TEMEL FİZİK LABORATUVARI

DENEY RAPORU

Deney No: 01

Deneyin Adı: Uzunluk Ölçümleri

İrfan Enes Bayram

Deneyi Yapanlar:
Abdullah Khader

Deney Tarihi: 11/10/2021

Rapor Notu:
 Kumpas Nedir , Nasıl Ölçüm Yapılır
Kumpas uzunluk, kalınlık, çap ve derinlik ölçülerinin eldesinde kullanılan bir ölçü
aletidir. Verniyerli ve dijital olmak üzere iki çeşidi vardır.

Kumpasın alt kısmı mm, üst kısmı ise inch şeklinde.

Üzerinde hassas bölüntüler içeren detaylı milimetrik bir ölçüm aleti diyebiliriz.

Sabit çene ve hareketli çene yardımı ile uzunluk, boy ölçülür ve dış çap, kılıç ile
derinlik ölçülürken sabit iç çap çenesi ve hareketli iç çap çenesi ile iç çap ölçülür.

Kumpas okumanın ilk aşaması, hareketli çene üzerindeki sıfır noktasının sabit
çene üzerinde hangi bölüntüye denk geldiğini bulmaktır.

İkinci adımda hassaslık bulunur.( Kumpaslarda hassasiyetlik ise genelde

üzerlerinde hassasiyet oranlarını gösterir. Mesela 0.05mm , 0.02mm , 0.1mm gibi
hassaslıklar en çok kullanılanlarıdır.) Hassaslık yazmıyorsa hareketli kısmı sabit kısım
ile birleştirip oradan hassaslığını bulabiliriz.

Üçüncü adımda hareketli çene ile sabit çene arasındaki çizgilerin hangi noktada
çakıştığını tespit etmemiz gerek.

Bu adımdan sonra hassasiyet ile çakışan çizginin kaçıncı sayı olduğuyla çarpılır
ve değerin virgülden sonraki kısmı bulunmuş olur

İç Ölçümlerde;
Kumpas ölçülecek ölçüden daha küçük açılır. Sabit kısım iç parçasına dayanır,
hareketli parça diğer yöne doğru uzatılı, çeneleri delik eksenine paralel olacak şekilde
hareket ettirilir ve ölçüm değeri okunur.
Derinlik Ölçümü;
Derinlik kumpasında ki verniyerli köprüyü ölçü yüzeyine sıkıca dayayıp ,derinlik
dayamalı kılıcı hafifçe derinliğin tabanına oturuncaya kadar kaydırılmalı. Tespit
vidasını yani (değerin kaymasını önlüyüp sıkıştıran parça) dikkatlice sıkıştırdıktan
sonra kumpası kaldırın ve ölçüm değerini okuyabilirsiniz.
Mikrometre Nedir Nasıl Ölçüm Yapılır
Kumpastan daha hassas ölçümler yapabilmek için mikrometreler kullanır. Mekanik
mikrometreler 0,01mm (milimetrenin yüzde biri) hassasiyette ölçüm yapabilirler.
Elektronik mikrometreler daha hassas ölçüm yapabilmektedir. Mikrometreler metrik
ve inç ölçüm birimli, mekanik veya elektronik olarak çeşitlere ayrılmıştır. Kullanım
amacına göre bir çok çeşit mikrometre vardır. Otomotivde piston, supap, biyel, krank,
çeşitli parça yatakları, delikleri ve milleri ölçmek için mikrometre kullanılır.

Mikrometre Çeşitleri

• Dış çap mikrometreleri

• İç çap mikrometreleri
• Derinlik mikrometreleri
• Vida mikrometreleri
• Modül mikrometreleri
• Özel mikrometreler
• Elektronik dijital mikrometreler

Mikrometrenin Yapısı

Mikrometrede ölçümü yapılacak olan parça, sabit örs ve hareketli mil arasında
düzgünce yerleştirilir. Mikrometrenin sabit sap kısmı üzerinde milimetre cinsinden
ölçülendirilmiş cetvel kısmı vardır, buna “bilezik” denir. Bilezik üzerine geçmiş ve dönen
parçaya “tambur” denir. Ölçüm alındıktan sonra, ölçünün bozulmaması için bir kilit
mandalı bulunur.

Mikromertenin okunanması

Mikrometrenin tamburu döndürüldükçe aralık değişir, döndürme sırasında

tamburun, cetvel üzerindeki milimetre çizgileri üzerinde hareket ettiği görülür.
Ölçüm okunurken tamburun kenarı kısmının cetvel üzerindeki hizasına ve tam
üzerindeki ölçü çizgilerinin, referans çizgisiyle çakışma durumuna bakılacaktır. Parça,
hareketli mil ve örs arasına düzgünce yerleştirilir ve hareketli mil parçaya dayanır. Bu
anda kilit pimi kullanılabilir.

Okuma yapılırken ilk önce bilezikteki referans çizgisinin üzerindeki ana cetvelden
milimetre değeri okunur. Dönen tamburun bittiği kısım, hangi çizgiyi geçmiş veya
üzerindeyse, temel ölçü olan milimetre değeri odur

Daha sonra yine bilezikteki referans çizgisinin altındaki ölçü çizgilerine bakılır, bu
çizgiler buçuk çizgileridir, üstteki her bir 1mm’lik aralığı tam yarısından bölerler,
böylece ölçüm sırasında tambur bu çizgileri geçerse 0,5 mm eklenir; geçmezse, direkt
üstteki değere tamburda okunan değer eklenir. Tambur üzerindeki cetvel 0,01mm
hassasiyetindedir. Sırayla 0,01 0,02 0,03 şeklinde gider, “10” rakamı görüldüğünde
anlamı 0,1 mm’dir, 30 rakamı görüldüğünde anlamı 0,3mm’dir. Kısaca özetlemek
gerekirse, tamburun cetvelde kaç mm’yi geçtiğime bakılır ve daha sonra yine tamburun
referans çizgisinin altındaki 0,5mm çizgisini geçip geçmediğine bakılır, geçmişse
0,5mm eklenir, daha sonra tambur üzerindeki çizgilerden hangisi, referans çizgisiyle
karşı karşıya gelmişse, bu değer de eklenir ve ölçüm sonucu okunmuş olur.

Kaynakça;

https://otomobilteknoloji.blogspot.com/2018/10/mikrometre-nedir-mikrometre-
nasil-okunur.html

https://www.makinaegitimi.com/kumpas-okuma-kumpas-nasil-okunur/

https://malzemebilimi.net/kumpas-nedir-nasil-kullanilir.html
 Verniyerli Kumpas ve Mikrometre İle Ölçüm Yapmak
Deneyin Amacı ;

• Verniyerli Kumpas Nasıl Kullanılır

• Mikrometre Nasıl Kullanılır

Kullanılacak Araç Gereçler;

• Verniyerli Kumpas
• Mikrometre
• 20, 50 ve 100 Gramlık Ağırlık

Deneyin Yapılışı
Verniyer Kumpas ile Ölçüm
1-)İlk olarak ölçüm yapacağımız maddeyi kumpasımıza sıkıştırıp
vidaladık.Sabitlendikten sonra maddemizi çıkardık.

2-)Kumpasımızın hareketli kısmındaki 0’ın geldiği yerdeki ana cetvel üzerindeki

çizgilere bakarak kabaca bir uzunluk bulduk.

3-)Dahada net ve hassas bir sayıya ulaşmak için hareketli bölümde 0 dan sonra gelen
çizgilerin kumpasımızın üst kısımdaki bir çizgiye tam kesiştiği noktayı bulduk.

4-)Hassaslığımızla bulduğumuz çizgi kaçıncı çizgiyse o sayıyla çarpıp virgülden

sonraki değere ulaştık ve ölçümümüz tamamlanmış oldu.

5-)Bu adımları sahip olduğumuz 3 maddede kullanarak iç , dış çaplarını ve kalınlıklarını

elde ettik.

Mikrometre ile Ölçüm

1-)Aynı verniyer kumpastaki gibi sıkıştırarak işlem yaptık ve sabitledik.Fakat sıkıştırma
işlemi verniyerli kumpastakinden farklıydı. Arkadaki yuvarlak bir parçayı döndürerek
sıkıştırma yaptık. Kilit yardımıyla sabitledik ve maddemizi çıkardık.

2-)Mikrometre verniyerli kumpasa göre daha hassas bir ölçüm yapabilmektedir bu

yüzen kalınlıkları tekrar ölçtük.

3-)Ölçüm sırasında yuvarlak , 50 çizgi dödüğünde ana mekanızmamızda 1 çizgi

ilerleten parça ile ölçümlerimizi yaptık.

4-)Mikrometremizde soldan sağa giderken kaçıncı çizgide olduğuna bulup hangi

aralıkta olduğunu kabaca yazdık.(3.5-4 arasında gibi)
5-)Dönen mekanizmada ise ortada bulunan ana çizgimizle kesişen çizgidin kaçıncı
cizgi olduğunu bulum hassasiyet ile çarparak virgülden sonraki kısmı bulduk.

6-)Bu adımları maddelerimizin 3’ünde de kullanarak kalınlıklarını ölçük.

Sonuç ve Yorum
Bu deneyler sonucunda verniyerli kumpas ve mikrometre ile nasıl ölçümler
yapıcağımızı, kumpasta ki ölçülebilcek cisimler ile mikrometre ile ölçülebilcek cisimleri
öğrendik. Hassasiyetin önemini ve nasıl virgülden sonraki sayımıza ulaşabilceğimizi
mikrometre ve verniyerli kumpas için 2 sinde de öğrendik.
VERİLER VE HESAPLAMALAR
Kumpas Ölçümleri

Tablo M1.1: Verniyerli kumpas ile yapılan ölçüm sonuçları

Uzunluk İç çap Dış çap Kütle

Silindir
[L (mm)] [R (mm)] [R (mm)] [m (g)]
1 3.1 mm 3.2 mm 31.7 mm 20 gr
2 7.6. mm 3.2 mm 31.7 mm 50 gr
3 15.2 mm 3.2 mm 31.7 mm 100 gr

Mikrometre Ölçümleri

Tablo M1.2: Mikrometre ile yapılan ölçüm sonuçları

Uzunluk İç çap Dış çap Kütle

Silindir
[L (mm)] [R (mm)] [R (mm)] [m (g)]
1 3.09 mm 3.2 mm 31.7 mm 20 gr
2 7.58 mm 3.2 mm 31.7 mm 50 gr
3 15.22 mm 3.2 mm 31.7 mm 100 gr

1) Dış çap, iç çap ve uzunluk verilerini kullanarak silindirlerin hacmini,

eşitliği ile hesaplayınız. NOT: Verniyerli kumpas ve mikrometre ölçüm sonuçlarını karıştırmayınız.

(M1.1)

2) Hesaplanan hacim birimini kullanarak,

(M1.2)

Eş. M1.2 yardımı ile silindirlerin öz kütlesini hesaplayınız. Hesap sonuçlarını aşağıda size verilen
ilgili tablolara kaydediniz.

Tablo M1.3: Verniyerli kumpas verileri ile yapılan hesaplamalar

Cismin hacmi Öz kütle

Silindir
[V (cm3)] [d (g/cm3)]
1 2,423 cm3 8,254 g/cm3
2 5,939 cm3 8,418 g/cm3
3 11,879 cm3 8,418 g/cm3
dort=8,363 g/cm3

Tablo M1.4: Mikrometre verileri ile yapılan hesaplamalar

 Cismin hacmi Öz kütle
Silindir
[V (cm3)] [d (g/cm3)]
1 2,414 cm3 8,285 g/cm3
2 5,924 cm3 8,440 g/cm3
3 11,895 cm3 8,406 g/cm3
dort=8,377 g/cm3

NOT: Öz kütle, her ölçüm aleti için ayrı ayrı hesaplanacak.

3) Her ölçüm aleti için öz kütle değerlerinin ortalamasını alarak, silindirlerin gerçek
değerine yakın öz kütle değerini hesaplayınız.
4) Silindire ait teorik öz kütle ve deney sonuçlarından elde ettiğiniz ortalama öz kütle
arasındaki hata miktarını yüzde hata cinsinden her iki ölçüm aleti için hesaplayınız.

SORULAR

1) Ortalama değer nedir?

Bir büyüklüğü ölçülen değerlerinin toplamının ölçme sayısına bölümüne denir.

2) Standart sapma nedir?

Sıtandart sapma bir puan dağılımındaki ölçme sonuçlarının aritmetik ortalamadan

ne kadar uzaklaştığının ortalamasını veren birs yayılma ölçüsüdür.

Kumpas Ölçüm İşlemleri

Mikrometre Ölçüm İşlemleri