Filipino 111( Barayti at Barbasyon ng Wika)

I. LAYUNIN:
Natalakay ang iba’t ibang Varayti at Baryasyon ng Wika

II. PANIMULA:
Ang barayti ng wika ay dapat tingnan sa isang positibong penomenong pangwika dahil
pinauunlad at pinayayaman nito hindi lamang ang wika ng isang lipunan kundi pati na rin
ang kultura nito.Sinusuportahan iyan ng komento ni Hazen (2015, sa Ancheta et.al, 2015)
na ang lahat na buhay nawika ay patuloy na nagbabago dulot ng iba’t ibang salik tulad ng
heograpiya, etnisidad, antaspanlipunan, kasarian, oryentasyon pangkayarian, at iba pang
mga hangganang panlipunan.

III. NILALAMAN NG MODYUL.:

KAHALAGAHAN NG BARAYTI NG WIKA
Mahalaga ang barayti ng wika dahil nagagawa nitong mapaunlad ang isang wika sa
pamamagitan ngpagdaragdag ng mga salitang gagamitin ng isang lipunan. Bunga ng
interaksiyon ng isang wika sa iba’tibang barayti nito, nadaragdagan ang mga katawagan
para sa iisang konsepto na nagpapaunladnaman ng mga barayti. Sa puntong ito,
magagawang makapamili ng mga gumagamit ng mgagumagamit ng wika ng angkop na
salitang gagamitin upang maipahayag ang kanilang saloobin. Ang mga pag-unlad naman
ng mga wika na dulot ng barayti ay nagiging daan sa mga gawaing pananaliksikkaugnay
ng wika. Ang mga gawaing pananaliksik ay nakatutulong sa intelektuwalisasyon ng ating
wika.

MGA BARAYTI NG WIKA

A. Idyolek
Ayon kina Akmajian et.al (2010, kay Ancheta et.al, 2015) ito ay ang anyo ng wika
na ginagamit ngisang partikular na indibidwal. Ang pagkakagamit naito ng wika isang
indibidwal ay sumasailalim sagramatika ng ispiker (Fromklin, Ridman, & Hyams, 2011,
kay Ancheta et.al, 2015).Halimbawa:So, Ok, Ano, Actually, Grabe at Iba pa.

Kahit mayroong pamantayang itinuturo sa pagsasalita, nagkakaroon pa rin ng

pagkakaiba ang bawat indibidwal ng kanilang paraan para bigkasin ang mga ito. Ganito
ang konsepto ng idyolek. Nakaayon ito sa istilo sa pagpapahayag at pananalita.

Karaniwang naririnig ito sa mga sikat na personalidad na nag-iiwan ng marka sa

pagbitaw ng kanilang linya sa mga programa at pelikula nila.

Halimbawa ng Idyolek
“Hindi kita tatantanan!” -Mike Enriquez
“May tama ka!” -Kris Aquino
“Walang himala!” -Nora Aunor
 “Lumipad ang aming team…” -Jessica Soho

B. Dayalek
Wikang rehiyonal, isang tiyak na anyo o barayti ng isang wika na ginagamit sa
isang partikular nalugar (Akmajian et.al, 2010, kay Ancheta et.al, 2015). Sa
pagkakataong mayroong sistematikong kaibahan ang iba’t ibang grupo sa paggamit ng
isang partikular na wika, masasabing ang mgagrupong iyon ay gumagamit ng mga
dayalek ng isang partikular na wika (Fromkin et.al, 2011, kay Ancheta et.al, 2015)
Ito ang pinakakaraniwang Barayti ng wikang alam at tanggap sa bansang tulad
ng Pilipinas. Dahil ang Pilipinas ay isang arkipelago, nahahati sa mga pulo ang
kinaroroonan ng mga tao na dahilan din upang makabuo ng kani-kanilang sistema ng
pananalita. Ang dayalek o dialect ay uri ng pagsasalita na nabubuo ayon sa
heograpikong kinabibilangan ng mga mamamayan. Karaniwang ang pagtanggap sa
wikang dayalek ay ayon sa rehiyon, lalawigan, o bayan na kinaroroonan.

Halimbawa ng Dayalek
Ang pangungusap na “Anong pangalan mo” ay maaaring sabihin sa iba’t ibang
dayalek.
Tagalog: Anong pangalan mo?
Kapampangan: Nanong lagyu mo?
Ilokano: Anya ti nagan mo?
Waray: Hino ang ngaran mo?
Bisaya: Unsa imu ngalan?
Cebuano: Kinsay imong ngalan?
Hilgaynon: Ano ang imo ngalan?
Bicolano: Ano ang ngaran mo?
Tausug: Unu ing ngan mo?

C. Sosyolek
Naipapangkat din ang mga tao ayon sa kanilang personalidad, kasarian, at
katayuang socio-ekonomiko. Ang pagkakapangkat na ito ay nagbubunga rin ng kanilang
sariling paggamit at pagbigkas ng mga salita na tinatawag na sosyolek o sosyalek. Ito ay
tinatawag ding pansamantalang Barayti lamang dahil ginagamit lamang ito ayon sa uri ng
taong kausap at sisiguruhing kaya niyang intindihin at unawain ang ginagamit na wika.
Kadalasan ding umuusbong ang Barayting ito ayon sa napapanahong uri ng pagsasalita
tulad ng bekimon at jejemon.

Halimbawa ng Sosyolek
 Mga repa, nomo na. Walwal na! (Jeproks/ balbal)
Si Yorme, maraming nahuli, mga etneb. (Salitang kanto/ pinauso ni Mayor Isko
Moreno)
Eow pfouh? Muztah nah? (Jejemon)
Echoserang frog ka. Chinorva mo akez. (Bekimon/ Gay Linggo)
Anong chenes mo sa inispluk mo? (Bekimon/ Gay Linggo)
BTW, JWU. Need something to do. BRB. (Millennial online language)
Mag-online ka na para makita ko ang OOTD mo. (Millennial online language)

D. Ekolek
Ang pamilya ang pinakamaliit at pinakamahalagang yunit ng isang pamayanan. Ito
rin ang dahil kung bakit kahit sa loob ng tahanan ay nakagagawa ng kani-kanilang paraan
para gamitin ang banggitin ang mga salita. Ang Barayting ekolek ay tumutukoy sa mga
salita at wikang ginagamit sa loob ng tahanan at kadalasang tumatatak sa mga bata. Ito rin
ay ang ginagamit sa pakikipag-usap araw-araw.
Halimbawa ng Ekolek
Mom, dad/ Nanay, tatay/ Mommy, daddy/ Ma, pa
pamingganan/ platuhan/ lagayan ng kubyertos
CR/ banyo/ kubeta/ palikuran
itaas/ second floor
mamam/ tubig
am-am/ kain

E. Etnolek
Mayroon namang mga salitang likas at naging pagkakakilanlan na ng mga pangkat
etniko sa bansa. Ang tawag sa Barayting nabuo nila ay etnolek. Batay ito sa mga
etnolonggwistong pangkat sa Pilipinas. Ang mga salitang ito ay kadalasang likas sa kanila
ngunit naging tanyag na rin para sa ibang lahi o pangkat.
Halimbawa ng Etnolek
Adlaw – araw, umaga
Bagnet – sitsarong gawa sa Iloko
Vakuul – pantakip sa ulo ng mga taga-Batanes o Ivatan
Palangga – mahal, iniirog, sinta
Banas – mainit, maalinsangan, pagkayamot
Batok – tradisyonal na paraan ng pagta-tattoo mula sa Kalinga

F. Creole
 Kasama rin sa Barayti ng wika ang pagkakahalo ng wika o salita ng mga
indibidwal mula sa magkaibang lugar o bansa. Ang tawag dito ay creole. Nag-
umpisa raw ang konsepto ng mga wikang creole noong ika-17 hanggang ika-18
siglo kung saan laganap ang pagsakop sa iba’t ibang bansa. Sa Pilipinas, ang
wikang Kastila ang pinakamaimpluwensiya sa lahat dahil 333 taon tayong
nasakop ng mga ito. Nagkaroon pa nga ng isang wikang lokal na halaw sa
pinagsamang wikang Tagalog at Kastila, ang Chavacano na sinasalita sa ilang
bahagi ng Cavite at Zamboanga.
Halimbawa ng Creole
Mga kataga at pangungusap sa wikang Chavacano

“De donde lugar tu?” (Taga-saan ka?)

“Adios!” (Paalam)
“Buenos dias!” (Magandang umaga!)
“Buenas noches.” (Magandang gabi.)
“Mi nombre?” (Ang pangalan ko?)
“Gracias!” (Salamat)
G. Pidgin
Mayroon namang Barayti ng wika na walang pormal na estruktura. Tinatawag na
pidgin ang mga wikang ginagamit ng dalawang indibidwal mula sa magkaibang bansa
upang magkaintindihan. Kung sa salitang kolokyal, masasabing ang ganitong usapan
ay ‘maitawid lamang,’ Tinagurian din ang pidgin bilang “nobody’s native language ng
mga dayuhan. Itinuturing din ito bilang ‘make-shift’ language o wikang pansamantala
lamang. Gayunman, kahit na kulang-kulang ang mga ginagamit na salita at
pandugtong, nananatiling mabisa ito sa pagtatalastasan ng dalawang tao mula sa
magkaibang lahi.

Maituturing na pinakatanyag na halimbawa ng pidgin ay ang English carabao ng

mga Pilipino o pagsasalita ng wikang English nang hindi tuwid o hindi wasto. Isa ring
halimbawa ay ang barok na Filipino ng mga Chinese na naninirahan sa bansa.

Halimbawa ng Pidgin
“You go there… sa ano… there in the banyo…” (English carabao)
“Ako benta mga prutas sa New Year para swerte.” (Chinese na sumusubok mag-
Filipino)
“What’s up, madrang piporrrr…” (Koreanong si Ryan Bang sa kaniyang programa)
“Ikaw bili sa kin daming tikoy…” (Chinese na sumusubok mag-Filipino)
“I am… you know!” (English carabao)
“Ako wara masamang barak… / Ako walang masamang balak…” (Japanese na nagta-
Tagalog)
 “Ako punta kwarto wag na ikaw sama…”
“Ako lugi na wag ka na tawad…”
“Are you foreigner? Where?”

H. Register
May mga uri naman ng wikang ginagamit lamang sa isang partikular o
espisylaisadong domain. Ang Barayting ito ay tinatawag na register. May tiyak na
pakahulugan ang mga salitang ginagamit dito na tanging ang mga taong kabilang sa isang
partikular na pangkat lamang ang nakaiintindi o nakauunawa. May tatlong uri ng
dimensyon ang Barayting register.

Field o larangan – ito ay tumutukoy sa larangan o kabuhayan ng taong gumagamit

nito. Masasabi ring ang ‘jargon’ ng mga larangan o field ay kasama sa dimensyong ito
Mode o modo – nababatid kung paano isinagawa ang komunikasyon
Tenor – nakaayon naman ito sa relasyon ng mga gumagawa ng komunikasyon o
pag-uusap.

Halimbawa ng Register
ENT (ears, nose, and throat) – medical jargon
MSMEs (micro small medium enterprises) – business jargon
AWOL (absence without leave) – military jargon
Wer na u, dito na me? – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino
Hu u? txtbak – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino
Lowbat na me – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino
Erpats, alaws na tayo makain. – mga salitang binabaligtad
OOTD (outfit of the day) – internet jargon
BP (blood pressure) – medical jargon
p4saLod n@m4n pl3ase!! – paraan ng pagte-text ng mga Pilipino

IV. GAWAIN / EBALWASYON

 GAWAIN# 1:
Panuto: Ipaliwanag ang bawat katanungan sa ibaba. Gawin ang paliwanag sa bawat bilang
sa loob ng 2-3 pangungusap lamang.

1. Kahalagan ng wika bilang estudyante at magiging guro sa hinaharap.

2. Ano-anu ang naging epekto ng barayti wika sa kasalukuyang panahon sa mga bata?
Magbigay ng limang (5) epekto.

Gawain# 2:
Magbigay ng 10 halimbawa bawat barayti ng wika.