᾶς ἐνθουσιάζει ἕνα ὡραῖο τοπίο, ἕνα ἐκκλησάκι,
κάτι ὡραῖο, νά μή μένετε ἐκεῖ, νά πηγαίνετε πέραν αὐτοῦ, νά προχωρεῖτε σέ
δοξολογία γιά ὅλα τά ὡραῖα, γιά νά ζεῖτε τόν μόνον Ὡραῖον». Ὁ μόνος Ὡραῖος εἶναι
ὁ Χριστός, ὁ «κάλλει Ὡραῖος». Ὅλα εἶναι καλά, ὅταν μᾶς ὁδηγοῦν στόν Χριστό.

«Νά παρατηρεῖτε», λέει ὁ Ἅγιος καί «ὅσα ἔφτιαξε ὁ ἄνθρωπος». Προσέξτε, καί ἀπό
αὐτά μποροῦμε νά ψυχαγωγηθοῦμε. Σήμερα, ἔχουμε ἄς ποῦμε τήν τεχνολογία, τήν
ἐπιστήμη, αὐτές τίς πόλεις, βλέπεις μία ὀμορφιά καί θαυμάζεις. Πολλοί θά ἔχετε
πετάξει μέ ἀεροπλάνο, βλέπει κανείς ἀπό πάνω ὅλο αὐτό τό μεγαλεῖο… Ὡραῖο εἶναι
αὐτό. Ἀλλά μή μένεις σ’ αὐτό. Μήν κάνεις θεό τόν ἑαυτό σου. Μήν πεῖς αὐτά εἶναι
ἔργα τῶν χειρῶν μου, ἀλλά νά πεῖς, δόξα τῷ Θεῷ. Πῶς ὁ Θεός φώτισε τόν ἄνθρωπο
νά φτιάξει αὐτά τά πράγματα!

Γι’ αὐτό λέει ὁ Ἅγιος «Νά παρατηρεῖτε τά σπίτια, τά κτίρια, μεγάλα ἤ μικρά, τίς
πόλεις, τά χωριά, τούς ἀνθρώπους, τόν πολιτισμό τους. Νά ρωτᾶτε, νά ὁλοκληρώνετε
τίς γνώσεις σας γιά τό καθετί, νά μή στέκεστε ἀδιάφοροι. Αὐτό σᾶς βοηθάει σέ
βαθύτερη μελέτη τῶν θαυμασίων τοῦ Θεοῦ». Μέσα ἀπό τά ἔργα τῶν ἀνθρώπων
βλέπει κανείς τή χάρη καί τή σοφία τοῦ Θεοῦ, γιατί ὁ Θεός φώτισε τούς ἀνθρώπους
καί τά ἔκαναν ὅλα αὐτά. «Γίνονται ὅλα εὐκαιρίες νά συνδεόμαστε μέ ὅλα καί μέ
ὅλους. Γίνονται αἰτίες εὐχαριστίας καί δεήσεως στόν Κύριο τοῦ παντός».
Παρακαλεῖς τόν Θεό, δοξάζεις τόν Θεό καί λες Θεέ μου, ἐσύ πού ἐλεεῖς καί μᾶς
φωτίζεις καί φτιάχνουμε αὐτά τά πράγματα, δῶσε μας καί μετάνοια, φώτισε ὅλους
αὐτούς τούς ἀνθρώπους νά ἔρθουν κοντά Σου, νά βροῦνε καί τήν πληρότητα τῆς
ζωῆς τους. Γιατί, ξέρετε, ὁ ἄνθρωπος σήμερα, ἔχει γίνει εἰδωλολάτρης καί ἀντί νά
λατρεύει τόν Θεό, λατρεύει τόν ἑαυτό του καί ἔχει κάνει αὐτό πού λέει ὁ Μεγάλος
Κανόνας «αὐτείδωλο». Ἔχει γίνει ὁ ἴδιος εἴδωλο καί λατρεύει καί προσκυνάει τά
ἔργα τῶν χειρῶν του. Ὑπάρχουν ἄνθρωποι σήμερα πού εἶναι κολλημένοι σ’ αὐτά πού
ἔχουν καί μήν τυχόν καί χάσουν κάτι, τά χρήματα, τό αὐτοκίνητο, τό σπίτι, εἶναι ὁ
θεός τους. Φοβερό πράγμα, φοβερή ἁμαρτία! Θά πρέπει ὅλα αὐτά νά σέ ἀνεβάζουν
στόν Θεό.

«Νά ζεῖτε μέσα σέ ὅλα, στή φύση, στά πάντα. Ἡ φύση εἶναι τό μυστικό Εὐαγγέλιο».
Εἶναι τό βιβλίο πού σοῦ γράφει γιά τόν Θεό. «Ὅταν, ὅμως, δέν ἔχει κανείς ἐσωτερική
χάρι, δέν τόν ὠφελεῖ ἡ φύση», γιατί μετά λατρεύει τήν φύση, γίνεται εἰδωλολάτρης.
Στήν ἐποχή μας ὑπάρχει αὐτό τό κίνημα τῆς οἰκολογίας, πού μιλάει γιά τό
περιβάλλον, νά εἴμαστε οἰκολογικοί ἄνθρωποι, νά προσέχουμε τό περιβάλλον… Δέν
ὠφελεῖ αὐτό, ἄν δέν τό συνδέσουμε μέ τόν Χριστό.

– Ξέρετε ποῦ παραπέμπει αὐτό τό κίνημα χωρίς Χριστό;

Παραπέμπει σ’ αὐτό πού λέει ἡ Νέα Ἐποχή: μιά θεότητα πού προωθοῦν σιγά-σιγά,
τή γῆ, «γαῖα» τό λένε. Εἶναι ἡ ἀρχαία Δήμητρα. Τί ἦταν ἡ ἀρχαία Δήμητρα; Ἀπό τό:

102
γῆ – μήτηρ, ἡ μητέρα γῆ. Γῆ – μήτηρ: Δήμητρα. Ἦταν ἡ λατρεία τῆς γῆς. Ἡ θεότητα
τῆς γῆς. Ἐκεῖ θέλουν νά μᾶς πᾶνε κάποιοι σήμερα, νά λατρέψουμε πάλι τήν φύση.
Δέν ὠφελεῖ ἡ φύση, ἄν δέν μᾶς ὁδηγεῖ στόν Θεό. Τήν κάνουμε εἴδωλο καί νομίζουμε
ὅτι ὅλα εἶναι ἀπό ἐκεῖ. Ὄχι! Ἡ φύση καί ὅλα εἶναι ἀπό τόν Θεό. Ἄν λοιπόν κανείς
δέν ἔχει ἐσωτερική χάρη, λέει, δέν τόν ὠφελεῖ ἡ φύση. «Ἡ φύση μᾶς ξυπνάει, ἀλλά
δέν μπορεῖ νά μᾶς πάει στόν Παράδεισο». Μᾶς ξυπνάει… βλέπεις κάτι ὡραῖο καί
σοῦ λέει κοίταξε, ἄν ἐγώ εἶμαι τόσο ὡραῖο, ὁ οὐρανός, ἡ θάλασσα… πόσο πιό
ὡραῖος εἶναι Αὐτός πού μέ ἔφτιαξε. Ξύπνα! ʾ. Ἀλλά, βλέπετε, ἐμεῖς τόσο
διαστραφήκαμε πού λατρέψαμε αὐτά καθαυτά τά πράγματα, τά κτίσματα καί
ξεχάσαμε τόν Δημιουργό.

«Ὁ πνευματέμφορος, αὐτός πού ἔχει τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, προσέχει ὅπου περνάει,
εἶναι ὅλα μάτια, ὅλο ὄσφρηση». Χαίρεται δηλαδή τά πάντα, γιατί πίσω ἀπό ὅλα
βλέπει τόν Θεό. Ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος πού δέν ἀγαπάει τόν Θεό, δέν χαίρεται τίποτε. Δέν
χαίρεται μ’ αὐτά τά ἁπλά, τά καθημερινά πού λέμε καί ζεῖ μιά ρουτίνα. Βαριέται… Ὁ
ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ τά προσέχει ὅλα. «Ὅλες του οἱ αἰσθήσεις ζοῦνε, ἀλλά ζοῦνε μέ
τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ἀλλιώτικος. Ὅλα τά βλέπει κι ὅλα τά ἀκούει. Βλέπει τά
πουλιά τήν πέτρα, τήν πεταλούδα… Περνάει ἀπό κάπου, αἰσθάνεται τό καθετί, ἕνα
ἄρωμα γιά παράδειγμα. Ζεῖ μέσα σέ ὅλα, στίς πεταλοῦδες, στίς μέλισσες κ.λ.π. Ἡ
χάρις τόν κάνει νά εἶναι προσεκτικός. Θέλει νά εἶναι μαζί μέ ὅλα» καί προπάντων
βέβαια μέ τούς ἀνθρώπους. Χαίρεται τήν παρουσία τῶν ἀνθρώπων. Χαίρεται
ἀληθινά τήν κοινωνία μέ τούς ἄλλους. Ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος πού εἶναι μακριά ἀπό τόν
Θεό, δέν χαίρεται τίποτε. Ἔλεγε ἕνας ἄθεος φιλόσοφος, ὁ Σάρτρ «ὁ ἄλλος εἶναι ἡ
κόλασή μου»… φανταστεῖτε ποῦ μπορεῖ νά φτάσει ὁ ἄνθρωπος! Νά βλέπει τόν
συνάνθρωπο σάν κόλαση. Καί τοῦ ἀπάντησε ἕνας χριστιανός «ὁ ἄλλος εἶναι ὁ
ἀδελφός μου».

– Βλέπετε, πόσο μᾶς ἀλλάζει ὁ Χριστός;

Γιά ἕναν ἄθεο, γιά ἕναν ἄπιστο, ὁ ἄλλος εἶναι ἡ κόλαση. Δέν θέλει νά κοινωνήσει μέ
κανέναν, γιατί δέν ἀγαπάει κανέναν. Ἀφοῦ δέν ἀγαπάει τόν Θεό, δέν μπορεῖ ν’
ἀγαπήσει κανέναν. Γιατί, γιά ν’ ἀγαπήσεις τόν ἄλλον, θά πρέπει ν’ ἀδειάσεις ἀπό τό
ἐγώ σου. Ἀλλά δέν μπορεῖς ν’ ἀδειάσεις ἀπό τό ἐγώ σου χωρίς νά σέ βοηθήσει ὁ
Χριστός. Μόνοι μας δέν μποροῦμε νά πατήσουμε τόν ἐγωισμό μας. Γι’ αὐτό ὁ
ἄνθρωπος, πού εἶναι μακριά ἀπό τόν Θεό, βιώνει μιά ἀπέραντη μοναξιά. Θά ἔχετε
ἀκούσει ἀνθρώπους πού λένε «δέν μ’ ἀγαπάει κανένας, εἶμαι μόνος μου» καί τούς
πιάνει κατάθλιψη καί ἀπελπισία. Γιατί τό βιώνουν αὐτό; Διότι οἱ ἴδιοι δέν ἀγαπᾶνε
πρῶτα τόν Θεό, ὁπότε δέν μποροῦν ν’ ἀγαπήσουν καί κανέναν ἄλλο. Ἔλεγε ὁ Ἅγιος
Πορφύριος, πίσω ἀπό τήν κατάθλιψη καί ἀπό ὅλα αὐτά τά λεγόμενα ψυχολογικά,
πού τόσο ἔχουν αὐξηθεῖ στίς μέρες μας, εἶναι δαιμόνια. Εἶναι δαίμονες. Καί πῶς
ἔρχονται οἱ δαίμονες; Ἀπό τίς ἁμαρτίες, ἀπό τήν κακή ψυχαγωγία, γιατί, εἴπαμε, ὅλα
εἶναι ψυχαγωγία. Ὁδηγοῦμε προφανῶς τήν ψυχή μας κακῶς.

103
– Μπορεῖ ἡ ἐργασία σου νά εἶναι ψυχαγωγία καλή;
Βέβαια, μπορεῖ. Ὅταν ἐκεῖ πού ἐργάζεσαι -ὄχι δουλεύεις, ὄχι εἶσαι δοῦλος- δείχνεις
ἀγάπη στούς ἄλλους, τό κάνεις ὠς ἕνα διακόνημα, δέν τό κάνεις ὡς ἕνα καθῆκον
στυγνό, πού κοιτᾶς τό ρολόι συνέχεια πότε νά τελειώσω, νά ἀπαλλαγῶ. Τό κάνεις μέ
ἀγάπη γιά τήν δόξα τοῦ Θεοῦ καί τοῦ πλησίον. Ἐκεῖ ψυχαγωγεῖσαι. Γι’ αὐτό ὁ
χριστιανός δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό ἐκτόνωση. Σήμερα οἱ ἄνθρωποι εἶναι σκασμένοι καί
θέλουν νά ἐκτονωθοῦν. Πολλοί πᾶνε καί στά γήπεδα καί κάνουν καί βιαιοπραγίες καί
καταστρέφουν, γιατί λένε, θέλω νά ἐκτονωθῶ. Ἀπό τί νά ἐκτονωθεῖς; Γιατί ἔχεις
αὐτή τήν πίεση; Πολύ ἁπλά, ἐπειδή δέν ζεῖς τό Ἅγιο Πνεῦμα. «Καρπός τοῦ
Πνεύματος ἐστι εἰρήνη, χαρά, ἀγάπη..» (Γαλ. 5,22). Σοῦ λείπουν αὐτά καί νιώθεις
σκασμένος σάν ἕναν ἄνθρωπο πού τοῦ ἔχεις κλείσει τό στόμα καί τή μύτη καί δέν
μπορεῖ νά πάρει ἀνάσα.

– Ποιά εἶναι ἡ ἀνάσα τῆς ψυχῆς μας;

Δέν εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα; Δέν εἶναι ἡ προσευχή; Δέν εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία; Αὐτή
εἶναι ἡ ἀνάσα τῆς ψυχῆς μας. Ἄν δέν τά κάνεις αὐτά, θά νιώθεις σκασμένος καί θά
λές θέλω νά ἐκτονωθῶ. Καί τί ἔγινε μετά τήν ἐκτόνωση; Μετά θρηνεῖς πάνω στά
συντρίμμια τοῦ ἐαυτοῦ σου καί αὐτῶν πού προκαλεῖς καί στούς ἄλλους. Γιατί ἕνας
ἄνθρωπος πού δέν ζεῖ τόν Χριστό καί τόν ἑαυτό του βλάπτει καί τούς ἄλλους
βλάπτει.Κοιτάξτε πάλι τί λέει ὁ ἅγιος Πορφύριος. «Τί νά σᾶς πῶ! Αὐτό τό ἔζησα,
ὅταν μέ ἐπισκέφθηκε ἡ Θεία Χάρις στό Ἅγιον Ὄρος. Θυμᾶμαι τ’ ἀηδόνι νά
ξελαρυγγιάζεται μές στά δέντρα μέ τά φτερά του κατά πίσω, γιά νά ἔχει δύναμη».
Παρατηροῦσε τά πάντα… πῶς κελαηδοῦσε τό ἀηδόνι μέσα στή ρεματιά! «Νά εἶχα
ἕνα ποτηράκι μέ νερό, νά τοῦ ἔδινα νά πίνει κάθε τόσο, νά ξεδιψάει… Γιατί νά
ξελαρυγγιάζεται τό ἀηδόνι, γιατί;». Κοιτάξτε τώρα ἡ ἀγωγή. Παίρνει ἀγωγή ἀπό τό
ἀηδόνι.

– Τό ἀκούει κανείς τό ἀηδόνι; Παίρνει χειροκρότημα; Τοῦ λέει κανένας: μπράβο, τί

ὡραῖα πού κελαηδᾶς; Γιατί κελαηδάει τό ἀηδόνι;
Γιά τόν Θεό! Μοναχικά! Σάν νά λέει, νά κι ἐγώ ἔτσι πρέπει νά ζῶ, νά δοξάζω τόν
Θεό. Δέν ἔχει σημασία, ἄν μοῦ λένε μπράβο οἱ ἄνθρωποι ἤ ὄχι. Ὅ,τι κάνω νά εἶναι
ἕνα κελάηδημα γιά τόν Θεό. «Κι αὐτό τό χαίρεται τό κελάηδημά του, τό αἰσθάνεται.
Μ’ ἐνέπνεαν πολύ τά πουλάκια στό δάσος. Νά πᾶτε καμιά μέρα στά Καλλίσια ν’
ἀκούσετε τ’ ἀηδόνια». Καλλίσια εἶναι ἕνα μέρος κοντά στήν Ἀθήνα, πού ἔμενε
πολλά χρόνια ὁ Ἅγιος Πορφύριος. «Πέτρινη καρδιά νά ἔχεις, θά συγκινηθεῖς».
Ὁπουδήποτε… Ὁ Θεός ἔχει βάλει τά πουλάκια παντοῦ. Ποιός τά ἀκούει; Ποιός
βλέπει τόν οὐρανό; Δέν χαιρόμαστε μέ αὐτά τά ὡραῖα καί πολύ ἁπλά πράγματα πού
μᾶς ἔχει χαρίσει ὁ Θεός.Δέν θέλω νά πῶ περισσότερα, γιατί βλέπω συμπληρώθηκε ἡ
ὥρα. Ἄν θέλετε νά ρωτήσετε κάποια πράγματα πάνω σ’ αὐτά ἤ καί ὄχι ἀκριβῶς πάνω
σ’ αὐτά. Νά ἔχουμε λίγο χρόνο, μέ τήν εὐχή τοῦ Γέροντα.

104
Ἐρ. : …………………

Ἀπ. : Εὐχαριστῶ. Εἶναι ὡραία ἐρώτηση. Βέβαια θά μπορούσαμε νά ποῦμε πολλά

πάνω σ’ αὐτό τό θέμα: Ποιές εἶναι οἱ κατά Θεόν συναναστροφές. Οἱ πιό πολλοί νέοι
σήμερα ἔχουν ὡς ψυχαγωγία τήν καφετέρια. Τό πρῶτο εἴδος ψυχαγωγίας πού ἔχουν
οἱ νέοι σήμερα εἶναι νά πᾶνε στήν καφετέρια. Ἐκεῖ ὑπάρχει ψυχαγωγία; Μᾶλλον ὄχι!
Ὑπάρχει κακή ψυχαγωγία. Δηλαδή, δέν ὁδηγεῖς τήν ψυχή σου στόν Θεό ἀλλά
μᾶλλον στήν ἁμαρτία. Καί χειρότερη ψυχαγωγία εἶναι αὐτή στά κέντρα, στά κλάμπ
κ.λ.π. ὅπου οἱ ἴδιοι οἱ ἰδιοκτῆτες τῶν κλάμπ ὁμολογοῦν ὅτι ὁ σκοπός τῶν ἀνθρώπων
πού πᾶνε ἐκεῖ εἶναι ἡ σάρκα, ὁ ἐρωτισμός, δηλαδή νά ἱκανοποιηθεῖ τό σαρκικό
πάθος. Ἔχει ταυτιστεῖ πιά ἡ ψυχαγωγία μέ τήν ἁμαρτία. Βλέπετε, πόσο ὁ διάβολος
ἔχει διαστρέψει τόν ἄνθρωπο, ὥστε νά θεωρεῖ ξεκούραση τήν ἁμαρτία! Ἐνῶ ἡ
ἁμαρτία εἶναι κούραση. Καί ὄχι μόνο κούραση, ἀρρώστια καί θάνατος. «Τά ὀψώνια
τῆς ἁμαρτίας θάνατος» (Ρωμ. 6,23), λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος.

Τώρα γιά τίς κατά Θεόν συναναστροφές. Εἶναι οἱ συναναστροφές ἐκεῖνες πού μᾶς
ὁδηγοῦν τελικά στόν Θεό. Λένε οἱ ἅγιοι «ἀπό τήν πολυλογία δέν θά ξεφύγεις τήν
ἁμαρτία» (Παρ. 10,19). Μάλιστα λένε καί γιά τά πνευματικά νά μή λές πολλά λόγια.
Εἴμαστε χριστιανοί, ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας… τί νά ποῦμε μεταξύ μας; Νά ποῦμε
πνευματικά. Ἀλλά καί γιά αὐτά λένε νά μήν πεῖς πολλά. Πολυλογία νά ἔχεις στήν
προσευχή, ὅταν μιλᾶς στόν Θεό, νά χαίρεσαι τήν κοινωνία μέ τόν Θεό. Μέ τούς
ἀνθρώπους θέλει πολύ προσοχή, γιατί οἱ ἄνθρωποι ὅσο καλοί καί νά εἶναι, εἶναι
τρεπτοί, εἶναι εὐμετάβλητοι… εὔκολα παίρνουμε τούμπα. Καί ἐκεῖ πού πᾶμε καλά…
δέν πᾶμε καλά. Καί ἐκεῖ πού ἀγαπιόμαστε, δέχεται ὁ ἄλλος ἕναν ἀντίθετο λογισμό
καί ἀρχίζει νά ζηλεύει. Ἡ ζήλεια καί ὁ φθόνος εἶναι νόσημα τῆς φιλίας. Ἀπό τή φιλία
πολλές φορές βγαίνει φθόνος καί ζήλεια, ὅταν δέν εἶναι κατά Θεόν, ὅταν δέν
προσέχουμε. Γι’ αὐτό, πάντα χρειάζεται προσοχή καί ἰδιαίτερα ὅταν συζητᾶμε, ὅταν
συνομιλοῦμε, ὅταν συναναστρεφόμαστε.

Τελικά, ἡ μεγάλη ἀνάπαυση εἶναι στόν Χριστό. Ἔλεγε ἕνας γέροντας: «τελικά, ὅλοι
θά μᾶς προδώσουν, μόνο ὁ Χριστός δέν μᾶς προδίδει». Δηλαδή, νά τό ἔχουμε στό
πίσω μέρος τοῦ μυαλοῦ μας ὅτι δέν πρέπει νά ζητᾶμε τήν ἀνάπαυση σέ ἀνθρώπους.
Τό λέει ἡ Ἁγία Γραφή «ἐπικατάρατος πᾶς ὁ ἐλπίζων ἐπ’ ἄνθρωπο» (Ἱερ. 17,5).
Καταραμένος ὁ καθένας πού ἔχει τήν ἐλπίδα του σέ ἄνθρωπο, σέ ὁποιοδήποτε
ἄνθρωπο… δέν πρέπει νά ἔχεις τήν ἐλπίδα σου. Μήν ἐλπίζεις ὅτι θά βρεῖς τήν χαρά
μέσω ἑνός ἀνθρώπου, μέσω τοῦ συζύγου, τῆς συζύγου, μέσω τοῦ φίλου, τῆς φίλης
κ.λ.π. Δέν πρόκειται νά βρεῖς τήν πληρότητα. Ἡ πληρότητα τῆς χαρᾶς θά ἔρθει ἀπό
τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἀλλιῶς, λέει στήν Ἁγία Γραφή ὁ Προφήτης Ἱερεμίας, γίνεσαι
καταραμένος, ἄν προσπαθεῖς νά βρεῖς τήν χαρά μέσω ἑνός ἀνθρώπου.
Ἄς ποῦμε ἔνα κοινωνικό στερεότυπο. Ἐγώ τό ἄκουγα ἀπό μικρός: σκοπός τοῦ
ἀνθρώπου εἶναι νά κάνει οἰκογένεια. Ποιός τό εἶπε αὐτό; Τώρα κάνουμε καί μιά
ἀνατροπή, μιά ἐπανάσταση…

105
– Εἶναι σκοπός τοῦ ἀνθρώπου νά κάνει οἰκογένεια; Τί λέτε;
Ὄχι! Σκοπός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ θέωση, τό εἴπαμε προηγουμένως, νά γίνεις θεός.
Δηλαδή αὐτοί οἱ ἄνθρωποι πού δέν ἔκαναν οἰκογένεια εἶναι ἀποτυχημένοι; Αὐτό
περνάει μέσα ἀπό αὐτή τήν ἀντίληψη, ἀπό αὐτό τό κοινωνικό στερεότυπο. Ἔρχεται,
ὅμως, ὁ Χριστός μας καί μᾶς βάζει στή σωστή πορεία. Κι ἕνας πού δέν ἔκανε
οἰκογένεια, λοιπόν, δέν εἶναι ἀποτυχημένος. Οὔτε αὐτός πού ἔκανε οἰκογένεια εἶναι
ἐπιτυχημένος. Γιατί ἡ χαρά δέν ἔρχεται μέσα ἀπό αὐτό, ἄν δέν ὑπάρχει ὁ Χριστός.
Ἄν ὑπάρχει ὁ Χριστός, θά βρεῖς τή χαρά εἴτε κάνεις οἰκογένεια εἴτε δέν κάνεις, εἴτε
εἶσαι στό μοναστήρι εἴτε ἐκτός μοναστηριοῦ. Ἔχεις τόν Χριστό, ἔχεις χαρά. Δέν
ἔχεις τόν Χριστό, δέν ἔχεις χαρά. «Οὐχ ὁ τόπος ἀλλʼ ὁ τρόπος», λένε πάλι οἱ
Πατέρες. Δέν εἶναι τό ποῦ εἶσαι, ἀλλά τό πῶς εἶσαι ἐκεῖ πού εἶσαι. Εἶσαι ἔγγαμος,
ἐντάξει. Ὡστόσο δέν εἶναι αὐτό πού σέ σώζει. Πῶς εἶσαι ἔγγαμος; Πῶς εἶσαι ἄγαμος;
Πῶς ζεῖς δηλαδή. Εἶσαι μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα; Εἶσαι μέ τόν Χριστό;

Ἔχεις φίλο; Μήν τό πάρετε πονηρά.. σήμερα ἔχουμε τόσο διαστρέψει τά πράγματα,
πού ἀμέσως ὁ νοῦς μας πάει στό πονηρό… Ὄχι, ἡ ἁγνή φιλία, πού λέμε κάποιον
μπορῶ νά τόν ἐμπιστευτῶ. Ὄχι, δέν θά ἔχεις τήν ἐλπίδα σου σέ ἄνθρωπο. Μόνο στόν
Χριστό! Ἐκεῖ εἶναι ἡ πλήρης ἀνάπαυση καί πληρότητα. «Ἐπικατάρατος πᾶς ὁ
ἐλπίζων ἐπ’ ἄνθρωπο», νά τό θυμάστε αὐτό καί «αὐτός πού στηρίζει βραχίονα
αὐτοῦ», αὐτός πού ἔχει τήν ἐλπίδα τοῦ -προσέξτε- στά μπράτσα του. Κι αὐτός
καταραμένος εἶναι. Αὐτή εἶναι ἡ ἀρρώστια μας σήμερα, πιστεύουμε στά μπράτσα
μας. Τεχνολογία, ἐπιστήμη, ἰατρική.. κάνει θαύματα! Χριστός, Ἐκκλησία; Αὐτά,
λένε, εἶναι γιά τούς παλιούς, τότε πού δέν εἶχαν ἐπιστήμη. Καί γινόμαστε
καταραμένοι…

– Τί σημαίνει ὅτι εἶσαι καταραμένος, ὅταν ἐλπίζεις σ’ αὐτά καί ὄχι στόν Χριστό;
Χωρισμένος ἀπό τήν χαρά, ἀπό τόν Χριστό. Αὐτός εἶναι ὁ καταραμένος, ὁ
κολασμένος. Ἑτοιμάζεις τήν κόλασή σου μόνος σου, δηλαδή, ὅταν αὐτονομεῖσαι ἤ
ὅταν ἐλπίζεις σέ ἄλλους. Γι’ αὐτό οἱ συναναστροφές καί ὅλα αὐτά θά πρέπει πάλι νά
ὑπηρετοῦν τόν Χριστό. Καί πολλές φορές δέν εἶναι ἀνάγκη νά ὐπάρξει κἄν
συνομιλία. Προσέξτε! Θά σᾶς πῶ κάτι πού ἀκούγεται τρελό, γιατί ἔχουμε χάσει τήν
ἀληθινή πίστη, τόν ἀληθινό χριστιανισμό. Διαβάστε στό Γεροντικό, στούς Ἁγίους
Πατέρες νά δεῖτε. Πήγαινε λέει ὁ ἕνας ἅγιος, ὁ ἕνας ἀσκητής στόν ἄλλο καί δέν
μιλοῦσαν. Καθόντουσαν καί ἁπλῶς κοιτοῦσε ὁ ἕνας τόν ἄλλο. Δέν μιλοῦσαν;
Μιλοῦσαν! Ἀλλά μιλοῦσαν μέ τήν ἐσωτερική γλώσσα, τόν ἐνδιάθετο λόγο. Εἶχαν τήν
ἀδιάλειπτη νοερά προσευχή. Μιλοῦσαν συνεχῶς στόν Θεό καί κοινωνοῦσαν καί
μεταξύ τους μυστικά. Χωρίς κἄν νά μιλᾶνε μέ λόγια. Πολλές φορές μέ τά μάτια, μέ
τό πρόσωπο λές πολύ περισσότερα καί μέ τήν καρδιά ἀκόμα περισσότερα. Ζεῖς μιά
ἀληθινή κοινωνία χωρίς νά μιλᾶς κἄν. Δέν χρειάζεται νά μιλήσεις πολλές φορές…

Λοιπόν, ἄν βρεῖ κανείς τόν Θεό, μετά βρίσκει καί τόν σωστό τρόπο νά ἐπικοινωνήσει
καί μέ τόν πλησίον. Βλέπετε, σήμερα οἱ ἄνθρωποι πᾶνε νά ἐπικοινωνήσουν μέ
κάποιον ἄλλο καί μόλις ποῦνε τό πρόβλημά τους, π.χ. ἔχω πονοκέφαλο, ὁ ἄλλος λέει,

106
νά δεῖς ἐγώ τί πονοκέφαλο ἔχω! Τελείωσε.. σταματάει κάθε συζήτηση. Ὁ ἄλλος θέλει
λίγο νά σοῦ πεῖ τόν πόνο του, νά τόν ἀκούσεις καί ἐσύ ἀμέσως γυρνᾶς στόν ἑαυτό
σου. Γιατί δέν σέ ἐνδιαφέρει ὁ ἄλλος. Ὁ ἑαυτός σου εἶναι τό κέντρο. Δείχνουμε ἔτσι
σέ ὅλη τήν τραγικότητα τόν ἐγωισμό μας. Ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά ἔχει
ἐπικοινωνία μέ κανέναν, ἄν δέν ἀποβάλλει τό ἐγώ του. Σήμερα ποιός ἀκούει τόν
πλησίον του; Νά κάτσει λίγο νά τόν ἀκούσει; Κανένας. Πολύ δύσκολο νά βρεῖς
ἄνθρωπο ν’ ἀγαπάει πραγματικά τόν πλησίον. Γιατί; Γιατί ἔχουμε γίνει ὄλοι πολλοί
ἐγωιστές καί δέν ἔχουμε χρόνο γιά κανέναν. Καί τά παιδιά, ὅταν πᾶνε στήν
καφετέρια, εἶναι μέ τό κινητό στό χέρι καί στέλνουν συνεχῶς μηνύματα.

– Εἶναι ἐπικοινωνία αὐτή σήμερα; Μέσα ἀπό τά μηχανήματα, μέσα ἀπό τά Facebook
καί αὐτά; Τί ἐπικοινωνία εἶναι αὐτή;
Ἀφήνω πιά τί ἁμαρτίες καί τί σκάνδαλα γίνονται μέσα ἀπό ὅλα αὐτά… Ἑπομένως,
εἶναι ἕνα πολύ μεγάλο θέμα… Λέω κάποιες πτυχές μέ βάση αὐτά πού λένε οἱ ἅγιοι
Πατέρες. Μπορεῖ ἡ κατά Θεόν συναναστροφή νά μᾶς ἁγιάσει. Τί λέει τό Εὐαγγέλιο;
«Ὅπου εἶναι δύο ἤ τρεῖς συνηγμένοι», ἀλλά τί λέει μετά; «Εἰς τό ἐμόν ὄνομα, ἐκεῖ
εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν» ( Ματθ. 18,20), λέει ὁ Χριστός. Τώρα ἐδῶ, δόξα τῶ Θεῶ,
εἴμαστε 50-60 συγκεντρωμένοι γιά τόν Χριστό. Ἐδῶ τώρα γίνεται ἕνα μυστήριο.
Κάτι παρόμοιο μέ προσευχή, μέ Θεία Λειτουργία, καί ἐνεργεῖ τό Ἅγιο Πνεῦμα καί
ὅλοι παίρνουμε χάρη, τρεφόμαστε, λειτουργεῖ τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ὅταν εἴμαστε
συγκεντρωμένοι στό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ δύο ἤ τρεῖς, τότε ἔχουμε ἀληθινή κοινωνία
καί μεταξύ μας καί ψυχαγωγία καί ἁγιασμό.

Καί λέει ὁ Χριστός αὐτοί οἱ δύο ἤ τρεῖς ὅ,τι μοῦ ζητήσουν, ἐφόσον εἶναι ἑνωμένοι
στό ὄνομά Μου ὅμως, θά τούς τό κάνω. Δηλαδή, παράγεται μιά τεράστια πνευματική
δύναμη, ὅταν εἴμαστε κάποιοι συγκεντρωμένοι στό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ. Νά, πῶς
μπορεῖ νά λειτουργήσει θεωτικά ἡ συναναστροφή. Τί νά τό κάνουμε, νά πηγαίνουμε
στήν καφετέρια καί νά εἴμαστε δίπλα μέ τούς ἄλλους καί νά μήν ὑπάρχει τέτοια
κοινωνία; Οὐσιαστικά δέν ὑπάρχει. Οὔτε κἄν ψυχική κοινωνία ὑπάρχει, δέν μιλᾶμε
γιά ἁγιοπνευματική κοινωνία, ἀφοῦ εἶναι σέ ἄλλο μῆκος κύματος, οὔτε σκέφτονται
τό Ἅγιο Πνεῦμα… Ἀλλά οὔτε καί ψυχικά ἐπικοινωνοῦν οἱ ἄνθρωποι σήμερα,
ἀνθρώπινα δηλαδή. Ἀφῆστε τό θεανθρώπινο, οὔτε ἀνθρώπινα. Γιατί, ἀκριβῶς,
ἔχουμε χάσει τόν Θεάνθρωπο καί ἔχουμε χάσει καί τόν ἄνθρωπο καί, ὅπως λένε οἱ
φιλόσοφοι, ἔχουμε γίνει ὑπάνθρωποι. Οὔτε ἄνθρωποι εἴμαστε πλέον. Γιατί, ὅταν
χάσεις τόν Θεάνθρωπο, τόν Χριστό, χάνεις καί τόν ἄνθρωπο καί γίνεσαι
ἀπάνθρωπος, ἔλεγε ὁ ἅγιος Ἰουστίνος ὁ Πόποβιτς. Ἑπομένως, νά ἡ κατά Θεόν
συναναστροφή, νά εἶσαι συγκεντρωμένος, νά εἶσαι δίπλα στόν ἄλλο, ἀλλά γιά τόν
Χριστό. Καί νά σᾶς πῶ καί κάτι πιό βαθύ;

– Στό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ τί σημαίνει; Ὅταν λέει ὁ Χριστός νά εἶστε δύο ἤ τρεῖς
συγκεντρωμένοι στό ὄνομά μου;
Νά ἔχετε τήν ἀδιάλειπτη προσευχή καί νά ἐπικοινωνεῖτε μαζί Μου μ’ αὐτή τήν
ἀδιάλειπτη προσευχή. Αὐτό σημαίνει εἶναι ἑνωμένοι στό ὄνομά Μου. Ὅ,τι ζητήσουν

107
αὐτοί, θά τούς τό κάνω, λέει ὁ Χριστός. Ἀλλά αὐτοί, ἐφόσον εἶναι ἑνωμένοι μέ τόν
Χριστό, δέν θά ζητήσουν -μέ συγχωρεῖτε- οὐίσκι καί τσιγάρα καί χρήματα κ.λ.π., θά
ζητήσουν τό Ἅγιο Πνεῦμα, τήν Χάρη, θά ζητήσουν ἕνα θαῦμα. Καί ὁ Θεός θά τούς
τό κάνει τό θαῦμα. Ἔτσι γίνονται τά θαύματα. Δηλαδή ὅταν δύο-τρεῖς συναντηθοῦν
καί συμφωνήσουν σέ κάτι, ὁ Θεός τούς ἀκούει. Νά ἡ ἀληθινή συναναστροφή,
συνταύτιση. Αὐτό ζοῦσαν οἱ ἅγιοι! Γι’ αὐτό σᾶς εἶπα προηγουμένως πήγαιναν νά
δοῦν ὁ ἕνας τόν ἄλλον καί δέν μιλοῦσαν. Μπορεῖ μιά ὥρα νά κοιτιόντουσαν.

Κι ὅμως μιλοῦσαν. Ἦταν ἑνωμένοι στό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καί οὐσιαστικά ζοῦσαν
τόν Παράδεισο. Ἐνῶ σήμερα οἱ ἄνθρωποι λένε: – Δέν θά πεῖς τίποτα; Πές κάτι.. γιατί
χαλᾶς τήν ἀτμόσφαιρα, ἄν δέν μιλᾶς. Τί κάθεσαι ἔτσι μουγγός; Νομίζουν ὅτι ἡ χαρά
θά ἔρθει μέσα ἀπ’ τήν πολυλογία. Δέν ἔρχεται ἡ χαρά ἀπό ἐκεῖ. Καί νά πεῖς ἕνα
ἀνέκδοτο, μετά ἀπό λίγο πάλι κενός, ἄδειος θά εἶσαι. Ἐνῶ, ἄν ζεῖς αὐτή τήν κοινωνία
μέ τόν Χριστό, ζεῖς αὐτή τήν πληρότητα καί τήν ἕνωση μέ τόν πλησίον καί χαίρεσαι
πραγματικά τή ζωή σου.

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

108
 Οἱ διακοπές τοῦ χριστιανοῦ
Καί πάλι Χριστός Ἀνέστη! Εὐχαριστῶ πάρα πολύ γιά τήν πρόσκληση καί πρῶτα
εὐχαριστῶ τόν Πανάγιό μας Τριαδικό Θεό γιά τήν Χάρη πού μοῦ δίνει νά μιλήσω γιά
τόν Ἴδιο, γιά τόν λόγο Του.Εἶπε ὁ κ. Ἀβραάμ νά ποῦμε τήν θέση τῆς Ἐκκλησίας.
Μά… Ἐκκλησία εἴμαστε ὅλοι. Δόξα τῷ Θεῷ, ἀνήκουμε ὅλοι μας στήν ἁγία μας
Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί νομίζω ὅτι δέν πρέπει νά ὑπάρχει αὐτός ὁ διαχωρισμός
μέσα μας ὅτι ἄλλο εἶναι Ἐκκλησία καί ἄλλο εἴμαστε ἐμεῖς. Φυσικά δέν τό εἶπε ἔτσι ὁ
κ. Ἀβραάμ. Ἀλλά καμιά φορά γίνεται αὐτό… παίρνω ἀφορμή ἀπό αὐτό πού εἶπε…

Ἔχουμε τήν ἰδέα ὅτι Ἐκκλησία εἶναι οἱ ἱερεῖς, οἱ ἀρχιερεῖς καί ἐμεῖς εἴμαστε κάτι
ἄλλο… λίγο παραέξω… Ὄχι! Ἐκκλησία εἴμαστε ὅλοι καί πρέπει νά εὐχαριστοῦμε
τόν Θεό. Καί νά ποῦμε καί κάτι ἀκόμα, στήν Ἐκκλησία δέν ἔχουμε γνώμη δική μας.
Οἱ Προτεστάντες -πού δέν εἶναι Ἐκκλησία, λένε ὅτι εἶναι- ἔχουν γνώμη καί ὁ
καθένας λέει τήν γνώμη του… τί νομίζει γιά αὐτά πού λέει ὁ τάδε παπάς, ὁ τάδε
δεσπότης ἤ τό Εὐαγγέλιο ἀκόμα ἤ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Ἐμεῖς δέν ἔχουμε
γνώμη. Δέν πρέπει νά ἔχουμε γνώμη, ἀλλά θά πρέπει νά γνωρίζουμε τί διδάσκει
διαχρονικά ἡ ἁγία μας Ἐκκησία ἔτσι, ὥστε νά πορευόμαστε σωστά. Δηλαδή, ποιά
εἶναι ἡ συμφωνία, ὅπως λένε οἱ θεολόγοι μας, τῶν Πατέρων, τό λεγόμενο consensus
Patrum, γιά τά διάφορα θέματα τῆς ζωῆς μας.

Τό ἦθος, ἡ ζωή μας, εἶναι ἡ ἄλλη ὄψη τῆς πίστης μας. Ἐφόσον ἡ πίστη μας εἶναι
καθορισμένη καί μάλιστα αὐστηρότατα καθορισμένη καί δέν χωράει συγκατάβαση
στά τῆς πίστεως οὔτε ἐκπτώσεις οὔτε ἡ παραμικρή ἀλλοίωση οὔτε ἕνα «καί» δέν
μποροῦμε νά ἀλλοιώσουμε, νά ἀφαιρέσουμε ἤ νά προσθέσουμε στό Σύμβολο τῆς
Πίστεως, γιατί μετά γινόμαστε αὐτόματα αἱρετικοί, ἔτσι καί ἡ ζωή μας. Ἀλλά
σήμερα, δυστυχῶς, ἔχει μπεῖ μιά μεγάλη ἀλλοίωση στή ζωή μας, ἡ ὁποία ξεκινάει
ἀπό τή γενικότερη ἀλλοίωση πού ὑπάρχει στή Δύση, στόν Δυτικό ἐκκλησιαστικό
χῶρο, ὅπου, μέ ἁπλά λόγια νά τό ποῦμε, ἔχει μπεῖ ὁ κόσμος καί ἡ ζωή ἐκεῖ, τῶν
λεγόμενων χριστιανῶν, ἔχει γίνει ἐκκοσμικευμένη. Γι’ αὐτό καί εἶναι καί τό λέω πάλι
μέ ἔμφαση «λεγόμενοι», δέν εἶναι πραγματικοί χριστιανοί, ἀφοῦ δέν ἔχουν τή σωστή
πίστη καί αὐτό ξεκίνησε ἀπό τό ὅτι ἔχασαν τή σωστή ζωή. Σήμερα ἐμεῖς οἱ
Ὀρθόδοξοι Ἕλληνες καί ἀνά τόν κόσμο Ὀρθόδοξοι κρατᾶμε τήν ὀρθή πίστη, τήν
ὀρθόδοξη πίστη θεωρητικά, ἔχουμε ἀκέραιο τό Σύμβολο τῆς Πίστεως, ὅπως μᾶς τό
παρέδωσαν οἱ Οἰκουμενικές Σύνοδοι, ἀλλά στήν πράξη δέν τό τηροῦμε καί ἡ ζωή
μας εἶναι ἀλλοτριωμένη, ὁπότε κινδυνεύουμε νά χάσουμε καί τήν Ὀρθόδοξη πίστη.
Ὅπως τό βλέπουμε καί μέ τόν Οἰκουμενισμό σήμερα καί τίς ἀπαράδεκτες Συνόδους
πού γίνονται κ.λ.π.

Ἀλλά αὐτό εἶναι ἕνα θέμα πού πῆρα ἀφορμή καί εἶπα δυό λόγια βάσει αὐτοῦ πού εἶπε
ὁ κ. Ἀβραάμ γιά τήν θέση τῆς Ἐκκλησίας. Οὐσιαστικά θά ποῦμε αὐτό πού πρέπει νά
ξέρουμε καί αὐτό πού πρέπει νά ζοῦμε, ἄν θέλουμε νά εἴμαστε συνεπεῖς μέ τό ὄνομά

109
μας, ὅτι εἴμαστε χριστιανοί. Ἄν δηλώνουμε ἄθεοι καί ὄχι χριστιανοί, τότε βέβαια
ἀλλάζει τό πράγμα ἤ ἄν δηλώνουμε κάτι ἄλλο ἐκτός ἀπό χριστιανοί. Οἱ χριστιανοί,
ὅπως λέει ἔτσι καί μία ἐπστολή πρός Διόγνητον, ζοῦνε μέσα στόν κόσμο, ἀλλά δέν
εἶναι ἐκ τοῦ κόσμου τούτου, γιατί ὁ κόσμος εἶναι ἐχθρός τοῦ Θεοῦ. Δέν μποροῦμε νά
ἀφήσουμε τήν πόλη καί τό χωριό μας καί νά πᾶμε στά βουνά οὔτε μποροῦν ὅλοι νά
γίνουν μοναχοί. Γιατί δέν μποροῦν; Γιατί δέν θέλουν. Ὁ Θεός δέν ἀναγκάζει κανέναν
νά γίνει μοναχός, ἀλλά ὅλοι μποροῦμε νά ἔχουμε αὐτή τήν τροπική ἀναχώρηση ἀπ’
τόν κόσμο, δηλαδή νά πάρουμε ἀποστάσεις ἀπό τόν τρόπο ζωῆς, πού λέγεται
κοσμικός τρόπος ζωῆς.

Μιά διάσταση θά ποῦμε σήμερα πού σχετίζεται μέ τίς διακοπές καί γενικότερα μέ τό
θέμα τῆς ψυχαγωγίας. Βάλαμε ἔτσι τό θέμα «Οἱ διακοπές τοῦ χριστιανοῦ» ἀλλά θά
μπορούσαμε νά ποῦμε καί «ἡ ψυχαγωγία τοῦ χριστιανοῦ», ἡ ὁποία δυστυχῶς σήμερα
δέν εἶναι ψυχαγωγία, ἀλλά εἶναι διασκέδαση καί ἔχει διαφορά τό ἔνα ἀπό τό ἄλλο.
Θά ποῦμε ποιά εἶναι ἡ διαφορά.

Νά σᾶς πῶ ἕνα περιστατικό ἀπό τό Γεροντικό, ἀπό τόν Μέγα Ἀντώνιο. Ἕνας
κυνηγός, βλέποντας τόν πατριάρχη τῆς ἐρήμου, τόν Μέγα Ἀντώνιο (ὁ ὁποῖος ἔζησε
τό 251 – 356 μ.Χ. καί εἶναι ὁ ἡγέτης, ὁ ἱδρυτής, ὁ θεμελιωτής τοῦ ὀρθόδοξου
μοναχισμοῦ στήν Αἴγυπτο, Αἰγύπτιος ἦταν), ν’ ἀστειεύεται μέ τούς μοναχούς του,
τούς ὑποτακτικούς του, νά λένε χαλαρά κάποια ἀστεῖα, ὄχι φυσικά βρώμικα καί
ἁμαρτωλά… σκανδαλίσθηκε! Θέλοντας ὁ Ὅσιος νά τόν διδάξει ὅτι μερικές φορές ἡ
διάκριση ἐπιβάλλει κάποια συγκατάβαση στήν πολλή αὐστηρότητα, τοῦ εἶπε:
-Τέντωσε τό τόξο σου. Ὁ κυνηγός ὑπήκουσε. Ὁ Ὅσιος τοῦ εἶπε πάλι: – Τέντωσέ το
περισσότερο. Ὁ κυνηγός τό τέντωσε περισσότερο, ὁπότε ὁ Ὅσιος τοῦ εἶπε ξανά: –
Τέντωσέ το ἀκόμα πιό πολύ. Ὁ κυνηγός διαμαρτυρήθηκε: – Ἄν τό τεντώσω
περισσότερο, θά σπάσει. Ἔχει κάποια ὅρια. – Τό ἴδιο θά συμβεῖ, ἀποκρίθηκε ὁ
Ὄσιος, καί μέ τούς ἀδελφούς, ἐάν ἀγωνίζωνται συνεχῶς σκληρά, χωρίς καμιά
ἀνάπαυση καί ἀναψυχή.

Αὐτά ἀπό τό Γεροντικό, πού γιά κάποιους εἶναι πολύ αὐστηρό βιβλίο, ἀφοῦ
περιγράφει τήν πολύ αὐστηρή ζωή τῶν μοναχῶν! Βέβαια στήν Ὀρθοδοξία δέν εἶναι
ὡραία αὐτή ἡ ὁρολογία, δέν εἶναι σωστή. Δέν ὑπάρχει αὐστηρή καί ἐπιεικής ἤ
χαλαρή χριστιανική ζωή. Μία εἶναι ἡ χριστιανική ζωή. Ἁπλῶς ἡ διαφορά τῶν
μοναχῶν μέ τούς μή μοναχούς εἶναι ὅτι οἱ μέν εἶναι ἄγαμοι, οἱ δέ εἶναι ἔγγαμοι. Κατά
τά ἄλλα καί οἱ μέν καί οἱ δέ ὀφείλουμε νά τηροῦμε τό Εὐαγγέλιο, τίς ἐντολές. Δέν
ὑπάρχουν δύο εὐαγγέλια, ἕνα ἄς ποῦμε πιό λάιτ, ἐκκοσμικευμένο, χαλαρό Εὐαγγέλιο,
γιά τούς λαϊκούς, γιά τούς κοσμικούς καί ἕνα πιό αὐστηρό γιά τούς μοναχούς.

Ὡστόσο, κάποιοι τό θεωροῦν αὐστηρό αὐτό τό βιβλίο. Καί νά πού βλέπουμε μέσα σ’
αὐτό τό βιβλίο νά ὑπάρχει αὐτή ἡ καταχώρηση καί μάλιστα ἀπό τόν θεμελιωτή τοῦ
μοναχισμοῦ, τόν Ἅγιο Ἀντώνιο, ὁ ὁποῖος «χαριεντιζόταν» λέει, ἔλεγε κάποια ἀστεῖα
μέ τούς μοναχούς του. Αὐτό θέλει κάτι νά μᾶς διδάξει. Τί; Ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔχει μιά

110
τέτοια ἀνάγκη γιά χαλάρωση, γιά ξεκούραση, γιά ἕνα «παιχνίδι» θά λέγαμε, χωρίς νά
εἶναι φυσικά κάτι ἁμαρτωλό. Ἐδῶ, βέβαια, μπαίνει αὐτή ἡ διάκριση, γιατί σήμερα ἡ
χαλάρωση, ἡ ξεκούραση καί οἱ διακοπές ἔχουν ταυτιστεῖ δυστυχῶς μέ τήν
διασκέδαση. Ἡ ὁποία διασκέδαση εἶναι ἡ ἐκκοσμίκευση τῆς ψυχαγωγίας.

– Τί σημαίνει ψυχαγωγία;
Ἄν ἀναλύσουμε τήν λέξη, σημαίνει ἀγωγή τῆς ψυχῆς. Ἀγωγή, δηλαδή νά ὁδηγήσω,
νά πάω τήν ψυχή μου, πρός τόν Θεό. Αὐτή εἶναι ἀληθινή ψυχαγωγία, νά ὁδηγήσω
τήν ψυχή μου στόν Θεό. Ὅταν ἡ ψυχαγωγία γίνεται διασκέδαση, σημαίνει ὅτι ὁ
χριστιανός προσπαθεῖ νά ταυτιστεῖ μέ τόν κόσμο καί νά ὁδηγήσει τήν ψυχή του ὄχι
στόν Θεό. Ἡ λέξη διασκέδαση, σύνθετη λέξη, σημαίνει διά – σκεδάννυμι, διά –
σκορπίζομαι, διασκορπισμός. Ψυχαγωγία εἶναι ἀκριβῶς τό ἀντίθετο, νά
συγκεντρώσεις τόν ἑαυτό σου καί ὅλες σου τίς δυνάμεις καί νά τίς ὁδηγήσεις στόν
Χριστό. Διασκέδαση εἶναι νά διαλυθεῖς, νά σκορπιστεῖς.

Διάβαζα πρόσφατα, μιά διδακτορική διατριβή (παρακαλῶ!), ἀπό ἕναν ἐπιστήμονα

τῆς Παντείου, ἡ ὁποία εἶχε θέμα τήν διασκέδαση, πῶς διασκεδάζουν σήμερα οἱ νέοι
καί μάλιστα σέ μιά περιοχή τῆς Ἀθήνας. Ξέρετε τί λέγανε τά παιδιά πού
διασκεδάζανε; «Θέλω τρέλα»! Αὐτό εἶναι τό σύνθημα πού ἐπικρατεῖ μέσα στά
κέντρα αὐτά πού ὑποτίθεται ὁ ἄνθρωπος ξεκουράζεται. Τρέλα… νά τρελαθεῖς, νά
χάσεις τόν ἑαυτό σου, νά σκορπιστεῖς, νά διαλυθεῖς… Μά αὐτό ἀκριβῶς εἶναι ἡ
κόλαση. Ὅταν χάσεις τόν ἑαυτό σου, τά χάνεις ὅλα. Αὐτό εἶναι πού λέει ὁ Χριστός ἡ
ἀπώλεια. Ἐνῶ ἡ σωτηρία εἶναι ἀκριβῶς τό ἀντίθετο, νά μαζέψεις τόν ἑαυτό σου, νά
μαζέψεις τίς δυνάμεις σου καί νά τίς κατευθύνεις στόν Θεό. Ἑπομένως, μιλᾶμε γιά
ἀγωγή τῆς ψυχῆς καί ὄχι γιά σκόρπισμα καί διάλυση τῆς ψυχῆς.

Σήμερα ὅμως, δυστυχῶς, ἡ χαλάρωση καί οἱ διακοπές ἔχουν ταυτιστεῖ μέ τήν

ἁμαρτία. Μοῦ ἔλεγε ἕνα νέο παιδί, μετά τίς ἐξετάσεις κ.λ.π. πού εἶχε στό σχολεῖο,
καλοκαίρι… λέει, εἶπα λίγο πάτερ νά χαλαρώσω… κι ἀπό τά πνευματικά λίγο…
καλοκαίρι εἶναι τώρα… καί ἔκανα τίς χειρότερες ἁμαρτίες. Ἔπεσε στίς χειρότερες
ἁμαρτίες. Δηλαδή, δέν χωράει χαλάρωση γιά τόν χριστιανό. Αὐτό πρέπει νά τό
πάρουμε ἀπόφαση.

Θά σᾶς διαβάσω πάλι ἔνα περιστατικό. «Ἕνας μοναχός βρῆκε πολλούς πειρασμούς
στόν τόπο πού πρωτοάρχισε νά ἀγωνίζεται. Κάποτε ἔχασε τήν ὑπομονή του καί
ἀποφάσισε νά φύγει μακριά, γιά νά βρεῖ τήν ἡσυχία του». Γιατί ὁ διάβολος, ἐκεῖ πού
ἔμενε, τόν πολεμοῦσε πολύ μέ λογισμούς κ.λ.π. ὁπότε λέει νά πάω κάπου ἀλλοῦ νά
γλιτώσω ἀπό τόν διάβολο. Λίγο διακοπές! «Καθώς ἔσκυψε νά δέσει τά σανδάλια του
γιά νά ξεκινήσει», νά πάει ἐκεῖ πού ἤλπιζε ὅτι δέν θά ὑπῆρχε ὁ πονηρός «εἶδε
ἀντίκρυ κάποιον ἄλλον νά δένει κι ἐκεῖνος τά δικά του σανδάλια. -Ποιός εἶσαι σύ;
τόν ρώτησε. – Ἐκεῖνος πού σέ βγάζει ἀπό δῶ. Καί νά ‘μαι πάλι ἕτοιμος νά
προπορευθῶ ἐκεῖ πού σκοπεύεις νά καταφύγεις». Πρίν πᾶς ἐσύ, θά εἶμαι ἐγώ ἐκεῖ, θά
σέ περιμένω… «Ἦταν ὁ διάβολος πού ἐπεχείρησε νά τόν διώξει, ἀλλά δέν τό

111
κατόρθωσε γιατί ὁ ἀδελφός ἔμεινε, ὕστερα ἀπ’ αὐτό, στό κελί του κι ἀγωνίστηκε μέ
ὑπομονή, ἕως ὅτου νίκησε τούς πειρασμούς». Αὐτό τό περιστατικό τί μᾶς λέει; Ὅτι ὁ
διάβολος δέν κάνει διακοπές. Οὔτε ὑπάρχει κάποιος τόπος πού δέν ὑπάρχει. Δέν εἶναι
πανταχοῦ παρών ὁ διάβολος. Μόνο ὁ Θεός εἶναι πανταχοῦ παρών, ἀλλά μέσω τῶν
δαιμόνων, τῶν ἄλλων ὑποτακτικῶν του δηλαδή πού ἔπεσαν μαζί του λόγω τῆς
ὑπερηφάνειάς τους, ἔχουν διασκορπιστεῖ σ’ ὅλον τόν κόσμο καί δημιουργοῦν παντοῦ
πειρασμούς καί πόλεμο. Κατεξοχήν βέβαια στούς χριστιανούς. Ἑπομένως, δέν πρέπει
νά περνάει ἀπό τό μυαλό κάποιου «νά χαλαρώσω λίγο», ὅπως εἶπε αὐτό τό παιδί, ἀπό
τόν πνευματικό ἀγῶνα, γιατί ὁ διάβολος δέν κάνει διακοπές. Ἄρα καί ὁ χριστιανός
δέν χαλαρώνει καί ὅπου θά πάει γιά νά ξεκουραστεῖ ἀνθρωπίνως, θά πρέπει νά
κρατήσει ἐκεῖ τόν πνευματικό του ἀγῶνα, νά συνεχίσει τόν πνευματικό του ἀγῶνα,
γιατί κι ἐκεῖ πάλι θά βρεῖ τούς πειρασμούς πού εἶχε κι ἐδῶ καί παντοῦ, τούς ὁποίους
βάζει ὁ διάβολος σ’ αὐτούς πού ἀγωνίζονται.

Ὡστόσο ὑπάρχει αὐτή ἡ ἀνάγκη γιά χαλάρωση. Σήμερα ἔχουμε αὐτή τήν
κατάσταση… ἄλλο ψυχαγωγία καί ἄλλο διασκέδαση. Καί δυστυχῶς ἔχει ταυτιστεῖ ἡ
διασκέδαση, ἡ χαλάρωση, μέ τήν ἁμαρτία. Δυστυχῶς μάλιστα, γιά νά λέμε τά
πράγματα μέ τό ὄνομά τους, γιά πάρα πολλούς σήμερα διασκέδαση σημαίνει
ἐρωτισμός, σημαίνει ἡδονοβλεψία, σημαίνει μοιχεία καί πορνεία μέ τά μάτια, τά
ἀγγίγματα ἤ καί τήν πλήρη σαρκική ἁμαρτία καί τίς σαρκικές διαστροφές ἀκόμα. Κι
αὐτά ὁ κόσμος τά λέει διασκέδαση. Τώρα συγγνώμη ἄν λερώνω τά αὐτιά σας, νά μέ
συγχωρέσετε, ἀλλά δυστυχῶς, ὅταν λέει κάποιος νά δῶ λίγο τηλεόραση, δέν πέφτει
σ’ αὐτά πού εἴπαμε λίγο ὡς πολύ; Τί δείχνει σήμερα ἡ τηλεόραση, τό διαδίκτυο..;
Δέν εἶναι συνεχῶς πρόκληση γιά τίς ἁμαρτίες αὐτές πού προαναφέραμε καί μία
συνεχής παρακίνηση πρός αὐτά; Καί λέει ὁ ἄλλος τό βράδυ πού ἔρχομαι στό σπίτι νά
ξεκουραστῶ… Πῶς νά ξεκουραστῶ; Νά ἀνοίξω τηλεόραση. Μά ἔτσι θά
ξεκουραστεῖς ἄνθρωπέ μου; Ἔτσι θά κουραστεῖς χειρότερα καί θά φορτώσεις τήν
ψυχή σου μέ ἕνα σωρό προκλήσεις, γιά νά μήν πῶ καί συγκαταθέσεις στήν ἁμαρτία.
Βέβαια οἱ ἅγιοι Πατέρες ὅλα αὐτά τά καταδικάζουν πλήρως καί τελείως. Στά χρόνια
τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, δέν ὑπῆρχαν οἱ τηλεοράσεις οὔτε τά
διαδίκτυα οὔτε τό ποδόσφαιρο οὔτε ὁ κινηματογράφος. Τά θέατρα ὑπῆρχαν.

– Ξέρετε τί ἔλεγε ὁ Ἅγιος Ἰωάννης γιά τούς ἀνθρώπους πού πήγαιναν στά θέατρα τῆς
ἐποχῆς ἐκείνης;
Τά ὁποῖα βεβαίως εἶχαν πολύ ἄσχημα θεάματα, ὅπως καί σήμερα. Ἔλεγε ὅτι «ἐσεῖς
πού πᾶτε ἐκεῖ κάνετε ἀπηρτισμένη μοιχεία». Ὁλοκληρωμένη μοιχεία κάνετε, ἔλεγε,
μ’ αὐτά πού βλέπετε ἐκεῖ πέρα! Ἄν διαβάσετε καί τί λέει γιά τούς ἱπποδρόμους…
Σήμερα ἀντί γιά τούς ἱπποδρόμους ἔχουμε τά γήπεδα. Τό τί βωμολοχίες, τό τί
ἀγριότητα ἐπικρατεῖ σήμερα στά γήπεδα δέν λέγεται…. Ἐγώ κάποτε πέρασα
ἀναγκαστικά στήν Ἀθήνα ἀπό τό στάδιο τοῦ Παναθηναϊκοῦ στήν Λεωφόρο…
ἔφριξα! Νόμιζα ὅτι γίνεται πόλεμος… ὅτι θά πέσει ὅλος ὁ κόσμος νά μέ σκοτώσει…
καί ἤμουνα ἀπ’ ἔξω, ὄχι μέσα! Τρόμαξα στήν κυριολεξία! Καί λέω εἶναι δυνατόν;
Αὐτοί εἶναι ἄνθρωποι τώρα ἤ ἄγρια θηρία; Καί πολύ χειρότερα ἀπό ἄγρια θηρία. Τά

112
ἄγρια θηρία δέν φέρονται ἔτσι. Τώρα μπορεῖ νά πεῖ κανείς χριστιανός: – Γιατί ὄχι;
Νά τό εὐλογήσουμε καί τό ποδόσφαιρο! Νά πᾶμε καί στόν Πατριάρχη νά πάρουμε
μιά εὐχή νά νικήσει ἡ ἐθνική Ἑλλάδος! Ἔ, ὄχι πιά! Δέν μποροῦμε νά τά εὐλογοῦμε
ὅλα! Ἤ ἡ ἄλλη πάει στή Γιουροβίζιον (Eurovision) καί λέει νά πάρω ἄς ποῦμε εὐχή
ἀπό τόν τάδε Δεσπότη γιά νά νικήσω… Δέν τά εὐλογοῦμε ὅλα… Ὁ χριστιανός δέν
τά εὐλογεῖ ὅλα οὔτε ὁ Χριστός τά εὐλογεῖ ὅλα. Ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, μέ
συγχωρεῖτε «τά οὖρα δέν γίνονται ἁγιασμός». Δέν γίνεται. Πῶς νά τό κάνουμε; Δέν
εὐλογοῦνται ὅλα..

Παρόλα αὐτά ὑπάρχει αὐτή ἡ ἀνάγκη γιά χαλάρωση. Οἱ ἀρχαῖοι μας πρόγονοι ἔλεγαν
καί μερικά σωστά καί ὡραῖα. Ὁ Δημόκριτος ἔλεγε: «Βίος ἀνεόρταστος μακρά ὁδός
ἀπανδόκευτος». Δηλαδή ζωή πού δέν ἔχει γιορτές, δέν ἔχει μία χαλάρωση, εἶναι σάν
ἕναν μακρύ δρόμο πού δέν ἔχει πανδοχεῖο. Σκεφτεῖτε νά πᾶτε ἀπό δῶ στήν Ἀθήνα ἤ
στή Σπάρτη ἤ κάπου πιό μακριά καί νά μή σταματήσετε πουθενά. Πόσο κουραστικό
εἶναι! Λές, νά πάρω μιά ἀνάσα… Στίς δυό ὧρες λένε οἱ ὁδηγοί πρέπει νά κάνεις
ὁπωσδήποτε μία στάση γιά νά συνεχίσεις μετά. Ἰδιαίτερα ἄν ὁδηγεῖς, εἶναι άκόμα πιό
πολύ ἀναγκαῖο αὐτό. Οἱ γιορτές εἶναι πραγματικά μιά ξεκούραση, ἀλλά ὅταν εἶναι
ἐορτές ἐκκλησιαστικές καί δέν γίνονται κοσμικές.

Νά σᾶς πῶ κάτι ἀκόμα καί μή σᾶς φανεῖ παρατραβηγμένο: ἡ σύγχρονη διασκέδαση

ἔχει καταντήσει βιομηχανία. Εἶναι μάλιστα ἕνας ἀπό τούς βραχίονες ἐπιβολῆς τῆς
Παγκοσμιοποίησης. Δέν εἶναι τραβηγμένο αὐτό πού σᾶς λέω. Καί ὅλα αὐτά βέβαια
ξεκινᾶνε ἀπό αὐτή τήν μεγάλη αἵρεση πού λέγεται Νέα Ἐποχή. Εἶναι φοβερός αὐτός
ὁ κίνδυνος καί δέν ἔχουμε συλλάβει πόσο ὕπουλα ἔχει μπεῖ μέσα στή ζωή μας αὐτή ἡ
αἵρεση. Ἡ Νέα Ἐποχή τί λέει; Λέει ὅτι ὅλα εἶναι θεός, ὅτι ὅλες οἱ θρησκεῖες εἶναι τό
ἴδιο, ὅλες ἔχουν τόν ἴδιο θεό, τόν ἀληθινό Θεό, ὅλες εἶναι μονοπάτι γιά τόν ἴδιο
θεό… νά μή λέτε ἐσεῖς οἱ ὀρθόδοξοι ὅτι μόνο ὁ δικός σας Θεός εἶναι ἀληθινός… ναί,
ὑπάρχει ὁ Χριστός, ὑπάρχει καί ὁ Βούδας ὅμως καί εἶναι τό ἴδιο… ἐσεῖς τό λέτε
Χριστό, ἐμεῖς τό λέμε Βούδα… νά μάθετε καί γιά τό κάρμα, νά μάθετε καί γιά τόν
διαλογισμό, νά μάθετε καί γιά τή γιόγκα.

Ξέρετε σήμερα οἱ ἄνθρωποι ἔχουν φοβερή βαρεμάρα… Δέν λένε βαριέμαι, βαριέμαι,
βαριέμαι;… καί τά νέα παιδιά.. Θυμᾶμαι στό Πανεπιστήμιο, ἀπό τότε, μιά φορά
κοίταζα στά ἕδρανα καί τά παιδιά – οἱ φοιτητές ἔγραφαν συνέχεια αὐτή τή λέξη. Κι
ἄν ἀνοίξετε τό διαδίκτυο, λέει: τρόπους γιά νά ξεπεράσετε τή βαρεμάρα! Καί ξέρετε
τί συνιστοῦν; Νά κάνεις γιόγκα… Ἀπό ποῦ κι ὡς ποῦ ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι Ἕλληνες
γιά νά ξεπεράσουμε τή βαρεμάρα μας νά κάνουμε γιόγκα; Καί συμβουλεύει ἐμᾶς
τώρα ὀρθόδοξη Ἑλληνίδα!

– Ξέρετε τί εἶναι ἡ γιόγκα;

Γιά νά σᾶς πῶ πόσο μᾶς ἔχει ἐπηρεάσει ἡ Νέα Ἐποχή. Τό ἔχουν περάσει ὅτι ἡ γιόγκα
εἶναι μιά ἁπλή γυμναστική. Ἡ γιόγκα παρακαλῶ εἶναι θρησκεία, εἶναι προσευχή
στούς δαίμονες. Εἶναι πρακτική τῶν ἀνατολικῶν θρησκειῶν ἡ γιόγκα. Κι ὅμως τό

113
περνᾶνε ἔτσι… Ἤ ἀκοῦς γιά προηγούμενες ζωές, γιά μετεμψύχωση, γιά κάρμα..
ξέρετε ἀπό ποῦ εἶναι ὅλα αὐτά; Ἀπό τίς ἀνατολικές θρησκεῖες ἦρθαν αὐτά, ἀπό τούς
εἰδωλολάτρες κι ἔχουν ποτίσει τό εἶναι μας. Καί μᾶς τά πετᾶνε ἔτσι καί λέμε «ἔ, τό
εἶπε κι αὐτό… καί τί ἔγινε;». Ὄχι, ὅλα αὐτά εἶναι στοχευμένα καί στό περνᾶνε ὅτι
εἶναι μιά διασκέδαση, μιά ψυχαγωγία, ὅτι εἶναι μιά χαλάρωση, γιά νά ἠρεμήσεις… Ἡ
αἰχμή τοῦ δόρατος τῆς Νέας Ἐποχῆς καί τῆς Παγκοσμιοποίησης εἶναι αὐτή ἡ
βιομηχανία τοῦ θεάματος πού ξεκινάει ἀπό τό Χόλιγουντ.

Ὅλες οἱ ταινίες θά δεῖτε τελικά εἶναι ὅλες οἱ ἴδιες. Ἐγώ εἶχα νά δῶ ταινία 20-25
χρόνια καί μιά φορά σέ μιά κατασκήνωση λένε νά δοῦμε πάτερ αὐτή, δέν ἔχει
τίποτα… ἔ, λέω νά κάτσω καί ἐγώ νά δῶ τί εἶναι αὐτό… καί λέω αὐτό παιδιά τό ἔχω
δεῖ πρίν εἴκοσι χρόνια… ἴδιο πράγμα εἶναι… μπάμ, μπούμ, πιστολιές, αὐτοκίνητα
πού τρέχουν, ὅλα τό ἴδιο πράγμα… καί μέσα ἐκεῖ σοῦ βάζουν καί διαλογισμό κι αὐτά
τά περίεργα περί κάρμα κ.λ.π. Σοῦ περνᾶνε δηλαδή τήν προπαγάνδα τους. Καί
σήμερα περνᾶνε καί τήν ὁμοφυλοφιλία. Καί τά λεγόμενα «παιδικά» προβάλλουν τήν
ὁμοφυλοφιλία. Καί θά δεῖτε σέ λίγο καί τήν παιδοφιλία… γιά νά μήν πῶ ὅτι ἤδη
γίνεται κι αὐτό. Ὅλα αὐτά δέν εἶναι τυχαῖα. Νά σᾶς πῶ καί κάτι πού λένε οἱ
ἐρευνητές, ὅτι τελικά ἡ ψυχαγωγία, ἡ διασκέδαση πιό σωστά, τείνει νά γίνει ἕνα
μέσο καταστολῆς καί ἕνα μέσο ἐπιβολῆς τῆς παγκοσμιοποίησης.

– Ἡ Παγκοσμιοποίηση τί ἐπιδιώκει;
Νά καταστραφοῦν οἱ ἐθνικοί πολιτισμοί καί νά ἀντικατασταθεῖ ἡ ἰδιοπροσωπία τοῦ
κάθε λαοῦ μέ μιά παγκόσμια καταναλωτική κουλτούρα καί μέ μιά ἀγοραία, δηλαδή
πορνική, θρησκεία τῆς ἡδονῆς καί φυσικά μέ μιά ὑποταγή στό κράτος. Θά δεῖτε πώς
ὁ κόσμος σιγά-σιγά λόγω τῆς ἀνίας πού ὑπάρχει – κι ὅλο καί αὐξάνει ἡ ἀνία – θά
ζητάει ἕνα ὑποκατάστατο. Καί τό ἔχουν ἕτοιμο. Ξέρετε ποιό εἶναι τό ὑποκατάστατο;
Ἡ δημόσια ψυχαγωγία, ἡ ὁποία ὡς κύριο χαρακτηριστικό θά ἔχει τήν ἡδονή. Γι’
αὐτό λένε οἱ ἐρευνητές καί ἕνας ὀνόματι Ἄλντους Χάξλεϋ, θά τόν ἔχετε ἴσως
ἀκούσει, ὅτι δέν θά χρειαστεῖ ὁ ‘μεγάλος ἀδελφός’, ὅπως ἔλεγε ὁ Ὄργουελ στό
μυθιστόρημα αὐτό, τό ‘1984’, ἕνας παγκόσμιος δικτάτορας, γιατί οἱ ἄνθρωποι μέσω
τῆς ψυχαγωγίας, τῆς βιομηχανίας αὐτῆς, πού ξεκινάει, ὅπως σᾶς εἶπα, ἀπό τό
Χόλιγουντ, θά ἀποδεχθοῦν τήν ψυχαγωγία ὡς τόν ἀνώτερο τρόπο ζωῆς.

Καί τό κύριο χαρακτηριστικό αὐτῆς τῆς ψυχαγωγίας θά εἶναι ἡ ἡδονή, ἡ ἄκρατη

ἡδονή, ἡ ὁποία θά περάσει μέσα στούς λαούς μέ τή διάλυση τῆς οἰκογένειας. Ἤδη
βλέπουμε ὅτι ἡ οἰκογένεια ἔχει διαλυθεῖ καί ἔχει ἀνοίξει ὁ δρόμος πλήρως γιά κάθε
διαστροφή. Τό βλέπετε καί στά σχολεῖα. Τά παιδιά μας πλέον στά σχολεῖα δέν
μιλᾶνε γιά ἑτερόφυλους ἔρωτες καί τέτοια, ὅπως στήν ἐποχή μας, μιλᾶνε γιά
ὁμοφυλοφιλία. Τά ὑπονοούμενα στά μικρά παιδιά τώρα στά σχολεῖα εἶναι
ὁμοφυλοφιλικά… Ἤδη τό Κράτος μας περνάει τό μήνυμα μέσα ἀπό τήν θεματική
ἑβδομάδα ὅτι ὅλα εἶναι φυσιολογικά! Εἶναι ἁπλῶς διαφορετικά! Τί λέτε ὅτι εἶναι
διαστροφή ἡ ὁμοφυλοφιλία; Μή λές τέτοια πράγματα… Ἀκόμα ἴσως δέν μᾶς κάνουν
κάτι, ἀλλά σέ 5-10 χρόνια θά μέ βάλουν φυλακή πού λέω αὐτά τά πράγματα… Ἄν

114
ἀκούσουν τήν ὁμιλία μου μετά ἀπό 10 χρόνια… Νά λές ὅτι ἡ ὁμοφυλοφιλία εἶναι
διαστροφή;.. ὅτι εἶναι ἁμαρτία;… Ἀπαράδεκτος εἶσαι πάτερ. Σέ λίγο θά ἔρθει αὐτό…
Ὅλη αὐτή ἡ διάλυση τῆς οἰκογένειας ἀφενός καί ἀφετέρου αὐτή ἡ διοχέτευση τῆς
ἄκρατης ἡδονοθηρίας καί φιληδονίας, πού γίνεται μέσα ἀπό τό Χόλιγουντ ξαναλέω,
προσέξτε.. δέν εἶναι ἀμελητέα ποσότητα ἡ ψυχαγωγία καί ἀμελητέο θέμα… εἶναι
πολύ σημαντικό. Ὄλη αὐτή ἡ φιληδονία εἶναι τρόπος νά ὑποταχτεῖ ὁ λαός. Γιατί ἕνας
ἄνθρωπος πού θά ὑποταχτεῖ στήν ἡδονή, μετά θά ὑποταχτεῖ καί στίς διαστροφές.
Γιατί ἡ ἡδονή ἔχει αὐτό τό χαρακτηριστικό, τήν βαριέσαι, ἔχει κόρο. Ἔρχεται ἕνας
κορεσμός. Κάνεις αὐτό πού σοῦ φέρνει ἡδονή, τό ξανακάνεις, τό ξανακάνεις… τό
τρῶς, τό ξανατρῶς… τό βαρέθηκες. Λές τό μπούχτισα. Κάτι ἄλλο… Πᾶς στό ἄλλο.
Τό κάνεις καί τό ἄλλο, τό κάνεις, τό ξανακάνεις, τό μπουχτίζεις κι ἐκεῖνο. Ἔτσι ὁ
ἄνθρωπος πάει, ἄς ποῦμε, ἀπό τά σχεδόν φυσιολογικά στά διεστραμμένα καί στά
πολύ διεστραμμένα καί στά πάρα πολύ διεστραμμένα.

– Ξέρετε ὅτι ὅλα αὐτά τά διεστραμμένα ὑπάρχουν στό διαδίκτυο;

Τά πάντα ὑπάρχουν. Καί εἶναι ἔγκλημα αὐτό πού κάνουν οἱ γονεῖς, πού δίνουν στά
μικρά παιδιά κινητά μέ ἴντερνετ καί τά ἀφήνουν ἐλεύθερα στό σπίτι, στά Wi-Fi. Τά
ξέρουν ὅλα αὐτά… Πολύ καλύτερα ἀπό σᾶς… τά ἔχουν δεῖ ὅλα… Καί μήν ἀκοῦτε
πού λένε «τό παιδάκι μου ἐμένα εἶναι ἐντάξει»… μιά χαρά κοιμᾶσαι… δέν ξέρεις τί
σοῦ γίνεται… Τό παιδάκι σου τά ἔχει δεῖ ὅλα, γιά νά μήν πῶ τά ἔχει κάνει κιόλας, τά
ἔχει δοκιμάσει… Τά λέω ὅλα αὐτά γιά νά ἀνησυχήσουμε λίγο…

Ἔρχεται, ἑπομένως, ὄχι ὁ μεγάλος ἀδελφός, ἀλλά μιά ἑκούσια αὐτοκαταστροφή, ὁ

ἄνθρωπος ἀπό μόνος του, ἔτσι λένε κάποιοι τουλάχιστον καί αὐτός ὁ Χάξλεϋ, θά
χαίρεται νά ὑποδουλώνεται καί νά αὐτοδιαλύεται. Βλέπετε σήμερα τά παιδιά νά
ἔχουν ὄρεξη γιά μάθηση, γιά διάβασμα; Κανένα ἐνδιαφέρον. Ἐκτός ἀπό δυό-τρεῖς σέ
κάθε τμῆμα, οἱ ὑπόλοιποι πᾶνε καί ἔρχονται καί τό σχολεῖο ἔχει γίνει ἁπλῶς ἕνας
τόπος ἐπιτήρησης. Παιδοφύλαξη οὐσιαστικά εἶναι. Οἱ γονεῖς ξεφορτώνονται λίγο τά
παιδιά, χαλαρώνουν τίς ὧρες πού εἶναι στό σχολεῖο καί μετά ξανά πάλι μέ τά θηρία
στό σπίτι… Ποῦ ὀφείλεται αὐτό; Ὀφείλεται σέ ἕναν μεγάλο βαθμό σ’ αὐτή τήν
ἄκρατη φιληδονία. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ὑποκύψει στήν ἡδονή, στά σαρκικά πάθη, μετά
τόν κάνεις ὅ,τι θέλεις.

Κι ἕνας λόγος πού προωθοῦν τήν ὁμοφυλοφιλία, νά τό ξέρετε, τό εἶπε κι ἔνας

καθηγητής Πανεπιστημίου, εἶναι ὅτι ἐξυπηρετοῦν τούς στρατηγικούς τους στόχους.
Οἱ παγκοσμιοποιητές πού ἔχουν σάν στόχο νά ὑποτάξουν ὅλη τήν ἀνθρωπότητα καί
τελικά ν’ ἀνοίξουν τόν δρόμο γιά τόν Ἀντίχριστο, θέλουν ἀνθρώπους μάζα, θέλουν
ἀνθρώπους εἵλωτες, θέλουν ἀνθρώπους ὑποταγμένους, σήκω-σήκω, κάτσε-κάτσε.
Δέν θέλουν ἀνθρώπους πού νά σκέφτονται. Καί τί τούς προβάλλουν; Ὡς ἀνώτερο
τρόπο ζωῆς τήν ψυχαγωγία, τό θέαμα. Τό θέαμα σήμερα λειτουργεῖ σάν ἕνας
δικτάτορας στόν ὁποῖο ὅμως –προσέξτε- μπαίνουμε ἑκούσια, μόνοι μας. Δέν σ’
ἀναγκάζει κανείς νά δεῖς τηλεόραση ἤ νά δεῖς τά βιντεάκια στό YouTube. Μπαίνεις
μόνος σου καί αὐτοδιαλύεσαι καί νομίζεις ὅτι διασκεδάζεις. Καί οὐσιαστικά σέ

115
διαμορφώνουν, σέ φτιάχνουν ὅπως θέλουν. Ὅλα αὐτά εἶναι στοχευμένα. Γιατί ἕνας
ἄνθρωπος πού θά γίνει διεστραμμένος ἠθικά, μετά δέν ἔχει σθένος νά ἀντισταθεῖ σέ
τίποτα. Γι’ αὐτό μέ τά λεγόμενα «think tank» – τά ξέρουν πολύ καλά αὐτά καί τά
προωθοῦνε καί δίνουν ἑκατομμύρια καί δισεκατομμύρια γιά νά προωθηθεῖ ἡ
διαστροφή τῆς ὁμοφυλοφιλίας καί ἡ παιδοφιλία τώρα… γιατί ζητᾶνε νά
νομιμοποιηθεῖ καί ἡ ὁμοφυλοφιλία – ξέρουν ὅτι ἕναν ἄνθρωπο ἄν τόν κάνεις ἔτσι,
μετά τόν ἔχεις διαλύσει, ἔχεις χτυπήσει τό εἶναι του, ἔχεις χτυπήσει τήν οὐσία του,
τήν ρίζα τῆς ὑπάρξεώς του.

Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν ξέρει τί εἶναι, ἄν εἶναι ἄνδρας ἤ γυναίκα, τόν ἔχεις διαλύσει
αὐτόν τόν ἄνθρωπο. Ὅταν λές στό παιδάκι τῶν ἕξι χρονῶν νά ἀποφασίσει ἄν θά εἶναι
ἀγόρι ἤ κορίτσι… Αὐτό διδάσκουν τώρα στά παιδιά καί δέν μιλάει κανένας! Κι
ἀπορῶ δηλαδή: Τί ἔχουμε πάθει…; Κοιμόμαστε; Ἐνῶ ὑπάρχει ἡ πληροφόρηση.
Ὑπάρχει ἡ πληροφόρηση ἀλλά μένουμε ἀδρανεῖς, σάν κοιμισμένοι. Δέν ἀντιδρᾶ
κανένας. Τά τρῶμε δηλαδή ὅ,τι μᾶς λένε… Ἕνα Ὀρθόδοξο Κράτος καί ἀναθέσαμε
σέ κάποιους ἄθεους -δέν κάνω πολιτική τώρα προσέξτε- οἱ ὁποῖοι ἄνθρωποι ἔχουν
ξεπεράσει καί τόν διάβολο. Δέν τούς κατηγορῶ σάν πρόσωπα, ἀλλά λέω γιά τήν
συμπεριφορά τους…

– Ξέρετε ὅτι ὁ διάβολος πιστεύει;

Ὁ διάβολος δέν δηλώνει ἄθεος. Τό λέει ἡ Ἁγία Γραφή αὐτό, «πιστεύει καί φρίσσει»
(Ἰακ. 2,19). Πιστεύει καί φρίττει! Ἕνας ἄθεος λοιπόν ἔχει ξεπεράσει τόν διάβολο!
Εἶναι πάνω ἀπ’ τόν διάβολο , γιατί οὔτε ὁ διάβολος τό κάνει αὐτό, νά πεῖ ὅτι δέν
ὑπάρχει Θεός. Κι ἐμεῖς αὐτούς τούς βάλαμε νά μᾶς κυβερνήσουν. Ξαναλέω, δέν ἔχω
κάτι μ’ αὐτούς προσωπικά, ἀλλά μέ μᾶς, γιατί αὐτό δείχνει μιά μεγάλη διαστροφή
στόν λαό μας καί μιά μεγάλη ὑποδούλωση στά πάθη μας. Φυσικά δέν τούς βάλαμε
ἐκεῖ ἐπειδή δήλωσαν ἄθεοι. Ἀλλά δέν τό λάβαμε κἄν ὑπόψη μας αὐτό νομίζω, ὅτι
δήλωσαν ἄθεοι. Τί λάβαμε ὑπόψη μας; Μᾶς εἶπαν ὅτι «θά ἱκανοποιήσουμε τήν
φιληδονία σας». «Λεφτά ὑπάρχουν»…

Αὐτο δέν θέλετε; Λεφτά δέν θέλετε; Γιά νά ἱκανοποιήσετε τά πάθη σας. Θά σᾶς τά
δώσουμε. Κι ἐμεῖς εἴπαμε ‘κάντε τα’, δέν μᾶς νοιάζει, ἄν εἶστε ἄθεοι ἤ ὄχι.
Ξεπουλήσαμε τά πάντα δηλαδή, προκειμένου νά ἱκανοποιήσουμε τήν φιληδονία μας,
ἡ ὁποία ξεκινάει ἀπό τήν ψυχαγωγία! Ὅλη ἡ ψυχαγωγία, ἄν δεῖτε, εἶναι δομημένη σ’
αὐτό, στό νά ἱκανοποιηθεῖ ἡ φιληδονία. Θυμᾶμαι καί τόν Δήμαρχο τῆς
Θεσσαλονίκης προεκλογικά ἔλεγε αὐτό τό πράγμα δημόσια. Τό ἄκουσα καί ἔφριξα.
Δέν μπορῶ νά πῶ καί τήν λέξη πού ἔλεγε. «Θά σᾶς φέρω νά βλέπετε
πορνοθεάματα». Τό ἔλεγε ἀνοιχτά στόν κόσμο. Προεκλογική ἐξαγγελία δηλαδή!
Καταλάβατε; Κι αὐτόν τόν ἄνθρωπο ἀπό κάτω τόν ἀκούγανε καί τόν
χειροκροτοῦσαν. Καί μετά λέμε, γιατί ἔχουμε τά χάλια πού ἔχουμε….

Αὐτή λοιπόν ἡ ἡδονή, πού τόσο λανσάρεται καί διοχετεύεται στόν κόσμο, ξαναλέω
μέσω τῆς ψυχαγωγίας καί μέσω τῆς ὅλης αὐτῆς κατάστασης, εἶναι στοχευμένη, δέν

116
εἶναι τυχαία. Καί περνάει τό μήνυμα μέσα ἀπό ὅλα τά ΜΜΕ ὅτι ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα
εἶναι τέτοια καί ὅτι ὅλοι εἶναι διεστραμμένοι. Ἐνῶ δέν εἶναι καθόλου ἔτσι τά
πράγματα. Δηλαδή μᾶς βάζουν σ’ ἕναν ψεύτικο κόσμο, γιά νά περάσουν τελικά αὐτά
πού θέλουν. Τώρα τά λέω ὅλα αὐτά γιά νά προβληματιστοῦμε γιά μᾶς καί νά
ἀντισταθοῦμε. Καί βέβαια ἡ πρώτη ἀντίσταση εἶναι ἡ πνευματική ζωή καί στίς
διακοπές καί πάντοτε. Εἶναι ἡ συνέπεια μέ τά πιστεύω μας.

Θά σᾶς πῶ κάτι ἀπό τό Εὐαγγέλιο. Εἶναι στό κατά Μάρκον, 6ο κεφάλαιο,

31ος στίχο. Μιλάει ὁ Κύριος: «καί λέγει αὐτοῖς· δεῦτε ὑμεῖς αὐτοί κατ᾿ ἰδίαν εἰς
ἔρημον τόπον, καί ἀναπαύεσθε ὀλίγον», τό λέει στούς Ἀποστόλους. Ἐλᾶτε λέει,
ὑμεῖς αὐτοί, δηλαδή μόνοι σας, ἐσεῖς, οἱ Ἀπόστολοι. Κατ᾿ ἰδίαν, ἰδιαιτέρως. Εἰς
ἔρημον τόπον. Ὄχι δημόσια, ὄχι σέ καμιά μεγαλούπολη μέ ὡραίους κήπους καί
ὡραῖα ξενοδοχεῖα. Εἰς ἔρημον τόπον, καί ἀναπαύεσθε ὀλίγον. Ἀπό αὐτά
καταλαβαίνουμε ποῦ εἶναι ἡ ἀνάπαυση.

– Πῶς θά βροῦμε τήν ἀληθινή ἀνάπαυση;

Μέσα ἀπό τό Εὐαγγέλιο, μέσα ἀπό τήν συμπεριφορά τοῦ Χριστοῦ. Ὁ κατεξοχήν
τέλειος ἄνθρωπος εἶναι ὁ Χριστός. Ἄν θέλεις νά δεῖς πῶς θά ζήσεις σωστά, γιά νά
χαρεῖς τή ζωή σου, νά δεῖς πῶς ἔζησε ὁ Χριστός καί πῶς διδάσκει καί τούς
Ἀποστόλους. Εἰς ἔρημον τόπον, λοιπόν, καί ἀναπαύεσθε ὀλίγον. Ὀλίγον, ὄχι πολύ.
Γιατί ἡ πολύ ἀνάπαυση φέρνει ἄλλα πράγματα, ξεσηκώνονται τά πάθη. «Ἦσαν γάρ
οἱ ἐρχόμενοι καί οἱ ὑπάγοντες πολλοί». Αὐτοί πού πήγαιναν καί ἔρχονταν στούς
Ἀποστόλους ἦταν πολλοί. «Καί οὐδέ φαγεῖν εὐκαίρουν» καί δέν εὕρισκαν χρόνο
οὔτε νά φᾶνε. Θά πήγαινε ὁ ἕνας ‘Κύριε, σέ παρακαλῶ τό παιδί μου… διάβασέ του
μιά εὐχή…’, δέν εὕρισκαν χρόνο καί οἱ Ἀπόστολοι νά τακτοποιήσουν τόν κόσμο,
οὔτε γιά νά φᾶνε. Καί ὑπῆρχε ἀνάγκη γιά … διακοπές! Καί τούς Ἀποστόλους λοιπόν
τούς στέλνει ὁ Χριστός διακοπές. Ἀλλά προσέξτε τίς προϋποθέσεις. Ὑμεῖς αὐτοί,
μόνοι σας. Θέλεις νά ξεκουραστεῖς; Νά ἡσυχάσεις λίγο.. νά βρεῖς τόν ἑαυτό σου, νά
εἶσαι μέ τόν ἑαυτό σου. Ἔτσι θά ξεκουραστεῖς, ὄχι μέ ἄλλους. Γιατί δέν τούς
ἀγαπᾶμε τούς ἄλλους; Τούς ἀγαπᾶμε, ἀλλά κάποια στιγμή θέλουμε νά μείνουμε
μόνοι μας.

Λίγο μέ τόν ἑαυτό σου… νά δεῖς τόν ἑαυτό σου στήν ἡσυχία. Εἰς ἔρημον τόπον.
Θέλεις νά ἀναπαυτεῖς; Σέ ἔρημο τόπο! Πᾶνε διακοπές στή Μύκονο, στή Σαντορίνη,
στίς Μπαχάμες, δηλαδή μέσα στήν κοσμοσυρροή, ἐκεῖ πού πατάει ὁ ἕνας πάνω στόν
ἄλλον σχεδόν… Εἶναι ξεκούραση αὐτό; Κάθε ἄλλο… Ἀφήνω τίς ἀφορμές γιά
ἁμαρτία πού θά βρεῖς ἐκεῖ πέρα. Ὁ Κύριος τούς στέλνει, προσέξτε, σέ ἔρημο τόπο
καί ὄχι σέ τεχνητή ἄνεση. Σήμερα νομίζουμε ὅτι ὅταν εἶναι ὅλα τέλεια ὀργανωμένα,
μέ ἀνέσεις κ.λ.π. θά ξεκουραστοῦμε. Δέν ξεκουράζεσαι ἔτσι. Ἡ ἄνεση φέρνει ἀνία.
Νά τό θυμάστε αὐτό. Παλιά οἱ ἄνθρωποι, πού ἦταν πιό δύσκολες καί οἱ βιοτικές
συνθῆκες, δέν εἶχαν τόση κατάθλιψη ὅση ἔχουμε σήμερα, τόση βαρεμάρα… Γιατί;
Γιατί ἤξεραν ὅτι γιά νά ζήσουν πρέπει νά παλέψουν, πρέπει νά δουλέψουν… καί
πάλι ἦταν πολύ φτωχικά τά πράγματα. Σ’ ἕνα δωμάτιο μπορεῖ νά ἔμεναν καί 8-10

117
ἄνθρωποι. Τώρα λίγο ἔχουν φτιάξει τά πράγματα. Ἔχει ἡσυχάσει λίγο ἀπό αὐτά ὁ
ἄνθρωπος, ἀλλά ἡ κατάθλιψη ἔχει πάει ὡς πρώτη αἰτία νόσου. Ἡ βαρεμάρα ὡς
τελικό σταθμό ἔχει τήν κατάθλιψη.

– Τί εἶναι ἡ βαρεμάρα καί ἡ ἀνία;

Δέν βρίσκει νόημα ὁ ἄνθρωπος νά κάνει κάτι. «Γιατί νά τό κάνω; Δέν ἔχει νόημα.
Δέν ἔχω λόγο νά κάνω τίποτα…», λέει κανείς στόν ἔσχατο βαθμό τῆς ἀνίας. Αὐτό
εἶναι κατάθλιψη, ἡ παραίτηση ἀπό ὅλα. Γιατί συμβαίνει αὐτό; Γιατί ὁ ἄνθρωπος ἔχει
χάσει τόν προσανατολισμό του πού εἶναι ὁ Θεός καί ἀντί νά ψυχαγωγεῖται, δηλαδή
νά ἄγει τήν ψυχή του πρός τόν Θεό, διασκεδάζει, διασκορπίζεται. Καί τί κάνει;
Αὐξάνει ἀκόμα περισσότερο τήν ἀνία του καί τήν κατάθλιψή του.

– Πῶς γίνεται ἡ διασκέδαση σήμερα;

Μέ μία τέλεια ἀπουσία κοινωνίας. Βλέπετε τά παιδιά στίς παρέες τό καθένα εἶναι
μπροστά στήν ὀθόνη τοῦ κινητοῦ του. Κατά τά ἄλλα ἔχουν παρέα… καί ὁ καθένας
μιλάει στό κινητό του μέσω τῆς ὀθόνης του. Ἤ πᾶνε στό κλάμπ καί τό λένε κιόλας
-σᾶς εἶπα γιά αὐτή τήν διατριβή- χορεύω, λένε, γιά τήν πάρτη μου. Μά τόσοι εἶναι
γύρω σου… Ὄχι, λέει, γιά τόν ἑαυτό μου χορεύω. Καί ἡ διασκέδαση ἀκόμα γίνεται
σήμερα μοναχική. Ὁ ἄνθρωπος δηλαδή ὅσο πάει, κλείνεται στά πάθη του, κλείνεται
στόν ἑαυτό του σέ ἕναν ἄκρατο ἐγωισμό καί αὐτό εἶναι ἡ ἀρχή τῆς κόλασης. Γιατί ἡ
κόλαση εἶναι ἡ ἔσχατη ἀκοινωνησία, ἡ ἀπόλυτη ἀκοινωνησία. Δέν κοινωνεῖς μέ
κανέναν, οὔτε μέ τόν Θεό, οὔτε μέ τούς ἄλλους. Θυμηθεῖτε αὐτό πού γράφει στόν βίο
τοῦ Ἁγίου Μακαρίου πού εἶδε στήν ἔρημο ἕνα κρανίο καί τό ρώτησε: – Ποιός εἶσαι
ἐσύ; Λέει – Εἶμαι ἱερέας τῶν εἰδώλων. – Καί πῶς περνᾶτε ἐκεῖ; τοῦ λέει. – Χάλια
περνᾶμε, ἀπαντάει, εἴμαστε δεμένοι πλάτη μέ πλάτη. Πού σημαίνει τί; Δέν βλέπουμε
ὁ ἕνας τό πρόσωπο τοῦ ἄλλου, δέν ὑπάρχει κοινωνία, αὐτή εἶναι ἡ κόλαση.

Ὅταν κάνεις ἐσύ προσευχή, τότε βλέπουμε λίγο ὁ ἕνας τό πρόσωπο τοῦ ἄλλου καί
ἔχουμε μιά ἀναψυχή, μιά πορτοκαλάδα, πού ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος. Διάβαζα
πρόσφατα καί γιά ἕναν Ἅγιο σχετικά σύγχρονο, στάρετς, νομίζω Ρῶσος ἦταν καί
ἔλεγε: «Πότε θά ἔρθει ὁ Ἀντίχριστος; Ὅταν δέν θά ὑπάρχει μονοπάτι γιά τήν πόρτα
τοῦ γείτονα». Τό καταλαβαίνετε αὐτό; Δηλαδή οἱ ἄνθρωποι θά κλειστοῦν τόσο πολύ
στόν ἑαυτό τους πού θά ἔχουν κάνει τά σπίτια τους ὀχυρά. Καί ὅσο περνάει ὀ καιρός,
ἔτσι δέν γίνονται τά σπίτια μας; Παλιά στά σπίτια μας ἦταν ἀνοιχτές οἱ πόρτες, δέν
κλειδώναμε τά σπίτια μας. Τώρα ποῦ νά μείνει ἔτσι ἡ πόρτα ξεκλείδωτη; Σιγά-σιγά
δέν θά ὑπάρχει δρόμος γιά τόν γείτονα. Ἡ ἀπόλυτη ἀκοινωνησία. Αὐτό ποῦ
ὀφείλεται; Ὀφείλεται ἀκριβῶς στήν ὑποταγή στά πάθη. Καί ὁ πρῶτος ἀκοινώνητος
εἶναι ὁ ἴδιος ὁ διάβολος. Δέν θέλησε νά εἶναι κοινωνός μέ τόν Θεό, ἔγινε ἀντάρτης
τοῦ Θεοῦ καί κατέληξε σέ μιά ἀπόλυτη ἀπομόνωση.

Ἑπομένως, προσέξτε τίς παραμέτρους… μέσα ἀπό τό Εὐαγγέλιο βγαίνουν αὐτά. Νά

πᾶτε, λέει, ὑμεῖς αὐτοί, μόνοι σας, εἰς ἔρημον τόπο. Γιά νά ἡσυχάσεις, νά
ξεκουραστεῖς, δέν χρειάζεται νά πᾶς σέ ἕνα σωρό ὡραῖες πόλεις, νά πληρώσεις κι

118
ἕνα σωρό χρήματα, μέ ὡραίους κήπους, ὡραῖα ξενοδοχεῖα καί δέν ξέρω τί ἄλλο…
Μπορεῖς νά πᾶς σ’ ἕνα βουνό; Σέ μιά σκέτη πλαγιά νά κάτσεις ἐκεῖ μιά ὥρα, νά πεῖς
δυό λόγια προσευχῆς στόν Θεό, νά δεῖς τί ξεκούραση θά νιώσεις! Ἐννοεῖται βέβαια
νά ἔχεις τακτοποιήσει τήν συνείδησή σου, νά ἔχεις ἐξομολογηθεῖ, νά ἔχεις
καθαριστεῖ λίγο ἀπό τά «γουρουνάκια», ὅπως ἔλεγε κάποιος, πού ἔχουμε μέσα μας.
Γιατί, ἄν ἔχεις τά «γουρουνάκια» καί πᾶς ἐκεῖ, πάλι ταλαιπωρία θά εἶναι.

Ἡ ἀληθινή ξεκούραση λοιπόν εἶναι στήν ἡσυχία, στήν ἀπουσία τῶν ἐρεθισμῶν τῶν
παθῶν, τά ὁποῖα πάθη ἐρεθίζονται -προσέξτε- διά τῶν αἰσθητηρίων. Κατεξοχήν διά
τῶν αἰσθήσεων ἐρεθίζονται τά πάθη. Καί διά τῶν λογισμῶν βεβαίως καί διά τῆς
μνήμης, ἀλλά κυρίως διά τῶν αἰσθήσεων καί κυρίως διά τῶν ὀφθαλμῶν. Ἄν ὁ
ἄνθρωπος δέν ἐλέγξει τά μάτια του, τά αὐτιά του, τίς αἰσθήσεις του, δέν μπορεῖ νά
ἡσυχάσει ἀπό τίς προκλήσεις τοῦ διαβόλου, ἀπό τούς ἐρεθισμούς τῶν παθῶν. Τά
πάθη εἶναι πού κουράζουν τόν ἄνθρωπο. Εἶναι αὐτά πού μᾶς μολύνουν, μᾶς
λερώνουν, μᾶς βρωμίζουν καί μᾶς κουράζουν.

– Δέν κουράζεσαι ὅταν εἶσαι μέσα σ’ ἕναν τόπο βρώμικο;

Λές πότε νά φύγω. Ἔτσι κάνεις στόν ἴδιο σου τόν ἑαυτό ὅταν ὑποτάσσεσαι στά πάθη
καί ἀφήνεσαι στίς προκλήσεις καί στούς ἐρεθισμούς τῶν παθῶν. Πηγαίνετε, λοιπόν,
λέει ὁ Κύριος, σέ ἔρημο τόπο, σέ ἥσυχο τόπο, ὅπου δέν ὐπάρχουν οἱ προκλήσεις τῶν
παθῶν. Ἕνα ἁπλό:

– Γιατί νά πᾶς ἐκδρομή καί νά μήν πᾶς προσκύνημα;

Ἤ τήν ἐκδρομή νά τήν κάνεις προσκύνημα, νά πᾶς σ’ ἕνα μοναστήρι καί νά
ἐπιδιώξεις νά συναστραφεῖς μέ ἕναν ἅγιο ἄνθρωπο. Νά μάθεις καί τό παιδί σου νά
ἔχει φίλους ἁγίους μοναχούς. Καί τήν κόρη σου ἅγιες μοναχές. Ἀλλά ὑπάρχει αὐτή ἡ
φοβία ἡ προτεσταντική… μή γίνει καί καλόγρια ἡ κόρη μου! Βλέπετε πόσο μᾶς ἔχει
ποτίσει ὁ προτεσταντισμός; Γιατί, βέβαια, αὐτοί εἶναι ἀντιμοναχικοί, πολεμᾶνε τόν
μοναχισμό, δέν τόν θέλουνε, γιατί ἔχουν διαστραφεῖ. Ἔχουν χάσει τήν ἀληθινή
πίστη.

Ἀληθινή ξεκούραση εἶναι λοιπόν τό νά ἀποφύγεις τήν ἁμαρτία. Ἀληθινή κούραση

καί κόπος καί πόνος καί φθορά καί ἀθυμία καί μελαγχολία καί κατάθλιψη καί
νέκρωση καί θάνατος, ἕνα εἶναι: ἡ ἁμαρτία. Δέν φταίει ἡ δουλειά. Δέν φταῖνε τά
πολλά… ἐκτός ἄν τά ἔχεις γιά νά ὑπηρετήσεις τά πάθη σου, ὁπότε κάνεις πάλι
ἁμαρτία. Ἀλλά ἐκεῖνο πού κουράζει σέ τελευταία ἀνάλυση εἶναι ἡ ἁμαρτία. Καί ὄχι
μόνο κουράζει, σκοτώνει.

– Θέλεις νά ξεκουραστεῖς;
Νά πολεμήσεις τήν ἁμαρτία. Νά πᾶς σ’ ἔρημο τόπο πού δέν ἔχει τόσες προκλήσεις
γιά νά ἁμαρτήσεις. Καί τί λέει μετά ὁ Κύριος; Καί ἀναπαύσασθε ὀλίγον. Ἔχει
σημασία κι αὐτό τό ὀλίγον. Ὄχι γιά πολύ, γιατί μετά ὑπάρχει φόβος νά πέσεις στή
ραθυμία, στήν τεμπελιά, στή χαύνωση. Ἡ διαρκής ἀνάπαυση δέν ὑπάρχει ἐδῶ στή

119
γῆ, πρέπει νά τό ξέρουμε αὐτό. Ὑπάρχει μόνο στόν οὐρανό. «Θά πρέπει», λέει ἕνας
ἑρμηνευτής, ὁ Ζυγαβινός, «ὁ χριστιανός πού εἶναι δάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας» -γιά
αὐτούς τό λέει ἀλλά ἐμεῖς μποροῦμε νά τό ἐπεκτείνουμε καί νά τό ποῦμε γιά ὅλους
τούς χριστιανούς- «νά μήν δίνει τόν ἑαυτό του συνεχῶς στά πλήθη». Δηλαδή νά
ἀναλώνεται συνεχῶς στό νά βοηθᾶ τούς ἄλλους, νά συμπαρίσταται, νά συμβουλεύει
κ.λ.π. «ἀλλά νά ἐν καιρῷ συστέλλεσθε καί ἰδιάζειν (ἰδιάζω δηλαδή νά μένω μόνος
μου, νά ζῶ ἰδιωτικά) καί συνάγειν τόν νοῦν ἀπό τῆς ἔξω περιφορᾶς».

Νά συγκεντρώνεις τόν νοῦ σου ἀπό τήν ἐξωτερική περιφορά, τήν περιπλάνηση πρός
τά ἔξω. Αὐτο εἶναι πού κατεξοχήν κουράζει τόν ἄνθρωπο, τό σκόρπισμα. Τό λένε καί
οἱ σύγχρονοι ἐπιστήμονες, ὑπάρχει μία ὁρολογία ‘multitasking’. Δηλαδή, προσπαθεῖ
ὁ ἄνθρωπος νά κάνει πολλά ἔργα ταυτόχρονα. Καί μάλιστα καί μέ τούς ὑπολογιστές
πού ἔχουμε σήμερα.. προσπαθεῖ ὁ ἄνθρωπος νά κάνει κάτι στόν ὑπολογιστή, νά
ἀπαντάει καί στό κινητό, νά φτιάχνει καί τόν καφέ του… Ὅλο αὐτό ξέρετε τί κάνει
τελικά; Καίει τόν ἐγκέφαλο. Γιατί ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι φτιαγμένος νά λειτουργεῖ
ἔτσι. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι φτιαγμένος νά ζεῖ μιά ζωή ἁπλή, ἤρεμη, ταπεινή,
συγκεντρωμένος στόν ἑαυτό του, ἔτσι ὥστε νά μπορεῖ νά κοινωνήσει μέ τόν Θεό.
Γιατί ὅταν εἶσαι σκόρπιος, δέν ἔχεις τόν ἑαυτό σου δηλαδή μαζί σου, δέν μπορεῖς νά
βρεῖς κανέναν, οὔτε τόν Θεό οὔτε τόν πλησίον. Καί δέν μπορεῖς νά κοινωνήσεις μέ
κανέναν, ἀφοῦ δέν ἔχεις τόν ἑαυτό σου μαζί σου… Ὁ ἑαυτός σου εἶναι ἐκτός. Εἶσαι
ἐκτός ἑαυτοῦ, ὅπως λέμε.

– Ποιά εἶναι ἡ ἀληθινή ψυχαγωγία τελικά; Καί πῶς μποροῦμε ἀληθινά νά χαροῦμε
τίς διακοπές μας;
Θά ἔλεγα, ὅσο κι ἄν φανεῖ πολύ ἀκραῖο, ἀληθινή ψυχαγωγία εἶναι ἡ Θεία
Λειτουργία, εἶναι ἡ λατρεία. Ἄν ὁ ἄνθρωπος ζεῖ τήν Θεία Λειτουργία, ἔχει βρεῖ τήν
ἀληθινή ψυχαγωγία.

– Ξέρετε ποιά θά εἶναι ἡ ζωή μας στόν Παράδεισο;

Ἅμα μᾶς ἀξιώσει ὁ Θεός καί πᾶμε… θά εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία. Ἡ ζωή στόν
Παράδεισο θά εἶναι μιά διαρκής Θεία Λειτουργία, μιά συνεχής δοξολογία τοῦ Θεοῦ.
Αὐτό θά εἶναι ὁ Παράδεισος.

– Θέλεις νά ξεκουραστεῖς πραγματικά;

Μάθε ν’ ἀγαπᾶς τόν Θεό, νά λατρεύεις τόν Θεό. Κατεξοχήν ἡ ἀγάπη μας στόν Θεό
φανερώνεται μέσα στήν Θεία Λειτουργία, γιατί ἡ πιό δυνατή, ἡ πιό ὑψηλή προσευχή
πού ἔχουμε εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία. Δέν ὑπάρχει κάτι ἀνώτερο. Νά δώσεις στόν
Θεό-Πατέρα τόν Υἱό Του, σφαγιασμένο, θυσιασμένο. Αὐτό εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία.
Δίνουμε στόν Θεό-Πατέρα τόν Υἱό Του σφαγιασμένο καί Τόν παρακαλοῦμε ἐν
ὀνόματι τῆς θυσίας τοῦ Χριστοῦ νά μᾶς ἐλεήσει, νά μᾶς συγχωρέσει. Δέν ὑπάρχει πιό
ὕψιστο πράγμα ἀπ’ αὐτό καί πιό ὕψιστη ξεκούραση γιά τήν ψυχή. Κι αὐτό μπορεῖς
νά τό κάνεις, δόξα τῷ Θεῷ, στήν πατρίδα μας, ὅπου κι ἄν βρεθεῖς γιά νά κάνεις τίς
λεγόμενες διακοπές σου. Δέν πρέπει νά τό ἀμελεῖ αὐτό ὁ χριστιανός.

120
Κανονικά, λένε οἱ Διαταγές τῶν Ἀποστόλων, ὁ ἄνθρωπος πρωί καί βράδυ πρέπει νά
πηγαίνει στήν Ἐκκλησία, νά λατρεύει τόν Θεό, κάθε μέρα, δύο φορές τήν ἡμέρα.
Ἐμεῖς τό ἔχουμε καταντήσει μιά φορά τήν ἑβδομάδα κι αὐτό μέ τό ζόρι. Πόσο
λυπᾶμαι… ἔρχονται οἱ ἄνθρωποι πολλές φορές καί μετά τό «Εὐλογημένη ἡ
Βασιλεία..» καί μετά τό Εὐαγγέλιο καί μετά τό κήρυγμα… καί μετά τό Χερουβικό!

– Καλά, χριστιανός εἶσαι; Ἔχεις τήν ψευδαίσθηση ὅτι λειτουργήθηκες;

Τί εἶσαι κανένα ρομπότ; Καί τώρα γυρνᾶς τό κουμπί στήν λατρεία τοῦ Θεοῦ… τώρα
ἔχω ἀνέβει στά οὐράνια ἄς ποῦμε..

– Δέν θέλει μιά προετοιμασία ἡ ψυχή;

Αὐτό ἐξυπηρετεῖ ὁ Ὄρθρος. Ἄν δέν πᾶς στόν Ὄρθρο, ἄν δέν ἀκούσεις τό ἐωθινό
Εὐαγγέλιο πού μιλάει γιά τήν Ἀνάσταση, τί κατάλαβες ἀπό τήν Κυριακή; Ἡ Κυριακή
εἶναι Ἀνάσταση, εἶναι Πάσχα. Μετά λές «Γιατί εἶναι ἄδεια ἡ ψυχή μου;». Ἔ, πῶς δέν
θά εἶναι ἄδεια;… ὅταν λείπει ὁ Θεός, λείπει ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ;

Ὑπάρχουν καί οἱ γιορτές, γιά τίς ὁποῖες σᾶς εἶπα μιλάει καί ὁ Δημόκριτος. Ἐμεῖς
ἔχουμε τίς χριστιανικές γιορτές κι ἄν δεῖτε στήν Ἐκκλησία μας κάθε μέρα εἶναι
γιορτή. Κάθε μέρα ἔχουμε γιορτή. Κάποτε εἶχε ἔρθει ἕνας γιατρός στό Ἅγιον Ὄρος
καί εἴχαμε τό τυπικό, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, τότε καί λειτουργούσαμε κάθε μέρα στό
κελί πού ἤμασταν. Καί τώρα τό ἴδιο τυπικό ἔχουμε, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ στό
Μοναστήρι. Καί ξέρετε τί μοῦ εἶπε αὐτός ὁ ἄνθρωπος τελείως αὐθόρμητα; «Πάτερ
μου, ἐσεῖς ἐδῶ πέρα ἔχετε κάθε μέρα γλέντι». Λέω, ἔτσι εἶναι! Κάθε μέρα γλέντι
ἔχουμε. Κάθε μέρα πανηγυρίζουμε καί δοξάζουμε τόν Θεό μέσα στήν Θεία
Λειτουργία. Ἐννοοῦσε τήν Θεία Λειτουργία… Ἦταν πιστός ἄνθρωπος καί τό
κατάλαβε, τό ἔζησε καί τό εἶπε ἐντελῶς αὐθόρμητα.

Κοιτάξτε, ὁ Χριστός μας μᾶς θέλει νά γλεντᾶμε τήν ζωή μας. Ἀλήθεια τό λέω! Τό
λέει ἡ Ἁγία Γραφή. Ξέρετε τί λέει; «Ἡ τρυφή μου μετά τῶν υἱῶν τῶν ἀνθρώπων».
Τρυφή εἶναι τό γλέντι. Τό Ἅγιο Πνεῦμα μιλάει. Τό γλέντι μου λέει ὁ Θεός εἶναι νά
εἶμαι μέ τούς ἀνθρώπους. Καί πότε εἴμαστε καί γλεντᾶμε μέ τόν Θεό; Κατεξοχήν
στήν Θεία Λειτουργία. Ἐκεῖ γλεντᾶμε μέ τόν Θεό. Ἔχει καί ὁ χριστιανός, ἄς ποῦμε,
τό δικό του «πάρτυ»! Ἄν μάθουμε νά ζοῦμε ἔτσι, δέν θά κάνουμε διακοπές 15 καί 20
μέρες τόν χρόνο, πού μερικοί ζοῦν μόνο γι’ αὐτό. Ἡ ζωή τους ἔχει γίνει τό
Σαββατοκύριακο καί οἱ διακοπές, ἔτσι δέν εἶναι; Κάθε μέρα ἔχεις διακοπές… ὅλη
μέρα, ὅλη νύχτα, δοξάζεις τόν Θεό, ζεῖς αὐτό τό γλέντι μέ τόν Θεό. Αὐτό εἶναι ἡ
χριστιανική ζωή. «Ἡ τρυφή μου μετά τῶν υἱῶν τῶν ἀνθρώπων», τό λέει ὁ Χριστός!

Καί τί λέει ὁ διάβολος τώρα; «Δεῦτε καί καταπαύσωμεν τάς ἑορτάς τοῦ Θεοῦ».
Ἐλᾶτε, λέει, νά καταστρέψουμε τίς ἑορτές τοῦ Θεοῦ. Νά καταργήσουμε τήν ἀργία
τῆς Κυριακῆς… νά μήν πηγαίνουν στήν Λειτουργία οἱ χριστιανοί τήν Κυριακή…
Εἶναι διαβολικά ὅλα αὐτά. Ἐμεῖς κοιμόμαστε, νομίζουμε τά κάνει τό κράτος. Δέν τά
κάνει τό κράτος, ὁ διάβολος εἶναι ἀπό πίσω. Ὅταν εἶχε ἐπιβληθεῖ ὁ Κομμουνισμός

121
στή Ρωσία, ξέρετε ὅτι τά Χριστούγεννα ἦταν ἐργάσιμη μέρα;! Σκόπιμα, γιά νά μήν
πᾶνε οἱ χριστιανοί τήν Κυριακή στή Λειτουργία, νά δουλεύουνε. «Δεῦτε καί
καταπαύσωμεν τάς ἑορτάς τοῦ Θεοῦ»! Αὐτή εἶναι ἡ χαρά τοῦ διαβόλου, νά πάψουν
οἱ γιορτές τοῦ Θεοῦ, νά πάψει ἡ Θεία Λειτουργία, νά πάψουν οἱ ἀγρυπνίες, οἱ
Ἑσπερινοί, οἱ Ὄρθροι.. Ἀλλά βλέπεις κι ἐμεῖς οἱ χριστιανοί πόσο συμπλέουμε μ’
αὐτό τό πνεῦμα.. Κάνει ὁ παπάς τήν καθημερινή ἀκολουθία… κανένας… μόνος του!
Οὔτε ψάλτης. Καί ὁ ψάλτης, γιά νά πάει, πρέπει νά τόν πληρώσει, ἀλλιῶς δέν πάει.
Κάνει συμφωνία… Ἔτσι εἶναι, τό ξέρουμε… Νά τά λέμε καί τά δικά μας τά χάλια.
Σοῦ λέει «πάτερ μου δέν γίνεται νά εἶμαι κάθε μέρα στήν Ἐκκλησία…
Σαββατοκύριακο κι ἄν εἶναι κάτι ἔκτακτο… θά μοῦ δώσεις καί κάτι ἀκόμα». Κατά
τά ἄλλα δηλώνει καί ψάλτης. Δέν ἔχουμε καταλάβει τί σημαίνει Θεία Λειτουργία καί
τί σημαίνει νά εἶσαι μέ τόν Θεό. Δέν ζοῦμε τήν χαρά τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό μετά
ψάχνουμε γιά διασκέδαση καί γιά διακοπές.

Ἑπομένως, ἡ πηγή τῆς χαρᾶς εἶναι ὁ Χριστός. Πᾶμε στή Θεία Λειτουργία καί τί
κάνουμε ἐκεῖ; Δίνουμε τά πρόσφορά μας, τήν προσφορά μας, τό ψωμί, τό κρασί, πού
εἶναι πάλι τά δικά Του μαζί μέ κάτι δικό μας. Παίρνουμε ἀπό τόν Χριστό τό σιτάρι,
τό ζυμώνουμε, βάζουμε καί κάτι δικό μας καί τό κάνουμε ψωμί. Παίρνουμε τό
σταφύλι, τό κάνουμε μοῦστο, κρασί καί τό πᾶμε στό Χριστό. Τά δικά Του τά δίνουμε
πάλι πίσω εὐχαριστιακά. Καί τί μᾶς δίνει ὁ Χριστός; Τόν ἑαυτό Του. Τά κάνει αὐτά
πού Τοῦ δίνουμε, σῶμα Του καί αἷμα Του! Μέγα μυστήριο! Μέγα μυστήριο! Σ’ αὐτό
τό γλέντι μᾶς καλεῖ ὁ Θεός. Καί γεμίζει μετά ἡ ψυχή μας ὅλη.

Τώρα τί νά ποῦμε…; Νά σᾶς πῶ ἠθικούς κανόνες; Ὅτι, ἄν θέλεις νά τό ζήσεις αὐτό

τό μυστήριο, θά πρέπει νά ντύνεσαι σεμνά;! Πρέπει νά τά ποῦμε κι αὐτά… σήμερα
πρέπει νά λέμε καί τά αὐτονόητα. Πόσοι ἄνδρες μοῦ λένε: – Πᾶς στήν Ἐκκλησία
πάτερ καί κολάζεσαι.. μέ τόν τρόπο πού δέν εἶναι ντυμένες, ὄχι πού εἶναι ντυμένες, οἱ
γυναῖκες.. καί πᾶνε καί στήνονται μπροστά σου, στίς θέσεις τῶν ἀνδρῶν. Τί νά τούς
πῶ ἐγώ; Τούς λέω, πᾶτε μπροστά-μπροστά νά βλέπετε τό τέμπλο ἤ πίσω ἀπό καμιά
κολώνα. Τί νά κάνουν οἱ ἄνθρωποι; Καί μετά λές, γιατί εἶναι τόσο ἄδεια ἡ ζωή μας…
Πῶς θά εἶναι; Ὅταν ἐσύ ἁμαρτάνεις ἔτσι καί βάζεις καί τούς ἄλλους ν’ ἁμαρτήσουν,
τούς προκαλεῖς. Γιατί λέει ὁ Χριστός «ὅταν δεῖς πονηρά, ἤδη κάνεις μοιχεία» (Ματθ.
5,28). Ἀλλά ὅταν καί ὁ ἄλλος/ἡ ἄλλη σέ προκαλεῖ νά τήν δεῖς.. καί ἔχει γίνει
ὁλόκληρη ἐπιστήμη αὐτό τό πράγμα… ἡ ἡδονοβλεψία καί τό πῶς δέν θά ντυθεῖ ἡ
γυναίκα γιά νά προκαλέσει!

Τί νά ποῦμε; Ὅτι οἱ Πατέρες ἀπαγορεύουν τά κοινά μπάνια; Μή σᾶς σκανδαλίζει..

Τά ἀπαγορεύουν! Θά μοῦ πεῖτε: εἶμαι πολύ αὐστηρός. Τό ξέρω… τό ἔχω ἀκούσει
πολλές φορές. Ἀλλά ἐγώ θά σᾶς λέω τήν ἀλήθεια. Γιατί ὅταν πᾶς καί ξεγυμνώνεσαι,
συγγνώμη γιά τήν λέξη, ἐκεῖ πέρα, δημόσια, δέν σκανδαλίζεις; Εἴμαστε ἀπαθεῖς;
Ἔχουμε φτάσει στά μέτρα τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας πρίν τήν πτώση; Μακάρι! Δέν
εἴμαστε ὅμως… Γι’ αὐτό ὁ Χριστός μας μᾶς ἔδωσε χιτῶνες. Ξέρετε τί θά πεῖ χιτῶνες;
Ἀπό πάνω μέχρι κάτω καλυμμένος, νά μή φαίνεται τίποτα. Αὐτό εἶναι ὁ χιτώνας. Καί

122
σήμερα οἱ ἄνδρες καί οἱ γυναῖκες ἀποβάλλουν τούς χιτῶνες… καί μετά λένε «ἐγώ
δέν κάνω τίποτα… τί κάνω; Μιά χαρά εἶμαι..», λέει ἡ γυναίκα. «Τί ἔχω;». Καί θέλει
νά ἔρθει ἔτσι καί στήν Ἐκκλησία καί παντοῦ. Ὑπάρχει κανόνας τῆς Ἐκκλησίας πού
λέει «ἀπαγορεύεται νά συλλούονται ἄνδρες καί γυναῖκες μαζί». Ἀκοῦστε το…
Ἀπαγορεύεται! Δέν ξέρουν οἱ Ἅγιοι Πατέρες, γιατί τό ἀπαγορεύουν; Ξέρουν πολύ
καλά. Γιατί ἀπό τά μάτια ξεκινάει ἡ μοιχεία καί ἡ πορνεία. Γιά νά μή σᾶς πῶ ὅτι ἤδη
ἔχουν κάνει μοιχεία καί πορνεία. Ὁ Κύριος τό εἶπε ὅτι ἤδη ἔχεις κάνει μοιχεία στήν
καρδιά σου, ὅταν δεῖς πονηρά.

Τί νά ποῦμε;… Ὅτι δέν πρέπει νά πηγαίνουμε καί νά χορεύουμε, γιατί οἱ Πατέρες

ἀπαγορεύουν τούς χορους; Ναί, τούς ἀπαγορεύουν. Μά θά μοῦ πεῖς: πάτερ μου, τί
μᾶς λές τώρα; Ἐδῶ καί στήν ἐνορία μας ἔχουμε χορευτικό. Τό ξέρω. Καί ἡ τάδε
ἐνορία ἔχει καί ὁμάδα μπάσκετ καί ποδοσφαίρου καί κάνουν καί προσευχή νά
νικήσουν. Τό ξέρω. Ἤ μπορεῖ νά πᾶνε καί στόν Ἐπίσκοπο καί στόν Πατριάρχη νά
πάρουν εὐχή γιά νά νικήσουνε καί κάνουν καί ἁγιασμό γιά νά νικήσουνε. Τά ἔχουμε
φάει ὅλα αὐτά, τά ἔχουμε περάσει στή ζωή μας καί τά θεωροῦμε νορμάλ. Καθόλου
νορμάλ δέν εἶναι αὐτά. Ξέρετε ποιό εἶναι τό νορμάλ;

Θά σᾶς πῶ μιά εἰκόνα. Σκεφτεῖτε ἕναν δρομέα πού τρέχει κι ἐνῶ πηγαίνει πρῶτος,
σταματάει καί ἀφήνει τούς ἄλλους νά περάσουν πρῶτοι. Τί θά κάνουν ἀπό τίς
κερκίδες οἱ ἄνθρωποι; Δέν θά τόν γιουχάρουν; Θά τοῦ λένε «χαζός εἶσαι;». Ἀφοῦ
ἤσουνα πρῶτος… Ναί, ἕνας χριστιανός χαίρεται νά εἶναι οἰ ἄλλοι πρῶτοι, νά εἶναι
τελευταῖος. Ἄν θέλεις νά εἶσαι χριστιανός, δέν μπορεῖς νά λειτουργεῖς
ἀνταγωνιστικά. Καί ὁ ἀθλητισμός αὐτό εἶναι, λειτουργεῖς ἀνταγωνιστικά, δέν
λειτουργεῖς ἀδελφικά.

Λέει στόν βίο τῶν Ἁγίων Βασιλείου καί Γρηγορίου. Ξέρετε αὐτοί ἦταν συμφοιτητές
στό Πανεπιστήμιο στήν Ἀθήνα. Σήμερα θά λέγαμε Χάρβαρντ. Ἡ Ἀθήνα τότε ἦταν τό
σημερινό Χάρβαρντ. Χαιρόμαστε, λέει, ὁ ἕνας νά δίνει τήν πρωτιά στόν ἄλλο. Τό
γράφουν οἱ ἅγιοι μεταξύ τους. Δέν εἶχαν ἀνταγωνισμό. Προσπαθοῦσε ὁ καθένας νά
μείνει τελευταῖος, δεύτερος, καί νά γίνει ὁ ἄλλος πρῶτος. Καί ἦταν κορυφαῖοι στήν
ἐπιστήμη τους! Μάλιστα ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ἕναν χρόνο εἶχε γίνει καθηγητής
Πανεπιστημίου… τόσο καλός ἦταν!

Ἐμεῖς, ὅμως, σήμερα ἔχουμε τόση διαστροφή πού ἔχουμε νομιμοποιήσει τόν
ἀνταγωνισμό…. καί κάνουμε λειτουργίες γιά νά περάσουν τά παιδιά στό
Πανεπιστήμιο. Δηλαδή τά ἄλλα τά καημένα πού δέν θά περάσουνε; Τί θά ποῦμε γι’
αὐτά; Ὅτι ὁ Θεός δέν τά ἀγαπάει; Δέν ἄκουσε τήν προσευχή τῆς μάνας τους; Νά
κάνεις Λειτουργία, γιά νά εἶναι τό παιδάκι σου καλός χριστιανός καί νά γράψει μέ
τόν τρόπο πού πρέπει καί νά μήν ἀντιγράφει καί νά μήν κλέβει καί νά μήν μισεῖ καί
νά βοηθάει τούς ἄλλους, ναί, τό καταλαβαίνω. Σήμερα ἡ ἐπιτυχία καί ἡ διάκριση
πάει μαζί μέ τόν ἀνταγωνισμό.

123
– Τί εἶναι ἡ διάκριση; Δέν εἶναι μιά ὑπηρεσία στήν κενοδοξία μας;
Αὐτό εἶναι. Γιά νά βγεῖ μετά ἡ μαμά νά πεῖ «ξέρεις, τό δικό μου τό παιδί πέρασε».
Σιγά καί τί ἔγινε; Θά πάει καί σέ ἄλλη πόλη καί θά πέσει σέ ἀνηθικότητα καί θά
καταστραφεῖ ἠθικά. Καί τό θεωρεῖς ἐπιτυχία αὐτό πού πέρασε στό Πανεπιστήμιο;
Ἕνας Γέροντας τό ἔλεγε «Πανεπιζήμιο»! Τά λέω αὐτά ἔτσι ἐν παρενθέσει, γιά νά
καταλάβουμε πόσο ἔχουμε ἀλλοτριωθεῖ.

Τί ἄλλο νά ποῦμε;… Ὅτι παντοῦ καί πάντοτε πρέπει νά εἴμαστε ἀγωνιστές; Εἴτε
εἶσαι διακοπές καί ἔχεις ἀργία ἀπό τήν ἐργασία σου εἴτε εἶσαι στήν ἐργασία σου, δέν
πρέπει νά ἀφήνεις τόν προσωπικό σου κανόνα. Καλοκαίρι δέν σημαίνει σταματάω
τήν προσευχή μου, σταματάω τίς μετάνοιές μου, σταματάω τήν μελέτη μου τήν
πνευματική. Ἴσα-ἴσα εἶναι μιά ἀφορμή γιά νά κάνω πιό ἔντονο ἀγῶνα. Νά ἰδιάσω,
ὄχι νά ἀηδιάσω!… ἀλλά νά βρῶ τόν ἑαυτό μου, νά ζήσω λίγο μόνος μου στήν
ἡσυχία, στήν σιωπή, στήν προσευχή.

Ἐπειδή νομίζω ὅτι ἀρκετά εἴπαμε, νά μή σᾶς κουράσω περισσότερο… Πιό πολύ
ἔδωσα κάποιες ἀφορμές. Πολλά περισσότερα θά μπορούσαμε νά ποῦμε… ἀλλά γιά
νά δώσουμε καί χρόνο στή συζήτηση. Νομίζω κ. Ἀβραάμ νά σταματήσουμε λίγο
ἐδῶ… καί νά ἀκούσω ἐσᾶς, ἀν ἔχετε κάτι.

Αὐτό πού σᾶς εἶπα πάντως κρατῆστε το, ἄν θέλετε, ὅτι ἡ ψυχαγωγία ἔχει γίνει πλέον
ἕνας τρόπος , ὥστε τό κράτος, προσέξτε τί θά σᾶς πῶ, νά ἐλέγχει τούς πολίτες. Εἶναι
τρόπος καταστολῆς. Ὁ χουλιγκανισμός, πού ἔχουμε στά γήπεδα, οὐσιαστικά
ὑπηρετεῖ τό κράτος. Γιατί; Γιατί οἱ ἄνθρωποι βγάζουν ὅλο τό μίσος τους ἐκεῖ καί δέν
ἀσχολοῦνται μ’ αὐτά πού πρέπει νά ἀσχοληθοῦν. Ὅλη τους τήν ζωτικότητα τήν
δίνουν σ’ ἕνα πράγμα πού δέν ἔχει σημασία. Καί νά ποῦμε κι αὐτό… ἀναλώνονται σέ
κάτι πού εἶναι ἤδη στημένο καί προαποφασισμένο. Οἱ ἴδιοι τό λένε ὅτι οἱ ἀγῶνες
εἶναι σικέ. Δηλαδή εἶναι προαποφασισμένο τό ἀποτέλεσμα καί σκοτώνονται οἱ
φίλαθλοι καί τραυματίζονται καί πρόσφατα διάβαζα στό τελευταῖο ντέρμπι πού εἶχαν
Αεκ-Παοκ, τί ἦταν αὐτοί….

Καί πῆγαν 50 στό νοσοκομεῖο σοβαρά τραυματισμένοι. Δηλαδή νά κινδυνεύει ἡ ζωή

τους. Κι αὐτό τό λένε πολιτισμό! Πολιτιστικές ἐκδηλώσεις λένε… ποδόσφαιρο καί
ὅλα τά συναφῆ. Αὐτό δέν εἶναι πολιτισμός, αὐτό εἶναι παλιμβαρβαρισμός.
Ξαναγυρνᾶμε στήν βαρβαρότητα. Ἀλλά αὐτό ὑπηρετεῖ τό κράτος, γιατί ἔχει τέτοιους
πολίτες, οἱ ὁποῖοι δέν ἀσχολοῦνται πλέον μέ τά μείζονα θέματα. Καί μετά ἔρχεται ἡ
ὁμοφυλοφιλία, ἔρχεται ἡ ἀπάλειψη ὁτιδήποτε χριστιανικοῦ ἔχει ἀπομείνει… Τώρα
μέ τήν ἀλλαγή πού θέλουν νά κάνουν στό Σύνταγμα, νά ἀπαλείψουν τά πάντα πού
θυμίζουν ὀρθοδοξία, ἀνοίγει ὁ δρόμος πλέον νομικά γιά τήν πλήρη ἀποχριστιάνιση
τοῦ ἔθνους. Καί «ὁ σώζων σεαυτόν σωθήτω» μετά… Ὁ καθένας θά πρέπει νά
ἀνασκουμπωθεῖ καί ν’ ἀρχίσει νά αὐτοκατηχεῖται καί νά κατηχεῖ καί τά παιδιά του,
ἄν θέλει νά βρεῖ τόν δρόμο γιά τήν σωτηρία.

124
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ἐρ. : …Οἱ ἐξαρτήσεις, τά ναρκωτικά, τό ἀλκοόλ εἶναι μεῖζον πρόβλημα σήμερα

στούς νέους… καί μετά ἔρχεται ἡ κατάθλιψη…

Ἀπ. : Εὐχαριστῶ πάρα πολύ εἶναι πολύ καίριο αὐτό πού μᾶς λέει ἡ ἀδελφή Κυριακή.
Νά σᾶς πῶ τήν ἐμπειρία μου σάν πνευματικός. Τά νέα παιδιά, πού ἔρχονται νά
ἐξομολογηθοῦν, στήν συντριπτική τους πλειοψηφία ἔχουν κάνει ναρκωτικά. Στήν
συντριπτική τους πλειοψηφία! Ναί! Πάρα πολλά παιδιά! Δέν εἶναι ἁπλό τό θέμα.
Εἶναι ἡ ὑποταγή στή φιληδονία, αὐτό εἶναι ἡ ἐξάρτηση. Γιατί, πλέον, αὐτό
προβάλλεται μέσα ἀπό τήν διασκέδαση. Τό ὕψιστο ἀγαθό πού προβάλλει τό
Χόλιγουντ εἶναι ἡ ἡδονή. Νά μήν ξεγελιόμαστε… σοῦ λέει δέν ὑπάρχει κάτι ἀνώτερο
ἀπό τό νά ἱκανοποιήσεις τήν ἡδονή, τήν σάρκα.

Ξαναγυρνάω σ’ αὐτή τήν διδακτορική διατριβή πού σᾶς εἶπα ὅτι διάβασα: ἕνας
ἐπιστήμων πῆρε συνεντεύξεις ἀπό τούς διευθυντές πού ἔχουν αὐτά τά κλάμπ. Ξέρετε
τί ἔλεγε ἕνας τέτοιος; «Ἀφῆστε τα ὅλα τά ἄλλα, τό κυρίαρχο χαρακτηριστικό τῆς
διασκέδασης σήμερα εἶναι ὁ ἐρωτισμός». Μόνος του τό εἶπε ὁ ἄνθρωπος: ὁ
ἐρωτισμός. Ὅλοι πού πᾶνε ἐκεῖ αὐτό ψάχνουνε, νά ἱκανοποιήσουν τό πάθος τῆς
φιληδονίας, ἔστω καί γιά μιά βραδιά… τίποτα ἄλλο. Ὠμά τό εἶπε καί αὐτή εἶναι ἡ
ἀλήθεια. Αὐτή εἶναι ἡ ψυχαγωγία σήμερα. Ὁ ἄκρατος ἐρωτισμός, τίποτα ἄλλο… καί
ἕνας ἄνθρωπος πού εἶναι ἔτσι, ὑποταγμένος σ’ αὐτό τό πράγμα εἶναι γεμάτος
μοναξιά. Καί μετά λέει ἡ κ. Κυριακή νά τόν κοινωνικοποιήσουμε.

Τί νά κοινωνικοποιήσεις, ἄν δέν ἀποβάλλει τήν φιληδονία; Νά ἐξισορροπίσουμε τό

ἐγώ… Τί νά ἐξισορροπίσεις; Τό θέμα εἶναι νά φύγει τό ἐγώ καί νά γίνει ἐμεῖς. Νά
γίνει Θεός καί ἄνθρωπος, Θεός καί Ἐκκλησία, Θεός καί ὅλοι! Ἀληθινή
κοινωνικοποίηση εἶναι ἡ ἔνταξη στήν Ἐκκλησία, στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Βλέπετε,
πᾶμε στήν Θεία Λειτουργία. Ὅταν ζεῖς τήν Θεία Λειτουργία, ποτέ δέν νιώθεις μόνος.
Ποτέ δέν εἶσαι μόνος. Εἶναι οἱ ἀδελφοί σου δίπλα σου, εἶναι ὁ ἱερέας στή θέση τοῦ
Χριστοῦ, εἶναι ὁ Θεός. Εἶναι τό γλέντι μέ τόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους. Δεῖτε πῶς
βγαίνουν οἱ ἄνθρωποι μετά τήν Λειτουργία… Ὅσο καί ἄσχετοι νά εἶναι, ὅλοι εἶναι
ἀλλαγμένοι, λίγο-πολύ κάτι πῆραν ἀπό τό Φῶς τοῦ Χριστοῦ, τό ἀναστάσιμο Φῶς.

Ὅταν, λοιπόν, ὁ ἄνθρωπος ὑποταχθεῖ στήν φιληδονία, αὐτό εἶναι ἐξάρτηση. Καί ἡ
ἄκρατη φιληδονία εἶναι τά ναρκωτικά, οἱ ἐξαρτήσεις… Δέν σᾶς τό εἶπα αὐτό: Μέσα
στό σχέδιο τῶν παγκοσμιοποιητῶν εἶναι τά ναρκωτικά. Νομίζετε ὅτι θέλουν νά τά
ἐξαλείψουν τά ναρκωτικά; Μᾶς κοροϊδεύουν! Ἀφοῦ οἱ ἴδιοι διοχετεύουν τά
ναρκωτικά στά παιδιά! Οἱ ἴδιοι τά ἀνέχονται μέσα στά κλάμπ. Αὐτός ὁ Χάξλεϋ, πού
σᾶς μίλησα προηγουμένως, μιλοῦσε γιά ἕνα ναρκωτικό ὀνόματι ‘soma’, τό ὁποῖο
πολύ πιθανό νά τό πῆρε ἀπό τήν ἑλληνική λέξη ‘σῶμα’. Τό σῶμα δηλαδή, ἡ λατρεία
τοῦ σώματος, εἶναι πού λανσάρεται σήμερα. Αὐτό δέν λανσάρεται; Θυμᾶμαι, πρίν
πολλά χρόνια εἶχα ἀκούσει μιά μικρή κοπελίτσα, δεκαπέντε χρονῶν ἦταν καί μοῦ

125
εἶπε πόσο ἄσχημα ἔνιωθε μέ τό σῶμα της καί πῶς προσπαθοῦσε νά τό φτιάξει καί
πῶς θά πάει στήν παραλία καί πῶς θά τή δοῦνε… ἡ ζωή της ἦταν αὐτό τό πράγμα.
Καί λέω: καλά γιά αὐτό ζεῖ; Ψυχή δέν ἔχει; Ὄχι, δέν εἶχε ψυχή. Ζοῦσε γιά τό σῶμα
της. Ὁπότε: δέν ἔχω καλό σῶμα, εἶμαι κατεστραμμένη. Αὐτό ἔχει περάσει σήμερα
στά παιδιά. Καί ὁ ἄνθρωπος εἶναι μόνο σῶμα. Καί αὐτό τό ναρκωτικό τοῦ Χάξλεϋ
λεγόταν soma. Καί ὁ Χάξλεϋ μιλοῦσε καί γιά τό LSD. Ξέρετε τί εἶναι τό LSD, τό
παραισθησιογόνο. Αὐτό, σιγά-σιγά ἡ ἐξουσία, οἱ παγκοσμιοποιητές, θά δεῖτε θά τό
ἀφήσουν ἐλεύθερο. Ἤδη ἔχουν ἀρχίσει τά χασισοφεστιβάλ! Μπροστά παρακαλῶ
στόν ἄγνωστο στρατιώτη ἀπό τήν νεολαία τοῦ κυβερνῶντος κόμματος… Ἀπό πρίν τά
κάνανε καί τώρα τά κάνουνε καί μάλιστα πρόσφατα -ξαναλέω δέν κάνω πολιτική
ἀλλά σᾶς δίνω ἀφορμές γιά νά σκεφτεῖτε- κυκλοφόρησαν ἐρωτηματολόγιο, καί ἔγινε
μεγάλος σάλος, πού ρωτοῦσαν τούς ἀνθρώπους «ἄν συμφωνεῖτε μέ τήν
νομιμοποίηση τῆς ἰνδικῆς καννάβεως.

Ἐρ. : Σέ μιά πολιτεία τῆς Ἀμερικῆς ἔγινε νόμιμη..

Ἀπ. : Καί στήν Ὁλλανδία δέν ἔγινε νόμιμη; Προσέξτε! Αὐτό τό προβάλλει
κομματική νεολαία, δέν τό προβάλλει ἕνας ναρκομανής… πού σημαίνει εἶναι γραμμή
τοῦ κόμματος. Εἶναι ἡ γραμμή τῶν ἐξουσιαστῶν νά ποτίζουν τόν λαό μέ τά
ναρκωτικά γιά νά τόν ἔχουν κατεσταλμένο. Καί θά δεῖτε σιγά-σιγά θά γίνει νόμιμο…
γιατί ξέρετε τί ἔλεγε στήν ἐρώτηση; «Φυσικό πράγμα δέν εἶναι; Φυτό δέν εἶναι; Γιατί
νά μήν τό βάζουμε στή γλάστρα μας; Καί νά τό ἔχουμε γιά νά εἴμαστε σέ διαρκή
εὐφορία;». Διαρκή εὐφορία καί διαρκή καταστολή!… Ἔτσι μᾶς θέλουνε. Κι ἐμεῖς τά
χάφτουμε ὅλα αὐτά. Ἄν δεῖτε ὅλες οἱ ταινίες τοῦ Χόλυγουντ αὐτά προβάλλουν: τόν
ἐρωτισμό καί τά LSD. Καί ἐμεῖς τά χάφτουμε καί λέμε διασκεδάζουμε… Καί αὐτοί,
ὄχι μᾶς μεταμορφώνουν, ἀλλά μᾶς ἀναμορφώνουν, δηλαδή μᾶς διαλύουν. Καί
χάνουμε τόν προσανατολισμό μας.

Καί σοῦ λέει τί ἔννοια ἔχει ἡ ζωή; Ἡ ὕψιστη ἐκδήλωση ζωῆς καί ἡ ὕψιστη ποιότητα
ζωῆς εἶναι ἡ διασκέδαση. Δέν ὑπάρχει τίποτα ἄλλο. Καί ζοῦνε οἱ ἄνθρωποι γιά τό
Σαββατοκύριακο καί γιά τίς διακοπές! Καί σκέφτονται ὅλο τόν χρόνο ποῦ θά πᾶνε
διακοπές καί τί θά κάνουν ἐκεῖ πού θά πᾶνε. Αὐτή εἶναι ἡ ζωή τους. Γιατί ἔχει
περάσει αὐτό τό ἰδανικό ὅτι δέν ὑπάρχει τίποτα ἄλλο ὡς ἀξία. Γι’ αὐτό καί τά παιδιά
λένε: Γιατί νά διαβάσω; Τί ἔχει τό διάβασμα; Γιατί τό βιβλίο θά σοῦ ἀνοίξει λίγο τό
μυαλό, θά τό πῶ τώρα ἀνθρωποκεντρικά, ἐμεῖς δέν τό βλέπουμε ἔτσι τό βιβλίο καί τή
μελέτη, ἀλλά γιά τόν κόσμο εἶναι ἔτσι. Δηλαδή εἶναι ἕνα ἐργαλεῖο πού βοηθάει λίγο
ὁ ἄνθρωπος νά κινητοποιήσει τήν σκέψη του. Οἱ κρατοῦντες δέν μᾶς θέλουν νά
σκεφτόμαστε. Γι’ αὐτό δέν μᾶς θέλουν καί νά διαβάζουμε. Γι΄ αὐτό καί τώρα στά
σχολεῖα τά βιβλία λένε γιά τίς καφετιέρες καί γιά τά ἄλλα βρώμικα πού ξέρετε, γιά
τόν Σάκη κ.λ.π. τά γνωστά… Περνᾶνε στά παιδιά μιά ζωή πού φτιάχνουν ἕναν
ἄνθρωπο ἁπλῶς καταναλωτή. Τίποτα ἄλλο. Νά μάθει νά κάνει κατανάλωση γιά νά
ὑπηρετοῦνται οἱ τράπεζες καί οἱ παγκοσμιοποιητές.

126
Λοιπόν, ὅλα αὐτά τά λέω μέ πολύ λύπη, γιατί ἀκριβῶς ἔτσι ὅπως ζοῦμε ἑτοιμάζουμε
τόν δρόμο γιά τόν Ἀντίχριστο. Καί, ὅπως λέει αὐτός ὁ Χάξλεϋ, τελικά δέν θά
χρειαστεῖ παγκόσμος δικτάτορας καί μεγάλος ἀδελφός. Μόνοι μας ἐμεῖς θά
ζητήσουμε τόν Ἀντίχριστο. Μόνοι οἱ ἄνθρωποι, ἑκούσια, θά πᾶνε καί θά τοῦ ποῦνε
«ἔλα σέ θέλουμε, ἐσένα θέλουμε, σέ λατρεύουμε…». Δέν θά ἐπιβληθεῖ δηλαδή μέ τή
βία. Θά τόν ζητήσουν οἱ ἄνθρωποι. Θά ἔρθουν σέ τέτοια κατάσταση πού θά ζητᾶνε
τόν Ἀντίχριστο. Ἔτσι θά γίνει τελικά… γιατί θά ἔχουν ὑποταχτεῖ στήν ἡδονή. Ἡ
ἡδονή εἶναι τό ἐργαλεῖο τῶν παγκοσμιοποιητῶν μαζί μέ τά ναρκωτικά. Καί τά
ναρκωτικά αὐτό ὑπηρετοῦν, τήν ἡδονή, τήν ἄκρατη φιληδονία.

Ποιά εἶναι ἡ ἀντίσταση; Ἡ ἀντίσταση εἶναι ἀκριβῶς τό ἀντίθετο, ἡ ἄσκηση. Σ’ ἕνα

ἵδρυμα στήν Κύπρο ἄκουσα, πῶς θεραπεύουν τούς ναρκομανεῖς άπό τήν ἐξάρτηση.
Τούς βάζουν νά κάνουν ζωή μοναχοῦ, νά ζοῦν μοναχικά. Πῶς ζεῖ ἕνας μοναχός ἀπό
τό πρωί μέχρι τό βράδυ. Θέλεις παιδάκι μου νά ἀπελευθερωθεῖς ἀπό τήν ἐξάρτηση;
Πρέπει νά γίνεις ἀσκητής! Ἔτσι εἶναι. Καί αὐτό δέν εἶναι μόνο γιά τούς
ἐξαρτημένους ἐπίσημα… γιά ὅλους μας εἶναι. Ἡ ἄσκηση εἶναι γιά ὅλους. Ἡ ζωή ἡ
ὀρθόδοξη εἶναι ἀσκητική, πού σημαίνει ἐγκράτεια καί στά μάτια καί στίς αἰσθήσεις
καί στό φαγητό καί στήν κοιλία καί σέ ὅλα. Ἄν δέν ἔχεις ἐγκράτεια, δέν μπορεῖς νά
ἀντισταθεῖς στήν ἡδονή. Ὁπότε μετά τί γίνεται; Ὁ διάβολος σέ δένει μ’ αὐτό καί
εἶσαι πράγματι ἐξαρτημένος. Μπορεῖ νά μήν παίρνεις ναρκωτικά, ὅπως αὐτοί οἱ
ἐπίσημα ἐξαρτημένοι, ἀλλά εἶσαι ἤδη ἐξαρτημένος ἀπό τήν φιληδονία.

Δεῖτε πόσοι ἄνθρωποι σήμερα προσπαθοῦν νά ἀδυνατίσουν καί δέν μποροῦν. Δέν
μποροῦν. Καί γυναῖκες καί ἄνδρες. Κι ἄν τά καταφέρουν λίγο μέ χίλια δυό,
διαιτολόγους κ.λ.π. μέχρι καί στούς Βουδιστές πᾶνε καί κάνουν καί γιόγκα, τέτοιες
σαχλαμάρες, ἀνοησίες, προσκυνήματα δαιμόνων καί δέν μποροῦν νά
ἀπελευθερωθοῦν ἀπό τήν ἡδονή, τήν φιληδονία, τό φαγητό. Γιατί; Πολύ ἁπλά, γιατί
δέν ἔχουν κοινωνία μέ τήν Χάρη, μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα. «Καρπός τοῦ Πνεύματος ἐστί
ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη… ἐγκράτεια» (Γαλ. 5,22). Θέλεις νά συμμαζέψεις τήν κοιλία
σου; Πρέπει νά ἐνεργοποιήσεις τό Ἅγιο Πνεῦμα. Νά κάνεις ζωή ἐκκλησιαστική, νά
ἐξομολογηθεῖς, νά κάνεις τίς νηστεῖες πού λέει ἡ Ἐκκλησία. Ἔτσι θά ἔρθεις στήν
ἐγκράτεια καί δέν θά σέ κάνει κουμάντο τό σῶμα, soma ὅπως λέει καί ὁ Χάξλεϋ, τό
ναρκωτικό, ἀλλά θά τό κάνεις ἐσύ κουμάντο. Θά κυβερνᾶς ἐσύ τόν ἑαυτό σου.

Ἑπομένως, εὐχαριστῶ πολύ γιά τήν ἐρώτηση εἶναι πολύ καίρια καί βλέπετε ἀκριβῶς
πώς ἡ θεραπεία μας εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Τίποτα ἄλλο. Γι΄ αὐτό καί ὅλοι
μισοῦν τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Γιατί ἀντιστέκεται στά σχέδιά τους. Ὁ μόνος πού
ἀντιστέκεται σήμερα στήν παγκοσμιοποίηση εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Δέν ἔχει
μείνει τίποτα ἄλλο. Ὅλα τά ἄλλα ἔχουν ὑποχωρήσει, τίποτα δέν ἀντιστέκεται. Ἀξίες;
Ποιές ἀξίες; Ὁ ἄνθρωπος δέν ζεῖ μέ ἀξίες. Τό λένε καί Ὀρθόδοξοι καμιά φορά
ὁμιλητές: Δέν δίνουμε στά παιδιά ἀξίες. Τί νά τίς κάνουν τίς ἀξίες τά παιδιά; Ὁ
ἄνθρωπος δέν ζεῖ μέ ἀξίες, ὁ ἄνθρωπος ζεῖ μέ τόν Χριστό. Ὁ Χριστός δέν εἶπε πάρτε
ἀξίες νά ζήσετε. Εἶπε πάρτε Ἐμένα γιά νά ζήσετε. Ἐγώ εἶμαι ἡ ζωή σας. Ἄν δέν ἔχεις

127
προσωπική κοινωνία μέ τόν Χριστό, ἕνωση μέ τόν Χριστό, τί νά σοῦ κάνουν οἱ ἀξίες;
Ἑλληνορθόδοξος πολιτισμός σοῦ λέει καί ὅλο τέτοια… Τί νά τό κάνει αὐτό τό παιδί
σήμερα καί πῶς θά ἀποφύγει τά ναρκωτικά; Λέει «Τί εἶναι αὐτά πού μοῦ λές τώρα;
Ἐγώ τήν βρίσκω ἐκεῖ πέρα… Ἔχεις νά μοῦ πεῖς τίποτα καλύτερο; Ἀπό τήν λάσπη
αὐτή πού κυλιέμαι;». Ἔχω. Τόν Χριστό. Ὄχι ἐμένα, ὄχι ἀξίες, τόν Χριστό. Βρές τόν
Χριστό καί θά περάσεις πάνω ἀπό ὅλα αὐτά, ἀπό τήν λάσπη πού κυλιέσαι ὡς χοῖρος.
Ἐρ. : Ἐγώ εἶμαι ἀπό τήν Ἀμερική, τήν Φλόριντα καί ἔχουμε μεγάλα προβλήματα.
Ὅλα τά States ἔχουν ἀνοίξει τά θέματα τῶν ναρκωτικῶν, γιά τή μαριχουάνα
προπάντων, γιατί λένε εἶναι ἐντάξει τώρα.

Ἀπ. : Ἔ, βέβαια…

Ἐρ. : Ὅλα τά States θά ψηφίσουν ἕνα-ἕνα… ἀρχίζει τώρα σιγά-σιγά. Κι ἐμεῖς σάν
πολίτες πού εἴμαστε ἐκεῖ δέν μποροῦμε νά κάνουμε τίποτα. Ψηφίζουμε ἀντί… καί
μετά βλέπεις ἀμέσως ἔρχεται τό οἰκονομικό. Θά τούς βάζουμε φόρους… Αὐτό τό
βλέπω πολύ δύσκολο καί προπαντός ἐδῶ στήν Ἑλλάδα ἔχουμε μεγαλύτερα θέματα…
γιατί τώρα δυό βδομάδες ἔχω ἔρθει, ἔχω δεῖ πάρα πολλά.. βλέπω τά παιδιά καί
φοβᾶμαι. Εἶναι χειρότερα ἀπ’ ὅ,τι νόμιζα. Πρίν τέσσερα χρόνια εἶχα ἔρθει. Ἐσύ τώρα
πού εἶσαι ἐκεῖ πάνω στό Ἅγιο Ὄρος τί μπορεῖς νά μᾶς δώσεις νά πολεμήσουμε
αὐτό…

Ἀπ. : Θά σᾶς πῶ. Εἴπατε κάτι πού εἶναι κομβικό: μιλήσατε γιά οἰκονομία καί γιά
οἰκονομικούς λόγους. Κοιτάξτε, μᾶς ἔχουν περάσει κι αὐτό τό παραμύθι, ὅτι ἡ χαρά
ἐξαρτᾶται ἀπό τήν οἰκονομία. Δηλαδή ἄν πάει καλά ἡ οἰκονομία, εἴμαστε
εὐτυχισμένοι. Εἶναι ψέμα αὐτό. «Ὅλα πᾶνε καλά ὅταν εἶσαι πλούσιος». Ψέμα! Ἡ
Ὀρθοδοξία τί λέει; Ἑκούσια πτωχεία, λέει. Ἀκριβῶς τό ἀντίθετο. Προσέξτε, τώρα
κάνουμε ἐπανάσταση! Ἀνατρέπουμε ὅλο τόν κόσμο. Ναί, ὁ Χριστός ἦρθε γιά νά
ἀνατρέψει τόν κόσμο. Καί κόσμος τί εἶναι; Ἡ λατρεία τοῦ χρήματος. Οἰκονομία.
Ἀνοίξτε τήν τηλεόραση, τί λέει; Συνέχεια γιά τούς οἰκονομικούς δεῖκτες. Πῶς πάει τό
δολάριο, τό εὐρώ, οἱ δεῖκτες αὐτοί, πῶς τούς λένε…στό χρηματιστήριο. Καί θά γίνει
κράχ;… δέν θά γίνει κράχ; Καί μᾶς κρατᾶνε συνέχεια σ’ αὐτή τήν ἀγωνία. Δέν
ὑπάρχει τίποτα ἄλλο νά ἐξασφαλίζει τήν εὐτυχία μας παρά αὐτά τά οἰκονομικά
θέματα. Εἶναι ψέμα αὐτό. Δέν πρέπει νά τούς ἀκοῦμε. Ἀντίθετα, ἡ ἀντίσταση καί ἡ
θεραπεία γιά τήν ὁποία μιλήσατε εἶναι ἀκριβῶς ἡ ὀρθόδοξη ζωή, πού σέ μαθαίνει νά
ἀγαπᾶς τήν φτώχεια, σέ μαθαίνει ν’ ἀγαπᾶς τήν περιφρόνηση, σέ μαθαίνει ν’ ἀγαπᾶς
τήν ἄσκηση, τήν ἐγκράτεια, τήν νηστεία. Ἄν δέν τά κάνεις αὐτά, δέν βρίσκεις χαρά.
Γιατί; Γιατί δέν βρίσκεις τήν πηγή τῆς χαρᾶς, πού εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα. «Ὁ καρπός
τοῦ Πνεύματος ἐστί ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη…» (Γαλ. 5,22).

Καί ἔρχεται ἡ τηλεόραση καί λέει: καρπός τῆς οἰκονομίας καί τῶν κλάμπ καί τῶν
ναρκωτικῶν εἶναι ἡ χαρά. Μήν ἀκοῦς τί λέει ὁ Χριστός… Ψέμα. Ἀλλά μᾶς ἔχει
ποτίσει τόσο πολύ πού τό ἔχουμε κάνει κριτήριο. Καί λέμε «ναί, πάτερ μου, καλά τά
λές, ἀλλά μετά ἐμένα θά ζημιωθεῖ ἡ τσέπη μου». Εἶναι τό ἔσχατο κριτήριο.

128
Προσέξτε! Γι’ αὐτό λέει ὁ ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος εἶναι ρίζα ὅλων τῶν παθῶν ἡ
φιλαργυρία (Α’ Τιμ. 6,10). Ἐκεῖ κολλᾶνε ὅλοι.

Εἴπαμε τώρα γιά αὐτούς πού ἀνεβάσαμε πάνω στήν ἐξουσία.. ὄχι ὅτι οἱ
προηγούμενοι ἦταν καλύτεροι… Γιατί τούς ἀνεβάζουμε ὅλους αὐτούς πού
ἀνεβάζουμε; Ποιό εἶναι τό κριτήριο; Τό ἔσχατο κριτήριο εἶναι ἡ τσέπη. «Θά μοῦ τό
διορίσεις τό παιδί; Θά σέ ψηφίσω. Δέν πάει νά εἶσαι… δέν πάει νά ἔβγαλες τούς
πνευματικούς ἀπό τά σχολεῖα», θά κατεβάσουν τώρα καί τίς εἰκόνες κ.λ.π. Θά
διδάσκουν στά παιδιά τήν ὁμοφυλοφιλία ὡς κάτι φυσιολογικό… δέν μέ ἐνδιαφέρει!
Θά μοῦ τό διορίσεις τό παιδί;! Ἐντάξει. Τό ἔσχατο κριτήριο. Καταλάβατε; Πρέπει νά
κάνουμε μιά ὁλική ἀναθεώρηση. Δέν εἶναι τό κριτήριο τά χρήματα. – Θά γίνουμε
φτωχοί. Νά γίνουμε φτωχοί. – Θά μᾶς κόψουν τόν μισθό. Νά μᾶς τόν κόψουν. Δέν μέ
ἐνδιαφέρει. Ἐμένα μέ ἐνδιαφέρει νά σώσω τήν ψυχή μου. «Τό πολίτευμα ἡμῶν ἐν
οὐρανοῖς ὑπάρχει» (Φιλ. 3,20).

Μᾶς ἔχουν περάσει τό μήνυμα καί τό ἔχουμε φάει ὅτι ἐδῶ τελειώνουν ὅλα. Δέν
τελειώνουν ἐδῶ ὅλα. Δέν ἤρθαμε γιά ἐδῶ, εἴμαστε περαστικοί. Ἐδῶ εἶναι τό
ξενοδοχεῖο. Στό ξενοδοχεῖο δέν πᾶς γιά νά μείνεις. Πᾶς γιά μιά-δυό μέρες καί θά
φύγεις, γιά νά πᾶς στό σπίτι σου. Τό σπίτι μας εἶναι πάνω στόν οὐρανό. Τό
πολίτευμα ἡμῶν ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει. Ἐμεῖς πᾶμε νά φτιάξουμε πολιτισμό. Ξέρετε
ποιοί ἔφτιαξαν πολιτισμό; Τά παιδιά τοῦ Κάιν! Τί ἦταν ὁ Κάιν; Ὁ πρῶτος
δολοφόνος. Τά παιδιά του ἔκαναν τόν πολιτισμό, τόν πρῶτο πολιτισμό. Ὁ Χριστός
δέν ἦρθε νά κάνει πολιτισμό. Τό ἔχουμε φάει κι αὐτό τό παραμύθι… πολιτιστικές
ἐκδηλώσεις καί… μᾶς ἐκπολιτίζουν, δηλαδή μᾶς ἀποχριστιανίζουν.

Δέν ταιριάζει ὁ πολιτισμός μέ τόν Χριστό. Προσέξτε, δέν κηρύσσω αἱρετικά

πράγματα. Μετά τόν Κάιν γεννήθηκε ὁ Σήθ, ὁ ὁποῖος σημαίνει ἀντικατάσταση.
Ἦταν στήν ἀντικατάσταση τοῦ Κάιν καί βγῆκε μιά καλή γενιά ἀπό τά παιδιά τοῦ
Σήθ. Ἀλλά τά παιδιά τοῦ Κάιν ἦταν αὐτά πού ἔκαναν πολιτισμό. Τά παιδιά τοῦ Σήθ
δέν ἔκαναν πολιτισμό. Ἦταν τά παιδιά τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό λέει ἡ Ἁγία Γραφή «οἱ
υἱοί τοῦ Θεοῦ». Κι ἕνας πλανεμένος, ὁ Λιακόπουλος – λέω καί ὀνόματα γιατί τά λέει
καί πρέπει νά τά ποῦμε νά τά ξέρετε, εἶναι πλανεμένος αὐτός ὁ καημένος – «οἱ υἱοί
τοῦ Θεοῦ», λέει «εἶναι οἱ ἄγγελοι, οἱ ὁποῖοι ἦρθαν σέ ἐπιμειξία μέ τούς υἱούς τῶν
ἀνθρώπων…». Ἀνοησίες! Οἱ υἱοί τοῦ Θεοῦ εἶναι οἱ ἀπόγονοι τοῦ Σήθ.

Εἶναι ἡ καλή γενιά. Αὐτοί ἦταν ἀφιερωμένοι στόν Θεό, στήν προσευχή, στήν
μετάνοια. Τά παιδιά τοῦ Κάιν ἦταν οἱ υἱοί τῶν ἀνθρώπων, οἱ κολλημένοι στή γῆ.
Πότε ἦρθε ὁ κατακλυσμός; Ὅταν μπερδεύτηκαν αὐτές οἱ δύο γενιές καί θέλησαν καί
τά παιδιά τοῦ Σήθ νά ἐκπολιτιστοῦνε! Αὐτό πᾶμε νά πάθουμε κι ἐμεῖς τώρα… νά
ἐκπολιτιστοῦμε. Τό ἔχουμε πάθει ἤδη δηλαδή. Δέν ζούσαμε ἔτσι. Ἐμεῖς εἴχαμε τόν
δικό μας πολιτισμό, τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί ἡ ζωή μας κανονιζόταν μέ βάση τίς
γιορτές. Καί ἤξερε ὁ ἀγρότης, τοῦ Ἁγίου Δημητρίου θά σπείρει ἄς ποῦμε. Τοῦ Ἁγίου
Κωνσταντίνου θά θερίσει. Ὅλη ἡ ζωή μας ἦταν ποτισμένη μέ τόν Χριστό, μέ τήν

129
Ὀρθοδοξία. Τώρα ἔρχονται καί μᾶς λένε «ἡμέρα τῆς βλασφημίας». Τό ξέρετε;
Ὑπάρχει ἡμέρα τῆς βλασφημίας. Ἡμέρα γιόγκα. Καθιερώθηκε ἡμέρα γιόγκα ἀπό τόν
ΟΗΕ καί ἀναγκάστηκε νά βγάλει ἀνακοίνωση ἡ Ἱερά Σύνοδος, πρίν δυό-τρία χρόνια
– εὐτυχῶς πού τήν ἔβγαλε καί τό εἶπε – ὅτι ἡ γιόγκα εἶναι ἀπαράδεκτη, εἶναι στοιχεῖο
τοῦ Ἰνδουισμοῦ, θρησκεία… Αὐτές εἶναι οἱ γιορτές τοῦ διαβόλου. θυμηθεῖτε αὐτό
πού σᾶς εἶπα… Τί λέει ὁ διάβολος; «Δεῦτε καί καταπαύσωμεν τάς ἑορτάς τοῦ Θεοῦ»
καί ἀντί γιά τήν γιορτή πού σοῦ λέει ἡ Ἐκκλησία, σοῦ δίνει ὁ διάβολος ἕνα
ὑποκατάστατο. Καί ἀντί γιά τόν πολιτισμό πού σοῦ δίνει ἡ Ἐκκλησία, ἔρχεται ὁ
διάβολος καί σοῦ δίνει τόν ἄλλο πολιτισμό, τόν τεχνικό καί οἱ ἄνθρωποι σήμερα
ἔχουν φτάσει νά λατρέψουν τόν τεχνικό πολιτισμό.

Λέγαμε τήν προηγούμενη φορά ὅτι ὑπάρχει θρησκεία τῆς google. Ὑπάρχει
θρησκεία! Τήν ἔφτιαξε ἕνας, γιατί, λέει, ἡ Google πλέον εἶναι σάν τόν Θεό. Ὅ,τι τήν
ρωτᾶς τήν google, σοῦ ἀπαντάει. Ἄρα θεός ἡ google! Μή γελᾶτε… Ἔχει φτάσει ὁ
ἄνθρωπος νά θεοποιήσει αὐτό τό πράγμα. Ὑπάρχει τέτοια θρησκεία
ἀναγνωρισμένη… γιά γέλια καί γιά κλάματα… Ποῦ ἔχει φτάσει ἡ ἀνθρωπότητα
δηλαδή!

Ἔτσι θά ἔρθει ὁ Ἀντίχριστος. Ὁ ἄνθρωπος λατρεύει τά ἔργα τῶν χειρῶν του. Ἐκεῖ
ἔχουμε φτάσει τώρα. Λατρεύει τήν τεχνολογία. Καί τελικά λατρεύει τήν σκλαβιά
του. Θέλει νά γίνεται σκλάβος. Αὐτή εἶναι ἡ ἔσχατη κατάπτωση. Νά ἀποβάλλεις
δηλαδή ἑκούσια πλέον τά θεμελιώδη χαρακτηριστικά τοῦ κατ’ εἰκόνα. Τήν ἐλευθερία
καί τήν λογικότητα, γιατί αὐτά εἶναι τά βασικά χαρακτηριστικά τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ
ἐλευθερία, τό αὐτεξούσιο καί ἡ λογικότητα, ἡ λογική, ἡ σκέψη. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος τά
ἀποβάλλει αὐτά, παύει νά εἶναι ἄνθρωπος καί τέτοιους μᾶς θέλουν, ὑποταγμένους…
χωρίς σκέψη…

Εἴδατε τί σᾶς εἶπα: διασκέδαση = τρέλα, λένε. Νά τρελαθεῖς, νά βγεῖς ἀπό τόν ἑαυτό
σου, νά ἀποβάλλεις κάθε ἴχνος ἀνθρωπιᾶς τελικά. Πρέπει, δηλαδή, νά ἀποδομήσουμε
καί αὐτό τό στερεότυπο, πού λέγεται οἰκονομία. Προσέξτε το. Νά φύγει αὐτό τό
πράγμα. Νά μήν εἶναι κριτήριο ἡ οἰκονομία. Νά μή φοβόμαστε νά γίνουμε φτωχοί,
νά μή θέλουμε νά γίνουμε πλούσιοι. Ἄν διαβάσετε τό Εὐαγγέλιο, θά δεῖτε ὅτι τό λέει
ἀπερίφραστα «Μακάριοι οἱ πτωχοί» (Λουκ. 6,20). Ὄχι τῷ πνεύματι. Μακάριοι οἱ
πτωχοί, τό λέει ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς. Φυσικά καί οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι, ἀλλά καί
οἱ πτωχοί. Οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι τό λέει ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος γιά τούς
ταπεινούς. Ἀλλά ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς λέει οἱ πτωχοί εἶναι μακάριοι. Δηλαδή,
αὐτοί οἱ ὁποῖοι ἔχουν τήν αὐτάρκεια καί ἀρκοῦνται στά λίγα καί δέν ἐπιδιώκουν τήν
ἄνεση πού φέρνει ἀνία καί τόν πολιτισμό τόν τεχνικό ἀλλά τόν Θεό.

Ἐρ. : Γέροντα δέν ξέρω ἄν αὐτό πού λέω εἶναι σωστό ἤ ὄχι, ἀλλά ἐγώ τό πιστεύω ὅτι
ἡ κρίση αὐτή εἶναι μία εὐλογία γιά τόν τόπο μας. Νά ἔρθουμε λίγο στά συγκαλά μας
γιατί εἴχαμε ξεφύγει πάρα πολύ. Καί πολλά πράγματα ξεκίνησαν καί ἀπό τήν γυναίκα
γιατί βγῆκε στήν δουλειά, ἔχει παρατήσει τήν οἰκογένεια, τά παιδιά… Παλιά

130
γυρίζαμε στό σπίτι, βρίσκαμε μιά μαμά στό σπίτι… Καί ὅλα αὐτά ἔχουν τόσο βάθος
καί ἀπό ποῦ ξεκινᾶνε… Σήμερα καί ἐγωισμό ἔχουμε πάρα πολύ καί ἀπό κεῖ ξεκινᾶνε
πολλά πράγματα… Ὅλα αὐτά τά διαζύγια πού ἔχουμε… δέν κάνουν ὑπομονή. Οἱ
παλιοί ἔλεγαν ἕνα πάρα πολύ ὡραῖο: ἀπό τήν γυναίκα ξεκινάει τό σπίτι καί ἀπό τήν
γυναίκα χαλάει. Δέν ξέρω ἄν τό σκέφτομαι σωστά…

Ἀπ. : Σωστά τό σκέφτεστε. Νά πάω λίγο πιό βαθιά; Γιατί βγήκανε οἱ γυναῖκες στή
δουλειά; Ξέρετε; Νά σᾶς πῶ… Ἐπειδή βλέπετε τό διαδίκτυο, στό youtube ὑπάρχει
ἕνα βιντεάκι τοῦ Ἀαρών Ροῦσο. Αὐτός ἔχει πεθάνει τώρα. Τό 2007 εἶχε μία
συνέντευξη, μιά συνομιλία, μέ τόν Ροκφέλερ, αὐτόν τόν πάμπλουτο. Τί τοῦ εἶχε πεῖ ὁ
Ροκφέλερ; Προσέξτε! Τοῦ εἶχε πεῖ «ἐμεῖς σπείραμε τό κίνημα τοῦ φεμινισμοῦ καί
βγάλαμε τίς γυναῖκες στόν δρόμο, στή δουλειά». Ἐμεῖς… οἱ τραπεζίτες. Γιατί; Γιά
δυό λόγους. Πρῶτον, γιά νά φορολογήσουμε καί τό ἄλλο μισό τῆς ἀνθρωπότητος, τίς
γυναῖκες δηλαδή. Ὁπότε νά διπλασιαστοῦν τά κέρδη τους. Γιατί ἕνας πού βγαίνει
στόν δρόμο καί ἐργάζεται, φορολογεῖται. Ἡ γυναίκα πού ἐργάζεται στό σπίτι δέν
φορολογεῖται, ἐνῶ παράγει ἔργο, παράγει ἐργασία. Δέν φορολογεῖται. Ὅταν ὅμως
τήν βγάλεις στή δουλειά, θά τήν φορολογήσεις. Θά τῆς πάρεις τά μισά… μέχρι πού
τώρα παίρνουν καί παραπάνω καί οἱ ἄνθρωποι δέν ἔχουν νά πληρώσουν τούς
φόρους. Δηλαδή ἐργάζονται γιά νά πληρώνουν τούς φόρους. Ναί, ἀλλά αὐτό εἶναι οἱ
συνέπειες τῶν ἁμαρτιῶν μας.

Δεύτερος λόγος, τό εἶπε αὐτός ὁ Ροκφέλερ, νά διαλύσουμε τήν οἰκογένεια. Γιατί,

ὅταν φύγει ἡ μάνα , πάει ἡ οἰκογένεια. Καί γιατί νά διαλύσουν τήν οἰκογένεια; Σᾶς τό
εἶπα. Γιά νά περάσει μετά ἡ ἄκρατη φιληδονία. Γιατί ἡ οἰκογένεια εἶναι φραγμός στή
φιληδονία, βάζει ἕνα ὅριο. Σοῦ λέει, ἐντάξει τήν γυναίκα σου, μέχρι ἐκεῖ. Καί ὁ
Χριστός γι’ αὐτό ἔδωσε τόν γάμο. Δέν εἶναι ἡ τέλεια ζωή ὁ γάμος. Ἡ τέλεια ζωή
εἶναι ἡ παρθενία, αὐτό πού ἔκανε ὁ Χριστός. Ὁ Χριστός δέν ἔκανε γάμο. Ὁ γάμος
εἶναι μιά συγκατάβαση στήν ἀνθρώπινη ἀδυναμία. Καί σοῦ λέει, ἐντάξει δέν μπορεῖς,
δέν θέλεις μᾶλλον, ἄντε νά ἔχεις μιά γυναίκα, ἡ γυναίκα ἕναν ἄνδρα, μέχρι ἐκεῖ. Σοῦ
λέει τώρα αὐτός, ἐμᾶς δέν μᾶς συμφέρει αὐτό. Γιατί ἀπό ἕναν ὑγιῆ γάμο, βγαίνουν
ὑγιεῖς προσωπικότητες, οἱ ὁποῖες ἀντιστέκονται στά σχέδιά μας… δέν θέλουμε τόν
γάμο. Πρίν χρόνια μοῦ εἶχαν πεῖ γιά ἕνα σήριαλ, δέν ξέρω ἄν ὑπάρχει ἀκόμα… «ἡ
οἰκογένεια βλάπτει»! Δείχνει τό πνεῦμα…

Τό πνεῦμα τῶν παγκοσμιοποιητῶν αὐτό εἶναι. Γιατί βλάπτει ἡ οἰκογένεια; Γιατί

ἀντιστρατεύεται στήν φιληδονία, τήν ἄκρατη φιληδονία. Ὁπότε σοῦ λέει νά
διαλύσουμε τήν οἰκογένεια. Εἶναι ὄλα αὐτά στοχευμένα, προσέξτε! Δέν βγῆκε τυχαῖα
ἡ γυναίκα στήν ἐργασία. Ἔπεσαν χρήματα, ἔγιναν διαδηλώσεις… Καί ἐμεῖς λέμε
«κοίταξε ὁ λαός». Ποιός λαός; Πληρωμένοι εἶναι αὐτοί πού βγαίνουν καί φωνάζουν,
οἱ φεμινίστριες καί ὅλοι αὐτοί. Εἶναι πληρωμένοι, τούς δίνουν χρήματα οἱ
τραπεζίτες, γιατί ἔτσι προωθοῦνται τά σχέδιά τους. Κι ἐμεῖς τρῶμε κουτόχορτο…
Πρέπει λίγο νά εἴμαστε πονηροί μέ τήν καλή ἔννοια… μήν τρῶμε κουτόχορτο. Ἔτσι

131
κάνουν αὐτό πού κάνουν καί προχωροῦνε καί σήμερα… Ἐνῶ ὑπάρχει πληροφόρηση,
τά πάντα εἶναι γνωστά, δέν ἀντιδρᾶ κανένας. Σάν νά μᾶς ἔχουν ναρκώσει ὅλους…

Ἐρ. : Μᾶς ψεκάζουν…

Ἀπ. : Δέν εἶναι μόνο τό ψέκασμα… ἐντάξει, εἶναι κι αὐτό. Ἀπό πίσω εἶναι τά πάθη
μας. Αὐτό πού σᾶς εἶπα, ἡ λατρεία τῆς οἰκονομίας, τῆς τσέπης δηλαδή. Καί σοῦ λέει
«μήν τό κάνεις αὐτό, θά χάσεις τόν μισθό σου». Καί δέν τολμάει ὁ παπάς νά μιλήσει,
γιατί ὁ δεσπότης θά τοῦ κόψει τόν μισθό. Δέν τολμάει νά μιλήσει ὁ δεσπότης γιατί θά
τόν καθαιρέσει ὁ πατριάρχης. Ἐκεῖ πάει τό πράγμα. Ἄν δέν ξεπεράσουμε τά πάθη
μας, θά εἴμαστε δοῦλοι. Πάρτε το εἴδηση… ὁ διάβολος μᾶς θέλει δούλους, δέν μᾶς
θέλει ἐλεύθερους. Καί τά δεσμά τοῦ διαβόλου εἶναι ἀκριβῶς αὐτά: φιληδονία,
φιλαργυρία, φιλοδοξία. Θέλεις νά γίνεις ἐλεύθερος; Πρέπει νά ἀποβάλλεις αὐτά τά
δεσμά, τά ὁποῖα ὁ διάβολος σοῦ τά χρυσώνει.

Σοῦ λέει, αὐτά εἶναι ἡ χαρά σου, αὐτή εἶναι ἡ εὐτυχία σου: νά εἶσαι πλούσιος, νά
ἔχεις ἡδονή χωρίς περιορισμούς καί νά ἔχεις καί τά μπράβο τοῦ κόσμου. Κοσμική
δύναμη καί ἀναγνώριση. Αὐτά πρέπει νά τά πετάξουμε, νά τά χτυπήσουμε, νά τό
ποῦμε ἁπλά. Ἄν δέν τό κάνει αὐτό ὁ ἄνθρωπος, δέν γίνεται χριστιανός. Δέν μπορεῖς
νά εἶσαι χριστιανός, ἄν ἀγαπᾶς αὐτά τά πράγματα. Γι’ αὐτό λέει ὁ Κύριος: «ὅποιος
θέλει νά Μέ ἀκολουθήσει, πρέπει νά ἀρνηθεῖ τόν ἑαυτό του» (Ματθ. 16,24). Καί
κυρίως ἑαυτός μας εἶναι αὐτά πού ἀγαπᾶμε. Καί αὐτά πού ἀγαπᾶμε εἶναι αὐτά πού
δέν πρέπει νά ἀγαπᾶμε, τά χρήματα, ἡ δόξα καί οἱ ἡδονές. Ἄν δέν ἀποβάλλει ὁ
ἄνθρωπος αὐτές τίς ἄρρωστες ἀγάπες, δέν μπορεῖ νά ἀγαπήσει κανέναν οὔτε τόν
Χριστό οὔτε κανέναν ἄνθρωπο μπορεῖ ν’ ἀγαπήσει. Γι’ αὐτό διαλύονται καί οἱ γάμοι
καί οἱ οἰκογένειες καί οἱ σχέσεις καί ὁ ἄνθρωπος καταντάει σέ μιά ἀπέραντη
μοναξιά, σέ μιά ἀπέραντη ἀκοινωνησία.

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

132
 Τί σημαίνει ἡ λέξη Φιλοκαλία – Εἰσαγωγή *
2ο Μέρος
Μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, συνεχίζουμε τήν Εἰσαγωγή στή Φιλοκαλία. Θά ποῦμε καί θά
σχολιάσουμε κάποια πράγματα πού ἔχει ὡς πρόλογο ὁ καθηγητής κ. Δημήτριος
Τσελεγγίδης, τά ὁποῖα μᾶς βάζουν μέσα στό πνεῦμα τῆς Φιλοκαλίας καί στήν
καινούρια αὐτή ἔκδοση πού σᾶς ἀνέφερα τήν προηγούμενη φορά.

Λέει, λοιπόν, ὁ καθηγητής μιλώντας γιά τό ζεῦγμα ἄσκηση καί θεωρία, πράξη καί
θεωρία. Θά ἔχετε ἀκούσει ἴσως τήν ἔκφραση, τό Πατερικό λόγιο «Πρᾶξις θεωρίας
ἐπίβασις», ὅτι ἡ πράξη εἶναι ὁ τρόπος γιά νά φτάσει κανείς στή θεωρία καί θεωρία
εἶναι ἡ ἀνώτερη καί ὑψηλότερη βαθμίδα πνευματικῆς ἀνέλιξης πού μπορεῖ νά φτάσει
ὁ ἄνθρωπος, θεωρία τοῦ Θεοῦ, νά θεωρεῖ τόν Θεό. Γιά νά φτάσει σ’ αὐτή, θά πρέπει
νά περάσει ἀπό τήν πράξη τῆς ἀσκητικῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς καί νά καταλήξει τελικά
στήν ἕνωση μέ τόν Τριαδικό Θεό. Καί ἕνωση μέ τόν Τριαδικό Θεό εἶναι ἡ θέωση,
πού εἶναι ὁ σκοπός τοῦ ἀνθρώπου.

Καί τί σημαίνει ἕνωση; Σημαίνει νά γίνουμε ἕνα πνεῦμα μέ τόν Τριαδικό Θεό
χαρισματικά, ἑνούμενοι δηλαδή μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ. Δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος ἀπό
μόνος του νά ἑνωθεῖ μέ τόν Θεό.Πρέπει ὁ Θεός νά ἑνωθεῖ μαζί του. Γι’ αὐτό λέμε ὅτι
αὐτή ἡ ἕνωση εἶναι χαρισματική, δηλαδή δίνεται διά τῆς Θείας Χάρης, διά τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος, τό Ὁποῖο στήν Ἁγία Γραφή ἀντιστοιχεῖ σέ δύο πράγματα: πρῶτον στό
πρόσωπο Ἅγιο Πνεῦμα καί δεύτερον στή Θεία Χάρη, τήν θεοποιό Χάρη, ἡ ὁποία
κάνει τόν ἄνθρωπο θεό. Σ’ αὐτή τήν Χάρη μετέχουν ὅσοι θέλουν, ὄχι ἀναγκαστικά
ὅλοι. Αὐτοί πού θέλουν παίρνουν αὐτή τήν θεοποιό Χάρη διά τῆς Ἐκκλησίας καί
αὐτοί θεώνονται, αὐτοί σώζονται. Ἀλλά γιά νά φτάσουμε σ’ αὐτή τήν κατάσταση, νά
γίνουμε δεκτικοί τῆς Χάριτος, χρειάζεται νά περάσουμε ἀπό τήν πράξη καί ἀπό τήν
θεωρία. Αὐτά τά δυό πράγματα λοιπόν, τήν ἀσκητική πράξη καί τήν φωτοειδή
θεωρία τά ἀναλύει καί τά παρουσιάζει ἡ Φιλοκαλία.

Καταλαβαίνετε πόσο σημαντικό εἶναι ἑπομένως αὐτό τό βιβλίο. Εἶναι τό «ὄργανο τῆς
θεώσεως», ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος. Εἶναι τό ἐργαλεῖο, τό μέσο, πού μπορεῖ
κανείς μελετώντας νά φτάσει στή θέωση. Ὄχι φυσικά ἐπειδή μελέτησε, ἀλλά ἐπειδή
ἔπραξε, ἐπειδή ἐφάρμοσε, αὐτά πού μελέτησε. Κι ὅταν λέμε πράξη δέν ἐννοοῦμε
τίποτα ἄλλο παρά τήν τήρηση τῶν εὐαγγελικῶν ἐντολῶν. Αὐτή εἶναι ἡ πράξη. Δέν
μπορεῖ κανείς, δηλαδή, νά θεωρήσει τόν Θεό, νά δεῖ τόν Θεό – μέ τόν τρόπο πού
μπορεῖ νά δεῖ κανείς τόν Θεό – ἐάν δέν τηρήσει τίς ἐντολές, ἐάν δέν μπεῖ στήν
ὑπακοή τῶν θείων ἐντολῶν.

Αὐτή ἡ πράξη ὁδηγεῖ ὅλους τούς πιστούς – κληρικούς, μοναχούς καί λαϊκούς – στήν
ὑψηλότερη βαθμίδα τῆς πνευματικῆς ἀνελίξεως πού εἶναι ἡ «θεωρία» τοῦ Θεοῦ. Οἱ

133
πιστοί διαμέσου τῆς ἀκτίστου αὐτῆς δωρεᾶς τοῦ Θεοῦ γίνονται χαρισματικῶς δέκτες
τῆς θεοφάνειας τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ κατά τήν ἀψευδῆ ὑπόσχεση τοῦ Χριστοῦ. Τί ἔχει
ὑποσχεθεῖ ὁ Χριστός μας; «Ἐάν τις ἀγαπᾷ με», ἐάν κάποιος μέ ἀγαπᾶ, λέει ὁ
Χριστός, δέν θά τό φανερώσει μέ λόγια, ὅπως πολλοί ἄνθρωποι λένε σήμερα ʿἐγώ
ἀγαπῶ τόν Θεό, ἐγώ πιστεύω τόν Θεό..᾽. Αὐτό δέν λέει τίποτα, ἐάν δέν συνοδεύεται
ἀπό τήν πράξη.

– Ποιά εἶναι ἡ πράξη;

Αὐτό πού λέει ὁ Χριστός «ἐάν τις ἀγαπᾷ με, τόν λόγον μου τηρήσει» (Ἰω. 14, 23).
Ὄχι θά Μοῦ πεῖ ὡραῖα λόγια, μεγάλα λόγια, ἀλλά θά τηρήσει τόν λόγο Μου. Καί τί
θά συμβεῖ τότε; Ὅταν τηρήσει τόν λόγο Μου, τίς ἐντολές Μου, «ὁ πατήρ μου
ἀγαπήσει αὐτόν, καί πρός αὐτόν ἐλευσόμεθα» καί θά ἔρθουμε σ’ αὐτόν. Ποιοί; Ἐγώ
(ὁ Χριστός) καί ὁ Πατέρας. «Καί μονήν παρ᾿ αὐτῷ ποιήσομεν» καί θά φτιάξουμε
μέσα του μονή, μοναστήρι. Θά «ποιήσουμε», δηλαδή διαμονή, θά παραμείνουμε
μέσα του. Ἡ τήρηση δηλαδή τῶν ἐντολῶν εἶναι ἡ θεμελιώδης προϋπόθεση τῆς
θεοπτίας, τῆς θεωρίας. Γιά νά φτάσεις στήν θεωρία καί στή θεοπτία, πρέπει νά
τηρήσεις τίς ἐντολές.

Γι’ αὐτό, ὅταν ἀκοῦτε ʿἐγώ βλέπω τήν Παναγία κάθε μέρα ἤ τόν Χριστό κάθε
μέρα..᾽, ὑπάρχουν τέτοιοι καί τέτοιες, φωτισμένοι καί φωτισμένες, νά βάζετε πάντα
ἐρωτηματικά, γιατί δέν εἶναι ἁπλό καί εὔκολο πράγμα νά δεῖς τόν Θεό. Πρέπει νά
περάσεις ἀπ’ ὅλη αὐτή τήν διαδικασία τῆς πράξης καί τῆς θεωρίας, νά τηρήσεις τίς
ἐντολές καί φυσικά νά ἔχεις καί ταπεινό φρόνημα. Καί νά Τόν βλέπεις τόν Χριστό,
δέν θά τό λές ἔτσι.. ἀβασάνιστα καί σέ ὁποιονδήποτε.

Κατά τήν θεοπτία, ὁ νοῦς -φωτιζόμενος ἀπό τό ἄκτιστο φῶς τοῦ Θεοῦ- ἀποκτᾶ τήν
χαρισματική διεύρυνση τῶν ὀντολογικῶν του ὁρίων. Ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου δηλαδή,
γιά νά χωρέσει τόν Θεό πού εἶναι ἀχώρητος, πού δέν χωράει πουθενά, διευρύνεται.
Πῶς διευρύνεται; Πάλι ἀπό τόν Θεό. Διευρύνονται τά ὀντολογικά του ὅρια καί
γίνεται ἄλλος ἐξ ἄλλου. Ἀλλάζει δηλαδή ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, γιά νά μπορέσει νά
δεῖ τόν Θεό φωτιζόμενος ἀπ’ τό ἄκτιστο φῶς. Ἐν τῶ ἀκτίστω φωτί… «ἐν τῷ φωτί
σου ὀψόμεθα φῶς» (Ψαλμ. 35,10). Μέ τό φῶς τοῦ Θεοῦ βλέπεις καί τό ἄκτιστο Φῶς.
Στούς νεώτερους χρόνους ἡ ἐπίλεκτη συλλογή Ἁγιοπατερικῶν κειμένων ἀπό τούς
Ἁγίους: Μακάριο Νοταρᾶ Ἐπίσκοπο Κορίνθου καί Νικόδημο Ἁγιορείτη μοναχό, μέ
τήν ἐξαιρέτως παραστατική λεκτική ἀπεικόνιση τῆς ἡσυχαστικῆς πράξεως καί τῆς
ἐπ’ αὐτῆς φιλοκαλικῶς οἰκοδομουμένης χαρισματικῆς «θεωρίας» ἀπετέλεσε τό
ἐπιτυχές «ὄργανο» στήν ἀπλανή καθοδήγηση τῶν πιστῶν γιά τήν ἐπανενεργοποίηση
τοῦ ἐντός αὐτῶν ἁγίου Χρίσματος. Γιατί ἐμεῖς ἔχουμε τόν Χριστό, ἔχουμε τήν
Βασιλεία τοῦ Θεοῦ μέσα μας, ἐπειδή εἴμαστε βαφτισμένοι.

– Ἀλλά τότε γιατί δέν αἰσθανόμαστε τόν Χριστό μέσα μας;

Ἀφοῦ τό εἶπε ὁ Χριστός, ὅτι θά ἔρθω Ἐγώ καί ὁ Πατέρας καί θά κάνουμε διαμονή
μέσα σας. Συμβαίνει τό γεγονός ὅτι ἔχει ἀπενεργοποιηθεῖ αὐτή ἡ παρουσία καί αὐτή

134
ἡ χάρις λόγω τῶν δικῶν μας ἁμαρτιῶν. Ὅταν κανείς ἀρχίζει νά ἀσκεῖται, ἀρχίζει,
ὅπως λέει ὁ μακαριστός π. Παΐσιος, νά ξεμπαζώνει, νά βγάζει τά μπάζα, νά βγάζει τά
πάθη, νά βγάζει τίς ἁμαρτίες καί νά ἐνεργοποιεῖ σιγά-σιγά αὐτή τήν βαπτισματική
καί χρισματική, ἄς τό ποῦμε ἔτσι, τήν χάρη πού πῆρε στό Ἅγιο Χρίσμα. Καί τότε
φθάνει στήν ἐν πάσῃ αἰσθήσει μετοχή τῆς ἀκτίστου Βασιλείας τοῦ Θεοῦ στήν ἐπίγεια
ζωή του. Ὅσο καθαρίζεται, τόσο φωτίζεται καί ἐν πάσῃ αἰσθήσει γεύεται καί ζεῖ τήν
Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἀπό αὐτή τήν ζωή. Κάποιοι νομίζουν ὅτι ἡ Ἐκκλησία μᾶς
ἑτοιμάζει γιά τήν ἄλλη ζωή, γιά νά περάσουμε καλά στήν ἄλλη ζωή. Ὄχι! Μᾶς δίνει
τήν Ζωή ἀπό αὐτή τήν ζωή. Ὄχι βέβαια στήν πλήρη μετοχή της καί στήν πλήρη
φανέρωσή της, ἀλλά ὁπωσδήποτε ἔχουμε μιά πρόγευση. Καί ἀλλοίμονο στόν
ἄνθρωπο πού δέν ἔχει πρόγευση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ ἐδῶ, ἔλεγε ὁ Ἅγιος Συμεών,
ὅπως καί ὅλοι οἱ Ἅγιοι. Νά μήν περιμένει στήν ἄλλη ζωή τήν γεύση, ἄν δέν ἔχει ἐδῶ
τήν πρόγευση. Δέν μπορεῖς νά κάνεις γάμο μέ τόν Χριστό, ἄν δέν ἔχεις κάνει ἐδῶ
ἀρραβώνα.

Συγκεκριμένα, τά ἐπιλεγμένα πατερικά κείμενα συνέθεσαν τήν περίφημη Φιλοκαλία

τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν, οἱ ὁποῖοι σαρκώνουν καί ἀναδεικνύουν μέ τό προσωπικό
ἀσκητικό βίωμά τους τήν ἡσυχαστική καί φιλοκαλική ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ
Ἅγιοι Πατέρες πού ἔχουν ἀποθησαυριστεῖ ἐδῶ εἶναι ἕνα δεῖγμα. Ὅλοι οἱ Ἅγιοί μας
εἶναι νηπτικοί, ὅπως λέγαμε καί τήν ἄλλη φορά, καί ἀσκητικοί. Εἰδικότερα, ὡς
ἄριστοι ἀνατόμοι τῆς ἁγιοπνευματικῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς ἀποκωδικοποιοῦν τήν
ἀγιότητα, τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί τίς ἀρετές πού προκύπτουν ἀπό τήν τήρηση
τῶν ἐντολῶν, καθιστώντας μέ τόν τρόπο αὐτό ἐνεργῶς παροῦσα στήν ἑκάστοτε
ἐποχή τους τήν ἡσυχαστική καί φιλοκαλική ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ἐμπειρία πού
κατατίθεται ἐδῶ στήν Φιλοκαλία εἶναι ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας. Δηλαδή, αὐτά πού
ζοῦνε αὐτοί οἱ Ἅγιοι καί ἔζησαν, τά ζεῖ ἡ Ἐκκλησία καί μπορεῖ νά τά ζήσει ὁ
καθένας, ἀφοῦ ἐργαστεῖ ἀναλόγως, ὅπως ἐργάστηκαν αὐτοί οἱ Ἅγιοι.

Γι’ αὐτό ἔλεγε ὁ μακαριστός, ὁ π. Ἰωάννης ὁ Ρωμανίδης, ὅτι ἡ Θεολογία καί ἡ

ὀρθόδοξη Παράδοση εἶναι μία ἐμπειρική ἐπιστήμη καί δέν εἶναι μία θεωρητική
ἐπιστήμη, ὅπως θεωρεῖται σήμερα ἀπό κάποιους ἡ Θεολογία. Τήν βάζουν μαζί μέ τήν
φιλολογία καί τή φιλοσοφία. Ὄχι, εἶναι ἰατρική ἐπιστήμη ἡ Θεολογία. Καί εἶναι μία
ἐπιστήμη ἡ ὁποία ἐπαληθεύεται στά πράγματα. Κάθε φορά πού ἐκπληρώνεις τίς
προϋποθέσεις, ἔχεις πάντα τό ἴδιο ἀποτέλεσμα. Αὐτό εἶναι τό χαρακτηριστικό τῶν
θετικῶν ἐπιστημῶν. Ὅταν ἔχεις τίς ἴδιες συνθῆκες σ’ ἕνα πείραμα, ἔχεις πάντα τό
ἴδιο ἀποτέλεσμα, κάνεις ἐπαλήθευση τοῦ πειράματος, πειραματική ἐπαλήθευση.
Ἔτσι συμβαίνει καί στήν ὀρθόδοξη Θεολογία καί Παράδοση. Ὅταν τηρεῖς τίς
σωστές προδιαγραφές καί τίς ἐντολές, τότε ἔχεις πάντα τό ἴδιο ἀποτέλεσμα, πού εἶναι
ἡ κάθαρση, ὁ φωτισμός καί ἡ θέωση. Καί μπορεῖ κανείς νά τό πιστοποιήσει στήν ζωή
του, στόν ἑαυτό του.

Γι’ αὐτό καί εἶναι κρίμα κανείς νά ἀπορρίπτει ἐξ ἀρχῆς τήν Ὀρθοδοξία καί τήν
Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καί νά μήν μπαίνει κἄν στόν κόπο νά δοκιμάσει καί νά πεῖ

135
ʿστάσου ἐμεῖς ἔχουμε μία παράδοση 2000 ἐτῶν πού μιλάει γιά κάθαρση τῆς ψυχῆς,
γιά φωτισμό, γιά θέωση. Χάνω τίποτα νά δοκιμάσω; Νά δῶ μήπως δουλεύει αὐτό τό
πράγμα..᾽. Καί τά ἀφήνουν ὅλα καί πᾶνε στήν Νέα Ἐποχή, πᾶνε στίς ἀνατολικές
θρησκεῖες ἤ πᾶνε στόν ὑλισμό καί στή λατρεία τοῦ χρήματος καί τοῦ ἀνθρώπου,
στόν ἀνθρωπισμό, αὐτό πού λατρεύει ἡ Εὐρώπη, ἡ ὁποία εἶναι εἰδωλατρική. Λέγεται
χριστιανική ἡ Εὐρώπη ἀλλά εἶναι αἱρετικά χριστιανική καί ἔχει πέσει οὐσιαστικά
στήν λατρεία τοῦ ἀνθρώπου, στόν οὐμανισμό. Γι’ αὐτό ἀκοῦτε καί τούς πολιτικούς
μας πού λένε, πάνω ἀπό ὅλα ὁ ἄνθρωπος, πρῶτα ὁ ἄνθρωπος… κι ἔχουμε χάσει τόν
Θεάνθρωπο, ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός Ἅγιος Ἰουστίνος ὁ Πόποβιτς. Ἡ Εὐρώπη ἔχει
χάσει τόν Θεάνθρωπο καί τόν ἔχει ὑποκαταστήσει μέ τόν ἄνθρωπο καί λατρεύει τόν
ἄνθρωπο. Γι’ αὐτό ἔχει καταντήσει ὑπάνθρωπος ὁ Εὐρωπαῖος ἄνθρωπος, ἔχει βάλει
κέντρο δηλαδή τόν ἑαυτό του. Γι’ αὐτό ἔχει γίνει καί ἀπάνθρωπος. Βλέπουμε πῶς
συμπεριφέρονται στήν δική μας ἀδυναμία καί σέ ὅλους… Ἀλλά, δυστυχῶς, πᾶμε ἀπό
πίσω τους καί τό θεωροῦμε ἐξέλιξη νά ἐξευρωπαϊστοῦμε, δηλαδή νά
ἀπανθρωπιστοῦμε!Λοιπόν, οἱ Ἅγιοί μας ἐδῶ, τῆς Φιλοκαλίας, ἀποκωδικοποιοῦν τήν
ἁγιότητα.

– Γιατί, τί εἶναι ἡ ἁγιότητα; Ποιός ξέρει τί εἶναι ἡ ἁγιότητα;

Ἄν ρωτήσεις ἕναν σύγχρονο ὀρθόδοξο, δέν ξέρει νά σοῦ πεῖ κι ἄν σοῦ πεῖ, θά σοῦ πεῖ
μᾶλλον ἐσφαλμένα πράγματα. Γιά νά καταλάβεις, τί εἶναι ἡ ἁγιότητα, θά πρέπει νά
μελετήσεις τήν Φιλοκαλία, ἀλλά προπάντων νά ζήσεις λίγο αὐτά πού ἔζησαν οἱ
Ἅγιοι. Ἔτσι, οἱ Ἅγιοι τῆς Φιλοκαλίας πιστοποιοῦν οὐσιαστικά στήν ὕπαρξή τους τήν
πραγματικότητα τοῦ σκοποῦ τῆς ἐνανθρωπήσεως.

– Γιατί ἔγινε ὁ Θεός ἄνθρωπος;

Γιά νά κάνει ἐμᾶς τούς ἀνθρώπους θεούς. Κι αὐτό φαίνεται στή ζωή τῶν Ἁγίων μας,
οἱ ὁποῖοι κάνουν πράγματι ὅ,τι κάνει ὁ Θεός καί εἶναι ὅπως εἶναι ὁ Θεός ἐκτός τῆς
κατ’ οὐσίαν ταυτότητας. Καί ὁ σκοπός τῆς ἐνανθρωπήσεως δέν εἶναι ἄλλος παρά ἡ
χαρισματική θέωση τοῦ ἀνθρώπου.

Τό περιεχόμενο τῆς Φιλοκαλίας ἑστιάζει κατεξοχήν στόν τρόπο προσεγγίσεως καί

βιώσεως τῆς ἁγιοπνευματικῆς ζωῆς. Αὐτό παρουσιάζει ἡ Φιλοκαλία. Γι’ αὐτό καί
φαίνεται σάν ἕνα ἠθικό βιβλίο, μᾶς δίνει συμβουλές ζωῆς. Καί ὄντως εἶναι καί αὐτό
θά λέγαμε. Ἀλλά δέν εἶναι μόνο αὐτό, γιατί ἡ ἠθική δέν εἶναι ἄσχετη μέ τή
δογματική, μέ τήν ὀντολογία, μέ τήν ὅλη ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ Φιλοκαλία
λοιπόν ἑστιάζει στό πῶς θά προσεγγίσουμε τήν ἁγιοπνευματική ζωή. Αὐτή εἶναι ἡ
πνευματική ζωή πού λέμε νά κάνουμε, ὀρθότερα πρέπει νά λέμε ἁγιοπνευματική
ζωή, γιατί σήμερα καί ὁ ὅρος αὐτός ἔχει διαφθαρεῖ. Λένε ἔχουμε Πνευματικό Κέντρο
καί ἐννοοῦνε ἕνα κέντρο πού κάνει κοσμικές ἐκδηλώσεις, ἐκθέσεις ζωγραφικῆς…
καί σοῦ λέει εἶναι πνευματικό… κάνουν πνευματική ζωή αὐτοί οἱ ἄνθρωποι. Ὄχι,
αὐτή δέν εἶναι πνευματική ζωή. Πνευματική ζωή πραγματικά εἶναι ἡ ζωή τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος, δηλαδή νά ἐνεργεῖ τό Ἅγιο Πνεῦμα μέσα ἀπό σένα κι αὐτή λέγεται
ὀρθότερα ἁγιοπνευματική ζωή. Λοιπόν, γιά νά προσεγγίσει κανείς καί νά βιώσει

136
αὐτή τήν ἁγιοπνευματική ζωή, χρειάζεται νά βαθύνει στή Φιλοκαλία, ἡ ὁποία,
σημειῶστε, εἶναι παραθεωρημένη ἀπό τίς Θεολογικές μας Σχολές καί ἀπό τούς
πολλούς καθηγητάδες… πού λένε, ʿἔ, Φιλοκαλία, καλά… αὐτά πού λένε οἱ
Γεροντάδες᾽ κ.λ.π. Θεωροῦνται ὅτι εἶναι ἀμόρφωτοι κι ὅμως αὐτοί εἶναι κορυφαῖοι.
Μέσα στήν ἔρημο εἶναι τό ἄνθος τῆς πνευματικῆς ζωῆς.

Ἡ ἀποτελεσματικότητα τῆς Φιλοκαλίας ὡς πρός τήν στόχευσή της εἶναι προφανής

καθώς οἱ ἱεροί συγγραφεῖς της συμβαίνει νά εἶναι ἐμπειρικοί διδάκτορες καί
θεοδίδακτοι. Δέν μιλᾶνε δηλαδή ἀπ’ τό γραφεῖο τους κάνοντας στοχασμό καί
φιλοσοφία ἀλλά μέ βάση τά βιώματά τους, τήν ἐμπειρία τους. Γι’ αὐτό καί εἶναι
σίγουρη ἡ ἐπιτυχία. Ὅταν κανείς ἀκολουθήσει αὐτούς τούς δασκάλους, σίγουρα θά
ἐπιτύχει, γιατί ἔχουν ζήσει καί ἔχουν δοκιμάσει αὐτά πού μᾶς συμβουλεύουν νά
κάνουμε κι ἐμεῖς κι ἔχουν δεῖ ὅτι «δουλεύουν». Οἱ ἴδιοι ἔμαθαν ἀφοῦ «ἔπαθαν τά
θεῖα». Πάσχω τά θεῖα. Πάσχουμε τήν θέωση, οὐ ποιοῦμε τήν θέωση. Δέν μπορεῖ ὁ
ἄνθρωπος νά φτάσει μόνος του στήν θέωση, ἀλλά πάσχει τήν θέωση πού τοῦ δίνει ὁ
Θεός. Ἔτσι καί ὁ χριστιανός δέν μπορεῖ νά γίνει ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ. Ἀφήνει νά τόν
κάνει ὁ Θεός ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ.

Ἔμαθαν, δηλαδή, ὅσα διδάχτηκαν ἀδιδάκτως ἀπό τίς θεοπρεπεῖς «θεωρίες». Ἐπειδή
καθάρισαν τόν ἑαυτό τους, τήν καρδιά τους, ἔκαναν τήν ἄσκηση πού ἔπρεπε,
ἔφτασαν στήν θεωρία τοῦ Θεοῦ καί διδάχτηκαν ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό, γι’ αὐτό καί
εἶναι θεοδίδακτοι καί αὐτά πού διδάχθηκαν, αὐτά μᾶς λένε κι ἐμᾶς. Ἔπαθαν τά θεῖα,
ἀφοῦ προηγουμένως ἐμπόνως καί μέσω πολλῶν πειρασμῶν καί θλίψεων
καθαρίστηκαν διά τῆς πράξεως ἀπό τά πάθη, ἀφοῦ φωτίστηκαν οἱ ὀφθαλμοί τοῦ νοῦ
τους, ἐνδύθηκαν ψυχοσωματικῶς τό κάλλος τῆς θεότητος, τήν ὀμορφιά τοῦ Θεοῦ,
ἐγιναν οἰκεῖοι τοῦ Θεοῦ καί καθαρά κάτοπτρα τῆς θείας δόξας.

– Γιατί λάμπουν οἱ Ἅγιοι; Ποῦ τό βρῆκαν αὐτό τό φῶς πού τό ἀπεικονίζουμε μέ τό

φωτοστέφανο στίς ἁγιογραφίες;
Τό βρίσκουν ἀπό τόν Θεό. Δέν εἶναι αὐτόφωτοι, εἶναι ἑτερόφωτοι. Ἀλλά ἐπειδή
καθάρισαν τήν ψυχή τους λειτουργεῖ ἡ ψυχή τους ὡς κάτοπτρο καί τό φῶς τοῦ Θεοῦ
ἀντανακλᾶ στήν ὅλη τους ὕπαρξη καί στό περιβάλλον τους. Ἔτσι τούς βλέπουμε κι
ἐμεῖς νά εἶναι μέσα σ’ αὐτό τό ἄκτιστο Φῶς. Ἔγιναν κάτοπτρα καθαρά τῆς θείας
δόξας τῆς ἐρχομένης ἐν δυνάμει καί ἐμπειρικῶς φανερουμένης ἀκτίστου Βασιλείας
τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ ἀπέκτησαν γυμνασμένα καί ἁγιοπνευματικά ἐμπλουτισμένα
αἰσθητήρια. Αὐτά τά αἰσθητήρια, τά ὁποῖα παίρνουμε στό Ἅγιο Βάφτισμα, τά
ἐνεργοποιοῦμε μέ τό Ἅγιο Χρίσμα, τά ἀπενεργοποιοῦμε στή συνέχεια μέ τίς
ἁμαρτίες μας καί τά ἐπανενεργοποιοῦμε μέ τήν ἄσκηση καί τήν θεωρία. Γι’ αὐτό λέει
ἐδῶ ὁ κ. καθηγητής ὅτι πλέον ἀπέκτησαν γυμνασμένα καί ἁγιοπνευματικά
ἐμπλουτισμένα αἰσθητήρια. Αὐτά τά αἰσθητήρια τά ἔχουν πλέον κατάλληλα γιά νά
βλέπουν τόν Θεό.

137
Ἔτσι ἐξηγεῖται κατά τόν θεολόγο τοῦ ἀκτίστου Φωτός καί τῆς θεοπτίας, τόν Ἅγιο
Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, γιατί ὁ λόγος τῶν ἁγίων αὐτῶν Πατέρων ἔχει ἀποδεικτικό
χαρακτήρα. Δηλαδή ὅ,τι λένε ἀποδεικνύεται στά πράγματα καί βεβαιώνεται ἀπό τόν
ἴδιο τόν Θεό διά τῶν ἀκολουθούντων ἁγιοπνευματικῶν σημείων. Δηλαδή ὁ ἴδιος ὁ
Θεός βεβαιώνει τήν ἀλήθεια αὐτῶν πού λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες τῆς Φιλοκαλίας.

Τά Φιλοκαλικά κείμενα ἔχουν θεολογικές προϋποθέσεις καί στέρεη θεολογική

ὑποδομή. Ὁ φιλοκαλικός λόγος ἔχει βιωμένες τίς θεολογικές προϋποθέσεις. Δέν
μπορεῖ ὁ καθένας νά θεολογεῖ, ἀλλά οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἐδῶ πού μιλοῦν γιά τόν Θεό,
μιλοῦνε, γιατί ἔχουν τίς προϋποθέσεις, ἔχουν τήν καθαρότητα καί τήν ταπείνωση. Ὁ
φιλοκαλικός λόγος εἶναι ὀργανικά συνδεδεμένος μέ τήν ἁγιοπνευματική ζωή
προβάλλοντας ἄριστα τόν ἐμπειρικό καί βιωματικό χαρακτήρα τοῦ περιεχομένου τῆς
πίστεως. Ἡ πίστις δέν εἶναι μιά θεωρία, ἔτσι θεωρητικά πιστεύουμε κάπου… ὅτι ὁ
Θεός εἶναι Τριαδικός, ὅτι ὁ Χριστός ἔχει δύο φύσεις.. Αὐτή τήν θεωρητική γνώση
τήν ἔχουν καί οἱ δαίμονες. Ἀλλά αὐτή δέν εἶναι ζωντανή πίστη. Ἡ ἀληθινή πίστη ἔχει
ἐμπειρικό καί βιωματικό χαρακτήρα, εἶναι πίστη πού βιώνεται καί φανερώνεται μέσα
στά πράγματα διά τῆς πράξεως καί διά τῆς ἀγάπης.

Εἶναι ἰδιαίτερα ἑλκυστικός λόγος ὁ λόγος τῆς Φιλοκαλίας, ἐπειδή ἀναδύεται ἀπό τά
κείμενα ζωντανός ὡς βιωμένη ἔκφραση τοῦ ζωοποιοῦ πνεύματος τοῦ Θεοῦ καί εἶναι
ξένος πρός κάθε ὀρθολογισμό ἤ θεολογικό στοχασμό. Αὐτό τό εἴπαμε καί
προηγουμένως, δέν στοχάζονται οἱ Ἅγιοι Πατέρες καί μετά γράφουν, ὅπως κάνουν οἱ
φιλόσοφοι ἤ οἱ ποιητές, ἀλλά βιώνουν καί μετά ἀποτυπώνουν στά κείμενά τους τά
βιώματά τους καί τίς διδασκλίες πού δέχτηκαν ἀπό τόν Θεό. Ἀποτελεῖ κτιστή
ἔκφραση τῆς χαρισματικῆς ἐμπειρίας τοῦ ἀκτίστου Θεοῦ. Ἡ Φιλοκαλία εἶναι
βεβαίως ἕνα κτιστό πράγμα, εἶναι ἕνα κείμενο, εἶναι ἕνα σύνολο κειμένων, τά ὁποῖα
ὅμως ἐκφράζουν τήν χαρισματική ἐμπειρία τοῦ ἀκτίστου, πῶς αὐτοί οἱ Ἅγιοι ἔζησαν
τόν ἄκτιστο Θεό καί τοῦ μυστηρίου τοῦ τρόπου τῆς ἀπερινοήτου παρουσίας Του,
πῶς παρουσιάζεται καί φανερώνεται ὁ Θεός.

Τέλος, τά φιλοκαλικά κείμενα γίνονται ἄριστοι χειραγωγοί τῶν πιστῶν στήν

διαδικασία γιά τήν κάθαρση καί τόν φωτισμό τῆς ψυχῆς ἀλλά καί γιά τή βίωση τῆς
ἀκτίστου ἀγάπης τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ κατά τήν παρούσα ζωή, ἡ ὁποία σαφῶς
καταξιώνεται, ἀφοῦ προσδιορίζει ἀποφασιστικά τήν ποιοτική κατάσταση τῆς
μέλλουσας αἰώνιας ζωῆς. Δηλαδή, ἄν θέλεις πραγματικά νά πετύχεις στή ζωή αὐτή,
νά καθαριστεῖς, νά φωτιστεῖς καί νά ζήσεις τήν ἀγάπη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, ν’
ἀντιληφθεῖς ὅτι ὁ Θεός σέ ἀγαπᾶ ἐμπειρικά, θά πρέπει νά προσεγγίζεις αὐτά τά
κείμενα ταπεινά καί μέ διάθεση ἐφαρμογῆς καί τότε θά ζεῖς μιά ζωή πού ἀξίζει νά ζεῖ
ὁ ἄνθρωπος. Ἔτσι καταξιώνεται ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου.

Σήμερα καταξιωμένος ἄνθρωπος ἀπό πολλούς θεωρεῖται ὁ πλούσιος ἤ αὐτός πού ἔχει
πετύχει ἕνα καλό καί ὑψηλό κοινωνικό προφίλ. Αὐτός δέν εἶναι πετυχημένος. Ἤ
ἕνας, τέλος πάντων, ὅπως λένε μερικοί, πού ἔκανε παιδιά, τά πάντρεψε, τά σπούδασε,

138
ἔχει καί ἐγγόνια καί θεωρεῖται ἐπιτυχημένος. Δέν εἶναι ἐπιτυχία αὐτό. Ἐπιτυχία εἶναι
νά ζήσεις τήν κάθαρση, τόν φωτισμό, τήν θέωση καί ἔτσι νά περάσεις ἐν τῶ ἀκτίστω
φωτί καί μετά θάνατον νά συνεχίσεις νά εἶσαι μέσα στό ἄκτιστο Φῶς τοῦ Θεοῦ καί
νά Τό γεύεσαι βέβαια σέ πολύ εὐρύτερο καί μεγαλύτερο βαθμό ἐκεῖ πέρα.

Ἡ Φιλοκαλία εἶναι ἕνα μέρος τῆς Παράδοσής μας καί εἶναι ἕνα κορυφαῖο, θά ἔλεγα,
κομμάτι τῆς Παράδοσής μας, γιατί ἐκφράζει ὅλη τήν ἁγιοπνευματική ἐμπειρία τῆς
Ἐκκλησίας. Ἡ λέξη «παράδοση» εἶναι σύνθετη μέ γενεσιουργό ρηματική της
ἀναγωγή στόν τύπο «παρα – δίδωμι», ἀπ’ τό ρῆμα παραδίδωμι. Ὁ λόγος, ἑπομένως,
εἶναι γιά μία δόση παρά τινος. Κάποιος δίνει. Δηλαδή μιά προσφορά ἀπό κάποιον,
αὐτό σημαίνει παράδοση. Στήν δυναμική τῆς λέξεως ἐννοοῦμε προϋποτιθέμενη
προφανῶς τήν παρουσία δύο προσώπων, ἐκείνου πού παραδίνει καί ἐκείνου πού
παραλαμβάνει. Δέν πρόκειται μάλιστα γιά μιά ἁπλῆ δόση, οὔτε γιά μιά ἁπλῆ λήψη,
ἀλλά γιά μία παραλαβή.

Ἡ πρόθεση «παρά» ἐνισχύει τίς λέξεις τονίζοντας τήν παρουσία καί ἀντίστοιχα τήν
σημασία τῶν προσώπων πού μετέχουν στήν πράξη, ταυτοχρόνως δέ σημειολογεῖ καί
γιά τό παραδιδόμενο. Παράδοση ἔ; Ὅπως λέγαμε καί στόν στρατό: πρέπει νά
παραδώσω. Δέν εἶναι μιά ἁπλή πράξη δίνω-παίρνω. Εἶναι μιά ἱερή σχέση ἀνάμεσα
στά δύο πρόσωπα. Ὁ πρῶτος βαστάει ἱεροπρεπῶς στά χέρια του κάτι σημαντικό,
ἄξιο προσοχῆς. Μέ μιά κίνηση προσοχῆς συνοδευομένη καί μέ μιά ἀπαίτηση
προσοχῆς τό ἐγχειρίζει στόν ἄλλον, τό παραδίδει. Εἶναι μιά παρακαταθήκη ἔ; Μιά
παράδοση.

Δέν ξέρω ἄν ἔχει συμβεῖ νά παρακολουθήσετε χειροτονία εἰς πρεσβύτερον, νά δεῖτε

τί συμβαίνει μέσα στό ἱερό. Λειτουργεῖ γιά πρώτη φορά ὁ χειροτονηθείς
πρεσβύτερος. Μέ τό πού θά γίνει ὁ καθαγιασμός τῶν Τιμίων Δώρων ὁ Ἐπίσκοπος
πού λειτουργεῖ, πού ἱερουργεῖ, θά πάρει τόν Ἀμνό, τόν Χριστό, καί θά Τόν δώσει στά
χέρια του καί θά τοῦ πεῖ «λάβε αὐτή τήν παρακαταθήκη καί φύλαξέ τη εἰς τούς
αἰῶνας τῶν αἰώνων». Καί θά πάει μετά ὁ ἱερέας πίσω ἀπ’ τήν Ἁγία Τράπεζα καί θά
κρατάει ἐκεῖ στά χέρια του τόν Ἄρτο μέχρι στήν στιγμή πού θά κοινωνήσουν ὅλοι.
Τοῦ παραδίδει τήν παρακαταθήκη, δηλαδή τόν Χριστό. Οὐσιαστικά ἡ ὀρθόδοξη
Παράδοση αὐτή εἶναι. Εἶναι ἕνα πολύ-πολύ ζωντανό πράγμα. Καί εἶναι μιά ἱερή
σχέση μεταξύ τῶν παλαιοτέρων καί ἡμῶν καί προϋποθέτει μία μεγάλη ὑπευθυνότητα
καί μία μεγάλη σοβαρότητα.

Ὁ δεύτερος συμμετέχοντας μέ τίς ἴδιες προϋποθέσεις, πού μιλήσαμε γιά τόν πρῶτο
πού παραδίδει, ἔτσι καί ὁ δεύτερος πού παραλαμβάνει, ἀντιλαμβάνεται τήν
σπουδαιότητα τοῦ παραλαμβανομένου καί σπεύδει. Ἡ συμμετοχή του στήν πράξη
ἔχει ἐπάνω της κρυμμένη μιά ἔναρξη. Κάτι τό καινούριο ἐνεργεῖται ὡς πρός τήν
συμμετοχή στό παραλαμβανόμενο, πλήν ἐκεῖνο μένει ἀναλλοίωτο καθώς ἡ ἱερότης
του εἶναι ἀκριβῶς αὐτή πού ἱεροποιεῖ τήν σχέση μεταξύ τῶν δύο προσώπων. Εἶναι
κάτι καινούριο γιά αὐτόν πού τό παίρνει, αὐτό ὅμως πού παίρνει εἶναι ἀναλλοίωτο.

139
Ὅπως τό εἶχε ὁ προηγούμενος, τό παίρνει κι αὐτός. Καί αὐτό ἔχει τεράστια σημασία.
Πρέπει νά φυλάξουμε τήν Παράδοση ἀναλλοίωτη, νά μήν ἐκκοσμικευτεῖ ἡ
Ἐκκλησία μας. Σήμερα, δυστυχῶς, ὑπάρχει μεγάλη ἐκκοσμίκευση καί στούς λαϊκούς
καί στούς κληρικούς.

Ὁ παραλήπτης φαίνεται νά συμμετέχει μέ ἀμήχανο δέος σέ κάτι ἱερό, τό ὁποῖο μόλις

τοῦ ἐγχειρίζεται. Ἐάν τό αἴσθημα τῆς εὐθύνης του εἶναι δεδομένο, τότε μόνο ὄντως
τό παραλαμβάνει. Ἄν ἔχει συναίσθηση εὐθύνης, τοῦ τί παίρνει. Ἡ παράδοση
συνετελέσθη κι ὅμως ἡ σχέση ἀνάμεσα στά δύο πρόσωπα δέν τέλειωσε, ἀλλά μέ
ἕναν ἐκπληκτικό, μυστικό τρόπο ἱερουργήθηκε καί ἐπεξετάθηκε. Ὁ παραλήπτης,
ἔχοντας στά χέρια του τό ἱερῶς παραδιδόμενο, γίνεται θέσει ὁ παραδίδων. Εἶναι
πλέον αὐτός ὁ δυνάμενος ἤ καί ὁ χρεώστης νά ἐνεργήσει τήν παράδοση. Δηλαδή ,
αὐτός πού τό πῆρε εἶναι «θέσει παραδίδων», δηλαδή κι αὐτός σέ λίγο θά πρέπει νά τό
παραδώσει.

Οἱ Ἅγιοι Πατέρες μας, ὁ Ἅγιος Μακάριος Ἐπίσκοπος Κορίνθου καί Νικόδημος ὁ

Ἁγιορείτης παρέλαβαν ὡς ἱερά παρακαταθήκη ἀπό τόν ἀκένωτο πλοῦτο τῶν
Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καί παρέδωσαν ἱερῶς κατά τό ἔτος 1782 στό ἀνά τούς
αἰῶνας Γένος τῶν χριστιανῶν τήν πνευματική Βίβλο Φιλοκαλία. Τήν πῆραν καί μᾶς
τήν παρέδωσαν. «Τό τῆς νήψεως ταμεῖον, τό τοῦ νοός φυλακτήριον, τό μυστικόν
διδασκαλεῖον τῆς νοερᾶς προσευχῆς. Βίβλον τῆς πρακτικῆς τήν ἐξαίρετον
ὑποτύπωσιν». Εἶναι ἡ βίβλος ἡ ὁποία ὑποτυπώνει, δηλαδή παραδίδει, φανερώνει τήν
πρακτική, τήν πράξη. «Τῆς θεωρίας τήν ἀπλανῆ ὁδηγίαν».

Ὁδηγεῖ στήν ἀπλανή θεωρία, γιατί ὑπάρχει καί πλανεμένη θεωρία καί νομίζει κανείς
ὅτι βλέπει τόν Θεό καί βλέπει δαίμονες. «Τόν τῶν Πατέρων Παράδεισον», τό βιβλίο
τῆς Φιλοκαλίας. «Τῶν ἀρετῶν τήν χρυσήν σειράν. Βίβλον τό πυκνόν τοῦ Χριστοῦ
ἀδολέσχημα», γιατί μέσα σ’ αὐτό τό βιβλίο συνεχῶς ἀδολεσχοῦμε, δηλαδή
ἐνασχολούμεθα, κατεξοχήν μέ τήν μελέτη τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί μέ
τήν ἀδιάλειπτη ἐπίκληση τοῦ ὀνόματός Του, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με. «Τήν
ἀνακλητική τῆς Χάριτος σάλπιγγα». Μοιάζει μέ μιά σάλπιγγα ἡ Φιλοκαλία, ἡ ὁποία
ἀνακαλεῖ τήν Χάρη, ἡ ὁποία εἴπαμε εἶναι μπαζωμένη καί ἀπενεργοποιημένη στά
βάθη τοῦ ἐσωτερικοῦ μας ἀνθρώπου. Αὐτό τό βιβλίο σαλπίζει, ὥστε νά ξυπνήσουμε
καί νά ἀνακαλύψουμε αὐτή τήν χαμένη βαπτισματική θεία χάρη. «Καί συνελόντα
φάναι, αὐτό δή αὐτό τό τῆς θεώσεως ὄργανον». Καί μέ ἕναν λόγο νά ποῦμε, ὅτι ἡ
Φιλοκαλία εἶναι τό τῆς θεώσεως ὄργανο. Μ’ αὐτό μπορεῖ κανείς νά φτάσει στή
θέωση, ἐφόσον μπεῖ στήν ἐφαρμογή του.

Νά ποῦμε τώρα μερικά πληροφοριακά στοιχεῖα γιά τίς διάφορες ἐκδόσεις τῆς
Φιλοκαλίας. Τό 1777 ὁ Ἅγιος Νικόδημος παραλαμβάνει ἀπό τόν Ἅγιο Μακάριο
Ἐπίσκοπο Κορίνθου ἕναν ὀγκώδη ἐρανισμό πατερικῶν κειμένων σχετικῶν μέ τήν
προσευχή καί τήν ὅλη ἐν Χριστῷ ζωή, γιά νά τόν ἐπεξεργαστεῖ πρός ἔκδοση. Εἶχε
συλλέξει ὁ Ἅγιος Μακάριος ἀπό διάφορες βιβλιοθῆκες πατερικά κείμενα, τά ὁποῖα

140
ἀφοροῦσαν στήν προσευχή καί στήν ἐν Χριστῷ ζωή, ἀλλά θέλανε μιά ἐπεξεργασία
καί τά δίδει στόν Ἁγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη. Ἔτσι γεννιέται ἡ «Φιλοκαλία τῶν
Ἱερῶν Νηπτικῶν». Αὐτή ἡ μονότροπη στήν προοπτική της καί ἀπείρως εὐρεία στίς
κατακτήσεις της λέξη: φιλοκαλία. Αὐτή ἡ λέξη ἐπιλέχθηκε ὡς τίτλος γιά τήν
συλλογή τῶν ἐν λόγω πατερικῶν κειμένων τριάντα ἕξι διαφορετικῶν συγγραφέων.
Ἔχουμε μέσα στή Φιλοκαλία 36 συγγραφεῖς-πατέρες. Τά ὁποῖα κείμενα ἐκτείνονται
χρονολογικῶς ἀπό τόν 4ο ἕως τόν 15ο αἰῶνα. Οἱ συγγραφεῖς, δηλαδή, ἔζησαν σ’ ὅλο
αὐτό τό διάστημα ἀπό τόν 4ο αἰῶνα, ἐνδιάμεσα, καί μέχρι τόν 15ο αἰῶνα. Ὁ Ἅγιος
Νικόδημος πράγματι ἐπεξεργάζεται ἐπιμελῶς, σχολιάζει καί διορθώνει τόν ὅλο ὄγκο
τῶν κειμένων, ὅπως διαφαίνεται καί σέ σημείωσή του στούς τίτλους τοῦ βιβλίου.
Λέει ἐκεῖ: «ἐπιμελεία μέν ὅτι πλείστη διορθωθεῖσα». Διορθώθηκε λέει, ἀλλά μέ πολύ
ἐπιμέλεια. Πάρα πολύ ἐπιμέλεια! Πρόσεξε δηλαδή πάρα πολύ καί κοπίασε πάρα
πολύ, ἀλλά μᾶς τό λέει ἔτσι μέ πολύ ταπεινό τρόπο.

Συντάσσει προεισαγωγικό σημείωμα ὁ Ἅγιος Νικόδημος, τό ὁποῖο ὀνομάζει

«Προοίμιον εἰς τήν παροῦσα βίβλον» καί εἶναι καταπληκτικό. Ἐπίσης, συντάσσει ὁ
Ἅγιος Νικόδημος καί σύντομες βιογραφίες ὅσων Πατέρων ἀνθολογοῦνται στό βιβλίο
καί τίς προτάσσει πρίν ἀπό τούς λόγους τους. Τά κείμενα τῶν Πατέρων
παρουσιάζονται αὐθεντικά στό γλωσσικό ἰδίωμα τῆς ἐποχῆς συγγραφῆς τους καί
χωρίς κάποια παράλληλη ἀπόδοσή τους στό ἰδίωμα τῆς ἐποχῆς τοῦ Ἁγίου
Νικοδήμου. Αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό νά μήν ἀλλάζουμε τήν γλώσσα. Θά πεῖτε,
δέν τά καταλαβαίνουμε… Νά ξέρετε ὅτι ἰσχύει αὐτό πού λένε οἱ Λατίνοι ὅτι κάθε
μετάφραση εἶναι μιά προδοσία, ποτέ δέν ἀποδίδει τήν πραγματικότητα πού θέλει νά
πεῖ ὁ συγγραφέας. Ὁπωσδήποτε δέν ἀποδίδεις τό πλῆρες νόημα. Γι’ αὐτό νά
ἐπιδιώκετε νά διαβάζετε αὐθεντικά πρωτότυπα κείμενα καί ὄχι μεταφράσεις. Καί θά
δεῖτε ὅτι δέν εἶναι δύσκολο γιατί ἡ γλώσσα μας εἶναι ἡ ἴδια καί πολλές λέξεις τῆς
ἀρχαίας τίς χρησιμοποιοῦμε καί πολλές τίς κάναμε ἁπλῶς σύνθετες. Νά κάνω μιά
παρένθεση.. ἄς ποῦμε σήμερα λέμε παράθυρο, οἱ ἀρχαῖοι ἔλεγαν θύρα, ἡ πόρτα. Ἤ
λέμε ἄς ποῦμε λατομεῖο. Τό λατομεῖο εἶναι σύνθετη λέξη ἀπό τό τομή καί λά. Λά θά
πεῖ πέτρα. Εἶναι ὁμηρική λέξη. Χρησιμοποιοῦμε τίς λέξεις τῆς ἀρχαίας γλώσσας μας,
ἁπλῶς δέν τό καταλαβαίνουμε. Καί πολλά ἄλλα…

Ἡ πρώτη αὐτή ἔκδοση τῆς Φιλοκαλίας τυπώθηκε στή Βενετία στά τυπογραφεῖα τοῦ
Ἀντωνίου Βόρτολι τό ἔτος 1782. Μέσα στά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας. Εἶναι πολύ
σημαντικό αὐτό. Ἐκεῖ πού τά ’σκιαζε ἡ φοβέρα καί τά πλάκωνε ἡ σκλαβιά, οἱ Ἅγιοί
μας ἐργαζόντουσαν γιά τήν φωτοδοσία τήν πνευματική τοῦ ἔθνους, μέ πολύ πενιχρά
μέσα. Καί δέν ἀναφέρει στούς τίτλους της κανένα ὄνομα τῶν συντελεστῶν καί τῶν
ἐκδοτῶν τοῦ ἔργου παρά μόνο τοῦ χορηγοῦ γιά δαπάνες τοῦ ὁποίου κατέστη δυνατή
ἡ ἔκδοση. «Διά δαπάνης τοῦ τιμιωτάτου καί θεοσεβάστου κ. Ἰωάννου
Μαυρογορδάτου». Ἔτσι λεγόταν ὁ χορηγός, αὐτός πού ἔδωσε τά χρήματα γιά τήν
ἔκδοση. Πρόκειται προφανῶς γιά τό γνωστό ἱστορικό πρόσωπο τῆς ἐπιφανοῦς
Βυζαντινῆς οἰκογενείας, ὁ ὁποῖος διετέλεσε Πρίγκηπας τῆς Μολδαβίας μεταξύ τῶν
ἐτῶν 1743 καί 1747.

141
Καί ἡ Μολδαβία εἶναι Ρωμιοσύνη, Ρωμανία, γι’ αὐτό κι ἀπό κεῖ ξεκίνησε ἡ
ἐπανάσταση. Μετά οἱ «φίλοι» μας οἱ Εὐρωπαῖοι μᾶς ξέκοψαν ἀπό ὅλα αὐτά τά
ἐδάφη μας (καί ὄχι διεκδικήσεις μας). Ὅλα αὐτά ἦταν Ρωμανία, αὐτό πού λένε
Βυζάντιο. Ὁ ὅρος αὐτός δέν ἰσχύει στήν πραγματικότητα, ἦταν ὁ λογισμός τῶν
Εὐρωπαίων. Ἦταν ἡ συνέχεια τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας ἡ ὁποία
ὀρθοδοξοποιήθηκε κι ἐμεῖς εἴμαστε συνέχεια αὐτῶν. Ἡ Ρώμη ἦταν ἑλληνική
ἀποικία. Σήμερα στά σχολεῖα μᾶς διδάσκουν ὅτι ἡ Ρώμη ἦταν ἐχθροί μας. Ὄχι, δέν
ἦταν. Οἱ ἴδιοι ἦταν, ἐμεῖς εἴμαστε! Τήν Ρώμη ἐμεῖς τήν φτιάξαμε καί ἡ λέξη Ρώμη
εἶναι ἑλληνική λέξη καί μιλοῦσαν τήν ἑλληνική γλώσσα.

Ἡ Ρώμη ἦταν ἑλληνική ἀποικία ἀπό τούς Ἀρκάδες καί ἡ Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία
οὐσιαστικά ἦταν Ἑλληνική Αὐτοκρατορία. Τέλος πάντων αὐτό εἶναι ἄλλο θέμα…
ἀλλά τό λέω ἔτσι ἀκροθιγῶς γιά νά καταλάβουμε καί αὐτά πού διαβάζουμε τώρα,
πῶς αὐτός ἀπό τήν Μολδαβία ἐνδιαφέρθηκε γιά νά τυπώσει τήν Φιλοκαλία στήν
Βενετία…; Πού καί ἡ Βενετία καί ἡ Ρώμη καί ἡ Ἰταλία ἦταν πάλι κομμάτι τῆς
Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας. Ἦταν ἡ δυτική Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία ἡ ὁποία
ὀρθοδοξοποιήθηκε. Εἴχαμε πάρα πολλά μοναστήρια καί στήν Ἰταλία. 1500
μοναστήρια εἴχαμε στήν Ἰταλία… καί ὅλα αὐτά μᾶς τά ἅρπαξαν οἱ Φράγκοι, οἱ
«φίλοι» μας οἱ Γερμανοί καί ἔβαλαν τούς δικούς τους πάπες, μᾶς ξέκοψαν ἀπό τό
Πατριαρχεῖο τῆς Ρώμης καί ἀλλοίωσαν τήν ἱστορία μας. Ἄλλη φορά θά τά ποῦμε πιό
ἀναλυτικά..

Αὐτό τό πρόσωπο λοιπόν ἦταν Πρίγκηπας τῆς Μολδαβίας. Οἱ πραγματικοί

συντελεστές τοῦ ἔργου, ἀφανεῖς ἀπό τίς πληροφορίες πού δίδει ὁ ἴδιος ὁ τόμος τῆς
ἐκδόσεως, εἶναι ἀναντίρρητα ὁ Ἅγιος Μακάριος ὁ Ἐπίσκοπος Κορίνθου (1731-
1805), ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε ἐμπνευστής καί ὁ ἐρανιστής τῆς Φιλοκαλίας, αὐτός πού
συγκέντρωσε τά ἀρχικά κείμενα καί ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης (1749-1809), ὁ
ὁποῖος ἐπιμελήθηκε, σχολίασε καί ὁλοκλήρωσε τό ὅλο ἔργο πρός ἔκδοση. Ἡ
Φιλοκαλία του -δίνει κάποια τεχνικά χαρακτηριστικά- εἶχε ἕναν τόμο ὕψος 35,5 ἑκ.
καί πλάτος 25,5 μέ 1207 ἀριθμημένες σελίδες ἐκτός τῶν σελίδων τοῦ πίνακος καί
τῶν σελίδων τῶν περιεχομένων, οἱ ὁποῖοι προηγοῦνται τοῦ ὅλου ἔργου καί φέρνουν
ἑλληνική ἀρίθμηση ὡς τήν σελίδα ιστ΄. Αὐτά ἦταν τά χαρακτηριστικά τῆς πρώτης
ἔκδοσης.. τά προσπερνᾶμε λίγο γρήγορα.

Στόν Ἑλλαδικό χῶρο μετά τήν παρέλευση 111 ἐτῶν μετά ἀπό τήν πρώτη ἔκδοση, ἡ
Φιλοκαλία ἐκδόθηκε στήν Ἀθήνα κατά τό ἔτος 1893 ἀπό τόν Παναγιώτη Τζελάτη σέ
δύο τόμους στό τυπογραφεῖο τοῦ Παρασκευᾶ Λεώνη. Τρίτη ἔκδοση σέ πέντε τόμους
ἔχουμε ἀπό τόν ἐκδοτικό οἶκο «Ἀστήρ-Παπαδημητρίου» μεταξύ τῶν ἐτῶν 1957-
1963, ἡ ὁποία ἀνατυπώθηκε ἐπανειλημμένως. Τήν ἐπιμέλεια αὐτῆς τῆς ἐκδόσεως
ἀνέλαβε ὁ πολυσέβαστος πνευματικός πατήρ Ἐπιφάνιος Θεοδωρόπουλος κατά τήν
περίοδο τῆς ἱεροδιακονίας του. Συνέταξε μάλιστα καί τεστιμόνιο μέ παραπομπές σέ
χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς.

142
Στά πλαίσια τῆς ἑλληνικῆς ἐκδοτικῆς παραγωγῆς, ἔχουμε καί τήν ἔκδοση ἀπό τό
«Περιβόλι τῆς Παναγίας» τό 1984 πρώτη φορά. Εἶναι μιά ἀπόδοση στήν
Νεοελληνική σέ πέντε τόμους. Εἰσαγωγή στό ἔργο αὐτό εἶχε κάνει ὁ μοναχός, ὁ π.
Θεόκλητος ὁ Διονυσιάτης. Ἡ μετάφραση εἶχε γίνει ἀπό τόν Ἀντώνιο Γαλίτη,
ἀνώτερο Δικαστικό Λειτουργό. Ἀμέσως μετά τήν πρώτη ἔκδοση τῆς Φιλοκαλίας τό
1789, ὁ Ἅγιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι μεταφράζει τό ἀκριβές κείμενο τῆς ἐκδόσεως
τῆς Βενετίας στήν σλαβονική καί ἔγινε ἀφορμή ἡ Φιλοκαλία καί γιά μιά ἀναγέννηση
φιλοκαλική καί στίς σλαβικές χῶρες, Ρουμανία, Βουλγαρία καί Ρωσία. Μετά ἔχουμε
καί διάφορες ἐκδόσεις στήν Εὐρώπη.

Θά ποῦμε λίγα γιά τήν λέξη τῆς «φιλοκαλίας» καί τό εὖρος τῆς ἐννοίας της, τί
σημαίνει αὐτή ἡ λέξη. Ἡ ἔκδοση τῆς Φιλοκαλίας ἀπό τούς Ἁγίους Μακάριο καί
Νικόδημο τό 1782 σήμανε καί τήν χρονική ἀπαρχή τῆς λέξεως «φιλοκαλία» μέ τήν
ἔννοια τοῦ ὅρου διευρυμένη. Βεβαίως, ἀνέκαθεν ἡ λέξη ὑπῆρχε στό λεξιλόγιο τῆς
ἑλληνικῆς γλώσσας καί πρωτοχρησιμοποιήθηκε μάλιστα ὡς τίτλος συλλογῆς ἀπό
τούς Καππαδόκες Πατέρες, τόν Μέγα Βασίλειο καί τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο.
Ἔμελλε, ὅμως, νά ἀποκτήσει πρωτόφαντη ἐννοιολογική ποιότητα μέ περιεχόμενο
κολοσσιαίας πνευματικῆς ἀξίας ἕνεκα τῆς χρήσεώς της στήν ἔκδοση τῶν Ἁγίων
Μακαρίου καί Νικοδήμου. Τέτοιο μάλιστα ὑπάρχει τό εὖρος τοῦ περιεχομένου τῆς
λέξεως, ὥστε νά ἐξαχθοῦν ἀπ’ αὐτή νέες σημαντικότατες λέξεις, ὅπως φιλοκαλικό
κίνημα καί φιλοκαλισμός. Ἀπ’ αὐτή τή λέξη φιλοκαλία γεννήθηκαν καί ἄλλες. Ἡ
λέξη φιλοκαλία ἔγινε δηλαδή πρόσφορη νά ἐπονομάσει ἕνα οἰκουμενικό στή
σημασία του πνευματικό κίνημα καί τήν οὐσιωδέστερη γιά τόν ἄνθρωπο στάση ζωῆς,
ἐκείνη πού τόν ὁδηγεῖ στή σωτηρία του. Ὁ φιλοκαλικός ἄνθρωπος εἶναι ὁ ἄνθρωπος
πού ἀγαπάει τό κάλλος, τό ἀληθινό κάλλος.

– Ποιό εἶναι τό ἀληθινό κάλλος;

Εἶναι τό κάλλος τοῦ Θεοῦ. Ὁ φιλοκαλικός ἄνθρωπος λοιπόν εἶναι ὁ φιλόθεος
ἄνθρωπος, αὐτός πού ἀγαπάει τόν Θεό. Τό κάλλος ὡς ἡ ὡραιότης στήν πληρότητά
της, ὅπου καί ἡ ἠθική ὡραιότης, ὁ «εἰς κάλλος βίος» γεννᾶ σημασιολογικά τήν
ἔννοια τῆς φιλοκαλίας. Τό κάλλος βέβαια στήν ἀπόλυτη διάστασή του εἶναι ἰδιότης
μόνο τοῦ Ἀπολύτου, τοῦ «Ὡραίου κάλλει παρά πάντας βροτούς», τοῦ Κυρίου ἡμῶν
Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ Θεοῦ. Κατεξοχήν κάλλος εἶναι τοῦ Χριστοῦ. Ἡ λέξη φιλοκαλία
κάνει ἀναγωγή ἑπομένως, στό ὄντως Κάλλος καί στήν ἀγάπη Του. Ἀναφέρεται
δηλαδή στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί στήν κοινωνία μέτα τοῦ Θεοῦ, στήν ἕνωση τοῦ
ἀνθρώπου μέ τό Ὑπερκάλλου Πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Κατά τοῦτο ὁ ὅρος
φιλοκαλία χρησιμοποιήθηκε γιά νά προσδιορίσει τήν ἀγάπη, τήν ἀναζήτηση, τήν
ἐπιδίωξη, τήν προσήλωση στήν ὡραιότητα πού ἐπεκτείνεται καί ὑπερβαίνει τό
ἐξωτερικά ὡραῖο προσεγγίζοντας τήν ἔννοια τοῦ κάλλους στήν ἀπόλυτη διάστασή
του, ἡ ὁποία δέν εἶναι μόνο ἐνεργούμενη ἀλλά καί μεθεκτή. Δηλαδή, μποροῦμε νά
μετέχουμε κι ἐμεῖς σ’ αὐτό τό κάλλος τοῦ Θεοῦ καί σ’ αὐτό μᾶς ἔχει καλέσει ὁ Θεός.
Γι’ αὐτό ἡ Φιλοκαλία μιλάει στήν ψυχή μας, γιατί ἀνταποκρίνεται στήν κλήση πού

143
ἔχουμε δεχτεῖ ἀπό τόν Θεό καί ὑπηρετεῖ αὐτή τήν κλήση. Δηλαδή μᾶς βοηθάει νά
μετέχουμε κι ἐμεῖς σ’ αὐτό τό Ὑπέρκαλλο κάλλος τοῦ Θεοῦ.

Ὁ ὅρος φιλοκαλία χρησιμοποιήθηκε ἀπ’ τόν Ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη μ’ αὐτή
τήν πληρότητα τῆς ἐννοίας του, τήν ὁποία ἤδη ἀπό τούς τίτλους τοῦ ὅλου ἔργου
βρέθηκε στήν ἀνάγκη νά ἑρμηνεύσει περαιτέρω. Νά σταματήσουμε ἐδῶ στά
εἰσαγωγικά σήμερα καί νά ποῦμε τήν ἑπόμενη φορά κάποια γιά τήν καθολικότητα
τῆς Φιλοκαλίας τῶν ἱερῶν νηπτικῶν σέ συνδυασμό μέ τήν καθολικότητα τῆς
Ἐκκλησίας, γιά τήν ὁποία ἴσως ἀκοῦμε ὅτι δέν τήν ἔχουμε… καί τήν ἔχουν οἱ
Ρωμαιοκαθολικοί… κι αὐτά ὅλα βεβαίως εἶναι πλάνες..

Ἄς κρατήσουμε σήμερα αὐτό, ὅτι εἶναι μιά ἱερά παρακαταθήκη, μιά παράδοση, ἡ
ὁποία εἶναι ζωντανή καί ἡ ὁποία ζωοποιεῖ καί ζωντανεύει κι αὐτούς πού μπαίνουν σ’
αὐτή τήν παράδοση. Καί μήν μᾶς φαίνεται τραβηγμένο νά μελετήσουμε, σύν Θεῷ,
αὐτό τό βιβλίο, ἀφοῦ καί πολλοί ἄνθρωποι καί ἁπλοί ἄνθρωποι στά προηγούμενα
χρόνια στήν πατρίδα μας μελετοῦσαν τήν Φιλοκαλία. Ἔχω ὑπόψη μου τέτοιες
συντροφιές λαϊκῶν ἀνθρώπων. Ἀφήνω πού στά χρόνια, διαβάζουμε στόν βίο τοῦ
Ἁγίου Νικολάου τοῦ Καβάσιλα, ὑπῆρχαν ἐδῶ στήν Θεσσαλονίκη συντροφιές,
παρέες, κύκλοι, ὅπως τούς λέμε καί σήμερα, ὅπου ἐντρυφοῦσαν ἐπάνω στήν νοερά
προσευχή. Αὐτό πού διδάσκει δηλαδή ἡ Φιλοκαλία, αὐτοί οἱ ἄνθρωποι τό ἔκαναν
πράξη καί διδάσκονταν γιά αὐτό τό θέμα σέ κύκλους. Ὑπῆρχαν πολλοί τέτοιοι
κύκλοι τήν ἐποχή ἐκείνη, 14ο – 15ο αἰῶνα, πού δείχνει πώς οἱ ἄνθρωποι τότε
ἐνδιαφερόντουσαν πραγματικά γιά τή σωτηρία τους.

Σήμερα, ἐπειδή ἀκριβῶς ἔχουμε ὑποδουλωθεῖ στόν οὐμανισμό τῆς Δύσης, στόν
ἀνθρωπισμό τῆς Δύσης καί ἔχουμε κάνει κέντρο τόν ἄνθρωπο καί χάσαμε τόν
Θεάνθρωπο δηλαδή, χάσαμε καί τήν φιλοκαλική ζωή, τήν νηπτική ζωή. Πρέπει νά τά
ξαναβροῦμε ὅλα αὐτά, γιά νά ἀναγεννηθοῦμε πνευματικά μέσα ἀπ’ τήν παράδοσή
μας. Νά ξέρετε δέν ἔχουμε ἀνάγκη κανέναν, οὔτε Εὐρωπαῖο, οὔτε Ἀμερικάνο, οὔτε
κανέναν. Ἔχουμε τέτοια Ζωή μέσα μας, τήν ζωή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού, ἄν τήν
ἐνεργοποιήσουμε, θά γίνουμε πραγματικά φάρος ὅλου τοῦ κόσμου, ὅλου τοῦ
σύμπαντος κόσμου, ὅλης τῆς οἰκουμένης. Αὐτό τόν ρόλο ἔπαιζε πάντα ἡ Ἑλλάδα καί
μπορεῖ καί τώρα νά τόν παίξει. Στήν ἀρχαιότητα ὅ,τι ἀνώτερο παρουσίαζε ὁ
ἀνθρώπινος πολιτισμός ἦταν ὁ πολιτισμός τῆς ἀρχαίας Ἑλλάδας. Ἀλλά ἦταν κάτι
κτιστό. Ἦταν κάτι πού δέν εἶχε αὐτό τό στοιχεῖο τό θεῖο.

Ὁ Θεός, ὅμως, ἐμπλούτισε μέ τήν οἰκονομία Του τήν ζωή μας καί, ὅπως βλέπετε, τό
Εὐαγγέλιο γράφτηκε στά ἑλληνικά καί οἱ ἅγιοι Πατέρες ἔχουν γράψει στά ἑλληνικά
καί ὅλος αὐτός ὁ πολιτισμός τῆς Ρωμανίας, τῆς Ρωμιοσύνης, πού κράτησε 1000
χρόνια ἦταν ἕνας ἑλληνικός πολιτισμός, ὁ ὁποῖος ὅμως εἶχε ὀρθοδοξοποιηθεῖ, εἶχε
ἐμπλουτιστεῖ δηλαδή μέ τήν ἄκτιστη θεία δόξα. Καί αὐτά ὅλα μποροῦμε νά τά
ζήσουμε πάλι, γιατί εἶναι μέσα μας, τά ἔχουμε μέσα μας. Εἶναι μέσα στό αἷμα μας,
ἀλλά πρέπει νά τά ἐνεργοποιήσουμε. Γι’ αὐτό χρειάζεται νά κυκλοφορήσει ἡ

144
Φιλοκαλία εὐρέως καί νά τήν γνωρίσουν οἱ Ἕλληνες, νά τή μελετήσουν, νά τή
διαβάσουν καί νά τή ζήσουν.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ἐρ.: Ἤθελα νά πῶ σχετικά μ’ αὐτό πού εἴπατε ὅτι στήν πραγματικότητα ἡ

μετάφραση εἶναι μιά προδοσία τοῦ κειμένου. Κατά τήν διάρκεια τῶν ἐτῶν, ὅμως,
μερικές λέξεις ἔχουν ἀλλάξει τήν σημασία τους καί θά πρέπει νά ἔχει κανείς τήν
καθοδήγηση κάποιου ἐμπειρότερου, ὥστε νά μήν παρανοήσει κάποια κείμενα.

Ἀπ.: Σαφῶς..

Ἐρ.: Πρέπει αὐτό νά τό προσέχουμε, ὅταν διαβάζουμε…

Ἀπ.: Ὁπωσδήποτε, γιατί δυστυχῶς καί τά νοήματα ἔχουν διαφθαρεῖ σήμερα καί οἱ
λέξεις ἔχουν χάσει τήν πραγματική ἔννοιά τους. Θά τό κάνουμε πιστεύω, σύν Θεῷ,
νά ξεκαθαρίζουμε τίς ἔννοιες. Σήμερα πολύς κόσμος, ἄς ποῦμε, μιλάει γιά ἀγάπη, ἡ
ὁποία ὅμως δέν ἔχει καμία σχέση μέ τήν πραγματική ἀγάπη. Καί οἱ ὁμοφυλόφιλοι
μιλᾶνε γιά ἀγάπη… καί οἱ διεστραμμένοι μιλᾶνε γιά ἀγάπη.. καί ʿἐγώ θέλω τήν
γυναίκα μου, θέλω κι ἄλλη γυναίκα᾽… κι αὐτό ἀγάπη δέν εἶναι; Εἶναι διεστραμμένη
ἀγάπη. Ἔχουμε χάσει δηλαδή τά ἁγιοπνευματικά κριτήρια, ἔχουμε ἀλλοτριωθεῖ, γι’
αὐτό καί ὁ λόγος μας εἶναι διεφθαρμένος καί ἡ ἐκφορά τοῦ λόγου μας εἶναι
διεφθαρμένη καί βλάσφημη καί ὑβριστική ἀπέναντι στούς ἄλλους, ἀλλά καί οἱ
ἔννοιες ἔχουν διαφθαρεῖ. Εὐχαριστῶ. Εἶναι πολύ σωστή παρατήρηση.

Ἐρ.: Νά ρωτήσω τό ἑξῆς. Εἴπατε ὅτι ἡ Φιλοκαλία εἶναι ἡ διδασκαλία 36 Πατέρων

καί ἔχει ἕνα εὖρος 1200 σελίδες. Ἡ τελευταία ἔκδοση εἶχε πέντε τόμους. Νά
ὑποθέσω ὅτι αὐξήθηκε ὁ ἀριθμός τῶν Πατέρων ἤ παρέμειναν…

Ἀπ.: Ὄχι, ἴδιο εἶναι τό κείμενο, ἁπλῶς εἶναι σέ μικρότερο ὄγκο. Ὁ πρῶτος τόμος
ἦταν ἕνας ὀγκώδης τόμος, τόν εἴχαμε καί στό Ἅγιο Ὄρος. Ὅσοι ἔχετε διαβάσει τό
βιβλιαράκι μας αὐτό γιά τόν Γέροντα Εὐθύμιο… μοῦ εἶχε δώσει ἕναν τέτοιο τόμο…
Ἕνας ὀγκώδης τόμος ἔχει ὅλη τήν Φιλοκαλία. Σέ πολύ μεγάλο μέγεθος καταφέρανε
οἱ τυπογράφοι νά τά χωρέσουν. Μέ τίς γραμματοσειρές καί τά μεγέθη μπορεῖς νά
καταφέρεις νά γίνει κι ἕνας τόμος, ἀλλά βέβαια εἶναι δύσχρηστο. Γιά νά εἶναι πιό
εὔχρηστο, τό σπάσανε σέ πέντε τόμους καί αὐτή ἡ παροῦσα ἔκδοση τώρα, ἐπειδή
ἔχει μετάφραση καί σχόλια, θά βγεῖ σέ δέκα τόμους (5χ2).

Ἐρ.: Ἡ μικρή Φιλοκαλία τί περιέχει;

Ἀπ.: Ἡ μικρή εἶναι ἐπιλογές. Ὑπάρχουν διάφορες μικρές Φιλοκαλίες. Κυκλοφοροῦν

διάφορα… Εἶναι ἐπιλογές, δέν εἶναι ὁλόκληρο τό ἔργο. Διαλέξανε κάποια κείμενα.

145
Ἐρ.: Δηλαδή πάλι 36 Πατέρες…

Ἀπ.: Ὄχι, μπορεῖ νά εἶναι καί λιγότεροι… παίρνουν κάποιους ἐπιλεκτικά καί ὄχι
ὁλόκληρο τό ἔργο τους.Παίρνουν κάποια κομμάτια, οὐσιώδη κατά τήν γνώμη τους.
Ὅλα εἶναι οὐσιώδη…

Ἐρ.: Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ἔκανε τήν συλλογή. Μεταξύ τῆς συλλογῆς αὐτῆς ἦταν καί
τό Πηδάλιο καί τό ἔστειλε στή Βενετία γιά φωτοσύνθεση. Ἐκεῖ κάνανε 18
διορθώσεις… μοῦ διαφεύγει τό ὄνομα ποιός τίς ἔκανε… καί εἶπε ὁ Ἅγιος Νικόδημος,
καλύτερα νά μοῦ δίνανε μαχαιριά στήν καρδιά παρά αὐτό τό πράγμα πού ἔκαναν καί
τό διόρθωσαν.

Ἀπ.: Εἶχε τραβήξει πολλά ὁ Ἅγιος Νικόδημος. Εἶχε κάνει καί μετάφραση, εἶχε
ἐργαστεῖ πολύ στόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ καί τά κείμενά του, τά χειρόγραφά
του, κάηκαν μέσα στό τυπογραφεῖο. Πάντως καί αὐτό τό ἔργο πού μᾶς ἄφησε εἶναι
τεράστιο καί πολύ καλό.

Ἐρ.: Διάβασα πάτερ 14 Ἰουλίου στήν γιορτή του πού ἀναφέρει τόν βίο του.

Ἀπ.: Μάλιστα…
Εἶναι θαυμαστό πάντως, γιατί ἕνας ἄνθρωπος ἄφησε ἕναν τέτοιο ὄγκο ἐργασίας.
Τεράστιο ὄγκο! Μόνο ν’ ἀπαριθμήσει κανείς τά ἔργα τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου…
παθαίνει! Δέν εἶναι εὔκολο. Καί τά ἐξέδωσε… καί ὅλα αὐτά μέ πολύ ἀγάπη γιά τόν
λαό τοῦ Θεοῦ. Πραγματικά Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας ἀλλά καί Πατέρας τοῦ Γένους.
Καί βρίσκονται κάποιοι σήμερα καί μιλοῦν ἀπαξιωτικά γιά τόν Ἅγιο Νικόδημο…
δυστυχῶς! Ὅπως πάντα συμβαίνει… μέ τούς ἁγίους!

Ἐρ.: Εὐλογεῖτε πάτερ. Πέρυσι στή δημόσια βιβλιοθήκη εἶχε γίνει ἕνα συνέδριο γιά τό
θέμα τῆς Φιλοκαλίας καί τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου καί ἦταν μέ συμμετοχή Ἰταλῶν,
Ρουμάνων, Γάλλων κ.λ.π. καθηγητῶν. Ἀλλά βέβαια ἐκεῖ οἱ καθηγηταί ὁ καθένας
ἤθελε νά προσθέσει τήν γνώμη του καί νά πεῖ τά δικά του…

Ἀπ.: Στήν βιβλιοθήκη ἐδῶ ἤ τῆς Ἀθήνας;

Ἐρ.: Ἐδῶ.

Ἀπ.: Τήν δημοτική…

Θυμήθηκα κάτι… Οἱ ἴδιοι οἱ Εὐρωπαῖοι γιά τούς ὁποίους μιλήσαμε προηγουμένως,

ὅταν μπήκαμε στήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση, πού χίλιες φορές νά μή μπαίναμε, εἶπαν –
μιά ἐφημερίδα γαλλική, δέν θυμᾶμαι, ἡ “Λε Μοντ” – «καλωσορίζουμε στήν Εὐρώπη
τήν χώρα τῆς Φιλοκαλίας»! Αὐτό τόν ὅρο χρησιμοποίησαν οἱ Εὐρωπαῖοι! Γιατί
ξέρουν τί σημαίνει Ἑλλάδα, τί σημαίνει Ὀρθοδοξία καί τί σημαίνει Φιλοκαλία!

146
Ἐμεῖς τά ἀγνοοῦμε. Οἱ Εὐρωπαῖοι τά ξέρουνε καί τά πολεμᾶνε. Καί ξέρουνε γιατί τά
πολεμᾶνε καί γιατί κλείσανε τά μοναστήρια, ὅταν ἦρθαν ἐδῶ. 450 μοναστήρια…
ἄλλοι λένε 550 μοναστήρια, μᾶς κλείσανε, μέ τούς τρεῖς νόμους πού ἔκαναν οἱ
Βαυαροί, καί ὁ Ὄθωνας βέβαια, ὅταν ἦρθαν ἐδῶ.

Ἐρ.: Τό ἐρώτημά μου εἶναι ἐκτός θέματος μιά καί θά ἀναφερθεῖ στήν Παλαιά
Διαθήκη. Θά ἤθελα νά μᾶς κάνετε ὁρισμένα μαθήματα ὅσον ἀφορᾶ στήν Παλαιά
Διαθήκη. Τώρα ἤθελα νά μοῦ πεῖτε τήν χρονολογία τήν ὁποία ἔζησε ὁ Ἀβραάμ, ὁ
Ἰώβ καί οἱ μεταγενέστεροι προφῆτες κ.λ.π. Ἐάν ὅλοι αὐτοί ἦταν ὄντως θεόπτες,
εἶχαν ἀκουστική καί ὀπτική ἐπαφή ἤ τό ἕνα ἀπό τά δύο.

Ἀπ.: Σαφῶς ἦταν θεόπτες!

Ἐρ.: Ἦταν θεόπτες…

Ἀπ.: Ἦταν θεόπτες καί εἶχαν θέωση. Ἀλλά αὐτό δέν τούς ἐμπόδιζε νά πᾶνε στόν
Ἅδη. Δηλαδή, ὅλο τό ἀνθρώπινο γένος, πρίν ἔρθει ὁ Χριστός, ὅλοι ἀνεξαιρέτως,
πήγαιναν στόν Ἅδη. Γιατί; Γιατί ὁ διάβολος εἶχε δικαιώματα. Ἀπό τή στιγμή πού τοῦ
κάναμε ὑπακοή στόν Παράδεισο, στό πρόσωπο τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας, μετά μπῆκε
στό ἀνθρώπινο γένος ἡ φθορά καί ὁ θάνατος. Ὅλοι ἤμαστε δέσμιοι λοιπόν αὐτῶν
τῶν καταστάσεων. Ὁπότε καί οἱ ἁγιότεροι ἄνθρωποι πῆγαν στόν Ἅδη καί περίμεναν
τόν Χριστό. Καί μέ τό πού μπῆκε ὁ Χριστός μέ τήν τρίημερο ταφή, τά διέλυσε ὅλα
καί τούς ἀνέστησε, τούς πῆρε μαζί Του. Καταλαβαίνετε τώρα, γιατί γιορτάζουμε τό
Πάσχα; Ποιά εἶναι ἡ μεγάλη χαρά μας; Γιατί πλέον συντρίφτηκε ὁ θάνατος. Γιατί, ὁ
μεγαλύτερος ἐχθρός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ θάνατος. Καί ὁ Χριστός μας γι’ αὐτό
ἦρθε, γιά νά νικήσει τήν φθορά, τόν διάβολο καί τόν θάνατο. Καί εἶναι κρίμα σήμερα
οἱ χριστιανοί οἱ ὀρθόδοξοι νά μήν χαίρονται πού ἔχει νικηθεῖ ὁ θάνατος καί νά
τρέμουν τόν θάνατο…

Ἐρ.: Ἡ πίστη πάτερ πηγάζει ἀπ’ τήν θεοπτία; Ἤ ἦταν ἐμφυτευμένη ἀπ’ τόν ἴδιο τόν
Θεό; Ὁ Ἀβραάμ ἦταν ἐκλεκτός τοῦ Θεοῦ καί οἱ προφῆτες;… Αὐτή ἡ πίστη πήγαζε
ἀπό μέσα..;

Ἀπ.: Ἡ πίστη βεβαίως εἶναι δωρεά τοῦ Θεοῦ, ἀλλά δίνεται σ’ αὐτούς πού τήν θέλουν.
Ἦταν δεκτικός τῆς πίστεως δηλαδή ὁ Ἀβραάμ. Ὁ πατέρας του ἦταν εἰδωλολάτρης!
Προσέξτε! Πῶς αὐτός ὁ ἄνθρωπος τώρα ἀπό πατέρα εἰδωλολάτρη βρῆκε τόν ἀληθινό
Θεό; Καί ἔφτασε καί στήν θέωση, στή θεοπτία; Ἀκριβῶς, γιατί ἤθελε. Ἦταν
δεκτικός.

Ἐρ.: Ὁ Ἀβραάμ ἦταν πρῶτος καί μετά ὁ Ἰώβ; Χρονολογικά ἄς ποῦμε…

Ἀπ.: Χρονολογικά δέν ξέρω πότε τοποθετεῖται ὁ Ἰώβ. Ὁ Ἀβραάμ τοποθετεῖται γύρω
στό 1850 π.Χ.

147
Ἐρ.: Πάντως ἡ πίστη καί τῶν δύο…

Ἀπ.: Ἄν σκεφτεῖτε ὅτι ἔδωσε τό παιδί του, τόν Ἰσαάκ, νά τόν θυσιάσει, ἐφόσον τό
εἶπε ὁ Θεός… καί μόνο ἀπό αὐτό καταλαβαίνετε τί σημαίνει πίστη! Ἐμπιστοσύνη
στόν Θεό.

Ἐρ.: Τελικά μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ἐμεῖς εἴμαστε ἀπαράδεκτοι… ἄν ἐξαιρέσουμε

τούς ἁγίους.

Ἀπ.: Εἴμαστε ἀπαράδεκτοι, ὄχι μόνο γιατί δέν ἔχουμε αὐτή τήν πίστη, τήν ὁποία
εἶχαν αὐτοί οἱ ἄνθρωποι, ἀλλά διότι εἴμαστε καί βαφτισμένοι, ἐνῶ αὐτοί ἦταν
ἀβάφτιστοι καί εἶχαν αὐτή τήν πίστη. Ἐμεῖς εἴμαστε βαφτισμένοι, ἔχουμε τό Ἅγιο
Πνεῦμα μέσα μας, τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἡ ὁποία «ἐντός ἡμῶν ἐστίν» (Λουκ. 17,21)
κι ὅμως δέν ἔχουμε αὐτή τήν πίστη. Παραπέουμε… Γιατί; Γιατί δέν θέλουμε! Δέν
ὑπάρχει ἄλλο ἐμπόδιο στήν πίστη, μόνο ἡ θέληση. Κι ἐνῶ βλέπεις τόν ἄλλον,
καταλαβαίνει ποιό εἶναι τό σωστό καί σοῦ λέει «παλεύω, παλεύω… πολύ δύσκολο
νά γίνω χριστιανός.. πολύ δύσκολη ἡ χριστιανική ζωή». Γιατί εἶναι δύσκολη; Ἄν τό
ψάξει καλά, θά δεῖ… γιατί δέν θέλει. Δέν ὑπάρχει ἄλλο πρόβλημα. Ἡ θέληση εἶναι
τό πρόβλημα. Ἐνῶ τό βλέπει αὐτό, εἶναι τό σωστό…

Ἐρ.: Ἀπό τότε πού ἀναστήθηκε ὁ Θεός καί πάτησε τόν Ἅδη καί πίστεψαν ὅσοι
ἤθελαν ἀπό κεῖ καί ἀναστήθησαν.. αὐτοί ὑπερτεροῦσαν σέ σχέση μέ μᾶς. Διότι γιά
μᾶς δέν θά ὑπάρξει Χριστός ν’ ἀναστηθεῖ, νά εἴμαστε στόν Ἅδη ἐμεῖς νά
πιστέψουμε… νά σωθοῦμε. Εἶναι πολύ πιό δύσκολο γιά μᾶς νά μπορέσουμε, νομίζω,
νά φτάσουμε στήν θέωση.

Ἀπ.: Λοιπόν… εἴδατε πού δέν τά ξέρουμε…

Θεωρητικά νά τό πῶ… στήν πράξη εὔχομαι νά τό ζήσουμε ὅλοι. Τήν ἔχουμε τήν
θέωση! Δέν πρέπει νά φτάσουμε στήν θέωση, τήν ἔχουμε, ἁπλῶς τήν ἔχουμε
ἀπενεργοποιημένη. Αὐτή εἶναι ἡ μεγάλη δωρεά τοῦ Θεοῦ. Εἴμαστε βαφτισμένοι καί
χρισμένοι. Χρισμένος σημαίνει θεωμένος, ἔχεις τό Ἅγιο Πνεῦμα. Αὐτή εἶναι ἡ
θέωση. Ἀλλά γιατί δέν τήν φανερώνουμε τήν θέωση; Αὐτό νά μοῦ πεῖτε… Δέν τήν
φανερώνουμε, γιατί ὑπάρχει αὐτό τό μπάζωμα, πού ἔλεγε ὁ π. Παΐσιος, τά πάθη μας,
οἱ ἁμαρτίες μας. Ἀρχίζουμε νά ξεμπαζώνουμε μέ τήν πράξη καί σιγά-σιγά φτάνουμε
στή θεωρία τοῦ Θεοῦ. Κι ἐκεῖ πού ἤσουνα μέσα στό ἄγχος καί μέσα στήν κατάθλιψη,
ἔρχεται ἕνα φῶς… ἔρχεται λίγη εἰρήνη μέσα σου καί λές «τί ὡραῖα πού ἀγαλλίασε ἡ
ψυχή μου!».

Ἀγαλλιάζει ἡ ψυχή μου καί μόνο πού πάω καί ἀκούω μιά ὁμιλία καί μόνο πού πάω
στούς Χαιρετισμούς.. ἀγαλλιάζεις.. πᾶς σ’ ἕνα μοναστήρι καί ἠρεμεῖς. Καί λές, γιατί
εἶναι ἐδῶ τόσο ἤρεμα τά πράγματα; Γιατί; Πολύ ἁπλά, γιατί ἀρχίζεις λίγο νά
ξεμπαζώνεις, λίγο νά βλέπεις τά πάθη σου, λίγο νά παίρνεις καμιά καλή ἀπόφαση, νά
κάνεις καμιά ὑπόσχεση στόν Θεό γιά μετάνοια, νά διώχνεις κανένα κακό λογισμό…

148
καί μόνο αὐτό σοῦ δίνει μιά πρόγευση. Ἡ μετάνοια εἶναι ἡ πρώτη ὅραση ἀκτίστου
φωτός νά ξέρετε. Μήν περιμένετε νά φτάσουμε νά δοῦμε τό φῶς τοῦ Θαβώρ ἀπό τή
μιά στιγμή στήν ἄλλη… Ἀλλά νά ἀρχίσεις νά μετανοεῖς καί ἐκεῖ θά ἀρχίσεις νά
αἰσθάνεσαι αὐτόν τόν καρπό, πού λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος «καρπός τοῦ Πνεύματός
ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις..» (Γαλ.
5,22).

Νά ἡ πίστη, βλέπετε; Καρπός τοῦ Πνεύματος εἶναι ἡ πίστη. «Πραότης…», δέν

μπορεῖ νά εἶσαι μέσα στόν θυμό καί μέσα στά νεῦρα καί νά νομίζεις ὅτι εἶσαι
ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ. Δέν εἶσαι ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ. «Πραότης, ἐγκράτεια».
Ἐγκράτεια. Σοῦ λέει ὁ ἄλλος δέν μπορῶ νά νηστέψω… Γιατί δέν μπορεῖς νά
νηστέψεις; Εἶναι θέμα ὀργανισμοῦ; Ὄχι, πνευματικό θέμα εἶναι. Γιατί δέν μπορεῖς νά
ἔχεις ἐγκράτεια; Γιατί, δέν ἔχεις ἐνεργοποιήσει τό Ἅγιο Πνεῦμα μέσα σου… καί
πεινᾶς σάν λύκος… Ἄν ὅμως ἐνεργοποιήσεις τό Ἅγιο Πνεῦμα καί λίγο νά φᾶς, δέν
θά θέλεις νά φᾶς ἄλλο, γιά νά μήν χάσεις αὐτή τήν γλυκύτητα τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος…

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

*Σημείωση: Διαβάστε άλλες 2 ομιλίες,περί Φιλοκαλίας,στο pdf [9o Μέρος]

149
 Ἡ καθολικότητα τῆς Φιλοκαλίας *
Ἡ πράξη καί ἡ θεωρία
Σήμερα, συνεχίζοντας τήν εἰσαγωγή σ’ αὐτό τό κορυφαῖο πνευματικό ἔργο τῆς
Φιλοκαλίας, θά ποῦμε γιά τήν καθολικότητα τῆς Φιλοκαλίας. Θά ἐξηγήσουμε τί
σημαίνει καθολικότητα. Ἡ λέξη καθολικότητα πηγάζει ἀπό τό «καθ’ ὅλου», πού
σημαίνει τό ὅλον, τό κατά καί ὅλον. Ὅταν λέμε στήν πίστη μας «Εἰς μίαν, ἁγίαν,
καθολικήν καί ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν», σημαίνει ὅτι ἡ πίστη μας στήν Ἐκκλησία
ἀναφέρεται στό θεανθρώπινο αὐτό σῶμα πού λέγεται Ἐκκλησία, τό ὁποῖο ἔχει τήν
καθ’ ὅλου ἀλήθεια, τήν σύνολη ἀλήθεια, τήν μόνη ἀλήθεια ἀλλά καί τό πλήρωμα τῆς
ἀλήθειας, τήν ὅλη ἀλήθεια. Δέν ὑπάρχουν δηλαδή ἄλλες ἀλήθειες πού, ὅπως λένε
κάποιοι, δέν ὑπάρχουν στήν ὀρθοδοξία, στόν χριστιανισμό καί θά τίς βροῦμε λ.χ.
στίς ἀνατολικές θρησκεῖες.

Ἤ ὅπως λένε οἱ οἰκουμενιστές, ὅτι πρέπει νά πάρουμε ἀπό ὅλους γιά νά

ἐμπλουτιστοῦμε. Αὐτό δέν εἶναι σωστό. Ἡ ὅλη ἀλήθεια εἶναι ὁ Χριστός. Ὁ Χριστός,
ὁ ὅλος Χριστός, ὑπάρχει μέσα στήν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὁπότε καί ἡ Ἐκκλησία μας
εἶναι καθολική, ἔχει τό πλήρωμα, τό σύνολο τῆς ἀλήθειας. Αὐτή εἶναι ἡ ἔννοια τῆς
καθολικότητας.Βεβαίως μιά ἄλλη ἔννοια εἶναι ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἔχει ὡς προορισμό νά
ζυμώσει καί νά ἁπλωθεῖ καί νά κυριαρχήσει σ’ ὅλο τόν κόσμο, σ’ ὅλη τήν
οἰκουμένη. Καί μ’ αὐτή τήν ἔννοια εἶναι καθολική.

– Γιατί, ὅμως, ὑπάρχει καθολικότητα καί στή Φιλοκαλία;

Ὄντως ὑπάρχει. Δηλαδή, ἡ Φιλοκαλία εἶναι ἕνα βιβλίο, τό ὁποῖο ἔχει μέσα τήν
ἀλήθεια. Ἔχει τήν ἀλήθεια γιά τήν πίστη, τήν ἀλήθεια τῆς πίστεως καί τήν ἀλήθεια
γιά τήν ζωή. Εἶναι ἕνα βιβλίο δηλαδή πού, ἄν τό ἀκολουθήσουμε, τό μελετήσουμε
καί τό ἐφαρμόσουμε, μᾶς ὁδηγεῖ στήν πληρότητα τῆς πίστεως καί στήν πληρότητα
τῆς ζωῆς.

Λέγαμε τήν προηγούμενη φορά ὅτι ἡ λέξη φιλοκαλία εἶναι ἡ ἀγάπη πρός τό κάλλος.
Τό κάλλος, ὅμως, τό κατεξοχήν κάλλος, εἶναι ἰδιότητα τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἐνέργεια τοῦ
Θεοῦ, εἶναι – ἄν θέλετε – ὁ ἴδιος ὁ Θεός, τό ὑπέρκαλλο Κάλλος, τό Κάλλος τό Ὁποῖο
δέν ἔχει ὅμοιό Του. Ἡ ἀγάπη λοιπόν γιά τό κάλλος οὐσιαστικά εἶναι ἡ ἀγάπη γιά τόν
Θεό καί ἡ Φιλοκαλία εἶναι ἕνα βιβλίο πού μᾶς διδάσκει τήν ἀγάπη γιά τόν Θεό, πού
εἶναι τό ὑπέρτατο Κάλλος. Αὐτή ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεό, ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, πού
πρέπει νά ἔχουν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι καί, ὅπως γνωρίζετε, εἶναι ἡ πρώτη ἐντολή πού
μᾶς ἔδωσε ὁ Θεός καί ἡ σπουδαιότερη «ἀγαπήσεις Κύριον τόν Θεόν σου ἐν ὅλῃ τῇ
καρδίᾳ σου καί ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καί ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου» (Ματθ. 22,37), δέν
εἶναι ἁπλῶς ἕνα συναίσθημα, ἕνα ἀόριστο καί ρηχό συναίσθημα, ἀλλά εἶναι μία
ἔμπρακτη ὀντολογικῆς ἀξίας ἐνέργεια. Γι’ αὐτό ἡ βίβλος τῶν ἁγίων Μακαρίου καί
Νικοδήμου δέν ὀνομάστηκε ἁπλῶς «Ἡ Φιλοκαλία», ἀλλά ὀνομάστηκε «Ἡ

150
Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν», τῶν ἁγίων δηλαδή πού κατεξοχήν ὀνομάζονται
νηπτικοί (θά ποῦμε ποιοί λέγονται νηπτικοί). Μέσα ἀπό αὐτό τό βιβλίο δηλαδή,
φανερώνεται αὐτή ἡ ἀγάπη πού εἴχανε πρός τόν Θεό, τήν ὁποία τήν ἐκφράσανε στά
κείμενά τους καί προτρέπουν καί παρακινοῦν κι ἐμᾶς ν’ ἀγαπήσουμε τόν Θεό μέ τόν
ἴδιο πόθο.

Εἴπαμε ὅτι δέν εἶναι ἕνα ρηχό συναίσθημα ἀλλά εἶναι μία ὀντολογικῆς ἀξίας ἐνέργεια
ἡ ἀγάπη στόν Θεό, δηλαδή εἶναι μία πράξη. Καί ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός μας τό
εἶπε ὅτι δέν εἶναι συναίσθημα.

– Τί σημαίνει ἀγαπῶ τόν Θεό;

«Ἐκεῖνός ἐστιν ὁ ἀγαπῶν με ὁ ἔχων τάς ἐντολάς μου καί τηρῶν αὐτάς» (Ἰω. 14,21).
Αὐτός εἶναι πού ἔχει τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, αὐτός πού ἔχει τίς ἐντολές Μου καί τίς
τηρεῖ. Δηλαδή, δέν εἶναι ἕνα συναίσθημα ἀλλά εἶναι μία πράξη, ἡ ὁποία ἀγκαλιάζει
τήν ζωή τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ πράξη αὐτή, ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, ἀγκαλιάζει
τό σύνολο τῆς ζωῆς, γιατί κάθε φορά πού κάνουμε κάτι, αὐτό εἴτε μᾶς τοποθετεῖ
μέσα στόν Θεό εἴτε μᾶς τοποθετεῖ ἔξω ἀπό τόν Θεό, ἀνάλογα ἄν εἶναι ἀντίστοιχα
τήρηση ἐντολῆς ἤ παρακοή καί παράβαση. Κάθε πράξη, κάθε ἐνέργεια πού κάνουμε
εἴτε εἶναι σύμφωνη μέ τόν Θεό εἴτε εἶναι ἀντίθετη μέ τόν Θεό. Καί ὁ ἴδιος ὁ Κύριος
τό εἶπε: «Ὁ μή ὤν μετ᾽ ἐμοῦ κατ᾽ ἐμοῦ ἐστι» (Ματθ. 12,30). Αὐτός πού δέν εἶναι
μαζί Μου, εἶναι ἐναντίον μου καί οὐσιαστικά οἱ ἄνθρωποι χωριζόμαστε σ’ αὐτές τίς
δύο κατηγορίες, σέ ἀνθρώπους πού εἶναι μέ τόν Θεό καί σέ ἀνθρώπους πού εἶναι
ἐναντίον τοῦ Θεοῦ. Δέν ὑπάρχει κάτι ἄλλο, ἐνδιάμεσο, οὐδέτερο. Ἄν δέν εἶσαι μαζί
Του, εἶσαι ἐναντίον Του, τό εἶπε ὁ Ἴδιος. Ὅταν, λοιπόν, ἀγαποῦμε τόν Θεό, τότε
εἴμαστε μέσα στό πνεῦμα αὐτό τῆς φιλοκαλίας.

Ὁ τίτλος μάλιστα «Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν» συνοδεύεται ἀπό ἕναν

ὑπότιτλο, ὁ ὁποῖος στήν πραγματικότητα ἐπιχειρεῖ ἀκριβῶς νά γίνει ἐπεξηγηματικός
τοῦ τίτλου: «ἐν ἧ διά τῆς κατά τήν πρᾶξιν καί θεωρίαν ἠθικῆς φιλοσοφίας ὁ νοῦς
καθαίρεται, φωτίζεται καί τελειοῦται». Εἶναι στήν καθαρεύουσα, ὅπως τόν εἶχε βάλει
ὁ Ἅγιος Νικόδημος. Λέει δηλαδή, εἶναι ἡ Φιλοκαλία τῶν ἱερῶν νηπτικῶν, ἐν ἧ, μέσα
στήν ὁποία, διά τῆς κατά τήν πράξιν καί θεωρίαν ἠθικῆς φιλοσοφίας,
χρησιμοποιώντας στήν πράξη καί τήν θεωρία τήν ἠθική φιλοσοφία, ὁ νοῦς τοῦ
ἀνθρώπου καθαίρεται, φωτίζεται καί τελειοποιεῖται. Αὐτός εἶναι ὁ ὑπότιτλος. Μέ
ἁπλά λόγια δηλαδή, μᾶς διδάσκει ἡ Φιλοκαλία, τί πρέπει νά κάνουμε καί πῶς νά
φτάσουμε καί σέ θεωρίες, ὥστε νά καθαριστεῖ ὁ νοῦς μας, νά φωτιστεῖ καί νά
τελειοποιηθεῖ, νά θεωθεῖ.

Νῆψις, λέει ὁ Ἅγιος Ἡσύχιος ὁ Πρεσβύτερος, στόν πρός Θεόδουλο ψυχωφελή Λόγο
του, «Περί νήψεως καί ἀρετῆς», μέσα ἀπό τή Φιλοκαλία, εἶναι μέθοδος πνευματική
διά τῆς ὁποίας ὁ ἄνθρωπος πάμπαν, δηλαδή ἐξ ὁλοκλήρου, ἀπαλλάττεται σύν Θεῷ,
ἀπαλλάσσεται μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, ἐμπαθῶν νοημάτων καί λόγων καί πονηρῶν
ἔργων, ἀπό τά ἐμπαθή νοήματα καί τίς σκέψεις πού εἶναι συνδεδεμένες μέ τά πάθη.

151
Ὄχι μόνο ἀπό τά νοήματα ἀλλά καί ἀπό τούς λόγους καί ἀπό τά κακά ἔργα. Αὐτή
εἶναι ἡ νήψη.

Εἶναι λοιπόν ἡ νήψη, ξαναλέω μέ ἁπλά λόγια, μέθοδος, τρόπος δηλαδή, γιά νά
ἀπαλλαχτεῖ ὁ ἄνθρωπος ἐξ ὁλοκλήρου ἀπό τίς ἐμπαθεῖς σκέψεις, ἀπό τούς ἐμπαθεῖς
λόγους καί ἀπό τά πονηρά ἔργα. Καθαρισμός δηλαδή πλήρης, κάθαρσις πλήρης καί
στόν νοῦ, στήν διάνοια, στίς σκέψεις καί στήν γλώσσα, στά λόγια καί στά ἔργα. Αὐτό
ἀκριβῶς πού θέλουμε. Ἡ κάθαρσις, ἡ ὁποία εἶναι προϋπόθεση γιά τήν ἐνοίκηση τοῦ
Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Γιά νά ἔρθει νά μείνει μέσα στόν ἄνθρωπο ὁ Θεός, πρέπει νά
καθαριστεῖ. Δέν εἶναι ἁπλό πράγμα νά σωθοῦμε. Γιά νά σωθοῦμε, πρέπει νά ἔχουμε
τόν Θεό μαζί μας ἑνωμένο. Νά εἴμαστε ἑνωμένοι μαζί Του. Δέν εἶναι τυχαῖο πράγμα.
Καί γιά νά ἑνωθεῖ ὁ Θεός μαζί μας, θά πρέπει νά ἔχουμε καθαριστεῖ. Γιατί δέν
πλησιάζει, δέν μπορεῖ νά γίνει ἕνωση τοῦ Θεοῦ μέ τόν ἀκάθαρτο ἄνθρωπο, μέ ἕναν
ἀκάθαρτο νοῦ.

Ἡ λέξη νήψη παράγεται ἀπό τό ρῆμα νήφω, πού σημαίνει παρατηρῶ προσεκτικά,
ἀγρυπνῶ καί σηματοδοτεῖ λεκτικά εἶδος πνευματικῆς ἐντάσεως, προσοχῆς,
ἐγρήγορσης καί ἐγκράτειας, διά τῆς ὁποίας ὁ νοῦς ἐγγίζει πρός τόν Θεό ἀποκλείοντας
τήν μετοχή σέ ἄλλες ἐνέργειες. Αὐτό εἶναι τό νόημα τῆς λέξεως νήφω καί νῆψις. Μία
ἔνταση, μία ἀγρυπνία, μία ἐγρήγορση δηλαδή πνευματική, μιά αὐτοκυριαρχία, μιά
ἐγκράτεια διαμέσου τῆς ὁποίας ὁ νοῦς πλησιάζει στόν Θεό ἀποκλείοντας τήν μετοχή
σέ ὁποιαδήποτε ἄλλη ἐνέργεια. Δέν σκορπίζεται δηλαδή ὁ νοῦς ἀλλοῦ. Πολλές φορές
προσπαθοῦμε νά προσευχηθοῦμε καί λέμε, φεύγει ὁ νοῦς μου. Γιατί φεύγει; Δέν
ἔχουμε ἐγρήγορση, δέν ἔχουμε ἐγκράτεια, δέν ἔχουμε ἀγρυπνία πνευματική καί
μετεωριζόμαστε, σκορπίζεται ὁ νοῦς μας. Καί ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μας τό εἶπε, μήν
μετεωρίζεστε, καί πάλι εἶπε «γρηγορεῖτε, νήψατε». «Γρηγορεῖτε καί προσεύχεσθε»
(Ματθ. 26,41) εἶπε στούς Ἀποστόλους ἐκεῖ στό ὄρος τῶν ἐλαιῶν, στόν κῆπο τῆς
Γεθσημανῆ, λίγο πρίν γίνει ἡ προδοσία τοῦ Ἰούδα, ὁπότε καί Τόν ἐγκατέλειψαν οἱ
μαθηταί. Γι’ αὐτό τούς εἶπε νά νήφουν, νά προσέχουν δηλαδή. Νά προσεύχονται καί
νά προσέχουν, γιατί μετά ἀπό λίγο θά εἶχαν πειρασμό. Ἡ προσευχή τονώνει τήν
προσοχή καί ἡ προσοχή εἶναι ἀπαραίτητο συστατικό τῆς προσευχῆς. Μιά προσευχή
χωρίς προσοχή εἶναι σχεδόν ἀνώφελη, εἶναι ἕνας χρόνος θά λέγαμε χαμένος.

Ἡ νήψη συνυφασμένη μέ τήν προσευχή στέκεται ἀνετρεπτική τῶν παγίδων τοῦ

διαβόλου. Θυμηθεῖτε τόν Πέτρο πού ἔλεγε «κι ἄν ὅλοι Σέ προδώσουν, ἐγώ ὄχι», μετά
δέν μποροῦσε νά ἀνοίξει τά μάτια του ἀπ’ τήν νύστα, οὔτε νά ἀγρυπνήσει μιά ὥρα!
Καί τί ἔπαθαν ὅλοι οἱ Ἀπόστολοι; Γιατί καί οἱ ἄλλοι τό ἔλεγαν μαζί μέ τόν Πέτρο ὅτι
δέν θά Σέ προδώσουμε, καί μετά ἀπό λίγο ἐπειδή δέν ὑπῆρχε νήψη, σκορπίστηκαν
ὅλοι. Μέ τό πού συνελήφθη ὁ Διδάσκαλος, φύγανε ὅλοι, Τόν ἐγκατέλειψαν. Μόνο ὁ
Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος ἔμεινε κοντά Του. Οἱ ἄλλοι πῆγαν καί κρύφτηκαν,
φοβήθηκαν, πού σημαίνει ὅτι ἔχασαν τήν ἀγάπη πού εἶχαν, τήν μικρή ἔστω ἀγάπη,
τόν σύνδεσμο μέ τόν Κύριο καί τούς κυρίεψε αὐτό τό πνεῦμα τῆς δειλίας, τοῦ φόβου,
τό ὁποῖο ὁπωσδήποτε δέν εἶναι τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ.

152
Ἡ νήψη, λοιπόν, ὅταν εἶναι συνυφασμένη μέ τήν προσευχή, ἀνατρέπει τίς παγίδες
τοῦ διαβόλου, συνεργεῖ στήν κάθαρση ἀπό τά πάθη καί στήν ἕνωση μέ τόν Θεό.
Εἶναι μέθοδος πνευματική, ἡ ὁποία τοποθετεῖ τόν ἄνθρωπο ἐνώπιον τῆς ζωῆς τοῦ
Θεοῦ καί τόν καταρτίζει «νηπτικό». Νά, τώρα, πῶς βγαίνει ἡ λέξη νηπτικός, ἀπό τό
νήφω, δηλαδή ἡ νήψη κάνει τόν ἄνθρωπο μέτοχο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἐφόσον
αὐτή καθ’ ἑαυτή εἶναι ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι μέθεξις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος,
κατά τοῦτο ὅλοι οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νηπτικοί. Γιατί ὅλοι οἱ Ἅγιοι εἶναι
μέτοχοι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καθόσον καί ἡ ἀσκητική αὐτή ὁδός συνιστᾶ κοινό
τόπο καί πάγιο τρόπο γιά τήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ζωή τῆς νήψεως δηλαδή, εἶναι ὁ
τρόπος τῆς ζωῆς μέσα στήν Ἐκκλησία. Χωρίς νήψη, χωρίς ἐγρήγορση, δέν μπορεῖ νά
ζήσει κανείς σωστά στήν Ἐκκλησία, θά βγεῖ ἀπ’ ἔξω. Γιατί; Διότι, χωρίς ἐγρήγορση,
θά τόν παραπλανήσει ὁ πονηρός. Εἶναι ὅπως ὁ στρατιώτης πού κοιμᾶται στήν
σκοπιά. Ἔ.. ὁ ἐχθρός εἶναι ζήτημα χρόνου νά ’ρθεῖ νά τόν σφάξει καί νά μπεῖ μέσα
στό στρατόπεδο.

Εἶναι ἑπομένως προφανές, ὅτι τά νηπτικά κείμενα βρίθουν ἀνάμεσα στά κείμενα τῶν
Πατέρων. Εἶναι πάρα πολλά τά πατερικά δοκίμια πού μᾶς διδάσκουν τήν νήψη. Ἡ δέ
πληθύς τῶν Πατέρων, οἱ ὁποῖοι ἀσχολήθηκαν νά καταγράψουν τό περί νήψεως
κοινῶς βιούμενο μέσα στήν Ἐκκλησία, εἶναι πραγματικά δυσμέτρητη. Πάρα πολλοί
Πατέρες ἀσχολήθηκαν μ’ αὐτό τό θέμα τῆς νήψεως.

Εἶναι δέ προφανές, ὅτι ἡ συλλογή τῆς Φιλοκαλίας περιλαμβάνοντας κείμενα

τριανταέξι διαφορετικῶν συγγραφέων, οἱ ὁποῖοι ἐκτείνονται χρονολογικά ἀπό τόν 4ο
ἕως τόν 15ο αἰῶνα, παρά τήν ὀγκωδέστατη ἔκτασή της καί τό ὑπερχιλιετές χρονικό
της εὖρος, δέν περιλαμβάνει τό ὅλον τῶν νηπτικῶν κειμένων, οὔτε καί τό σύνολο
τῶν νηπτικῶν συγγραφέων. Εἶναι ἕνα μέρος ἀπό τήν πατερική γραμματεία πού ἔχει
ἀποθησαυριστεῖ στή Φιλοκαλία. Παρά ταῦτα, οἱ Ἅγιοι Μακάριος καί Νικόδημος
ἐπιμένουν νά τήν τιτλοφοροῦν «Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν» ἐπιδιώκοντας μέ
τόν τίτλο αὐτό νά μᾶς ἀφήσουν νά ἐννοήσουμε μιά ἐνυπάρχουσα πληρότητα στό ὅλο
ἔργο ἤ ἀκριβέστερα μία καθολικότητα. Παρόλο πού δέν εἶναι τό σύνολο τῶν
νηπτικῶν Πατέρων καί τῶν νηπτικῶν ἔργων, ὅμως ἔχουνε μία πληρότητα αὐτά τά
ἔργα πού διάλεξαν νά συμπεριλάβουν στό ἔργο τους οἱ Ἅγιοι Μακάριος καί
Νικόδημος.

Ἡ καθολικότητα, ὅπως εἶναι γνωστό καί τό εἴπαμε λίγο προηγουμένως, μέσα στήν
Ἐκκλησία εἶναι ἀναφορική τοῦ πληρώματος τῆς ἀληθείας. Εἶναι καθολική ἡ
Ἐκκλησία, γιατί ἔχει τό πλήρωμα τῆς ἀλήθειας καί δέν ἔχει νά κάνει καθόλου μέ ἔτσι
ἤ ἀλλιῶς πεπερασμένα ἀριθμητικά μεγέθη. Δέν εἶναι θέμα ἀριθμοῦ, εἶναι θέμα
ἀλήθειας. Δηλαδή, μπορεῖ ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδας νά ἔχει 10 ἑκατομμύρια μέλη
ἐνδεχομένως, τυπικά, πού εἶναι βαπτισμένοι, ἀλλά τό σύνολο τοῦ κόσμου ἔχει 7
δισεκατομμύρια. Ἄν τό πάρουμε ἀριθμητικά, δέν ἔχουμε τό πλήρωμα, τό σύνολο τῆς
ἀνθρωπότητας μέσα στήν Ἐκκλησία. Ἔχουμε μόνο ἕνα μικρό κομμάτι ἀπό τό
σύνολο τῆς ἀνθρωπότητος. Ὅμως, αὐτό τό μικρό κομμάτι ἔχει τήν καθολικότητα ὡς

153
πρός τήν ἀλήθεια. Γι’ αὐτό ἠ Ἐκκλησία μας εἶναι καθολική. Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι
ἔχει τό σύνολο τῆς ἀνθρωπότητας, ἀλλά ἔχει τό σύνολο τῆς ἀλήθειας, τήν πληρότητα
τῆς ἀλήθειας. Γι’ αὐτό λέμε ὅτι δέν ἔχει σχέση μέ ἀριθμητικά μεγέθη. Μπορεῖ τώρα,
ἀπό τά 10 ἑκατομμύρια Ἑλλήνων νά ἀπιστήσουν ὅλοι καί νά μείνει μόνο ἕνας – πού
δέν τό εὐχόμαστε βέβαια. Ἀλλά μπορεῖ νά γίνει… καί ὅλοι οἱ ἄλλοι νά πᾶνε σέ
αἱρέσεις ἤ νά πᾶνε σέ ἄλλες θρησκεῖες – ὅ μή γένοιτο. Αὐτός ὁ ἕνας θά ἔχει τό
πλήρωμα τῆς ἀλήθειας καί αὐτός ὁ ἕνας θά εἶναι ἡ καθολική Ἐκκλησία κι ἄς εἶναι
ἕνας! Καί μέσα στήν Ἑλλάδα. Ὁπότε καταλαβαίνουμε, νομίζω, τί σημαίνει
καθολικότητα. Νά γιατί ὁ πάπας, παρόλο πού λέγεται καθολικός καί ἡ «ἐκκλησία»
του καθολική, δέν εἶναι καθολική.

– Γιατί δέν εἶναι καθολική;

Διότι δέν ἔχει τήν ἀλήθεια. Ἔχει ἀλλοιώσει τήν ἀλήθεια. Ὁπότε, κακῶς τούς λέμε
καθολικούς. Καθολικοί εἴμαστε ἐμεῖς πού ἔχουμε τήν ὀρθοδοξία, τό πλήρωμα τῆς
ἀλήθειας. Αὐτοί εἶναι ἁπλῶς μιά αἱρετική παραφυάδα τοῦ χριστιανισμοῦ. Ἡ
καθολικότητα, λοιπόν, δέν ἔχει νά κάνει μέ ἀριθμητικά μεγέθη. Ἔχει θεολογικό
νόημα καί ἀναφέρεται στήν ὀρθότητα καί πληρότητα τῆς ἀλήθειας καί τῆς ζωῆς τῆς
Ἐκκλησίας, πού εἶναι ὑποστατική πραγματικότητα. Δέν εἶναι μία ἰδέα ἡ ἀλήθεια,
ἀλλά εἶναι μία ὑπόσταση, εἶναι τό ἴδιο τό πρόσωπο τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ
Χριστοῦ, ὁ Ὁποῖος εἶπε «Ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή» (Ἰω. 14,6). Ὅταν λοιπόν
λέμε ἔχουμε τήν ἀλήθεια, σημαίνει ἔχουμε τόν Χριστό. Ἡ καθολικότητα, ἑπομένως,
εἶναι μία ὀντολογική ἑνότητα προσώπων ἐπί τῆς Ἀληθείας καί τῆς Ζωῆς, ἡ ὁποία
ὄντας μία καί θεανθρώπινη -ἡ Ἀλήθεια καί ἡ Ζωή, ὁ Χριστός δηλαδή- ἑνώνει στόν
Ἑαυτό της καί μεταξύ τους τά πρόσωπα τῶν θεωμένων ἀνθρώπων ξεπερνώντας τά
χωροχρονικά στεγανά τοῦ κόσμου τούτου. Ἡ καθολικότητα, λοιπόν, εἶναι μία
ἑνότητα ὀντολογική προσώπων, ἡ ὁποία εἶναι μέσα στόν Χριστό καί ὁ Χριστός εἶναι
πού τούς ἑνώνει. Ὁ Χριστός εἶναι πού μᾶς ἑνώνει. Γι΄ αὐτό εἶπα προηγουμένως ὅτι
ἐμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι εἴμαστε καθολικοί, ὅσο ζοῦμε ἑνωμένοι μέ τήν ἐνυπόστατη
Ἀλήθεια πού εἶναι ὁ Χριστός.

Στήν βάση αὐτή, ἑπομένως, καθολικότητα σημαίνει ἀπό τήν μιά τήν ἀκρίβεια καί
ἀκεραιότητα τῆς δογματικῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας καί ἀπό τήν ἄλλη τήν
ἁγιοπνευματική ζωή τῶν θεουμένων μελῶν της, ἀνεξάρτητα ἀπό χωροχρονικές
διαστάσεις. Μέσα στήν Ἐκκλησία, λοιπόν, διασώζεται ἡ ἀκρίβεια στήν δογματική
διδασκαλία, ἡ ἀκρίβεια στό δόγμα καί ἀπό τήν ἄλλη ἡ σωστή ζωή, τό ἦθος, τό σωστό
ἦθος. Αὐτά τά δύο λοιπόν εἶναι τά στοχεῖα τῆς καθολικότητας καί αὐτά τά δύο εἶναι
πού ἐξασφαλίζουν καί τήν ἀποστολική διαδοχή. Ἄν δέν ὑπάρχει σωστή πίστη καί
σωστή ζωή, χάνεται ἡ ἀποστολική διαδοχή, ὅπως χάθηκε στήν λεγόμενη «ἐκκλησία»
τῶν παπικῶν, τήν καθολική «ἐκκλησία»… λανθασμένα τό λέμε ἔτσι… οἱ ὁποῖοι δέν
ἔχουνε καί ἀποστολική διαδοχή. Γιατί; Γιατί ἔχουν χάσει καί τήν ἀκρίβεια στό δόγμα
καί τήν ἁγιοπνευματική ζωή.

154
Αὐτό πού οἱ Ἅγιοι Μακάριος καί Νικόδημος θέλησαν νά μᾶς ποῦν ἀποδίδοντας τήν
«Φιλοκαλία» ὡς συλλογή νηπτικῶν κειμένων, στούς Ἱερούς Νηπτικούς, τό σύνολο
τῶν ὁποίων ταυτίζεται προφανῶς μέ ὅλους τούς θεοφόρους Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας,
εἶναι ὅτι τά κείμενα αὐτά ἀσχέτως τοῦ χωροχρονικοῦ τους πεπερασμένου εὔρους,
διαφυλάττουν διακηρυγμένη τήν ἀλήθεια καί τήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Γι’ αὐτό οἱ
Ἅγιοι λένε ὅτι ἡ Φιλοκαλία εἶναι τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν καί εἶναι ἡ μέθοδος μέ τήν
ὁποία μέ πράξη καί θεωρία, καθαρίζεται ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου καί φωτίζεται καί
θεώνεται. Γιατί; Γιατί μέσα σ’ αὐτά τά κείμενα διαφυλάσσεται ἡ πληρότητα τῆς
ἀλήθειας καί ἡ πληρότητα τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας.

Ἐπίσης, ἀντίστοιχα, ὅτι παρά τίς ἀνυπέρβλητες τοπικές διαφορές καί τίς
ὑπερχιλιετεῖς χρονικές ἀποστάσεις ἡ χορεία τῶν Ἁγίων μέσα στούς αἰῶνες
ἀποθησαυρίζει ἐπιβεβαιωμένο τό κοινό καί ἀναλλοίωτο ἁγιοπνευματικό βίωμα τῆς
Ἐκκλησίας. Κοινό καί ἀναλλοίωτο. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, δηλαδή, μᾶς
φανερώνουν μέσα στά κείμενά τους αὐτό τό βίωμα τῆς Ἐκκλησίας, τό ὁποῖο εἶναι τό
ἴδιο, εἴτε στόν 1ο αἰῶνα εἴτε στόν 21ο πού ἔχουμε τώρα. Εἶναι τό ἴδιο, γιατί εἶναι τό
βίωμα πού ἐμπνέει καί προσφέρει τό ἴδιο τό Ἅγιο Πνεῦμα καί τό Ἅγιο Πνεῦμα δέν
ἀλλάζει. Ὁ Θεός δέν ἀλλάζει. Ὅ,τι ζοῦσαν οἱ Ἅγιοι τόν 1ο αἰῶνα, ζοῦνε καί οἱ Ἅγιοι
τοῦ 21ου αἰῶνος καί μποροῦμε νά ζήσουμε κι ἐμεῖς ὅλοι οἱ χριστιανοί, ἐφόσον
εἴμαστε μέλη τῆς Ἐκκλησίας καί προσπαθοῦμε νά ζοῦμε πνευματικά σωστά.

Ἐπιπροσθέτως, ἡ καθολικότητα τῆς Φιλοκαλίας καταδεικνύει, ὅτι τό περιεχόμενο

τῆς βίβλου ἔχει ὡς ἀποδέκτες του, ἀνεξάρτητα ἀπό ὁποιαδήποτε ἐπί μέρους ἰδιότητά
τους, ὅλους τούς ἀνθρώπους, ὅσους ἐπιποθοῦν νά πορευθοῦν τήν ὁδό τῆς σωτηρίας,
ἡ ὁποία βαδίζεται φιλοκαλικῶς, δηλαδή μέ ἀπόλυτη προϋπόθεση τήν ἀγάπη στόν
Χριστό, πού ἐμπράκτως σημαίνει τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν Του. Δέν ἀπευθύνεται,
ἑπομένως, ἡ Φιλοκαλία μόνο στούς μοναχούς ἤ σέ κάποιους φιλομόναχους πού
ἔχουν κάποια ἰδιαιτερότητα καί τούς ἀρέσει νά διαβάζουν κείμενα μοναχικά,
ἀσκητικά ἤ νηπτικά, ἀλλά ἀπευθύνεται σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους, γιατί ἀκριβῶς μᾶς
φανερώνει τό πλήρωμα τῆς ἀλήθειας καί τῆς ζωῆς, τό ὁποῖο ἀφορᾶ σέ ὅλους φυσικά,
δέν ἀφορᾶ μόνο στούς μοναχούς. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι πρέπει νά θέλουν νά σωθοῦν καί
ὄχι μόνο οἱ μοναχοί. Καί ὅλοι οἱ ἄνθρωποι πρέπει νά ἔχουν ὡς πρῶτο στόχο τῆς ζωῆς
τους τήν σωτηρία. Ἡ σωτηρία δέν μπορεῖ νά γίνει διαφορετικά παρά διά τῆς σωστῆς
πίστεως καί τῆς ὀρθῆς ζωῆς, ἡ ὁποία ὑπάρχει μέσα στήν Φιλοκαλία.

Γι’ αὐτό καί ζοῦμε, καί πρέπει νά ζοῦμε, φιλοκαλικά, δηλαδή, ὅπως μᾶς διδάσκει
αὐτό τό βιβλίο, ἀγαπώντας τόν Θεό. Καί πρέπει νά ξαναποῦμε τόν λόγο τοῦ Χριστοῦ
«ὁ ἔχων τάς ἐντολάς μου καί τηρῶν αὐτάς, ἐκεῖνός ἐστιν ὁ ἀγαπῶν με» καί λέει
κατόπιν ὁ Κύριος «καί ἐγώ ἀγαπήσω αὐτόν καί ἐμφανίσω αὐτῷ ἐμαυτόν» (Ἰω.
14,21). Μετά ἔρχεται καί ὁ καρπός τῆς προσπάθειας. Ὁ ἄνθρωπος πού ζεῖ
φιλοκαλικά, ζεῖ τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί τήν ἐμφάνεια τοῦ Θεοῦ. Γιατί, ὅταν
καθαριστεῖ ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, ἤ ἄλλιῶς ἡ καρδιά, ὅπως τό λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες,

155
τότε ὁ ἄνθρωπος ὁρᾶ τόν Θεό, βλέπει τόν Θεό. «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι
αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται» (Ματθ. 5,8).

Στό χωρίο πού εἴπαμε προηγουμένως, πού μᾶς λέει ὁ Κύριος ὅτι ἐκεῖνος πού ἔχει τίς
ἐντολές Μου, ἐκεῖνος εἶναι πού Μέ ἀγαπάει καί Ἐγώ θά τόν ἀγαπήσω καί θά τοῦ
ἐμφανιστῶ, βλέπουμε ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Κύριος τῆς δόξης μιλάει γιά τήν φιλοκαλία, ὅπως
μᾶς τήν παραδίδουν ὡς ἔννοια οἱ Ἅγιοι Μακάριος καί Νικόδημος. Δίδει τίς
ἔμπρακτες προϋποθέσεις αὐτῆς τῆς ἀγάπης καί τό τέλος της πού εἶναι ἡ θέωση.

– Ποιές εἶναι οἱ προϋποθέσεις τῆς ἀγάπης; Πῶς ἀγαπᾶμε τόν Θεό;

Τηρώντας τίς ἐντολές. Αὐτή εἶναι ἡ προϋπόθεση. Καί τί θά γίνει μετά, ὅταν
τηρήσουμε τίς ἐντολές; Θά ἔχουμε τό τέλος, τό ὁποῖο εἶναι ἡ θέωση, ἡ ἐμφάνιση
δηλαδή τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο. Νά, λοιπόν, πού καί ὁ Κύριος μᾶς μιλάει γιά αὐτήν
τήν φιλοκαλία, γιά αὐτή τήν ἀγάπη πού πρέπει νά ἔχουμε γιά τόν Θεό, ἡ ὁποία
ἔμπρακτα ἐκφράζεται μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν.
«Ἡ κατά τήν πράξιν καί θεωρίαν ἠθική φιλοσοφία», εἶναι ὁ ὑπότιτλος τώρα, «δι’ ἧς
ὁ νοῦς καθαίρεται, φωτίζεται καί τελειοῦται».

Αὐτός ὁ ὑπότιτλος τῆς Φιλοκαλίας εἶναι ἀπόλυτα καθοριστικός τοῦ περιεχομένου της
καί τῶν προθέσεων τῶν ἐκδοτῶν της. Γιατί τήν ἐκδίδουν τήν Φιλοκαλία; Γιά νά μᾶς
δώσουν μιά μέθοδο διά τῆς ὁποίας ὁ νοῦς καθαρίζεται, φωτίζεται καί τελειοῦται καί
μάλιστα τήν μοναδική μέθοδο. Δέν ὑπάρχει ἄλλη μέθοδος νά ξέρετε. Ἡ τήρηση τῶν
θείων ἐντολῶν, ὡς ἔμπρακτη ἀγάπη, ὡς Φιλοκαλία κατά τήν πρᾶξιν, καθαρίζει τόν
ἄνθρωπο ἀπό τά πάθη καί τόν κάνει «ἐπιτήδειο», ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ
Παλαμᾶς, δηλαδή κατάλληλο, γιά τήν ἕνωση μέ τόν Θεό. Νά τί χρειάζονται οἱ
ἐντολές. Οἱ ἐντολές δέν εἶναι γιά τόν Θεό, γιά νά ἱκανοποιηθεῖ ὁ Θεός. Οἱ ἐντολές
εἶναι γιά μᾶς.

– Καί τί κάνουν οἱ ἐντολές;

Μᾶς καθιστοῦν ἐπιτηδείους, κατάλληλους δηλαδή, γιά νά μπορέσουμε νά ἑνωθοῦμε
μέ τόν Θεό, νά σωθοῦμε δηλαδή. Γιατί, χωρίς ἕνωση μέ τόν Θεό, δέν ὑπάρχει
σωτηρία. Εἶναι, θά λέγαμε, σάν τό ἐργαλεῖο πού σμιλεύει τόν ἀκατέργαστο βράχο
καί βγάζει ἕνα ὡραῖο ἄγαλμα. Ἔτσι εἶναι οἱ ἐντολές. Ἑτοιμάζεται ὁ ἄνθρωπος καί
φτάνει στήν ὁμοίωση μέ τόν Θεό, στό καθ’ ὁμοίωση, τό ὁποῖο, βέβαια, δέν τό κάνει
ὁ ἄνθρωπος, τό κάνει ὁ Θεός. Τό δίνει ὅμως στόν ἄνθρωπο ἐκεῖνον, ὁ ὁποῖος
χρησιμοποιεῖ τό ἐργαλεῖο, τή σμίλη κ.λ.π., γιά νά κατεργαστεῖ τόν ἑαυτό του, νά
κόψει τά πάθη του, τό ὁποῖο βέβαια γίνεται πάλι μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ.

Ἡ ἄσκηση τῆς πράξεως ἐντάσσει τόν πιστό στήν κατάσταση τῆς καθάρσεως. Εἶναι
τό πρῶτο στάδιο τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ἡ πράξη, οἱ πρακτικές ἀρετές, ἡ τήρηση τῶν
ἐντολῶν, βάζει τόν ἄνθρωπο, τόν ὁδηγεῖ στήν κάθαρση. «Πράξις δέ ἐπίβασις
θεωρίας», λέει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ πράξη, πού
συνδέεται ἄρρηκτα μέ τήν σωματική ἄσκηση καί τήν κάθαρση τῶν παθῶν, εἶναι τό

156
ἀναγκαῖο θεμέλιο ἀπ’ ὅπου ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἀνέλθει ὡς τήν θεωρία τοῦ Θεοῦ
ἀνακαλώντας τήν ἐντός του καλυμμένη ἀπό τά πάθη Χάρη τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος.
Πρακτικά λοιπόν κάνοντας τήν σωματική ἄσκηση καί καθαρώμενος ἀπό τά πάθη,
μετά μπορεῖς νά προχωρήσεις στήν θεωρία τοῦ Θεοῦ. Γίνεσαι ἱκανός, μέ τήν Χάρη
τοῦ Θεοῦ, νά θεωρήσεις τόν Θεό, ἀνακαλώντας τήν Χάρη πού ὑπάρχει μέσα σου ἀπό
τό Ἅγιο Βάπτισμα.

Ἡ θεωρία τοῦ Θεοῦ δέν συνιστᾶ κατόρθωμα τοῦ ἀνθρώπου ἀλλά δωρεά τοῦ Θεοῦ.
Δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος μόνος του νά θεωρήσει τόν Θεό, παρά μόνο ἄν ὁ Θεός τοῦ τό
δώσει. Καί ὁ Θεός τό δίνει σ’ αὐτούς οἱ ὁποῖοι ἀσκοῦνε τήν πράξη. Κατά συνέπεια,
ἐνεργοποιώντας ὁ ἄνθρωπος τήν ἐντός του ἄκτιστο θεία Χάρη, τήν ὁποία ἔλαβε διά
τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος, δι’ αὐτῆς φωτίζεται. Ξεκινᾶμε, λοιπόν, μέ τήν πράξη, μέ τήν
κάθαρση, ἐνεργοποιεῖται ἡ θεία Χάρις τοῦ Βαπτίσματος καί μετά ὁ ἄνθρωπος
φωτίζεται. «Περιλαμφθείς τῷ ἀπροσίτῳ φέγγει», λέει πάλι ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ
Παλαμᾶς, γίνεται καί ὁ ἴδιος φῶς, γίνεται καί ὁ ἄνθρωπος φῶς, ἐπειδή καθαρίστηκε
καί ἐνεργοποίησε τήν θεία Χάρη πού εἶχε μέσα του.

Εὐρύνονται οἱ ὀντολογικές του διαστάσεις καί βλέπει τόν Θεό ὡς φῶς σύμφωνα μέ
τόν ἀψευδῆ τοῦ Κυρίου λόγο: «ὁ ἔχων τάς ἐντολάς μου καί τηρῶν αὐτάς, ἐκεῖνός
ἐστιν ὁ ἀγαπῶν με… καί ἐγώ ἀγαπήσω αὐτόν καί ἐμφανίσω αὐτῷ ἐμαυτόν» (Ἰω.
14,21). Ἀλλά ἡ θέα ἁπλῶς τοῦ φωτός τῆς θείας Χάριτος δέν σημαίνει καί ἕνωση μέ
τόν Θεό. Βλέπετε; Ἔχει διαφορά. Ἄλλο νά δῶ τήν θεία Χάρη, τό Φῶς καί ἄλλο νά
ἑνωθῶ μέ τόν Θεό. Ἡ ἕνωση τοῦ Χριστοῦ μέ τόν ἄνθρωπο πραγματώνεται μέ τήν
θεία Χάρη μυστηριακῶς μέ τήν μετοχή στήν Θεία Εὐχαριστία, ὁπότε ἐνεργεῖται ἡ
σύγκραση Θεοῦ καί ἀνθρώπου, ἡ ὀντολογική ἑνότητα μέ τόν Χριστό, ἡ θέωση, τό
τρίτο στάδιο τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ἄλλο ὁ φωτισμός, ἡ θέα τοῦ φωτός καί ἄλλο
θέωση, πού εἶναι πλέον ἡ σύγκραση, ἡ ἕνωση μέ τόν Θεό.

Ἡ ἕνωση λοιπόν μέ τόν Θεό γίνεται μυστηριακά στήν Θεία Εὐχαριστία. Τότε ὁ
ἄνθρωπος ἁγιάζεται, τελειοῦται, τελειοποιεῖται. Ἡ ἄκτιστη θεία Ζωή καί Χάρη ὡς
ἀνώτερες ἐπικρατοῦν μέσα του καί τόν μεταβάλλουν ἐν Χριστῷ, ὅπως μεταβάλλεται
μιά σταγόνα νεροῦ, πού πέφτει μέσα σέ ἄπειρο πέλαγος μύρου καί γίνεται κι αὐτή
μύρο. Ἔτσι καί ἡ ἄκτιστη Ζωή τοῦ Χριστοῦ ἐπικρατεῖ στόν ἄνθρωπο ἐκεῖνο πού
κατεργάζεται τήν πράξη καί ἔχει φτάσει στόν φωτισμό. Ἡ ἑνότητα Θεοῦ καί
ἀνθρώπου, ἡ ὁποία πραγματώνεται ἀπό τήν θεία Χάρη μυστηριακῶς, εἶναι μιά
συγκεκριμένη συνειδητή ὀντολογική πραγματικότητα ἄφατη -ἀνείπωτη δηλαδή-
στήν διάστασή της, πού ξεπερνάει κάθε περιγραφή. Δέν μποροῦμε νά τό ποῦμε, τί θά
πεῖ ἕνωση μέ τόν Θεό, τί θά πεῖ θέωση.

Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής μᾶς λέει σχετικά, ὅτι, ἐνῶ ἀσφαλῶς οἱ Ἅγιοι δέν
μετέχουν στήν θεία οὐσία, μέσω τῆς θεώσεως τούς παραχωρεῖται μία κατ’ ἐνέργειαν
ταύτιση μέ τόν τριαδικό Θέο. Ταυτίζεται ὁ ἄνθρωπος μέ τόν Θεό κατ’ ἐνέργεια, ὄχι
κατ’ οὐσία, καί γίνεται καί ὁ ἄνθρωπος ὅ,τι καί ὁ Θεός ἐκτός τῆς κατ’ οὐσίαν

157
ταυτότητας. Αὐτό εἶναι τό μεγαλεῖο, στό ὁποῖο μᾶς ἔχει καλέσει ὁ Θεός. Αὐτή εἶναι ἡ
θέωση τοῦ ἀνθρώπου.

Καί βλέπετε πῶς ὁ διάβολος ἔχει διαστρέψει τά πράγματα στίς ἀνατολικές θρησκεῖες,
ὅπου κυριαρχεῖ, καί σοῦ λέει, εἶσαι θεός. Ἀπο ποῦ κι ὡς ποῦ εἶσαι θεός; Μπορεῖς νά
γίνεις θεός, ἀλλά δέν εἶσαι θεός. Μπορεῖς νά γίνεις κατ’ ἐνέργειαν θεός. Αὐτό ναί,
εἶναι ἡ ὀρθοδοξία. Ὁ διάβολος λέει κάτι παραπλήσιο, ἀλλά οὐσιαστικά προσπαθεῖ νά
ἀκυρώσει αὐτό πού λέει ὁ Θεός καί στήν πράξη τό ἀκυρώνει σ’ αὐτούς πού
ἀκολουθοῦνε τίς διδασκαλίες αὐτές. Ὁ ἄνθρωπος ἀπό μόνος του εἶναι ἕνα κτίσμα. Ὁ
Θεός εἶναι ἄκτιστος. Πῶς εἶσαι θεός; Θεός μπορεῖς νά γίνεις, ὅταν ἀκολουθήσεις
αὐτή ὅλη τήν διαδικασία πού εἴπαμε, τῆς κάθαρσης, τῆς πράξης, τοῦ φωτισμοῦ καί
τελικά τῆς θέωσης.

Καί ἡ θεωρία τοῦ Θεοῦ καί ἡ ἕνωση μετά τοῦ Θεοῦ, τήν ὁποία πραγματώνει ἡ
ἄκτιστη θεία Χάρη, εἶναι Φιλοκαλία κατά τούς ἁγίους Πατέρες Μακάριο καί
Νικόδημο, διότι τό «ἑννοῦν ἡ ἀγάπη ἐστίν». Ἐκεῖνο πού ἑνώνει τόν ἄνθρωπο μέ τόν
Θεό εἶναι ἡ ἀγάπη. Ὁ ὑπότιτλος τοῦ ἔργου μᾶς μιλᾶ γιά κάποια ἠθική φιλοσοφία,
πού ἐνεργεῖται κατά τήν πρᾶξιν καί θεωρίαν καί ἡ ὁποία ὁδηγεῖ τόν νοῦ πρῶτον στήν
κάθαρση καί δεύτερον στόν φωτισμό καί στήν τελείωση, δηλαδή στήν σωτηρία, στή
θέωση. Ἡ λέξη νοῦς κατά τήν γλώσσα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας ἀποκτᾶ εἰδική
σημασία, αὐτή τῆς νοερᾶς ἐνέργειας πού λειτουργεῖ στήν καρδιά. Ὅταν λένε οἱ
Πατέρες τήν λέξη νοῦ, ἐννοοῦν τήν νοερά ἐνέργεια, ἡ ὁποία λειτουργεῖ στήν καρδιά.
Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς μᾶς περιγράφει ἀκριβῶς καί λέει τό ἑξῆς: «Οὐκοῦν ἡ
καρδία ἡμῶν ἐστι τό τοῦ λογιστικοῦ ταμεῖον καί πρῶτον σαρκικόν ὄργανον
λογιστικόν. Ἐκεῖ τοίνυν δεῖ σκοπεῖν».

Ἐκεῖ, λέει, πρέπει νά προσέχουμε, «εἰ ἐνέγραψεν ἡ Χάρις τούς τοῦ Πνεύματος
νόμους», ἐάν ἡ Θεία Χάρη ἔχει γράψει τούς νόμους τοῦ Πνεύματος, τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος. Ἐκεῖ ποῦ; Ἐν τῷ ἡγεμονικῷ ὀργάνῳ, ἐν τῷ τῆς Χάριτος θρόνῳ, ὅπου ὁ
νοῦς καί οἱ λογισμοί πάντες τῆς ψυχῆς, ἐν τῇ καρδίᾳ δηλαδή». Ἐκεῖ πρέπει νά
προσέχουμε, στήν καρδιά, στό ἡγεμονικό ὄργανο, στόν θρόνο τῆς Χάριτος, ἐκεῖ πού
εἶναι ἡ θεία Χάρις. Ὅταν παίρνουμε τήν θεία Χάρη μέ τό Βάπτισμα, μᾶς λένε οἱ
Ἅγιοι Πατέρες ὅτι πηγαίνει στήν καρδία, στό ψυχοσωματικό κέντρο τοῦ ἀνθρώπου.
Ἐκεῖ, λοιπόν, θά πρέπει νά βλέπουμε, νά ἐξετάζουμε, ἐάν ἔχουν γραφτεῖ οἱ
πνευματικοί νόμοι, ἐάν τηροῦμε τίς θεῖες ἐντολές. Ἡ ἀναζήτησις, ἑπομένως, «τῆς
ἀρχῆθεν δωρειθείσης ἡμῖν διά τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος τελείας Χάριτος τοῦ
Παναγίου καί Ζωαρχικοῦ Πνεύματος» γίνεται ἐντός τοῦ ἀνθρώπου. Ἐκεῖ πρέπει νά
ψάξουμε, γιά νά βροῦμε τήν θεία Χάρη, πού μᾶς ἔχει δοθεῖ ἀπό τήν ἀρχή μέ τό Ἅγιο
Βάπτισμα. Μέσα στήν καρδία τοῦ ἀνθρώπου σύμφωνα μέ τόν λόγο τοῦ Κυρίου: «ἡ
βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντός ὑμῶν ἐστιν» (Λουκ. 17,21). Εἶναι μέσα μας ἡ Βασιλεία τοῦ
Θεοῦ καί ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι ἄλλη ἀπό τήν θεία Χάρη.

158
Ἡ ἀναζήτηση αὐτή ἐπιβάλλει μία στροφή τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ καρδίᾳ του. Πρέπει νά
στραφεῖ ὁ ἄνθρωπος μέσα του, στήν καρδιά του. Κίνηση ἡ ὁποία ἀπαιτεῖ μία μέθοδο,
ἕναν «τρόπο»: πῶς θά μαζέψεις αὐτόν τόν ἀλήτη τόν νοῦ πού περιφέρεται σ’ ὅλο τόν
κόσμο, σ’ ὅλη τήν οἰκούμενη καί θά τόν κάνεις νά στραφεῖ στήν καρδία. Θέλει μία
μέθοδο, ἕναν τρόπο, αὐτό τό πράγμα. Οἱ Ἅγιοι Μακάριος καί Νικόδημος μᾶς μιλοῦν
γιά ἠθική φιλοσοφία. Ὁ νοῦς, ὁ ὁποῖος εἶναι τό κέντρο τῆς ὑπάρξεως καί ἑδράζεται
στήν καρδία, καθαίρεται, φωτίζεται καί τελειοῦται, διά τῆς κατά τήν πρᾶξιν καί
θεωρίαν ἠθικῆς φιλοσοφίας.

– Ποιά εἶναι ὅμως ἡ ἠθική αὐτή φιλοφοφία καί τί πραγματικά κατορθώνει;

Τό προοίμιο τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου γίνεται ἀπόλυτα διευκρινιστικό. Ὁ «τρόπος»
αὐτός, «ὄντως ἀληθινά θαυμαστός καί ἐπιστημονικώτατος», λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος
στό προοίμιό του εἶναι (τί σημαίνει ἠθική φιλοσοφία, γιά νά καταλάβουμε): «τό νά
προσεύχωνται οἱ Χριστιανοί ἀδιαλείπτως στόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό, τόν Υἱό τοῦ
Θεοῦ, ὄχι ἁπλῶς μόνο, μέ τόν νοῦ καί τά χείλη, ἀλλά ἀφοῦ ἐπιστρέψουν ὅλο τόν νοῦ
στόν ἐντός ἄνθρωπο», μαζέψουν ὅλο τόν νοῦ στόν ἐσωτερικό ἄνθρωπο. «Κατ’ αὐτόν
τόν τρόπο ἐσωτερικά καί σ’ αὐτό τό βάθος τῆς καρδίας νά ἐπικαλοῦνται τό Πανάγιον
τοῦ Κυρίου ὄνομα καί νά ἐκζητοῦν ἀπό Ἐκεῖνον τό ἔλεος, προσέχοντας σ’ αὐτά καί
μόνα, στά ἁπλά λόγια τῆς προσευχῆς καί χωρίς νά δέχονται στόν νοῦ τίποτα ἄλλο
καθόλου οὔτε ἀπό μέσα οὔτε ἀπό ἔξω, ἀναλαμβάνοντας νά τηρήσουν τόν νοῦ
ἐντελῶς ἀσχημάτιστο καί ἀχρωμάτιστο.

Ἀπό αὐτοῦ τοῦ εἴδους τήν ὄντως καί πνευματική καί ἐπιστημονική ἐργασία, μαζί καί
μέ τήν κατά τό δυνατόν ἐφαρμογή τῶν ἐντολῶν καί τῶν λοιπῶν ἠθικῶν ἀρετῶν,
ἐξαιτίας τῆς θέρμης, πού γεννᾶται μέσα στήν καρδιά ἀπό τήν ἐπίκληση τοῦ Παναγίου
ὀνόματος καί τῆς ἐν τῆ καρδία θέρμη, πνευματικῆς ἐνεργείας, τά πάθη ὄντως
ἀναλώνονται. Καταστρέφονται τά πάθη, γιατί ἀναπτύσσεται μία θέρμη μέσα στήν
καρδιά τοῦ ἀνθρώπου πού ἐπικαλεῖται ἀσταμάτητα τόν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό.
Ὁπότε, ὁ νοῦς καί ἡ καρδία βαθμηδόν καθαρίζονται καί ἑνώνονται μεταξύ τους. Μέ
αὐτή τήν θέρμη καίγονται τά πάθη, τά ὁποῖα εἶναι τά μονωτικά, εἶναι τά ἐμπόδια πού
ἐμποδίζουν τόν νοῦ νά ἑνωθεῖ μέ τήν θεία Χάρη, μέ τήν καρδία.

Ὅταν δέ αὐτά, ὁ νοῦς καί ἡ καρδιά, ἔχουν καθαρθεῖ καί μεταξύ τους ἑνωθεῖ, ἀπό ἐκεῖ
καί ὕστερα οἱ σωτηριώδεις ἐντολές κατορθώνονται εὐχερέστερα. Μετά, μπορεῖς πιό
εὔκολα νά τηρήσεις τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Ἀπό τότε, οἱ καρποί τοῦ Πνεύματος
ξαναεμφανίζονται στήν ψυχή καί ὅλο τό πλῆθος τῶν ἀρετῶν παρέχεται πλούσια. Ἀπό
τότε, εἶναι δυνατόν σέ μᾶς, συντομώτερα νά ἐπιστρέψουμε πρός τήν τέλεια Χάρη τοῦ
Παναγίου Πνεύματος, πού μᾶς ἐδωρήθη ἀρχικά μέ τό Ἅγιο Βάφτισμα, ἡ Ὁποία
ὑπάρχει ἐντός μας. Ἀλλά, ἐνῶ ὑπάρχει, εἶναι σκεπασμένη μέ τά πάθη, ὅπως ἕνας
σπινθῆρας χωμένος μέσα στή στάχτη. Ὅταν ὅμως οἱ καρποί τοῦ Πνεύματος
ξαναεμφανιστοῦν στήν ψυχή, τότε αὐτή, ἀφοῦ ἀναλάμψει ὁλόλαμπρα, θά μπορέσει
νά ἐπαγρυπνήσει καί νά φωτιστεῖ νοερῶς καί ἑπομένως νά τελειωθεῖ καί ἀκολούθως
νά θεωθεῖ.

159
Αὐτά λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος στό προοίμιο στήν Φιλοκαλία. Καί ἐδῶ τά πράγματα
εἶναι πολύ σαφή. Ἡ μονολόγιστη εὐχή, τό Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ,
ἐλέησόν με καί ἡ ἄσκησή της, ἡ ἐπίκληση τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ
Χριστοῦ, ἡ καθαρά προσευχή τῆς καρδίας, ὑπό τούς ὅρους καί τίς πρϋποθέσεις τῶν
θεοφόρων Πατέρων ὅμως – ὄχι ὅπως θέλουμε ἐμεῖς, ἀλλά ὅπως λένε οἱ Ἅγιοι
Πατέρες – ὑπηρετεῖ λειτουργικά τήν μυστηριακή ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό, ἡ
ὁποία πραγματώνεται ἀκτίστως καί ἀνερμηνεύτως, μόνον ἀπό τήν ἄκτιστο Χάρη τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος. Δέν γίνεται ἀπό ἐμᾶς ἡ ἕνωση, ἀλλά ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἐμεῖς
κάνουμε μόνο τήν προσπάθεια τῆς συνεχοῦς προσευχῆς.

Ἡ ἄσκησις τῆς εὐχῆς καί «ἡ τῆς εὐχῆς δύναμις», λέει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς,
«ἥτις ἱερουργεῖ καί τελεσιουργεῖ τήν τοῦ ἀνθρώπου πρός τό θεῖον ἀνάτασίν τε καί
ἕνωσιν», αὐτή συνιστᾶ νευραλγικό ἄξονα τοῦ μεθοδικοῦ συστήματος, τῆς ἠθικῆς
φιλοσοφίας, τό ὁποῖο μετῆλθαν οἱ θεοφόροι Πατέρες, γιά νά ἐπιτύχουν τήν ἕνωση μέ
τόν Θεό, δηλαδή τήν σωτηρία. Ὁ ἄξονας τῆς μεθόδου αὐτῆς, τῆς ἠθικῆς φιλοσοφίας,
εἶναι ἡ αὐτή ἄσκηση τῆς εὐχῆς, ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή.

Συγκεφαλαιώνοντας, λοιπόν, μποροῦμε νά ποῦμε, ὅτι ἡ Φιλοκαλία εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ

Χριστοῦ ἐμπράκτως ἐκφρασμένη μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν Του διά μιᾶς
ἀσκητικονηπτικῆς πρακτικῆς, τῆς ὁποίας ἡ ἀπαρχή καί τό κέντρο βάρους βρίσκεται
στήν ἐπίκληση τοῦ Θείου ὀνόματος καί τό τέλος στήν μυστηριακή ἕνωση μέ τόν
Θεό, στήν σωτηρία καί θέωση τοῦ ἀνθρώπου. Ξεκινάει, λοιπόν, κανείς μέ τήν
ἐπίκληση τοῦ Θείου ὀνόματος καί, ἐφόσον τά κάνει σωστά ὅλα, φτάνει στή σωτηρία
καί στή θέωση.

Ἡ ἀσκητική δε αὐτή καθολικῶς βιουμένη μέσα στήν Ἐκκλησία περιγράφεται σέ μιά

συλλογή Πατερικῶν κειμένων, τά ὁποῖα ἐμπεριέχουν τήν σοφία τῆς ἐμπειρίας τῆς
ἀσκητικῆς αὐτῆς, βιουμένης καί προσφερομένης ἀνεξάρτητα ἀπό χῶρο, χρόνο ἤ
ἐπιμέρους ἀνθρώπινη ἰδιότητα. Καί αὐτή ἡ συλλογή πῆρε ἡ ἴδια τό ὄνομα
«Φιλοκαλία», καθόσον ἡ ἀρχή, τό μέσο καί τό τέλος τῆς τῶν Χριστιανῶν πολιτείας
μέ προοπτική τήν σωτηρία εἶναι «Φιλοκαλία», δηλαδή ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ – φίλος
τοῦ Κάλλους, ἡ ἀγάπη γιά τόν Χριστό – ἡ ὁποία ἐνεργοποιεῖ τήν ζωή τῆς μετανοίας
καί χαρίζει τήν ζωή τῆς Βασιλείας.

Αὐτά ἤθελα νά ποῦμε σήμερα. Ἴσως ἦταν λίγο δυσκολονόητα, ἀλλά προσπαθήσαμε,
ὅσο μποροῦμε, νά ποῦμε ἁπλά τήν ἔννοια τῆς Φιλοκαλίας καί τό ἐπεξηγηματικό αὐτό
προοίμιο, τόν ὑπότιτλο τόν ἐπεξηγηματικό, πού βάζουν οἱ Ἅγιοι Πατέρες, νά δοῦμε
καί τήν ἀξία τοῦ βιβλίου καί πόσο κανείς ὀφείλει νά ἐντρυφήσει σ’ αὐτό, ἄν ποθεῖ
τήν σωτηρία του. Κυρίαρχος ἄξονας τῆς μεθόδου, μέ τήν ὁποία καθαρίζεται ὁ νοῦς
τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι αὐτή ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή, ἡ ἐπίκλησις τοῦ Θείου ὀνόματος,
τήν ὁποία τήν χρησιμοποίησαν ὅλοι οἱ Ἅγιοι Πατέρες καί δέν εἶναι, ξαναλέω, μία
μέθοδος ἀπό τίς πολλές, ἀλλά εἶναι ἡ μέθοδος! Βέβαια δέν ἀπολυτοποιοῦμε μόνο τήν
εὐχή, ἀλλά εἶναι πάντοτε συνδυασμένη καί μέ τήν τήρηση τῶν ὑπόλοιπων ἐντολῶν.

160
Δέν μπορεῖς νά ἁμαρτάνεις, νά εἶσαι ἀνήθικος καί νά λές ʿἐγώ θά κάνω ἀδιάλειπτη
προσευχή καί θά σωθῶ᾽. Χρειάζεται νά τηρεῖς καί τίς ὑπόλοιπες ἐντολές. Ἀλλά,
κατεξοχήν, ἡ ἀδιάλειπτη ἐπίκληση εἶναι αὐτή, ἡ ὁποία ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο καί τόν
νοῦ τοῦ ἀνθρώπου σ’ αὐτή τήν κάθαρση, στόν φωτισμό καί στή θέωση, πού εἶναι καί
ἡ σωτηρία μας.

Ἄν θέλετε κάτι νά ρωτήσετε σ’ αὐτά ὅλα καί στήν ἔννοια τῆς καθολικότητας πού
εἴπαμε… Νά εὐχηθοῦμε καλή Μεγάλη Ἑβδομάδα σέ ὅλους μέ συμμετοχή
φιλοκαλική καί νηπτική στίς ἱερές ἀκολουθίες καί μέ βίωση τοῦ μυστηρίου τῶν
Παθῶν, τῆς Σταυρώσεως καί τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ μας καί τῆς νίκης κατά
τοῦ θανάτου, ἡ ὁποία προαναγγέλεται σήμερα. Σήμερα, πού γιορτάζουμε τήν
ἀνάσταση τοῦ Λαζάρου, ἄν προσέξατε, στήν ἀπόλυση πού κάνει ὁ ἱερέας λέει «ὁ
Ἀναστάς ἐκ νεκρῶν», παρόλο πού εἶναι Σάββατο. Τό Σάββατο στήν ἀπόλυση δέν
λέει ὁ ἱερέας «ὁ Ἀναστάς ἐκ νεκρῶν», ἀλλά «Χριστός ὁ ἀληθινός Θεός ἡμῶν».
Σήμερα λέμε «ὁ Ἀναστάς ἐκ νεκρῶν» , διότι ἀκριβῶς προαναγγέλεται μέ τήν
ἀνάσταση τοῦ Λαζάρου ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ καί ἡ πανήγυρις τῆς νίκης κατά
τοῦ θανάτου, πού ζοῦμε οἱ Χριστιανοί.

Αὐτή ἡ νίκη κατά τοῦ θανάτου βέβαια, δέν εἶναι μιά ἰδέα πολύ ὡραία, πού μᾶς
ἀρέσει, ἀλλά εἶναι ἕνα ὀντολογικό γεγονός, ἕνα βιωματικό γεγονός, πού τό ζοῦν
αὐτοί πού ζοῦν φιλοκαλικά, αὐτοί πού ζοῦνε ἀσκητικά καί νηπτικά. Αὐτοί ζοῦνε καί
τήν ὑπέρβαση τοῦ θανάτου. Διαβάστε τόν π. Πορφύριο πού ἔλεγε ὅτι «δέν ὑπάρχει
θάνατος γιά τόν Χριστιανό». Δέν ὑπάρχει, εἶναι ἕνα ἁπλό πέρασμα. Πῶς τό λέει αὐτό
ὁ Ἅγιος Γέροντας; Γιατί ἀκριβῶς βίωνε αὐτή τήν κάθαρση, τόν φωτισμό καί τήν
θέωση, πού μᾶς διδάσκουν οἱ Ἅγοι Πατέρες ἐδῶ τῆς Φιλοκαλίας. Εὐχόμαστε,
λοιπόν, καλή Μεγάλη Ἑβδομάδα καί καλή Ἀνάσταση βιωματική σέ ὅλους μας καί,
ἄν θέλει ὁ Θεός, θά τά ξαναποῦμε πάλι μετά τίς γιορτές.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Ἐρ. : Βρῆκα τήν Φιλοκαλία, ἀλλά εἶναι ὁλόκληροι τόμοι…

Ἀπ. : Πέντε τόμοι.

Ἐρ. : Πέντε τόμοι… ὑπάρχει κανένα πιό συνοπτικό βιβλίο νά μποροῦμε νά

διαβάσουμε… καί ἐκτός αὐτοῦ, εἶναι καί στήν καθαρεύουσα.

Ἀπ. : Νομίζω εἶχα πεῖ στό πρῶτο μάθημα, ὅτι ὑπάρχει μιά καινούρια ἔκδοση. Εἶναι
κείμενο καί μετάφραση καί μπορεῖτε νά τό ἀναζητήσετε ἀπό τό μοναστήρι τῆς
Μπούρας στήν Ἀρκαδία γιά νά βοηθηθεῖτε.

Ἐρ. : Πατέρα Σάββα, εἴπατε ὅτι ἡ σωτηρία μας εἶναι ἕνωση μέ τόν Θεό, μέ τόν
Χριστό. Θά πῶ κάτι πού εἶχαν πεῖ καί οἱ μαθητές στόν Κύριο: Πῶς εἶναι δυνατόν νά

161
σωθεῖ ὁ ἄνθρωπος; Καί πόσοι εἶναι αὐτοί πού σώζονται, πού καταφέρνουν στήν
παροῦσα ζωή νά ἔχουν πετύχει τήν ἕνωση μέ τόν Θεό; Εὐχαριστῶ.

Ἀπ. : Πόσοι, ἀριθμητικά δηλαδή;

Ἐρ. : Ναί, ποσοστιαῖα… τό βλέπω ἔτσι πολύ δύσκολο καί σέ μικρό ποσοστό…

Ἀπ. : Ἡ σωτηρία πράγματι εἶναι ἡ θέωση. Θά τό ποῦμε καί ἀργότερα. Τό πόσοι…

ὅταν Τόν ρώτησαν τόν Κύριο, ξέρετε τί εἶπε; Δέν ἀπάντησε. «Κύριε, εἰ ὀλίγοι οἱ
σωζόμενοι;» (Λουκ. 13,23). Εἶπε: «Ἀγωνίζεσθε εἰσελθεῖν διά τῆς στενῆς πύλης»
(Λουκ. 13,24). Εἶναι λίγοι αὐτοί πού σώζονται; Λέει, μήν σᾶς νοιάζει ἄν εἶναι λίγοι ἤ
πολλοί, ἐσεῖς ἀγωνίζεσθε νά μπεῖτε διά τῆς στενῆς πύλης. Εἶναι στενή ἡ πύλη…
Μετά βέβαια εἶπε ὅτι εἶναι λίγοι. «..Ὀλίγοι εἰσίν οἱ εὑρίσκοντες αὐτήν» (Ματθ. 7,14).
Γιατί εἶναι λίγοι; Πράγματι, εἶναι λίγοι. Διότι οἱ πολλοί εἴμαστε ράθυμοι, εἴμαστε
τεμπέληδες πνευματικά. Δέν νήφουμε. Δέν εἴμαστε σέ ἐγρήγορση. Ζοῦμε μέ
περισπασμό καί πρέπει νά ἀνασκουμποθοῦμε καί νά ἀναζωστοῦμε, νά ἔρθουμε σ’
αὐτή τήν κατάσταση τῆς νήψεως.

Γιατί ὁ χρόνος περνάει, «συνεσταλμένος ἐστί» (Α΄Κορ. 7,29), ὅπως λέει καί ὁ
Ἀπόστολος Παῦλος καί τό σχῆμα τοῦ κόσμου κι αὐτό παράγεται, φεύγει, ὅλα
διαλύονται… καί ἐκεῖνο πού μένει εἶναι πράγματι ὁ Θεός καί ὅποιος ἑνώνεται μέ τόν
Θεό. Γι’ αὐτό καί εἶναι σωτηρία, εἶναι διάσωση δηλαδή ἡ ἕνωση μέ τόν Θεό, γιατί ὁ
Θεός εἶναι πραγματικά πού μένει καί πού ὑπάρχει. Ὅλα τά ἄλλα φεύγουν,
διαλύονται, χάνονται. Ὁ Θεός εἶναι ὁ ὄντως Ὤν, ὁ πραγματικά Ὑπάρχων. Καί ἄν
ἑνωθεῖς μέ τόν Θεό, τότε ὑπάρχεις κι ἐσύ.

Τό ὅτι ἔχουμε τό βάφτισμα, εἶναι βέβαια ἕνα κορυφαῖο δῶρο τοῦ Θεοῦ. Καί εἶναι
κρίμα, μετά ἀπό αὐτό τό δῶρο, νά χαθοῦμε, νά μή σωθοῦμε. Γιατί ἡ Ἐκκλησία εἶναι
τό μέσο καί ὁ χῶρος καί ὁ τρόπος τῆς σωτηρίας. Οἱ ἐκτός Ἐκκλησίας, οἱ ἀβάφτιστοι,
εἶναι σέ τραγική θέση, γιατί δέν ἔχουν ἐλπίδα σωτηρίας. «Ὁ πιστεύσας καί
βαπτισθείς σωθήσεται» (Μαρκ. 16,16), εἶπε ὁ Κύριος. Ἐμεῖς ἔχουμε τήν μία
προϋπόθεση, τό βάφτισμα, ἀλλά πρέπει νά ἔχουμε καί τήν πίστη, τήν σωστή πίστη
δηλαδή, ἡ ὁποία ἀποδεικνύεται μέ τά ἔργα. Ὄχι τήν θεωρητική πίστη πού ἔχουν καί
οἱ δαίμονες, ὅτι ἁπλῶς ὑπάρχει Θεός. Ἔχουμε τό βάφτισμα. Ἅμα ἔχουμε καί τήν
σωστή πίστη, τήν ἔμπρακτη ἐφαρμογή δηλαδή τῶν ἐντολῶν, τότε σωζόμαστε. Ἐκεῖ
πρέπει νά προσπαθήσουμε καί γι’ αὐτό ἡ Φιλοκαλία μᾶς βοηθάει, γιατί μᾶς δίνει τόν
τρόπο, ὥστε νά μπορέσουμε νά τηρήσουμε τίς ἐντολές.

Στήν ἀνάγνωση τοῦ κειμένου, πού κάναμε προηγουμένως, λέει ὅτι στήν ἀρχή εἶναι
πιό δύσκολο. Μετά γίνεται εὐχερέστερη ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν. Πότε; Ὅταν γίνει
αὐτή ἡ ἕνωση τοῦ νοῦ μέ τήν καρδιά. Ὅταν ἐπιστρέψει ὁ νοῦς δηλαδή στόν ἑαυτό
του, στήν καρδιά καί ἑνωθεῖ μέ τήν καρδιά. Ἐνῶ, ἕνας ἄνθρωπος πού εἶναι σκόρπιος
ἤ ἕνας ἄνθρωπος πού εἶναι χυμένος στίς αἰσθήσεις, ζεῖ αἰσθησιακά, μέ τά πάθη του,

162
αὐτός εἶναι πολύ δύσκολο νά σωθεῖ, γιατί δέν ἔχει μετανοήσει. Μετάνοια σημαίνει
ἀκριβῶς ἀλλαγή νοῦ. Ὁ νοῦς πού εἶναι χυμένος πρός τά ἔξω, συγκεντρώνεται καί
βρίσκει τόν ἑαυτό του, βρίσκει τήν καρδιά καί τότε μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά βρεῖ τόν
Θεό. Ἄν δέν βρεῖς τόν ἑαυτό σου πρῶτα, δέν μπορεῖς νά βρεῖς τόν Θεό. Γι’ αὐτό
βοηθάει ἡ ἡσυχία. Καί βλέπετε, πάει κανείς στό Ἅγιο Ὄρος καί λέει, τί ὡραῖα εἶναι
ἐδῶ! Γιατί εἶναι ὡραῖα; Γιατί προσπαθεῖ καί βρίσκει ὁ νοῦς λίγο τόν ἑαυτό του καί
μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά προσευχηθεῖ κάπως σωστά. Γι’ αὐτό ἔλεγε ὁ Μέγας Βασίλειος
«ἡ ἡσυχία εἶναι ἀρχή καθάρσεως». Ἡ Φιλοκαλία, λοιπόν, μᾶς βοηθάει νά
συγκεντρώσουμε τόν νοῦ μας καί μετά νά προχωρήσουμε καί στήν ἕνωση μέ τόν
Θεό, μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ πάντα.

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

*Σημείωση: Διαβάστε άλλες 2 ομιλίες,περί Φιλοκαλίας,στο pdf [9o Μέρος]

***************************************************************
Κατεβάστε τις συνέχειες της σειράς,όπως και μελλοντικά pdf με νέες απομαγνητοφωνημένες
ομιλίες που θα αναρτούνται ανα διαστήματα,στην ανωτέρω ηλεκτρονική διεύθηνση,στην
επίσημη ιστοσελίδα,στην στήλη του blog (πάνω-δεξιά).
(hristospanagia3.blogspot.gr)

***************************************************************

Λίστα και Σύνδεσμοι

Απομαγνητοφωνημένων ομιλιών
http://hristospanagia3.blogspot.gr/p/blog-page_27.html

***************************************************************

Πώς θα Σωθούμε - (Σειρά ηχητικών ομιλιών)

Κατεβάστε την σειρά ομιλιών σε pdf από εδώ:
http://www.hristospanagia.gr/?p=61046

***************************************************************

Βιβλιογραφία π.Σάββα Αγιορείτη

http://hristospanagiapsavvas.blogspot.gr/

***************************************************************

163