ექსკლუზიური ინგრედიენტების შემცველი წვერის მოვლის საშუალებები

სამეტაპიანი პროცედურა : მომზადება, პარსვა, დატენიანება

PRE-SHAVE AND SOOTHING AFTER SHAVE AND

BEARD OIL BEARD GEL MOISTURIZING
წვერის საპარსი გელი CREAM
დამარბილებელი დამატენიანებელი
ზეთი კრემი

თბილისი, შროშის 6, ოფისი 1,

ტელ.: +995 32 225 0406
eorgia
 მთავარი რედაქტორი
გიორგი ისაკაძე

აღმასრულებელი რედაქტორი
ანა ერისთავი

არტდირექტორი, დიზაინერი
მარინა ბალავაძე

ლიტერატურული რედაქტორი
ირინა ბიაშვილი

ვებდირექტორი
დავით ცირამუა

ფოტოგრაფები
ჯაბა ჩიტიძე, ნიკა ფანიაშვილი

ნომერზე მუშაობდნენ
თამთა ჯიჯავაძე, შოთა ტყეშელაშვილი, ნანიკო მღებრიშვილი,
გიორგი არონია, მარიამ მენაბდიშვილი, ემილ ავდალიანი, გიორგი
ჭეიშვილი, დავით ცირამუა, მამუკა სალუქვაძე, თეკლა იაშაღაშვილი, ლიკა
ფანჯარაძე, თეო კვიწინაძე

ჟურნალ Forbes Georgia-ს გამოსცემს

სააქციო საზოგადოება
Media Partners

გამომცემელი
მაია მირიჯანაშვილი
ლიდერბორდი
გაყიდვების დირექტორი
ლელი მირიჯანაშვილი 6 | მსოფლიოს რომელ
ჟურნალი Forbes დაარსდა 1917 წელს
ქალაქში ჯდება მშენებლობა
ყველაზე ძვირი?
ტო­კი­ო, რომელმაც მა­ღალ­ბი­უ­ჯე­ტი­ან ოლიმ­პი­ურ თა­მა­შებს
Forbes Global Media Holdings Inc. უმას­პინ­ძ­ლა, მშენებლობის მიმართულებით მსოფლიოს
Editor-In-Chief ყველაზე ძვირ ქალაქად დასახელდა.
Steve Forbes

President & CEO 7 | საქართველოში მოქმედი

Michael Federle ნავთობკომპანიების რეიტინგი
Chief Content Officer სა­ქარ­თვ­ ე­ლო ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად 800 მი­ლი­ონ დო­ლარ­ზე ­
Randall Lane
მეტ ნავ­თობ­სა და ნავ­თობ­პ­რო­დუქ­ტებს ყი­დუ­ლობს.
Design Director
Alicia Hallett-Chan
8 | ოლიმპიური თამაშები და
Editorial Director, International Editions
Katya Soldak
დახარჯული მილიარდები
ძვირად ღირებული თამაშები – ოლიმპიადა რიცხვებში
Executive Director, Forbes IP (HK) Limited
­
Global Branded Ventures
Peter Hung 12 | მსოფლიოს ყველაზე
Vice President, Global Media Ventures სწრაფად მზარდი ქალაქები
Matthew Muszala 2025 წლის­თ­ვის დე­და­მი­წის მო­სახ­ლე­ო­ბა ­
General Counsel 8.1 მი­ლი­არდს მი­აღ­წევს.
MariaRosa Cartolano

Founded in 1917 14 | ქვეყნები, რომლებიც

B.C. Forbes, Editor-in-Chief (1917-54) ყველაზე მეტ წიაღისეულ
Malcolm S. Forbes, Editor-in-Chief (1954-90) James W. Michaels, Editor (1961-
99) William Baldwin, Editor (1999-2010) საწვავს იყენებენ
დღეს უფ­რო მე­ტი ენერ­გი­ის ფორ­მი­რე­ბის წყა­რო ­
Copyright@2018 Forbes LLC. All rights reserved. Title is protected through a არ­სე­ბობს, ვიდ­რე ოდეს­მე.
trademark registered with the U.S. Patent & Trademark Office.

15 | მსოფლიოს ყველაზე დიდი

რედაქციის მისამართი: საქართველო, 0160, თბილისი,
გამრეკელის 19; ტელ.: (+995 32) 223 77 07; ი-მეილი: info@forbes.ge ენერგომწარმოებლები
Forbes Georgia არის ყოველთვიური გამოცემა. საცალო ფასი 7 ლარი.
ჟურნალი გამოდის 2011 წლის დეკემბრიდან. Forbes Georgia დარეგისტრირებულია საქართველოს წარ­მო­ე­ბის ზრდას­თან ერ­თად მუდ­მი­ვად იზ­რ­დე­ბა ­
პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის საბიბლიოთეკო რესურსების დეპარტამენტის მიერ 2011 წლის 16
ნოემბერს. ISSN 2233-3487 მოთხოვ­ნა ენერ­გი­ის სხვა­დას­ხ­ვა წყა­რო­ზე.
Copyright 2011 სააქციო საზოგადოება Media Partners, საავტორო უფლებები დაცულია.
ჟურნალში გამოქვეყნებული მასალების ნაწილობრივ ან მთლიანად გამოყენება 16 | უმსხვილესი ავტომწარმოებლები
აკრძალულია. Copyright 2011 Forbes, as to materials published in the US Edition of Forbes. All rights
reserved. სამარკო ნიშანი Forbes წარმოადგენს Forbes Inc.-ის საკუთრებას. გამოყენების
საბაზრო კაპიტალიზაციის
უფლებით სარგებლობს სააქციო საზოგადოება Media Partners შესაბამისი სალიცენზიო
ხელშეკრულებით. Forbes Georgia is published by the Media Partners JSC under a license agreement
მიხედვით
with Forbes Media LLC, 60 Fifth Avenue, New York, New York 10011. Forbes is a trademark used under the მსოფლიოს უმსხვილესი ავტომწარმოებელი ­
license from FORBES LLC.
კომპანიების სია საბაზრო კაპიტალიზაციის მიხედვით.
UDC (UAK) 338.22 (051.2) F-75
გამოცემა იყენებს ბესარიონ გუგუშვილის BPG-InfoTech ფონტებს:
„ბპგ გარდიან ეგვიპტური“ და „ბპგ პრიმა“.

დასპონსორებული სტატია
მოსაზრება
18 | ბათუმის ურბანული გამოწვევები
და სამომავლო პერსპექტივები
ბა­თუ­მის სივრცითი განვითარებისა და განაშენიანების მართვის ახალი
დოკუმენტაციის შემუშავების შესახებ.

22 | წყალტუბო ახალ სიცოცხლეს იწყებს

საბ­ჭო­თა მო­ნუ­მენ­ტუ­რი არ­ქი­ტექ­ტუ­რის ნეკ­რო­პო­ლი­სად ქცე­უ­ლი, ერთ
დროს დი­დე­ბუ­ლი და ხალ­ხ­მ­რა­ვა­ლი წყალ­ტუ­ბო...

26 | რატომ ჭიანურდება ინფრასტრუქტურული

მეგაპროექტები?
უთავ­ბო­ლოდ გა­ჭი­ა­ნუ­რე­ბუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბი ნორ­მა უფ­რო­ა, ვიდ­
რე გა­მო­ნაკ­ლი­სი: ამ მოვ­ლე­ნას სა­მეც­ნი­ე­რო ტერ­მი­ნიც კი აქვს –
„მეგაპროექტების რკი­ნის კა­ნო­ნი“.

რეიტინგი ტექნოლოგიები
22 | საქართველოს სამშენებლო 78 | როგორ გავიყვანოთ გვირაბი?
კომპანიების რეიტინგი გვირაბგამყვანი მანქანა ურბანული განვითარების ერთ-ერთი
სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტო­რი და მას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი სფე­რო­ე­ბი სა­ქარ­ პრინციპულად მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია.
თ­ვე­ლოს მთლი­ა­ნი ში­და პრო­დუქ­ტის 8.5%-ს ქმნის და 100 ათას­ზე მეტ
ადა­მი­ანს ასაქ­მებს.
ლოგისტიკა
30 | საქართველოს 100 უმსხვილესი კომპანია
17.5 მი­ლი­არ­დი ლა­რი – ეს არის ფი­ნან­სუ­რი სექ­ტო­რის მიღ­მა სა­ქარ­თ­ვე­ 82 | TAV Georgia-ს გათვლები – ინტერვიუ თეა
ლოს 100 უმ­ს­ხ­ვი­ლე­სი ბიზ­ნე­სის მი­ერ 2017 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში მი­ღე­ბუ­ლი ზაქარაძესთან
შე­მო­სა­ვა­ლი. კომ­პა­ნია TAV Georgia, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ბა­ზარ­ზე 2005 წელს
გა­მოჩ­ნ­და, დღეს ორ სტრა­ტე­გი­უ­ლად მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან აერო­პორტს
32 | რომელი ბანკები აფინანსებენ მართავს.
სამშენებლო და დეველოპერულ სექტორს?
კო­მერ­ცი­უ­ლი ბან­კე­ბი სამ­შე­ნებ­ლო და უძ­რა­ვი ქო­ნე­ბის სექ­ტო­რის და­ფი­
ნან­სე­ბის­თ­ვის გან­სა­კუთ­რე­ბულ როლს ას­რუ­ლე­ბენ. LIFE
86 | კაცი, რომელიც საქართველოში
ახალ ინდუსტრიას ქმნის
სტრატეგიები “ბიოლის” დამფუძნებელი თამაზ მჭედლიძე სამშობლოში ერთი
მისიით დაბრუნდა – აითვისოს საქართველოს ველნეს-პოტენციალი.
68 | სამშენებლო სექტორი
და კოვიდ-19: ცხოვრებისა და მუშაობის
მომავალი ისტორია
პან­დე­მი­ის და­საწყის­ში სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტორს სხვა დარ­გე­ბის მსგავ­სად
მო­უ­წია გა­დაწყო­ბა და დიდ საცხოვ­რე­ბელ ფარ­თებ­ზე მკვეთ­რად გაზ­რ­ 92 | საქართველოს სამხედრო გზის ისტორია
დილ მოთხოვ­ნა­ზე მორ­გე­ბა. XVIII სა­უ­კუ­ნის ბო­ლოს რუ­სე­თის იმ­პე­რი­ას სამ­ხ­რეთ კავ­კა­სი­ა­ში
წარ­მა­ტე­ბუ­ლი ექ­ს­პან­სი­ის და­საწყე­ბად კავ­კა­სი­ო­ნის ქედ­ზე გზე­ბის
72 | ოთხი წამყვანი გლობალური სტრატეგიული გაყ­ვა­ნა ესა­ჭი­რო­ე­ბო­და.
ინფრასტრუქტურული პროექტი — ლიდერები,
რომლებიც სამყაროს ცვლიან
ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა – ტრან­ს­პორ­ტი, წყა­ლი, ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ა, 5G – შე­სა­ აზრები
ნიშ­ნა­ვია იმით, რომ თი­თო­ე­ულ პრო­ექტს – ათა­სო­ბით, ქსე­ლებ­ზე მი­ერ­თე­
ბის შემ­თხ­ვე­ვა­ში კი მი­ლი­ო­ნო­ბით ადა­მი­ა­ნის­თ­ვის მო­აქვს სარ­გე­ბე­ლი.
96 | 4 საერთაშორისო პროექტი,
რომლებსაც წელს თვალი უნდა ვადევნოთ
74 | სა­ყო­ველ­თაო სა­ჭი­რო­ე­ბის წამყვანი კონტრაქტორები წელს მთელი მსოფლიოს მასშტაბით
ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ახორციელებენ მსხვილ პროექტებს და ასე ცდილობენ
უძ­ვე­ლე­სი დრო­ი­დან ადა­მი­ა­ნე­ბი საცხოვ­რე­ბელ ტე­რი­ტო­რი­ას გა­რე­სამ­ყა­ კორონავირუსის პანდემიით გამოწვეული ეკონომიკური
როს პი­რო­ბე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად არ­ჩევ­დ­ნენ. სირთულეების გადალახვას.

სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 3

გაიცანით Infrastructure
და­ნა­ხარ­ჯე­ბი­სა ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს და მი­სი
ტექ­ნი­კუ­რი სა­ზო­გა­დო­ე­ბა ცოდ­ნით, უნა­რე­ბით და ტექ­ნი­კუ­
რი ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რი­თაც რამ­დე­ნი­მე წლითაა ჩა­მორ­ჩენილი
გა­მორ­ჩე­უ­ლად ამ­ბი­ცი­უ­რი და მას­შ­ტა­ბუ­რი პრო­ექ­ტე­ბის შეს­
რუ­ლე­ბის მხრივ. ცხა­დი­ა, ეს არის სა­ერ­თო სუ­რა­თი და ჩვენ
გვაქვს გა­მო­ნაკ­ლი­სე­ბიც, მათ შო­რის ქარ­თულ კომ­პა­ნი­ებ­შიც­,­
რომ­ლე­ბიც ­ცოდ­ნას ინარ­ჩუ­ნე­ბენ­ და იღ­რ­მა­ვე­ბენ. წლე­ვან­დე­
ლი გა­მორ­ჩე­უ­ლი და თით­ქ­მის დას­რუ­ლე­ბუ­ლი პრო­ექ­ტი მა­ინც
„ენგურჰესის“ გეგმური რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ა­ა, რო­მე­ლიც ქარ­თულ­
მა კომ­პა­ნი­ა ­„ე­ნერ­გონ­მა“ შე­ას­რუ­ლა EBRD-ის და­ფი­ნან­სე­ბი­თა
და სა­ხელ­მ­წი­ფო რე­სურ­სე­ბით ჩარ­თ­ვით. ქარ­თუ­ლი ეკო­ნო­
მი­კის­თ­ვის და მი­სი მეს­ვე­უ­რე­ბის­თვ­ ის, რო­მელ­თაც სრუ­ლი­ად
გა­უ­გე­ბა­რი მი­ზე­ზე­ბით ­დათ­მეს პო­ზი­ცი­ე­ბი ახა­ლი ენერ­გო­ო­ბი­
ექ­ტე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბე­ბის მი­მარ­თუ­ლე­ბით, „ენგურჰესის“ რე­ა­
ბი­ლი­ტა­ცია და მი­სი გეგ­მუ­რი სა­რე­მონ­ტო სა­მუ­შა­ო­ე­ბის ჩა­ტა­
რე­ბა ვა­დე­ბი­თაც და ხა­რის­ხი­თაც ­ს­რუ­ლი­ად გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი
მას­შ­ტა­ბი­სა და ტექ­ნი­კუ­რი შეს­რუ­ლე­ბის პრო­ექ­ტი გახ­ლ­დათ­.­
დი­ახ, „ენგურჰესის“ რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ა მ­ხო­ლოდ ერ­თ­მა პრო­
ექ­ტ­მა დაჩ­რ­დი­ლა და ეს არის რი­კო­თის უღელ­ტე­ხი­ლის ახა­
ლი მა­გის­ტრ ­ ა­ლის პრო­ექ­ტი, რო­მელ­საც სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თ­ვის
„საუკუნის პრო­ექ­ტი“ ეწო­და და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მო­ქა­ლა­ქე­ებს,
ისე­ვე რო­გორც ზაფხულ­ში შე­მო­სულ მრა­ვალ სტუ­მარს, ჰქონ­

გ უნ­დ ­შ ი და ჩემს საქ­მ ი­ა ნ ოჯახ­შ ი შე­ე ჩ­ვ ივ­ნ ენ­ ჩემს მო­
უს­ვ ენ­რ ო­ბ ას, თუმ­ც ა Forbes-ის ახა­ლ ი ჟურ­ნ ა­ლ ის
გა­მ ო­ც ე­მ ა გა­გ ა­ნ ია პან­დ ე­მ ი­ი ს დროს, რო­ც ა მტე­რ ი
უხი­ლ ა­ვ ი რჩე­ბ ა და პერ­ს ­პ ექ­ტ ი­ვ ე­ბ ი კვლავ ბუნ­დ ო­ვ ა­ნ ი­ა , ამ
ისა­კ ა­ძ ემ ნა­მ ე­ტ ა­ნ ი გა­უ ­ტ ი­ა ­ო , დარ­წ ­მ უ­ნ ე­ბ უ­ლ ი ვარ, ბევ­რ იც
დათ სა­შუ­ა­ლე­ბა,­ პი­რა­დად დარ­წმ­ უ­ნე­ბუ­ლი­ყვნენ სა­მუ­შაო­ებ­ ის
უწყ­ვეტ­მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბა­სა ­და პრო­ექ­ტის მას­შ­ტა­ბუ­რო­ბა­ში.

ცამ­დე მარ­თა­ლია ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის მი­ნის­ტრ ­ ი – ჩვე­ნი

ახა­ლი წა­მოწყე­ბის, Forbes Infrastructure-ის ერთ-ერთი მთა­
იფიქ­რ ებ­დ ა. მე შე­ვ ეც­დ ე­ბ ი ავ­ხ ­ს ­ნ ა, რა­ტ ომ გა­დ ავ­წ ყ­ვ ი­ტ ეთ
ვა­რი რეს­პონ­დენ­ტი, – რო­მელ­საც ზედ­მე­ტად ოპ­ტი­მის­ტუ­
ჩვენს პარ­ტ ­ნ ი­ო ­რ ებ­თ ან ერ­თ ა­დ ა­ხ ა­ლ ი პრო­ფ ი­ლ უ­რ ი გა­მ ო­
რად მი­აჩ­ნ­და გათ­ვ­ლა, ­რომ ეს პრო­ექ­ტი 2020 წელს სრუ­ლად
ცე­მ ის შექ­მ ­ნ ა, რო­მ ელ­ს აც საკ­მ ა­ო დ მას­შ ­ტ ა­ბ ურ მე­დ ი­ა პ­ლ ატ­
შედ­გე­ბო­და და ექ­ს­პლუ­ა­ტა­ცი­ა­ში ­შე­ვი­დო­და. ჩვე­ნი ინ­ტე­რე­სი
ფორ­მ ად ვ­ აქ­ც ევთ უახ­ლ ო­ე ს ­თ ­ვ ე­ე ბ­შ ი.
ირაკ­ლი ქარ­სე­ლა­ძეს­თან სა­უ­ბარ­ში აქ­ცენ­ტი­რე­ბუ­ლი იყო მთა­
ვარ­ზე: რამ­დე­ნად იზ­რ­დე­ბი­ან ქარ­თუ­ლი ინ­ფ­რას­ტრ ­ უქ­ტუ­რუ­ლი
ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა და მას­ში ინ­ვეს­ტი­რე­ბა ნე­ბის­მი­ე­რი პო­
კომ­პა­ნი­ე­ბი და რამ­დე­ნად იზ­რ­დე­ბა მა­თი ცოდ­ნა,­ჩარ­თუ­ლო­ბა
ლი­ტი­კუ­რი რე­ჟი­მის არ­სე­ბო­ბის პი­რო­ბებ­ში ­ა­მარ­თ­ლებს. ნუ
და მზა­ო­ბა, და­მო­უ­კი­დებ­ლად შე­ას­რუ­ლონ ურ­თუ­ლე­სი ტექ­ნი­
შე­გა­ში­ნებთ სიტყ­ვა რე­ჟი­მი და ნუ ეძებთ მას­ში უარ­ყო­ფით
კუ­რი და ინ­ჟინ­რუ­ლი და­ვა­ლე­ბე­ბი. სა­ხელ­მ­წი­ფოს ინ­ფ­რას­ტ­
კო­ნო­ტა­ცი­ას. სხვაგ­ვა­რად, ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რულ პრო­ექ­ტებ­ში,
რუქ­ტუ­რულ პრო­ექ­ტებ­ზე პა­სუ­ხის­მ­გე­ბე­ლი პირ­ვე­ლი პი­რის­გან
რო­გორც ყვე­ლა­ზე მსხვილ სა­ინ­ვეს­ტი­ციო ხარ­ჯშ­ ი სა­ხელ­მ­წი­
სტა­ტის­ტი­კა და­მა­ი­მე­დებ­ლად გა­მო­ი­ყუ­რე­ბა: ამ­ჟა­მად 30-ზე მე­
ფოს მხრი­დან, ყო­ველ­თ­ვის შე­საძ­ლე­ბე­ლი­ა­, ი­პო­ვო ხარ­ვე­ზე­ბი,
ტი ქარ­თუ­ლი კომ­პა­ნი­ა­ა, რომ­ლე­ბიც მა­გის­ტ­რა­ლის სხვა­დას­ხ­
გქონ­დეს ეჭ­ვი კო­რუფ­ცი­ულ გა­რი­გე­ბებ­ზე, თუმ­ცა პრო­ცეს­ში სა­
ვა მო­ნაკ­ვე­თის მშე­ნებ­ლო­ბა­შია ჩარ­თუ­ლი. მათ შო­რის არის
ერ­თა­შო­რი­სო სა­ფი­ნან­სო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის ჩარ­თუ­ლო­ბა შეძ­
გვი­რაბ­ზე მო­მუ­შა­ვე კომ­პა­ნი­ე­ბიც. 2020 წელს 6000 პრო­ექ­ტ­ში,
ლე­ბის­დაგ­ვა­რად ამ პრო­ცესს გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლეს ხდის, შეძ­ლე­ბის­
რო­მელ­თაც ჩვე­ნი სა­მი­ნის­ტ­რო ახორ­ცი­ე­ლებ­და, 1300 კომ­პა­ნია
დაგ­ვა­რად, თუმ­ცა...
იყო ჩარ­თუ­ლი, მათ­გან მხო­ლოდ 7-8 კომ­პა­ნიაა სა­ერ­თა­შო­
რჩე­ბა თე­მე­ბი, რომ­ლე­ბიც ­ყ­ვე­ლას აწუ­ხებს და ეს უკავ­შირ­
რი­სო, და­ნარ­ჩე­ნი ქარ­თუ­ლი­ა. შთამ­ბეჭ­და­ვია ამ პრო­ექ­ტებ­ში
დე­ბა ორ მა­რა­დი­ულ თე­მას, არა, ეს იდე­ა­ში სა­მი თე­მა­ა: ცოდ­
და­საქ­მე­ბის მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლიც – ჯამ­ში მი­ნი­მუმ 30 000 ადა­მი­ა­ნი
ნა, ხა­რის­ხი და ვა­დე­ბი სხვა­დას­ხ­ვა პრო­ექ­ტის ­შეს­რუ­ლე­ბი­სა.
იყო და­საქ­მე­ბუ­ლი.­ მი­ნის­ტ­რი ბევრ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან მიგ­ნე­ბებ­სა­
მი­უ­ხე­და­ვად სა­ხელ­მ­წი­ფო ბი­უ­ჯე­ტის უმ­ს­ხ­ვი­ლე­სი სა­მა­მუ­ლო
და პრო­ექ­ტებ­ზე სა­უბ­რობს, ამი­ტომ Forbes Infrastructure სა­ინ­

4 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

ტე­რე­სო იქ­ნე­ბა ამ ინ­დუს­ტ­რი­ა­ში მოქ­მე­დი ბიზ­ნეს­კომ­პა­ნი­ე­
ბი­სა­ და პერ­სო­ნა­ლი­ებ­ ის­თვ­ ის. სა­ხელ­მწ­ ი­ფოს მი­ერ 10-წლიან
პერ­ს­პექ­ტი­ვა­ში რე­კორ­დუ­ლი 31,5 მლრდ ლა­რის ინ­ვეს­ტი­რე­ბაა
გაცხა­დე­ბუ­ლი. ახ­ლა ის რჩე­ბა, ვი­ლო­ცოთ ლა­რის კურ­სის სტა­
ბი­ლუ­რო­ბისთვის, რომ ეს თან­ხე­ბი შაგ­რე­ნის ტყა­ვის მსგავ­სად
არ შე­მოგ­ვად­ნეს.
და, მა­ინც რა­ტომ Forbes Infrastructure? ამა­ზე შე­ვე­ცა­დე, ჩე­მი
რე­დაქ­ტო­რის სვე­ტის და­საწყის­ში მო­მეთხ­რო და მთა­ვა­რი მა­
ინც ის არის, რომ, ავად თუ კარ­გად, მა­ღა­ლი თუ და­ბა­ლი ტემ­
პით, სა­ხელ­მწ­ ი­ფო რე­სურ­სე­ბის სწო­რი და­გეგ­მვ­ ის პი­რო­ბებ­ში
და სა­ერ­თა­შო­რი­სო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან სწო­რი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ით
– ინ­ფ­რას­ტრ ­ უქ­ტუ­რა არის ის მი­მარ­თუ­ლე­ბა, რო­მე­ლიც გან­
სა­კუთ­რე­ბუ­ლად ვი­თარ­დე­ბა ნე­ბის­მი­ე­რი პო­ლი­ტი­კუ­რი მმარ­
თ­ვე­ლო­ბის დროს და ყო­ველ­თ­ვის იყო ქვეყ­ნის ეკო­ნო­მი­კუ­რი
ზრდის ერ­თ­-ერ­თი მთა­ვა­რი ფაქ­ტო­რი, პირ­და­პი­რი და ირი­ბი
მი­ზე­ზი იმი­სა, რომ გან­ვი­თა­რე­ბა გახ­დეს შე­უქ­ცე­ვა­დი და ბიზ­
ნე­სი აქ­ტი­უ­რად ჩა­ერ­თოს ამ მა­რუ­ლა­ში.
Forbes Infrastructure-ის იდეა მო­ი­ტა­ნა ინ­ფ­რას­ტრ ­ უქ­ტუ­რის
თე­მამ და მას­ზე მსჯე­ლო­ბის უკი­დე­გა­ნო­ბამ­. ინ­ფ­რას­ტრ ­ უქ­ტუ­რა
არ არის მხო­ლოდ გზა ან გვი­რა­ბი, რო­გორც ეს­,­ ჩემ­და სამ­წუ­
ხა­როდ, უმ­რავ­ლე­სო­ბას­წარ­მო­უდ­გე­ნი­ა. ეს არის ფაქ­ტობ­რი­ვა­დ
ის ორ­კეს­ტ­რი,­ რო­მე­ლიც ეკო­ნო­მი­კის ამოქ­მე­დე­ბის­თ­ვის სა­ჭი­
რო ყვე­ლა ჰანგს და ნოტს აერ­თი­ან­ ებს, რად­გან წარ­მო­უდ­გე­ნე­
ლია ამო­ქო­ქი­ლი ტე­რი­ტო­რი­ე­ბი გზის, წყლის, წყა­ლა­რი­ნე­ბის,
ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ი­სა­და ბუ­ნებ­რი­ვი აირის, სხვა უმ­რა­ვი ყო­ფი­თი
დე­ტა­ლის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბის გა­რე­შე,­ სა­დაც სა­ხელ­მ­წი­ფოს პო­
ზი­ცია და გა­დაწყ­ვე­ტა არის დომი­ნან­ტუ­რი – მი­სი ცალ­სა­ხა ვალ­
დე­ბუ­ლე­ბა­ა, რომ ქვეყ­ნის მას­შ­ტა­ბით ჰქონ­დეს სა­ერ­თო სა­ჯა­რო
ხედ­ვა გან­ვი­თა­რე­ბი­სა, რო­მელ­საც ერ­გე­ბა და მიჰ­ყ­ვე­ბა ბიზ­ნე­სი,
და მიჰ­ყ­ვე­ბა­ი­სე, რომ თქმაც არ სჭირ­დე­ბა, რად­გან გა­მარ­თუ­ლი
ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა – ეს არის ეკო­ნო­მი­კის ახა­ლი სი­ცოცხ­ლე და
მას ისე­ვე სჭირ­დე­ბა მოვ­ლა და გაფ­რ­თხი­ლე­ბა, რო­გორც ადა­
მი­ა­ნის ორ­გა­ნიზმს – მუდ­მი­ვი ზრუნ­ვა. ამი­ტო­მაც, ბევ­რი ვი­ფიქ­
რეთ თუ ცო­ტა, Forbes-ი და Tegeta გუნ­დი ასე ჩა­მოვ­ყა­ლიბ­დით:
ერ­თობ­ლი­ვად დავ­ქო­ქოთ ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის თე­მა, რო­მელ­
საც ყო­ველ­კ­ვარ­ტა­ლუ­რად მი­ვა­წო­დებთ Forbes-ის მკითხ­ველს
ქარ­თულ ენა­ზე, თუმ­ცა ვგეგ­მავ­თ­ შე­სა­ბა­მი­სი ვე­ბის ამუშავებას
ჩვენს მთა­ვარ გვერ­დ­ზე,­w­w­w­.­fo­ ­rb­ ­e­s­.­g­e­-­ზე, სა­დაც მუდ­მი­ვად გა­
ეც­ნო­ბით ინ­ფრ ­ ას­ტ­რუქ­ტუ­რულ სი­ახ­ლე­ებს ად­გი­ლობ­რი­ვი და
სა­ერ­თა­შო­რი­სო პრო­ფი­ლუ­რი ამ­ბე­ბის ტი­რა­ჟი­რე­ბით.
საქ­მი­ა­ნი სა­ზო­გა­დო­ე­ბა კარ­გად იც­ნობს TEGETA MOTORS-ის
დამფუძნებელ თემურ კო­ხო­ძეს, თუმ­ცა ბევ­რ­მა არ იცის არც ამ
კომ­პა­ნი­ის და­არ­სე­ბის ის­ტო­რია და არც მიმ­დი­ნა­რე სი­ახ­ლე­ებ­ ი:
რომ ად­გი­ლობ­რივ­და სა­ერ­თა­შო­რი­სო ბაზ­რებ­ზე ჩარ­თუ­ლო­ბით
ამ ჯგუ­ფის შე­მო­სავ­ლე­ბი მი­ლი­არდ ლარს გა­დას­ც­დე­ბა. Tegeta
დი­დი ხა­ნი­ა, წარ­მოდ­გე­ნი­ლია სხვა­დას­ხ­ვა ბა­ზარ­ზე და მსოფ­
ლი­ოს წამ­ყ­ვან ბრენ­დებს ფრან­ჩა­ი­ზინ­გის წე­სით ყო­ველ­წ­ლი­უ­
რად ამა­ტებს თა­ვის მზარდ პორ­ტ­ფელს. „საქმიანი დი­ლის­“­ მა­
ყუ­რე­ბე­ლი არა­ერ­თხელ დარ­წ­მუ­ნე­ბუ­ლა TEGETA-ს ახალ­გაზ­რ­და
და მზარ­დი გუნ­დის კომ­პე­ტენ­ცი­აშ­ ი, და არც მე არას­დ­როს და­
მი­მა­ლავს ჩე­მი მრა­ვალ­წ­ლი­ა­ნი ურ­თი­ერ­თო­ბა თე­მურ კო­ხო­ძეს­
თან. ისიც ვი­ცი, ახ­ლა კითხუ­ლობს ამ სვეტს, იღი­მის და თავ­საც
აქ­ნევს უკ­მა­ყო­ფი­ლოდ მი­სი ხსე­ნე­ბი­სას, თუმ­ცა­ აქ­ვე გეტყ­ვით,
რომ აუცი­ლებ­ლად მოვ­ყ­ვე­ბი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეკო­ნო­მი­კის ერ­თ­­
-ერ­თი გა­მორ­ჩე­უ­ლი კომ­პა­ნიის და­არ­სე­ბი­სა და გან­ვი­თა­რე­ბის
ის­ტო­რი­ას, რო­მე­ლიც თე­მურ კო­ხო­ძემ არას­რუ­ლი სა­მი ათე­უ­
ლი წლის წინ და­იწყო უნ­გრ ­ უ­ლი Ikarus-ის სა­თა­და­რი­გო ნა­წი­
ლე­ბის იმ­პორ­ტით და სეს­ხით, რაც დღეს უკ­ვე მი­ლი­არ­დი­ა­ნი
Tegeta Motors-ის ძლი­ერ ბიზ­ნეს­ჯ­გუფს წარ­მოდ­გენს ქვე­ყა­ნა­სა­
და რე­გი­ონ­ში. მად­ლო­ბე­ლი ვარ, რომ Forbes Georgia-ს გუნ­დის
ამ მო­რიგ წა­მოწყე­ბას გა­გა­ნია პან­დე­მი­ის დროს „თეგეტას“ გუნ­
დის წევ­რე­ბის გარ­და ენ­თუ­ზი­აზ­მით შე­მო­უ­ერ­თ­დ­ნენ ჩვე­ნი სხვა
ტრა­დი­ცი­უ­ლი პარ­ტ­ნი­ო­რე­ბიც; მად­ლო­ბა სა­ჯა­რო სამ­სა­ხუ­რის
წარ­მო­მად­გენ­ლებ­ს­,­რო­მელ­თა ჩარ­თუ­ლო­ბის გა­რე­შე ეს პლატ­
ფორ­მა Forbes Infrastructure-ის სა­ხით ვერ გა­ა­მარ­თ­ლებს იმ და­
ნიშ­ნუ­ლე­ბას, რის­თ­ვი­საც შე­იქ­მ­ნა.
შემ­დე­გი­ გა­მო­ცე­მა ­წი­ნა­სა­ა­ხალ­წ­ლოდ­ გა­მო­ვა, Forbes
Infrastructure-ის მთა­ვა­რი­ თე­მა­ იქ­ნე­ბა­ გა­და­ზიდ­ვე­ბი, სატ­
რანს­პორ­ტო ­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბი ­და ­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ რ­კი­ნიგ­ზა, უკ­
ვე­ ვგეგ­მავ­თ ინ­ტერ­ვი­უს ­მის ­ხელ­მ­ძღ­ვა­ნელ­თა­ნაც. შე­მოგ­ვი­
ერ­თ­დით ­და­ გა­მო­გვიგ­­ზავ­ნეთ­ თ­ქ­ვე­ნი­ მო­საზ­რე­ბე­ბი. თქვე­ნი
­შე­ნიშ­ვ­ნე­ბისა ­და ­გა­მოხ­მა­უ­რე­ბის­ გა­რე­შე Forbes Infrastructure
ვერ­ გახ­დე­ბა­ ხა­რის­ხი­ა­ნი­ და­ სა­ყო­ველ­თა­ო პ­ლატ­ფორ­მა­ თე­
მით ­და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ საქ­მი­ა­ნი­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის. წა­მოგ­
ვე­წი­ა­ უ­ლა­მა­ზე­სი­ კუ­რორ­ტის,­ შო­ვი­ს ინ­ვეს­ტო­რის­ სა­ჯა­რო
­გან­ცხა­დე­ბა,­ სა­დაც­ სა­ინ­ვეს­ტი­ცი­ო პ­რო­ექ­ტი­სა­ და­ კუ­რორ­ტი­ს
ერ­თი­ა­ნი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ შე­ფერ­ხე­ბის­ საფ­რ­თხე­ე­ბი­დან­ გა­
მომ­დი­ნა­რე ­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ მი­წე­ბის­ რე­ა­ლი­ზა­ცი­ის ­შე­ჩე­რე­ბა­ს
ითხოვს. მოკ­ლედ, სა­სა­უბ­რო­და ­გა­სარ­კვ­ ე­ვიც­ბევ­რი­ა, მათ შო­
რის­ ჩ­ვენ­ს­ თანა­მიმ­დევ­რულ­ და­ კო­ორ­დი­ნი­რე­ბულ­ ხედ­ვებ­ში
­ინ­ფრ
­ ას­ტ­რუქ­ტუ­რუ­ლი ­გან­ვი­თა­რე­ბი­სა.
Forbes Infrastructure იქ­მ­ნე­ბა საქ­მი­ა­ნი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­
ვის და სფე­რო­ში ჩარ­თუ­ლი პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლე­ბის­თ­ვის თუ ინ­
ვეს­ტიცი­ე­ბის მა­ძიებელთათვის. ჩვენ გვინ­და, ეს პლატ­ფორ­მა,
რო­მე­ლიც გა­ცი­ლე­ბით მე­ტი იქ­ნე­ბა, ვიდ­რე წე­ლი­წად­ში ოთხი­
გა­მო­ცე­მა, გახ­დეს ­დის­კუ­სი­ის, მსჯე­ლო­ბის­,­ სა­ავ­ტო­რო მო­საზ­
რე­ბე­ბის, სა­ერ­თა­შო­რი­სო და ად­გი­ლობ­რი­ვი რე­ი­ტინ­გე­ბის,
მიღ­წე­ვე­ბის, ხედ­ვე­ბის საქ­მი­ა­ნი ას­პა­რე­ზი. გვინ­და, მო­ვის­მი­
ნოთ და გა­ვა­ზი­ა­როთ მე­ტად კრი­ტი­კუ­ლი არ­გუ­მენ­ტე­ბი და ხედ­
ვე­ბი ჩვე­ნი ქვეყ­ნი­სა და მთე­ლი რე­გი­ო­ნი­ს უ­კე­თე­სი ინ­ფ­რას­ტ­
რუქ­ტუ­რუ­ლი მოწყო­ბის­თ­ვის. გვინ­და,­ ვი­ხი­ლოთ ­სა­ქარ­თ­ვე­ლო
სხვა და უფ­რო ამ­ბი­ცი­ურ­პ­რო­ექ­ტებ­ში, ვიდ­რე „საუკუნის პრო­
ექ­ტი­ა“, რომ­ლის ანა­ლო­გი აქამ­დე არც გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლა.
კი­დევ ბევ­რის მო­ყო­ლა შე­იძ­ლე­ბა, თუმ­ცა ეს მხო­ლოდ პირ­
ვე­ლი გა­მო­ცე­მაა და მას­,­ რო­გორც მო­გახ­სე­ნეთ, აუცი­ლებ­ლად
მოჰ­ყ­ვე­ბა პრო­ფი­ლუ­რი ვი­დე­ო- და ციფ­რუ­ლი გა­და­ცე­მე­ბი.
არ უნ­და გავ­ჩერ­დეთ!
ამი­ტო­მაც, ინე­ბეთ და მი­ი­ღეთ Forbes Infrastructure-ის პირ­
ვე­ლი გა­მო­ცე­მა!
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 5
 ლიდერბორდი

მსოფლიოს რომელ
ქალაქში ჯდება მშენებლობა
ყველაზე ძვირი?
ტოკიო 4,002 აშშ დოლარი

ჰონგ-კონგი 3,894 აშშ დოლარი

სან-ფრანცისკო 3,720 აშშ დოლარი

ნიუ-იორკი 3,511 აშშ დოლარი

ჟენევა 3,478 აშშ დოლარი

ციურიხი 3,375 აშშ დოლარი

ბოსტონი 3,203 აშშ დოლარი

ლოს-ანჯელესი 3,186 აშშ დოლარი

ტ ო­კი­ო , რო­მელმაც მო­რიგ მა­ღ ალ­ბი­უ ­ჯე­ტი­ა ნ

ოლიმ­პ ი­ურ თა­მა­შებს უმას­პინ­ძ­ლა, მშე­ნ ებ­
ლო­ბ ის მი­მარ­თ უ­ლე­ბ ით მსოფ­ლი­ოს ყვე­ლ ა­
ზე ძვირ ქა­ლა­ქ ად და­სა­ხელ­დ ა. კომ­პა­ნია Turner &
Townsend-ის სა­ე რ­თ ა­შო­რი­სო სამ­შე­ნებ­ლ ო ბაზ­რის
კვლე­ვის მი­ხედ­ვ ით, იაპო­ნი­ი ს დე­დ ა­ქ ა­ლაქს ეს არა­
სა­ხ არ­ბი­ე ­ლო ტი­ტ უ­ლი პირ­ვ ე­ლად მი­ენ­ ი­ჭა. აღ­ნ იშ­
ნულ კვლე­ვ ა­ში თავ­მ ოყ­რი­ლია ინ­ფ ორ­მა­ცია 90 სამ­
შე­ნ ებ­ლ ო ბაზ­რის შე­სა­ხებ მსოფ­ლი­ო ს 45 ქვეყ­ნ ი­დან.
ტო­კი­ოს პირ­ვ ე­ლო­ბ ა გა­ნა­პი­რო­ბა მრა­ვ ა­ლი ინ­ფ­რას­
ტ­რუქ­ტუ­რუ­ლი და უძ­რა­ვ ი ქო­ნე­ბის პრო­ე ქ­ტის გან­
ხორ­ცი­ე­ლ ე­ბ ამ, რა­მაც რე­სურ­სებ­ზ ე მოთხოვ­ნ ა მკვეთ­
რად გა­ზ არდა.
მსოფ­ლი­ო­ში სი­დი­დით მე­სა­მე ეკო­ნო­მი­კის სტა­ტუ­
სი­სა და დახ­ვე­წი­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის შექ­მ­ნის რე­პუ­
ტა­ცი­ას­თან ერ­თად, აშ­შ­-ის ტექ­ნო­ლო­გი­ურ გი­გან­ტებ­სა
და სხვა ინ­ვეს­ტო­რებს იაპო­ნი­ის უძ­რა­ვი ქო­ნე­ბაც იზი­
დავს. ქვე­ყა­ნას ასე­ვე აქვს ელექ­ტ­რო­ნუ­ლი ვაჭ­რო­ბის
ზრდის პო­ტენ­ცი­ა­ლი, თუმ­ცა ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით ის ჩი­
ნეთ­სა და ევ­რო­პას ჩა­მორ­ჩე­ბა.
აზი­ის ჰა­ბებ­თან სი­ახ­ლო­ვე და სტა­ბი­ლუ­რი ელექ­ტ­
რო­მო­მა­რა­გე­ბა და­მა­ტე­ბით ზრდის იაპო­ნი­ის მიმ­ზიდ­
ვე­ლო­ბას. ტო­კი­ო­ში მშე­ნებ­ლო­ბის ღი­რე­ბუ­ლე­ბა ერთ
კვად­რა­ტულ მეტ­რზ­ ე სა­შუ­ა­ლოდ 4,002 აშშ დო­ლარს
შე­ად­გენს. ეს არის ოთხი ტი­პის მშე­ნებ­ლო­ბი­დან მი­ღე­
ბუ­ლი სა­შუ­ა­ლო მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი. მე­ო­რე ად­გილ­ზე არის
ჰონ­გ­-­კონ­გი (3,894 დო­ლა­რი ერთ კვად­რა­ტულ მეტ­რ­
ზე), ხო­ლო შემ­დეგ ად­გი­ლებს სან­-­ფ­რან­ცის­კო და ნი­უ­-
ი­ორ­კი ინა­წი­ლე­ბენ. სა­მი­ვე ქა­ლაქს რე­ი­ტინ­გ­ში ის­ტო­
რი­უ­ლად მო­წი­ნა­ვე ად­გი­ლე­ბი უკა­ვი­ა.
ტო­კი­ო­ში მშე­ნებ­ლო­ბის ღი­რე­ბუ­ლე­ბის ზრდა ოლიმ­
პი­ა­დას­თან და­კავ­ში­რე­ბულ ხარ­ჯებ­ზეც აისა­ხა. ღო­ნის­ძი­
ე­ბის ბი­უ­ჯე­ტი 2013 წელს 7.3 მი­ლი­არდ დო­ლარს შე­ად­გენ­
და. 2019 წლის­თ­ვის ის უკ­ვე 12.6 მი­ლი­არ­დამ­დე გა­ი­ზარ­და,
სა­ბო­ლო­ოდ კი, ფი­ნან­სუ­რი გა­ზე­თე­ბის, „ნიკეისა“ და
„ასაჰის“ შე­ფა­სე­ბით, 28 მი­ლი­არ­დამ­დე ავი­და.

6 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

 საქართველოში მოქმედი
ნავთობკომპანიების
რეიტინგი
ავტორი: შოთა ტყეშელაშვილი

ს ა­ქარ­თ­ვე­ლო ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად 800 მი­ლი­ონ

დო­ლარ­ზე მეტ ნავ­თობ­სა და ნავ­თობ­პ­რო­
დუქ­ტებს ყი­დუ­ლობს. ამ საწ­ვა­ვის მნიშ­ვ­
ნე­ლო­ვა­ნი ნა­წი­ლი გან­კუთ­ვ­ნი­ლია 1.2 მი­ლი­ო­ნი
ავ­ტო­სატ­რან­ს­პორ­ტო სა­შუ­ა­ლე­ბის­თ­ვის, რო­მე­
ლიც ქვე­ყა­ნა­ში მოძ­რა­ობს; ასე­ვე იმ ათი­ა­თა­
სო­ბით სატ­რან­ზი­ტო სატ­ვირ­თოს­ა და მსუ­ბუ­ქი
ავ­ტო­მო­ბი­ლის­თ­ვის, რომ­ლე­ბიც ყო­ველ­თ­ვი­უ­
რად სა­ქარ­თ­ვე­ლოს საზღ­ვ­რებს კვე­თენ. საწ­ვა­
ვის სა­მომ­ხ­მა­რებ­ლო რე­ა­ლი­ზა­ცი­ის სექ­ტორ­ში
სულ რამ­დე­ნი­მე მთა­ვა­რი მო­თა­მა­შე­ა, რომ­ლე­
ბიც ქვეყ­ნის მას­შ­ტა­ბით ფარ­თო ქსელს ფლო­
ბენ. ნავ­თო­ბიმ­პორ­ტის ბაზ­რის ყვე­ლა მთა­ვარ
მო­თა­მა­შეს სა­კუ­თა­რი ფი­ნან­სუ­რი ან­გა­რი­შე­ბი
სა­ჯა­როდ აქვს გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი. 2019 წლის ფი­
ნან­სუ­რი მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბის თა­ნახ­მად, კომ­პა­ნი­ე­
ბის აქ­ტი­ვე­ბი­სა და შე­მო­სავ­ლე­ბის შე­სა­ხებ ინ­
ფორ­მა­ცია ასე­თი­ა:

შემოსავლები წმინდა მოგება/ აქტივების

# კომპანიის სახელი
ლარში ზარალი ლარში ღირებულება ლარში

1 შპს სოკარ ჯორჯია პეტროლეუმი 668,209,000 -86,883,000 344,367,000

2 შპს რომპეტროლ საქართველო 574,317,000 -4,163,000 170,937,000

3 შპს სან პეტროლიუმ ჯორჯია (გალფი) 535,335,000 15,482,000 231,384,000

4 სს ვისოლ პეტროლიუმ ჯორჯია 467,323,000 36,234,000 248,924,000

5 შპს ლუკოილ-ჯორჯია 248,112,000 -3,237,000 65,705,000

6 შპს Portal 186,369,000 3,806,000 9,855,000

7 შპს პეტროკას ფიუელ სერვისიზ ჯორჯია 142,039,000 10,877,000 47,679,000

8 შპს ჯორჯიან პეტროლიუმი 113,910,000 5,070,000 41,808,000

ჯამში 2,935,614,000 -22,814,000 1,160,659,000

რე­ი­ტინ­გი სა­ჯა­როდ გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი 2019 წლის ფი­ნან­სუ­რი ან­გა­რიშ­გე­ბე­ბის­გან შედ­გე­ბა. მას­ში რიცხ­ვე­ბი არის
წარ­მოდ­გე­ნი­ლი იმ სა­ხით, რა სა­ხი­თაც ის ამ კომ­პა­ნი­ე­ბის მო­გე­ბა-­ზა­რა­ლი­სა და ბა­ლან­სის უწყის­შია ასა­ხუ­ლი.

სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 7

 ლიდერბორდი
ოლიმპიური თამაშები და
დახარჯული მილიარდები
ავტორი: გიორგი არონია
ძვირად ღირებული თამაშები – ოლიმპიადა რიცხვებში
ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბი – სა­ო­ცა­რი მოვ­ლე­ნა­ა. გარ­
და ამაღ­ლე­ბუ­ლი სპორ­ტუ­ლი სუ­ლის­კ­ვე­თე­ბი­სა და ან­
ტი­კუ­რო­ბის სიმ­ბო­ლუ­რი გად­მო­ძა­ხი­ლი­სა, რო­მე­ლიც
ოლიმ­პი­ა­დას ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ებს შო­რის ერ­თ­გ­ვარ ხი­დად
აქ­ცევს, ოლიმ­პი­ურ თა­მა­შებს მა­თი სი­დი­ა­დე გა­მო­არ­
ჩევს – ისი­ნი მსოფ­ლი­ო­ში ყვე­ლა­ზე ძვი­რად ღი­რე­ბულ
მე­გა­ღო­ნის­ძი­ე­ბა­თა რიგს გა­ნე­კუთ­ვ­ნე­ბი­ან.
გა­მო­ნაკ­ლი­სი არც ტო­კი­ოს ზაფხუ­ლის ოლიმ­პი­ა­და
აღ­მოჩ­ნ­და, რო­მე­ლიც, რბი­ლად რომ ვთქვათ, უც­ნა­ურ
გა­რე­მო­ში წა­რი­მარ­თა: პან­დე­მი­ა, კო­ვიდ­რე­გუ­ლა­ცი­ე­
ბი, და­მა­ტე­ბით ერ­თ­წ­ლი­ა­ნი მო­ლო­დი­ნი და ცა­რი­ე­ლი
ტრი­ბუ­ნე­ბი. თა­ვის­თა­ვად ცხა­დი­ა, რომ ამ მას­შტ ­ ა­ბის
პრო­ექ­ტის ერ­თი წლით გა­და­ვა­დე­ბა – ხარ­ჯი­ა­ნი გა­
დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა­ა. სწო­რედ ამი­ტომ, ტო­კი­ოს 2021 წლის
8 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
ზაფხუ­ლის ოლიმ­პი­ა­და ის­ტო­რი­ა­ში ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­
ზე ძვი­რად ღი­რე­ბუ­ლია – მხო­ლოდ სპორ­ტულ ჭრილ­
ში, მას­ზე $15.4 მი­ლი­არ­დი და­ი­ხარ­ჯა.
ზაფხუ­ლი­სა და ზამ­თ­რის ოლიმ­პი­უ­რი
თა­მა­შე­ბის ღი­რე­ბუ­ლე­ბა, 1960 – 2021
ზაფხუ­ლის ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბი უფ­რო მას­შ­ტა­ბუ­რი
ღო­ნის­ძი­ე­ბა­ა, მათ­ში უფ­რო მე­ტი სპორ­ტ­ს­მე­ნი მო­ნა­წი­
ლე­ობს, რის გა­მოც, რო­გორც წე­სი, ზაფხუ­ლის ოლიმ­
პი­ა­დის ჩა­ტა­რე­ბა გა­ცი­ლე­ბით უფ­რო ძვი­რი ჯდე­ბა. 1960
წლი­დან ზაფხუ­ლის თა­მა­შებ­ზე სა­შუ­ა­ლოდ $6,7 მი­ლი­
SHUTTERSTOCK
არ­დი იხარ­ჯე­ბა, ხო­ლო ზამ­თ­რის თა­მა­შებ­ზე – $3,8 მი­
ლი­არ­დი. თუმ­ცა ზაფხუ­ლის ბო­ლო ოთხი ოლიმ­პი­ა­დის
შემ­თხ­ვე­ვა­ში, სა­შუ­ა­ლოდ $12.7 მი­ლი­არ­დი და­ი­ხარ­ჯა.
 ზაფხულისა და ზამთრის ოლიმპიური თამაშების ღირებულება, 1960 – 2021

ღირებულება ღირებულება
თამაშები (მილიარდი აშშ თამაშები (მილიარდი აშშ
დოლარი, 2015) დოლარი, 2015)

ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები ზამთრის ოლიმპიური თამაშები

1960 რომი n/a 1960 სკვო-ველი n/a

1964 ტოკიო 0,282 1964 ინსბრუკი 0,022

1968 მეხიკო n/a* 1968 გრენობლი 0,888

1972 მიუნხენი 1,009 1972 საპორო 0,117

1976 მონრეალი 6,093 1976 ინსბრუკი 0,118

1980 მოსკოვი 6,331 1980 ლეიკ-პლესიდი 0,435

1984 ლოს-ანჯელესი 0,719 1984 სარაევო n/a*

1988 სეული n/a 1988 კალგარი 1,109

1992 ბარსელონა 9,687 1992 ალბერტვილი 1,997

1996 ატლანტა 4,143 1994 ლილეჰამერი 2,228

2000 სიდნეი 5,026 1998 ნაგანო 2,227

2004 ათენი 2,942 2002 სოლტ-ლეიკ-სიტი 2,52

2008 პეკინი 6,810 2006 ტურინი 4,366

2012 ლონდონი 14,957 2010 ვანკუვერი 2,54

2016 რიო-დე-ჟანეირო 13,692 2014 სოჭი 21,89

2021 ტოკიო 15,4 2018 პიონგჩანგი 12,9

საშუალო 6,699 საშუალო 3,811

მედიანა 6,212 მედიანა 2,112

n/a – ინფორმაცია არ არსებობს;

* – ოლიმპიური თამაშების დროს ან მათ შემდეგ, მექსიკურმა პესომ და იუგოსლავიურმა დინარმა ჰიპერინფლაცია განიცადეს.

წყარო: Flyvbjerg, B., Budzier, A., & Lunn, D. (2021). Regression to the Tail: Why the Olympic Blow Up. EPA: Economy and Space, 53(2), 233-260;
The Tokyo Organizing Committee of the Olympic and Paralympic Games; The Board of Audit of Japan; Settimi, C. (2018, February 8). By The
Numbers: The 2018 Pyeongchang Winter Olympics. Forbes

სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 9

ლიდერბორდი ოლიმპიური თამაშები და დახარჯული მილიარდები

ყვე­ლა­ზე ძვი­რად ღი­რე­ბუ­ლი ოლიმ­პი­უ­რი ლი არ­ქი­ტექ­ტო­რის, კენ­გო კუ­მას პრო­ექ­ტის მი­ხედ­

თა­მა­შე­ბი, 1960 – 2021 ვით აშენ­და და $1.4 მი­ლი­არ­დი დაჯ­და. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა,
აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა, რომ ყვე­ლა­ზე ძვი­რად ღი­რე­ბულ რომ თავ­და­პირ­ვე­ლად სტა­დი­ო­ნის აშე­ნე­ბა ზა­ჰა ჰა­
ოლიმ­პი­ურ თა­მა­შე­ბად ბო­ლო ხუ­თი ოლიმ­პი­ა­და და­ დი­დის $1.8-მილიარდიანი ფუ­ტუ­რის­ტუ­ლი პრო­ექ­ტის
სა­ხელ­და, რო­მელ­თა რიცხ­ვ­ში, რაც უნ­და უც­ნა­უ­რი მი­ხედ­ვით იგეგ­მე­ბო­და.1 სამ­წუ­ხა­როდ, ახა­ლა­შე­ნე­
იყოს, ზამ­თ­რის თა­მა­შე­ბიც მოხ­ვ­და. ბუ­ლი სტა­დი­ო­ნის ტრი­ბუ­ნე­ბი მთე­ლი ოლიმ­პი­ა­დის
მსვლე­ლო­ბი­სას ცა­რი­ე­ლი იყო.
ყვე­ლა­ზე ძვი­რად ღი­რე­ბუ­ლი ოლიმ­პი­უ­რი ოლიმ­პი­უ­რი სტა­დი­ო­ნის გარ­და, აშენ­და ტან­
თა­მა­შე­ბი, 1960 – 2021 ვარ­ჯი­შის­თვ­ ის გან­კუთ­ვ­ნი­ლი ახა­ლი დარ­ბა­ზე­ბი,
ოლიმ­პი­უ­რი სა­ცუ­რაო აუზე­ბი, ბად­მინ­ტო­ნის კორ­
ღი­რე­ბუ­ლე­ბა ტე­ბი და სხვა სივ­რც­ ე­ე­ბი, რო­მელ­თაც, რო­გორც წე­
თა­მა­შე­ბი (მილიარდი აშშ სი, ოლიმ­პი­ა­დის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ სპორ­ტუ­ლი
დო­ლა­რი, 2015) ბე­დი ნაკ­ლე­ბად უღი­მით – ხში­რად მათ ჩვე­უ­ლებ­რივ
სპორ­ტულ არე­ნე­ბად, სას­ტუმ­რო­ე­ბად და სა­ვაჭ­რო
2014 სო­ჭი 21,89 ცენ­ტ­რე­ბად აქ­ცე­ვენ.2 სა­ბო­ლოო ჯამ­ში, ახა­ლი სპორ­
ტუ­ლი ნა­გე­ბო­ბე­ბი­სა და არ­სე­ბუ­ლი სპორ­ტუ­ლი ინ­
ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ა­ზე $3 მი­ლი­არ­დზ­ ე
2021 ტო­კი­ო 15,4
მე­ტი და­ი­ხარ­ჯა3.
თუმ­ც ა ტო­კ ი­ო ს ოლიმ­პ ი­უ ­რ ი თა­მ ა­შ ე­ბ ის კო­ლ ო­
სა­ლ ურ ღი­რ ე­ბ უ­ლ ე­ბ ას მხო­ლ ოდ მი­ს ი ერ­თ ი წლით
2012 ლონ­დო­ნი 14,957
გა­დ ა­ვ ა­დ ე­ბ ას რო­დ ი და­ვ აბ­რ ა­ლ ებთ – ოლიმ­პ ი­ა ­
დი­ს ა და, ზო­გ ა­დ ად, მე­გ აპ­რ ო­ე ქ­ტ ე­ბ ის შემ­თ ხ­ვ ე­
2016 რი­ო-­დე-­ჟა­ნე­ი­რო 13,692 ვა­შ ი, ბი­უ ჯ­ ე­ტ ის გა­დ აც­დ ე­ნ ა ნორ­მ ა უფ­რ ო­ა , ვიდ­რ ე
გა­მ ო­ნ აკ­ლ ი­ს ი.

2018 პი­ონ­გ­ჩან­გი 12,9 ბი­უ­ჯე­ტის გა­და­ხარ­ჯ­ვა, 1968 – 2021 (%)

წყა­რო: Flyvbjerg, B., Budzier, A., & Lunn, D. (2021).
Regression to the Tail: Why the Olympic Blow Up.
EPA: Economy and Space, 53(2), 233-260; The Tokyo
Organizing Committee of the Olympic and Paralympic
Games; The Board of Audit of Japan; Settimi, C. (2018,
February 8). By The Numbers: The 2018 Pyeongchang
Winter Olympics. Forbes
რამ­დე­ნი იხარ­ჯე­ბა ერთ
ოლიმ­პი­ურ სპორ­ტ­ს­მენ­ზე?
მი­უ ­ხ ე­და­ვ ად იმი­სა, რომ ტო­კი­ო ს 2021 წლის ოლიმ­
პი­უ რ თა­მ ა­შებს რე­კორ­დ უ­ლად ბევ­რი, 11500 ათ­ლ ე­ტი
და­ეს­წ­რო, ეს თა­მა­შე­ბი ერთ ათ­ლეტ­ზ ე და­ნა­ხ არ­ჯი­თაც
გან­ს ა­კუთ­რე­ბ უ­ლად ძვი­რად ღი­რე­ბუ­ლი გა­მოდგა –
ერთ სპორ­ტ ­ს­მ ენ­ზ ე სა­შუ­ა­ლოდ $1.3 მი­ლი­ო­ნ ი და­ი ­
ხარ­ჯა.
ზაფხუ­ლის ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბის ჩა­სა­ტა­რებ­ლად
იაპო­ნია დი­დი ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში ემ­ზა­დე­ბო­და. მისი
ჩა­ტა­რე­ბის უფ­ლე­ბა მათ ჯერ კი­დევ 2013 წელს მო­ი­
პო­ვეს, რის შემ­დე­გაც სპორ­ტულ ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა­ში
კო­ლო­სა­ლუ­რი თან­ხე­ბი და­ხარ­ჯეს. ტო­კი­ო­ში მდე­ბა­რე
ეროვ­ნუ­ლი სტა­დი­ო­ნი, რო­მე­ლიც 68 ათას მა­ყუ­რე­ბელს
იტევს, პრე­ო­ლიმ­პი­უ­რი ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რუ­ლი გან­ვი­
თა­რე­ბის ყვე­ლა­ზე თვალ­სა­ჩი­ნო ნი­მუ­ში­ა: ის იაპო­ნე­
ბი­უ­ჯე­ტის გა­და­ხარ­ჯ­ვის მაჩ­ვე­ნებ­ლით მონ­რე­ა­ლის
1976 წლის ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბი ლი­დე­რობს – ამ ვა­
ლის გა­და­სა­ფა­რავად მონ­რე­ალს 30 წე­ლი დას­ჭირ­
და.4 ამას გარ­და, გან­სა­კუთ­რე­ბით სა­ყუ­რადღე­ბოა
ათე­ნის მა­გა­ლი­თი: მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ 49%-
იანი გა­და­ხარ­ჯ­ვა არ­ც­თუ კო­ლო­სა­ლუ­რი­ა, ამ ვალ­მა
სა­ბერ­ძ­ნე­თის ეკო­ნო­მი­კა საგ­რძ­ ­ნობ­ლად და­ა­სუს­ტა
და 2007 – 2017 წლის ე.წ. „დაუსრულებელ“ ფი­ნან­სურ
კრი­ზის­ში მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი რო­ლი ითა­მა­შა5.
1  Grabar, H. (2021, July 21). What Japan Really Wanted
From the Olympics. Slate.
2  Lapidos, J. (2008, August 26). What’s Next for the
Bird’s Nest?. Slate.
3  Cervantes, A. (2021, July 23). The Tokyo Olympics’
Staggering Price Tag and Where It Stands in History.
The Wall Street Journal.
4  Vigor, A., Mean M., & Tims, C. (2004) After the Gold
Rush: A Sustainable Olympics for London. London: IPPR.
5  Flyvbjerg, B. (2011). Over Budget, Over Time, Over
and Over Again: Managing Major Projects. In P. W.
Morris, J. K. Pinto, & J. Söderlund, The Oxford Handbook
of Project Management (pp. 321-344). Oxford: Oxford
University Press.

10 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

 ბი­უ­ჯე­ტის გა­და­ხარ­ჯ­ვა, 1968-2021 (%)

თამაშები გა­და­ხარ­ჯ­ვა, % თამაშები გა­და­ხარ­ჯ­ვა, %

ზაფხუ­ლის ოლიმ­პი­ურ
­ ი თა­მა­შე­ბი ზამ­თ­რის ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბი
1968 გრე­ნობ­ლი 181%
1976 მონ­რე­ა­ლი 720%
1980 ლე­იკ­-­პ­ლე­სი­დი 324%
1992 ბარ­სე­ლო­ნა 266%
1984 სა­რა­ე­ვო 118%
1996 ატ­ლან­ტა 151%
1988 კალ­გა­რი 65%
2000 სიდ­ნე­ი 90% 1992 ალ­ბერ­ტ­ვი­ლი 137%

2004 ათე­ნი 49% 1994 ლი­ლე­ჰა­მე­რი 277%

2008* პე­კი­ნი 2% 1998 ნა­გა­ნო 56%

2012 ლონ­დო­ნი 76% 2002 სოლ­ტ­-­ლე­იკ­-­სი­ტი 24%

2006 ტუ­რი­ნი 80%

2016 რი­ო-­დე-­ჟა­ნე­ი­რო 352%
2010 ვან­კუ­ვე­რი 13%
2021 ტო­კი­ო 244%
2014 სო­ჭი 289%
საშუალო 217%
საშუალო 142%
მედიანა 151% მედიანა 118%

შე­ნიშ­ვ­ნა: მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბი დათ­ვ­ლი­ლია ად­გი­ლობ­რივ ვა­ლუ­ტე­ბის რე­ა­ლუ­რი მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბის მი­ხედ­ვით.

წყა­რო: Flyvbjerg, B., Budzier, A., & Lunn, D. (2021). Regression to the Tail: Why the Olympic Blow Up. EPA: Economy
and Space, 53(2), 233-260; The Tokyo Organizing Committee of the Olympic and Paralympic Games; The Board of Audit
of Japan; Settimi, C. (2018, February 8). By The Numbers: The 2018 Pyeongchang Winter Olympics. Forbes

მე­გაპ­რო­ექ­ტე­ბის ბი­უ­ჯე­ტის გა­და­ხარ­ჯ­ვა, % მა­ღა­ლი და­ნა­ხარ­ჯე­ბის გარ­და, ტო­კი­ოს ზაფხუ­

ოლიმ­პი­ურ ­ ი თა­მა­შე­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­ში, ბი­უჯ­ ე­ტის გა­და­ ლის თა­მა­შე­ბი სხვა რა­მი­თაც გა­მო­ირ­ჩე­ვა: ოლიმ­პი­
ხარ­ჯ­ვა სრუ­ლად ნორ­მა­ლუ­რი მოვ­ლე­ნაა – მე­ტიც, სხვა ა­დის მსვლე­ლო­ბი­სას, კო­ვიდ­-­19­ ­-ის და­დას­ტუ­რე­ბუ­ლი
მე­გაპ­რო­ექ­ტებ­თან შე­და­რე­ბით, ოლიმ­პი­ურ ­ ი თა­მა­შე­ბი შემ­თხ­ვე­ვე­ბის მზარ­დი სტა­ტის­ტი­კის გა­მო, იაპო­ნი­ის
ბი­უ­ჯე­ტის გა­და­ხარ­ჯვ­ ის ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი მაჩ­ვე­ნებ­ლით მთავ­რო­ბამ სა­გან­გე­ბო მდგო­მა­რე­ო­ბა გა­მო­აცხა­და,
გა­მო­ირ­ჩე­ვა. რის გა­მოც, გა­მო­უ­ყე­ნე­ბე­ლი ბი­ლე­თე­ბის გათ­ვა­ლის­
წი­ნე­ბით, ორ­გა­ნი­ზა­ტო­რებ­მა და­მა­ტე­ბით $800 მი­ლი­ო­
მე­გაპ­რო­ექ­ტე­ბის ბი­უ­ჯე­ტის გა­და­ხარ­ჯ­ვა, %
ნით იზა­რა­ლეს6. სა­ბო­ლოო ჯამ­ში, სპორ­ტუ­ლი გად­მო­
პრო­ექ­ტი % სა­ხე­დი­დან, ტო­კი­ოს ზაფხუ­ლის ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბი
გზე­ბი 20% საკ­მა­ოდ წარ­მა­ტე­ბუ­ლად ჩა­ტარ­და, გან­სა­კუთ­რე­ბით
– ქარ­თ­ვე­ლი სპორ­ტ­ს­მე­ნე­ბის­თვ­ ის, რო­მელ­თაც რვა
ხი­დე­ბი, გვი­რა­ბე­ბი 34% მე­და­ლი მო­ი­პო­ვეს, თუმ­ცა მხო­ლოდ დრო გვიჩ­ვე­ნებს,
ენერ­გო­სექ­ტო­რი 36% წარ­მა­ტე­ბუ­ლი იქ­ნე­ბა თუ არა ეს მე­გაპ­რო­ექ­ტი ფი­ნან­
სუ­რად და ეკო­ნო­მი­კუ­რად.
რკი­ნიგ­ზა 45%
კაშ­ხ­ლე­ბი 90%
6  Gale, A. (2021, July 9). Holding Tokyo Olympics With­
IT 107% out Fans Could Hurt Performance, Organizer Says . The
ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბი 172% Wall Street Journal.

შე­ნიშ­ვ­ნა: დათ­ვ­ლი­ლია რე­ა­ლუ­რი მო­ნა­ცე­მე­ბის მი­ხედ­ვით.

წყა­რო: Flyvbjerg, B., Budzier, A., & Lunn, D. (2021). Regression to the Tail: Why the Olympic Blow Up. EPA: Economy
and Space, 53(2), 233-260.

სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 11

 ლიდერბორდი

მსოფლიოს ყველაზე
სწრაფად მზარდი ქალაქები
2025 წლის­თ­ვის დე­და­მი­წის მო­სახ­ლე­ო­ბა 8.1 მი­ლი­
არდს მი­აღ­წევს. ზო­გი­ერთ რე­გი­ონ­ში (მაგალითად,
ევ­რო­პა­ში) ზრდის ტემ­პი საკ­მა­ოდ ნე­ლი­ა, ბევ­რი სხვა
ქა­ლა­ქის მო­სახ­ლე­ო­ბა კი სწრა­ფად იზ­რ­დე­ბა.
მსოფ­ლი­ოს ყვე­ლა­ზე სწრა­ფად მზარ­დი ქა­ლა­ქე­
ბი­დან მხო­ლოდ ერ­თი მდე­ბა­რე­ობს ჩი­ნეთ­ში, რაც ამ
ქვეყ­ნის მო­სახ­ლე­ობ­ ის ზრდის შე­ნე­ლე­ბა­ზე მი­უ­თი­თებს.
ყვე­ლა­ზე სწრა­ფად მზარ­დი ქა­ლა­ქი არის გვაგ­ვა­ლა­და,
რო­მე­ლიც წე­ლი­წად­ში სა­შუ­ალ
­ ოდ 6 პრო­ცენ­ტზ­ ე მე­ტით
გა­იზ­რდ­ ე­ბა. შე­და­რე­ბის­თ­ვის, ევ­რო­პის ყვე­ლა­ზე სწრა­
ფად მზარ­დი ქა­ლა­ქი ბა­ლა­ში­ხა წე­ლი­წად­ში მხო­ლოდ 2
პრო­ცენ­ტით გა­იზ­რ­დე­ბა.
სი­ა­ში წარ­მოდ­გე­ნი­ლია მხო­ლოდ ერ­თი დე­და­ქა­ლა­
ქი კამ­პა­ლას სა­ხით, ხო­ლო და­სავ­ლეთის ქვეყ­ნე­ბი­დან
პირ­ველ ოცე­ულ­ში ვერც ერ­თი ქა­ლა­ქი ვერ მოხ­ვ­და.
20 ყვე­ლა­ზე სწრა­ფად მზარ­დი ქა­ლა­ქი­დან 17 მდე­ბა­რე­ობს
აფ­რი­კის კონ­ტი­ნენ­ტ­ზე, მათგან 4 – ნი­გე­რი­ა­ში, 3 – ან­გო­ლა­ში, 3 –
კონ­გოს დე­მოკ­რა­ტი­ულ რეს­პუბ­ლი­კა­ში, ხო­ლო 2 – მო­ზამ­ბიკ­ში.

2020-2025 წწ სა­შუ­ა­ლო ზრდის ტემ­პი

ქალაქი ქვეყანა ზრდის მაჩვენებელი
1 გვაგ­ვა­ლა­და ნიგერია 6.46%
2 კა­ბინ­და კონგოს დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი რეს­პუბ­ლი­კა 6.37%
3 რუპ­გან­ჯი ბანგლადეში 6.36%
4 ლო­კო­ჯა ნიგერია 5.93%
5 უიჟე ანგოლა 5.92%
6 ბუ­ჟუმ­ბუ­რა ბურუნდი 5.75%
7 სონ­გეა ტანზანია 5.74%
8 სი­ო­ნი­ა­ნი ჩინეთი 5.69%
9 პო­ტის­კუ­მი ნიგერია 5.65%
10 ბუ­ნია კონგოს დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი რეს­პუბ­ლი­კა 5.63%
11 ტე­ტე მოზამბიკი 5.56%
12 კუ­იტ
­ო ანგოლა 5.48%
13 ჰო­სუ­რი ინდოეთი 5.38%
14 აბო­მე­ი-­კა­ლა­ვი ბენინი 5.27%
15 ნე­ვი ნიგერია 5.18%
16 მა­ლან­ჟე ანგოლა 5.17%
17 მბუ­და კამერუნი 5.16%
18 კე­ლი­მა­ნე მოზამბიკი 5.14%
19 კამ­პა­ლა უგანდა 5.14%
SHUTTERSTOCK

20 გო­მა კონგოს დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი რეს­პუბ­ლი­კა 5.14%

წყა­რო: გა­ე­რო (2018)

12 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

 სწრა­ფი ზრდის შე­დე­გე­ბი
ყვე­ლა­ზე სწრა­ფად მზარ­დი ოცი­ვე ქა­ლა­ქი აფ­რი­კა­სა
და აზი­ა­ში მდე­ბა­რე­ობს. მა­თი ზრდის ტემ­პი ბევ­რად
უს­წ­რებს სხვა კონ­ტი­ნენ­ტებს (მაგალითად, ევ­რო­პას).

ყვე­ლა­ზე სწრა­ფად მზარ­დი ქა­ლა­ქე­ბის

ევ­რო­პუ­ლი და გლო­ბა­ლუ­რი რე­ი­ტინ­გე­ბი
ქალაქი ქვეყანა ზრდის
მაჩვენებელი
1 ბა­ლა­ში­ხა რუსეთი 2.01%
2 ტი­უ­მე­ნი რუსეთი 1.88%

მსოფ­ლი­ოს ყვე­ლა­ზე სწრა­ფად მზარ­დი 3 ტი­რა­ნა ალბანეთი 1.63%

ქა­ლა­ქე­ბის რე­ი­ტინ­გი 4 ოს­ლო ნორვეგია 1.38%
2025 წლის­თ­ვის დე­და­მი­წის მო­სახ­ლე­ო­ბა 8.1 მი­ლი­ 5 სო­ჭი რუსეთი 1.33%
არდს მიაღწევს.
6 კო­ვენ­ტ­რი-­ დიდი ბრი­ტა­ნე­თი 1.32%
მო­სახ­ლე­ო­ბის ზრდა ძი­რი­თა­დად აფ­რი­კი­სა და აზი­
ბედ­ვორ­ტი
ის კონ­ტი­ნენ­ტებ­ზე არის კონ­ცენ­ტ­რი­რე­ბუ­ლი. წი­ნამ­
7 სტოკ­ჰოლ­მი შვედეთი 1.25%
დე­ბა­რე რუ­კა­ზე მოყ­ვა­ნი­ლია მსოფ­ლი­ოს 20 ყვე­ლა­ზე
სწრა­ფად მზარ­დი ქა­ლა­ქი (2020-2025 წწ) სა­შუ­ა­ლო 8 ლო­ზა­ნა შვეიცარია 1.23%
ზრდის მი­ხედ­ვით. 9 კრას­ნო­და­რი რუსეთი 1.22%
10 სურ­გუ­ტი რუსეთი 1.17%
წინ დი­დი ნა­ბი­ჯე­ბით
მსოფ­ლი­ოს 20 ყვე­ლა­ზე სწრა­ფად მზარ­დი ქა­ლა­ქი­დან 17
აფ­რი­კა­ში მდე­ბა­რე­ობს (აქედან 4 – კონ­კრ ­ ე­ტუ­ლად ნი­ 2025 წლის­თ­ვის სუბ­სა­ჰა­რუ­ლი აფ­რი­კის მო­სახ­ლე­
გე­რი­ა­ში). მო­სახ­ლე­ო­ბა მთე­ლი კონ­ტი­ნენ­ტის მას­შ­ტა­ბით ო­ბა 2 მი­ლი­არდს მი­უ­ახ­ლოვ­დე­ბა. აღ­ნიშ­ნუ­ლი მო­სახ­
სწრა­ფად იზ­რ­დე­ბა, რა­მე­თუ აფ­რი­კუ­ლი ქვეყ­ნე­ბის დიდ ლე­ო­ბის ნა­ხე­ვა­რი 25 წელ­ზე ნაკ­ლე­ბი ასა­კის იქ­ნე­ბა.
ნა­წილ­ში შო­ბა­დო­ბის დო­ნე კვლავ მა­ღა­ლი­ა. მსოფ­ლიო ეს უზარ­მა­ზა­რი სა­მუ­შაო ძა­ლა ზრდი­სა და ინო­ვა­ცი­ის
ბან­კის მო­ნა­ცე­მე­ბის მი­ხედ­ვით, 2019 წელს სუბ­სა­ჰა­რულ გან­მა­პი­რო­ბე­ბე­ლი­ა. აფ­რი­კა უკ­ვე სარ­გებ­ლობს ციფ­
აფ­რი­კა­ში შო­ბა­დო­ბის კო­ე­ფი­ცი­ენ­ტი 4.6 იყო, მა­შინ რო­ რუ­ლი მი­მარ­თუ­ლე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბით რო­გორც ტრა­
დე­საც გლო­ბა­ლუ­რი კო­ე­ფი­ცი­ენ­ტი 2.4-ს შე­ად­გენ­და. დი­ცი­ულ, ისე ახალ სექ­ტო­რებ­ში.
ნი­გე­რი­ის ეკო­ნო­მი­კა დიდ­წი­ლად ნავ­თობ­ზეა და­ ჩი­ნე­თი უკ­ვე საკ­მაო ხა­ნი­ა, უმიზ­ნებს აფ­რი­კას და
მო­კი­დე­ბუ­ლი, რის შე­დე­გა­დაც ის აფ­რი­კის ერ­თ­-ერთ აფი­ნან­სებს რიგ ინ­ფრ ­ ას­ტ­რუქ­ტუ­რულ პრო­ექ­ტებს. ჩი­
ყვე­ლა­ზე ძლი­ერ ეკო­ნო­მი­კად ჩა­მო­ყა­ლიბ­და, რა­მაც, ნე­თის გავ­ლე­ნის შე­სამ­ცი­რებ­ლად ნა­ტო-ს ქვეყ­ნე­ბი
მა­ღალ შო­ბა­დო­ბას­თან ერ­თად­,­ ნი­გე­რი­ას ახალ­გაზ­რ­ აფ­რი­კა­ში მსგავ­სი ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას
და, ძლი­ე­რი და მზარ­დი სა­მუ­შაო ძა­ლა შეს­ძი­ნა. გეგ­მა­ვენ. ეკო­ნო­მი­კუ­რი პო­ტენ­ცი­ა­ლის მი­უ­ხე­და­ვად,
თუმ­ცა ნი­გე­რი­ის მო­სახ­ლე­ო­ბის ზრდა ქვეყ­ნის­თ­ვის მზარ­დი ქა­ლა­ქე­ბი შე­საძ­ლე­ბე­ლია პრობ­ლე­მად იქ­ცეს
წყევ­ლა­დაც იქ­ცა. ეკო­ნო­მი­კურ ზრდას ჭარ­ბი ურ­ბა­ნუ­ ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი ქვეყ­ნე­ბის­თ­ვის – მათ მო­უ­წევთ მა­სი­
ლი მიგ­რა­ცია მოჰ­ყ­ვა. სოფ­ლის მო­სახ­ლე­ო­ბის მა­სობ­ ურ ურ­ბა­ნი­ზა­ცი­ას­თან, და­ბინ­ძუ­რე­ბას­თან, მო­სახ­ლე­
რივ­მა გა­დი­ნე­ბამ სა­სოფ­ლო-­სა­მე­ურ­ნეო საქ­მი­ა­ნო­ბის ო­ბის სი­ჭარ­ბე­სა და ცხოვ­რე­ბის ხარ­ჯე­ბის ზრდას­თან
შემ­ცი­რე­ბა გა­მო­იწ­ვი­ა, რის შე­დე­გა­დაც ნი­გე­რი­ას სურ­ და­კავ­ში­რე­ბულ პრობ­ლე­მებ­თან გამ­კლ ­ ა­ვე­ბა.
სა­თის იმ­პორ­ტ­ზე დი­დი ხარ­ჯე­ბის გა­წე­ვა უწევს.
მო­ზამ­ბი­კის ქა­ლა­ქე­ბი ტე­ტე და კე­ლი­მა­ნე ყო­ველ­ ცვლი­ლე­ბე­ბის მო­ლო­დინ­ში
წლი­უ­რად სა­შუ­ა­ლოდ 5.56 და 5.14 პრო­ცენ­ტით იზ­რ­ მო­სახ­ლე­ო­ბის „ბუმის“ შე­დე­გია ეკო­ნო­მი­კის, სა­მუ­შაო ძა­
დე­ბა. მო­სა­ლოდ­ნე­ლი­ა, რომ პან­დე­მი­ით გა­მოწ­ვე­უ­ლი ლი­სა და ში­და სა­მომ­ხ­მა­რებ­ლო ბაზ­რის სწრა­ფი ზრდა. აფ­
კრი­ზი­სის შემ­დეგ ქვეყ­ნის ეკო­ნო­მი­კა სწრა­ფად გა­მო­ რი­კუ­ლი და აზი­უ­რი მე­გა­ლო­პო­ლი­სე­ბის ზრდამ შე­საძ­ლო­ა,
კეთ­დე­ბა. პროგ­ნო­ზე­ბის მი­ხედ­ვით, 2022 წლის­თ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ეკო­ნო­მი­კუ­რი ცვლი­ლე­ბე­ბი გა­მო­იწ­ვი­ოს,
მო­ზამ­ბი­კის ეკო­ნო­მი­კა 4 პრო­ცენ­ტით გა­იზ­რ­დე­ბა. რომ­ლებ­საც აუცი­ლებ­ლად უნ­და ვა­დევ­ნოთ თვა­ლი.

სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 13

 ლიდერბორდი

ავტორი: ლიკა ფანჯარაძე

ქვეყნები, რომლებიც
ყველაზე მეტ წიაღისეულ
საწვავს იყენებენ
დღეს უფ­რო მე­ტი ენერ­გი­ის ფორ­მი­რე­ბის წყა­რო არ­სე­ბობს, ვიდ­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლი, რომ­ლის 50% მო­დის ევ­რო­პა­ში ყვე­ლა­ზე დი­დი ბუ­
რე ოდეს­მე. იქ­ნე­ბა ეს წი­ა­ღი­სე­ულ ­ ი საწ­ვა­ვი­დან მი­ღე­ბუ­ლი ენერ­გი­ა, ნებ­რი­ვი აირის სა­ბა­დოდან – გრო­ნინ­გე­ნის გა­ზის სა­ბა­დო­დან, მე­ო­რე
რო­გო­რი­ცაა ქვა­ნახ­ში­რი, ნავ­თო­ბი და გა­ზი, რომ­ლე­ბიც სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ნა­ხე­ვა­რი კი ჩრდი­ლო­ეთ ზღვა­ში ოფ­შო­რუ­ლი გა­ზის სა­ბა­დო­ე­ბი­დან.
გან­მავ­ლო­ბა­ში გა­მო­ი­ყე­ნე­ბო­და, თუ გა­ნახ­ლე­ბა­დი ენერ­გი­ის წყა­რო­ აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა, რომ ნი­დერ­ლან­დე­ბის მთავ­რო­ბამ მი­ი­ღო გა­დაწყ­ვე­
ე­ბი, რო­გო­რი­ცაა ბი­ო­საწ­ვა­ვი, ქა­რისა და მზის ენერ­გიები, რომ­ლე­ბიც ტი­ლე­ბა, შეწყ­ვი­ტოს რე­გუ­ლა­რუ­ლი წარ­მო­ე­ბა გრო­ნინ­გე­ნის ვე­ლი­
სულ უფ­რო მე­ტად იმ­ყა­რე­ბენ პო­ზი­ცი­ებს. დან 2022 წლის­თ­ვის.
უნ­და აღი­ნიშ­ნოს, რომ დღე­ვან­დე­ლი ენერ­გე­ტი­კუ­ლი ლან­დ­შაფ­
ტი საკ­მა­ოდ მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნია და, შე­სა­ბა­მი­სად, მსოფ­ლი­ოს სხვა­ ბირ­თ­ვუ­ლი – საფ­რან­გე­თი (მთლიანი მი­წო­დე­ბის 42%). საფ­
დასხ­ვა ქვეყა­ნაც საწ­ვა­ვის სხვა­დას­ხვ­ ა წყა­რო­ზე არის და­მო­კი­დე­ რან­გე­თი ერთ-ერ­თი ლი­დე­რია ბირ­თ­ვული ენერ­გი­ის გა­მო­ყე­ნე­ბის
ბულ­ი. მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, არა­გა­ნახ­ლე­ბა­დი რე­სურ­სე­ბით მი­ღე­ბუ­ლი კუთხით, რაც მი­სი ენერ­გი­ის მა­რა­გის 42%-ს შე­ად­გენს. 56 მოქ­მე­დი
ენერ­გია ჯერ კი­დევ დო­მი­ნან­ტია მსოფ­ლი­ოს უმ­რავ­ლეს ქვე­ყა­ნა­ში. ბირ­თ­ვუ­ლი რე­აქ­ტო­რი აწარ­მო­ებს 103,966 ktoe, რაც აშშ-ის შემ­დეგ
ენერ­გე­ტი­კუ­ლი ტა­რი­ფე­ბის შე­და­რე­ბის პლატ­ფორ­მა Utility Bidder– მსოფ­ლი­ო­ში მე­ო­რე­ა.
მა გა­მო­აქ­ვეყ­ნა კვლე­ვა, რო­მელ­შიც სა­უ­ბა­რია ქვეყ­ნებ­ზე, რომ­ლე­ბიც
არა­გა­ნახ­ლე­ბა­დი ენერ­გი­ის წარ­მო­ე­ბის კუთხით მსოფ­ლი­ოს ტოპ-20
არა­გა­ნახ­ლე­ბა­დი რე­სურ­სე­ბის, რო­გორც ენერ­გი­ის მთა­ვა­რი წყა­როს
ქვე­ყა­ნას წარ­მო­ად­გე­ნენ. ამა­ვე კვლე­ვა­ში ყუ­რადღე­ბა გა­მახ­ვი­ლე­ბუ­
ფორ­მი­რე­ბის კუთხით მსოფ­ლი­ოს ტოპ-10 ქვე­ყა­ნა:
ლია წარ­მო­ე­ბის სხვა­დას­ხ­ვა სა­შუ­ა­ლე­ბაზე და მათ გა­და­ნა­წი­ლე­ბა­ზე
მოხ­მა­რე­ბის კუთხით.
წი­აღ
­ ი­სე­უ­ლი საწ­ვა­ვი­დან ყვე­ლა­ზე ხში­რად გა­მო­ყე­ნე­ბული საწ­ვა­ვი სინ­გა­პუ­რი მთლი­ა­ნი წარ­მო­ე­ბის 98%
კვლავ ქვა­ნახ­ში­რი­ა. ხო­ლო ქვე­ყა­ნა, რო­მე­ლიც ენერ­გე­ტი­კუ­ლი თვალ­
საზ­რი­სით ყვე­ლა­ზე მე­ტად არის და­მო­კი­დე­ბუ­ლი ამ წი­ა­ღი­სე­ულ რე­ ავ­ს­ტ­რა­ლია 93%
სურ­ს­ზე, სამხრეთ აფ­რი­კის რეს­პუბ­ლი­კაა – ქვე­ყა­ნა მთლი­ა­ნი ენერ­გე­
ტი­კის 73%-ს ამ რე­სურ­სით აწარ­მო­ებს. ამის მთა­ვა­რი მი­ზე­ზი ისა­ა, რომ სამ­ხ­რეთი აფ­რი­კა 91%
ქვე­ყა­ნა­ში არ არ­სე­ბობს სხვა ხელ­საყ­რე­ლი ალ­ტერ­ნა­ტი­ვა, ამას­თან,
თა­ვად სამ­ხ­რეთი აფ­რი­კა ფლობს ქვა­ნახ­ში­რის საკ­მა­ოდ დიდ მა­რაგს ნი­დერ­ლან­დე­ბი 90%
და მსოფ­ლი­ოშ­ ი ექ­სპ­ ორ­ტის მხრი­ვაც ერთ-ერ­თი ლი­დე­რი­ა.
ნავ­თო­ბი – სინ­გა­პუ­რი (მთლიანი მი­წო­დე­ბის 73%). სამ­ხ­რეთ აფ­ მა­რო­კო 90%
რი­კის რეს­პუბ­ლი­კის მსგავ­სად, სინ­გა­პუ­რის ენერ­გო­მო­მა­რა­გე­ბის
73% ერთ წი­ა­ღი­სე­ულ საწ­ვავ­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი, მაგ­რამ ამ­ჯე­რად ლუქ­სემ­ბურ­გი 90%
ეს ნავ­თო­ბი­ა. სინ­გა­პუ­რი, რო­მელ­საც ხში­რად ასეც მო­იხ­სე­ნი­ე­ბენ –
„ნავთობის კე­რა აზი­აშ­ ი“, აწარ­მო­ებს 27,621 ktoe (კილოტონის ნავ­თო­ პო­ლო­ნე­თი 89%
ბის ეკვი­ვა­ლენ­ტი) ელექ­ტ­რო­ნერ­გი­ას. მი­სი იდე­ა­ლუ­რი სა­ვაჭ­რო მდე­
ბა­რე­ო­ბი­სა და უსაფ­რ­თხო გა­რე­მოს გა­მო აქ ბევ­რი ნავ­თობ­კომ­პა­ნია მექ­სი­კა 89%
ოპე­რი­რებს, მათ შო­რის – Exxon Mobil-ი.
ჩი­ნე­თი მთლი­ა­ნი წარ­მო­ე­ბის 88%
SHUTTERSTOCK

ბუ­ნებ­რი­ვი აირი – ნი­დერ­ლან­დე­ბი (მთლიანი მი­წო­დე­ბის 45%).

იაპო­ნია 88%
ნი­დერ­ლან­დე­ბის ენერ­გო­მო­მა­რა­გე­ბა ძი­რი­თა­დად ბუ­ნებ­რი­ვ აირ­ზეა

14 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

 მსოფლიოს ყველაზე დიდი
ენერგომწარმოებლები
წარ­მო­ე­ბის ზრდას­თან ერ­თად მუდ­მი­ვად იზ­რ­დე­ბა მოთხოვ­ნა ენერ­
გი­ის სხვა­დას­ხ­ვა წყა­რო­ზე. დღეს ენერ­გი­ის ფორ­მი­რე­ბის უამ­რა­ვი
სა­შუ­ა­ლე­ბა არ­სე­ბობს, თუმ­ცა გა­რე­მო­ზე ზე­მოქ­მე­დე­ბის თვალ­ს­აზ­
რი­სით ისი­ნი მკვეთ­რად გან­ს­ხვ­ ავ­დე­ბი­ან ერ­თ­მა­ნე­თი­სა­გან. სწო­რედ
ამი­ტომ, მსოფ­ლი­ო­ში თან­და­თან ფეხს იკი­დებს გა­ნახ­ლე­ბა­დი ენერ­
გი­ის ფორ­მი­რე­ბის სხვა­დას­ხ­ვა უახ­ლე­სი ფორ­მა, თუმ­ცა ტრა­დი­ცი­უ­
ლი წი­ა­ღი­სე­უ­ლი საწ­ვა­ვი კვლავ დო­მი­ნან­ტი­ა.
ენერ­გე­ტი­კუ­ლი ტა­რი­ფე­ბის შე­და­რე­ბის პლატ­ფორ­მა Utility Bidder–
ის კვლე­ვა იმ ქვეყ­ნე­ბის ჩა­მო­ნათ­ვალს ასა­ჯა­რო­ებს, რომ­ლე­ბიც ყვე­
ლა­ზე მეტ ენერ­გი­ას აწარ­მო­ე­ბენ. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა, რომ კვლე­ვა ეფუძ­
ნე­ბა სა­ერ­თა­შო­რი­სო ენერ­გე­ტი­კუ­ლი სა­ა­გენ­ტოს (IEA) მო­ნა­ცე­მებს
და აჩ­ვე­ნებს ენერ­გი­ის მთლი­ა­ნი წყა­როს IEA–ს თი­თო­ე­ულ ­ ი წევ­რი­სა
და ასო­ცი­ა­ცი­ის ქვეყ­ნე­ბი­სათ­ვის, უახ­ლე­სი წლის მან­ძილ­ზე. ამას­თან
სა­ზომ ერ­თე­უ­ლად აღე­ბუ­ლია ktoe (კილოტონის ნავ­თო­ბის ეკ­ვი­ვა­
ლენ­ტი).
მსოფ­ლი­ოს უდი­დე­სი ენერ­გომ­წარ­მო­ებ­ლე­ბის
სია ასე გა­მო­ი­ყუ­რე­ბა
3.2 მი­ლი­ონ­ ი ktoe წარ­მო­ე­ბის მო­ცუ­ლო­ბით პირ­ველ ად­გილ­ზე ჩი­ნე­
თი­ა. ჩი­ნე­თი არის ყვე­ლა­ზე დი­დი ენერ­გომწარ­მო­ე­ბე­ლი ქვე­ყა­ნა,
რომ­ლის წარ­მო­ე­ბის უდი­დე­სი ნა­წი­ლი – 88% – წი­ა­ღი­სე­ულ საწ­ვავ­
ზე მო­დის. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა, რომ ჩი­ნე­თი ასე­ვე პირ­ვე­ლია გა­ნახ­ლე­ბა­დი
ენერ­გი­ის წარ­მო­ე­ბის კუთხი­თაც, ის წე­ლი­წად­ში 300,924 ktoe-ს სწო­
რედ სხვა­დას­ხ­ვა გა­ნახ­ლე­ბა­დი ენერ­გი­ის წყა­რო­ე­ბით აწარ­მო­ებს,
თუმ­ცა ეს ქვეყ­ნის მთლი­ა­ნი წარ­მო­ე­ბის მხო­ლოდ 9%-ს შე­ად­გენს.
მე­ო­რე ად­გილ­ზე 2.2 მი­ლი­ო­ნი ktoe-თი აშშ–ია და ის, ჩი­ნე­თის
მსგავ­სად, დიდ­წი­ლად და­მო­კი­დე­ბუ­ლია წი­ა­ღი­სე­ულ საწ­ვავ­ზე (82%),
ძი­რი­თა­დად ნავ­თობ­სა და ბუ­ნებ­რივ აირ­ზე. აშშ-ში ენერ­გი­ის მი­წო­
დე­ბის 10% ბირ­თ­ვულ ენერ­გი­ა­ზე მო­დის, ხო­ლო 8% გა­ნახ­ლე­ბა­დი
წყა­რო­ე­ბით არის ფორ­მი­რე­ბუ­ლი.
ინ­დო­ე­თი, რო­მელ­საც სწრა­ფად მზარ­დი ეკო­ნო­მი­კა აქვს და მისი
მო­სახ­ლე­ო­ბაც ასევე მზარდია, ამ სი­ა­ში მე­სა­მე ად­გილ­ზე­ა. მი­სი წლი­
უ­რი გა­მო­მუ­შა­ვე­ბა 919,771 ktoe-ს აღ­წევს. ის, ჩი­ნე­თი­სა და აშშ–სგან
გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბით, ენერ­გი­ის ფორ­მი­რე­ბის საკ­მა­ოდ მრა­ვალ­ფე­რო­ვან
გზებს იყე­ნებს. წი­ა­ღი­სე­უ­ლი საწ­ვა­ვი მა­რა­გის სამ მე­ოთხედ­ზე მეტს,
გა­ნახ­ლე­ბა­დი წყა­რო­ე­ბი კი და­ახ­ლო­ე­ბით მე­ოთხედს შე­ად­გენს. თუმ­
ცა ინ­დო­ეთ­ში თით­ქ­მის სრუ­ლი­ად აუთ­ვი­სე­ბე­ლია ბირ­თ­ვუ­ლი ენერ­
გი­ა, რო­მე­ლიც წარ­მო­ე­ბის მხო­ლოდ 1%–ს აგე­ნე­რი­რებს.
ენერ­გი­ის წარ­მო­ე­ბის მხრივ მსოფ­ლი­ოს ტოპ-ქვეყ­ნე­ბის რე­ი­
ტინ­გ­ში ასე­ვე მოხ­ვ­და: იაპო­ნია – 419,083 ktoe; კა­ნა­და – 306,084 ktoe;
გერ­მა­ნია – 303,636 ktoe; ბრა­ზი­ლია – 289,130 ktoe; სამ­ხ­რეთი კო­რეა
– 279,871 ktoe; საფ­რან­გე­თი – 246,349 ktoe და ინ­დო­ნე­ზია – 231,008 ktoe.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 15
 ლიდერბორდი

უმსხვილესი
ავტომწარმოებლები საბაზრო
კაპიტალიზაციის მიხედვით
ქვემოთ მოყვანილია მსოფლიოს უმსხვილესი ავტომწარმოებელი კომპანიების სია
საბაზრო კაპიტალიზაციის მიხედვით. ნაჩვენებია მხოლოდ წამყვანი ავტომწარმოებელი
კომპანიები, რომელთა აქციებიც საფონდო ბირჟაზე იყიდება. ავტომწარმოებელი
კომპანია არის კომპანია, რომელიც ჩართულია ავტომობილების დიზაინის,
განვითარების, წარმოების, მარკეტინგისა და გაყიდვების პროცესებში.

სახელწოდება საბაზრო კაპიტალი ღირებულება ქვეყანა

1 Tesla $704.81 B $711.92

2 Toyota $244.06 B $173.88

3 Volkswagen $147.13 B $236.11

4 BYD $115.53 B $44.48

5 Daimler $89.59 B $83.75

6 Great Wall Motors $73.12 B $9.72

7 General Motors $72.29 B $49.80

8 Stellantis $63.53 B $20.29

9 NIO $62.34 B $38.05

10 BMW $60.03 B $92.07

11 Volvo $56.79 B $22.81

12 Ferrari $53.74 B $216.32

13 Ford $53.17 B $13.31

14 Honda $51.94 B $29.85

15 Hyundai $41.36 B $43.02

16 XPeng $34.46 B $40.28

17 SAIC Motor $34.06 B $2.92

16 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

 სახელწოდება საბაზრო კაპიტალი ღირებულება ქვეყანა

18 Lucid Motors $33.64 B $21.03

19 Geely $32.52 B $3.31

20 Li Auto $30.74 B $29.34

21 Kia $28.14 B $70.19

22 Maruti Suzuki India $27.14 B $89.86

23 Chongqing Changan $21.55 B $3.25

24 Suzuki Motor $20.51 B $42.24

25 Nissan $20.22 B $5.17

26 Tata Motors $15.12 B $19.75

27 Subaru $14.30 B $18.37

28 Mahindra & Mahindra $13.07 B $10.51

29 Hotai Motor $11.00 B $20.16

30 Renault $10.58 B $35.20

31 Isuzu $9.08 B $12.32

32 Dongfeng Motor $8.98 B $1.04

33 FAW Car $8.04 B $1.73

34 Polaris $7.45 B $123.07

35 Arrival $6.90 B $11.13

36 Mazda $5.36 B $8.52

37 Fisker $4.15 B $14.04

38 Nikola $4.03 B $10.13

39 Aston Martin $3.08 B $26.37

40 Canoo $1.74 B $7.36

41 Lordstown Motors $1.14 B $6.48

42 Arcimoto $0.43 B $11.72

43 Electra Meccanica $0.40 B $3.58

44 SsangYong Motor $0.35 B $2.37

სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 17


ბათუმის ურბანული გამოწვევები და
სამომავლო პერსპექტივები
მამუკა სალუქვაძე
არქიტექტურის დოქტორი,
„სითი ინსტიტუტი
საქართველოს“ დირექტორი
18 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
მოსაზრება
ბა­თუ­მი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს იმ მცი­
რე­რიცხო­ვან და­სახ­ლე­ბებს
მი­ე­კუთ­ვ­ნე­ბა, რომ­ლებ­მაც და­მო­უ­
კი­დებ­ლო­ბის აღ­დ­გე­ნის (1991 წე­ლი) შემ­
დ­გომ პე­რი­ოდ­ში მო­ა­ხერ­ხა არა მარ­ტო
მო­სახ­ლე­ო­ბის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა, არა­მედ
გარ­კ­ვე­ულ­წი­ლად გაზ­რ­დაც კი. საბ­ჭო­თა
პე­რი­ოდ
­ ის მი­წუ­რულს, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს
სი­დი­დით (მოსახლეობის რა­ო­დე­ნო­ბით)
მე­ხუ­თე ქა­ლა­ქი (თბილისის, ქუ­თა­ი­სის,
რუს­თა­ვი­სა და სო­ხუ­მის შემ­დეგ) დღეს
ქვეყ­ნის მე­ო­რე ურ­ბა­ნუ­ლი ცენ­ტ­რი, უდი­
დე­სი და­სახ­ლე­ბაა (166 ათა­სი მცხოვ­რე­
ბი 2019 წლის მო­ნა­ცე­მე­ბით) და­სავ­ლეთ
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს შა­
ვიზღ­ვის­პი­რა რე­გი­ო­ნის ცენ­ტ­რი­ა.
სა­მარ­თ­ლი­ა­ნო­ბი­სათ­ვის უნ­და აღ­
ვ­ნიშ­ნოთ, რომ ბა­თუ­მის ასე­თი ზრდა
დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი და მიგ­რა­ცი­უ­ლი პრო­
ცე­სე­ბის დამ­სა­ხუ­რე­ბა ნაკ­ლე­ბა­და­ა, ის
დიდ­წი­ლად ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ულ
­ ი საზღ­
ვ­რე­ბის ცვლი­ლე­ბას – ტე­რი­ტო­რი­ის
გა­ფარ­თო­ე­ბას – უკავ­შირ­დე­ბა, მაგ­რამ,
ასეთ შემ­თხ­ვე­ვა­შიც კი, ქა­ლაქ­ში მიმ­დი­
ნა­რე დი­ნა­მი­კუ­რი სო­ცი­ა­ლურ–ეკო­ნო­
მი­კუ­რი და სივ­რ­ცი­თი პრო­ცე­სე­ბი მი­სი
მარ­თვ
­ ის მი­მართ გან­სა­კუთ­რე­ბით გუ­
ლის­ხ­მი­ერ, გო­ნივ­რულ და ეფექ­ტი­ან მიდ­
გო­მებს მო­ითხოვს. სწო­რედ ამას უნ­და
ემ­სა­ხუ­რე­ბო­დეს ბა­თუ­მის გან­ვი­თა­რე­ბის
გე­ნე­რა­ლუ­რი გეგ­მა, რო­მელ­ზე მუ­შა­ო­ბაც
„სითი ინ­სტ
­ ი­ტუ­ტი სა­ქარ­თ­ვე­ლომ“ უკ­ვე
და­იწყო.
„სითი ინ­ს­ტი­ტუ­ტი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს“ ექ­
ს­პერ­ტის, პრო­ფე­სორ იოსებ სა­ლუქ­ვა­ძის
მო­საზ­რე­ბით: „1990-იანი წლე­ბის დრა­მა­
ტულ­მა მოვ­ლე­ნებ­მა, კერ­ძოდ ეთ­ნო­პო­
ლი­ტი­კურ­მა კონ­ფლ
­ იქ­ტ­მა აფხა­ზეთ­ში
და ამ რე­გი­ონ­ზე სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მი­ერ დე
ფაქ­ტო კონ­ტ­რო­ლის და­კარ­გ­ვამ, ერ­თი
მხრივ, და და­სავ­ლე­თის­კენ სწრაფ­ვამ,
თურ­ქეთ­თან პარ­ტ­ნი­ო­რუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­
ბე­ბის დამ­ყა­რე­ბამ (მაგ., თა­ვი­სუ­ფა­ლი
ვაჭ­რო­ბა, უვი­ზო მი­მოს­ვ­ლა) და მას­თან
საზღ­ვ­რე­ბის სრულ­მა გახ­ს­ნამ, მე­ო­რე
მხრივ, კარ­დი­ნა­ლუ­რად შეც­ვა­ლა ჩვე­ნი
ქვეყ­ნის გე­ო­პო­ლი­ტი­კუ­რი კონ­ფი­გუ­რა­
ცი­ა. რუ­სეთ­თან მტრუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­
ბე­ბის პი­რო­ბებ­ში, მა­ნამ­დე აქ­ტი­უ­რი
ჩრდი­ლო–და­სავ­ლე­თის „ზრდის ღერ­ძი“
ზუგ­დი­დი–სო­ხუ­მის მი­მარ­თუ­ლე­ბით, რი­
თაც სა­ქარ­თ­ვე­ლო რუ­სეთს უკავ­შირ­დე­
ბო­და, სრუ­ლი­ად ჩა­კე­ტა და გა­აქ­ტი­უ­რა
სამ­ხ­რეთ–და­სავ­ლე­თის „ზრდის ღერ­ძი“,
რომ­ლის ცენ­ტ­რა­ლურ ად­გილს სწო­რედ
ქა­ლა­ქი ბა­თუ­მი წარ­მო­ად­გენს“.
ამ ახა­ლი ვი­თა­რე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბის
მიზ­ნით, ბო­ლო 15 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში,
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ცენ­ტ­რა­ლუ­რი ხე­ლი­სუფ­
ლე­ბა და აჭა­რის ად­გი­ლობ­რი­ვი მმარ­თ­
ვე­ლო­ბა აქ­ტი­ურ ზო­მებს მი­მარ­თავს ქა­
ლა­ქის გარ­დაქ­მ­ნა–გან­ვი­თა­რე­ბის, მი­სი
„მოდერნიზაციისა“ და მიმ­ზიდ­ვე­ლო­ბის
ამაღ­ლე­ბის მიზ­ნით. არა­ერ­თ­მა მსხვილ-
და სა­შუ­ა­ლო­მას­შ­ტა­ბი­ან­მა პრო­ექ­ტ­მა და
პროგ­რა­მამ დი­დი კო­რექ­ტი­ვე­ბი შე­იტ
­ ა­ნა
ქა­ლა­ქის ურ­ბა­ნულ და სო­ცი­ა­ლურ სივ­რ­
ცე­ში და მი­სი თვალ­სა­ჩი­ნო ტრან­ს­ფორ­
მა­ცია გა­მო­იწ­ვი­ა.
ეს ცვლი­ლე­ბე­ბი, ერ­თი მხრივ, უდა­
ვოდ გა­ნა­პი­რო­ბებს ბა­თუ­მის ცნო­ბა­
დო­ბი­სა და მიმ­ზიდ­ვე­ლო­ბის ზრდას
სა­ერ­თა­შო­რი­სო მას­შ­ტა­ბით, მაგ­რამ,
მე­ო­რე მხრივ, არ­ც­თუ იშ­ვი­ა­თად იწ­ვევს
კა­მათ­სა და გუ­ლის­წყ­რო­მას (ზოგჯერ
სა­მარ­თ­ლი­ანს) ქა­ლა­ქის ტრა­დი­ცი­უ­ლი
იერ­სა­ხის­/ი­მი­ჯის შე­ლახ­ვი­სა და ცხოვ­
რე­ბის წე­სის შეც­ვ­ლის (გაუარესების),
სა­ქა­ლა­ქო ტრან­ს­პორ­ტი­სა და ინ­ფ­რას­ტ­
რუქ­ტუ­რის, სო­ცი­ა­ლუ­რი მომ­სა­ხუ­რე­ბი­სა
და ეკო­ლო­გი­ის სფე­რო­ებ­ში წარ­მოქ­მ­ნი­
ლი მძი­მე პრობ­ლე­მე­ბის გა­მო.
ქა­ლა­ქის გენ­გეგ­მი­სა და რე­გი­ონ
­ ის
სივ­რ­ცის და­გეგ­მა­რე­ბის დო­კუ­მენ­ტის
მი­ზანს სწო­რედ ბა­თუ­მი­სა და მას­თან
და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ტე­რი­ტო­რი­ის და­ბა­ლან­
სე­ბუ­ლი სივ­რ­ცი­თი გან­ვი­თა­რე­ბა წარ­
მო­ად­გენს. ის მო­ი­აზ­რებს ახალ­მ­შე­ნებ­
ლო­ბე­ბი­სა და სივ­რ­ცი­თი გა­ფარ­თო­ე­ბის
ჰარ­მო­ნი­ულ შე­თა­ნაწყო­ბას არ­სე­ბუ­ლი,
ის­ტო­რი­უ­ლად ღი­რე­ბუ­ლი უბ­ნე­ბის შე­ნარ­
ჩუ­ნე­ბას­თან; დეგ­რა­დი­რე­ბუ­ლი არე­ა­ლე­
ბის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცია–რე­გე­ნე­რა­ცი­ას, ქა­
ლა­ქის იერ­სა­ხე­ზე ზრუნ­ვა­სა და ქა­ლა­ქის
ცალ­კე­უ­ლი ნა­წი­ლე­ბის მო­ხერ­ხე­ბულ ურ­
თი­ერ­თ­შე­კავ­ში­რე­ბუ­ლო­ბას. ბუ­ნებ­რი­ვი­ა,
ასეთ­მა გა­დაწყ­ვე­ტებ­მა კე­თილ­მ­ყო­ფე­ლი
რო­ლი უნ­და ითა­მა­შოს ქა­ლა­ქის მო­სახ­
ლე­ო­ბის ცხოვ­რე­ბის წეს­სა და ცხოვ­
რე­ბის დო­ნე­ზე, მათ ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბა­ზე,
სო­ცი­ა­ლურ კმა­ყო­ფი­ლე­ბა­სა და ქა­ლაქ­ში
ცხოვ­რე­ბის გაგ­რ­ძე­ლე­ბის სურ­ვილ­ზე,
ისე­ვე რო­გორც უნ­და გა­მო­იწ­ვი­ოს მო­
სახ­ლე­ობ
­ ის ახა­ლი კონ­ტინ­გენ­ტი­სა და
დრო­ე­ბი­თი ვი­ზი­ტო­რე­ბის კი­დევ უფ­რო
ფარ­თო მო­ზიდ­ვა. ეს მო­საზ­რე­ბა თან­ხ­
ვ­დე­ნი­ლია ბა­თუ­მის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის
გან­ვი­თა­რე­ბის სტრა­ტე­გი­ულ გეგ­მას­თან
(2018–2021 წლე­ბი­სათ­ვის), სა­დაც ბა­თუ­მი
მო­ი­აზ­რე­ბა თვით­მ­მარ­თ­ველ ქა­ლა­ქად,
რო­მე­ლიც ატა­რებს მო­სახ­ლე­ო­ბა­ზე ორი­
ენ­ტი­რე­ბულ პო­ლი­ტი­კას.
ბა­თუ­მის მდგრა­დი ურ­ბა­ნუ­ლი გან­ვი­
თა­რე­ბის ერთ–ერთ მთა­ვარ წი­ნა­პი­რო­
ბას მი­სი ეკო­ნო­მი­კუ­რი სტა­ბი­ლუ­რო­ბა და
სიმ­ტ­კი­ცე წარ­მო­ად­გენს. ტრა­დი­ცი­უ­ლად,
საბ­ჭო­თა პე­რი­ოდ­ში, ქა­ლაქს სო­ლი­დუ­რი
სა­წარ­მო­ო­/ინ­დუს­ტ­რი­უ­ლი სფე­რო ჰქონ­
და, რაც მო­ი­ცავ­და მან­ქა­ნათ­მ­შე­ნებ­ლო­
ბას, ნავ­თობ­გა­და­მუ­შა­ვე­ბას, ფარ­მა­ცევ­
ტულ, მსუ­ბუქ და კვე­ბის მრეწ­ვე­ლო­ბებს.
დღეს მა­თი უდი­დე­სი ნა­წი­ლი აღარ არ­სე­
ბობს ან საგ­რ­ძ­ნობ­ლა­დაა შემ­ცი­რე­ბუ­ლი
და ქა­ლა­ქის ეკო­ნო­მი­კა ძი­რი­თა­დად ეკო­
ნო­მი­კის მე­სა­მე­ულ სექ­ტორს (ვაჭრობა,
მომ­სა­ხუ­რე­ბა, ტუ­რიზ­მი) ეფუძ­ნე­ბა. ქა­ლაქ
ბა­თუ­მის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის სტრა­ტე­გი­
უ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის გეგ­მა გვამ­ცნ
­ ობს:
„ყოველწლიურად ბა­თუ­მის ეკო­ნო­მი­კის
და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა ტუ­რიზ­მ­ზე იზ­რ­დე­ბა.
არ­სე­ბობს სა­შიშ­რო­ე­ბა, რომ ბა­თუ­მი გახ­
დეს მო­ნო­ფუნ­ქ­ცი­უ­რი – ერთ სექ­ტორ­ზე
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 19
მოსაზრება მამუკა სალუქვაძე
და­მო­კი­დე­ბუ­ლი ქა­ლა­ქი. ამას­თან და­კავ­
ში­რე­ბუ­ლი სხვა­დას­ხ­ვა პრობ­ლე­მი­დან
გა­მომ­დი­ნა­რე, მათ შო­რის – სტრუქ­ტუ­
რუ­ლი უმუ­შევ­რო­ბა, ტუ­რიზ­მის სექ­ტორ­ში
შე­მო­სავ­ლე­ბის სე­ზო­ნუ­რო­ბა და ა.შ. ქმნის
ეკო­ნო­მი­კის სხვა სექ­ტო­რე­ბის გან­ვი­თა­
რე­ბი­სა და ახა­ლი სექ­ტო­რე­ბის მო­ზიდ­ვის
სა­ჭი­რო­ე­ბას“.
კი­დევ ერთ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან დო­კუ­მენ­
ტ­ში – „ქალაქ ბა­თუ­მის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის
2020-2023 წლე­ბის სა­შუ­ა­ლო­ვა­დი­ა­ნი
პრი­ო­რი­ტე­ტე­ბი“ – აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ა, რომ
მთლი­ან
­ ი და­მა­ტე­ბუ­ლი ღი­რე­ბუ­ლე­ბი­სა
და და­საქ­მე­ბის მი­ხედ­ვით, ად­გი­ლობ­რი­
ვი ეკო­ნო­მი­კის სხვა წამ­ყ­ვა­ნი სექ­ტო­
რე­ბიც – მშე­ნებ­ლო­ბა, ვაჭ­რო­ბა, ისე­ვე
რო­გორც ად­გი­ლობ­რი­ვი ეკო­ნო­მი­კის
თით­ქ­მის ყვე­ლა დარ­გი პირ­და­პირ­პ­რო­
პორ­ცი­უ­ლა­დაა მიბ­მუ­ლი ტუ­რიზ­მის სექ­
ტორ­ზე. ბა­თუ­მის ეკო­ნო­მი­კის მზარ­დი
20 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
მო­ნო­ფუნ­ქ­ცი­ურ
­ ი, ტუ­რიზ­მ­ზე და­მო­კი­დე­
ბუ­ლი ხა­სი­ა­თი, ბუ­ნებ­რი­ვი­ა, ამ­ცი­რებს
ქა­ლა­ქის მე­დე­გო­ბა­სა და მოქ­ნი­ლო­ბას,
გან­სა­კუთ­რე­ბით ისე­თი საფ­რ­თხე­ე­
ბის მი­მართ, რო­გო­რი­ცაა პო­ლი­ტი­კუ­რი
არას­ტა­ბი­ლუ­რო­ბა (მაგ., მე­ზო­ბე­ლი რუ­სე­
თის არაპ­როგ­ნო­ზი­რე­ბა­დი ქმე­დე­ბე­ბი),
სა­ერ­თა­შო­რი­სო ფი­ნან­სუ­რი­/ე­კო­ნო­მი­
კუ­რი კრი­ზი­სი ან ამ­ჟა­მად არ­სე­ბუ­ლი
COVID-19-ის პან­დე­მი­ა.
ქა­ლაქ ბა­თუ­მის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის
გან­ვი­თა­რე­ბის სტრა­ტე­გი­ულ
­ ი გეგ­მის
(2018–2021 წლე­ბი­სათ­ვის) მი­ხედ­ვით,
ტუ­რიზ­მი, თვალ­სა­წი­ერ მო­მა­ვალ­ში,
უდა­ვოდ კვლა­ვაც დარ­ჩე­ბა ქა­ლა­ქის
ეკო­ნო­მი­კუ­რი პრო­ფი­ლის ერთ–ერთ
წამ­ყ­ვან ფუნ­ქ­ცი­ად, მაგ­რამ ამ თვალ­საზ­
რი­სით ასე­ვე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია ბა­თუ­მის
ფუნ­ქ­ცი­უ­რი პრო­ფი­ლის გაძ­ლი­ე­რე­ბა და
დი­ვერ­სი­ფი­კა­ცი­ა, მი­სი ქა­ლაქ­წარ­მომ­ქ­
მ­ნე­ლი დარ­გე­ბის გამ­რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა
და მათ­ში უცხო­უ­რი და ად­გი­ლობ­რი­ვი
ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის მო­ზიდ­ვა. ერ­თი მხრივ,
ეს ნიშ­ნავს ახა­ლი ინ­დუს­ტ­რი­ულ
­ ი/­სა­წარ­
მოო ბიზ­ნეს­ცენ­ტ­რის შექ­მ­ნას, რაც არის
მი­ზან­მი­მარ­თუ­ლი პო­ლი­ტი­კა ქა­ლაქ­
წარ­მომ­ქ­მ­ნე­ლი ახა­ლი დარ­გე­ბის (მაგ.,
მსუ­ბუ­ქი მრეწ­ვე­ლო­ბა) სტი­მუ­ლი­რე­ბის,
ახა­ლი სა­მუ­შაო ად­გი­ლე­ბის შექ­მ­ნი­
სა და ბიზ­ნეს­გა­რე­მოს გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის
თვალ­საზ­რი­სით. მე­ო­რე მხრივ, აქ­ცენ­ტი
უნ­და გა­კეთ­დეს ქა­ლაქ­წარ­მომ­ქ­მ­ნელ
დარ­გებ­ში უმოქ­მე­დო და არამ­დ­გ­რა­დი
სა­წარ­მო­ე­ბის რე­ვი­ტა­ლი­ზა­ცი­ა­სა და რე­
ო­რი­ენ­ტა­ცი­აზ
­ ე (ე.წ. სა­წარ­მო­ე­ბი­სათ­ვის
მე­ო­რე სი­ცოცხ­ლის მი­ცე­მის პრო­ექ­ტი).
ბუ­ნებ­რი­ვი­ა, ამ პრო­ცესს სე­რი­ო­ზუ­ლი
გეგ­მა­რე­ბი­თი მხარ­და­ჭე­რა დას­ჭირ­დე­
ბა, ახა­ლი სა­წარ­მოო სივ­რ­ცე­ე­ბის ალო­
კა­ცი­ით დაწყე­ბუ­ლი და ბრა­უნ­ფილ­დე­ბის
რე­გე­ნე­რა­ცია–რეს­ტ­რუქ­ტუ­რი­ზა­ცი­ით
დამ­თავ­რე­ბუ­ლი.
პრო­ფე­სორ იოსებ სა­ლუქ­ვა­ძის აზ­
რით, გა­მომ­დი­ნა­რე იქი­დან, რომ ბა­თუ­მი
ჩვე­ნი ქვეყ­ნის საზღ­ვაო კა­რიბ­ჭე­ა, მი­სი
ფუნ­ქ­ცი­ე­ბის ბმა საზღ­ვაო მდე­ბა­რე­ო­ბა­ზე
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან გა­და­ხედ­ვა­სა და გაძ­
ლი­ე­რე­ბას მო­ითხოვს. ამ თვალ­საზ­რი­
სით ტუ­რიზმს კვლა­ვაც წამ­ყ­ვა­ნი რო­ლი
და­ე­კის­რე­ბა, თუმ­ცა ტრან­ს­პორ­ტი­რე­ბის,
ვაჭ­რო­ბის, მომ­სა­ხუ­რე­ბი­სა და მრეწ­ვე­
ლო­ბის სფე­რო­ე­ბის, ე.წ. „ცისფერი ეკო­
ნო­მი­კის“ სფე­როს გან­ვი­თა­რე­ბა და მი­სი
სივ­რ­ცი­თი რე­ალ
­ ი­ზა­ცია მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან
ფაქ­ტო­რად შე­იძ­ლე­ბა­იქ­ცეს ქა­ლა­ქის
მდგრა­დი გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის. ზო­გა­
დად, ქა­ლა­ქი­სა და ზღვის ურ­თი­ერ­თო­ბის
თე­მა, ნა­პირ­დაც­ვი­სა და ბუ­ნებ­რი­ვი რის­
კე­ბის პრე­ვენ­ცი­ის, ქა­ლა­ქის ეკო­ლო­გი­ი­
სა და ბუ­ნებ­რი­ვი გა­რე­მოს, რეკ­რე­ა­ცი­ი­სა
ტუ­რის­ტუ­ლი სერ­ვი­სე­ბის, წარ­მო­ე­ბი­სა და ვა­ში, აქვთ პო­ტენ­ცი­ა­ლი, იქ­ც­ნენ ბა­თუ­მის დი­რე­ბულ და არა­ა­დეკ­ვა­ტურ საცხოვ­რის­
ტრან­ს­პორ­ტი­რე­ბის კუთხით ერთ–ერთ (სუბ–)ცენტრებად რო­გორც ეკო­ნო­მი­კუ­რი, ში ცხოვ­რე­ბა (მაგ., დევ­ნი­ლე­ბის).
ცენ­ტ­რა­ლურ ად­გილს და­ი­კა­ვებს ბა­თუ­მი­ ისე სო­ცი­ა­ლურ–კულ­ტუ­რუ­ლი გან­ვი­თა­რე­ ქა­ლა­ქის ზო­გი­ერთ არე­ალ­ში არ­სე­ბობს
სა და მი­სი რე­გი­ო­ნის ურ­ბა­ნუ­ლი და­გეგ­ ბის თვალ­საზ­რი­სით. ეს ში­და­სა­ქა­ლა­ქო სე­რი­ო­ზუ­ლი კონ­ფ­ლიქ­ტიც ტრა­დი­ცი­ულ
მა­რე­ბის პრო­ცეს­ში. პრო­ექ­ტი­რე­ბის ერთ–ერთ უმ­თავ­რეს სა­ საცხოვ­რე­ბელ გა­ნა­შე­ნი­ან
­ ე­ბის ტი­პებ­სა
ბა­თუ­მის გენ­გეგ­მა­ზე მო­მუ­შა­ვე გუნ­ კითხად გვევ­ლი­ნე­ბა. და ახალ­მშ
­ ე­ნებ­ლო­ბებს შო­რის, ასე­ვე,
დი მი­იჩ­ნევს, რომ ქა­ლა­ქის მზარ­დი ბა­თუ­მის ინ­კ­ლუ­ზი­ურ ქა­ლა­ქად გარ­ ნათ­ლად იკ­ვე­თე­ბა, რომ სა­ვა­რა­უ­დოდ,
(მოსახლეობისა და ფარ­თო­ბის კუთხით) დაქ­მ­ნის გზა­ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი რო­ლი გა­უ­მარ­თ­ლებ­ლად ჭარ­ბია მშე­ნებ­ლო­ბე­ბი
ტენ­დენ­ცი­ე­ბის პი­რო­ბებ­ში მო­ნო­ცენ­ტ­რუ­ ენი­ჭე­ბა ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი სტა­ბი­ლუ­რი­/ სა­ნა­პი­რო ზოლ­ში და სხვა სა­ხი­ფა­თო მო­
ლი გან­ვი­თა­რე­ბა ზოგ­ჯერ კულ­ტუ­რულ და ა­დეკ­ვა­ტუ­რი საცხოვ­რი­სით, სა­ზო­გა­დო­ ნაკ­ვე­თებ­ზე, რაც ერ­თ­-ერ­თი უპირ­ვე­ლე­სი
ეკო­ნო­მი­კურ ფუნ­ქ­ცი­ებს შო­რის კონ­ფ­ ებ­რი­ვი სივ­რ­ცე­ე­ბით, ჯან­სა­ღი ურ­ბა­ნუ­ლი რი­გის და­სა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი სა­კითხი­ა.
ლიქტს წარ­მო­შობს. ის აზი­ან
­ ებს პირ­ველს, გა­რე­მო­თი და ხა­რის­ხი­ა­ნი სო­ცი­ა­ლუ­რი ბა­თუ­მი­სათ­ვის უმ­თავ­რეს ამო­ცა­ნას
რაც გრძელ­ვა­დი­ან ჭრილ­ში უარ­ყო­ფი­თად სერ­ვი­სე­ბით (მაგ., ჯან­დაც­ვა, გა­ნათ­ლე­ უნ­და წარ­მო­ად­გენ­დეს მო­სახ­ლე­ო­ბის
აისა­ხე­ბა მე­ო­რე­ზეც, კერ­ძოდ, ამ­ცი­რებს ბა) უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის სა­კითხს. ქა­ლაქ­ში სხვა­დას­ხ­ვა ფე­ნა­სა და ჯგუფს შო­რის
კულ­ტუ­რულ თვით­მ­ყო­ფა­დო­ბას და ურ­ბა­ საცხოვ­რი­სის სა­კითხი გან­სა­კუთ­რე­ბით შემ­დ­გო­მი სო­ცი­ა­ლუ­რი სტრა­ტი­ფი­კა­ცი­
ნუ­ლი კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ან
­ ო­ბის გან­მ­საზღ­ მწვა­ვე­ა, რად­გან, ერ­თი მხრივ, იკ­ვე­თე­ ი­სა და სეგ­რე­გა­ცი­ის თა­ვი­დან აცი­ლე­ბა,
ვ­რელ ქა­ლა­ქის უნი­კა­ლუ­რო­ბას. ჯამ­ში, ბა ახა­ლი ბი­ნე­ბის ჭარ­ბ­წარ­მო­ე­ბა (ბოლო რის გა­რე­შეც ქა­ლა­ქი ვე­რას­დ­როს გახ­
სა­ვა­რა­უ­დოდ, მცირ­დე­ბა ქა­ლა­ქის მი­ერ წლებ­ში აშე­ნე­ბუ­ლია ასი­ა­თა­სო­ბით დე­ბა სა­ყო­ველ­თა­ოდ მიმ­ზიდ­ვე­ლი და
ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის მო­ზიდ­ვის უნა­რი. შე­სა­ბა­ კვ/მ სა­ბი­ნაო ფარ­თი) და მი­სი არა­სა­ წარ­მა­ტე­ბუ­ლი. ეს თე­მე­ბი საკ­მა­ოდ დიდ
მი­სად, ქა­ლა­ქის პო­ლი­ცენ­ტ­რუ­ლო­ბის გაძ­ თა­ნა­დო საცხოვ­რე­ბე­ლი დატ­ვირ­თ­ვა გა­მოწ­ვე­ვას წარ­მო­ად­გენ­და „სითი ინ­ს­
ლი­ერ
­ ე­ბის მიზ­ნით, უნ­და მოხ­დეს შე­საძ­ (მიუხედავად მა­თი კერ­ძო სა­კუთ­რე­ბის ტი­ტუ­ტი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თ­ვის“ თბი­ლი­სის
ლო კონ­ფ­ლიქ­ტუ­რი ფუნ­ქ­ცი­ე­ბის გა­მიჯ­ვ­ნა სტა­ტუ­სი­სა), ხო­ლო მე­ო­რე მხრივ, ად­გი­ მი­წათ­სარ­გებ­ლო­ბის გა­ნახ­ლე­ბულ გე­ნე­
საკ­ვან­ძო ტე­რი­ტო­რი­ებ­ზე და ისე­თი ად­გი­ ლობ­რი­ვი მო­სახ­ლე­ო­ბის უმე­ტე­სო­ბის რა­ლურ გეგ­მა­ზე მუ­შა­ო­ბი­სას და ბა­თუ­მის
ლე­ბის იდენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა, რო­მელ­თაც, არ­ მხრი­დან სა­სურ­ველ სა­ბი­ნაო ფონ­დ­ზე შემ­თხ­ვე­ვა­შიც, ისი­ნი, გენ­გეგ­მის სხვა,
სე­ბუ­ლი მო­ცე­მუ­ლო­ბით გან­ვი­თა­რე­ბის ან ფი­ნან­სუ­რი ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბის არ­ქო­ უმ­ნიშ­ვნ
­ ე­ლო­ვა­ნეს გა­დაწყ­ვე­ტა­თა შო­რის
ახა­ლი ფუნ­ქ­ცი­ურ
­ ი დატ­ვირ­თ­ვის შემ­თხ­ვე­ ნა, და, ზო­გი­ერთ შემ­თხ­ვე­ვა­ში, დეგ­რა­ იქ­ნე­ბა გან­ხი­ლუ­ლი.

სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 21

 მოსაზრება
წყალტუბო ახალ
სიცოცხლეს იწყებს
საბ­ჭო­თა მო­ნუ­მენ­ტუ­რი არ­
ქი­ტექ­ტუ­რის ნეკ­რო­პო­ლი­სად
ქცე­ულ
­ ი, ერთ დროს დი­დე­ბუ­ლი და
ხალ­ხ­მ­რა­ვა­ლი წყალ­ტუ­ბო­ა­ხალ სი­ცოცხ­
ლეს იწყებს.
ქუ­თა­ი­სის ჩრდი­ლო-­და­სავ­ლე­თით მდე­
ბა­რე, ბუ­ნებ­რი­ვი რე­სურ­სე­ბით მდი­და­
თეკლა იაშაღაშვილი რი ქა­ლა­ქი პო­პუ­ლა­რულ ცნო­ბი­ე­რე­ბა­ში
საკონსულტაციო დამ­კ­ვიდ­რ­და, რო­გორც მე­ო­ცე სა­უ­კუ­ნის
დეპარტამენტის
ხელმძღვანელი, Cushman ­ ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი
& Wakefield Georgia
ბალ­ნე­ო­ლო­გი­უ­რი ცენ­ტრ
­ ი. თუმ­ცა წყალ­
ტუ­ბოს ის­ტო­რია სა­უკ
­ უ­ნე­ებს ით­ვ­ლის:
აქ არ­სე­ბუ­ლი წყლე­ბის სამ­კურ­ნა­ლო
თვი­სე­ბე­ბის შე­სა­ხებ ჯერ კი­დევ მეშ­ვი­დე
სა­უ­კუ­ნე­ში სცოდ­ნი­ათ, ოქ­როს ხა­ნა­ში კი
წყალ­ტუ­ბო­ში სა­მე­ფო ოჯა­ხის წევ­რე­ბი
ის­ვე­ნებ­დ­ნენ.
1930-იან წლებ­ში წყალ­ტუ­ბოს ცენ­ტ­რშ
­ი
აშენ­და ყვე­ლა­ზე დი­დი ურ­ბა­ნუ­ლი პარ­კი
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში. ათ­წ­ლე­უ­ლე­ბის გან­
მავ­ლო­ბა­ში, პარ­კის ირ­გ­ვ­ლივ, ამ­ფი­თე­
ატ­რა­ლუ­რი პრინ­ცი­პით გა­შენ­და სა­ნა­
ტო­რი­უმ
­ ე­ბი, პან­სი­ო­ნა­ტე­ბი, აბა­ნო­ებ
­ ი,
და­სას­ვე­ნე­ბე­ლი სახ­ლე­ბი და კვლე­ვი­თი
ცენ­ტ­რი. გან­ვი­თა­რე­ბის ზე­ნიტ­ში, წყალ­
ტუ­ბოს 22 სა­ნა­ტო­რი­უ­მი ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად
საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის სხვა­დას­ხვ
­ ა წერ­
ტი­ლი­დან, 21-დღიანი ე.წ. „პუწიოვკით“
ჩა­მო­სულ 400,000-ზე მეტ დამ­ს­ვე­ნე­ბელს
მას­პინ­ძ­ლობ­და.
1991 წელს საბ­ჭო­თა კავ­შირ­მა არ­სე­ბო­ბა
შეწყ­ვი­ტა და წყალ­ტუ­ბო გა­უ­კაც­რი­ელ­და.
სა­მე­დი­ცი­ნო ტუ­რიზ­მი, რაც ქა­ლა­ქის ეკო­
ნო­მი­კურ ბირთვს წარ­მო­ად­გენ­და, გაქ­რა,
აფხა­ზე­თის ომის შემ­დეგ კი­სა­ნა­ტო­რი­უ­
მე­ბი დევ­ნილ­თა თავ­შე­საფ­რად იქ­ცა.
22 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
2020 წლის დე­კემ­ბერ­ში ­ად­გი­ლობ­რი­ვი
და უცხო­ე­ლი ექ­ს­პერ­ტე­ბის ჯგუფ­მა, სა­
ქარ­თვ
­ ე­ლოს რე­გი­ონ
­ ა­ლუ­რი გან­ვი­თა­რე­
ბი­სა და ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის სა­მი­ნის­ტ­
როს და­ვა­ლე­ბით, და­იწყო წყალ­ტუ­ბოს
კონ­ცეპ­ტუ­ა­ლუ­რი გე­ნე­რა­ლუ­რი გეგ­მის
შე­მუ­შა­ვე­ბა. საპ­რო­ექ­ტო გუნ­დის ხელ­
მ­ძღ­ვა­ნე­ლი ­ი­ტა­ლი­ელ
­ ი არ­ქი­ტექ­ტო­რი
და გე­ნე­რა­ლუ­რი გეგ­მა­რე­ბის ექ­ს­პერ­ტი
– ­მარ­კო არ­დი­ელ
­ ია (სტუდია არ­დი­ე­ლი-­
ფორ­ნა­სა); ქა­ლაქ­გეგ­მა­რე­ბით ნა­წილ­ზე
კომ­პა­ნია „ბაუ დი­ზა­ინ­მა“ იმუ­შა­ვა; პრო­
ექ­ტის ეკო­ნო­მი­კუ­რი მი­ზან­შე­წო­ნი­ლო­
ბა კი Cushman & Wakefield-ის ( „ქუშმან
&ვეიკფილდის”) სა­ერ­თა­შო­რი­სო გუნ­დ­
მა შე­ა­ფა­სა. ამას­თან, საპ­რო­ექ­ტო ჯგუფ­
ში ­შე­დი­ოდ­ნენ­კულ­ტუ­რის, ტუ­რიზ­მი­სა
და გა­რე­მოს დაც­ვის მა­ღალ­კ­ვა­ლი­ფი­ცი­
უ­რი ­ექ­ს­პერ­ტე­ბი.
კონ­ცეპ­ტუ­ა­ლუ­რი გე­ნე­რა­ლუ­რი გეგ­მის
პრე­ზენ­ტა­ცია 20 აგ­ვის­ტოს, წყალ­ტუ­ბოს
სა­ნა­ტო­რი­უმ „მედეაში“გაიმართა. მას
ად­გი­ლობ­რი­ვი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის, ისე­ვე
რო­გორც რე­გი­ო­ნუ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის სა­
მი­ნის­ტ­როს წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი და წყალ­
ტუ­ბოს მცხოვ­რებ­ლე­ბი ეს­წ­რე­ბოდ­ნენ.
გუნ­დ­მა წა­რად­გი­ნა ქა­ლა­ქის გან­ვი­თა­რე­
ბის­კონ­ცეფ­ცია და მი­სი­ფუნ­ქ­ცი­ურ
­ ი გამ­
რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბის გეგ­მა; მათ ისა­უბ­რეს
კულ­ტუ­რუ­ლი ძეგ­ლე­ბი­სა და ბუ­ნებ­რი­ვი
რე­სურ­სე­ბის კონ­სერ­ვა­ცი­ის მნიშ­ვ­ნე­ლო­
ბა­სა­და რე­აბ
­ ი­ლი­ტა­ცი­ის მო­სა­ლოდ­ნელ
სო­ცი­ა­ლურ­-ე­კო­ნო­მი­კურ გავ­ლე­ნა­ზე.
წყალ­ტუ­ბო ერ­თ­გვ
­ ა­რი ძეგ­ლი­ა­რო­გორც
საბ­ჭო­თა მო­ნუ­მენ­ტუ­რი ამ­ბი­ცი­ე­ბი­სა და
 არ­ქი­ტექ­ტუ­რის, ისე იმ ნგრე­ვის, გა­ჭირ­
ვე­ბის და სტაგ­ნა­ცი­ი­სა, რაც სა­ქარ­თვ
­ ე­
ლო­ში სსრკ-ის დაშ­ლამ გა­მო­იწ­ვი­ა. მი­სი
აღ­მ­შე­ნებ­ლო­ბი­სა და რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ის
მი­ზა­ნი ნა­რა­ტი­უ­ლი რე­ფორ­მუ­ლი­რე­ბაა
– რეპ­რე­სი­უ­ლი წარ­სუ­ლის მო­ნუ­მენ­ტე­
ბის რე­ან
­ ი­მა­ცია ახა­ლი იდე­ო­ლო­გი­ით,
იდენ­ტო­ბით, პა­თო­სით.
მარ­კო არ­დი­ე­ლი წყალ­ტუ­ბოს ერ­თ­გ­ვარ
მა­ნი­ფესტს უწო­დებს:
„ჩვენ გვსურს, გა­ვა­ცოცხ­ლოთ ეს შე­ნო­
ბე­ბი, გვინ­და, ახ­ლე­ბუ­რად გა­მო­ვი­ყე­ნოთ
ისი­ნი და საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის ძვე­ლი
რე­ლიკ­ვია თა­ნა­მედ­რო­ვე, მწვა­ნე, მე­
გობ­რუ­ლი და კრე­ა­ტი­უ­ლი ქა­ლა­ქის ახალ
SHUTTERSTOCK
სიმ­ბო­ლოდ ვაქ­ცი­ოთ, რო­მე­ლიც აშე­ნე­ბუ­
ლია ჩვენ­მი­ერ, ჩვენ­თ­ვის. გვსურს, ახა­
ლი ფუნ­ქ­ცია მი­ვა­ნი­ჭოთ წყალ­ტუ­ბოს და
ეს პა­ტა­რა ქა­ლა­ქი ვაქ­ცი­ოთ სიმ­ბო­ლოდ
იმი­სა, თუ რო­გო­რი უნ­და იყოს სა­ქარ­თ­
ვე­ლო: მო­მავ­ლის­კენ მი­მა­ვა­ლი ქვე­ყა­ნა,
რო­მე­ლიც ­შ­თა­გო­ნე­ბის წყა­როა მსოფ­ლი­
ოს­თვ
­ ის.
დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში­ა­სე­თი ქა­ლა­ქი
მო­ექ­ცე­ვა მსოფ­ლი­ოს ყუ­რადღე­ბის ცენ­
ტ­რშ
­ ი, გახ­დე­ბა სა­მა­გა­ლი­თო მსოფ­ლი­ოს
გან­ვი­თა­რე­ბა­დი ქა­ლა­ქე­ბის­თ­ვის­, ეს კი
მო­ი­ზი­დავს ინ­ვეს­ტო­რებს, დამ­ს­ვე­ნებ­
ლებს, ტუ­რის­ტებს“.
წყალ­ტუ­ბო უნ­და გახ­დეს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს
მო­მავ­ლის მა­ნი­ფეს­ტი, ქა­ლა­ქი (და არა
მხო­ლოდ კუ­რორ­ტი), რო­მე­ლიც ორი­ენ­ტი­
რე­ბუ­ლი­ა, პირ­ველ რიგ­ში, მი­სი მცხოვ­
რებ­ლის კე­თილ­დღე­ო­ბა­ზე და რო­მელ­შიც
შე­მო­ნა­ხუ­ლი­ა რ
­ ო­გორც ად­გი­ლის ის­ტო­
რი­ა,­ ი­სე მო­მავ­ლის იდე­ო­ლო­გი­ა.
წყალ­ტუ­ბოს გან­ვი­თა­რე­ბას სა­ფუძ­ვ­ლად
უნ­და და­ე­დოს ოთხი მთა­ვა­რი სტრა­ტე­
გი­ა: (1) მთა­ვა­რი რე­სურ­სის, თერ­მუ­ლი
პარ­კის სტრუქ­ტუ­რის გაძ­ლი­ე­რე­ბა; (2)
ქა­ლა­ქის საცხოვ­რებ­ლად სა­სი­ა­მოვ­ნო
ად­გი­ლად გა­დაქ­ცე­ვა მისი მ­ცხოვ­რებ­
ლე­ბის ინ­ტე­რე­სე­ბის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­
ბით; (3) კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კ­ვიდ­რე­ობ
­ ი­სა
და ად­გი­ლის მეხ­სი­ერ
­ ე­ბის შე­ნარ­ჩუ­ნე­
ბა, ფა­სე­უ­ლო­ბე­ბის გაძ­ლი­ე­რე­ბა და ფუნ­
ქ­ცი­ებ
­ ის გან­ვი­თა­რე­ბა; (4) წყალ­ტუ­ბო­სა
და ქუ­თა­ი­სის სი­ნერ­გი­უ­ლი ურ­თი­ერ­თო­
ბის აღ­დ­გე­ნა და გაძ­ლი­ერ
­ ე­ბა.
გეგ­მის ფარ­გ­ლებ­ში გან­ხი­ლუ­ლია პარ­
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 23
მოსაზრება თეკლა იაშაღაშვილი
კის, რო­გორც ქა­ლა­ქის ღერ­ძის, ჩრდი­
ლო­ე­თით და სამ­ხრ
­ ე­თით გა­ფარ­თო­ე­ბა;
გა­ფარ­თო­ე­ბუ­ლი სა­ხით, პარ­კი მო­ი­ცავს
სხვა­დას­ხ­ვა თე­მა­ტურ არე­ალს – სპორ­
ტულს, სა­რეკ­რე­ა­ცი­ო, გა­მა­ჯან­სა­ღე­ბელს
და ა.შ.. ჩრდი­ლო­ეთ ნა­წილ­ში გან­ვი­თარ­
დე­ბა სპორ­ტუ­ლი კომ­პ­ლექ­სე­ბი, შე­და­რე­
ბით მო­ცუ­ლო­ბი­თი სამ­ხ­რე­თი ­ნა­წი­ლი კი
მო­ი­ცავს მდგრად ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რას:
თერ­მულ სათ­ბუ­რებს, ქსე­ლურ მე­ურ­ნე­ო­
ბას, წყლის გამ­წ­მენდ და­ნად­გა­რებს. აქ
ასე­ვე წარ­მოდ­გე­ნი­ლი იქ­ნე­ბა ტექ­ნო­
პარ­კი და ინო­ვა­ცი­ე­ბის ცენ­ტ­რი. ამ ელე­
მენ­ტე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბას კონ­ცეფ­ცია
გრძელ­ვა­დი­ან ჭრილ­ში ისა­ხავს მიზ­ნად.
მო­მა­ვა­ლი 5-10 წლის ჭრილ­ში წყალ­ტუ­
ბოს ცენ­ტ­რის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცია და გა­ფარ­
თო­ე­ბა იქ­ნე­ბა პრი­ო­რი­ტე­ტუ­ლი.
წყალ­ტუ­ბოს გან­ვი­თა­რე­ბის უმ­
ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი პი­რო­ბაა ად­გი­
ლობ­რივ მო­სახ­ლე­ო­ბა­ზე ზრუნ­ვა
და მა­თი გაძ­ლი­ერ
­ ე­ბა, არ­სე­ბუ­ლი
24 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
სივ­რ­ცე­ე­ბი­სა და ქა­ლა­ქუ­რი ცხოვ­
რე­ბის ავ­თენ­ტი­კუ­რო­ბის შე­ნარ­
ჩუ­ნე­ბა.
იგეგ­მე­ბ ა ქა­ლ ა­ქ ის ცენ­ტ ­რ ის სრუ­ლ ი
რე­კონ­ს ­ტ­რ უქ­ც ი­ა;­ ხე­ლ ი შე­ე წყო­ბ ა მ­ც ი­
რე და სა­შ უ­ა­ლ ო ზო­მ ის კო­მ ერ­ც ი­უ ­ლ ი
სივ­რ ­ცე­ე ­ბ ის, სას­ტ უმ­რ ო­ე ­ბ ი­ს ა და სას­
ტუმ­რ ოს ტი­პ ის გან­თ ავ­ს ე­ბ ის სა­შ უ­ა­ლ ე­
ბე­ბის ­გ ან­ვი­თ ა­რ ე­ბ ას­. ა­ს ე­ვე­ ი­გ ეგ­მ ე­ბ ა
სა­თ ე­მო ცენ­ტ ­რ ის და­არ­ს ე­ბ ა ად­გ ი­ლ ობ­
რი­ვ ი იდენ­ტ ო­ბ ის ზრდის ხელ­შ ეწყო­ბ ის
მიზ­ნით. საცხოვ­რ ებ­ლ ად სა­ს ი­ა­მ ოვ­ნ ო
ქა­ლ ა­ქის შექ­მ ­ნ ის ერ­თ ­- ერ­თ ი სტრა­
ტე­გ იაა წყალ­ტ უ­ბ ოს „15 წუ­თ ის სა­ვალ
მან­ძ ილ­ზ ე“ და­გ ეგ­მ ილ ქა­ლ ა­ქ ად ქცე­ვა;
ჰა­ე ­რ ის გაწ­მ ენ­დ ის მიზ­ნ ით, ქა­ლ ა­ქ ის
ში­დ ა წრე­ზ ე არ და­ი შ­ვე­ბ ა ავ­ტ ო­მ ო­ბ ი­
ლით მოძ­რ ა­ო ­ბ ა.
წყალ­ტ უ­ბ ოს იდენ­ტ ო­ბ ა მჭიდ­რ ო კავ­
შირ­შ ია იმ მო­ნ უ­მ ენ­ტ ურ ნა­გ ე­ბ ო­ბ ებ­თ ან,
რომ­ლ ე­ბ იც გარს აკ­რ ავს ცენ­ტ ­რ ა­ლ ურ
პარკს. ამ იდენ­ტ ო­ბ ის შე­ნ არ­ჩ უ­ნ ე­ბ ის
და გამ­ყ ა­რ ე­ბ ის ერ­თ ­- ერ­თ ი სა­ფ უძ­ვ ე­ლ ია
ად­გ ი­ლ ის მეხ­ს ი­ე ­რ ე­ბ ის გა­ნ ახ­ლ ე­ბ ა,
კულ­ტ უ­რ უ­ლ ი მემ­კ ­ვიდ­რ ე­ო ­ბ ის კონ­ს ერ­
ვა­ც ი­ა, რე­პ ო­ზ ი­ც ი­ო ­ნ ი­რ ე­ბ ა, მის­თ­ვ ის
ახა­ლ ი სი­ც ოცხ­ლ ის შთა­ბ ერ­ვა. სა­ნ ა­
ტო­რ ი­უ ­მ ე­ბ ის ის­ტ ო­რ ი­უ ლ­- ­კ ულ­ტ უ­რ უ­ლ ი
მნიშ­ვ­ნ ე­ლ ო­ბ ი­დ ან გა­მ ომ­დ ი­ნ ა­რ ე, წყალ­
ტუ­ბ ოს აქვს შე­ს აძ­ლ ებ­ლ ო­ბ ა, მოხ­ვ ­დ ეს
UNESCO-ს მსოფ­ლ იო მემ­კ ­ვიდ­რ ე­ო ­ბ ის
ძეგ­ლ ე­ბ ის სი­ა­შ ი, რო­მ ელ­შ იც 2021 წელს
11 ევ­რ ო­პ უ­ლ ი სპა-­ქ ა­ლ ა­ქ ი შე­ვი­დ ა.
წყალ­ტ უ­ბ ოს მო­ნ უ­მ ენ­ტ უ­რ ი ნა­გ ე­ბ ო­ბ ე­ბ ი,
კულ­ტ უ­რ უ­ლ ი მემ­კ ­ვიდ­რ ე­ო ­ბ ის კონ­ს ერ­
ვა­ც ი­ი ­ს ა და რე­ა­ბ ი­ლ ი­ტ ა­ც ი­ი ს ყვე­ლ ა წე­
სის დაც­ვით, შე­ი ­ძ ენს ახალ ფუნ­ქც
­ ი­ე ბს.
ისი­ნ ი გარ­დ ა­ი ქ­მნ
­ ე­ბ ი­ან თა­ნ ა­მ ედ­რ ო­ვ ე
სას­ტ უმ­რ ო­ე ­ბ ად; სა­მ ე­დ ი­ც ი­ნ ო-­ს ა­რ ე­ა ­ბ ი­
ლი­ტ ა­ც იო ცენ­ტ ­რ ად; სა­კ ონ­ფ ე­რ ენ­ც იო
ცენ­ტ ­რ ად; მრა­ვალ­ფ უნ­ქ ­ც ი­ურ
­ ა­ხ ალ­გაზ­
რ­დ ულ ჰა­ბ ად. არ­ს ე­ბ უ­ლ ი შე­ნ ო­ბ ე­ბ ის­გან
და­მ ო­უ ­კ ი­დ ებ­ლ ად, ქა­ლ ა­ქ ის გა­ნ ა­პ ი­რ ას
ასე­ვე იგეგ­მ ე­ბ ა „აუტლეტ მოლისა“ და
აკ­ვ ა­პ არ­კ ის გან­ვ ი­თ ა­რე­ბა.
მი­წო­დ ე­ბის გამ­რ ა­ვ ალ­ფე­რ ოვ­ნე­ბა აისა­
ხე­ბ ა მოთხოვ­ნ ის გამ­რა­ვ ალ­ფე­რ ოვ­
ნე­ბ ა­ზე და ვი­ზი­ტ ის ხან­გ ­რ ­ძ ­ლ ი­ვ ო­ბის
გაზ­რ­და­ზე. ინ­ფ ­რ ას­ტ ­რ უქ­ტ უ­რ უ­ლ ი გან­ვ ი­
თა­რ ე­ბა ვი­ზი­ტ ო­რ ე­ბის გე­ო გ­რ ა­ფი­უ ­ლ ი
პრო­ფ ი­ლ ის გა­ფ არ­თ ო­ე ­ბი­ს ა და მხარ­ჯ­
ვე­ლ უ­ნ ა­რ ი­ა ­ნ ო­ბის ამაღ­ლ ე­ბის წი­ნა­პი­
რო­ბ ა­ა. ისე­თ ი ფუნ­ქ­ცი­უ ­რ ი ელე­მენ­ტ ე­ბის
ინ­ტ ეგ­რ ი­რ ე­ბა, რო­გ ო­რი­ც აა აკ­ვ ა­პარ­
კი, „აუტლეტ მოლი“, სა­რ ე­ა ­ბი­ლ ი­ტ ა­ციო
ცენ­ტ ­რ ი და სა­კ ონ­ფ ე­რ ენ­ციო სივ­რ ­ცე­
ე­ბ ი, ხელს შე­უწყობს ვი­ზი­ტ ის გა­ხ ან­გ ­
რ­ძ ­ლ ი­ვ ე­ბას. „ქუშმან & ვეიკფილდის“
პროგ­ნო­ზით, მო­მ ა­ვ ა­ლი ათი წ­ლ ის
გან­მ ავ­ლ ო­ბა­ში, წყალ­ტუ­ბო­შ ი გან­თ ავ­
სე­ბ ის ობი­ექ­ტ ებ­ში არ­ს ე­ბულ მი­წ ო­დ ე­
ბას 2,000-ზე მე­ტ ი ოთა­ხ ი და­ე ­მა­ტ ე­ბა,
სა­შუ­ა­ლ ო დარ­ჩ ე­ნ ის ხან­გ ­რ ­ძ ­ლ ი­ვ ო­ბა კი
1-2 ღა­მ ი­დან 5-8 ღა­მ ემ­დ ე გა­იზ­რ ­დ ე­ბა.
ქა­ლ ა­ქ ის გან­ვ ი­თა­რ ე­ბის კვალ­დ აკ­ვ ალ,
ასე­ვ ე პროგ­ნ ო­ზი­რ ე­ბუ­ლ ი­ა , რომ წყალ­
ტუ­ბო­შ ი ვი­ზი­ტ ო­რ ე­ბ ის რა­ო ­დ ე­ნ ო­ბ ა 2030
წლის­თ ­ვ ის 350,000-ს გა­დ ა­ა­ჭ არ­ბ ებს.
ფუნ­ქ­ც ი­უ ­რ ი გამ­რ ა­ვალ­ფ ე­რ ოვ­ნ ე­ბ ის
შე­დ ე­გ ად გაზ­რ ­დ ი­ლ ი და დი­ვერ­ს ი­ფ ი­
ცი­რ ე­ბუ­ლ ი მოთხოვ­ნ ა ააღორ­ძ ი­ნ ებს
ქა­ლ ა­ქის ეკო­ნ ო­მ ი­კ ას, შექ­მ ­ნ ის სა­მ უ­შ აო
ად­გ ი­ლ ებს, და ად­გ ი­ლ ობ­რ ი­ვი წა­მ ოწყე­
ბე­ბის და­ა რ­ს ე­ბ ი­ს ა და წარ­მ ა­ტ ე­ბ ის­თ ­
ვის ხელ­ს აყ­რ ელ პი­რ ო­ბ ებს, გაზ­რ ­დ ის
ინ­ვ ეს­ტ ი­ც ი­ი ს ნა­კ ა­დ ებს და შე­ა­ჩ ე­რ ებს
დე­უ რ­ბა­ნი­ზა­ც ი­ას. წყალ­ტ უ­ბ ო პო­ზ ი­ც ი­
ო­ნირ­დ ე­ბა, რო­გ ორც რე­გ ი­ო ­ნ ა­ლ უ­რ ი
მნიშ­ვნ
­ ე­ლ ო­ბ ის, ეკო­ნ ო­მ ი­კ უ­რ ად თვით­
მ­ყ ო­ფა­დ ი ქა­ლ ა­ქ ი. ქუ­თ ა­ი ს­თ ან სი­ნ ერ­გ ი­
უ­ლ ი, ფუნ­ქ­ც ი­უ ­რ ი ურ­თ ი­ე რ­თ ო­ბ ა კი – რაც
ხედ­ვ ის ერ­თ ­- ერ­თ ი მთა­ვა­რ ი ელე­მ ენ­ტ ია
– მხო­ლ ოდ ხელს შე­უ წყობს ორი­ვე ქა­
ლა­ქ ის წარ­მ ა­ტ ე­ბ ულ გან­ვი­თ ა­რ ე­ბ ას.
წყალ­ტ უ­ბოს გან­ვი­თ ა­რ ე­ბ ის მიმ­დ ი­ნ ა­რ ე
ეტაპ­ზე, კონ­ც ეპ­ტ უ­ა­ლ უ­რ ი გე­ნ ე­რ ა­ლ უ­რ ი
გეგ­მის ხედ­ვ ის, ქა­ლ აქ­თ ­გ ეგ­მ ა­რ ე­ბ ის და
სხვა დო­კ უ­მ ენ­ტ ებ­თ ან ერ­თ ად, საპ­რო­
ექ­ტ ო გუნ­დ ის მი­ე რ შე­მ უ­შ ა­ვე­ბ უ­ლ ია 16
სა­ი ნ­ვეს­ტ ი­ც იო პრო­ე ქ­ტ ი. Cushman &
Wakefiled-მა ჩა­ა­ტ ა­რ ა მო­ც ე­მ უ­ლ ი პრო­
ექ­ტ ე­ბ ის მი­ზ ან­შ ე­წო­ნ ი­ლ ო­ბ ის კვლე­ვ ა.
დას­კ ­ვ­ნ ე­ბ ი და რე­კ ო­მ ენ­დ ა­ც ი­ე ­ბ ი წარ­
მოდ­გ ე­ნ ი­ლ ია მე­მ ო­რ ან­დ უ­მ ე­ბ ის სა­ხით,
რომ­ლ ე­ბ იც გა­დ ა­ც ე­მ უ­ლ ია შე­ს ა­ბ ა­მ ი­ს ი
სა­ხ ელ­მწ
­ ი­ფ ო უწყე­ბ ე­ბ ის­თვ
­ ის ­დ ა რომე­
ლთა დის­ტ ­რ ი­ბ უ­ც ი­აც და­ი ნ­ტ ე­რ ე­ს ე­ბ ულ
ინ­ვეს­ტ ო­რ ებს შო­რ ის მოხ­დ ე­ბ ა ­გ ეგ­მ ის
დამ­ტ ­კ ი­ც ე­ბ ის შემ­დ ეგ.
კერ­ძ ო ინ­ვეს­ტ ი­ც ი­ას­თ ან ერ­თ ად, კონ­
ცეპ­ტ უ­ა­ლ უ­რ ი გენ­გ ეგ­მ ა ასე­ვე ით­ვა­ლ ის­
წი­ნ ებს სა­ხ ელ­მწ
­ ი­ფ ოს ჩარ­თ უ­ლ ო­ბ ას
წყალ­ტ უ­ბ ოს აღ­მ ­შ ე­ნ ებ­ლ ო­ბ ა­ს ა და რე­
ა­ბ ი­ლ ი­ტ ა­ც ი­ა­შ ი. ეკო­ნ ო­მ ი­კ უ­რ ი გუნ­დ ის
წი­ნ ას­წა­რ ი შე­ფ ა­ს ე­ბ ით, წყალ­ტ უ­ბ ო­შ ი
მო­მ ა­ვა­ლ ი 5-7 წლის ჭრილ­შ ი გან­ს ა­ხორ­
ცი­ე ­ლ ე­ბ ე­ლ ი კერ­ძ ო და სა­ხ ელ­მ ­წი­ფ ო
ინ­ვეს­ტ ი­ც ი­ი ს მო­ც უ­ლ ო­ბ ა 200 მი­ლ ი­ო ნ
დო­ლ არს გა­დ ა­ა­ჭ არ­ბ ებს.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 25
 მოსაზრება
ავტორი: გიორგი არონია
რატომ ჭიანურდება
ინფრასტრუქტურული
მეგაპროექტები?
2016 წლის ბო­ლო დღეს, ნი­უ­-ი­ორ­კის აწ უკ­ვე ყო­ფილ­მა გუ­ბერ­
ნა­ტორ­მა, ენ­დ­რიუ კუ­ომ­ ომ ქა­ლა­ქის მეტ­რო­პო­ლი­ტე­ნის
მე­ო­რე ავე­ნი­უს ხა­ზი გახ­ს­ნა – სა­ერ­თო ჯამ­ში, ამ მე­გაპ­რო­ექ­ტ­ზე 4.5 მი­
ლი­არ­დი დო­ლა­რი და­ი­ხარ­ჯა, რაც, მან­ძილ­თან თა­ნა­ფარ­დო­ბით, მას სა­
ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი ტრან­ს­პორ­ტის ის­ტო­რი­ა­ში ერ­თ­-ერთ ყვე­ლა­ზე ძვი­რად
ღი­რე­ბულ პრო­ექ­ტად აქ­ცევ­ს­.1 ­თუმ­ცა­ ეს ამ­ბა­ვი აქ არ მთავ­რ­დე­ბა – მე­
ტიც, ეს მხო­ლოდ და­საწყი­სი­ა. საქ­მე ისა­ა,­რომ მეტ­რო­პო­ლი­ტე­ნის ხაზ­ზე,
რო­მე­ლიც ენ­დ­რიუ კუ­ომ­ ომ გახ­ს­ნა, ორი მი­ლის სიგ­რ­ძის გვი­რაბ­ში, სულ
რა­ღაც სა­მი სად­გუ­რი იყო – არა­და, 1968 წლის გეგ­მით­,­რო­მე­ლიც მა­შინ­
დელ­მა გუ­ბერ­ნა­ტორ­მა, ნელ­სონ როკ­ფე­ლერ­მა შე­ი­მუ­შა­ვა, რვა-­ნა­ხე­ვა­
რი მი­ლის სიგ­რ­ძის გვი­რაბ­ში თხუთ­მე­ტი სად­გუ­რი უნ­და და­ტე­უ­ლი­ყო.
სა­ბო­ლოო ჯამ­ში, მეტ­რო­პო­ლი­ტე­ნის ამ ხაზს, რო­მე­ლიც სა­თა­ვეს ქვე­მო
მან­ჰე­ტენ­ზე იღებ­და, ის­ტ­-­სა­იდ­სა და ბრონ­ქ­ს­ში უნ­და გა­ევ­ლო. თუმ­ცა
­როკ­ფე­ლე­რის მას­შტ ­ ა­ბურ იდე­ას სა­მოც­და­ათ­ ი­ა­ნი წლე­ბის ფის­კა­ლურ­მა
კრი­ზის­მა უწია და მე­გაპ­რო­ექ­ტის აღ­ს­რუ­ლე­ბა ვერ მო­ხერ­ხ­და.
პრო­ექ­ტის გა­ნახ­ლე­ბა ნი­უ­-ი­ორ­კის ამ­ჟა­მინ­დე­ლი გუ­ბერ­ნა­ტო­რის მა­
მამ, გუ­ბერ­ნა­ტორ­მა მა­რიო კუ­ომ­ ო­მაც სცა­და, მაგ­რამ უსაშ­ვე­ლოდ გაზ­რ­
დილ­მა ბი­უ­ჯეტ­მა ამის სა­შუ­ა­ლე­ბა არ მის­ცა. სა­ბო­ლოო ჯამ­ში, პრო­ექ­ტ­ზე
მუ­შა­ო­ბა 2008 წელს გა­ნახ­ლდ ­ ა, გუ­ბერ­ნა­ტორ ნელ­სონ როკ­ფე­ლე­რის შე­
მო­თა­ვა­ზე­ბი­დან ორ­მოც წე­ლი­წად­ში. თუმ­ცა ­ბე­დის უკუღ­მარ­თო­ბამ თა­
ვი აქაც იჩი­ნა: მას მე­რე, რაც 2010 წელს გვი­რაბ­მ­თხ­რე­ლი და­ნად­გა­რე­ბი
(TBM) მო­ამ­ზა­დეს, აღ­მოჩ­ნდ ­ ა, რომ კლდო­ვა­ნი მა­სა­ლა ბურ­ღ­ვი­სათ­ვის
არა­საკ­მა­რი­სად მტკი­ცე იყო – მას წყა­ლი სდი­ო­და. სა­ბო­ლოო ჯამ­ში, მი­
1  ნიუ-იორკის მეტროპოლიტენის მეორე ავენიუს მშენებლობის
დეტალური აღწერისა და დისკუსიისთვის იხ. Dubner, S. (2018,
March 7). Here’s Why All Your Projects Are Always Late — and What
to Do About It. Freakonomics Radio.
26 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
წის გა­ყინ­ვა გა­დაწყ­და, რა­საც ოთხი თვე და და­მა­ტე­ბით ათი მი­ლი­ო­ნი
დო­ლა­რი დას­ჭირ­და. ისე კი, მე­ო­რე ავე­ნი­უს ხა­ზის პრო­ექ­ტ­მა იმ­დე­ნი
დრო წა­ი­ღო, რომ ქა­ლა­ქის კულ­ტუ­რუ­ლი ცხოვ­რე­ბის ნა­წი­ლა­დაც იქ­
ცა: „აი, მე­ო­რე ავე­ნი­უს ხა­ზი რომ აშენ­დე­ბა, ვალს მა­შინ და­გიბ­რუ­ნებ“,
– იტყოდ­ნენ ხოლ­მე ნი­უ­იო ­ რ­კე­ლე­ბი ფუ­ლის სეს­ხე­ბი­სას.
ნი­უ­-ი­ორ­კის მეტ­რო­პო­ლი­ტე­ნის მე­ო­რე ავე­ნი­უს ხა­ზი გა­ჭი­ა­ნუ­რე­ბუ­
ლი ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რუ­ლი მე­გაპ­რო­ექ­ტის ნა­თე­ლი, მაგ­რამ მხო­ლოდ
ერ­თ­-ერ­თი მა­გა­ლი­თი­ა. მე­ტიც, უთავ­ბო­ლოდ გა­ჭი­ა­ნუ­რე­ბუ­ლი პრო­ექ­
ტე­ბი ნორ­მა უფ­რო­ა, ვიდ­რე გა­მო­ნაკ­ლი­სი: ამ მოვ­ლე­ნას სა­მეც­ნი­ე­რო
ტერ­მი­ნიც კი აქვს – „მეგაპროექტების რკი­ნის კა­ნო­ნი“.2 მე­გაპ­რო­ექ­ტე­
ბის შე­სა­ხებ სტა­ტის­ტი­კუ­რად გა­მო­სა­დე­გი ინ­ფორ­მა­ცი­ის აღ­წე­რა ასი
წლის წინ და­იწყო და ამ დრო­ის მან­ძილ­ზე ­ა­სე­თი პრო­ექ­ტე­ბის გა­დაც­
დე­ნის მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი მუდ­მი­ვად მა­ღა­ლი იყო, მი­უ­ხე­და­ვად გე­ოგ­რა­ფი­უ­
ლი მდე­ბა­რე­ობ­ ი­სა. აი, სუ­ე­ცის არ­ხის გაჭ­რა, მა­გა­ლი­თად, საპ­რო­ექ­ტო
ღი­რე­ბუ­ლე­ბას 1900%-ით გას­ც­და, სიდ­ნე­ის ოპე­რის თე­ატ­რის აშე­ნე­ბა
კი 1­6­0­0­%­-ით უფ­რო ძვი­რი დაჯ­და.
ისე კი, წარ­მა­ტე­ბუ­ლად გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი მე­გაპ­რო­ექ­ტე­ბის სია
იმ­დე­ნად მწი­რი­ა, რომ მკლევ­რებს მი­სი ობი­ექ­ტუ­რად შეს­წავ­ლაც კი არ
შე­უძ­ლი­ათ, – ამის შე­სა­ხებ წერს ოქ­ს­ფორ­დის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პრო­ფე­
სო­რი, სფე­როს წამ­ყ­ვა­ნი სპე­ცი­ალ ­ ის­ტი ბენტ ფლუვბერგი.3 მე­გაპ­რო­ექ­
2  Flyvbjerg, B. (2011). Over Budget, Over Time, Over and Over Again:
Managing Major Projects. In P. W. Morris, J. K. Pinto, & J. Söderlund,
The Oxford Handbook of Project Management (pp. 321-344). Oxford:
Oxford University Press.
3  სტატიაში გამოყენებული სამეცნიერო მასალისა და
მაგალითებისთვის იხ. Flyvbjerg, B. (2014, April-May). What You
Should Know About Megaprojects, and Why: An Overview. Project
Management Journal, 45(2), 6-19.
ტის წარ­მა­ტე­ბუ­ლად გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა, რო­გორც წე­სი, სა­მი მი­მარ­თუ­
ლე­ბით გა­ნი­ხი­ლე­ბა: ბი­უ­ჯე­ტი, დრო და სარ­გებ­ლი­ან­ ო­ბა. არ­სე­ბუ­ლი
მო­ნა­ცე­მე­ბით, ბი­უჯ­ ეტ­ში ათი­დან ერ­თი პრო­ექ­ტი ეტე­ვა, თა­ვის დრო­
ზე ათი­დან ერ­თი პრო­ექ­ტი მთავ­რ­დე­ბა და და­პი­რე­ბუ­ლი სარ­გე­ბე­ლი
ათი­დან ერთ პრო­ექტს მო­აქვს – გა­მო­დის, რომ ათა­სი­დან მხო­ლოდ
ერ­თი პრო­ექ­ტი არის სა­მი­ვე გან­ზო­მი­ლე­ბით წარ­მა­ტე­ბუ­ლი. თუ­კი და­
ვუშ­ვებთ, რომ ჩვე­ნი მო­ნა­ცე­მე­ბი ორი ხა­რის­ხით მცდა­რი­ა, წარ­მა­ტე­ბის
მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი მა­ინც მი­ზე­რუ­ლი გა­მო­დის – ათა­სი­დან რვა პრო­ექ­ტი.
დრო­ის გა­ჭი­ან­ უ­რე­ბა მე­გაპ­რო­ექ­ტე­ბის მთა­ვა­რი მტე­რი­ა, რად­გან ის
ხარ­ჯს­ აც ზრდის და სარ­გებ­ლი­ა­ნო­ბა­საც ამ­ცი­რებს. ფლუვბერგი და მი­სი­
კო­ლე­გე­ბი ­გა­ჭი­ა­ნუ­რე­ბა­სა და ბი­უ­ჯე­ტის გა­დაც­დე­ნას შო­რის კო­რე­ლა­ცი­
ის დად­გე­ნას ეცად­ნენ­,­ბო­ლოს კი აღ­მოჩ­ნ­და,­რომ ყო­ვე­ლი ერ­თ­წ­ლი­ა­ნი
ვა­და­გა­და­ცი­ლე­ბი­სათ­ვის­ პ­რო­ექ­ტი 4.64%-ით ძვირ­დე­ბო­და.4 სა­ი­ლუს­
ტ­რა­ცი­ოდ, ფლუვბერგს 26 მი­ლი­არ­დი დო­ლა­რის ღი­რე­ბუ­ლე­ბის ლონ­
დო­ნის მეტ­რო­პო­ლი­ტე­ნის „კროსრეილის“ პრო­ექ­ტი მოჰ­ყავს, რომ­ლის
ერ­თი წლით გა­ჭი­ა­ნუ­რე­ბა 1.2 მი­ლი­არ­დი დო­ლა­რი ჯდე­ბა, ანუ დღე­ში –
3.3 მი­ლი­ო­ნი.5 ოქ­ს­ფორ­დის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის მკლევ­რებ­მა კი არ­სე­ბულ­
თა შო­რის ყვე­ლა­ზე ფარ­თო მო­ნა­ცემ­თა ბა­ზა შე­ის­წავ­ლეს და და­ას­კ­ვ­ნეს,
რომ კაშ­ხ­ლე­ბის აშე­ნე­ბა­ სა­შუ­ა­ლოდ 45%-ით უფ­რო გვი­ან სრულ­დე­ბა
– გა­მო­დის, რომ კაშ­ხ­ლის მშე­ნებ­ლო­ბა, რო­მელ­საც ათი წე­ლი სჭირ­დე­ბა,
სა­შუ­ა­ლოდ თოთხ­მეტ­-­ნა­ხე­ვარ წე­ლი­წად­ში მთავ­რდ ­ ე­ბა.6
მე­გაპ­რო­ექ­ტე­ბი მსოფ­ლი­ოს ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რულ ­გან­ვი­თა­რე­ბა­ში
სულ უფ­რო და უფ­რო მნიშ­ვნ­ ე­ლო­ვან როლს ირ­გებს. სა­ინ­ტე­რე­სო­ა,
რომ ტერ­მი­ნი „მეგაპროექტი“, რო­მე­ლიც, რო­გორც წე­სი, იმ პრო­ექ­ტებს
აერ­თი­ა­ნებს, რო­მელ­თა ღი­რე­ბუ­ლე­ბა ერთ მი­ლი­არდ დო­ლარს სცდე­ბა,
სულ რა­ღაც სა­მოც­და­ა­თი­ო­დე წლის წინ გაჩ­ნ­და, რო­ცა მე­ო­რე მსოფ­ლიო
ომის, ცი­ვი ომი­სა და კოს­მო­სუ­რი რბო­ლის გა­დამ­კი­დე, მსოფ­ლი­ო­ ფი­
ნან­სუ­რი ათ­ვ­ლის ახალ სის­ტე­მა­ში გა­და­ვი­და.7 ყვე­ლა­ფე­რი 1939-1946
წლე­ბის მან­ჰე­ტე­ნის პრო­ექ­ტით და­იწყო, რომ­ლის შე­დე­გად მსოფ­ლი­
ოს ახა­ლი იარა­ღი – ატო­მუ­რი ბომ­ბი მო­ევ­ლი­ნა, თი­თო ხუთ მი­ლი­არდ
დო­ლა­რად.8 მე­რე კი 1961-1972 წლე­ბის „აპოლოს პროგ­რა­მა“ იყო, რომ­
ლი­თაც ადა­მი­ა­ნი მთვა­რე­ზე პირ­ვე­ლად მოხ­ვ­და.9 ეს ტრენ­დი დღე­საც
გრძელ­დე­ბა: McKinsey Global Institute-ის კალ­კუ­ლა­ცი­ით, 2030 წლამ­
დე ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რულ გან­ვი­თა­რე­ბას 57 ტრი­ლი­არ­დი ამე­რი­კუ­ლი
დო­ლა­რი მოხ­მა­რდე­ბა, სულ მცი­რე იმი­სათ­ვის, რომ მსოფ­ლიო მშპ-ის
საპ­როგ­ნო­ზო მაჩ­ვე­ნებ­ლებ­ს არ ჩა­მორ­ჩეს. ისე კი, ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რუ­
ლი გან­ვი­თა­რე­ბის აჩ­ქა­რე­ბულ ტემპს ყვე­ლა­ზე ნათ­ლად ეს მა­გა­ლი­
თე­ბი გა­მო­ხა­ტავს: ჩი­ნეთ­მა, მა­გა­ლი­თად, 2004-2008 წლებ­ში ინ­ფ­რას­
ტ­რუქ­ტუ­რა­ზე მე­ტი და­ხარ­ჯა, ვიდ­რე მთლი­ა­ნად მე­ო­ცე სა­უკ­ უ­ნე­ში და
მე­ტიც, 2005-2008 წლებ­ში ჩი­ნეთ­მა იმ­დე­ნი­ვე კი­ლო­მეტ­რის გზა და­ა­გო,
4  Flyvbjerg, B., M. K. S., H., & Buhl, S. L. (2004). What Causes Cost Over­
run in Transport Infrastructure Projects? Transport Reviews, 24(1), 3-18.
5  იხ. მეორე წყარო (გვ. 10)
6  Ansar, A., Flyvbjerg, B., Budzier, A., & Lunn, D. (2014). Should We
Build More Large Dams? The Actual Costs of Hydropower Megapro­
ject Development. Energy Policy, 69, 43-56.
7  იხ. მეორე წყარო (გვ. 4).
8  Schwartz, Stephen I. (1998). Atomic Audit: The Costs and Con­
sequences of U.S. Nuclear Weapons Since 1940. Washington, D.C.:
Brookings Institution Press.
9  Morris, P. W. G. (1994). The Management of Projects – The 1960s:
Apollo and the Decade of Management System. American Society of
Civil Engineers, ch. 5, 38-88.
რამ­დე­ნის და­სა­გე­ბა­დაც ევ­რო­პას ერ­თი ათ­წლ ­ ი დას­ჭირ­და.10
­ ე­ულ
საქ­მე პა­რა­დოქ­ს­თან გვაქვს: მე­გაპ­რო­ექ­ტე­ბი სულ უფ­რო და უფ­
რო პო­პუ­ლა­რუ­ლი ხდე­ბა, მა­თი რა­ო­დე­ნო­ბა და მას­შ­ტა­ბე­ბი მუდ­მი­ვად
იზ­რდ­ ე­ბა, მე­ნეჯ­მენ­ტი კი კ­ვ­ლა­ვაც გა­უ­მარ­თა­ვი­ა, სულ მცი­რე იმ შემ­თხ­
ვე­ვა­ში, თუ პრო­ექ­ტის წარ­მა­ტე­ბას ბი­უ­ჯე­ტის, დრო­ი­სა და სარ­გებ­ლი­ა­
ნო­ბის მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბით მი­მო­ვი­ხი­ლავთ. უც­ნა­უ­რი­ა, არა? ამ მოვ­ლე­ნას
„მეგაპროექტების პა­რა­დოქ­სი“11 ჰქვია და მის მი­ზე­ზად ორი ფაქ­ტო­რი შეგ­
ვიძ­ლია მი­ვიჩ­ნი­ოთ: მცდა­რი და­გეგ­მა­რე­ბა12 და სტრა­ტე­გი­უ­ლი სიც­რუ­ე.13
მცდა­რი და­გეგ­მა­რე­ბა ადა­მი­ა­ნის მი­ერ პრო­ექ­ტის და­სას­რუ­ლებ­
ლად სა­ჭი­რო დრო­ის სა­თა­ნა­დოდ ვერ­შე­ფა­სე­ბას გუ­ლის­ხმ­ ობს, თან იმ
კონ­ტექ­ს­ტ­ში, რო­ცა შემ­ფა­სე­ბელ­მა იცის, რომ, ის­ტო­რი­უ­ლად, მსგავ­სი
პრო­ექ­ტე­ბის დას­რუ­ლე­ბას უფ­რო მე­ტი დრო სჭირ­დე­ბა, – ასე გან­მარ­
ტავს ამ ტერ­მინს პენ­სილ­ვა­ნი­ის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პრო­ფე­სო­რი, კეტ­რინ
მილ­კ­მე­ნი.14 ადა­მი­ა­ნის ამ ტენ­დენ­ცი­ას, თა­ვის წილ, ზედ­მე­ტი თავ­და­ჯე­
რე­ბუ­ლო­ბა და თან­წყო­ბის უგუ­ლე­ბელ­ყო­ფა გა­ნა­პი­რო­ბებს: ირა­ცი­ო­
ნა­ლუ­რი ოპ­ტი­მიზ­მით გამ­ს­ჭ­ვა­ლულ ადა­მი­ა­ნებს ავიწყ­დე­ბათ, თუ რამ­
დე­ნად რთუ­ლია რამ­დე­ნი­მე ჯგუ­ფის მო­ბი­ლი­ზე­ბა კონ­კ­რე­ტუ­ლი საქ­მის
გარ­შე­მო, მით უფ­რო, რო­ცა საქ­მე უაღ­რე­სად ბი­უ­როკ­რა­ტი­უ­ლი­ა.­მარ­
ტი­ვად რომ ვთქვათ, მე­გაპ­რო­ექ­ტე­ბის მე­ნეჯ­მენ­ტი­სას­ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­
ბე­ბი პი­რა­დი გა­მოც­დი­ლე­ბით უფ­რო მი­ი­ღე­ბა, ვიდ­რე მო­ნა­ცე­მებ­ზე
დაყ­რ­დ­ნო­ბით, რაც, სა­ბო­ლოო ჯამ­ში, ასეთ პრო­ექ­ტებს აჭი­ა­ნუ­რებს.
მე­გაპ­რო­ექ­ტე­ბის და­გეგ­მა­რე­ბი­სას, რო­გორც წე­სი, სარ­გებ­ლი­სა და
ფა­სის თა­ნა­ფარ­დო­ბის გა­საზ­რ­დე­ლად და მა­თი შე­მო­თა­ვა­ზე­ბის შე­
სა­ლა­მა­ზებ­ლად, და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი მხა­რე­ე­ბი სტრა­ტე­გი­ულ ­ ად იტყუ­ე­
ბი­ან, ანუ ხარ­ჯებს – ნაკ­ლე­ბო­ბით, ხო­ლო სარ­გე­ბელს მე­ტო­ბით წარ­
მო­ა­ჩე­ნენ. ბენტ ფლუვბერგი ადას­ტუ­რებს, რომ მას­თან სა­უ­ბარ­ში ­ეს
არა­ერთ დამ­გეგ­მავს უღი­ა­რე­ბი­ა.15 ფლუვბერგის აზ­რით, სარ­გებ­ლი­სა
და ფა­სის ხე­ლოვ­ნუ­რი თა­ნა­ფარ­დო­ბა ორ პრობ­ლე­მას იწ­ვევს: პირ­
ვე­ლი – შე­იძ­ლე­ბა და­ფი­ნან­ს­დეს ეკო­ნო­მი­კუ­რად და ფი­ნან­სუ­რად წა­
გე­ბი­ა­ნი პრო­ექ­ტე­ბი; და მე­ორ ­ ე – შე­იძ­ლე­ბა ასე­თი პრო­ექ­ტე­ბი ფი­ნან­
სუ­რად მო­გე­ბი­ა­ნი პრო­ექ­ტე­ბის ნაც­ვლ ­ ად და­იწყოს.16 ორი­ვე ეს შე­დე­გი
პა­რე­ტო­-ა­რა­ე­ფექ­ტი­ა­ნი­ა­და, სა­ბო­ლოო ჯამ­ში, გა­და­სა­ხა­დე­ბის გა­დამ­ხ­
დელ­თა ფუ­ლის ფლან­გ­ვით სრულ­დე­ბა.
რაც უნ­და უც­ნა­უ­რად ჟღერ­დეს, ინ­ფრ ­ ას­ტრ
­ უქ­ტუ­რუ­ლი მე­გაპ­რო­ექ­
ტე­ბის მუდ­მი­ვად მზარდ სამ­ყა­რო­ში, უკა­ნას­კ­ნე­ლი ასი წლის გან­მავ­
ლო­ბა­ში, მე­ნეჯ­მენ­ტის კუთხით თით­ქ­მის არა­ფე­რი შე­იც­ვ­ლა. პრო­ექ­ტის
უთავ­ბო­ლოდ გა­ჭი­ა­ნუ­რე­ბა ნორ­მა უფ­რო­ა, ვიდ­რე გა­მო­ნაკ­ლი­სი, რაც,
თა­ვის­თა­ვად, ერ­თ­გვ­ არ პა­რა­დოქსს წარ­მო­შობს. პრო­ექ­ტე­ბის მცდა­რი
და­გეგ­მა­რე­ბა და სტრა­ტე­გი­უ­ლი სიც­რუ­ე, რო­მელ­საც და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი
მხა­რე­ე­ბი მა­თი პრო­ექ­ტე­ბის შე­სა­ლა­მა­ზებ­ლად იყე­ნე­ბენ, რო­გორც წე­
სი, პრო­ექ­ტებს დრო­ში აჭი­ან­ უ­რე­ბენ, რაც, სა­ბო­ლოო ჯამ­ში, ღი­რე­ბუ­
ლე­ბა­ზე აისა­ხე­ბა, რო­მელ­საც, უმე­ტეს შემ­თხ­ვე­ვებ­ში, გა­და­სა­ხა­დე­ბის
გა­დამ­ხ­დე­ლე­ბი აფი­ნან­სე­ბენ.
10  იხ. მეორე წყარო (გვ. 5).
11  იხ. მეორე წყარო (გვ. 12)
12  აღსანიშნავია, რომ ეს ტერმინი ნობელიატმა დენიელ
კანემანმა და ამოს ტვერსკიმ შემოიღეს. იხ. Kahneman, D., & Tver­
sky, A. (1977, June). Intuitive Prediction: Biases and Corrective Proce­
dures. Advanced Decision Technology.
13  ამ და სხვა არგუმენტებისთვის იხ. პირველი წყარო.
14  იხ. პირველი წყარო.
15  იხ. პირველი წყარო.
16  იხ. მესამე წყარო.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 27
 რეიტინგი
საქართველოს
სამშენებლო
კომპანიების რეიტინგი
ავტორი: შოთა ტყეშელაშვილი დადასტურებულია Ebit Group-ის მიერ
სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტო­რი და მას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი
სფე­რო­ე­ბი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მთლი­ა­ნი ში­და პრო­
დუქ­ტის 8.5%-ს ქმნის და 100 ათას­ზე მეტ ადა­მი­ანს
ასაქ­მებს. 2020 წელს სექ­ტო­რი მძი­მე გა­მოწ­ვე­ვე­ბის
წი­ნა­შე აღ­მოჩ­ნდ
­ ა, წლის მე­ო­რე კვარ­ტალ­ში სექ­
ტო­რის ბრუნ­ვა 24%-ითაც კი შემ­ცირ­და, რაც ტუ­
რიზ­მის სექ­ტო­რის შემ­დეგ ყვე­ლა­ზე დი­დი ვარ­დ­ნა
იყო. თუმ­ცა წლის მე­სა­მე კვარ­ტალ­ში სამ­შე­ნებ­ლო
სფე­როს ბრუნ­ვა შე­და­რე­ბით გა­უმ­ჯო­ბეს­და.
28 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტო­რი თა­ვის მხრივ ორ
ძი­რი­თად მი­მარ­თუ­ლე­ბად იყო­ფა, ესე­ნი­ა:
საცხოვ­რე­ბე­ლი სახ­ლე­ბი­სა და ნა­გე­ბო­ბე­ბის
მშე­ნებ­ლო­ბა; სპე­ცი­ა­ლი­ზე­ბუ­ლი ინ­ფ­რას­ტ­
რუქ­ტუ­რის – გზე­ბის, ხი­დე­ბის, გვი­რა­ბე­ბის,
მილ­სა­დე­ნე­ბის, თბო­სად­გუ­რე­ბის, ჰიდ­რო­
ელექ­ტ­რო­სად­გუ­რე­ბი­სა და სხვა ობი­ექ­ტე­ბის
მშე­ნებ­ლო­ბა.
გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბით საცხოვ­რე­ბე­ლი სახ­ლე­
ბის მშე­ნებ­ლო­ბის­გან, ეკო­ნო­მი­კურ კრი­ზისს
მსხვი­ლი ინ­ფრ ­ ას­ტ­რუქ­ტუ­რის მშე­ნებ­ლო­ბა­ზე
შე­და­რე­ბით ნაკ­ლე­ბი გავ­ლე­ნა აქვს, რად­გან ამ
პრო­ექ­ტე­ბის დამ­კვ­ ე­თი ხშირ შემ­თხ­ვე­ვა­ში სა­
ხელ­მ­წი­ფო­ა.
სამ­შე­ნებ­ლო კომ­პა­ნი­ე­ბის ფი­ნან­სუ­რი მაჩ­
ვე­ნებ­ლე­ბი თან­და­თა­ნო­ბით უფ­რო გამ­ჭ­ვირ­ვა­
ლე ხდე­ბა, რის შე­დე­გა­დაც შე­საძ­ლე­ბე­ლია ამ
სექ­ტორ­ში მოღ­ვა­წე უმ­ს­ხ­ვი­ლე­სი კომ­პა­ნი­ე­ბის
რე­ი­ტინ­გის წარ­მოდ­გე­ნა.
სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტო­რის #1 მო­თა­მა­შე არის
„ანაგი”, რო­მე­ლიც რო­გორც მსხვი­ლი ინ­ფრ ­ ას­
ტ­რუქ­ტუ­რის – სტა­დი­ო­ნე­ბის, ქარ­ხ­ნე­ბის, აერო­
პორ­ტე­ბის – ასე­ვე საცხოვ­რე­ბე­ლი კორ­პუ­სე­
ბი­სა და სას­ტუმ­რო­ე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბით არის
და­კა­ვე­ბუ­ლი. კომ­პა­ნი­ის შე­მო­სა­ვა­ლი 2019
წელს 241.5 მი­ლი­ო­ნი ლა­რი, წმინ­და მო­გე­ბა კი
34.5 მი­ლი­ო­ნი ლა­რი იყო.
მე­ო­რე უმ­ს­ხ­ვი­ლე­სი სამ­შე­ნებ­ლო კომ­პა­ნიაა
„ბლექ სი გრუ­პი“, რო­მე­ლიც ძი­რი­თა­დად საგ­
ზაო ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის მშე­ნებ­ლო­ბით არის
და­კა­ვე­ბუ­ლი. კომ­პა­ნი­ის შე­მო­სა­ვალ­მა 2019
წელს 178.5 მი­ლი­ონ­ ი ლა­რი, წმინ­და მო­გე­ბამ კი
5.7 მი­ლი­ო­ნი ლა­რი შე­ად­გი­ნა. მე­სა­მე ად­გილ­ზეა
სამ­შე­ნებ­ლო კომ­პა­ნია Age Batumi, რო­მე­ლიც
თურ­ქუ­ლი სამ­შე­ნებ­ლო კომ­პა­ნია „აგე ინ­შა­ათ
ვე თი­ჯა­რე­თის” ქარ­თუ­ლი შვი­ლო­ბი­ლი­ა. კომ­
პა­ნია 2019 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში „შუახევი ჰე­
სის” მშე­ნებ­ლო­ბით იყო და­კა­ვე­ბუ­ლი და მის­მა
შე­მო­სა­ვალ­მა 139.3 მი­ლი­ონ­ ი ლა­რი შე­ად­გი­ნა.
რე­ი­ტინ­გ­ში ასე­ვე შე­დი­ან სა­ქარ­თვ­ ე­ლოს მთავ­
რო­ბის კონ­ტ­რაქ­ტო­რი ჩი­ნუ­რი კომ­პა­ნი­ე­ბი,
რომ­ლე­ბიც მა­გის­ტ­რა­ლებ­სა და გვი­რა­ბებს აშე­
ნე­ბენ. ასე­ვე ქარ­თუ­ლი კომ­პა­ნი­ე­ბი, რომ­ლე­ბიც
ძი­რი­თა­დად საცხოვ­რე­ბე­ლი კორ­პუ­სე­ბის მშე­
ნებ­ლო­ბით არი­ან და­კა­ვე­ბუ­ლი.
რე­ი­ტინ­გი კომ­პა­ნი­ე­ბის მი­ერ წარ­დ­გე­ნი­ლი
2019 წლის ფი­ნან­სუ­რი ან­გა­რიშ­გე­ბე­ბის სა­ფუძ­
ველ­ზე არის მომ­ზა­დე­ბუ­ლი. რე­ი­ტინ­გ­ში შე­მა­
ვა­ლი 30 უმ­ს­ხ­ვი­ლე­სი კომ­პა­ნი­ის შე­მო­სა­ვალ­მა
FREEPIK
2019 წელს 1.81 მი­ლი­არ­დი ლა­რი შე­ად­გი­ნა.
 საქართველოში მოქმედი სამშენებლო კომპანიების რეიტინგი
2019 წლის მდგომარეობით:

შპს „ანაგი“ 241,518,000 ლარი

„ბლექ სი გრუპი“ 178,445,000 ლარი
შპს AGE BATUM 139,333,924 ლარი
Sinohydro Georgia 121,762,774 ლარი
შპს New Road 90,082,065 ლარი
შპს „ეი ენდ ეი ქონსთრაქშენი“ 72,640,000 ლარი
შპს ფერი* 71,281,000 ლარი
შპს „ჯეუ გრუპი“ 66,568,020 ლარი
შპს „ბკ ქონსთრაქშენი“ 58,793,000 ლარი
TCC China 55,829,605 ლარი
შპს დაგი* 48,019,790 ლარი
შპს „ინ-სი“ 47,627,000 ლარი
შპს „გზა“ 47,377,223 ლარი
შპს „ენსისი“ 46,766,246 ლარი
შპს „არალი“ 46,076,000 ლარი
შპს „საქმილსადენმშენი“ 44,361,502 ლარი
„აზფენი“ საქართველო 43,780,808 ლარი
შპს „ელემენტ კონსტრაქშენი“ 37,766,099 ლარი
Lamini-G 34,654,751 ლარი
შპს „სერპანტინი“ 34,631,890 ლარი
შპს „სინერჯი ქონსთრაქშენ“ 31,757,000 ლარი
შპს „საბა კონსტრაქშენ“ 30,536,777 ლარი
„არქთრეიდი“ 30,286,000 ლარი
China Road and Bridge Corporation 30,038,044 ლარი
შპს „ჯავახავტოგზა“ 28,475,731 ლარი
შპს „იბოლია“ 27,980,902 ლარი
შპს ,,ცეკური“ 27,918,992 ლარი
China Railway 23rd Bureau 25,232,709 ლარი
„ას ინშაათ საქართველო“ 23,971,804 ლარი

0 80,000,000 ლარი 160,000,000 ლარი 240,000,000 ლარი

შპს „ფერის“ და შპს „დაგის“ შემთხვევაში წარმოდგენილია 2018 წლის მონაცემები, რადგან მათი 2019 წლის შედეგები ჯერჯერობით ხელმისაწვდომი არაა.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 29
 რეიტინგი

საქართველოს
1. შპს „სოკარ ენერჯი 2. სს „ენერგო–პრო
ჯორჯია“ ჯორჯია“
FORBES
აქტივები: 1,178,857,000 აქტივები: 758,638,000
შემოსავალი: 1,455,470,000 შემოსავალი: 680,311,000
მოგება/ზარალი: 12,282,000 მოგება/ზარალი: 64,831,000

„სოკარის“ სი­დი­დეს გა­ნა­პი­რო­ „ენერგო­­­პროს” აქ­ტი­ვე­ბის სი­დი­დეს

ბებს ის, რომ კომ­პა­ნია ერ­თ­ ელექ­ტრ ­ ო­ე­ნერ­გი­ის გა­ნა­წი­ლე­ბის
დრო­უ­ლად რამ­დე­ნი­მე ბა­ზარ­ზე ქსე­ლი და მის სა­კუთ­რე­ბა­ში არ­სე­

უმსხვილესი
წარ­მო­ად­გენს უმ­ს­ხ­ვი­ლეს მო­
თა­მა­შეებს, ესე­ნია – ბუ­ნებ­რი­ვი
აირის მი­წო­დე­ბი­სა და საწ­ვა­
ვით ვაჭ­რო­ბის სექ­ტო­რე­ბი.
ბუ­ლი 15 ჰიდ­რო­ე­ლექ­ტრ ­ ო­სად­გუ­რი
გა­ნა­პი­რო­ბებს. „ენერგო პრო” თბი­
ლი­სის გარ­და მთელ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს
აწ­ვ­დის ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ას. კომ­პა­
ნი­ა­ში 6000-მდე ადა­მი­ა­ნი მუ­შა­ობს.

კომპანია აქტივები: 905,271,510

შემოსავალი: 445,681,740
მოგება/ზარალი: 91,898,730

ანალიტიკა: Grant Thornton „მაგთი“ სა­ქარ­თვ­ ე­ლოს სა­ტე­ლე­კო­

მუ­ნი­კა­ციო ბაზ­რის ყვე­ლა­ზე მსხვი­ლი
რედაქტორები: მო­თა­მა­შე­ა. მის მო­ბი­ლურ ქსელს 1,976,667
შოთა ტყეშელაშვილი, შოთა დიღმელაშვილი, მაია მირიჯანაშვილი აბო­ნენ­ტი ჰყავს, ფიქ­სი­რე­ბუ­ლი ინ­ტერ­ნე­
ტის ბა­ზარ­ზე კი „მაგთის“ მომ­სა­ხუ­რე­ბით
3. შპს „მაგთიკომი“ 377,924 აბო­ნენ­ტი სარ­გებ­ლობს.

17.5 მი­ლ ი­ა რ­დ ი ლა­რი – ეს არის ფი­ნან­სუ­რი სექ­

ტო­რის მიღ­მა სა­ქ არ­თვ­ ე­ლოს 100 უმ­ს­ხ­ვ ი­ლე­
სი ბიზ­ნ ე­ს ის მი­ერ 2017 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში მი­ღ ე­ბუ­ლ ი
შე­მო­ს ა­ვა­ლ ი. მათ სა­კუთ­რე­ბა­ში არ­სე­ბუ­ლი აქ­ტ ი­ვ ე­ბის
ღი­რე­ბუ­ლ ე­ბა 18.2 მი­ლი­არდ ლარს შე­ად­გ ენს. მთლი­ან­ ო­
ბა­შ ი ამ კომ­პა­ნ ი­ებ­მა წმინ­დ ა მო­გ ე­ბის სა­ხით 1.2 მი­ლი­ა რ­
დი ლა­რის გე­ნ ე­რი­რე­ბ ა შეძ­ლეს. გა­მო­დ ის, 100 კომ­პა­ნ ი­
ის შე­მო­ს ა­ვა­ლ ი 2017 წლის სა­ქ არ­თ ­ვ ე­ლოს მთლი­ა­ნი ში­და
პრო­დუქ­ტის ღი­რე­ბ უ­ლე­ბის 46%-ის ტო­ლი იყო. ანუ ჩვე­
ნი ქვეყ­ნ ის ეკო­ნ ო­მი­კის და­ახ­ლო­ებ­ ით ნა­ხე­ვ ა­რი სწო­რედ 4. სს „თელასი” 5. შპს „პსპ ფარმა ჯგუფი”
მათ­ზე მო­დის.
უმ­ს­ხ­ვი­ლე­სი კომ­პა­ნი­ე­ბის ასე­ულ­ში მოხ­ვ­დნ­ ენ ვაჭ­რო­ აქტივები: 318,884,000 აქტივები: 290,986,000
შემოსავალი: 420,338,000 შემოსავალი: 477,265,000
ბის, ენერ­გე­ტი­კის, სამ­შე­ნებ­ლო, ტუ­რიზ­მის, კვე­ბის, სამ­თო
მოგება/ზარალი: 22,187,000 მოგება/ზარალი: 33,097,000
­მო­პო­ვე­ბის, მრეწ­ვე­ლო­ბის, აზარ­ტუ­ლი თა­მა­შე­ბის, ტრან­ს­
პორ­ტი­სა და კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბის სექ­ტო­რებ­ში ჩარ­თუ­ლი საქ­მი­ა­ნო­ბა: ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის საქ­მი­ა­ნო­ბა: მედიკამენტებისა და
შეს­ყიდ­ვა და გა­ყიდ­ვა; ელექ­ტ­რუ­ კოსმეტიკის სა­ცა­ლო და სა­ბი­თუ­
კომ­პა­ნი­ე­ბი.
ლი ქსე­ლე­ბის მომ­სა­ხუ­რე­ბა და მო რე­ა­ლი­ზა­ცი­ა. აერ­თი­ა­ნებს 202
გთა­ვა­ზობთ რე­იტ ­ ინგს, რო­მე­ლიც სა­ერ­თა­შო­რი­სო აუდი­ ექ­ს­პ­ლუ­ა­ტა­ცი­ა; აბო­ნენ­ტ­თა ტექ­ნი­ აფ­თი­აქს, ფარ­მა­ცევ­ტულ სა­წარ­მო
ტო­რულ კომ­პა­ნი­ა Grant Thornton-თან პარ­ტ­ნი­ორ ­ ო­ბით კუ­რი მომ­სა­ხუ­რე­ბა; ასაქმებს 2057 GMP-ისა და მრა­ვალ­პრ ­ ო­ფი­ლი­ან
მომ­ზად­და. ადამიანს. კლი­ნი­კა „ნიუ ჰოს­პი­ტალ­სს“.

30 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021


6. სს „სამედიცინო
კორპორაცია ევექსი”
აქტივები: 875,113,000
შემოსავალი: 262,688,000
მოგება/ზარალი: 13,654,000
საქ­მი­ა­ნო­ბა: (JCI) სა­ერ­თა­შო­რი­
სო სა­მე­დი­ცი­ნო სტან­დარ­ტებ­ის
პა­ცი­ენ­ტ­ზე მორ­გე­ბუ­ლი სა­მე­დი­ცი­ნო
მომ­სა­ხუ­რე­ბის და­ნერ­გ­ვა. დღე­ი­
სათ­ვის სა­ქარ­თ­ვე­ლოს 6 რე­გი­ონ­ში
78 კლი­ნი­კით არის წარ­მოდ­გე­ნი­ლი.
8. სს „ვისოლ
პეტროლეუმ ჯორჯია“
9. „ჯიპისი“
აქტივები: 246,000,000
შემოსავალი: 450,315,000
მოგება/ზარალი: 37,319,000
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ჯან­დაც­ვის
ჯგუ­ფის წევ­რი. საქ­მი­ა­ნო­ბა:
მედიკამენტებისა და კოსმეტიკის
სა­ცა­ლო და სა­ბი­თუ­მო რე­ა­ლი­ზა­
ცი­ა. აერთიანებს თბი­ლის­ში 159 და
რე­გი­ო­ნებში მდებარე 96 აფ­თი­ა­ქს.
ასაქ­მებს 1500-ზე მეტ ადამიანს.
7. შპს „ავერსი-ფარმა“
აქტივები: 368,632,000
შემოსავალი: 366,150,000
მოგება/ზარალი: 22,629,000
საქ­მი­ა­ნო­ბა: მედიკამენტებისა და
კოსმეტიკის სა­ცა­ლო და სა­ბი­თუ­
მო რე­ალ ­ ი­ზა­ცი­ა. აერთიანებს 241
აფთიაქს. სააფთიაქო ქსელთან
ერთად, ფლობს კლინიკების
ქსელსაც. ასაქმებს 3,175 ადამიანს.
აქტივები: 265,760,000
შემოსავალი: 414,482,000
მოგება/ზარალი: 40,090,000
საქ­მი­ა­ნო­ბა: საწ­ვა­ვი­სა და ავ­
ტო­გა­ზის რე­ა­ლი­ზე­ბა მთე­ლი
ქვეყ­ნის მას­შ­ტა­ბით. ფლობს 164
ავ­ტო­გა­სა­მართ სად­გურს და სამ
სახ­მე­ლე­თო ნავ­თობ­ტერ­მი­ნალს.
ასაქ­მებს 2,087 ადა­მი­ანს.
10. შპს
„ჰაიდელბერგცემენტ
ჯორჯია“
აქტივები: 501,299,000
შემოსავალი: 356,455,000
მოგება/ზარალი: -824,000
მარ­თავს ცე­მენ­ტის სამ ქარ­ხა­ნას, ასე­ვე:
2 სტა­ცი­ო­ნა­რულ და 11 მო­ბი­ლურ ქარ­
ხა­ნას. კომ­პა­ნია ბე­ტო­ნით ამა­რა­გებს
თით­ქ­მის ყვე­ლა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან სამ­შე­
ნებ­ლო ობი­ექტს სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში.
მე­თო­დო­ლო­გი­ა:
რე­ი­ტინ­გი მომ­ზა­დე­ბუ­ლია სა­ერ­თა­შო­რი­სო აუდი­ტო­რულ კომ­პა­ნია
Grant Thornton-თან პარ­ტ­ნი­ო­რო­ბით.
„გრანტ თორ­ნ­ტო­ნი” მსოფ­ლი­ოშ­ ი ერ­თ­-ერ­თი ლი­დე­რი აუდი­ტო­რუ­
ლი ფირ­მე­ბის ქსე­ლი­ა, რო­მე­ლიც სა­ჯა­რო და კერ­ძო სექ­ტორს აუდი­
ტო­რულ, სა­ბუ­ღალ­ტ­რო, იური­დი­ულ და ბიზ­ნე­სის სა­კონ­სულ­ტა­ციო
მომ­სა­ხუ­რე­ბებს უწევს. ამ­ჟა­მად კომ­პა­ნია სა­ერ­თა­შო­რი­სო დო­ნე­ზე 140
ქვე­ყა­ნა­შია წარ­მოდ­გე­ნი­ლი და 53,000-მდე ადა­მი­ანს ასაქ­მებს. კომ­პა­
ნია Grant Thornton-ი სა­ქარ­თვ­ ე­ლო­ში 2005 წლი­დან ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რებს,
თუმ­ცა ქსელ­ში შე­მა­ვა­ლი კომ­პა­ნიე­ბი სა­ქარ­თვ­ ე­ლო­ში 1999 წლი­დან
სხვა­დას­ხ­ვა პრო­ექ­ტზე მუ­შა­ობ­დ­ნენ.
რან­ჟი­რე­ბის მე­თო­დი:
კომ­პა­ნი­ე­ბის რე­ი­ტინ­გი ეყ­რ­დ­ნო­ბა სამ ძი­რი­თად ფი­ნან­სურ მაჩ­
ვე­ნე­ბელს: მთლი­ან აქ­ტი­ვებს, შე­მო­სავ­ლებს და წმინ­და მო­გე­ბას.
რე­ი­ტინ­გ­ში არ მო­ნა­წი­ლე­ობ­ ენ კომ­პა­ნი­ე­ბი, რომ­ლებ­შიც სა­ხელ­მ­
წი­ფო 50%-ზე მეტ წილს ფლობს, აგ­რეთ­ვე ბან­კე­ბი, სა­ფი­ნან­სო და
სა­დაზღ­ვე­ვო კომ­პა­ნი­ე­ბი. თი­თო­ე­უ­ლი ზე­მოთ აღ­ნიშ­ნუ­ლი მაჩ­ვე­ნე­ბე­
ლი მიჩ­ნე­უ­ლია ცალ­კე კრი­ტე­რი­უ­მად, რომ­ლებ­საც სხვა­დას­ხ­ვა წო­ნა
აქვთ მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი. თი­თო­ე­უ­ლი კრი­ტე­რი­უ­მის მი­ხედ­ვით კომ­პა­ნი­ებს
ენი­ჭე­ბა ქუ­ლა – სი­ა­ში კონ­კ­რე­ტუ­ლი კრი­ტე­რი­უ­მის მი­ხედ­ვით ბო­ლო
ად­გილ­ზე მყოფ კომ­პა­ნი­ას ენი­ჭე­ბა 1 ქუ­ლა, ხო­ლო პირ­ველ ად­გილ­ზე
მყოფს ყვე­ლა­ზე მე­ტი, ანუ იმ­დე­ნი ქუ­ლა, რამ­დე­ნი კომ­პა­ნი­აც არის
სი­აშ­ ი. კომ­პა­ნი­ის მი­ერ თი­თო­ე­ულ კრი­ტე­რი­უმ­ში მი­ღე­ბუ­ლი ქუ­ლე­ბი
გამ­რავ­ლე­ბუ­ლია შე­სა­ბა­მი­სი კრი­ტე­რი­უ­მის წო­ნა­ზე და ამ­გ­ვა­რად მი­
ღე­ბუ­ლი ქუ­ლე­ბი და­ჯა­მე­ბუ­ლი­ა.
კომ­პა­ნი­ის მი­ერ მი­ღე­ბუ­ლი ჯა­მუ­რი ქუ­ლა გა­ყო­ფი­ლია მაქ­სი­მა­
ლურ შე­საძ­ლო მი­სა­ღებ ქუ­ლა­ზე და ეს მო­ნა­ცე­მი გამ­რავ­ლე­ბუ­
ლია 10,000-ზე (მაგალითად, თუ კომ­პა­ნი­ამ მი­ი­ღო მაქ­სი­მა­ლუ­რად
შე­საძ­ლე­ბე­ლი ქუ­ლე­ბის 96.65%, მას და­ე­წე­რე­ბა 9,665 „სარეიტინგო“
ქუ­ლა).
სა­ბო­ლო­ოდ რე­ი­ტინ­გი დგე­ბა ყვე­ლა­ზე მე­ტი „სარეიტინგო“ ქუ­ლის
მი­ხედ­ვით. ერ­თი და იმავე ჯა­მუ­რი „სარეიტინგო“ ქუ­ლის მი­ღე­ბის
შემ­თხ­ვე­ვა­ში უფ­რო მა­ღალ რე­ი­ტინგს იღებს კომ­პა­ნი­ა, რო­მელ­საც
უფ­რო მე­ტი მთლი­ა­ნი აქ­ტი­ვი აქვს.
რე­ი­ტინ­გის არა­ერთ წევრს ეკუთ­ვ­ნის შვი­ლო­ბი­ლი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი.
თი­თო­ე­უ­ლის შემ­თხ­ვე­ვა­ში შე­ფა­სე­ბის­თ­ვის გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლია ჯგუ­ფის
კონ­სო­ლი­დი­რე­ბუ­ლი ან­გა­რიშ­გე­ბა, რო­მელ­შიც ყვე­ლა შვი­ლო­ბი­ლი
კომ­პა­ნი­ის ფი­ნან­სე­ბია გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი.
ცალ­კე­ულ შემ­თხ­ვე­ვებ­ში კომ­პა­ნი­ებს სა­კუ­თა­რი ან­გა­რიშ­გე­ბა აშშ
დო­ლა­რებ­ში აქვთ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი, რო­მელ­თა კონ­ვერ­ტა­ცი­აც 2.67
კურ­სით მოხ­და.
რე­ი­ტინ­გ­ში წარ­მოდ­გე­ნი­ლია 100 ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი ქუ­ლის მქო­ნე
კომ­პა­ნი­ა. მო­ნა­ცე­მე­ბი აღე­ბუ­ლია პორ­ტალ www.reportal.ge-ზე
გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი ფი­ნან­სუ­რი ან­გა­რიშ­გე­ბე­ბი­დან. რე­ი­ტინ­გ­ში მოხ­ვ­
დ­ნენ ის კომ­პა­ნი­ე­ბი, რომ­ლებ­საც ან­გა­რიშ­გე­ბე­ბი აღ­ნიშ­ნულ პორ­
ტალ­ზე გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი ჰქონ­დათ 2019 წლის 1 მარ­ტამ­დე.
წარ­მოდ­გე­ნი­ლი რე­ი­ტინ­გი ეფუძ­ნე­ბა კომ­პა­ნი­ე­ბის მი­ერ 2017 წლის
ფი­ნან­სურ ან­გა­რიშ­გე­ბებს. მო­ნა­ცე­მე­ბი აღე­ბუ­ლია იმ­გ­ვა­რად, რო­
გორც წარ­დ­გე­ნი­ლია კომ­პა­ნი­ის მი­ერ მის ან­გა­რიშ­გე­ბა­ში, მი­უ­ხე­
და­ვად იმი­სა, რო­გო­რი დას­კ­ვ­ნა აქვთ გა­ცე­მუ­ლი აუდი­ტო­რებს და
და­ე­თან­ხ­მ­ნენ თუ არა აუდი­ტო­რე­ბი წარ­დ­გე­ნილ მო­ნა­ცე­მებს.
ეს რე­ი­ტინ­გე­ბი არის სრუ­ლად სა­ექ­ს­პერ­ტო და ჟურ­ნა­ლის­ტუ­რი
შე­ფა­სე­ბა და არ შე­იძ­ლე­ბა, გა­მო­ყე­ნე­ბულ იქ­ნეს ოფი­ცი­ა­ლუ­რი ინ­
ფორ­მა­ცი­ის სა­ხით.
მო­ცე­მუ­ლი რე­იტ­ ინ­გე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბა სხვა მე­დი­ა­სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბის მი­
ერ და­საშ­ვე­ბია „რერაიტის“ პი­რო­ბე­ბით და 2 ლინ­კით: Forbes.ge და
თვი­თონ რე­ი­ტინ­გის ლინ­კი. წყა­როს მი­თი­თე­ბის გა­რე­შე Copy-Paste
– აკ­რ­ძა­ლუ­ლი­ა.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 31
 რეიტინგი

რომელი ბანკები აფინანსებენ

სამშენებლო და დეველოპერულ
სექტორს? ავტორი: შოთა ტყეშელაშვილი

კო­მერ­ცი­უ­ლი ბან­კე­ბი სამ­შე­ნებ­ლო და უძ­რა­ვი ქო­ნე­ბის ბა თა­ვად დე­ვე­ლო­პე­რუ­ლი და სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტო­რის­თ­ვის

სექ­ტო­რის და­ფი­ნან­სე­ბის­თ­ვის გან­სა­კუთ­რე­ბულ როლს ას­
რუ­ლე­ბენ. ისი­ნი ერ­თ­დ­რო­უ­ლად აკ­რე­დი­ტე­ბენ რო­გორც დე­
ვე­ლო­პე­რებ­სა და სამ­შე­ნებ­ლო კომ­პა­ნი­ებს, ასე­ვე ფი­ზი­კურ
პი­რებს, რომ­ლე­ბიც შემ­დეგ უძ­რავ ქო­ნე­ბას ყი­დუ­ლო­ბენ.
დღე­ის­თ­ვის ქვე­ყა­ნა­ში 8.7 მი­ლი­არ­დი ლა­რის ღი­რე­ბუ­ლე­
ბის 122 ათა­სი იპო­თე­კუ­რი სეს­ხი არის მოქ­მე­დი. რაც შე­ე­ხე­
გა­მო­ყო­ფი­ლი სეს­ხე­ბის მო­ცუ­ლო­ბას, ის ჯამ­ში 4.17 მი­ლი­არდ
ლარს შე­ად­გენს. აქე­დან სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტო­რის­თ­ვის გა­მო­
ყო­ფი­ლი სეს­ხე­ბია 1.8 მი­ლი­არ­დი ლა­რი, ხო­ლო უძ­რა­ვი ქო­ნე­
ბის ბიზ­ნეს­ზე 2.38 მი­ლი­არ­დი ლა­რი მო­დის.
სტა­ტის­ტი­კის მი­ხედ­ვით, ორი­ვე მი­მარ­თუ­ლე­ბით ყვე­ლა­ზე
მსხვი­ლი საკ­რე­დი­ტო პორ­ტ­ფე­ლი “თიბისი ბანკს” აქვს.

ბანკის სამშენებლო სექტორის დაფინანსება უძრავი ქონების

2020 წლის მდგომარეობით სექტორის
სახელი (მილიონი ლარი) ბანკის დაფინანსება
სახელი 2020 წლის
1 თიბისი ბანკი 709 მდგომარეობით
(მილიონი ლარი)
2 საქართველოს ბანკი 275

3 ქართუ ბანკი 241 1 თიბისი ბანკი 1,079

4 ტერაბანკი 196
2 საქართველოს ბანკი 1,068
5 პროკრედიტ ბანკი 114

4 ბაზისბანკი 73 3 ბაზისბანკი 136

5 ვითიბი ბანკი 49 პაშა ბანკი

4 80
6 ჰალიკ ბანკი 48 საქართველო

პაშა ბანკი
7 34 5 იშბანკი 15
საქართველო
8 ლიბერთი ბანკი 26.9

9 იშბანკი 24.3

10 ზირაათ ბანკი 5.2 (რეიტინგი ეფუძნება თავად ბანკების მიერ წლიურ ანგარიშში
მითითებულ მონაცემებს)

32 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

 eorgia

ოფიციალური დისტრიბუტორი საქართველოში

თბილისი, შროშის 6, ოფისი 1,
ტელ.: +995 32 225 0406
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 33
საქართველოს
ინფრასტრუქტურა
ავ­ტო­რი: თამთა ჯიჯავაძე
სა­უ­კუ­ნის პრო­ექ­ტი – ასე უწო­დე­ბენ რი­კო­თის უღელ­
ტე­ხილ­ზე მიმ­დი­ნა­რე მას­შ­ტა­ბურ ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რულ
სა­მუ­შა­ო­ებს, რომ­ლის ბი­უ­ჯე­ტი 2.6 მლრდ ლა­რამ­დეა.
პრო­ექ­ტი მეტ­წი­ლად სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ფი­ნან­სო ინ­
ს­ტი­ტუ­ტე­ბის და­ფი­ნან­სე­ბუ­ლი­ა, თუმ­ცა 18%-ით დღგ-
ის ნა­წილ­ში სა­ხელ­მ­წი­ფო ბი­უ­ჯე­ტიც მო­ნა­წი­ლე­ობს.
აღ­ნიშ­ნუ­ლი მო­ნაკ­ვე­თი აღ­მო­სავ­ლეთ­-­და­სავ­ლე­თის
სა­ერ­თა­შო­რი­სო მა­გის­ტ­რა­ლი E60-ისა და აღ­მო­სავ­
ლეთ და და­სავ­ლეთ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს და­მა­კავ­ში­რე­ბე­ლი
მა­გის­ტ­რა­ლის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ნა­წი­ლი იქ­ნე­ბა, რაც
მგზავ­რო­ბის დროს გა­ა­ნა­ხევ­რებს. რი­კოთ­ზე დაშ­ვე­ბუ­
ლი სიჩ­ქა­რე, რო­მე­ლიც ამ­ჟა­მად 60 კმ.სთ-ი­ა, ოთხი­ვე
მო­ნაკ­ვე­თის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ, ზო­გი­ერთ მო­ნაკ­
ვეთ­ზე გა­ორ­მაგ­დე­ბა. ამ შე­საძ­ლებ­ლო­ბით მძღო­ლე­ბი
და­ახ­ლო­ე­ბით ორ წე­ლი­წად­ში ისარ­გებ­ლე­ბენ, ვი­ნა­ი­დან
მშე­ნებ­ლო­ბის დას­რუ­ლე­ბის სა­ბო­ლოო თა­რი­ღად 2023
წე­ლი სა­ხელ­დე­ბა. ეს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მა­გის­ტ­რა­ლუ­რი
გზე­ბის ერ­თა­დერ­თი ნა­წი­ლი არა­ა, რო­მელ­ზეც მუ­შა­ო­ბა
მიმ­დი­ნა­რე­ობს ან იგეგ­მე­ბა. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მთავ­რო­ბას
760 კი­ლო­მეტ­რი სიგ­რ­ძის მა­გის­ტ­რა­ლუ­რი გზე­ბის მშე­
ნებ­ლო­ბა 10-წლიან გეგ­მა­ში აქვს გა­წე­რი­ლი, სა­ი­და­ნაც
219 კმ უკ­ვე აშე­ნე­ბუ­ლია და ამ­ჟა­მად სა­მუ­შა­ო­ე­ბი მიმ­
დი­ნა­რე­ობს 118 კმ-ზე. Forbes Infrastructure-ს ინ­ფ­რას­ტ­
რუქ­ტუ­რი­სა და რე­გი­ო­ნუ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის მი­ნის­ტ­რი,
ირაკ­ლი ქარ­სე­ლა­ძე სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­
რულ პრო­ექ­ტებ­სა და გა­მოწ­ვე­ვებ­ზე ესა­უბ­რა.
ბა­ტო­ნო მი­ნის­ტ­რო, რი­კო­თის უღელ­ტე­ხილ­ზე, სა­ერ­თო
ჯამ­ში, 51.6 კმ-მდე სიგ­რ­ძის გზის მშე­ნებ­ლო­ბაა და­გეგ­
მი­ლი, რო­მე­ლიც 96 ხიდ­სა და 53 გვი­რაბს მო­ი­ცავს.
თავ­და­პირ­ვე­ლად იყო გათ­ვ­ლა, რომ სა­მუ­შა­ო­ე­ბი 2020
წლის­თ­ვის უნ­და დას­რუ­ლე­ბუ­ლი­ყო, შემ­დეგ ვადამ
გა­და­ი­წია და ბო­ლო მო­ნა­ცე­მე­ბით, ვი­ცით, რომ 2023
34 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
წლის­თ­ვის უნ­და დას­რულ­დეს. რამ შე­ა­ფერ­ხა ეს პრო­ცე­
სი და რა ეტაპ­ზეა ამ­ჟა­მად სა­მუ­შა­ო­ე­ბი?
2018 წელს, რო­დე­საც მო­ვე­დი სა­მი­ნის­ტ­რო­ში, მა­შინ­ვე
ვთქვი, რომ ზედ­მე­ტად ოპ­ტი­მის­ტუ­რი იყო გათ­ვ­ლა, რომ
2020-ში რი­კო­თის მო­ნაკ­ვე­თი დას­რულ­დე­ბო­და. არის მთე­
ლი რი­გი სა­კითხე­ბი, რომ­ლებ­საც, ჩვე­უ­ლი პრაქ­ტი­კი­დან
გა­მომ­დი­ნა­რე, უფ­რო მე­ტი დრო სჭირ­დე­ბა. სა­უ­ბა­რია მარ­
თ­ლაც სა­უ­კუ­ნის პრო­ექ­ტ­ზე, რო­გორც თა­ვი­სი მას­შ­ტა­ბით
და ში­ნა­არ­სით, ასე­ვე იმ ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რი და სა­ინ­ჟინ­რო
გა­დაწყ­ვე­ტე­ბით, რომ­ლე­ბიც გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ა. ამ შემ­თხ­
ვე­ვა­ში შე­მა­ფერ­ხე­ბე­ლი ფაქ­ტო­რი იყო სა­ვალ­დე­ბუ­ლო
პრო­ცე­დუ­რე­ბი, მათ შო­რის გან­სახ­ლე­ბე­ბის პრობ­ლე­მა და
მრა­ვა­ლი სხვა გა­მოწ­ვე­ვა. თუმ­ცა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია პროგ­
რე­სი, რო­მე­ლიც გვაქვს. დღე­ის მდგო­მა­რე­ო­ბით, სა­მუ­შა­ო­
ე­ბი 47 გვი­რაბ­სა და 71 ხიდ­ზე მიმ­დი­ნა­რე­ობს. ეს პრო­ექ­ტი
ხე­ლოვ­ნუ­რი ნა­გე­ბო­ბე­ბი­თაა დატ­ვირ­თუ­ლი, რის შე­დე­
გა­დაც ჩვენ ვი­ღებთ სა­ერ­თა­შო­რი­სო სტან­დარ­ტის გზას
– ოთხ­ზო­ლი­ან მა­გის­ტ­რალს ყვე­ლა თა­ვი­სი შე­მად­გე­ნე­ლი
ელე­მენ­ტით. 51.6 კმ ოთხ მო­ნაკ­ვე­თა­დაა და­ყო­ფი­ლი. ორ
მო­ნაკ­ვეთ­ზე 2018 წლის ბო­ლოს გა­ვა­ფორ­მეთ ხელ­შეკ­რუ­
ლე­ბე­ბი, და­ნარ­ჩენ ორ მო­ნაკ­ვეთ­ზე – 2019 წელს. ძი­რი­თა­
დი მო­ნაკ­ვე­თე­ბის დას­რუ­ლე­ბა 2022 წელს იგეგ­მე­ბა, თუმ­ცა
მა­ნამ­დე ეტა­პობ­რი­ვად გა­იხ­ს­ნე­ბა. მა­გა­ლი­თად, სექ­ტემ­ბ­
რის ბო­ლოს პირ­ვე­ლი 2-კილომეტრიანი ორ­ზო­ლი­ა­ნი მო­
ნაკ­ვე­თის გახ­ს­ნას ვგეგ­მავთ, რო­მე­ლიც, თა­ვის მხრივ, სამ
გვი­რაბ­სა და ოთხ ხიდს მო­ი­ცავს.
ამ­ჯე­რად რა გვაძ­ლევს იმის იმედს, რომ კი­დევ არ გა­და­ი­
წევს ამ ოთხი­ვე მო­ნაკ­ვეთ­ზე სა­მუ­შა­ო­ე­ბის დას­რუ­ლე­ბის
ვა­და? რა რის­კე­ბი და გა­მოწ­ვე­ვე­ბი იკ­ვე­თე­ბა ამ­ჟა­მად?
რა თქმა უნ­და, არის გა­მოწ­ვე­ვე­ბი. ასეთ კომ­პ­ლექ­სურ
პრო­ექ­ტებ­ში ყო­ველ­თ­ვის არის რა­ღაც, რაც ად­გილ­ზე­ვე,
კონ­კ­რე­ტულ მო­ნაკ­ვეთ­ზე ან უბან­ზე მუ­შა­ო­ბი­სას ვლინ­
დე­ბა, მაგ­რამ კარ­გად მომ­ზა­დე­ბუ­ლი ვართ და სა­ერ­თა­
შო­რი­სო სა­ფი­ნან­სო ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბის მხრი­დანაც დი­დი
მხარ­და­ჭე­რა გვაქვს. ძა­ლი­ან მა­ღა­ლია სა­ერ­თა­შო­რი­სო
ექ­ს­პერ­ტე­ბის ჩარ­თუ­ლო­ბაც. მთე­ლი გუნ­დი მუ­შა­ობს,
რო­მე­ლიც და­კომ­პ­ლექ­ტე­ბუ­ლია რო­გორც ად­გი­ლობ­რი­
ვი, ასე­ვე სა­ერ­თა­შო­რი­სო ექ­ს­პერ­ტე­ბის­გან. მათ შო­რის
ცალ­კე გვყავს გვი­რა­ბე­ბის ექ­ს­პერ­ტი, ხი­დე­ბის ექ­ს­პერ­
ტი, გა­რე­მოს ექ­ს­პერ­ტი, სო­ცი­ა­ლუ­რი მი­მარ­თუ­ლე­ბის
ექ­ს­პერ­ტი, საგ­ზაო ინ­ჟი­ნე­რი და ა.შ.
ამ­ჟა­მინ­დე­ლი გეგ­მის მი­ხედ­ვით, რო­გორც უკ­ვე აღ­
ვ­ნიშ­ნე, წელ­ს­ვე და­იწყე­ბა ეტა­პობ­რი­ვი გახ­ს­ნა, ბო­ლო
მო­ნაკ­ვე­თე­ბი კი, სა­უ­ბა­რია პირ­ველ და მე­ოთხე მო­ნაკ­
ვეთ­ზე, 2023 წელს უნ­და გა­იხ­ს­ნას. პან­დე­მი­ას თა­ვი­სი
შე­საძ­ლო გავ­ლე­ნე­ბი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში, ისე­ვე რო­გორც
მთელ მსოფ­ლი­ო­ში, რა თქმა უნ­და, ჰქონ­და. თუმ­ცა,
სა­ერ­თო ჯამ­ში, ჩვე­ნი გეგ­მის მი­ხედ­ვით, წე­სით, ვა­დას
აღარ უნ­და გა­და­ვა­ცი­ლოთ. ტემ­პი ამ­ჟა­მად კარ­გი­ა.
კვლავ რი­კო­თის პრო­ექ­ტ­ზე რომ ვი­სა­უბ­როთ, რო­გორ
წა­რი­მარ­თა მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­ბი მო­სახ­ლე­ო­ბის იმ ნა­წილ­
თან, ვი­სი სა­კუთ­რე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბაც პრო­ექ­ტის ინ­ტე­
რე­სე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე სა­ჭი­რო გახ­და? რამ­დენ­ჯერ
მო­გი­წი­ათ, კა­ნო­ნით გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი იძუ­ლე­ბი­თი
წე­სე­ბის­თ­ვის მი­გე­მარ­თათ? ასე­ვე, ამ­ჟა­მად დარ­ჩე­ნი­
ლია თუ არა მსგავ­სი „პრობლემური“ მო­ნაკ­ვე­თე­ბი?
გან­სახ­ლე­ბა ახა­ლი მას­შ­ტა­ბუ­რი პრო­ექ­ტე­ბის გან­ხორ­
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 35
ცი­ე­ლე­ბის ერ­თ­-ერ­თი თა­ნამ­დე­ვი და აუცი­ლე­ბე­ლი
ელე­მენ­ტი­ა. მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა, რომ სწო­რად წარ­
მო­ვიდ­გი­ნოთ პრო­ცე­სი. ტენ­დე­რის შე­დე­გად ირ­ჩე­ვა
კვა­ლი­ფი­ცი­უ­რი კომ­პა­ნი­ა, რო­მე­ლიც შემ­დ­გომ­ში ამ­ზა­
დებს გან­სახ­ლე­ბის გეგ­მას. გეგ­მა თან­ხ­მ­დე­ბა სა­ერ­თა­
შო­რი­სო სა­ფი­ნან­სო ინ­ს­ტი­ტუტ­თან, რაც იმას ნიშ­ნავს,
რომ ის სრულ შე­სა­ბა­მი­სო­ბა­შია რო­გორც სა­ქარ­თ­ვე­
ლოს კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბას­თან, ასე­ვე სა­ერ­თა­შო­რი­სო
სა­ფი­ნან­სო ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბის მოთხოვ­ნებ­თან. შემ­დეგ
იწყე­ბა გეგ­მის აღ­ს­რუ­ლე­ბა. კერ­ძოდ, მო­სახ­ლის ქო­
ნე­ბის დე­ტა­ლუ­რი შე­ფა­სე­ბა, მო­სახ­ლის­თ­ვის გაც­ნო­ბა,
რაც უნ­და დას­რულ­დეს შე­სა­ბა­მი­სი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის
გა­ფორ­მე­ბით და კომ­პენ­სა­ცი­ით. ეს პრო­ცე­სი საკ­მა­
ოდ ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვი­ა. თუმ­ცა, რო­დე­საც ყვე­ლა მე­დი­ა­ცი­
ის სა­შუ­ა­ლე­ბა ამო­ი­წუ­რე­ბა და ბო­ლოს ვდგე­ბით იმ
პრობ­ლე­მის წი­ნა­შე, რომ სა­ხელ­მ­წი­ფო მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის
პრო­ექ­ტის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას საფ­რ­თხე ექ­მ­ნე­ბა, იძუ­
ლე­ბუ­ლი ვხდე­ბით, გა­მო­ვი­ყე­ნოთ ექ­ს­პ­როპ­რი­ა­ცი­ის
შე­საძ­ლებ­ლო­ბა. ესეც მრა­ვალ­სა­ფე­ხუ­რი­ა­ნი პრო­ცე­
სი­ა: ში­და კო­მი­სი­ის გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა, ექ­ს­პ­როპ­რი­ა­
ცი­ის კო­მი­სი­ის მუ­შა­ო­ბა, კო­მი­სი­ის გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბის
შემ­დეგ კი პრო­ცე­სი სა­სა­მარ­თ­ლო­ში ინაც­ვ­ლებს და
სა­სა­მარ­თ­ლოს გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბით ხდე­ბა უფ­ლე­ბის მი­
ნი­ჭე­ბა და იწყე­ბა აღ­ს­რუ­ლე­ბა.
ჩვენს შემ­თხ­ვე­ვა­ში, ძი­რი­თა­დი მი­ზე­ზი, რის გა­მოც ამ
ეტა­პამ­დე მივ­დი­ვართ, არის ანაზღა­უ­რე­ბის მო­ცუ­ლო­ბა.
ანუ გან­სახ­ლე­ბის ობი­ექ­ტებს ობი­ექ­ტურ შე­ფა­სე­ბას­თან
შე­და­რე­ბით უფ­რო მა­ღა­ლი მო­ლო­დი­ნე­ბი აქვთ. რი­
კო­თის პრო­ექ­ტის ფარ­გ­ლებ­ში, მსგავ­სი შემ­თხ­ვე­ვე­ბის
36 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
წი­ლი და­ახ­ლო­ე­ბით 1%-მდეა. გან­სახ­ლე­ბე­ბი თით­ქ­მის
ყველ­გან დას­რუ­ლე­ბუ­ლი­ა.
სა­უ­კუ­ნის პრო­ექ­ტ­თან და­კავ­ში­რე­ბით ყვე­ლა თან­ხ­მ­
დე­ბა, რომ ეს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თ­ვის ყვე­ლა­ზე რთუ­ლი
ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რუ­ლი პრო­ექ­ტი­ა, რო­მელ­საც ჩი­ნუ­რი
კომ­პა­ნი­ე­ბი ახორ­ცი­ე­ლე­ბენ. ხში­რად გვეს­მის, რომ
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში შე­მოყ­ვა­ნი­ლი ჩი­ნუ­რი კომ­პა­ნი­ე­ბის
მშე­ნებ­ლო­ბის ხა­რის­ხი არც ისე მა­ღა­ლი­ა. გა­სულ წელს
პო­ლო­ნე­თის ელ­ჩ­მაც ჩემ­თან ინ­ტერ­ვი­უ­ში აღ­ნიშ­ნა,
რომ ევ­რო­პუ­ლი ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბის და­ფი­ნან­სე­ბით მი­ღე­ბუ­
ლი თან­ხე­ბით სა­ქარ­თ­ვე­ლო ჩი­ნურ კომ­პა­ნი­ებს ქი­რა­
ობს. მა­შინ თქვენ­მა უწყე­ბამ თქვა, რომ ევ­რო­კავ­ში­რის
ქვეყ­ნე­ბის კომ­პა­ნი­ე­ბი სა­ერ­თა­შო­რი­სო ტენ­დე­რებ­ში
უმე­ტე­სად ვერ ახერ­ხე­ბენ მსხვი­ლი ჩი­ნუ­რი კომ­პა­ნი­ე­
ბის­თ­ვის კონ­კუ­რენ­ცი­ის გა­წე­ვას კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ი­სა და
ფა­სის ნა­წილ­ში. რას უპა­სუ­ხებთ მათ, ვის­თ­ვი­საც ეს
გან­მარ­ტე­ბა საკ­მა­რი­სი არ არის?
ასე­თი ტი­პის მას­შ­ტა­ბუ­რი პრო­ექ­ტე­ბის შეს­ყიდ­ვა სა­ერ­
თა­შო­რი­სო თა­ვი­სუ­ფა­ლი ტენ­დე­რის მეშ­ვე­ო­ბით ხდე­ბა.
სა­ტენ­დე­რო დო­კუ­მენ­ტა­ცია აუცი­ლებ­ლად თან­ხ­მ­დე­ბა
სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ფი­ნან­სო ინ­ს­ტი­ტუტ­თან. წი­ნა­და­
დე­ბე­ბის მი­ღე­ბის პრო­ცე­სი წი­ნას­წარ გა­წე­რი­ლი­ა, თუ
რო­გორ კომ­პა­ნი­ას შე­უძ­ლია მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის მი­ღე­ბა და
სხვა. წი­ნა­და­დე­ბე­ბის მი­ღე­ბის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ
მზად­დე­ბა მო­ნა­წი­ლე კომ­პა­ნი­ე­ბის შე­ფა­სე­ბის ან­გა­რი­
ში, რო­მე­ლიც იგ­ზავ­ნე­ბა ასე­ვე სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ფი­ნან­
სო ინ­ს­ტი­ტუტ­თან, რო­მე­ლიც ადას­ტუ­რებს წარ­დ­გე­ნილ
შე­ფა­სე­ბას და შემ­დეგ ვლინ­დე­ბა გა­მარ­ჯ­ვე­ბუ­ლი. მხო­
ლოდ კვა­ლი­ფი­ცი­უ­რი კომ­პა­ნი­ე­ბის შე­მო­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი
ფა­სი გა­ნი­ხი­ლე­ბა. თუ კომ­პა­ნია არ არის კვა­ლი­ფი­ცი­უ­
რი, არც მი­სი შე­მო­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი ფა­სი გა­ნი­ხი­ლე­ბა. ხო­
ლო თუ კვა­ლი­ფი­ცი­უ­რი კომ­პა­ნია რამ­დე­ნი­მე­ა, რა თქმა
უნ­და, ის უნ­და შე­ირ­ჩეს, რო­მელ­საც ყვე­ლა­ზე და­ბა­ლი
ფა­სი აქვს წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. რი­კო­თის ოთხი­ვე მო­ნაკ­
ვეთ­ზე შერ­ჩე­უ­ლი ოთხი სხვა­დას­ხ­ვა ჩი­ნუ­რი კომ­პა­ნია
სწო­რედ ამ პრო­ცე­დუ­რის დაც­ვით არის გა­მოვ­ლე­ნი­ლი.
მა­თი გა­მოც­დი­ლე­ბა რომ აიღოთ, მრა­ვალ­ჯერ აჭარ­ბებს
იმ მოთხოვ­ნებს, რაც მათ სა­ტენ­დე­რო პი­რო­ბე­ბის მი­
ხედ­ვით უნ­და და­ეკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბი­ნათ. მათ აქვთ ათა­სო­
ბით გვი­რა­ბი­სა და ხი­დის მშე­ნებ­ლო­ბის გა­მოც­დი­ლე­
ბა. ამი­ტო­მაც სა­უ­ბა­რი იმა­ზე, რომ ამ პრო­ცე­დუ­რე­ბის
გავ­ლით, ისე­თი კომ­პა­ნია შე­ირ­ჩა, რო­მელ­საც საკ­მა­რი­სი
გა­მოც­დი­ლე­ბა არ ჰქონ­და, უსა­ფუძ­ვ­ლო­ა. ზო­გა­დად, 2018
წლი­დან, ჩვე­ნი დაკ­ვირ­ვე­ბით, ევ­რო­პუ­ლი კომ­პა­ნი­ე­ბი
ზოგ შემ­თხ­ვე­ვა­ში იღე­ბენ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას ტენ­დე­რებ­ში,
ზოგ შემ­თხ­ვე­ვა­ში – არა, მაგ­რამ სა­ბო­ლოო ჯამ­ში, ფა­სის
სეგ­მენ­ტ­ში, ახ­ლო­საც არ არი­ან პირ­ველ სა­მე­ულ­თან.
რას იტყ­ვით ქარ­თულ კომ­პა­ნი­ებ­ზე და რო­გორ აფა­სებთ
მათ მზა­ო­ბას, შე­ას­რუ­ლონ ამ­გ­ვა­რი ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­
რუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბი? რა სა­მუ­შა­ო­ე­ბის აღე­ბა შე­უძ­ლი­ათ
ქარ­თულ კომ­პა­ნი­ებს სა­კუ­თარ თავ­ზე, ანუ რი­სი რე­
სურ­სი და ცოდ­ნა აქვთ, და რა არის ის, რაც ჯერ კი­დევ
აშო­რებს მათ ევ­რო­პუ­ლი, ან, გნე­ბავთ, ჩი­ნუ­რი ინ­ფ­რას­
ტ­რუქ­ტუ­რუ­ლი კომ­პა­ნი­ე­ბის სტან­დარ­ტე­ბის­გან?
ამ­ჟა­მად 30-ზე მე­ტი ქარ­თუ­ლი კომ­პა­ნი­ა­ა, რომ­ლე­ბიც
მა­გის­ტ­რა­ლის სხვა­დას­ხ­ვა მო­ნაკ­ვე­თის მშე­ნებ­ლო­ბა­შია
ჩარ­თუ­ლი. მათ შო­რის არის გვი­რაბ­ზე მო­მუ­შა­ვე კომ­
პა­ნი­ე­ბიც. 2020 წელს 6000 პრო­ექ­ტ­ში, რო­მელ­საც ჩვე­ნი
სა­მი­ნის­ტ­რო ახორ­ცი­ე­ლებ­და, 1300 კომ­პა­ნია იყო ჩარ­
თუ­ლი, მათ­გან მხო­ლოდ 7-8 კომ­პა­ნიაა სა­ერ­თა­შო­რი­სო,
და­ნარ­ჩე­ნი ქარ­თუ­ლი­ა. ამ პრო­ექ­ტებ­ში ჯამ­ში ასე­ვე
მი­ნი­მუმ 30 000 ადა­მი­ა­ნი იყო და­საქ­მე­ბუ­ლი.
მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, 500-800-მილიონიანი პრო­ექ­ტე­ბის
გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას შე­სა­ბა­მი­სი გა­მოც­დი­ლე­ბა სჭირ­
დე­ბა. ამ გა­მოც­დი­ლე­ბის დაგ­რო­ვე­ბას სა­ერ­თა­შო­რი­
სო კომ­პა­ნი­ებ­მა ათე­უ­ლო­ბით წე­ლი მო­ან­დო­მეს. 2018
წლი­დან ჩვენ მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად ვეხ­მა­რე­ბით სამ­შე­ნებ­
ლო-­საგზაო ინ­დუს­ტ­რი­ას შე­სა­ბა­მი­სი გა­მოც­დი­ლე­ბის
მი­ღე­ბა­ში. ამის ძა­ლი­ან კარ­გი მა­გა­ლი­თია ქუ­თა­ი­სის
შე­მოვ­ლი­თი მა­გის­ტ­რა­ლუ­რი გზის მშე­ნებ­ლო­ბა, რო­მე­
ლიც ოთხ ლო­ტად დავ­ყა­ვით რო­გორც ტექ­ნი­კუ­რად, ასე­
ვე ფი­ნან­სუ­რად იმ მიზ­ნით, რომ ქარ­თულ კომ­პა­ნი­ებს
ტენ­დე­რებ­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის მი­ღე­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა
ჰქო­ნო­დათ. მათ­გან სამ ლოტ­ში მარ­თ­ლაც ქარ­თულ­მა
კომ­პა­ნი­ამ გა­ი­მარ­ჯ­ვა და შე­ას­რუ­ლა სა­მუ­შა­ო­ე­ბი. გეგ­მა­
ზო­მი­ე­რი გა­მოც­დი­ლე­ბის ზრდის პი­რო­ბებ­ში, სავ­სე­ბით
შე­საძ­ლე­ბე­ლი­ა, რომ ამ კომ­პა­ნი­ებს შემ­დ­გომ­ში კი­დევ
უფ­რო მას­შ­ტა­ბურ პრო­ექ­ტებ­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის შე­საძ­
ლებ­ლო­ბა მი­ე­ცეთ. ჩვენ სა­ხელ­მ­წი­ფო ბი­უ­ჯე­ტით და­
ფი­ნან­სე­ბუ­ლი მსხვი­ლი პრო­ექ­ტე­ბიც გვაქვს. 2012 წელს
მთე­ლი სა­ავ­ტო­მო­ბი­ლო გზე­ბის დე­პარ­ტა­მენ­ტის ბი­უ­
ჯე­ტი 377 მლნ ლა­რი იყო, წელს გვაქვს 1 მლრდ 531 მლნ
ლა­რი. ოთხ­ჯერ მე­ტი. ყო­ვე­ლი წლის რიცხ­ვე­ბი ამ მხრივ
წი­ნა წლი­სას აჭარ­ბებს, ამ თან­ხე­ბის 99% სხვა­დას­ხ­ვა
პრო­ექ­ტის­კე­ნაა მი­მარ­თუ­ლი. სა­ხელ­მ­წი­ფო ბი­უ­ჯე­ტით
გა­მოცხა­დე­ბულ პრო­ექ­ტებ­ში აბ­სო­ლუ­ტუ­რი უმე­ტე­სო­ბა
ქარ­თუ­ლი კომ­პა­ნი­ა­ა. ზო­გა­დად ქარ­თუ­ლი კომ­პა­ნი­ე­ბი
ნელ­-­ნე­ლა ძლი­ერ­დე­ბი­ან.
შე­საძ­ლო­ა, ქარ­თულ ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რულ კომ­პა­ნი­ებს
აკ­ლი­ათ მას­შ­ტა­ბუ­რი პრო­ექ­ტე­ბის გან­ხორ­ცი­ლე­ბის რე­
სურ­სე­ბი ცოდ­ნას­თან ერ­თად, თუმ­ცა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია
ტექ­ნი­კის, ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფაც. თქვე­ნი
ინ­ფორ­მა­ცი­ით, კონ­ტ­რაქ­ტო­რი კომ­პა­ნი­ე­ბი სპეც­ტექ­
ნი­კას ად­გი­ლობ­რივ დი­ლე­რებ­თან იძე­ნენ, თუ მა­თი
იმ­პორ­ტი­რე­ბა უწევთ?
რო­დე­საც ობი­ექ­ტებს მო­ნი­ტო­რინგს ვუ­ტა­რებთ, ვხე­
დავთ, რომ ახალ­-ა­ხა­ლი ტექ­ნი­კა ჩნდე­ბა. კომ­პა­ნია
ტექ­ნი­კას ად­გი­ლობ­რი­ვად იყი­დის თუ შე­მო­იყ­ვანს, ეს
მი­სი ბიზ­ნეს­გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა­ა, მაგ­რამ ას­ფალ­ტის ახა­
ლი ქარ­ხ­ნე­ბი, ბე­ტო­ნის კვან­ძე­ბი, ახა­ლი მძი­მე ტექ­ნი­
კა, ექ­ს­კა­ვა­ტო­რე­ბი ნელ­-­ნე­ლა ჩნდე­ბა და კომ­პა­ნი­ე­ბის
მა­ტე­რი­ა­ლურ­-­ტექ­ნი­კუ­რი ბა­ზა დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში
ვი­თარ­დე­ბა.
რო­გორც მთავ­რო­ბის მხრი­დან ბო­ლო წლე­ბის გან­მავ­
ლო­ბა­ში გვეს­მის, აღ­მო­სავ­ლეთ­-­და­სავ­ლე­თის ჩქა­როს­
ნუ­ლი მა­გის­ტ­რა­ლი, რო­ცა ის დას­რულ­დე­ბა, გლო­ბა­
ლუ­რი ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის ნა­წი­ლი გახ­დე­ბა. რო­გო­რი
იქ­ნე­ბა სარ­გე­ბე­ლი რიცხ­ვებ­ში? თუ არის ეს წი­ნას­წარ
დათ­ვ­ლი­ლი და პროგ­ნო­ზი­რე­ბუ­ლი მთავ­რო­ბის მი­ერ?
აღ­მო­სავ­ლეთ­-­და­სავ­ლე­თის ჩქა­როს­ნუ­ლი მა­გის­ტ­რა­ლი
არის E60- E70 სა­ერ­თა­შო­რი­სო მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის მა­გის­
ტ­რა­ლის ნა­წი­ლი, საფ­რან­გე­თის ქა­ლაქ ბრეს­ტი­დან
ჩი­ნე­თის საზღ­ვ­რამ­დე. აქე­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ამ მა­გის­
ტ­რა­ლის გან­ვი­თა­რე­ბა ქვეყ­ნის ეკო­ნო­მი­კა­ზე პირ­და­პირ
ეფექტს ახ­დენს. ეკო­ნო­მი­კუ­რი სარ­გებ­ლი­ა­ნო­ბა არის
ერ­თ­-ერ­თი უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი კომ­პო­ნენ­ტი, რა­თა პრო­
ექ­ტის მი­ზან­შე­წო­ნი­ლო­ბა დად­გინ­დეს. უფ­რო მე­ტიც,
მხო­ლოდ ასე­თი ეკო­ნო­მი­კუ­რი სარ­გებ­ლი­ა­ნო­ბის მას­შ­
ტა­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­ში იღე­ბენ სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ფი­ნან­სო
ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბი პრო­ექ­ტის და­ფი­ნან­სე­ბა­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­
ბას. ჩვე­ნი ყვე­ლა მსგავ­სი პრო­ექ­ტი იმა­ზე მე­ტი­ა, ვიდ­რე
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 37
უბ­რა­ლოდ გზის მო­წეს­რი­გე­ბა. ყვე­ლა მსგავს პრო­ექ­ტ­
ში გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლია სო­ცი­ა­ლუ­რი ეფექ­ტე­ბი. მათ
შო­რი­საა ახა­ლი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი იმ ტრა­დი­ცი­უ­ლი
ბიზ­ნე­სე­ბის­თ­ვის, რომ­ლე­ბიც იმ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე­ა. მა­გა­
ლი­თად, ხა­შუ­რის შე­მოვ­ლით გზა­ზე მო­ეწყო­ბა მო­ედ­ნე­
ბი, სა­დაც, მა­გა­ლი­თად, ჰა­მა­კე­ბის სა­ვაჭ­რო წერ­ტი­ლე­ბი
გან­თავ­ს­დე­ბა, ასე­ვე შრო­შის თი­ხის ნა­წარ­მის, სუ­რა­მის
ნა­ზუ­ქის, ზეს­ტა­ფო­ნის ყა­ვის ობი­ექ­ტე­ბი და ა.შ.
რო­გორც იცით, მი­უ­ხე­და­ვად პან­დე­მი­ი­სა, 2020
წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში 70 კმ სიგ­რ­ძის მა­გის­ტ­რა­ლუ­
რი გზა გავ­ხ­სე­ნით, მათ შო­რის ხა­შუ­რის შე­მოვ­ლი­თი
13-კილომეტრიანი მო­ნაკ­ვე­თი, ქუ­თა­ი­სის შე­მოვ­ლი­თი
გზის და­მა­ტე­ბი­თი ორი ზო­ლი და ჯა­პა­ნა-­ლან­ჩხუ­თის
14-კილომეტრიანი მო­ნაკ­ვე­თი. შე­დე­გად თბი­ლი­სი­დან
ბა­თუმ­ში ჩას­ვ­ლა უკ­ვე ხუ­თის ნაც­ვ­ლად ოთხ სა­ათ­შია შე­
საძ­ლე­ბე­ლი. რო­დე­საც აღ­მო­სავ­ლეთ­-­და­სავ­ლე­თის მა­
გის­ტ­რა­ლუ­რი გზის მშე­ნებ­ლო­ბა სრუ­ლად დას­რულ­დე­ბა,
სა­დაც რი­კო­თია მთა­ვა­რი მო­ნაკ­ვე­თი, წი­თე­ლი ხი­დი­დან
სარ­ფამ­დე ჩას­ვ­ლა 4-4.5 სა­ათ­ში იქ­ნე­ბა შე­საძ­ლე­ბე­ლი,
ახ­ლა კი ამ მან­ძი­ლის და­ფარ­ვას იდე­ა­ლურ შემ­თხ­ვე­ვა­
ში რვა სა­ა­თი სჭირ­დე­ბა.
რამ­დე­ნი­მე თვის წინ პრე­მი­ერ­-­მი­ნის­ტ­რის ინი­ცი­ა­
ტი­ვით და­ა­ნონ­ს­და პროგ­რა­მა „განახლებული რე­გი­
ო­ნე­ბი“. რა ეტაპ­ზეა ამ­ჟა­მად ამ პრო­ექ­ტის გან­ხორ­
ცი­ე­ლე­ბა? რო­გორც ვი­ცით, 63-ივე მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში
დაწყე­ბუ­ლია მო­სამ­ზა­დე­ბე­ლი სა­მუ­შა­ო­ე­ბი, რას გუ­
ლის­ხ­მობს ეს და რა ძი­რი­თა­დი სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბი გა­მო­იკ­
ვე­თა რე­გი­ო­ნებ­ში ამ დრომ­დე?
პროგ­რა­მა ოთხ­წ­ლი­ა­ნია და მის­თ­ვის პირველ ეტაპზე
500 მლნ ლა­რია გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი. სხვა­დას­ხ­ვა დო­
ზით ყვე­ლა მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში დაწყე­ბუ­ლია მუ­შა­ო­ბა,
მცხე­თის გარ­და, სა­დაც UNESCO-სთან შე­თან­ხ­მე­ბაა
სა­ჭი­რო. და­ნარ­ჩენ 62-ივე მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში კონ­ცეფ­
ცი­ე­ბი დამ­ტ­კი­ცე­ბუ­ლი­ა, რომ­ლებ­შიც ძა­ლი­ან კარ­გად
ჩანს იქა­უ­რო­ბის ხა­სი­ა­თი, ავ­თენ­ტი­კუ­რო­ბა. პრო­ექ­ტე­ბი
მო­ი­ცავს რო­გორც კულ­ტუ­რუ­ლი და ის­ტო­რი­უ­ლი ძეგ­ლე­
ბის, ასე­ვე სა­რეკ­რე­ა­ციო სივ­რ­ცე­ე­ბისა და სხვა სა­ჭი­რო
ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის მშე­ნებ­ლო­ბას. მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია ის,
რომ ურ­ბა­ნუ­ლი გა­ნახ­ლე­ბის შე­დე­გად ახა­ლი ბიზ­ნე­სე­
ბი გაჩ­ნ­დე­ბა, არ­სე­ბუ­ლი ბიზ­ნე­სე­ბი კი გან­ვი­თარ­დე­ბა.
მიგ­ვაჩ­ნი­ა, რომ პოს­ტ­პან­დე­მი­ურ ვი­თა­რე­ბა­ში მუ­ნი­ცი­
პა­ლი­ტე­ტე­ბის ასე­თი მხარ­და­ჭე­რა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა.
რო­დე­საც რე­გი­ონ­ში გზა, წყა­ლი და სხვა სა­ბა­ზი­სო
ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა ვი­თარ­დე­ბა, პა­რა­ლე­ლუ­რად ვი­თარ­
დე­ბა ტუ­რიზ­მიც. პროგ­რა­მის ფარ­გ­ლებ­ში ინი­ცი­ა­ტი­ვე­
ბის წარ­დ­გე­ნა და პრი­ო­რი­ტე­ტე­ბის გან­საზღ­ვ­რა მუ­ნი­
ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბის მხრი­დან გან­ხორ­ცი­ელ­და. ეს არის ის
38 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
შე­საძ­ლებ­ლო­ბა, რო­მე­ლიც მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტს არა მხო­
ლოდ ურ­ბა­ნუ­ლად გა­ნახ­ლე­ბუ­ლი, ევ­რო­პუ­ლი გა­რე­მოს
შექ­მ­ნის შე­საძ­ლებ­ლო­ბებს გა­უ­ჩენს, არა­მედ ეს არის
მა­თი გა­მოც­დი­ლე­ბის ზრდა, კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ის ამაღ­ლე­ბა,
რაც შემ­დ­გომ­ში უფ­რო მას­შ­ტა­ბუ­რი პრო­ექ­ტე­ბის გან­
ხორ­ცი­ე­ლე­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბას მის­ცემს. სწო­რედ ასე
ძლი­ერ­დე­ბა ად­გი­ლობ­რი­ვი თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბა.
10-წლიანი გეგ­მის მი­ხედ­ვით, გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი
გაქვთ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ყვე­ლა მა­გის­ტ­რა­ლუ­რი გზის
მშე­ნებ­ლო­ბის დას­რუ­ლე­ბა. კერ­ძოდ, სა­უ­ბა­რია 760 კმ
სიგ­რ­ძის მა­გის­ტ­რა­ლურ გზებ­ზე. ამ­ჟა­მად 118 კმ სიგ­რ­
ძის გზე­ბის სამ­შე­ნებ­ლო სა­მუ­შა­ო­ე­ბი მიმ­დი­ნა­რე­ობს,
რო­დის დას­რულ­დე­ბა ამ მო­ნაკ­ვე­თებ­ზე მშე­ნებ­ლო­ბა
და რო­გო­რია შემ­დ­გო­მი გეგ­მა? რო­მე­ლი მო­ნაკ­ვე­თე­ბი
იქ­ნე­ბა პრი­ო­რი­ტე­ტუ­ლი?
ზო­გა­დად, აღ­მო­სავ­ლეთ­-­და­სავ­ლე­თი­სა და სამ­ხ­რეთ­­
-­ჩ­რ­დი­ლო­ე­თის მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თ­ვის
საკ­ვან­ძოა საგ­ზაო ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის კუთხით. მათ
ნა­წილ­ზე მიმ­დი­ნა­რე­ობს უკ­ვე მუ­შა­ო­ბა, ხო­ლო ეტა­პობ­
რი­ვად და გეგ­მა­ზო­მი­ე­რად მათ და­ე­მა­ტე­ბა სხვა მო­ნაკ­
ვე­თე­ბიც. მა­გა­ლი­თად: სამ­ტ­რე­დი­ა-­გ­რი­გო­ლე­თის მო­ნაკ­
ვე­თი, სა­გა­რე­ჯოს მო­ნაკ­ვე­თი, ბა­თუ­მი-­სარ­ფი, წი­თე­ლი
ხი­დი-­რუს­თა­ვი­-ალ­გე­თი-­სა­დახ­ლო. მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი
მო­ნაკ­ვე­თია ასე­ვე ქვე­შე­თი-­კო­ბი. თუ რო­დის და­იწყე­ბა
ამ მო­ნაკ­ვე­თებ­ზე მუ­შა­ო­ბა, ეს სა­ბი­უ­ჯე­ტო ასიგ­ნე­ბებ­ზეა
და­მო­კი­დე­ბუ­ლი. პან­დე­მი­ამ ამ კუთხით მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­
ნი კო­რექ­ტი­რე­ბა გა­მო­იწ­ვი­ა. ბევ­რი პრო­ექ­ტი დღეს უკ­ვე
დაწყე­ბუ­ლი გვექ­ნე­ბო­და, რომ არა პან­დე­მი­ა. თუმ­ცა,
ოპ­ტი­მის­ტუ­რად ვართ გან­წყო­ბი­ლი.
რო­გორც თქვენ ამ­ბობთ, 10-წლიანი გეგ­მის გან­ხორ­ცი­
ე­ლე­ბის­თ­ვის 31,5 მლრდ ლა­რის ინ­ვეს­ტი­რე­ბას გა­ნი­ხი­
ლავთ. ამ თან­ხის მო­ბი­ლი­ზე­ბა რის ხარ­ჯ­ზე მოხ­დე­ბა?
აქ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლია სა­ფი­ნან­სო ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბის
სა­სეს­ხო მხარ­და­ჭე­რა?
ამ თან­ხი­დან 17 მლრდ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლია გზებ­ზე, 9
მლრდ – წყლის სის­ტე­მე­ბის მოწყო­ბა-­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ა­ზე,
4.4 მლრდ ლა­რი – მუ­ნი­ცი­პა­ლურ გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე, 613 მლნ
– მყა­რი ნარ­ჩე­ნე­ბის მარ­თ­ვის მი­მარ­თუ­ლე­ბა­ზე. იმ პრაქ­
ტი­კით, რაც ჩვენ გვაქვს, ბუ­ნებ­რი­ვი­ა, შე­უძ­ლე­ბე­ლი იქ­ნე­ბა
სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ფი­ნან­სო ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბის მხარ­და­ჭე­რის
გა­რე­შე, სრუ­ლად სა­ხელ­მ­წი­ფო სა­ბი­უ­ჯე­ტო სახ­ს­რე­ბით
ამის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა. დღე­ვან­დე­ლი მდგო­მა­რე­ო­ბით
და­ფი­ნან­სე­ბის ნა­ხე­ვარ­ზე მე­ტი სწო­რედ IFI-ზე მო­დის.
მსხვილ პრო­ექ­ტებ­ში სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ფი­ნან­სო ინ­ს­ტი­
ტუ­ტე­ბის ჩარ­თუ­ლო­ბის დი­დი იმე­დი გვაქვს. თუმ­ცა მათ­გან
მზა­ო­ბა ნამ­დ­ვი­ლად არის. ამას­თან, არის მა­გა­ლი­თე­ბი,
რო­დე­საც პრო­ექ­ტე­ბი მხო­ლოდ სა­ხელ­მ­წი­ფოს და­ფი­ნან­
სე­ბით გან­ხორ­ცი­ელ­და. მა­გა­ლი­თად, ქუ­თა­ი­სის შე­მოვ­ლი­
თი გზის და­მა­ტე­ბი­თი ორი ზო­ლი.
რო­მელ სა­ერ­თა­შო­რი­სო ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ას გა­მო­ყოფ­დით
რო­გორც გან­სა­კუთ­რე­ბით მოქ­ნილს და კომ­ფორ­ტულს
ამ ურ­თი­ერ­თო­ბებ­ში?
ჩვენ ყვე­ლა იმ სა­ერ­თა­შო­რი­სო ფი­ნან­სურ ინ­ს­ტი­ტუტ­
თან, ვის­თა­ნაც გვი­თა­ნამ­შ­რომ­ლი­ა, გვაქვს ძა­ლი­ან წარ­
მა­ტე­ბუ­ლი თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბის მა­გა­ლი­თე­ბი. სწო­რედ
მა­თი მხარ­და­ჭე­რით და კო­ორ­დი­ნი­რე­ბუ­ლი მუ­შა­ო­ბით
მო­ხერ­ხ­და ბევ­რი პრო­ექ­ტის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა, მა­გა­ლი­
თად, ხა­შუ­რის შე­მოვ­ლი­თი გზის, რო­მე­ლიც გა­სულ წელს
გავ­ხ­სე­ნით. იგი­ვე ეხე­ბა ჯა­პა­ნა-­ლან­ჩხუ­თის მო­ნაკ­ვეთს.
მა­თი მხრი­დან ყო­ველ ორ კვი­რა­ში ერ­თხელ ხორ­ცი­
ელ­დე­ბა სა­კო­ორ­დი­ნა­ციო ზა­რე­ბი. გა­მი­ჭირ­დე­ბა მა­თი
გა­მორ­ჩე­ვა. ვერც ერთს ვერ და­ვუ­კარ­გავ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­
თ­ვის გა­წე­ულ ძა­ლის­ხ­მე­ვას.
თქვენ პრე­ზენ­ტა­ცი­ი­სას ისა­უბ­რეთ შე­საძ­ლებ­ლო­ბებ­ზე,
რომ­ლე­ბიც ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბის და­გეგ­მ­
ვი­სას გა­მოჩ­ნ­და. აღ­ნიშ­ნეთ მათ შო­რის ახა­ლი კუ­
რორ­ტე­ბის, ახა­ლი სათხი­ლა­მუ­რო ტრა­სე­ბის შე­სა­ხებ.
მოგ­ვი­ყე­ვით ახალ შე­საძ­ლებ­ლო­ბებ­ზე...
ეკო­ნო­მი­კის სა­მი­ნის­ტ­რო სამ­თო კუ­რორ­ტე­ბის სა­კითხ­
ზე ინ­ტენ­სი­უ­რად მუ­შა­ობს. არის შორს მი­მა­ვა­ლი გეგ­
მე­ბი. სა­ერ­თა­შო­რი­სო ტურ­ნი­რებსა და ოლიმ­პი­ა­დებს
უმას­პინ­ძ­ლებს ბა­კუ­რი­ა­ნი, რაც უზარ­მა­ზა­რი გა­მოწ­ვე­ვა
და ამავ­დ­რო­უ­ლად შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ცა­ა. გარ­და ამი­სა,
ქვე­შე­თი-­კო­ბის მო­ნაკ­ვეთ­ზე, რაც უკ­ვე ვთქვით, ნამ­დ­ვი­
ლად დი­დი პო­ტენ­ცი­ა­ლი­ა. რო­დე­საც საგ­ზაო ინ­ფ­რას­ტ­
რუქ­ტუ­რა მო­წეს­რიგ­დე­ბა, ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი, რომ­ლე­ბიც
ახ­ლა მხო­ლოდ სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბით არი­ან და­კა­ვე­ბუ­
ლე­ბი, შემ­დეგ უკ­ვე სხვა შე­საძ­ლებ­ლო­ბებს და­ი­ნა­ხა­ვენ.
არ შე­იძ­ლე­ბა, თა­ვი ავა­რი­დოთ წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის
პრობ­ლე­მას მთე­ლი ქვეყ­ნის მას­შ­ტა­ბით, მათ შო­რის
დიდ ქა­ლა­ქებ­შიც. წლე­ბი­ა, გვეს­მის, რომ რე­გი­ო­ნებ­ში
მიმ­დი­ნა­რეობს სას­მე­ლი წყლის სის­ტე­მე­ბის რე­ა­ბი­
ლი­ტა­ცი­ა. თუმ­ცა პრობ­ლე­მა კვლავ პრობ­ლე­მად რჩე­
ბა. ბევ­რ­გან ჩა­ტარ­და სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო სა­მუ­შა­ო­ე­ბი
იმ გათ­ვ­ლე­ბით, რომ მო­სახ­ლე­ო­ბა მი­ი­ღებ­და წყლის
მი­წო­დე­ბის გაზ­რ­დილ გრა­ფიკს, თუმ­ცა – უშე­დე­გოდ.
მი­ზე­ზად, თუნ­დაც აუდი­ტის ან­გა­რი­შე­ბით, სა­ხელ­დე­ბა
არა­სა­თა­ნა­დოდ და ხარ­ვე­ზე­ბით შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი სა­მუ­
შა­ო­ე­ბიც, რო­მელ­თაც იბა­რებს მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი. სად
ხე­დავთ პრობ­ლე­მას და რო­გორ აპი­რებთ მის მოგ­ვა­
რე­ბას?
ბო­ლო რვა წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის
სის­ტე­მე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბა-­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ა­ზე 1 მლრდ
200 მლნ ლარ­ზე მე­ტია და­ხარ­ჯუ­ლი, რის შე­დე­გა­დაც
ქა­ლა­ქე­ბის 52% 24-საათიან წყალ­მო­მა­რა­გე­ბა­ზე­ა, ამ­ჟა­
მად წყალ­მო­მა­რა­გე­ბი­სა და წყა­ლა­რი­ნე­ბის პრო­ექ­ტე­ბი
150 ად­გი­ლას მიმ­დი­ნა­რე­ობს, რო­მელ­თა შო­რი­საც 26
ქა­ლა­ქი­ა. გეგ­მის მი­ხედ­ვით, 2025 წლის ბო­ლოს ყვე­ლა
ქა­ლაქს ექ­ნე­ბა 24-საათიანი წყალ­მო­მა­რა­გე­ბა, 2030
წლის­თ­ვის კი მთელ მო­სახ­ლე­ო­ბას – სტან­დარ­ტის შე­სა­
ბა­მი­სი წყა­ლი.
ზო­გა­დად წყალ­მო­მა­რა­გე­ბი­სა და წყა­ლა­რი­ნე­ბის პრო­
ექ­ტე­ბი მა­ღალ­ბი­უ­ჯე­ტი­ა­ნია და დიდ დროს მო­ითხოვ­ს,
­შე­სა­ბა­მი­სად, გვაქვს მომ­ზა­დე­ბუ­ლი გეგ­მე­ბი, თუმ­ცა, რა
თქმა უნ­და, სა­ბო­ლოოდ წლის­თ­ვის დამ­ტ­კი­ცე­ბუ­ლი ბი­უ­ჯე­
ტი ხდე­ბა ამ გეგ­მე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის სა­ფუძ­ვე­ლი.
და­ბო­ლოს, მი­ნის­ტ­რის პორ­ტ­ფე­ლი „დაუგეგმავად“
ჩა­ი­ბა­რეთ. რი­სი და­ტო­ვე­ბა გსურთ მი­ნის­ტ­რის რან­გ­ში
ქვეყ­ნის­თ­ვის და სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის?
მე პი­რა­დად ამ უწყე­ბა­ში 2018 წლი­დან ვარ. თა­ვი­დან
მი­ნის­ტ­რის პირ­ვე­ლი მო­ად­გი­ლე ვი­ყა­ვი. შე­სა­ბა­მი­
სად, გუნ­დ­თან ერთად, მარ­თ­ვა­ში ვი­ყა­ვი ჩარ­თუ­ლი.
ამი­ტო­მაც ეს დარ­გი ჩემ­თ­ვის არა­ხა­ლი­ა. ყვე­ლა­ზე
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია ის 10-წლიანი გეგ­მა, რო­მე­ლიც ნათ­
ლად ასა­ხავს ჩვენს ხედ­ვებს ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რუ­ლად
გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს შე­სა­ხებ. ყვე­ლას ვუ­
სურ­ვებ­დი, რომ სა­ქარ­თ­ვე­ლო 2030-ში ზუს­ტად ისე­თი
ვი­ხი­ლოთ, რო­გო­რიც 10-წლიანი გეგ­მით არის გათ­ვა­
ლის­წი­ნე­ბუ­ლი.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 39
 TCE
ბაზრის ლიდერი წამყვანი
ბრენდებითა და 14-წლიანი
გამოცდილებით
ავტორი: ნანიკო მღებრიშვილი
ფოტო: ჯაბა ჩიტიძე

40 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 41
 “თეგეტა ჯგუფ­ში“ შე­მა­ვა­ლი Tegeta Construction
Equipment-ი (TCE) სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში უკ­ვე 14 წე­ლი­ა,
ოპე­რი­რებს და დღეს ახა­ლი სამ­შე­ნებ­ლო, საგ­ზაო
და სპე­ცი­ა­ლუ­რი ტექ­ნი­კის გა­ყიდ­ვე­ბის ბაზ­რის
და­ახ­ლო­ე­ბით 50% უჭი­რავს. TCE, შექ­მ­ნის წელ­ს­
ვე, ბრი­ტა­ნე­თის #1 სპეც­ტექ­ნი­კის მწარ­მო­ე­ბე­ლი
ბრენ­დის, JCB-ის ოფი­ცი­ა­ლუ­რი წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი
გახ­და სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში. სწო­რედ JCB-სთან თა­ნამ­
შ­რომ­ლო­ბამ და საქ­მი­ა­ნო­ბის სტრა­ტე­გი­ამ გან­
საზღ­ვ­რა მი­სი წარ­მა­ტე­ბა და შემ­დ­გომ ლი­დე­რის
სტა­ტუ­სი, რო­მელ­საც TCE–მ მა­ლე­ვე მი­აღ­წია და
დღემ­დ ე არ კარ­გავს. შემ­თხ­ვე­ვი­თი არ ყო­ფი­ლა
კომ­პა­ნი­ი ს 2007 წელს შექ­მ­ნის ფაქ­ტიც. მარ­
თა­ლი­ა, იმ პე­რ ი­ო დ­ში სამ­შე­ნებ­ლო, საგ­ზაო და
სპეც­ტექ­ნი­კის ბა­ზა­რ ი რამ­დე­ნი­მე მო­თა­მა­შით
იყო წარ­მ ოდ­გე­ნი­ლ ი, მაგ­რ ამ ეს სფე­რ ო სა­თა­ნა­
დოდ არ იყო გან­ვი­თა­რ ე­ბუ­ლ ი და, შე­სა­ბა­მი­ს ად,
სერ­ვი­სის ხა­რ ის­ხი­თაც არ გა­მო­ირ­ჩე­ო­და, მე­ო­რე
მხრივ, იმ პე­რ ი­ო დ­ში მსხვი­ლ ი ინ­ფ­რ ას­ტ­რუქ­
ტუ­რუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბი იწყე­ბო­და, აღ­მო­სავ­ლეთ­­
-­და­სავ­ლე­თის და­მა­კავ­ში­რ ე­ბე­ლ ი ჩქა­რ ოს­ნუ­ლი
მა­გის­ტ­რა­ლის მშე­ნებ­ლო­ბა კი აქ­ტი­ურ სა­მუ­შაო
ფა­ზა­შ ი შე­დი­ო­და. სწო­რ ედ ასეთ ვი­თა­რ ე­ბ ა­ში
გა­დ აწყ­დ ა TCE–ის შექ­მ­ნა, რო­მე­ლ იც უკ­ვე 2008
42 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
წელს სამ­შე­ნებ­ლო სეგ­მენ­ტ ის კონ­კ­რე­ტ ულ მი­
მარ­თუ­ლე­ბებ­ში ლი­დე­რი გახ­და და პო­ზ ი­ც ი­ებს
დღემ­დე ინარ­ჩუ­ნებს.
Tegeta Construction Equipment–ის დი­რექ­ტო­
რი გი­ორ­გი ბე­რი­ძე კომ­პა­ნი­ის საქ­მი­ა­ნო­ბა­სა და
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში სამ­შე­ნებ­ლო ტექ­ნი­კის ბაზ­რის
ტენ­დენ­ცი­ებ­ზე გვე­სა­უბ­რე­ბა.
ბა­ტო­ნო გი­ორ­გი, TCE-ის შექ­მ­ნის პე­რი­ოდ­ში ბა­
ზარ­ზე თით­ქ­მის სრუ­ლად მე­ო­რე­უ­ლი ტექ­ნი­კა იყო
წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. რო­გორ გან­ვი­თარ­და ბა­ზა­რი მას
შემ­დეგ და რა მდგო­მა­რე­ო­ბაა დღეს?
ბა­ზა­რი ჩვენ­თან ერ­თად გან­ვი­თარ­და. რო­დე­საც
საქ­მი­ა­ნო­ბა და­ვიწყეთ, ქვე­ყა­ნა­ში არ­სე­ბუ­ლი სამ­
შე­ნებ­ლო ტექ­ნი­კის უდი­დე­სი ნა­წი­ლი ამორ­ტი­ზე­
ბუ­ლი იყო, რაც ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბის
ხა­რის­ხ­სა და გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის ვა­დებ­ზე ნე­გა­ტი­
ურ გავ­ლე­ნას ახ­დენ­და. აქ­ტი­უ­რად და­ვიწყეთ ამ
მი­მარ­თუ­ლე­ბით ინ­ფორ­მა­ცი­ის მი­წო­დე­ბა პო­ტენ­
ცი­უ­რი მომ­ხ­მა­რებ­ლე­ბის­თ­ვის. ჩვე­ნი რე­კო­მენ­და­
ცი­ე­ბის შემ­დეგ ბევ­რ­მა მათ­გან­მა ხარ­ჯე­ბის დათ­
ვ­ლა გრძელ­ვა­დი­ან ჭრილ­ში და­იწყო და მიხ­ვ­და,
რომ ახა­ლი და მე­ო­რე­უ­ლი ტექ­ნი­კის შე­ძე­ნი­სა და
ფლო­ბის ხარ­ჯებს თუ შე­ვა­და­რებ­დით, 2–3 წლი­ან
ჭრილ­შიც კი, ახ­ლის შე­ძე­ნა ბევ­რად უფ­რო გო­ნივ­
რუ­ლი და მო­გე­ბი­ა­ნი გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა იქ­ნე­ბო­და.
5–10-წლი­ან ჭრილ­ში კი ხარ­ჯე­ბი მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად
მცირ­დე­ბო­და. დღეს უკ­ვე ბევ­რ­მა იცის, რომ ბი­
უ­ჯე­ტის შედ­გე­ნი­სას მხო­ლოდ შე­ძე­ნის ხარ­ჯი არ
უნ­და გა­ით­ვა­ლის­წი­ნოს, რად­გან ფლო­ბის ხარჯს
არა­ნაკ­ლე­ბი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა აქვს. ვი­მე­დოვ­ნებთ,
ბა­ზა­რი მა­ლე ისე გან­ვი­თარ­დე­ბა, რომ გა­დაწყ­ვე­
ტი­ლე­ბის მი­ღე­ბი­სას ამ პრინ­ციპს ყვე­ლა გა­ით­ვა­
ლის­წი­ნებს.
დღეს ბა­ზარ­ზე ახა­ლი და მე­ო­რე­უ­ლი ტექ­ნი­კის
თა­ნა­ფარ­დო­ბა მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად არის შეც­ვ­ლი­
ლი. ამ პრო­ცესს ხელს უწყობს გა­დახ­დის მოქ­ნი­
ლი პი­რო­ბე­ბი, რო­მელ­თაც ჩვენ და ბაზ­რის სხვა
მო­თა­მა­შე­ე­ბი მომ­ხ­მა­რებ­ლებს ვთა­ვა­ზობთ. ეს
ყვე­ლა­ფე­რი კი, ჯაჭ­ვუ­რი რე­აქ­ცი­ით, ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­
ტუ­რუ­ლი სა­მუ­შა­ო­ე­ბის შეს­რუ­ლე­ბის ხა­რის­ხ­სა და
შეს­რუ­ლე­ბის დრო­ზე ისა­ხე­ბა.
TCE ბაზ­რის და­ახ­ლო­ე­ბით 50%–იანი წი­ლის
მფლო­ბე­ლი­ა. ვინ არი­ან თქვე­ნი ძი­რი­თა­დი მომ­ხ­
მა­რებ­ლე­ბი, პარ­ტ­ნი­ო­რი კომ­პა­ნი­ე­ბი?
დღეს TCE ბევრ სეგ­მენტს ფა­რავს. ჩვე­ნი მომ­ხმ
­ ა­
რებ­ლე­ბი არი­ან ბაზ­რის უმ­ს­ხ­ვი­ლე­სი სამ­შე­ნებ­
ლო, მომ­პო­ვე­ბე­ლი და საგ­ზაო კომ­პა­ნი­ე­ბი. ჩვენ
მათ საგ­ზა­ო, სამ­შე­ნებ­ლო და სა­საწყო­ბე სპეც­
ტექ­ნი­კით უზ­რუნ­ველ­ვ­ყოფთ. ამის პა­რა­ლე­ლუ­რად
კი მა­ღა­ლი დო­ნის შემ­დ­გომ მომ­სა­ხუ­რე­ბა­საც
ვთა­ვა­ზობთ.
რამ­დე­ნად მძაფ­რია ბა­ზარ­ზე კონ­კუ­რენ­ცი­ა? რა
არის თქვე­ნი უპი­რა­ტე­სო­ბე­ბი სხვა მო­თა­მა­შე­ებ­
თან შე­და­რე­ბით?
ვვი­თარ­დე­ბით ჩვენ და ვი­თარ­დე­ბა ბა­ზა­რიც, მათ
შო­რის – ჩვე­ნი კონ­კუ­რენ­ტე­ბიც. ჩნდე­ბი­ან ახა­
ლი მო­თა­მა­შე­ე­ბი, თუმ­ცა ჩვენს მი­მარ­თუ­ლე­ბა­ში
წარ­მა­ტე­ბის მი­საღ­წე­ვად ასე­ვე სა­ჭი­როა უნა­რე­ბი,
რომ­ლე­ბიც დრო­სა და გა­მოც­დი­ლე­ბას მო­აქვს.
სწო­რედ ეს გვაძ­ლევს სა­შუ­ა­ლე­ბას, სტა­ბი­ლუ­რად
ვფლობ­დეთ ბაზ­რის დიდ წილს და მუდ­მი­ვად
ვვი­თარ­დე­ბო­დეთ იმის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბი­თაც კი,
რომ ბა­ზარ­ზე ბევ­რი ბი­უ­ჯე­ტუ­რი და მათ შო­რის, ჩი­
ნუ­რი ბრენ­დი გა­მოჩ­ნ­და. ამ ეტაპ­ზე კონ­კუ­რენ­ცია
ბევ­რად უფ­რო მა­ღა­ლი­ა, ვიდ­რე ოდეს­მე ყო­ფი­ლა.
თუმ­ცა ეს ჩვენ­თ­ვის დაბ­რ­კო­ლე­ბას არ წარ­მო­ად­
გენს. პი­რი­ქით, მი­ვე­სალ­მე­ბით, რომ ბა­ზა­რი იყოს
მულ­ტიბ­რენ­დუ­ლი და ამორ­ტი­ზე­ბუ­ლი ტექ­ნი­კის
ახ­ლით ჩა­ნაც­ვ­ლე­ბა სწრა­ფად მოხ­დეს.
მივ­ყ­ვე­ბით გან­ვი­თა­რე­ბის ხაზს, რო­მელ­საც
„თეგეტა ჯგუ­ფის“ მა­ღა­ლი სტან­დარ­ტე­ბი გან­საზღ­
ვ­რავს და დღეს ბევ­რი კონ­კუ­რენ­ტის­გან გან­ს­ხ­ვა­
ვე­ბით მომ­ხ­მა­რე­ბელს ვთა­ვა­ზობთ: 24-საათიან
მომ­სა­ხუ­რე­ბას რო­გორც მო­ბი­ლუ­რი ჯგუ­ფე­ბის,
ისე სერ­ვის­ცენ­ტ­რე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბით, რე­გი­ო­ნულ
მომ­სა­ხუ­რე­ბას მთე­ლი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მას­შ­ტა­ბით,
ტექ­ნი­კი­სა და და­მა­ტე­ბი­თი მოწყო­ბი­ლო­ბე­ბის
ად­გილ­ზე ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბას. ყო­ველ­თ­ვის ვახ­
დენთ ინ­ვეს­ტი­რე­ბას ახალ მი­მარ­თუ­ლე­ბა­სა და
პრო­დუქ­ცი­ა­ში.
ჩვენს კომ­პა­ნი­ას ისიც გა­მო­არ­ჩევს, რომ ჩვე­ნი
თი­თო­ე­უ­ლი მომ­ხ­მა­რებ­ლის პარ­ტ­ნი­ო­რი, მრჩე­ვე­
ლი ვართ. შე­ძე­ნამ­დე მა­თი პრო­ექ­ტის დე­ტა­ლე­ბით
ვინ­ტე­რეს­დე­ბით, ანა­ლიზს ვახ­დენთ და კონ­კ­რე­
ტულ პრო­დუქტს ისე ვთა­ვა­ზობთ.
JCB თქვე­ნი მთა­ვა­რი პარ­ტ­ნი­ო­რი­ა, თუმ­ცა ბა­ზარ­
ზე კი­დევ რამ­დე­ნი­მე ბრენ­დის პრო­დუქ­ცი­ას წარ­
მო­ად­გენთ. რა კრი­ტე­რი­უ­მე­ბით არ­ჩევთ მომ­ხ­მა­
რებ­ლის­თ­ვის შე­სა­თა­ვა­ზე­ბელ ბრენ­დებს?
„თეგეტა ჯგუფს“ ხა­რის­ხის ში­და კონ­ტ­რო­ლის
სტან­დარ­ტი აქვს, რომ­ლის მი­ხედ­ვი­თაც ხდე­ბა
ბრენ­დე­ბის შერ­ჩე­ვა. მა­გა­ლი­თად, დარ­წ­მუ­ნე­ბუ­
ლი უნ­და ვი­ყოთ, რომ ჩვენ მი­ერ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი
ბრენ­დე­ბიც აკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბენ მა­ღა­ლი ხა­რის­ხის
სტან­დარ­ტებს, რომ­ლის უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­სე­ნი ნა­
წი­ლია ციფ­რუ­ლი პლატ­ფორ­მე­ბი, მოქ­ნი­ლო­ბა და
ოპე­რა­ტი­უ­ლო­ბა. სწო­რედ ჩვე­ნი პარ­ტ­ნი­ო­რე­ბის­
გან მი­ღე­ბუ­ლი სრულ­ყო­ფი­ლი მხარ­და­ჭე­რა გა­ნა­
პი­რო­ბებს იმას, რომ ჩვე­ნი კლი­ენ­ტე­ბი მა­ღა­ლი
დო­ნის მომ­სა­ხუ­რე­ბით სარ­გებ­ლო­ბენ.
JCB 300–ზე მეტ მო­დელს სთა­ვა­ზობს მომ­ხ­მა­რე­
ბელს და თი­თო­ე­უ­ლი მათ­გა­ნი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­შიც
ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი­ა. JCB-ს ძა­ლი­ან ბევ­რი პა­ტენ­ტი
აქვს მსოფ­ლი­ო­ში. ეს კი სა­შუ­ა­ლე­ბას გვაძ­ლევს,
ქარ­თ­ველ მომ­ხ­მა­რე­ბელს ინო­ვა­ცი­უ­რი და მრა­
ვალ­ფე­რო­ვა­ნი პრო­დუქ­ცია შევ­თა­ვა­ზოთ. ჩვენ­
თ­ვის ძა­ლი­ან მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია მოქ­ნი­ლი ურ­თი­
ერ­თო­ბა მომ­წო­დებ­ლებ­თან. ჩვე­ნი პარ­ტ­ნი­ო­რი
ბრენ­დე­ბი­სა და ჩვე­ნი ხედ­ვა ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბი­
თაც და­ემ­თხ­ვა.
ჩვე­ნი მომ­ხ­მა­რე­ბე­ლი ასე­ვე სარ­გებ­ლობს ჩვენ
მი­ერ შე­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი და­მა­ტე­ბი­თი მოწყო­ბი­ლო­
ბე­ბი­თაც, რო­მელ­თა სა­შუ­ა­ლე­ბით ერ­თი ტექ­ნი­კის
სხვა­დას­ხ­ვა და­ნიშ­ნუ­ლე­ბით გა­მო­ყე­ნე­ბაა შე­საძ­
ლე­ბე­ლი. ეს კი ხარ­ჯე­ბის და­ზოგ­ვის თვალ­საზ­რი­
სით მე­ტად მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 43
 TCE-ში შე­მა­ვა­ლი ბრენ­დე­ბის­თ­ვის რამ­დე­ნად სა­
ინ­ტე­რე­სოა ქარ­თუ­ლი ბა­ზა­რი?
TCE-ში შე­მა­ვა­ლი ბრენ­დე­ბის­თ­ვის ქარ­თუ­ლი ბა­ზა­
რი თა­ვი­დან­ვე სა­ინ­ტე­რე­სო იყო, რო­გორც რე­გი­ო­
ნის ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე მზარ­დი ბა­ზა­რი. მა­გა­ლი­
თად, JCB–ის მი­ერ ბაზ­რის წი­ლის ფლო­ბის მხრივ
რე­გი­ონ­ში მო­წი­ნა­ვე პო­ზი­ცი­ას ვი­კა­ვებთ. გარ­და
ამი­სა, ბიზ­ნე­სის კე­თე­ბი­სა და, ზო­გა­დად, საქ­მი­ა­
ნო­ბის კუთხით, სა­ქარ­თ­ვე­ლო ძა­ლი­ან კომ­ფორ­ტუ­
ლი ქვე­ყა­ნაა ჩვე­ნი უცხო­ე­ლი პარ­ტ­ნი­ო­რე­ბის­თ­ვის.
ეს, პირ­ველ რიგ­ში, კო­რუფ­ცი­ის და­ბა­ლი დო­ნი­თა
და მოქ­ნი­ლი სა­გა­და­სა­ხა­დო კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბი­თაა
გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი.
სამ­შე­ნებ­ლო და საგ­ზაო სპეც­ტექ­ნი­კა ძვი­რად
ღი­რე­ბუ­ლი პრო­დუქ­ტი­ა. რო­გო­რია ქარ­თ­ვე­ლი
მომ­ხ­მა­რებ­ლე­ბის­თ­ვის ფი­ნან­სუ­რი რე­სურ­სის
ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბა?
ფი­ნან­სუ­რი რე­სურ­სის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბის ზრდა
არა მხო­ლოდ ჩვე­ნი მომ­ხ­მა­რებ­ლე­ბის, არა­მედ
ჩვე­ნი მი­ზა­ნი­ცა­ა. რამ­დე­ნი­მე ფი­ნან­სურ ინ­ს­ტი­
ტუტ­თან ვთა­ნამ­შ­რომ­ლობთ და მომ­ხ­მა­რებ­ლებს
სა­ინ­ტე­რე­სო და მათ­ზე მორ­გე­ბულ სერ­ვის­სა და
აქ­ცი­ებს ვთა­ვა­ზობთ.
TCE სამ­შე­ნებ­ლო, საგ­ზაო და სპეც­ტექ­ნი­კის ბაზ­
რის გან­ვი­თა­რე­ბას მე­ო­რე­უ­ლი ტექ­ნი­კის ხა­რის­
ხის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­თაც ცდი­ლობს. მოგ­ვი­ყე­ვით
დე­ტა­ლუ­რად ამ შე­თა­ვა­ზე­ბის შე­სა­ხებ…
ჩვე­ნი მთა­ვა­რი მი­ზა­ნი­ა, მომ­ხ­მა­რებ­ლებს ხა­რის­
ხი­ა­ნი და სა­ი­მე­დო ტექ­ნი­კა შევ­თა­ვა­ზოთ. ხდე­ბა
ხოლ­მე, რომ მომ­ხ­მა­რებ­ლე­ბი ახა­ლი ტექ­ნი­კის
შე­ძე­ნას ვერ ახერ­ხე­ბენ, ამ დროს ჩვენ უზ­რუნ­
ველ­ვ­ყოფთ, რომ მათ უსაფ­რ­თხო და გა­მარ­თუ­ლი
მე­ო­რე­უ­ლი ტექ­ნი­კა შე­ი­ძი­ნონ. ამის სა­შუ­ა­ლე­
ბას გვაძ­ლე­ვენ ჩვე­ნი მომ­წო­დე­ბე­ლი ბრენ­დე­ბი,
რო­მელ­თაც მე­ო­რე­უ­ლი ტექ­ნი­კის შე­მო­თა­ვა­ზე­ბის
შე­საძ­ლებ­ლო­ბა აქვთ. აღ­ნიშ­ნუ­ლი ტექ­ნი­კა მა­თი
სტან­დარ­ტე­ბის მი­ხედ­ვით არის ინ­ს­პექ­ტი­რე­ბუ­ლი
და შე­მოწ­მე­ბუ­ლი.
ზო­გა­დად, „თეგეტას“ მი­ერ გა­ყი­დუ­ლი ახა­ლი თუ
მე­ო­რე­უ­ლი სპეც­ტექ­ნი­კა დე­ტა­ლურ შე­მოწ­მე­ბას
გა­დის. შე­სა­ბა­მი­სად, ჩვენ მი­ერ რე­ა­ლი­ზე­ბუ­ლი
ტექ­ნი­კა სრუ­ლად აკ­მა­ყო­ფი­ლებს რო­გორც მომ­
ხ­მა­რებ­ლის მო­ლო­დინს, ასე­ვე „თეგეტა ჯგუ­ფის“
სტან­დარ­ტებს.
44 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
2020 წელს TCE-მ სომ­ხე­თის ბა­ზარ­ზე ოპე­რი­რე­ბა
და­იწყო. იქ რო­გორ წა­რი­მარ­თა თქვე­ნი საქ­მი­ა­
ნო­ბა და რა გეგ­მე­ბი გაქვთ უცხო­ურ ბაზ­რებ­თან
მი­მარ­თე­ბით?
სომ­ხეთ­ში JCB–ის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვი
მო­ლა­პა­რა­კე­ბის შე­დე­გად გავ­ხ­დით. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს
ბა­ზარ­ზე მრა­ვალ­წ­ლი­ან­მა წარ­მა­ტე­ბულ­მა თა­ნამ­
შ­რომ­ლო­ბამ, სტა­ბი­ლუ­რო­ბამ და გა­მარ­თულ­მა
პრო­ცე­სებ­მა გა­ნა­პი­რო­ბა, რომ ჩვენ­მა პარ­ტ­ნი­ორ­მა
სომ­ხე­თის ბა­ზარ­ზე ნდო­ბა გა­მოგ­ვიცხა­და. შე­დე­
გად, 2020–2021 წლებ­ში JCB-იმ სომ­ხე­თის ბა­ზარ­ზე
პო­ზი­ცია მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად გა­აძ­ლი­ე­რა. სომ­ხეთ­
ში სერ­ვი­სის კუთხით მომ­სა­ხუ­რე­ბას ვთა­ვა­ზობთ
რო­გორც სერ­ვის­ცენ­ტ­რ­ში, ისე მო­ბი­ლუ­რი ჯგუ­ფის
სა­შუ­ა­ლე­ბით.
აქ­ტი­უ­რად ვმუ­შა­ობთ რე­გი­ო­ნა­ლურ დო­ნე­ზე უფ­რო
მე­ტად გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე. ჩვე­ნი მი­ზა­ნი­ა, რომ „თეგეტა“
აღ­ნიშ­ნულ სეგ­მენ­ტ­ში რე­გი­ონს სრუ­ლად ფა­რავ­დეს.
რა მთა­ვა­რი გა­მოწ­ვე­ვე­ბის წი­ნა­შე დგას დღეს სექ­
ტო­რი? რო­გო­რია TCE-ის პა­სუ­ხი აღ­ნიშ­ნულ გა­მოწ­
ვე­ვებ­ზე?
დღეს ყვე­ლა­ზე დი­დი მსოფ­ლიო გა­მოწ­ვე­ვა პან­დე­მი­ა­ა.
სწო­რედ პან­დე­მია უქ­მ­ნის ჩვენს სექ­ტორ­საც სხვა­
დას­ხ­ვა ტი­პის სირ­თუ­ლეს. კომ­პა­ნი­ე­ბის დიდ ნა­წილს
მსხვი­ლი ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის და­გეგ­მ­ვა და გან­ხორ­ცი­ე­ლე­
ბა უჭირს. თუმ­ცა ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რუ­ლი და სამ­შე­ნებ­
ლო პრო­ექ­ტე­ბი პან­დე­მი­ის პე­რი­ოდ­შიც კი არ შე­ჩე­რე­
ბუ­ლა. ჩვე­ნი კომ­პა­ნია მო­მარ­თუ­ლი­ა, რომ პან­დე­მი­ით
გა­მოწ­ვე­უ­ლი სირ­თუ­ლე­ე­ბი პარ­ტ­ნი­ო­რებ­საც და­ვაძ­
ლე­ვი­ნოთ. შე­სა­ბა­მი­სად, მაქ­სი­მა­ლუ­რად ვცდი­ლობთ,
მომ­ხ­მა­რე­ბელს შევ­თა­ვა­ზოთ ტექ­ნი­კის შეს­ყიდ­ვის
ისე­თი პი­რო­ბე­ბი, რომ­ლე­ბიც მა­თი ინ­ვეს­ტი­ცი­ის რისკს
მი­ნი­მუ­მამ­დე და­იყ­ვანს. მა­გა­ლი­თად, მათ ტექ­ნი­კის შე­
ძე­ნა Buy Back და Trade in პი­რო­ბე­ბით შე­უძ­ლი­ათ.
სა­ერ­თო ჯამ­ში, ჩვენ მი­ერ გა­დად­გ­მუ­ლი თი­
თო­ე­უ­ლი ნა­ბი­ჯი, გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი აქ­ტი­ვო­ბა,
შე­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი სი­ახ­ლე სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში სექ­ტო­რის
გან­ვი­თა­რე­ბას მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად უწყობს ხელს. TCE,
ისე­ვე რო­გორც „თეგეტა ჯგუფ­ში“ შე­მა­ვა­ლი ყვე­ლა
კომ­პა­ნი­ა, მომ­ხ­მა­რებ­ლის სა­ჭი­რო­ე­ბებ­ზე მორ­გე­
ბუ­ლი მომ­სა­ხუ­რე­ბი­სა და პრო­დუქ­ცი­ის შე­თა­ვა­ზე­
ბა­ზე, ხა­რის­ხის ახა­ლი სტან­დარ­ტის და­ნერ­გ­ვა­ზეა
ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი. ეს ფაქ­ტი გვეხ­მა­რე­ბა რო­გორც
გა­მოწ­ვე­ვე­ბის დაძ­ლე­ვა­ში, ასე­ვე წარ­მა­ტე­ბის მიღ­
წე­ვა­შიც.
 გამოიწერეთ Forbes Georgia
6 თვე 54 ლარი, 12 თვე 108 ლარი

და მიიღეთ საჩუქრად ყოველკვარტალური

ინგლისურენოვანი გამოცემა
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 45
46 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
კომპანია “ენერგონი”
ენგურჰესის
რეაბილიტაციას
ასრულებს
ავ­ტო­რი: მა­რი­ამ მე­ნაბ­დიშ­ვი­ლი

„ენგურჰესის“ გვი­რა­ბის სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო სა­მუ­შა­ო­

ე­ბის ძი­რი­თა­დი ნა­წი­ლი დას­რუ­ლე­ბუ­ლი­ა. სა­რე­ა­ბი­ლი­
ტა­ციო პრო­ექ­ტის მი­ზა­ნი წყლის და­ნა­კარ­გის შემ­ცი­რე­ბა
იყო, რის შე­დე­გა­დაც წე­ლი­წად­ში და­ახ­ლო­ე­ბით 100/120
მლნ/კვტ ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გია გა­მო­მუ­შავ­დე­ბა.
სა­მუ­შა­ო­ე­ბის შეს­რუ­ლე­ბას ჯამ­ში 30 მი­ლი­ონი ევ­რო
მოხ­მარ­და, სა­ი­და­ნაც და­ახ­ლო­ე­ბით 8 მი­ლი­ო­ნი ევ­რო
მხო­ლოდ გვი­რა­ბის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ა­ზე და­ი­ხარ­ჯა.
ჰიდ­რო­ე­ლექ­ტ­რო­სად­გუ­რის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ის მას­შ­
ტა­ბუ­რი პრო­ექ­ტის მთა­ვა­რი მი­ზა­ნი ავა­რი­ის პრე­ვენ­ცია
იყო, რო­მელ­საც შე­საძ­ლო­ა, „ენგურჰესის“ დი­დი ხნით
გა­ჩე­რე­ბა გა­მო­ეწ­ვი­ა. სამ­თ­ვი­ა­ნი ინ­ტენ­სი­უ­რი სა­მუ­შა­ო­
ე­ბის შე­დე­გად სა­ქარ­თ­ვე­ლოს უმ­ს­ხ­ვი­ლეს­მა ჰიდ­რო­ე­
ლექ­ტ­რო­სად­გურ­მა ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის გა­მო­მუ­შა­ვე­ბა
აპ­რილ­ში გა­ნა­ახ­ლა, თუმ­ცა მი­სი სრუ­ლი რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ა,
რო­მელ­საც კომ­პა­ნია „ენერგონი“ უდ­გას სა­თა­ვე­ში, ჯერ
არ დას­რუ­ლე­ბუ­ლა. კომ­პა­ნი­ის გე­ნე­რა­ლუ­რი დი­რექ­ტო­
რი გი­ორ­გი მირ­ცხუ­ლა­ვა დარ­წ­მუ­ნე­ბუ­ლი­ა, რომ მსგავ­სი
ჰე­სე­ბის წყა­ლო­ბით სა­ქარ­თ­ვე­ლოს შე­უძ­ლი­ა, ელექ­ტ­რო­
ე­ნერ­გი­ის ექ­ს­პორ­ტი­ო­რი ქვე­ყა­ნა გახ­დეს, რი­სი მიღ­წე­ვაც
რო­გორც ჰიდ­რო­ე­ნერ­გე­ტი­კა­ში, ისე სხვა გა­ნახ­ლე­ბად
ენერ­გი­ა­ში ინ­ვეს­ტი­რე­ბი­თაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი. გი­ორ­გი მირ­
ცხუ­ლა­ვა Forbes Infrastructure-ს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ენერ­გო­
გა­მოწ­ვე­ვებ­სა და გან­ვი­თა­რე­ბის გზებ­ზე ესა­უბ­რა.

სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 47

„ენგურჰესის“ რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცია არის ის უახ­ლე­სი და უმ­
ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი პრო­ექ­ტი, რო­მელ­საც თქვენ ახორ­ცი­
ე­ლებთ. სა­მუ­შა­ო­ე­ბის დი­დი ნა­წი­ლი უკ­ვე დას­რუ­ლე­ბუ­
ლი­ა. რა შე­დე­გე­ბი მი­ი­ღეთ ამ ეტაპ­ზე?
„ენგურჰესი“ ჩვე­ნი ქვეყ­ნის­თ­ვის ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის
უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი წყა­რო­ა, რად­გან ის ქარ­თუ­ლი ენერ­
გე­ტი­კის 45% აგე­ნე­რი­რებს. დღეს რომ უწყ­ვე­ტი ელექ­
ტ­რო­ენერ­გია და შე­და­რე­ბით და­ბა­ლან­სე­ბუ­ლი ტა­რი­ფი
გვაქვს, ამა­ში დი­დი წვლი­ლი სწო­რედ „ენგურჰესს“ მი­
უძღ­ვის. ვა­მა­ყობთ იმით, რო­მ ამ ჰე­სის სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო
სა­მუ­შა­ო­ე­ბი ჩვენ­მა კომ­პა­ნი­ამ ჩა­ა­ტა­რა.
ყვე­ლა­ზე რთუ­ლი გვი­რა­ბის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცია იყო, რო­
მე­ლიც 2021 წლის აპ­რილ­ში დას­რულ­და და, შე­დე­გად,
3-თვიანი პა­უ­ზის შემ­დეგ, ჰე­სიც ამუ­შავ­და.
გვი­რა­ბის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ის პრო­ცეს­ში გა­ი­ბურ­ღა 65,000
მეტ­რი. სა­მუ­შა­ო­ე­ბის დროს გა­მო­ვი­ყე­ნეთ სა­ი­ნი­ექ­ციო ქი­
მი­უ­რი მა­სა­ლა, რომ­ლი­თაც გვი­რა­ბის გარ­შე­მო არ­სე­ბუ­ლი
სი­ცა­რი­ე­ლე­ე­ბი და კა­პი­ლა­რე­ბი შე­ვავ­სეთ და ამ გზით
წყლის და­ნა­კარ­გი შე­ვამ­ცი­რეთ. ჩვე­ნი მთა­ვა­რი მი­ზა­
ნიც სწო­რედ ეს გახ­ლ­დათ – გვი­რაბ­ში წყლის და­ნა­კარ­
გის შემ­ცი­რე­ბა, რაც „ენგურჰესის“ მი­ერ გა­მო­მუ­შა­ვე­ბულ
ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ას გაზ­რ­დი­და. დღეს ჰიდ­რო­ე­ლექ­ტ­რო­
სად­გუ­რის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლე­ბი ადას­ტუ­რე­ბენ, რომ 3-4 თვე­
ში უკ­ვე საგ­რ­ძ­ნო­ბი შე­დე­გი მი­ი­ღეს და ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­
ის გა­მო­მუ­შა­ვე­ბა მკვეთ­რად არის გაზ­რ­დი­ლი.
მე-4 ფა­ზის სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო სა­მუ­შა­ო­ებ­ზე ჯამ­ში და­
საქ­მ­და 1 000 ადა­მი­ა­ნი, მათ­გან 20%-მდე უცხო­ე­ლი სპე­ცი­
ა­ლის­ტი იყო, ჩვე­ნი ახალ­გაზ­რ­და თა­ნამ­შ­რომ­ლე­ბი მათ­გან
ახალ ცოდ­ნა­სა და გა­მოც­დი­ლე­ბას იღებ­დ­ნენ. აქ­ვე მინ­და
აღ­ვ­ნიშ­ნო, რომ ჩვენ ვმუ­შა­ობ­დით 24-საათიან რე­ჟიმ­ში,
რად­გან გვქონ­და 3-თვიანი ვა­და, რომ­ლის გა­და­ცი­ლე­ბაც
ნიშ­ნავ­და იმას, რომ ქვე­ყა­ნას და­მა­ტე­ბით უნ­და მო­ეხ­
დი­ნა ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის იმ­პორ­ტი. ასე­ვე აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია
COVID-19-თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი გა­მოწ­ვე­ვე­ბი, პერ­სო­ნა­
ლის და­ინ­ფი­ცი­რე­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­ში სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბის
დროულად ჩა­ნაც­ვ­ლე­ბა ჩვენ­თ­ვის სე­რი­ო­ზულ პრობ­ლე­მას
წარ­მო­ად­გენ­და. რე­გუ­ლა­ცი­ე­ბის დაც­ვამ და მაქ­სი­მა­ლურ­მა
ყუ­რადღე­ბამ მოგ­ვ­ცა ის, რომ ინ­ფი­ცი­რე­ბა თა­ვი­დან ავი­ცი­
ლეთ და პრო­ექ­ტი ვა­და­ზე ერ­თი კვი­რით ად­რე ჩა­ვა­ბა­რეთ.
„ენგურჰესის“ რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცია რო­გორც სა­ქარ­თ­ვე­ლოს
მთავ­რო­ბის კონ­ტ­რო­ლი­რე­ბად, ისე არა­კონ­ტ­რო­ლი­
რე­ბად ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე, აფხა­ზეთ­შიც ხორ­ცი­ელ­დე­ბა და
ვი­ცით, რომ ეს პრო­ექ­ტი არა მხო­ლოდ ენერ­გოთ­ვალ­
საზ­რი­სით, არა­მედ სხვა კუთხი­თაც ორი­ვე მხა­რის­თ­ვის
უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი­ა. რა გა­მოწ­ვე­ვე­ბის დაძ­ლე­ვა მო­გი­
წი­ათ მუ­შა­ო­ბის პე­რი­ოდ­ში?
მე ვფიქ­რობ, რომ „ენგურჰესი“ არის ხი­დი ქარ­თ­ვე­ლებ­სა
და აფხა­ზებს შო­რის. დი­დი იმე­დი მაქვს, რომ ჩვე­ნი ძმე­
48 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
ბი, აფხა­ზე­ბი, და ჩვენ მივ­ხ­ვ­დე­ბით, რომ ერ­თად მუ­შა­
ო­ბით უფ­რო კარგ შე­დე­გებს ვაღ­წევთ. იმი­სათ­ვის, რომ
სა­რე­ა­ბი­ლი­ტა­ციო სა­მუ­შა­ო­ე­ბი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მთავ­რო­
ბის არა­კონ­ტ­რო­ლი­რე­ბად ტე­რი­ტო­რი­ა­ზეც ჩაგ­ვე­ტა­რე­ბი­
ნა, რა თქმა უნ­და, გვჭირ­დე­ბო­და სპე­ცი­ა­ლუ­რი ნე­ბარ­თ­ვა,
გახ­ს­ნი­ლი იყო ახა­ლი გამ­შ­ვე­ბი პუნ­ქ­ტიც და სა­მუ­შა­ო­ებ­ში
ჩარ­თუ­ლე­ბი იყ­ვ­ნენ ოკუ­პი­რე­ბულ აფხა­ზეთ­ში მცხოვ­
რებ­ნიც, რო­მელ­თაც ასე­ვე კარ­გად ეს­მით „ენგურჰესის“
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა. შე­სა­ბა­მი­სად, ყვე­ლა ხელს გვიწყობ­და.
ჩვენ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მთავ­რო­ბის არა­კონ­ტ­რო­ლი­რე­ბად
ტე­რი­ტო­რი­ა­ზეც ბევ­რი მცხოვ­რე­ბი და­ვა­საქ­მეთ. მათ და­
ი­ნა­ხეს, რომ ერ­თო­ბით, ერ­თ­მა­ნე­თის გვერ­დით დგო­მით
ბევ­რი რა­ღა­ცის გა­კე­თე­ბაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი.
თქვენ სხვა პრო­ექ­ტებ­ზეც მუ­შა­ობთ, იქ­ნე­ბა ეს გარ­
დაბ­ნის ელექ­ტ­რო­გა­დამ­ცე­მი ხა­ზის მშე­ნებ­ლო­ბა თუ
„მტკვარი ჰე­სი“, რამ­დე­ნად მას­შ­ტა­ბუ­რია ეს პრო­ექ­ტე­ბი
და რა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა აქვს მათ ქვეყ­ნის ენერ­გო­და­მო­უ­კი­
დებ­ლო­ბის თვალ­საზ­რი­სით?
ზო­გა­დად, ნე­ბის­მი­ე­რი ენერ­გე­ტი­კუ­ლი პრო­ექ­ტი უმ­
ნიშ­ვე­ლო­ვა­ნე­სია ქვეყ­ნის ენერ­გე­ტი­კის­თ­ვის. ჩვენ
„მტკვარი ჰე­სის“ პრო­ექტს ვა­ხორ­ცი­ე­ლებთ, რომ­ლის
სამ­შე­ნებ­ლო სა­მუ­შა­ო­ებ­ზე 500-ზე მე­ტი ადა­მი­ა­ნია და­
საქ­მე­ბუ­ლი. პრო­ექ­ტის დას­რუ­ლე­ბა 2022 წლის აპ­რილ­
შია და­გეგ­მი­ლი, რის შემ­დე­გაც სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ენერ­
გე­ტი­კას და­ე­მა­ტე­ბა 53 მე­გა­ვა­ტის სიმ­ძ­ლავ­რე, ქვეყ­ნის
ბი­უ­ჯე­ტის­თ­ვის კი იქ­მ­ნე­ბა მი­ლი­ო­ნო­ბით ლა­რის ღი­რე­
ბუ­ლე­ბის მუდ­მი­ვი შე­მო­სავ­ლის წყა­რო. პრო­ექ­ტი ხორ­
ცი­ელ­დე­ბა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს თა­ნა­ინ­ვეს­ტი­რე­ბის ფონ­დის
ინი­ცი­ა­ტი­ვით და ჩვენ პრო­ექ­ტით გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბულ
სამ­შე­ნებ­ლო სა­მუ­შა­ო­ებს ვატარებთ. პრო­ექ­ტის ღი­რე­
ბუ­ლე­ბა 33 მი­ლი­ონ დო­ლარს აჭარ­ბებს.
რაც შე­ე­ხე­ბა ქვეყ­ნის მას­შ­ტა­ბით ელექ­ტ­რო­გა­დამ­ცე­
მი ხა­ზე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბას, პრო­ექ­ტი და­ფი­ნან­სე­ბუ­ლია
„საქრუსენერგოს“ მი­ერ და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ელექ­ტ­რო­გა­
დამ­ცე­მი ქსე­ლის გან­ვი­თა­რე­ბის 2019-2029 წლე­ბის გეგ­
მის ფარ­გ­ლებ­ში ხორ­ცი­ელ­დე­ბა.
პრო­ექ­ტი ით­ვა­ლის­წი­ნებს არ­სე­ბუ­ლი 330კვ ელექ­ტ­
რო­გა­დამ­ცე­მი ხა­ზე­ბის, „გარდაბანის“ დე­მონ­ტაჟს და
მის მა­გივ­რად ახა­ლი ორ­ჯაჭ­ვა ქსე­ლის მშე­ნებ­ლო­ბას.
ამავ­დ­რო­უ­ლად, აზერ­ბა­ი­ჯან­ში აშენ­და ახა­ლი ორ­ჯაჭ­ვა
330კვ ელექ­ტ­რო­გა­დამ­ცე­მი ხა­ზე­ბი, რომ­ლე­ბიც ქსელს
სა­შუ­ა­ლე­ბას მის­ცემს, გა­ა­ტა­როს 1000 მე­გა­ვა­ტამ­დე სიმ­
ძ­ლავ­რე, აქამ­დე გა­ტა­რე­ბუ­ლი 300 მე­გა­ვა­ტის ნაც­ვ­ლად.
შე­დე­გად, გაძ­ლი­ერ­დე­ბა ენერ­გო­სის­ტე­მის მდგრა­დო­ბა,
რაც სტა­ბი­ლუ­რი ექ­ს­პორ­ტის შე­საძ­ლებ­ლო­ბას გვაძ­ლევს.
„ენერგონი“ 1956 წელს და­ა რ­ს დ
­ ა და ამ დრო­შ ი დი­
დი გა­მ ოც­დ ი­ლ ე­ბ ა და­გიგ­რ ოვ­დ ათ თქვენს სფე­რ ო­შ ი.
რა ინ­ფ­რ ას­ტ­რ უქ­ტ უ­რ ულ გა­მ ოწ­ვ ე­ვ ებს ხე­დ ავთ სა­
ქარ­თ­ვ ე­ლ ოს ენერ­გო­სექ­ტ ორ­შ ი?
აუცი­ლებ­ლად გვჭირ­დე­ბა ენერ­გო­და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა,
რო­მელ­საც უნ­და მი­ვაღ­წი­ოთ რო­გორც ჰიდ­რო­სად­გუ­რე­
ბით, ისე ქა­რი­სა და მზის სად­გუ­რე­ბით. ძა­ლი­ან მნიშ­ვ­
ნე­ლო­ვა­ნია ინ­ვეს­ტო­რე­ბის­თ­ვის კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ა­ნი
და მიმ­ზიდ­ვე­ლი გა­რე­მოს შექ­მ­ნა, რაც მე­ტი პრო­ექ­ტის
გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბას მოგ­ვ­ცემს. დას­რუ­ლე­ბუ­
ლი პრო­ექ­ტე­ბით შევ­ძ­ლებთ იმ­პორ­ტის ჩა­ნაც­ვ­ლე­ბას
იაფი ად­გი­ლობ­რი­ვი ენერ­გი­ით და ქო­ნე­ბის გა­და­სა­ხა­
დის მო­საკ­რებ­ლე­ბის სა­ხით გა­დახ­დი­ლი გა­და­სა­ხა­დე­ბი
ად­გი­ლობ­რივ ბი­უ­ჯეტ­ში მოხ­ვ­დე­ბა, რაც რე­გი­ო­ნე­ბის გან­
ვი­თა­რე­ბას შე­უწყობს ხელს, რად­გან ათა­სო­ბით სა­მუ­შაო
ად­გი­ლი შე­იქ­მ­ნე­ბა.
სა­ინ­ტე­რე­სო­ა, ჩვე­ნი ქვეყ­ნის ენერ­გე­ტი­კის სექ­ტორ­ში
არ­სე­ბუ­ლი მდგო­მა­რე­ო­ბის ფონ­ზე, რო­გო­რია კომ­პა­ნია
„ენერგონის“გამოწვევები?
გა­მოწ­ვე­ვა, რო­მე­ლიც თით­ქ­მის ყვე­ლა ქარ­თულ კომ­პა­ნი­
ას და მათ შო­რის ჩვენც გვაქვს, ეს არის პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლი
კად­რე­ბის მო­ძი­ე­ბა, მო­ტი­ვი­რე­ბა, გაძ­ლი­ე­რე­ბა, სწავ­
ლე­ბა და შე­დე­გე­ბის და­დე­ბა. ჩვენ­თან მო­დი­ან ძა­ლი­ან
ნი­ჭი­ე­რი ახალ­გაზ­რ­დე­ბი, რო­მელ­თაც ცოდ­ნი­სა და გა­
მოც­დი­ლე­ბის მი­ღე­ბა სჭირ­დე­ბათ, რაც ღვაწ­ლ­მო­სილ­მა
კად­რებ­მა უნ­და გა­დას­ცენ, თუმ­ცა ენერ­გე­ტი­კის სფე­რო­ში
ჩვენ დი­დი ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში გვქონ­და წყვე­ტა. შე­სა­
ბა­მი­სად, ჩა­მოგ­ვ­ყავს უცხო­ე­ლი კად­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც
ჩვენს ახალ­გაზ­რ­დებს გან­ვი­თა­რე­ბა­ში ეხ­მა­რე­ბი­ან. ეს
პრო­ცე­სი წლე­ბი­ა, გრძელ­დე­ბა და შევ­ძე­ლით კარ­გი გუნ­
დის შეკ­რე­ბა.
ბიზ­ნე­სის მე­ო­რე მთა­ვა­რი გა­მოწ­ვე­ვა ქარ­თულ ენერ­
გო­სექ­ტორ­ში სა­ერ­თა­შო­რი­სო კომ­პა­ნი­ე­ბის ჩა­ნაც­ვ­ლე­ბაა
და მიგ­ვაჩ­ნი­ა, რომ რო­გორც სა­ხელ­მ­წი­ფომ, ისე კერ­ძო
ინ­ვეს­ტო­რებ­მა უპი­რა­ტე­სო­ბა ად­გი­ლობ­რივ ბიზ­ნესს უნ­
და მი­ა­ნი­ჭონ. ჩვე­ნი პრო­ექ­ტე­ბი გვაძ­ლევს იმის სა­შუ­ა­
ლე­ბას, რომ ენერ­გო­ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა­ში გან­სა­ხორ­ცი­ე­
ლე­ბელ მას­შ­ტა­ბურ პრო­ექ­ტებ­ზე ვთქვათ – გა­ვა­კე­თებთ!
დღეს, რო­გორც არას­დ­როს, გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი ქვეყ­ნე­ბი
მწვა­ნე ენერ­გი­ა­ზე აკე­თე­ბენ აქ­ცენტს, მა­გა­ლი­თად, ეს­
ტო­ნე­თი დი­დი ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში სრუ­ლად ფი­ქა­ლის
ნავ­თობ­ზე იყო და­მო­კი­დე­ბუ­ლი, ახ­ლა კი ქა­რის ენერ­
გი­ის გან­ვი­თა­რე­ბა­ზეც ფო­კუ­სირ­დე­ბა. რა პო­ტენ­ცი­ა­ლი
აქვს ამ მხრივ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს?
მი­მაჩ­ნი­ა, რომ მა­ლე ნავ­თო­ბი და გა­ზი მსოფ­ლი­ო­ში
შე­ას­რუ­ლებს იმა­ვე როლს, რო­გორ­საც წლე­ბის წინ ქვა­
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 49
ნახ­ში­რი ას­რუ­ლებ­და ანუ მას უფ­რო და უფ­რო ნაკ­ლე­ბად
გა­მო­ი­ყე­ნე­ბენ. მსოფ­ლი­ოს ბევ­რი ქვეყ­ნის მსგავ­სად,
მწვა­ნე ენერ­გი­ის ათ­ვი­სე­ბა ჩვენც და­ვიწყეთ. სა­ქარ­თ­
ვე­ლოს ენერ­გე­ტი­კის სა­მი­ნის­ტ­როს მი­ერ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი
კვლე­ვის მი­ხედ­ვით, ქარ­თ­ლის ქა­რის ელექ­ტ­რო­სად­
გუ­რის ჯა­მუ­რი სიმ­ძ­ლავ­რე 1450 მე­გა­ვა­ტია და, რა თქმა
უნ­და, ეს საკ­მა­რი­სი არ არის. ყვე­ლა ქვე­ყა­ნას აქვს
თა­ვი­სი პო­ტენ­ცი­ა­ლი, რო­მე­ლიც მაქ­სი­მა­ლუ­რად უნ­და
აით­ვი­სოს. ჩვე­ნი პო­ტენ­ცი­ა­ლის უდი­დე­სი ნა­წი­ლი არის
წყლის ენერ­გი­ა, რაც დი­დი უპი­რა­ტე­სო­ბა­ა, მაგ­რამ ამა­ვე
დროს ქა­რის ან მზის ენერ­გი­ის მი­მარ­თუ­ლე­ბი­თაც უნ­და
ვი­მუ­შა­ოთ. ეს იგი­ვე­ა, გვქონ­დეს გა­ზი­სა და ნავ­თო­ბის
მო­პო­ვე­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა და მას არ ვი­ყე­ნებ­დეთ.
ჰიდ­რო­ე­ნერ­გი­ის გან­ვი­თა­რე­ბის პა­რა­ლე­ლუ­რად, მზი­სა
და ქა­რის ენერ­გიებ­ის გე­ნე­რი­რე­ბა და­ბა­ლან­სე­ბის სა­შუ­
ა­ლე­ბას მოგ­ვ­ცემს.
ჰიდ­რო­ე­ლექ­ტ­რო­სად­გუ­რე­ბის ერ­თ­-ერ­თი ძა­ლი­ან
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი უპი­რა­ტე­სო­ბა ის არის, რომ შე­საძ­ლე­
ბე­ლია ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის გა­მო­მუ­შა­ვე­ბა მი­სი სა­ჭი­რო­
ე­ბის მი­ხედ­ვით. რო­დე­საც ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის მოთხოვ­
ნა და­ბა­ლი­ა, შე­საძ­ლე­ბე­ლია ჭარ­ბი ენერ­გია (წყალი)
რე­ზერ­ვუ­არ­ში დაგ­როვ­დეს, ხო­ლო ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის
50 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
მოხ­მა­რე­ბის ზრდის დროს ის ამ დე­ფი­ცი­ტის და­სა­ფა­რა­
ვად გა­მო­ვი­ყე­ნოთ.
რო­გორ ფიქ­რობთ, რო­გორ უნ­და გან­ვი­თარ­დეს სა­ქარ­თ­
ვე­ლოს ენერ­გო­სექ­ტო­რი რაც შე­იძ­ლე­ბა მცი­რე დრო­ში
ისე, რომ ენერ­გო­რე­სურ­სე­ბის იმ­პორ­ტი მაქ­სი­მა­ლუ­რად
შემ­ცირ­დეს?
აუცი­ლე­ბე­ლია ყვე­ლა სა­ხის ენერ­გო­რე­სურ­სის გა­მო­ყე­
ნე­ბა, იქ­ნე­ბა ეს ჰიდ­რო­ე­ნერ­გი­ა, ქა­რის თუ მზის ენერ­
გი­ე­ბი. თუ ჩვენ „ენგურჰესის“ მსგავ­სი მას­შ­ტა­ბუ­რი
პრო­ექ­ტე­ბი არ გან­ვა­ხორ­ცი­ე­ლეთ, ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის
იმ­პორ­ტი სულ უფ­რო მე­ტად გა­იზ­რ­დე­ბა, რა დრო­საც
ქვეყ­ნი­დან ვა­ლუ­ტის გა­დი­ნე­ბა ხდე­ბა და ეს თა­ვის­თა­
ვად დიდ გავ­ლე­ნას ახ­დენს ლა­რის კურ­სის სტა­ბი­ლუ­
რო­ბა­ზე.
ენერ­გო­და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა ქვეყ­ნის ეკო­ნო­მი­კის გან­
ვი­თა­რე­ბა­ში დიდ როლს შე­ას­რუ­ლებს. შე­სა­ბა­მი­სად,
კაშ­ხ­ლე­ბი­სა და ჰიდ­რო­ე­ლექ­ტ­რო­სად­გუ­რე­ბის მშე­ნებ­
ლო­ბა ამ ქვეყ­ნის­თ­ვის ძა­ლი­ან მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა. თუ
ავი­ღებთ ხუთ დიდ პრო­ექტს სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ჰიდ­რო­მი­
მარ­თუ­ლე­ბით და სას­წორ­ზე დავ­დებთ, თუ რამ­დე­ნი კა­
პი­ტალ­და­ბან­დე­ბაა სა­ჭი­რო, რა მო­გე­ბას მო­ი­ტანს ქვეყ­
ნის­თ­ვის, რამ­დენ ადა­მი­ანს და­ა­საქ­მებს, რა ოდე­ნო­ბით
ქო­ნე­ბის გა­და­სა­ხადს გა­და­იხ­დის (ბოლო ხუ­თი წლის
გან­მავ­ლო­ბა­ში გა­დახ­დი­ლი გა­და­სა­ხა­დე­ბის სა­ხით
„ენერგონს“ 50,000,000 ლა­რამ­დე აქვს სა­ხელ­მ­წი­ფო ბი­
უ­ჯეტ­ში შე­ტა­ნი­ლი) და სა­პირ­წო­ნედ დავ­დებთ ოც სხვა­
დას­ხ­ვა სექ­ტორ­ში ათ­-ათ პო­ტენ­ცი­უ­რად ყვე­ლა­ზე დიდ
პრო­ექტს, ელექ­ტ­რო­სად­გუ­რი უფ­რო მას­შ­ტა­ბუ­რი იქ­ნე­ბა
და ეს ელე­მენ­ტა­რუ­ლი არით­მე­ტი­კუ­ლი გა­მოთ­ვ­ლი­თაც
დას­ტურ­დე­ბა. ქვე­ყა­ნამ ყვე­ლა­ფე­რი უნ­და გა­ნა­ვი­თა­როს
და გან­სა­კუთ­რე­ბით კი ის, რი­სი პო­ტენ­ცი­ა­ლიც გა­აჩ­ნი­ა.
და­ბო­ლოს, რა სა­მო­მავ­ლო გეგ­მე­ბი აქვს „ენერგონს“?
სა­ინ­ტე­რე­სო­ა, იგეგ­მე­ბა თუ არა ახა­ლი ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის
გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა?
„ენერგონი“ წარ­სულ­ში ბა­ზარ­ზე სს „საქენერგო­რე­მონ­
ტის“ სა­ხე­ლით ოპე­რი­რებ­და. ბო­ლო წლებ­ში კომ­პა­ნი­ის
უცხო­ეთ­ში გას­ვ­ლი­სა და პრო­ექ­ტე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის
პო­ტენ­ცი­ა­ლი გაჩ­ნ­და. სა­მეთ­ვალ­ყუ­რეო საბ­ჭოს თავ­მ­ჯ­
დო­მა­რის, გი­ორ­გი ჩხა­ი­ძის გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბით და­იწყო
კომ­პა­ნიის ტრან­ს­ფორ­მა­ცი­ის პრო­ცე­სი, რომ­ლის მი­ზა­ნი
იყო სა­ერ­თა­შო­რი­სო ენერ­გე­ტი­კუ­ლი ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის
მშე­ნე­ბე­ლი კომ­პა­ნი­ის შექ­მ­ნა.
თა­მა­მად შე­მ იძ­ლ ია გან­ვ აცხა­დ ო, რომ მთე­ლ ი
ამ წლე­ბ ის გა­მ ოც­დ ი­ლ ე­ბ ის დაგ­რ ო­ვ ე­ბ ის შემ­დ ეგ,
ენერ­გ ე­ტ ი­კ ის ინ­ფ­რ ას­ტ­რ უქ­ტ უ­რ ის ექ­ს­პ ერ­ტ ე­ბ ად
ჩა­მ ოვ­ყ ა­ლ იბ­დ ით. თუნ­დ აც „ენგურჰესისა“ და გა­
დამ­ც ე­მ ი ხა­ზე­ბ ის მშე­ნებ­ლ ო­ბ ა გვაძ­ლ ევს სა­შ უ­ა­ლ ე­
ბას, უფ­რ ო დიდ მას­შ­ტ ა­ბებ­ზე გა­ვ ი­დ ეთ, შე­ს ა­ბ ა­მ ი­
სად, მხო­ლ ოდ სა­ქ არ­თ­ვ ე­ლ ო­შ ი არ გვაქვს გეგ­მე­ბ ი.
გვსურს, უფ­რ ო გავ­ძ­ლ ი­ე რ­დ ეთ და უახ­ლ ო­ეს პე­რ ი­
ოდ­შ ი საზღ­ვ არ­გა­რ ე­თ აც ჩა­ვ ა­ტ ა­რ ოთ ინ­ფ­რ ას­ტ­რ უქ­
ტუ­რ უ­ლ ი სა­მ უ­შა­ო­ე­ბ ი.
შე­ს აძ­ლო­ა, ძა­ლი­ან ამ­ბ ი­ც ი­უ­რად ჟღერ­დეს, მაგ­
რამ ელექ­ტ­რო­გა­დამ­ც ე­მი ხა­ზე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბ ის
კუთხით ევ­რო­პ ის ბა­ზ არ­ზე გა­მოც­დი­ლი კომ­პ ა­ნი­ე­ბის
დე­ფი­ც ი­ტ ია და ამ მხრივ არის პო­ტ ენ­ც ი­ა­ლი. ამავ­დ­
რო­უ­ლად, ჩვენ უცხო­ურ კომ­პ ა­ნი­ებ­თან შე­და­რე­ბ ით
კონ­კუ­რენ­ტ უ­ლი ფა­ს ის შე­თა­ვა­ზე­ბაც შეგ­ვიძ­ლი­ა.
პარ­ტ­ნი­ო­რებ­თან მო­ლა­პ ა­რა­კე­ბებს უკ­ვე ვა­წარ­მო­
ებთ და უახ­ლო­ეს მო­მა­ვალ­ში ქარ­თუ­ლი გუნ­დით
ბევრ პრო­ექ­ტ­ში ჩა­ვერ­თ­ვე­ბით. რაც მთა­ვა­რი­ა, სა­
მუ­შა­ო­ებს უმაღ­ლე­ს ი ხა­რის­ხით შე­ვას­რუ­ლებთ, რაც
ქვეყ­ნის პო­პ უ­ლა­რი­ზ ა­ც ი­ა­ში ჩვე­ნი წვლი­ლის შე­ტ ა­
ნის სა­შუ­ა­ლე­ბ ა­ს აც მოგ­ვ­ც ემს.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 51
საგამოფენო ინდუსტრიის
ტრანსფორმაცია
ავ­ტო­რი: თამთა ჯიჯავაძე

„ექსპო ჯორჯიაში“ პანდემიამდე, წლის განმავლობაში 11-12 გამოფენა

იმართებოდა, 2020 წლის მარტში კი ორგანიზაციას ჯერ ყველა ღონისძიების
გადავადება, შემდეგ კი გაუქმება მოუწია. ნათელია, რა შედეგებს და ფინანსურ
ზარალს მოუტანდა შექმნილი ვითარება კომპანიას, თუმცა „ექსპო ჯორჯიას“
გუნდმა გამოსავლის ძიება მალევე დაიწყო და ბიზნესის გადასარჩენად ახალი
ფორმატის პროექტებიც დაგეგმა. კომპანია, რომლის შემოსავლების 2/3
გამოფენებისა და ღონისძიებების ორგანიზებაზე, 1/3 კი საოფისე სივრცეების
იჯარებზე მოდის, ამჟამად 65 თანამშრომელს ასაქმებს. რა სირთულეები
გადალახეს და რა გეგმები აქვთ, ამის შესახებ Forbes Infrastructure “ექსპო
ჯორჯიას“ აღმასრულებელ დირექტორს, რესან ქიქავას ესაუბრა.

სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­რ­ცე­ე­ბი, პან­დე­მი­ის გა­მო, და ასე­ვე შემ­ცირ­და სა­ი­ჯა­რო შე­მო­სა­ვა­ლიც.

ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლი ბიზ­ნე­
სი იყო მთე­ლი მსოფ­ლი­ოს მას­შ­ტა­ბით. რამ­
დე­ნად მძი­მეა ბო­ლო ერ­თი წლის შე­დე­გე­ბი
„ექსპო ჯორ­ჯი­ას­თ­ვის“?
ჩვე­ნი ბიზ­ნე­სი არის სა­ერ­თა­შო­რი­სო ინ­
დუს­ტ­რი­უ­ლი გა­მო­ფე­ნე­ბის ორ­გა­ნი­ზე­ბა და
ფარ­თის იჯა­რით გა­ცე­მა რო­გორც სხვა­დას­ხ­ვა
სა­ხის ღო­ნის­ძი­ე­ბის ორ­გა­ნი­ზა­ტო­რე­ბის­თ­ვის,
ასე­ვე კორ­პო­რა­ცი­უ­ლი ოფი­სე­ბის­თ­ვის. 2020
წელს მო­უ­ლოდ­ნელ­მა პან­დე­მი­ამ შეკ­რე­ბე­ბის
ორ­გა­ნი­ზე­ბა საფ­რ­თხის შემ­ც­ვ­ე­ლი გა­ხა­და,
ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბის ჩა­ტა­რე­ბა შე­უძ­ლე­ბე­ლი იყო
თა­ვი­დან ვვა­რა­უ­დობ­დით, რომ შექ­მ­ნი­ლი
ვი­თა­რე­ბა ერთ თვეს გას­ტან­და, მა­შინ ალ­ბათ
ვე­რა­ვინ წარ­მო­იდ­გენ­და, რომ პან­დე­მი­ას­
თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი შეზღუდ­ვე­ბი ამ­დენ
ხანს გაგ­რ­ძელ­დე­ბო­და. მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა,
შე­საძ­ლო სირ­თუ­ლე­ებ­თან და მძი­მე გა­დაწყ­
ვე­ტი­ლე­ბებ­თან და­კავ­ში­რე­ბით კო­მუ­ნი­კა­ცია
პან­დე­მი­ის დაწყე­ბის­თა­ნა­ვე დავამყარეთ
კომ­პა­ნი­ის მფლო­ბე­ლებ­თან, პარ­ტ­ნი­ორ ორ­
გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან და ჩვე­ნი გუნ­დის თი­თო­ე­ულ
წევ­რ­თან. ასე­ვე ვე­ცა­დეთ ყვე­ლა შე­საძ­ლო
ხარ­ჯი მი­ნი­მუ­მამ­დე დაგ­ვეყ­ვა­ნა, ვა­წარ­მო­ეთ

52 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­ბი ფი­ნან­სურ ინ­ს­ტი­ტუ­ტებ­თან
და შე­სა­ბა­მის სა­ხელ­მ­წი­ფო უწყე­ბებ­თან, რა­
მაც შე­დე­გი გა­მო­ი­ღო და გარ­კ­ვე­უ­ლი შე­ღა­ვა­
თი მოგ­ვ­ცა. თუმ­ცა, მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, კრი­ზი­
სის შექ­მ­ნი­დან ხუთ თვე­ში მა­ინც იძუ­ლე­ბუ­ლი
გავ­ხ­დით, პან­დე­მი­ამ­დე დასაქმებული 112
თა­ნამ­შ­რომ­ლი­დან ნა­წი­ლი გაგ­ვეშ­ვა. ეს იყო
ალ­ბათ ყვე­ლა­ზე მძი­მე გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა,
რაც ცხოვ­რე­ბა­ში მი­მი­ღი­ა.
2020 წელს ორი გა­მო­ნაკ­ლი­სის გარ­და,
რო­ცა მა­ინც მო­ვა­ხერ­ხეთ ერ­თი ფი­ზი­კუ­რი
და ერ­თი ციფ­რუ­ლი გა­მო­ფე­ნის ჩა­ტა­რე­ბა,
ორი­ვე სა­გა­მო­ფე­ნო სე­ზო­ნი (გაზაფხული/
შემოდგომა) ჩაგ­ვი­ვარ­და. ეს იმ პი­რო­ბებ­ში,
რო­დე­საც ჩვე­ნი ბიზ­ნე­სის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი
ნა­წი­ლი, რო­გორც აღ­ვ­ნიშ­ნე, სწო­რედ გა­მო­
ფე­ნე­ბის ორ­გა­ნი­ზე­ბა­ზე და ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბის­
თ­ვის პა­ვი­ლი­ო­ნე­ბის გა­ქი­რა­ვე­ბა­ზე მო­დი­
ო­და. ბუ­ნებ­რი­ვი­ა, ამ ყვე­ლაფ­რის შე­დე­გად
კომ­პა­ნი­ას მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ზი­ა­ნი მი­ად­გა.
ყვე­ლა ბიზ­ნესს გა­დაწყო­ბა, მო­დე­ლე­ბის
შეც­ვ­ლა და ტრან­ს­ფორ­მა­ცი­აც კი მო­უ­წი­ა. რა
შე­იც­ვა­ლა „ექსპო ჯორ­ჯი­ა­ში“?
თავ­და­პირ­ვე­ლად და­ვიწყეთ დაკ­ვირ­ვე­ბა იმა­
ზე, თუ რას აკე­თებ­დ­ნენ ჩვე­ნი პარ­ტ­ნი­ო­რე­ბი
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 53
 საზღ­ვარ­გა­რეთ, რო­გორ უმ­კ­ლავ­დე­ბოდ­ნენ
შექ­მ­ნილ ვი­თა­რე­ბას ანა­ლო­გი­უ­რი ორ­გა­ნი­
ზა­ცი­ე­ბი და რა გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბი მი­ი­ღეს.
შემ­დეგ და­ვიწყეთ ფიქ­რი, ჩვენ რი­სი შე­საძ­
ლებ­ლო­ბა გვქონ­და. სწო­რედ მა­შინ და­ი­ბა­და
ციფ­რუ­ლი გა­მო­ფე­ნის იდე­აც. ვიმ­ს­ჯე­ლეთ იმ
შე­საძ­ლო ვა­რი­ან­ტებ­ზე, რი­სი გა­ციფ­რუ­ლე­ბაც
შეგ­ვეძ­ლო და ვი­ფიქ­რეთ, რომ ეს შე­იძ­ლე­
ბა ყო­ფი­ლი­ყო შეხ­ვედ­რე­ბის ორ­გა­ნი­ზე­ბა.
ჩვე­ნი, რო­გორც სა­გა­მო­ფე­ნო ბიზ­ნე­სის არ­სი
იმა­ში მდგო­მა­რე­ობს, რომ უზ­რუნ­ველ­ვყოთ
შეხ­ვედ­რე­ბის მო­სა­ხერ­ხე­ბე­ლი, ხელ­საყ­რე­
ლი პლატ­ფორ­მა სხვა­დას­ხ­ვა და­ინ­ტე­რე­სე­
ბუ­ლი მხა­რის­თ­ვის (ფიზიკური პი­რე­ბის­თ­ვის,
სხვა­დას­ხ­ვა კერ­ძო თუ სა­ხელ­მ­წი­ფო ინ­ს­
ტი­ტუ­ცი­ე­ბის­თ­ვის). ამი­ტო­მაც, მო­ცე­მუ­ლი
ვი­თა­რე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, ფი­ზი­კუ­რის
ნაც­ვ­ლად გა­დავ­წყ­ვი­ტეთ შეგ­ვექ­მ­ნა ციფ­რუ­
ლი პლატ­ფორ­მა, სა­დაც და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი
მხა­რე­ე­ბი კვლა­ვაც შეძ­ლებ­დ­ნენ შეხ­ვედ­რის
54 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
და­ნიშ­ვ­ნას, ასე­ვე მი­ი­ღებ­დ­ნენ ისე­თი სა­ხის
ინ­ფორ­მა­ცი­ას, რომ­ლის­თ­ვი­საც ფი­ზი­კუ­რი
ინ­ტე­რაქ­ცია არ იქ­ნე­ბო­და აუცი­ლე­ბე­ლი.
პლატ­ფორ­მის იდეა დავ­ტეს­ტეთ სხვა­დას­ხ­ვა
ინ­დუს­ტ­რი­ის წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან და მა­თი
მხრი­დან ინ­ტე­რე­სის გა­მო­ხატ­ვის შემ­დეგ
დავ­გეგ­მეთ პირ­ვე­ლი ექ­ს­პე­რი­მენ­ტუ­ლი ციფ­
რუ­ლი ღო­ნის­ძი­ე­ბა „აგრო-ექსპორტ ფო­რუ­მი“,
სა­დაც შე­ვე­ცა­დეთ, ერ­თ­მა­ნეთ­თან დაგ­ვე­კავ­
ში­რე­ბი­ნა ქარ­თ­ვე­ლი მცი­რე ზო­მის მე­წარ­
მე­ე­ბი და მა­თი პო­ტენ­ცი­უ­რი ად­გი­ლობ­რი­ვი
და უცხო­ე­ლი პარ­ტ­ნი­ო­რე­ბი. ეს იყო შე­და­რე­
ბით მარ­ტივ პლატ­ფორ­მა­ზე ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლი
პრო­ექ­ტი, რო­მე­ლიც არ იყო და­გეგ­მი­ლი იმ
მასშ­ტა­ბისა და ხა­რის­ხის, რი­სი მი­ღე­ბაც სა­
ბო­ლოო ჯამ­ში გვინ­დო­და, ამი­ტო­მაც პლატ­
ფორ­მა­ზე მუ­შა­ო­ბა ამ პირ­ვე­ლი­ვე ღო­ნის­ძი­
ე­ბის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ გა­ვაგ­რ­ძე­ლეთ.
შე­ვი­მუ­შა­ვეთ გრძელ­ვა­დი­ა­ნი გეგ­მა და უკ­ვე
ამ წლის გა­ზაფხუ­ლის­თ­ვის, ახალ, ტექ­ნო­ლო­
გი­უ­რად დახ­ვე­წილ ციფ­რულ პლატ­ფორ­მა­ზე,
პირ­ვე­ლი ციფ­რუ­ლი გა­ნათ­ლე­ბის სა­ერ­თა­შო­
რი­სო გა­მო­ფე­ნაც ჩა­ვა­ტა­რეთ.
რამ­დე­ნად კმა­ყო­ფი­ლე­ბი ხართ გა­ნათ­ლე­ბის
გა­მო­ფე­ნით და რა სირ­თუ­ლე­ებს გა­და­აწყ­
დით მი­სი ორ­გა­ნი­ზე­ბი­სას?
ჩვე­ნი ტრა­დი­ცი­უ­ლი, გა­ნათ­ლე­ბის სა­ერ­
თა­შო­რი­სო გა­მო­ფე­ნის გა­ციფ­რუ­ლე­ბის ამ
პირ­ველ­მა მცდე­ლო­ბამ წარ­მა­ტე­ბით ჩა­ი­ა­რა.
ყვე­ლა მო­ნა­წი­ლე უნი­ვერ­სი­ტეტს (როგორც
ქარ­თულს, ასე­ვე უცხო­ურს) და სხვა­დას­ხ­ვა
პრო­ფი­ლის სას­წავ­ლე­ბელს, ჰქონ­და თა­
ვი­სი ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რი ციფ­რუ­ლი სივ­რ­ცე,
სა­დაც სტუ­დენტს, თუ გა­ნათ­ლე­ბის მი­ღე­ბით
და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ ნე­ბის­მი­ერ პირს, შე­ეძ­ლო
შეს­ვ­ლა, მის­თ­ვის სა­ინ­ტე­რე­სო ინ­ფორ­მა­ცი­
ას­თან გაც­ნო­ბა, პრე­ზენ­ტა­ცი­ა­ზე დას­წ­რე­ბა,
კითხ­ვე­ბის დას­მა, ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რი შეხ­ვედ­
რის და­ნიშ­ვ­ნა. ორი დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში
რო­გორც ძი­რი­თად გვერ­დ­ზე, ასე­ვე უნი­ვერ­
სი­ტე­ტე­ბის გვერ­დებ­ზე, უწყ­ვეტ რე­ჟიმ­ში
იმარ­თე­ბო­და 400-ზე მე­ტი პრე­ზენ­ტა­ცი­ა,
ხდე­ბო­და ახა­ლი პროგ­რა­მე­ბის წარ­დ­გე­
ნა, თან, რო­გორც ვთქვით, ეს ყვე­ლა­ფე­რი
ინ­ტე­რაქ­ტი­უ­ლი იყო, სტუ­დენტს შე­ეძ­ლო
დას­წ­რე­ბო­და თი­თო­ე­ულ ღო­ნის­ძი­ე­ბას და
და­ეს­ვა კითხ­ვე­ბი. ორი დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში
პლატ­ფორ­მას 20 000-მდე ვი­ზი­ტო­რი ეწ­ვი­ა,
რაც იმა­ზე მიგ­ვა­ნიშ­ნებს, რომ პრო­ექ­ტ­მა გა­ა­
მარ­თ­ლა. პლატ­ფორ­მამ ტექ­ნი­კუ­რად უხარ­
ვე­ზოდ იმუ­შა­ვა, ბევ­რი ახა­ლი პარ­ტ­ნი­ო­რი
შე­ვი­ძი­ნეთ. შე­იძ­ლე­ბა კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის ხა­რის­
ხი რიგ შემ­თხ­ვე­ვა­ში არ ყო­ფი­ლი­ყო ისე­თი,
რო­გო­რიც გვინ­დო­და, მაგ­რამ ეს იყო კარ­გი
წინ ­გა­დად­გ­მუ­ლი ნა­ბი­ჯი ყვე­ლა მო­ნა­წი­ლის­
თ­ვის. სა­ბო­ლო­ოდ, პლატ­ფორ­მა­ზე უამ­რა­ვი
თავ­მოყ­რი­ლი ინ­ფორ­მა­ცია დარ­ჩა, რო­მე­ლიც
თა­ვის როლს მომავალშიც შე­ას­რუ­ლებს.
ამ პრო­ექ­ტ­თან და­კავ­ში­რე­ბით ჩვენს
გეგ­მებს რაც შე­ე­ხე­ბა, სამ­წუ­ხა­როდ, ჩვე­ნი
სურ­ვი­ლისა და ძა­ლის­ხ­მე­ვის მი­უ­ხე­და­ვად, ამ
ეტაპ­ზე ქარ­თუ­ლი უნი­ვერ­სი­ტე­ტე­ბის სრუ­
ლად მოც­ვა ვერ შევ­ძე­ლით, რად­გან, რო­
გორც ჩანს, ნა­წი­ლობ­რივ სი­ახ­ლის მი­მართ
უნ­დობ­ლო­ბის პრობ­ლე­მამ იჩი­ნა თა­ვი.
თუმცა ქარ­თ­ველ მო­ნა­წი­ლე­თა რა­ო­დე­ნო­ბას
მცირეს ვერ ვუ­წო­დებთ, ასე­ვე გან­სა­კუთ­რე­
ბით კარ­გად ვი­ყა­ვით წარ­მოდ­გე­ნი­ლი უცხო­
უ­რი უნი­ვერ­ს­ტი­ტე­ტე­ბის კუთხით – 150-ზე
მე­ტი უნი­ვერ­სი­ტე­ტი იყო ჯამ­ში პლატ­ფორ­მა­
ზე თავ­მოყ­რი­ლი, თუმ­ცა ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით,
ვფიქ­რობთ, გა­ცი­ლე­ბით უფ­რო დი­დი პერ­ს­
პექ­ტი­ვა არ­სე­ბობს. წარ­მო­იდ­გი­ნეთ უცხო­ე­
ლი სტუ­დენ­ტი, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში გა­
ნათ­ლე­ბის მი­ღე­ბით არის და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი,
ამ­ჟ­ამად ვერ იპო­ვის ისეთ ციფ­რულ სივ­რ­ცეს,
სა­დაც ყვე­ლა ქარ­თუ­ლი უმაღ­ლე­სი სას­წავ­
ლე­ბლის შე­სა­ხებ ინ­ფორ­მა­ცია ერ­თად იქ­ნე­
ბა თავ­მოყ­რი­ლი. ამ მხრივ ჩვე­ნი პლატ­ფორ­
მა სწო­რედ ასეთ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას ქმნის.
ამას­თან, მა­გა­ლი­თად, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მო­ქა­
ლა­ქე, გან­სა­კუთ­რე­ბით რე­გი­ონ­ში მცხოვ­რე­
ბი, უკ­ვე შეძ­ლებს სახ­ლი­დან გა­უს­ვ­ლე­ლად,
ერ­თი­ან სივ­რ­ცე­ში შე­ა­და­როს, შე­არ­ჩი­ოს
სა­სურ­ვე­ლი უნი­ვერ­სი­ტე­ტი რო­გორც ქვეყ­ნის
შიგ­ნით, ასე­ვე მის ფარ­გ­ლებს გა­რეთ.
რო­გორც მო­გახ­სე­ნეთ, ეს იყო სრუ­ლად
ციფ­რუ­ლი ჩვე­ნი ერ­თ-ერ­თი პირ­ვე­ლი ღო­ნის­
ძი­ე­ბა, რო­მელ­საც წლი­დან წლამ­დე კი­დევ
უფ­რო დავ­ხ­ვე­წთ და გა­ვა­უმ­ჯო­ბე­სებთ.
თქვე­ნი დაკ­ვირ­ვე­ბით, რა არის ციფ­რუ­ლი
ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბის და­დე­ბი­თი და უარ­ყო­ფი­თი
მხა­რე­ე­ბი?
ციფ­რუ­ლი ღო­ნის­ძი­ე­ბა ში­ნა­არ­სობ­რი­ვად
ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო­ა, აუდი­ტო­რი­ის მასშ­ტა­
ბიც, რო­გორც მო­ნა­წი­ლე­ე­ბის, ასე­ვე დამ­
თ­ვა­ლი­ე­რებ­ლე­ბის მხრივ, ფი­ზი­კურ ღო­
ნის­ძი­ე­ბა­ზე შე­უ­და­რებ­ლად დი­დი­ა. თუმ­ცა,
გან­ვი­თა­რე­ბის საწ­ყის ეტაპ­ზე, ციფ­რუ­ლი
ღო­ნის­ძი­ე­ბა ფი­ნან­სუ­რად გა­ცი­ლე­ბით ნაკ­
ლე­ბად მოგე­ბი­ა­ნია და ამ მხრივ კომ­პა­ნი­ას
ფაქ­ტობრივად ნუ­ლი­დან უწევს ყვე­ლაფ­რის
დაწყე­ბა.
მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, ციფ­რუ­ლი ფორ­მა­ტი
იმის სა­შუ­ა­ლე­ბას გვაძ­ლევს, რომ და­მა­ტე­ბი­
თი ღი­რე­ბუ­ლე­ბა შევ­ქ­მ­ნათ ჩვე­ნი მომ­ხა­რებ­
ლე­ბის­თ­ვის. შე­სა­ბა­მი­სად, ჩვენ არ ვფიქ­
რობთ ფი­ზი­კური გა­მო­ფე­ნე­ბის ციფ­რუ­ლით
ჩა­ნაც­ვ­ლე­ბას. ჩვენ გვინ­და, რომ შეხ­ვედ­
რე­ბის ციფ­რუ­ლი პლატ­ფორ­მა იყოს ფი­ზი­
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 55
 კური ფორ­მა­ტის სა­ინ­ტე­რე­სო და­მა­ტე­ბი­თი
კომ­პო­ნენ­ტი. ასე­ვე ციფ­რუ­ლი პლატ­ფორ­მა
უალ­ტერ­ნა­ტი­ვოა პან­დე­მი­ით გა­მოწ­ვე­უ­ლი
შეზღუდ­ვე­ბის პი­რო­ბებ­ში. კომ­პა­ნი­ე­ბიც უკ­ვე
აღ­ნიშ­ნა­ვენ, რომ მათ ფი­ზი­კუ­რი გა­მო­ფე­ნე­ბი
ენატ­რე­ბათ და ეს გა­სა­გე­ბი­ცაა – ფი­ზი­კურ გა­
მო­ფე­ნა­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბით შე­იძ­ლე­ბა ისე­თი
საქ­მი­ა­ნი ურ­თი­ერ­თო­ბა ჩა­მო­ა­ყა­ლი­ბო, მომ­ხ­
მა­რე­ბე­ლი ან ბიზ­ნესპარ­ტ­ნი­ო­რი იპო­ვო, რომ
შე­ნი ბიზ­ნე­სის მო­მა­ვა­ლი რა­დი­კა­ლუ­რად
შეიც­ვა­ლოს. ჩვე­ნი საქ­მე­ა, რომ იმის ალ­ბა­
თო­ბა და შე­საძ­ლებ­ლო­ბა, რომ ასე­თი კო­მუ­
ნი­კა­ცია შედ­გეს, მაქ­სი­მა­ლუ­რად გავ­ზარ­დოთ.
ამი­ტო­მაც ჰიბ­რი­დუ­ლი მო­დე­ლის გან­ვი­თა­
რე­ბა­ზე ვფიქ­რობთ. რო­დე­საც ჩვე­ულ რე­ჟიმ­
ში, ფი­ზი­კურ გა­რე­მო­ში გა­მო­ფე­ნე­ბი სრუ­ლად
აღ­დ­გე­ბა, ციფ­რულ კომ­პო­ნენ­ტებ­საც შე­ვი­
ნარ­ჩუ­ნებთ და გვექ­ნე­ბა შე­რე­უ­ლი ვერ­სი­
ე­ბი. ზო­გა­დად, ვიდ­რე ფი­ზი­კურ გა­მო­ფე­ნა­
ზე მიხ­ვალ, გა­ცი­ლე­ბით მო­სა­ხერ­ხე­ბე­ლია
პირ­ვე­ლა­დი, თუნ­დაც ციფ­რუ­ლი კო­მუ­ნი­კა­ცია
უკ­ვე შემ­დ­გა­რი იყოს. ონ­ლა­ინ ნა­ხო მო­ნა­
წი­ლე­თა სი­ა, პრო­დუქ­ტის თუ მომ­სა­ხუ­რე­ბის
დე­ტა­ლუ­რი აღ­წე­რა, და­უ­კავ­შირ­დე წარ­მო­
მად­გენ­ლებს, გაც­ვა­ლო მათ­თან ინ­ფორ­მა­ცია
და შემ­დეგ მი­ი­ღო გა­მო­ფე­ნა­ზე დას­წ­რე­ბის
გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბა. ეს ინ­დუს­ტ­რი­ის­თ­ვის სა­
ინ­ტე­რე­სო ბიზ­ნესმო­დე­ლია და ექ­ს­პერ­ტე­ბიც
ფიქ­რო­ბენ, რომ სა­მო­მავ­ლოდ სა­გა­მო­ფე­ნო
ინ­დუს­ტ­რია სწო­რედ ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით გან­
ვი­თარ­დე­ბა.
რამ­დე­ნად გა­მო­ცოცხ­ლ­და თქვენს სივ­რ­ცე­
ებ­ზე მოთხოვ­ნა?
2021-ის გა­ზაფხულ­ზე გა­მოჩ­ნ­და ღო­ნის­ძი­ე­ბის
ორ­გა­ნი­ზე­ბის­თ­ვის ფარ­თის იჯა­რით გა­ცე­
მის პირ­ვე­ლი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი. პან­დე­მი­ის
დაწყე­ბის შემ­დეგ პირ­ვე­ლად ცოტა ხნის წინ
გვქონ­და შემთხვევა, რო­დე­საც ორი ღო­
ნის­ძი­ე­ბა პა­რა­ლე­ლუ­რად მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და.
თუმ­ცა შემ­დეგ სუ­რა­თი ისევ დამ­ძიმ­და და ამ
მხრივ გა­სა­გე­ბი მი­ზე­ზე­ბის გა­მო ეპიდ­ვი­თა­
რე­ბა­ზე ვართ და­მო­კი­დე­ბუ­ლი.
სა­ო­ფი­სე პა­ვი­ლი­ო­ნე­ბი სრუ­ლად გვაქვს
ათ­ვი­სე­ბუ­ლი და მოთხოვ­ნა აჭარ­ბებს კი­დე­
ვაც არ­სე­ბულ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას. ეს ჩვენ­თ­ვის
56 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
ძა­ლი­ან მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა, ვი­ნა­ი­დან „ექსპო
ჯორ­ჯი­ა“ დიდ ტე­რი­ტო­რი­ას მო­ი­ცავს თა­ვი­სი
მწვა­ნე სა­ფა­რით და ძვე­ლი თუ გა­ნახ­ლე­ბუ­
ლი ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რით, რომ­ლის მოვ­ლა,
ექ­ს­პ­ლუ­ა­ტა­ცია და გან­ვი­თა­რე­ბა დიდ ხარ­
ჯებ­თან არის და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი. ნელ­-­ნე­ლა
მოვ­ძ­ლი­ერ­დით და უკ­ვე ნაკ­ლე­ბად გვე­ში­ნია
ჩა­ვარ­დ­ნე­ბის. ვხე­დავთ, რომ ეკო­ნო­მი­კა
შო­კი­დან გა­მოს­ვ­ლას იწყებს. თუმ­ცა, რო­გორ
გან­ვი­თარ­დე­ბა მოვ­ლე­ნე­ბი, ამის პროგ­ნო­ზი­
რე­ბა რთუ­ლი­ა.
რა არის „ექსპო ჯორ­ჯი­ას“ უახ­ლო­ე­სი გეგ­მა?
შე­მოდ­გო­მა­ზე ვფიქ­რობთ ჩვე­ნი ტრა­დი­ცი­
უ­ლი, ყვე­ლა­ზე მას­შ­ტა­ბუ­რი სამ­შე­ნებ­ლო
გა­მო­ფე­ნის ორ­გა­ნი­ზე­ბას, უკ­ვე შედ­გა მო­
ლა­პა­რა­კე­ბე­ბი ჩვენს ძი­რი­თად პარ­ტ­ნი­ო­
რებ­თან, მო­ნა­წი­ლე­ებ­თან, მაგ­რამ გა­სა­გე­ბი
მი­ზე­ზე­ბის გა­მო ჯერ კი­დევ ყვე­ლა­ნი გა­ურ­კ­
ვევ­ლო­ბა­ში ვართ. რაც დაგ­ვ­რ­ჩე­ნია ის არის,
რომ ყვე­ლა­ფე­რი გა­ვა­კე­თოთ, რომ თუ ამის
შე­საძ­ლებ­ლო­ბა მოგ­ვე­ცა, უსაფ­რ­თხო­ე­ბის
ყვე­ლა რე­გუ­ლა­ცი­ის დაც­ვით, კარ­გი გა­მო­ფე­
ნა გა­მოგ­ვი­ვი­დეს. ვნა­ხოთ, რო­გორ გან­ვი­
თარ­დე­ბა მოვ­ლე­ნე­ბი.
„ექსპო ჯორ­ჯი­ას“ ის­ტო­რია 1950-იან წლებ­
ში იწყე­ბა. რა გზა გა­მო­ი­ა­რა მთე­ლი ამ ხნის
გან­მავ­ლო­ბა­ში სივ­რ­ცემ და რო­გორ იქ­ცა ის
ბიზ­ნე­სად?
„ექსპო ჯორ­ჯი­ა“ საბ­ჭო­თა პე­რი­ოდ­ში და­არ­ს­და
და იმ დროს ინ­დუს­ტ­რი­უ­ლი მიღ­წე­ვე­ბისა და
სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბის პრო­დუქ­ცი­ის სა­გა­მო­
ფე­ნო სივ­რ­ცე იყო, სა­დაც სხვა­დას­ხ­ვა პა­ვი­
ლი­ო­ნი სხვა­დას­ხ­ვა ინ­დუს­ტ­რი­ის წარ­მო­სა­ჩე­
ნად იყო გან­კუთ­ვ­ნი­ლი. წე­ლი­წად­ში ერ­თხელ
ტარ­დე­ბო­და სა­ერ­თა­შო­რი­სო გა­მო­ფე­ნე­ბიც.
ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის პრი­ვა­ტი­ზე­ბა 1990-იან წლებ­
ში მოხ­და, რის შე­დე­გა­დაც ფაქ­ტობ­რი­ვად
გა­პარ­ტა­ხე­ბუ­ლი ტე­რი­ტო­რი­ის ეტა­პობ­რი­ვი
რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცია ჩატარდა და და­მო­უ­კი­დე­
ბე­ლი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ის­ტო­რი­ა­ში პირ­ვე­ლი
სა­ერ­თა­შო­რი­სო გა­მო­ფე­ნე­ბი მოეწყო. ორ­გა­
ნი­ზა­ცია გახ­და სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­გა­მო­ფე­ნო
ასო­ცი­ა­ცი­ის წევ­რი. იმ დროს ეს გან­სა­კუთ­
რე­ბით რთუ­ლი საქ­მე იყო, რად­გან კო­მუ­ნი­
კა­ცია უცხო­ელ პო­ტენ­ცი­ურ პარ­ტ­ნი­ო­რებ­თან
მხო­ლოდ ტე­ლე­ფო­ნით თუ იყო შე­საძ­ლე­ბე­ლი.
ერ­თი გა­მო­ფე­ნის ორ­გა­ნი­ზე­ბას წლე­ბი სჭირ­
დე­ბა და წარ­მო­იდ­გი­ნეთ, რა კო­ლო­სა­ლუ­რი
შრო­მა იქ­ნა ჩა­დე­ბუ­ლი იმა­ში, რომ ქვე­ყა­ნა­ში
კო­მერ­ცი­უ­ლად მდგრა­დი სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­რ­ცე
შექ­მ­ნი­ლი­ყო.
თქვენ უკ­ვე ხუ­თი წე­ლია რაც „ექსპო ჯორ­ჯი­
ას“ ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლობთ. რა შე­იც­ვა­ლა მთე­
ლი ამ ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ა­ში?
რო­დე­საც მე მო­ვე­დი ამ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ა­ში,
ფაქ­ტობ­რი­ვად უკ­ვე ყვე­ლა­ფე­რი გა­კე­თე­
ბუ­ლი და აწყო­ბი­ლი დამ­ხ­ვ­და. მე მხო­ლოდ
შე­ვე­ცა­დე, რომ ტემ­პი და ის ღი­რე­ბუ­ლე­ბე­ბი,
რა­ზეც ორ­გა­ნი­ზა­ცია იდ­გა, შე­მე­ნარ­ჩუ­ნე­ბი­
ნა, ფი­ნან­სუ­რად გაგ­ვე­ზარ­და ორ­გა­ნი­ზა­ცია
და უფ­რო მდგრა­დი გაგ­ვე­ხა­და. 2020 წლამ­დე
შე­მო­სავ­ლე­ბი მზარ­დი იყო, თუმ­ცა პან­დე­მი­
ამ უკან დაგ­ვ­ხი­ა, დი­დი ფი­ნან­სუ­რი დარ­ტყ­მა
მი­ვი­ღეთ. რაც გვქონ­და და­ნა­ზო­გის სა­ხით,
მთლი­ა­ნად თა­ნამ­შ­რომ­ლე­ბის­ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის­
კენ მივ­მარ­თეთ. ახ­ლა ფაქ­ტობ­რი­ვად ნუ­ლი­
დან გვი­წევს ყვე­ლაფ­რის მშე­ნებ­ლო­ბა, თან
პა­რა­ლე­ლუ­რად ვცდი­ლობთ, რომ გარ­კ­ვე­უ­ლი
ფი­ნან­სუ­რი ბუ­ფე­რე­ბიც შევ­ქ­მ­ნათ, რა­თა შემ­
დ­გომ­ში, მო­სა­ლოდ­ნე­ლი კრი­ზი­სის შემ­თხ­
ვე­ვა­ში, მომ­ზა­დე­ბუ­ლე­ბი ვი­ყოთ. სა­ქარ­თ­ვე­
ლო­ში გა­მო­ფე­ნე­ბის კე­თე­ბის მი­მარ­თუ­ლე­ბით
ჩვენ­ნა­ი­რი გა­მოც­დი­ლე­ბა არა­ვის აქვს.
ძა­ლი­ან მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია რე­პუ­ტა­ცი­აც, რი­
თაც გან­სა­კუთ­რე­ბით ვა­მა­ყობთ და რომელსაც
ვუფ­რ­თხილ­დე­ბით. ყვე­ლა პარ­ტ­ნი­ორ­მა იცის,
რომ ჩვე­ნი ორ­გა­ნი­ზა­ცია არის ღი­რე­ბუ­ლე­ბე­
ბის ერ­თ­გუ­ლი, რო­მე­ლიც ბიზ­ნესს სწო­რად
ხე­დავს და იცის საქ­მის კე­თე­ბა.
და­ბო­ლოს, მინ­და გკითხოთ რო­გორც CEO-ს,
რა არის მთა­ვა­რი იმის­თ­ვის, რომ მსგავ­სი
კრი­ზი­სე­ბის დროს ორ­გა­ნი­ზა­ცია გა­დარ­ჩეს?
პირ­ველ რიგ­ში, ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლის­თ­ვის მო­
გე­ბის მი­ღე­ბა და კა­პი­ტა­ლის ზრდა არ უნ­და
იყოს ერ­თა­დერ­თი პრი­ო­რი­ტე­ტი. კომ­პა­ნი­ის
მფლო­ბე­ლე­ბის ინ­ტე­რე­სისა და ორ­გა­ნი­ზა­ცი­
ის მდგრა­დო­ბის აუცი­ლებ­ლო­ბის გათ­ვა­ლის­
წი­ნე­ბა თა­ვის­თა­ვად უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი­ა,
მაგ­რამ რო­ცა მძი­მე გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბის
მი­ღე­ბა გი­წევს, გან­სა­კუთ­რე­ბით კრი­ზი­სის
დროს, თა­ნამ­შ­რომ­ლე­ბის, პარ­ტ­ნი­ო­რი კომ­პა­
ნი­ე­ბის, სა­ხელ­მ­წი­ფოს, ანუ ყვე­ლა ე.წ. სთე­იქ­
ჰოლ­დე­რის მო­ცე­მუ­ლო­ბე­ბი და ინ­ტე­რე­სე­ბი
უნ­და გა­ით­ვა­ლის­წი­ნო. ამი­ტომ ამ „ბევრ-
ცეცხლს-შუა“ მოტ­რი­ა­ლე ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლებ­მა
რა­ღაც­ნა­ი­რად ბა­ლან­სი უნ­და ვი­პო­ვოთ.
მა­გა­ლი­თად, პან­დე­მი­ის დაწყე­ბის­თა­ნა­
ვე გა­მოჩ­ნ­დ­ნენ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი, რომ­ლებ­
მაც კა­პი­ტა­ლის ნა­წი­ლი თა­ნამ­შ­რომ­ლე­ბის
შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის­კენ და სხვა არ­სე­ბუ­ლი ვალ­
დე­ბუ­ლე­ბე­ბის შეძ­ლე­ბის­დაგ­ვა­რად შეს­რუ­
ლე­ბის­კენ მი­მარ­თეს. იყ­ვ­ნენ ისე­თე­ბიც, ვინც
პირ­ველ ად­გილ­ზე კა­პი­ტა­ლის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა
და­ა­ყე­ნეს, „მეორე დღეს­ვე“ და­ემ­შ­ვი­დობ­ნენ
თა­ნამ­შ­რომ­ლებს და ზურ­გი აქ­ცი­ეს პარ­ტ­ნი­ორ
ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებს. ვფიქ­რობ, მე­ო­რე მიდ­გო­მა
აუცი­ლებ­ლად იქ­ნე­ბა უარ­ყო­ფი­თი შე­დე­გე­
ბის მომ­ტა­ნი ამ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­თ­ვის და
რო­გორც აღ­ვ­ნიშ­ნე, კრი­ზი­სის დროს სწო­რი
ბა­ლან­სის პოვ­ნა არის გან­სა­კუთ­რე­ბით მნიშ­ვ­
ნე­ლო­ვა­ნი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის გა­დარ­ჩე­ნი­სათვის.
ჩემი აზრით, პან­დე­მი­ის დას­რუ­ლე­ბის შემ­
დეგ მო­წი­ნა­ვე პო­ზი­ცი­ებ­ზე აღ­მოჩ­ნ­დე­ბი­ან
სწო­რედ ის ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი და ხელ­მ­ძღ­ვა­
ნე­ლე­ბი, რომ­ლებ­მაც სწო­რად გა­ი­თა­ვი­სეს
თა­ვი­ანთი პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბე­ბი, შე­ი­ნარ­ჩუ­ნეს
ბა­ლან­სი და ღი­რე­ბუ­ლე­ბე­ბის ერ­თ­გუ­ლე­ბი
დარ­ჩ­ნენ.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 57
საქართველოს რკინიგზის
ევრობონდები - ამჟამად მწვანე
ავ­ტო­რი: თამთა ჯიჯავაძე

სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თ­ვის სტრა­ტე­გი­უ­ლი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის

კომ­პა­ნია „საქართველოს რკი­ნიგ­ზის“ ბონ­დე­ბი უკ­ვე სა­მი
თვე­ა, ლონ­დო­ნის სა­ფონ­დო ბირ­ჟა­ზეა გან­თავ­სე­ბუ­ლი.
ვა­და – შვი­დი წე­ლი, საპ­რო­ცენ­ტო გა­ნაკ­ვე­თი – წლი­უ­რი
4%, მო­ცუ­ლო­ბა – 500 მლნ აშშ დო­ლა­რი, სტა­ტუ­სი – მწვა­
ნე. ეს პი­რო­ბე­ბი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­სა და­ მი­სი რ­კი­ნიგ­ზის­თ­
ვის უპ­რე­ცე­დენ­ტო შე­დე­გი­ა.
„საქართველოს რკი­ნიგ­ზის“ მი­ერ ახა­ლი, მწვა­ნე
ბონ­დე­ბის გა­მოშ­ვე­ბა ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის მი­ერ 2012 წლის
ობ­ლი­გა­ცი­ე­ბის რე­ფი­ნან­სი­რე­ბის­თ­ვი­საა გან­კუთ­ვ­ნი­ლი.
სწო­რედ აღ­ნიშ­ნუ­ლი სასეს­ხო ვალ­დე­ბუ­ლე­ბის და­ფარ­
ვის ვა­და იწუ­რე­ბო­და 2022 წელს, რა­საც კომ­პა­ნი­ამ ერ­თი
წლით და­ას­წ­რო და გა­ცი­ლე­ბით გა­ა­უმ­ჯო­ბე­სა პი­რო­ბე­ბი.
ცხრა წლის წინ გა­მოშ­ვე­ბუ­ლი ბონ­დე­ბის გა­ნაკ­ვე­თი 7.75%
იყო, შე­სა­ბა­მი­სად, ახა­ლი ვა­ლის საპ­რო­ცენ­ტო გა­ნაკ­ვე­თი
ამ­ჯე­რად თით­ქ­მის ორ­ჯერ და­ბა­ლი­ა.
რას მო­უ­ტანს ეს შე­დე­გი ქვეყ­ნის სარ­კი­ნიგ­ზო ინ­ფ­რას­
ტ­რუქ­ტუ­რას? პირ­ველ რიგ­ში, ეს არის პრო­ცენ­ტ­ში და­ზო­
გი­ლი თან­ხა, რაც წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში გა­და­სახ­დე­ლი 40
მლნ დო­ლა­რი­დან 20 მლნ დო­ლა­რამ­დე მცირ­დე­ბა. და­
ზო­გი­ლი ფი­ნან­სუ­რი რე­სურ­სი კომ­პა­ნი­ის გან­ვი­თა­რე­ბას
უნ­და მოხ­მარ­დეს­.­ რო­გორც სა­ქარ­თ­ვე­ლოს რკი­ნიგ­ზა­ში
ამ­ბო­ბენ, აღ­ნიშ­ნუ­ლი ­თან­ხა კომ­პა­ნი­ის მი­ერ სა­ხელ­ფა­
სო ბი­უ­ჯე­ტის გა­და­ხედ­ვის­კენ იქ­ნე­ბა მი­მარ­თუ­ლი, ინ­ფ­
რას­ტ­რუქ­ტუ­რულ ნა­წილ­ში კი მოძ­რა­ვი შე­მად­გენ­ლო­ბის
გა­ნახ­ლე­ბა­სა და ლი­ან­და­გე­ბის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ას მოხ­
მარ­დე­ბა, ასე­ვე გან­ხილ­ვის ეტაპ­ზეა ახა­ლი მწვა­ნე პრო­
ექ­ტე­ბი, რო­მელ­თა ­შე­სა­ხე­ბაც ­დე­ტა­ლებს „საქართველოს
რკი­ნიგ­ზა“­ სა­ზო­გა­დო­ე­ბას მო­მა­ვალ­ში გა­აც­ნობს.
ტრან­ზაქ­ცი­ის­თ­ვის კომ­პა­ნია თით­ქ­მის მთე­ლი წე­ლი
ემ­ზა­დე­ბო­და. კარ­გად შერ­ჩე­ულ­მა დრომ და კონ­სულ­
ტან­ტებ­მა კი მის წარ­მა­ტე­ბა­ში დი­დი რო­ლი ითა­მა­შეს.­
გან­თავ­სე­ბის ­თა­ნა­წამ­ყ­ვა­ნი ­ა­გენ­ტე­ბი – JP Morgan-ი,
Citi, Renaissance Capital-იდა „თიბისი კაპიტალი“ არიან,
თა­ნა­მე­ნე­ჯე­რი ­კი Galt & Taggart-ია. ამას­თან, გა­რი­გე­ბა­
ში ი­უ­რი­დი­ულ მ­რ­ჩევ­ლებ­ს ინ­გ­ლი­სუ­რი­ და ­ა­მე­რი­კუ­ლი
სა­მარ­თ­ლის­ კუთხით – Dechert-იდა Linklaters-ი, ქარ­თუ­ლი­
სა­მარ­თ­ლის ­კუთხით­ კი MG Law და BLC Law წარ­მო­ად­გენ­
დ­ნენ. გარ­და ამი­სა, მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი იყო ის, რომ ობ­
ლი­გა­ცი­ე­ბი­ს ე­მი­სი­ა­ს ი­სეთ­მა ­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ სა­ფი­ნან­
სო­ ინ­ს­ტი­ტუ­ტებ­მა ­და­უ­ჭი­რეს­ მ­ხა­რი, რო­გო­რიც EBRD და
ADB-ია, – „ინვესტორთა ბა­ზა გა­ვა­ფარ­თო­ვეთ. ADB-ისა
და EBRD-ის შე­მოს­ვ­ლამ ინ­ვეს­ტო­რებს და­მა­ტე­ბი­თი
კომ­ფორ­ტი გა­უ­ჩი­ნა და ჩვენს ბონ­დებ­ზე მოთხოვ­ნა
გა­ზარ­და, რა­მაც სა­ბო­ლოო ჯამ­ში 500 მლნ დო­ლა­რის
ობ­ლი­გა­ცი­ებ­ზე 4.2 მლრდ შე­ად­გი­ნა. ეს იყო ყვე­ლა­ზე
დი­დი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი, რაც ამ კუთხით სა­ქარ­თ­ვე­ლოს
შემ­თხ­ვე­ვა­ში და­ფიქ­სი­რე­ბუ­ლა“, – აღ­ნიშ­ნა სა­ქარ­თ­
ვე­ლოს რკი­ნიგ­ზის ფი­ნან­სურ­მა დი­რექ­ტორ­მა ირაკ­ლი
ტიტ­ვი­ნი­ძემ Forbes Infrastructure-თან ინ­ტერ­ვი­უ­ში.
მი­სი­ვე თქმით, სა­ბო­ლო­ოდ, ემი­სი­ის 80% აქ­ტი­ვე­ბის
­მ­მარ­თ­ველ­მა­ კომ­პა­ნი­ებ­მა ­და ­სა­ინ­ვეს­ტი­ცი­ო­ ფონ­დებ­
მა ­შე­ი­ძი­ნეს, რო­მელ­თა 41% – დიდ ­ბ­რი­ტა­ნეთ­ში, 35% –
კონ­ტი­ნენ­ტუ­რ ევ­რო­პა­ში, 19% კი­ ა­მე­რი­კის ­შე­ერ­თე­ბულ
­შ­ტა­ტებ­ში ­მუ­შა­ო­ბენ.
უპ­რე­ცე­დენ­ტო იყო საპ­რო­ცენ­ტო გა­ნაკ­ვე­თიც – 4%.
„მოლოდინი იმი­სა, რომ საპ­რო­ცენ­ტო გა­ნაკ­ვე­თი შემ­
ცირ­დე­ბო­და, გვქონ­და. უშუ­ა­ლოდ შე­თა­ვა­ზე­ბის წი­ნა
დღეს ჩვენ და­ახ­ლო­ე­ბით 5%-მდე გვქონ­და მო­ლო­დი­ნი.
ცოცხალ პრო­ცეს­ში კი­ იმ­დე­ნად დი­დი მოთხოვ­ნა და­ფიქ­
სირ­და, რომ ამას ნამ­დ­ვი­ლად არ ვე­ლო­დით“, – იხ­სე­ნებს
პრო­ცესს „საქართველოს რკი­ნიგ­ზის­“ კორ­პო­რა­ცი­უ­ლი
მარ­თ­ვის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლი ნი­ნო ჯორ­ბე­ნა­ძე და დას­ძენს,

58 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

რომ ამ შე­დეგ­ზე კი­დევ რამ­დე­ნი­მე ფაქ­ტორ­მაც იქო­ნია
გავ­ლე­ნა. კერ­ძოდ, ტრან­ზაქ­ცი­ამ­დე და­ახ­ლო­ე­ბით ერ­
თი თვით ად­რე სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სა­ხელ­მ­წი­ფო­მაც იმა­ვე
­რა­ო­დე­ნო­ბის ევ­რო­ობ­ლი­გა­ცი­ე­ბი გა­ნა­თავ­სა.
ტრან­ზაქ­ცი­ა­ში კი­დევ ერ­თი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ფაქ­
ტო­რი ისი­ცა­ა, რომ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს რკი­ნიგ­ზის მი­ერ
LSE-ზე გან­თავ­სე­ბულ ევ­რო­ბონ­დებს მწვა­ნე სტა­ტუ­სი
მი­ე­ნი­ჭა. „ჩვენ
ჩვენ ვართ 100%-ით ელექ­ტ­რი­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი
რკი­ნიგ­ზა, გვქონ­და ფუ­ფუ­ნე­ბა, რომ გა­მოგ­ვეშ­ვა მწვა­
ნე ობ­ლი­გა­ცი­ე­ბი“, – ამ­ბობს კომ­პა­ნი­ის ფი­ნან­სუ­რი
­დი­რექ­ტო­რი და ხაზს უს­ვამს იმას, თუ რო­გო­რი ეკო­მე­
გობ­რუ­ლი ორ­გა­ნი­ზა­ციაა „საქართველოს რკი­ნიგ­ზა“.
თუმ­ცა­ ეს სტა­ტუ­სი მხო­ლოდ გა­რე­მო­ზე ზრუნ­ვას არ
უკავ­შირ­დე­ბა, ამ კუთხით მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია სო­ცი­ა­ლუ­რი
სა­კითხე­ბიც – მა­გა­ლი­თად, გენ­დე­რუ­ლი თა­ნას­წო­რო­
ბა. „გადაწყვეტილების მიმ­ღებ პი­რებს შო­რის ქა­ლე­ბის
წი­ლი ‘სა­ქარ­თ­ვე­ლოს რკი­ნიგ­ზის’ ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ა­ში
23%-ია, მა­შინ რო­დე­საც­,­ მა­გა­ლი­თად, საფ­რან­გე­თის
რკი­ნიგ­ზის შემ­თხ­ვე­ვა­ში ეს მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი 19%-ს შე­ად­
გენს“, – გან­მარ­ტა კომ­პა­ნი­ის კორ­პო­რა­ცი­უ­ლი მარ­თ­ვის
გენს“
ხელ­მ­ძღ­ვა­ნელ­მა. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა, რომ „საქართველოს
რკი­ნიგ­ზამ“ გარ­კ­ვე­უ­ლი ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბიც აიღო იმი­სათ­
ვის, რომ სა­ბო­ლოო ჯამ­ში ორ­გა­ნი­ზა­ცი­უ­ლად კომ­პა­ნია
ევ­რო­პუ­ლი და მწვა­ნე სტან­დარ­ტე­ბის შე­სა­ბა­მი­სი იყოს.
„საქართველოს რკი­ნიგ­ზის“ მი­ერ ევ­რო­ბონ­დე­ბის გან­
თავ­სე­ბის ის­ტო­რია ჯერ კი­დევ 2010 წლი­დან იწყე­ბა. ორი
წლის შემ­დეგ, 2012-ში, კომ­პა­ნი­ამ რე­ფი­ნან­სი­რე­ბი­სა და
თან­ხის გაზ­რ­დის მიზ­ნით (500 მლნ დო­ლა­რამ­დე­) ევ­რო­
ბონ­დე­ბის გან­თავ­სე­ბა კი­დევ ერ­თხელ გა­დაწყ­ვი­ტა.­ მა­
შინ ­„­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს რკი­ნიგ­ზის“ ამო­ცა­ნა იყო ორი პრო­
ექ­ტის და­ფი­ნან­სე­ბა: თბი­ლი­სი-­მა­ხინ­ჯა­უ­რის მთა­ვა­რი
სარ­კი­ნიგ­ზო მა­გის­ტ­რა­ლის მო­დერ­ნი­ზა­ცი­ის პრო­ექ­ტი­სა
­და თბი­ლი­სის­ შე­მოვ­ლი­თი რკი­ნიგ­ზის. მო­დერ­ნი­ზა­ცი­ის
პრო­ექ­ტი მიმ­დი­ნა­რე­ობს და მი­სი დას­რუ­ლე­ბა 2022 წლის
ბო­ლოს­თ­ვის არის და­გეგ­მი­ლი. პრო­ექ­ტის ფარ­გ­ლებ­ში
რი­კო­თის უღელ­ტე­ხი­ლის მო­ნაკ­ვეთ­ში ახა­ლი რკი­ნიგ­ზა
შენ­დე­ბა ხი­დე­ბით, გვი­რა­ბე­ბით და შე­სა­ბა­მი­სი ინ­ფ­რას­
ტ­რუქ­ტუ­რით, რაც სა­ბო­ლოო ჯამ­ში გამ­ტა­რუ­ნა­რი­ა­ნო­ბის
გაზ­რ­დას და უსაფ­რ­თხო­ე­ბის სტან­დარ­ტე­ბის­ გა­უმ­ჯო­
ბე­სე­ბას ემ­სა­ხუ­რე­ბა.­ დღეს „­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს რკი­ნიგ­
ზის” გამ­ტა­რუ­ნა­რი­ა­ნო­ბა წე­ლი­წად­ში 27 მლნ ტო­ნა­ა. ამ
პრო­ექ­ტის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ კი 50 მლნ ტო­ნა იქ­ნე­ბა.
„გარდა ამი­სა, მი­სი ამოქ­მე­დე­ბის შე­დე­გად იმ კონ­კ­რე­
ტულ მო­ნაკ­ვეთ­ზე სა­ო­პე­რა­ციო ხარ­ჯე­ბის და­ახ­ლო­ე­ბით
10%-ით შემ­ცი­რე­ბას ვე­ლო­დე­ბით. პრო­ექ­ტი 350 მლნ დო­
ლა­რამ­დე ჯდე­ბა“,
ა“ – ამ­ბობს ირაკ­ლი ტიტ­ვი­ნი­ძე.
რაც შე­ე­ხე­ბა მე­ო­რე პრო­ექტს – თბი­ლი­სის შე­მოვ­
ლით რკი­ნიგ­ზას, იგი შე­ჩე­რე­ბუ­ლი­ა. თუმ­ცა­ კომ­პა­ნი­ა­ში
ამ­ბო­ბენ, რომ ეს სა­კითხი და­ხუ­რუ­ლი არ არის. პრო­
ექ­ტის ფარ­გ­ლებ­ში დე­და­ქა­ლა­ქის ცენ­ტ­რი­დან რკი­ნიგ­
ზის გა­ტა­ნა იგეგ­მე­ბო­და, მაგ­რამ ­მი­სი გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა
2014 წელს შე­ჩერ­და. მა­შინ კომ­პა­ნი­ა­ში გან­მარ­ტეს,
რომ მი­ზე­ზი Mobility Consultants-ის კვლევის შედეგად
გამოვლენილი ხარვეზები იყო. პრო­ექ­ტ­ზე რამ­დე­ნი­
მეწ­ლი­ა­ნი მუ­შა­ო­ბის შე­დე­გად გარ­კ­ვე­უ­ლი აქ­ტი­ვე­ბი
შე­იქ­მ­ნა, რომ­ლე­ბი­ც ამ­ჟა­მად რკი­ნიგ­ზის ბა­ლან­ს­ზე­ა.­
„ამ პრო­ექ­ტ­ზე საკ­მა­ოდ დი­დი მო­ცუ­ლო­ბის თან­ხა - 215
მლნ დო­ლა­რია და­ხარ­ჯუ­ლი. რო­დე­საც ობ­ლი­გა­ცი­ებს
ვუშ­ვებ­დით, ინ­ვეს­ტო­რე­ბის მხრი­დან აქ­ტი­უ­რი და­ინ­ტე­
რე­სე­ბა იყო იმის შე­სა­ხებ, თუ რო­გორ იქ­ნე­ბა ეს თან­ხა
კომ­პენ­სი­რე­ბუ­ლი,­ თუ­კი ეს პრო­ექ­ტი სა­ბო­ლოო ჯამ­ში
არ შედ­გე­ბა.­ მ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ძვრე­ბი ჯერ არ გვაქვს,
მაგ­რამ კარ­გი და­ფიქ­რე­ბის სა­გა­ნი იქ­ნე­ბა იმი­სათ­ვის,
რომ გა­მო­სა­ვა­ლი ვი­პო­ვოთ“,
ოთ“ – ამ­ბობს ნი­ნო ჯორ­ბე­ნა­ძე
Forbes Infrastructure-სთან სა­უბ­რი­სას.
რო­გორც კომ­პა­ნი­ა­ში გან­მარ­ტა­ვენ, ამ­ჟა­მად „საქართ­
ვე­ლოს რკი­ნიგ­ზის“ მთა­ვა­რი გა­მოწ­ვე­ვა ტ­ვირ­თ­ბ­რუნ­ვის
ზრდა­ა. მიმ­დი­ნა­რე წლის პირ­ველ ექვს თვე­ში, გა­სუ­ლი
წლის ანა­ლო­გი­ურ პე­რი­ოდ­თან შე­და­რე­ბით კომ­პა­ნი­ას
ტვირ­თე­ბის გა­და­ზიდ­ვა 5.5 მლნ ტო­ნი­დან 6 მლნ ტო­ნამ­
დე გა­ე­ზარ­და.­ რო­გორც ირაკ­ლი ტიტ­ვი­ნი­ძე გან­მარ­ტავს,
ეს ძი­რი­თა­დად­ ცენ­ტ­რა­ლუ­რი აზი­ი­დან ნავ­თობ­პ­რო­დუქ­
ტე­ბის გა­და­ზიდ­ვებს ეხე­ბა. „სხვადასხვა შე­თა­ვა­ზე­ბით
და სა­ტა­რი­ფო პო­ლი­ტი­კით მო­ვა­ხერ­ხეთ მა­თი ჩვენს
კო­რი­დორ­ში მობ­რუ­ნე­ბა. წელს, 2016 წლი­დან მო­ყო­ლე­
ბუ­ლი, ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლი შე­დე­გი გვაქვს. ამ ტენ­დენ­ცი­ის
ცვლი­ლე­ბის­თ­ვის გარ­დამ­ტე­ხი გახ­და უფ­რო აქ­ტი­უ­რი მუ­
შა­ო­ბა კლი­ენ­ტებ­თან, პარ­ტ­ნი­ო­რებ­თან, რკი­ნიგ­ზებ­თან,
გა­დამ­ზი­და­ვებ­თან“,
ან“ – ამ­ბობს ის. ეს ტენ­დენ­ცია კომ­პა­
ნი­ის­თ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია გა­მომ­დი­ნა­რე იქი­დან, რომ
„საქართველოს რკი­ნიგ­ზის“ მი­ერ გა­და­ზი­დუ­ლი მთლი­ა­ნი
ტვირ­თის 50-60% ტრან­ზი­ტუ­ლი ტვირ­თი­ა, ძი­რი­თა­დი
ქ­ვეყ­ნე­ბი კი აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი, რუ­სე­თი და ცენ­ტ­რა­ლუ­რი აზი­
ის სა­ხელ­მ­წი­ფო­ე­ბი­ა.
რაც შე­ე­ხე­ბა მგზავ­რ­თ­ნა­კადს, 2019 წელს „საქართ­
ველოს რკი­ნიგ­ზა“ და­ახ­ლო­ე­ბით 3 მლნ მგზავრს მო­ემ­
სა­ხუ­რა, რაც, მა­თი შე­ფა­სე­ბით, კარ­გი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი იყო,
თუმ­ცა, 2020-ში პან­დე­მი­ის გავ­ლე­ნით, ეს მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი
სამ­ჯერ შემ­ცირ­და და და­ახ­ლო­ე­ბით 1 მლნ შე­ად­გი­ნა. აქ
შე­დის რო­გორც ში­და, ასე­ვე სა­ერ­თა­შო­რი­სო რე­ი­სე­ბიც
– სომ­ხე­თი­სა და აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის მი­მარ­თუ­ლე­ბით. ბა­ქოს
მი­მარ­თუ­ლე­ბით პან­დე­მი­ის შემ­დეგ შე­ჩე­რე­ბუ­ლია რე­ი­
სე­ბი, ერევ­ნის მი­მარ­თუ­ლე­ბით კი აღ­დ­გა. სა­ერ­თო ჯამ­ში
„საქართველოს რკი­ნიგ­ზის“ მი­ერ მგზავ­რ­თა გა­დაყ­ვა­ნის
5-10% სა­ერ­თა­შო­რი­სო გა­დაყ­ვა­ნებს უკა­ვი­ა. ამას­თან,
ზო­გა­დად სამ­გ­ზავ­რო გა­დაყ­ვა­ნებ­ზე კომ­პა­ნი­ის შე­მო­
სავ­ლე­ბის 5-6% მო­დის, და­ნარ­ჩე­ნი კი სატ­ვირ­თო გა­და­
ზიდ­ვებს უკა­ვი­ა.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 59
 „BOMAG-ი და MARINI
ოფიციალურად საქართველოშია
– ბრენდებს „თეგეტა ჯგუფი“
წარმოადგენს

უმ­ს­ხ­ვი­ლე­სი ფრან­გუ­ლი ჯგუ­ფის Fayat Group-ის გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი სა­მი ბრენ­დი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ოფი­
წევ­რი კომ­პა­ნი­ე­ბი Bomag–ი და Marini, ასე­ვე Marini-ს ცი­ა­ლუ­რად შე­მო­ვი­და, რაც ქვე­ყა­ნა­ში ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­
შვი­ლო­ბი­ლი სა­წარ­მო Tekfalt-ი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში უკ­ვე რუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად
ოფი­ცი­ა­ლუ­რა­დაა წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. ბრენ­დე­ბის წარ­ შე­უწყობს ხელს.
მო­მად­გე­ნე­ლი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში „თეგეტა ჯგუ­ფი­ა“. 2021 „აღნიშნული სა­მი ბრენ­დი გზის მშე­ნებ­ლო­ბის­თ­ვის
წელს გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი ამ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი სი­ახ­ლით სა­ჭი­რო სრულ ხაზს ფა­რავს ტექ­ნი­კის თვალ­საზ­რი­სით.
„თეგეტა“ მომ­ხ­მა­რე­ბელს საგ­ზა­ო-­სამ­შე­ნებ­ლო ციკ­ მა­თი და­მა­ტე­ბით „თეგეტა ჯგუ­ფის“ ნუს­ხა­ში შე­მა­ვა­ლი
ლის­თ­ვის სა­ჭი­რო აღ­ჭურ­ვი­ლო­ბის უკ­ვე სრულ სპექტრს ტექ­ნი­კა უფ­რო მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი გავ­ხა­დეთ და შევ­ძე­
სთა­ვა­ზობს. შე­თა­ვა­ზე­ბა მო­ი­ცავს რო­გორც ას­ფალ­ტის
სა­წარ­მო­ებს, ისე გზის მშე­ნებ­ლო­ბი­სა და მოწყო­ბი­სათ­
ვის სა­ჭი­რო ყვე­ლა სა­ხის ტექ­ნი­კა-­და­ნად­გარს.
„თეგეტა ჯგუ­ფი“ სა­კა­რი­ე­რო, სა­საწყო­ბე, სამ­შე­ნებ­
ლო ტექ­ნი­კის მი­მარ­თუ­ლე­ბით ბა­ზარ­ზე აქ­ტი­უ­რა­დაა
წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. კომ­პა­ნი­ამ ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით გან­ვი­
თა­რე­ბის მა­ღალ დო­ნეს უკ­ვე მი­აღ­წია და მას ბაზ­რის
50% უკა­ვი­ა. „თეგეტა ჯგუფ­მა“ გან­ვი­თა­რე­ბის ახალ
ეტაპ­ზე საგ­ზაო მი­მარ­თუ­ლე­ბის ბრენ­დებ­თან თა­ნამ­
შ­რომ­ლო­ბა გა­დაწყ­ვი­ტა და წარ­მა­ტე­ბა­საც მი­აღ­წი­ა.
დღეს მი­სი პარ­ტ­ნი­ო­რე­ბი მსოფ­ლი­ოს მო­წი­ნა­ვე კომ­პა­
ნი­ე­ბი: Bomag–ი, Marini და Tekfalt-ი არი­ან.
„თეგეტა ჯგუფ­ში“ გან­მარ­ტა­ვენ, რომ მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­
ბის პრო­ცე­სი Fayat Group-თან 2020 წელს და­იწყო. ორ­
მ­ხ­რი­ვი ინ­ტე­რე­სის თან­ხ­ვ­დე­ნის შე­დე­გად კი ჯგუფ­ში

60 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

ლით, რომ ნე­ბის­მი­ე­რი მოთხოვ­ნა, რო­მე­ლიც ბა­ზარ­ზე
შე­იძ­ლე­ბა იყოს, ჩვე­ნი ბრენ­დე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბით დავ­
ფა­როთ“, – გან­მარ­ტა­ვენ „თეგეტა ჯგუფ­ში“.
სა­ინ­ტე­რე­სოდ წა­რი­მარ­თა მო­ლა­პა­რა­კე­ბის პრო­ცე­
სიც. თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბის დაწყე­ბამ­დე Bomag–ი და Marini
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ბა­ზარ­ზე პირ­და­პი­რი გზით ცდი­ლობ­დ­ნენ
თა­ვის დამ­კ­ვიდ­რე­ბას, თუმ­ცა სა­ი­მე­დო ლო­კა­ლუ­რი პარ­
ტ­ნი­ო­რის გა­რე­შე ეს მარ­ტი­ვი არ აღ­მოჩ­ნ­და.
„ჩვენი ბიზ­ნეს­გეგ­მი­სა და შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის გაც­
ნო­ბის შემ­დეგ და­ი­ნა­ხეს, თუ რამ­ხე­ლა პო­ტენ­ცი­ა­ლი
გვაქვს ბა­ზარ­ზე. შე­სა­ბა­მი­სად, სწო­რედ „თეგეტა ჯგუფ­
თან“ ერ­თად გა­დაწყ­ვი­ტეს ქარ­თულ ბა­ზარ­ზე გან­ვი­თა­
რე­ბა. ვფიქ­რობთ, რომ, ისე­ვე რო­გორც სხვა მო­წი­ნა­ვე
ბრენ­დებ­თან, მათ­თა­ნაც სა­უ­კე­თე­სო შე­დე­გი გვექ­ნე­ბა“,
– აცხა­დე­ბენ „თეგეტა ჯგუფ­ში“.
გერ­მა­ნუ­ლი ბრენ­დი BOMAG–ი საგ­ზა­ო -­სამ­შე­ნებ­
ლო ტექ­ნი­კის მი­მარ­თუ­ლ ე­ბის ლი­დე­რ ი­ა. 1957 წელს
და­არ­სე­ბუ­ლი კომ­პა­ნია ამ­ჟა­მად 250-ზე მე­ტი და­სა­ხე­
ლე­ბ ის პრო­დუქ­ტით მსოფ­ლი­ო ს 150-მდე ქვე­ყა­ნა­შია
წარ­მოდ­გ ე­ნი­ლი. BOMAG-ის სა­ვაჭ­რ ო ქსე­ლ ი სხვა­დას­
ხ­ვ ა ქვეყ­ნის 400-ზე მეტ დი­ლ ერს აერ­თი­ა­ნებს. მათ
შო­რ ის უკ­ვე სა­ქ არ­თ­ვე­ლ ო­ცა­ა. კომ­პა­ნია აქ­ტი­უ­რ ად
იზ­რ­დ ე­ბა და ვი­თ არ­დე­ბა უკა­ნას­კ­ნე­ლ ი ათ­წ­ლე­უ­ლ ე­ბ ის
გან­მავ­ლო­ბა­შ ი და დღეს მი­სი პორ­ტ­ფო­ლიო ძა­ლ ი­
ან მო­ცუ­ლო­ბი­თ ი­ა. BOMAG–ი აწარ­მო­ე ბს ვიბ­რ ა­ცი­ულ
სატ­კ ეპ­ნებს, გზის დამ­გებ მოწყო­ბი­ლო­ბებს და ყვე­ლა
სხვა მან­ქ ანა-­და­ნად­გარს, რომ­ლ ე­ბიც გზე­ბის მშე­ნებ­
ლო­ბ ი­სა და შემ­დ­გო­მი მომ­სა­ხუ­რ ე­ბის სრულ დი­ა­პა­
ზონს ფა­რავს.
BOMAG-ში სი­ა­მა­ყით აცხა­დე­ბენ, რომ ეს არის კომ­
პა­ნ ი­ა, რო­მე­ლიც წარ­მა­ტე­ბულ ინო­ვა­ცი­ე ბ­სა და ტექ­
ნი­კ ურ ნო­უ-­ჰა­უს პირ­და­პი­რ ი თუ გა­და­ტა­ნი­თი მნიშ­ვ­ნე­
ლო­ბ ით „გზას უკ­ვა­ლავს“. რად­გან იქ, სა­დაც არის გზა,
არის წინ­ს­ვ­ლა და გან­ვი­თა­რ ე­ბა. BOMAG-ის პრო­დუქ­
ცი­ით კი გზა მსოფ­ლი­ო ს უამ­რ ავ ქა­ლაქ­ში გაკ­ვა­ლუ­ლა.
რაც შე­ე­ხე­ბა „თეგეტა ჯგუ­ფის“ მე­ო­რე პარ­ტ­ნი­ორს,
Marini ას­ფალ­ტის, ცი­ვი ას­ფალ­ტის წარ­მო­ე­ბის, ემულ­სი­
ი­სა და პო­ლი­მე­რუ­ლი ბი­ტუ­მის ქარ­ხ­ნე­ბის მი­მარ­თუ­ლე­
ბით ბაზ­რის ლი­დე­რი კომ­პა­ნი­ა­ა. ბრენ­დის მომ­სა­ხუ­რე­ბა
გა­მო­ირ­ჩე­ვა წარ­მო­ე­ბის ეფექ­ტი­ა­ნო­ბით, რო­მე­ლიც ხა­
რის­ხისა და სი­ზუს­ტის უმაღ­ლეს სტან­დარ­ტებს აკ­მა­ყო­
ფი­ლებს. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა, რომ გა­რე­მოს დაც­ვის რე­გუ­ლა­
ცი­ებს წარ­მო­ე­ბა სრუ­ლად შე­ე­სა­ბა­მე­ბა.
Marini–ს ის­ტო­რია სა­უ­კუ­ნე­ზე მეტს ით­ვ­ლის. 1899
წლი­დან დღემ­დე კომ­პა­ნი­ას 3000-ზე მე­ტი ას­ფალ­ტის
ქარ­ხა­ნა აქვს რე­ა­ლი­ზე­ბუ­ლი. ვე­ლო­სი­პე­დე­ბი­თა და
მო­პე­დე­ბით დაწყე­ბუ­ლი საქ­მი­ა­ნო­ბა ნელ­-­ნე­ლა გა­
ფარ­თოვ­და და დღეს ის სექ­ტო­რის უპი­რო­ბო ლი­დე­რია
ას­ფალ­ტის ქარ­ხ­ნე­ბი­სა და საგ­ზაო სამ­შე­ნებ­ლო ტექ­
ნი­კის წარ­მო­ე­ბის მი­მარ­თუ­ლე­ბით. კომ­პა­ნია ამ­ჟა­მად
400-ზე მეტ ადა­მი­ანს ასაქ­მებს.
„თეგეტა ჯგუ­ფი“ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში, ასე­ვე, ოფი­ცი­ა­
ლუ­რად წარ­მო­ად­გენს Marini-ს შვი­ლო­ბილ სა­წარ­მოს,
Tekfalt-ს. ამ უკა­ნას­კ­ნე­ლის ძი­რი­თა­დი საქ­მი­ა­ნო­ბა
მო­ი­ცავს: ბი­ტუ­მის ემულ­სი­ი­სა და მო­დი­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი
ბი­ტუ­მის სა­წარ­მოო და­ნად­გა­რე­ბის, ცე­მენ­ტის მომ­ყ­რე­
ლი დო­ზა­ტო­რი ავ­ტო­ცის­ტერ­ნე­ბის, თერ­მუ­ლი ზე­თის
გა­მაცხე­ლე­ბე­ლი სის­ტე­მი­სა და ას­ფალ­ტით ორ­მო­უ­ლი
შე­კე­თე­ბის სა­მუ­შა­ო­ე­ბის­თ­ვის აუცი­ლე­ბე­ლი მან­ქა­ნა-­
და­ნად­გა­რე­ბის წარ­მო­ე­ბას.
„ახალი ბრენ­დე­ბის შე­მოყ­ვა­ნა­ზე ძა­ლი­ან პო­ზი­ტი­უ­
რი გა­მოხ­მა­უ­რე­ბა მი­ვი­ღეთ. უკ­ვე გვყავს პირ­ვე­ლი მომ­
ხ­მა­რებ­ლე­ბიც. ისი­ნი „თეგეტა ჯგუ­ფის­გან“ ტრა­დი­ცი­უ­
ლად მი­ი­ღე­ბენ ად­გილ­ზე და­საწყო­ბე­ბულ ტექ­ნი­კას და
მა­ღალ­კ­ვა­ლი­ფი­ცი­ურ მომ­სა­ხუ­რე­ბას, რაც პრო­დუქ­ტის
ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბა­ზე არა­ნაკ­ლებ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა“, –
გან­მარ­ტა­ვენ „თეგეტა ჯგუფ­ში“.
„თეგეტა ჯგუფს“ უკ­ვე ჰყავს მომ­წო­დებ­ლის მი­ერ
დატ­რე­ნინ­გე­ბუ­ლი კვა­ლი­ფი­ცი­უ­რი მე­ქა­ნი­კო­სე­ბის
გუნ­დი, რო­მელ­საც ის სა­ჭი­რო სა­დი­აგ­ნოს­ტი­კო აპა­რა­
ტე­ბი­თაც მო­ა­მა­რა­გებს.
“თეგეტა ჯგუ­ფი“ წლე­ბი­ა, აქ­ტი­უ­რად არის ჩარ­თუ­
ლი მას­შ­ტა­ბურ ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რულ პრო­ექ­ტებ­ში. ის
თა­ნამ­შ­რომ­ლობს ყვე­ლა იმ მსხვილ ად­გი­ლობ­რივ და
სა­ერ­თა­შო­რი­სო კომ­პა­ნი­ას­თან, რომ­ლე­ბიც სა­ხელ­მ­წი­
ფო მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის პრო­ექ­ტებს ახორ­ცი­ე­ლე­ბენ. კომ­
პა­ნი­ა­ში მი­იჩ­ნე­ვენ, რომ ბრენ­დე­ბის პორ­ტ­ფო­ლი­ოს
გაზ­რ­დით, „თეგეტა ჯგუ­ფი“ საგ­ზა­ო-­სამ­შე­ნებ­ლო სტრა­
ტე­გი­უ­ლი პრო­ექ­ტე­ბის ხა­რის­ხი­ა­ნად გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას
მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად შე­უწყობს ხელს.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 61
 უფ­რო უსაფ­რ­თხო ,
უფ­რო ინო­ვა­ცი­უ­რი,
უფ­რო ეკო­ნო­მი­უ­რი
—
ეს MAN-ის ახა­ლი
თა­ო­ბის სატ­ვირ­თო
ავ­ტო­მო­ბი­ლე­ბია
MAN-ის ახა­ლი თა­ო­ბის სატ­ვირ­თო ავ­ტო­მო­ბი­ლე­ბი
მომ­ხ­მა­რებ­ლებს სრუ­ლი­ად ახალ, უნი­კა­ლურ ფუნ­ქ­ცი­
ო­ნალს სთა­ვა­ზობს. ინო­ვა­ცი­უ­რი ტექ­ნო­ლო­გი­ი­თა და
წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში მი­ღე­ბუ­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბით
შექ­მ­ნი­ლი სატ­ვირ­თო ავ­ტო­მო­ბი­ლე­ბის ახა­ლი მო­დე­
ლი ინ­დუს­ტ­რი­ა­ში ახალ ერას იწყებს. ეფექ­ტუ­რი და
ეკო­ნო­მი­უ­რი გზებ­ზე, მო­სა­ხერ­ხე­ბე­ლი და­სატ­ვირ­თად
და და­საც­ლე­ლად, ძლი­ე­რი და სან­დო უგ­ზო­ო­ბა­ში – ეს
არის მთა­ვა­რი მოთხოვ­ნე­ბი, რო­მელ­თაც სატ­ვირ­თო
ავ­ტო­მო­ბი­ლებს დღეს ბა­ზარ­ზე უყე­ნე­ბენ. 100-წლიანი
ის­ტო­რი­ის მქო­ნე MAN Truck & Bus–მა შექ­მ­ნა ახა­ლი სე­
რი­ა, რო­მე­ლიც აღ­ნიშ­ნულ მოთხოვ­ნებს გა­და­ჭარ­ბე­ბით
აკ­მა­ყო­ფი­ლებს.
MAN-ის ახა­ლი თა­ო­ბის სატ­ვირ­თო ავ­ტო­მო­ბი­ლე­ბი
შე­უმ­ჩ­ნე­ვე­ლი არ დარ­ჩე­ნი­ლა სა­ერ­თა­შო­რი­სო კონ­
კურ­სებ­ზეც. ისი­ნი დი­ზა­ი­ნის დარ­გ­ში სა­ერ­თა­შო­რი­სო
კონ­კურ­სის, 60-წლიანი ის­ტო­რი­ის მქო­ნე iF DESIGN
AWARDS-ის ორი ჯილ­დოს მფლო­ბე­ლი გახ­და. ახა­ლი MAN
Truck Generation-ი წლის სა­უ­კე­თე­სო დი­ზა­ი­ნის სატ­ვირ­თო
ავ­ტო­მო­ბი­ლის ხა­ზად აღი­ა­რეს, MAN TGX-მა კი გა­მარ­ჯ­ვე­
ბა რო­გორც გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ფუნ­ქ­ცი­უ­რი შე­საძ­ლებ­ლო­
62 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
ბე­ბის მქო­ნე სატ­ვირ­თო ავ­ტო­მო­ბილ­მა მო­ი­პო­ვა.
iF DESIGN AWARD 2021-ის კონ­კურ­ს­ში ექ­ს­პერ­ტ­თა ჟი­
უ­რიმ 52 ქვეყ­ნის თით­ქ­მის 10 000 წარ­მო­მად­გენ­ლის
გა­ნაცხა­დი გა­ნი­ხი­ლა. დი­დი კონ­კუ­რენ­ცი­ის მი­უ­ხე­და­ვად,
MAN Truck Generation-ის ახალ­მა თა­ო­ბამ 98 კვა­ლი­ფი­ცი­
რე­ბუ­ლი, და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი, სა­ერ­თა­შო­რი­სო ექ­ს­პერ­ტით
და­კომ­პ­ლექ­ტე­ბუ­ლი ჟი­უ­რი და­არ­წ­მუ­ნა თა­ვი­სი მა­სა­ლე­
ბის, შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი­სა და ფე­რე­ბის ჰარ­მო­ნი­ა­ში.
„თითოეული ახა­ლი სატ­ვირ­თო ავ­ტო­მან­ქა­ნა სრუ­ლად
გა­მო­ხა­ტავს MAN-ის ბუ­ნე­ბას და მარ­თ­ლაც ლო­მი­ვით
ღო­ნი­ე­რი პარ­ტ­ნი­ო­რია მძღო­ლის­თ­ვის”, – აღ­ნიშ­ნა­ვენ
MAN-ის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი.
და მა­ინც, რო­გო­რია MAN–ის ახა­ლი სე­რი­ის ავ­ტო­მო­
ბი­ლე­ბი?
მძღო­ლის სა­ჭი­რო­ე­ბებ­ზე მორ­გე­ბუ­ლი – ახა­ლი თა­ო­ბის
სატ­ვირ­თო ავ­ტო­მო­ბი­ლე­ბის შექ­მ­ნის პრო­ცეს­ში MAN-მა
700-ზე მე­ტი მძღო­ლის რე­კო­მენ­და­ცია გა­ით­ვა­ლის­წი­ნა.
სწო­რედ მათ­გან მი­ღე­ბუ­ლი რჩე­ვე­ბი ინ­ტეგ­რირ­და MAN-
ის ახა­ლი თა­ო­ბის სატ­ვირ­თო ავ­ტო­მო­ბი­ლე­ბის ინ­ტე­რი­ე­
რის დი­ზა­ინ­ში. ის აერ­თი­ა­ნებს მძღო­ლის სა­ჭი­რო­ე­ბებ­ზე
მორ­გე­ბულ ინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტ­თა პა­ნელს, ციფ­რულ სერ­ვი­
სებსა და მულ­ტი­მე­დი­ურ ფუნ­ქ­ცი­ებს. ახა­ლი თა­ო­ბის
სატ­ვირ­თო­ე­ბი სა­უ­კე­თე­სო არ­ჩე­ვა­ნია მძღო­ლე­ბის­თ­ვის
ყო­ველ­დღი­უ­რი ცხოვ­რე­ბის გა­სა­მარ­ტი­ვებ­ლად, გან­სა­
კუთ­რე­ბით, შორ გზა­ზე გა­და­ად­გი­ლე­ბის დროს. MAN-ის
გვერ­დი­თა ხედ­ვის კა­მე­რის სის­ტე­მა მაქ­სი­მა­ლუ­რად
იცავს მძღოლს ხედ­ვის „მკვდარი კუთხე­ე­ბის­გან“, რაც
მძღოლს სა­შუ­ა­ლე­ბას აძ­ლევს, ნე­ბის­მი­ერ სი­ტუ­ა­ცი­ა­ში
სრუ­ლად აღიქ­ვას ხედ­ვის არე­ა­ლი.
უსაფ­რ­თხო – ავ­ტო­მო­ბი­ლის უსაფ­რ­თხო გა­და­ად­გი­ლე­
ბას MAN-ის ადაპ­ტუ­რი კრუ­იზ­კონ­ტ­რო­ლის სის­ტე­მა (ACC)
უზ­რუნ­ველ­ყოფს. მას გა­ჩე­რე­ბი­სა და დაძ­ვ­რის ფუნ­ქ­ცია
აქვს. მძღო­ლი გზის წი­ნა მო­ნაკ­ვეთ­ზე არ­სე­ბუ­ლი ვი­თა­
რე­ბის შე­სა­ხებ ინ­ფორ­მა­ცი­ას ორი გზით, ძა­რის წი­ნა
ნა­წი­ლის ქვე­და პა­ნელ­ში ინ­ტეგ­რი­რე­ბუ­ლი სენ­სო­რის და
სა­ქა­რე მი­ნის უკან გან­თავ­სე­ბუ­ლი კა­მე­რის სა­შუ­ა­ლე­ბით
იღებს. კრუ­იზ­კონ­ტ­რო­ლი წინ მი­მა­ვალ ავ­ტო­მო­ბილ­თან
მუდ­მივ უსაფ­რ­თხო დის­ტან­ცი­ას იცავს, სა­ჭი­რო­ე­ბის შემ­
თხ­ვე­ვა­ში კი ამუხ­რუ­ჭებს. სიჩ­ქა­რის გაზ­რ­და მი­თი­თე­ბულ
მაქ­სი­მა­ლურ მაჩ­ვე­ნებ­ლამ­დე ხდე­ბა, გა­დატ­ვირ­თულ
მოძ­რა­ო­ბა­ში კი ის თა­ვად აკონ­ტ­რო­ლებს ვი­თა­რე­ბას
და­მუხ­რუ­ჭე­ბი­სა და შე­ნე­ლე­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბის გა­მო­
ყე­ნე­ბით.
ეკო­ნო­მი­უ­რი – MAN-ის ახა­ლი თა­ო­ბის სატ­ვირ­თო ავ­ტო­
მო­ბი­ლე­ბი წარ­მოდ­გე­ნი­ლია ეფექ­ტი­ა­ნი ტო­პოგ­რა­ფი­უ­ლი
კრუ­იზ­კონ­ტ­რო­ლით, რო­მე­ლიც GPS სის­ტე­მით ხორ­ცი­ელ­
დე­ბა. ის საგ­ზაო სი­ტუ­ა­ცი­ის პროგ­ნო­ზი­რე­ბის სტრა­ტე­გი­
ას უზ­რუნ­ველ­ყოფს. გო­ნივ­რუ­ლი მარ­თ­ვის შე­საძ­ლებ­ლო­
ბის შე­დე­გად კი საწ­ვა­ვის 6%-მდე ეკო­ნო­მი­ის გა­კე­თე­ბაა
შე­საძ­ლე­ბე­ლი.
ინო­ვა­ცი­უ­რი – MAN-ის ახა­ლი თა­ობ
­ ის სატ­ვირ­თო ავ­
ტო­მო­ბი­ლე­ბის ევ­რო-6 ტექ­ნო­ლო­გია მაქ­სი­მა­ლუ­რად
იცავს გა­რე­მოს მავ­ნე ნივ­თი­ე­რე­ბე­ბით და­ბინ­ძუ­რე­ბის­
გან. ინო­ვა­ცი­უ­რი ტექ­ნო­ლო­გი­ის სა­შუ­ა­ლე­ბით გა­მო­ნა­
ბოლ­ქ­ვი აირის გა­ნე­იტ­რა­ლე­ბა ADBLUE ხსნა­რით ხდე­ბა,
მავ­ნე ნახ­შირ­წყალ­ბა­დი და კარ­ბო­ნის მო­ნოქ­სი­დი კი
გა­რე­მოს­თ­ვის 99%-ით ნაკ­ლე­ბად სა­შიშ ნივ­თი­ე­რე­ბად
გარ­და­იქ­მ­ნე­ბა.
MAN Truck and Bus-ის ოფი­ცი­ა­ლურ იმ­პორ­ტი­ორს სა­
ქარ­თ­ვე­ლო­ში წარ­მო­ად­გენს კომ­პა­ნია „თეგეტა თრაქ
ენდ ბა­სი“, რო­მელ­მაც ახა­ლი თა­ო­ბის სატ­ვირ­თო ავ­ტო­
მო­ბი­ლი MAN TGS-ი ქარ­თ­ვე­ლი მომ­ხ­მა­რებ­ლის­თ­ვის უკ­ვე
ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი გა­ხა­და.
„ახალი თა­ო­ბის შექ­მნ
­ ით, MAN Truck & Bus-მა გა­დად­გა
დი­დი ნა­ბი­ჯი, რომ ავ­ტომ­წარ­მო­ებ­ლის სტა­ტუსს გას­ც­დეს
და გო­ნივ­რუ­ლი სატ­რან­ს­პორ­ტო გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბის
მიმ­წო­დებ­ლად იქ­ცეს. ახა­ლი თა­ო­ბის MAN TGS-ი დღეს
უკ­ვე სა­ქარ­თ­ვე­ლო­შია წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. ჩვენს კლი­ენ­
ტებს, რომ­ლე­ბიც საქ­მი­ა­ნო­ბენ სამ­შე­ნებ­ლო, სა­დის­ტ­
რი­ბუ­ცი­ო, მძი­მე და არა­გა­ბა­რი­ტუ­ლი ტვირ­თე­ბის ტრან­
ს­პორ­ტი­რე­ბის მი­მარ­თუ­ლე­ბით, MAN TGS-ის შე­ძე­ნით
მი­სი არა­ერ­თი უპი­რა­ტე­სო­ბით სარ­გებ­ლო­ბა შე­უძ­ლი­ათ.
MAN-კონფიგურატორის მეშ­ვე­ო­ბით, შე­საძ­ლე­ბე­ლია ახა­
ლი MAN TGX-ის, TGS-ის, TGM-ისა ან TGL-ის ზუს­ტად ისე­თი
კომ­პ­ლექ­ტა­ცი­ით შეკ­ვე­თა, რო­გო­რიც მომ­ხ­მა­რე­ბელ კომ­
პა­ნი­ას სურს. MAN-ის ახა­ლი თა­ო­ბის სატ­ვირ­თო­ე­ბის დე­
ვი­ზია Simply my truck და ეს მხო­ლოდ სლო­გა­ნი არ არის.
რე­ა­ლუ­რად ეს მარ­თ­ლაც ასე­ა“, – აცხა­დებს „თეგეტა
თრაქ ენდ ბა­სის“ დი­რექ­ტო­რი ირაკ­ლი პა­პი­აშ­ვი­ლი.
„თეგეტა თრაქ ენდ ბა­სი“, რო­მე­ლიც MAN-ს 2006
წლი­დან წარ­მო­ად­გენს სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში, სატ­ვირ­თო ავ­
ტო­მო­ბი­ლე­ბის, სამ­შე­ნებ­ლო ტექ­ნი­კის, ავ­ტო­ბუ­სე­ბის,
მუ­ნი­ცი­პა­ლუ­რი და სხვა სა­ხის კო­მერ­ცი­უ­ლი ავ­ტო­მო­
ბი­ლე­ბის რე­ა­ლი­ზა­ცი­ი­სა და რე­ა­ლი­ზა­ცი­ის შემ­დ­გო­მი
სა­გა­რან­ტიო მომ­სა­ხუ­რე­ბის სფე­რო­ში საქ­მი­ა­ნობს.
სატ­ვირ­თო ბრენ­დე­ბის თვალ­საზ­რი­სით, „თეგეტა”
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში პი­ო­ნე­რი კომ­პა­ნი­ა, MAN-თან თა­ნამ­
შ­რომ­ლო­ბა კი ქვე­ყა­ნა­ში ოფი­ცი­ა­ლუ­რი წარ­მო­მად­გენ­
ლო­ბის პირ­ვე­ლი შემ­თხ­ვე­ვა იყო.
რო­გორც კომ­პა­ნი­ა­ში გან­მარ­ტა­ვენ, თავ­და­პირ­ვე­ლად
რო­გორც სამ­შე­ნებ­ლო, ისე სატ­ვირ­თო მი­მარ­თუ­ლე­ბე­
ბით, ახალ სატ­ვირ­თო ავ­ტო­მო­ბი­ლებ­ზე მოთხოვ­ნა ძა­
ლი­ან და­ბა­ლი იყო. თუმ­ცა დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში ბა­ზა­
რი გან­ვი­თარ­და, სა­ლი­ზინ­გო ფი­ნან­სუ­რი ინ­ს­ტი­ტუ­ტე­ბიც
გა­აქ­ტი­ურ­და და მსურ­ვე­ლებს ახა­ლი ტექ­ნი­კის შე­ძე­ნის
შე­საძ­ლებ­ლო­ბა მი­ე­ცათ. შე­სა­ბა­მი­სად, ბა­ზარ­ზე პრე­მი­
უმ­-­კ­ლა­სის სატ­ვირ­თო და კო­მერ­ცი­უ­ლი ავ­ტო­მო­ბი­ლე­ბი
გა­მოჩ­ნ­და, რომ­ლებ­ზე მოთხოვ­ნაც მუდ­მი­ვად მზარ­დი­ა.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 63
 მასშტაბური
პროექტების ავტორი ავტორი: თამთა ჯიჯავაძე

სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტორ­შ ი უმ­ს­ხ­ვ ი­ლ ე­ს ი მო­თ ა­მა­შე კომ­პ ა­ნია „ანაგია“, რომ­ლის სა­
ხელ­საც ისე­თ ი მას­შ­ტა­ბუ­რ ი ინ­ფ­რ ას­ტ­რ უქ­ტ უ­რ უ­ლ ი პრო­ე ქ­ტ ე­ბ ის გან­ხ ორ­ც ი­ე­ლ ე­ბ ა უკავ­შირ­დ ე­ბ ა,
რო­გო­რი­ცაა ბა­თ უ­მ ის ახა­ლი სტა­დ ი­ო­ნ ი, ქუ­თა­ი­ს ის სა­ე რ­თ ა­შო­რ ი­ს ო აერო­პ ორ­ტ ის ახა­ლ ი ტერ­მ ი­
ნა­ლი და გუ­დი­ა შ­ვ ი­ლი­სა და ორ­ბე­ლი­ა­ნის მო­ე დ­ნე­ბ ის რე­ა­ბ ი­ლ ი­ტ ა­ც ი­ა . „ანაგს“, სა­ხელ­მ­წი­ფოს
გარ­და, 150-ზე მე­ტი ად­გი­ლობ­რ ი­ვ ი და უცხო­ე­ლ ი დამ­კ­ვ ე­თი ჰყავს. ამ კომ­პ ა­ნი­ი ს აშე­ნე­ბუ­ლია სა­
ქარ­თ­ვე­ლო­შ ი არა­ერ­თ ი სას­ტუმ­რ ო კომ­პ­ლ ექ­ს ი და სა­ვ აჭ­რ ო ქსე­ლ იც. თუმ­ც ა წინ კი­დევ არა­ერ­თ ი
მსხვი­ლ ი პრო­ექ­ტი­ა , რო­მელ­თ ა ფი­ნ ან­სუ­რ ი მხარ­დამ­ჭ ე­რ ი ხშირ შემ­თხ­ვ ე­ვ ა­ში „თიბისი ბან­კ ი­ა“.
Forbes Infrastructure კომ­პა­ნ ი­ი ს გე­ნე­რ ა­ლურ დი­რ ექ­ტ ორს, ირაკ­ლ ი გო­გო­ლ იშ­ვ ილს ესა­უბ­რა, რო­
მე­ლიც „ანაგს“ 2008 წლი­დან უდ­გას სა­თ ა­ვ ე­ში.

64 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

 ბა­ტო­ნო ირაკ­ლი, „ანაგს“ 32-წლიანი გა­მოც­დი­ლე­
ბა აქვს. თქვენ გა­მო­ი­ა­რეთ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი სა­
ქარ­თ­ვე­ლოს პე­რი­ოდ­ში სამ­შე­ნებ­ლო ინ­დუს­ტ­რი­
ის გან­ვი­თა­რე­ბის ყვე­ლა ეტა­პი. რო­გორ ფიქ­რობთ,
სად დგას დღეს ეს სექ­ტო­რი? რა შე­იც­ვა­ლა?
ამ რამ­დე­ნი­მე ათ­წ­ლე­უ­ლის გან­მავ­ლო­ბა­ში მნიშ­
ვ­ნე­ლოვ­ნად შე­იც­ვა­ლა რო­გორც სამ­შე­ნებ­ლო
ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბი, ასე­ვე დამ­კ­ვე­თე­ბის მიდ­გო­მე­ბი.
დამ­კ­ვე­თებს დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში უფ­რო მე­ტი
მკა­ფიო და მკაც­რი მოთხოვ­ნე­ბი უჩ­ნ­დე­ბათ, რაც
ლო­გი­კუ­რი და სა­მარ­თ­ლი­ა­ნი­ცა­ა. 20-30 წლის წინ
თუ ვინ­მეს რა­ი­მეს აშე­ნე­ბა სურ­და, მა­თი მოთხოვ­
ნე­ბი გა­ცი­ლე­ბით უფ­რო ლო­ი­ა­ლუ­რი და ტექ­ნო­
ლო­გი­უ­რი თვალ­საზ­რი­სით მწი­რი იყო, ვიდ­რე
დღეს. ახ­ლა, ვი­საც ინ­ვეს­ტი­რე­ბი­სა და რა­მის
აშე­ნე­ბის სურ­ვი­ლი აქვს, მას ყვე­ლა დე­ტა­ლი აინ­
ტე­რე­სებს, იქ­ნე­ბა ეს ხა­რის­ხ­თან თუ ვა­დას­თან
გი­ორ­გი დარ­ჩი­აშ­ვი­ლი – თი­ბი­სის მსხვი­ლი
და სა­შუ­ა­ლო კორ­პო­რაცი­ულ ­ ი კლი­ენ­ტე­ბის
მომ­სა­ხუ­რე­ბის დე­პარ­ტა­მენ­ტის უფ­რო­სი
მშე­ნებ­ლო­ბი­სა და ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის სექ­ტორს
ქვეყ­ნის ეკო­ნო­მი­კის ზრდის ფორ­მი­რე­ბა­ში დღეს
ერთ­-ერ­თი წამ­ყავ­ნი პო­ზი­ცია უკა­ვი­ა, სწო­რედ ამი­
ტომ, აღ­ნიშ­ნუ­ლი მი­მარ­თუ­ლე­ბა თი­ბი­სის­თ­ვი­საც
ისე­თი­ვე პრი­ო­რი­ტე­ტუ­ლი­ა, რო­გორც მთე­ლი ქვეყ­ნის­
თ­ვის. ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბის მი­მარ­თუ­
ლე­ბით, ბო­ლო 3 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში თი­ბი­სიმ 874
მი­ლი­ო­ნი ლა­რის ინ­ვეს­ტი­ცია გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლა.
სა­ხელ­მ­წი­ფოს­თან თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბი­სა და ქვეყ­
ნის გან­ვი­თა­რე­ბის­თ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი მსხვი­ლი
პრო­ექ­ტე­ბის ფარ­გ­ლებ­ში, ჩვენ­თ­ვის გა­დამ­წყ­ვე­ტი
ფაქ­ტო­რი ხა­რის­ხი და პრო­ექ­ტე­ბის დრო­უ­ლად გან­
ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ა. „ანაგი“ სწო­რედ ხა­რის­ხის გა­რან­ტია
და ვი­ცით, რომ ყო­ვე­ლი მა­თი პრო­ექ­ტი, რო­მელ­საც
მხარს და­ვუ­ჭერთ, ახალ მიდ­გო­მებს, პერ­ს­პექ­ტი­ვებ­სა
და სა­უ­კე­თე­სო ხა­რისხს გა­ა­ერ­თი­ა­ნებს.
„ანაგისა“ და თი­ბი­სის თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბის მთა­ვა­რი
ხა­ზი მუდ­მი­ვი გან­ვი­თა­რე­ბაა – წლე­ბია უკ­ვე პა­რა­ლე­
ლუ­რად მივ­დი­ვართ წინ. კომ­პა­ნი­ამ ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­
ტუ­რას­თან ერ­თად, უძ­რა­ვი ქო­ნე­ბის მი­მარ­თუ­ლე­ბაც
წარ­მა­ტე­ბით გა­ნა­ვი­თა­რა. თი­ბი­სი, რო­გორც ინ­ფ­რას­
ტ­რუქ­ტუ­რის, ასე­ვე უძ­რა­ვი ქო­ნე­ბის სექ­ტო­რე­ბის N1
მხარ­დამ­ჭე­რი, ორი­ვე მი­მარ­თუ­ლე­ბით „ანაგის“ მთა­
ვა­რი ფი­ნან­სუ­რი პარ­ტ­ნი­ო­რი და სან­დო მრჩე­ვე­ლი­ა.
და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი, ასე­ვე მათ აინ­ტე­რე­სებთ, რამ­
დე­ნად ენერ­გო­ე­ფექ­ტი­ა­ნი იქ­ნე­ბა შე­ნო­ბა, რა­ზეც
30 წლის წინ არა­ვინ ფიქ­რობ­და. გარ­და ამი­სა, ბო­
ლო ათ­წ­ლე­უ­ლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ჩვენს დარ­გ­ში
უამ­რა­ვი სამ­შე­ნებ­ლო მა­სა­ლა გაჩ­ნ­და, შე­იც­ვა­ლა
მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბი, სა­მუ­შა­ოს წარ­მო­ე­ბის მე­თო­დო­
ლო­გი­ა...
თქვენ ახ­სე­ნეთ ენერ­გო­ე­ფექ­ტი­ა­ნო­ბა. რამ­დე­ნად
მზარ­დია ისეთ მშე­ნებ­ლო­ბა­ზე მოთხოვ­ნა, რაც გა­
რე­მო­ზე ნაკ­ლებ ზე­მოქ­მე­დე­ბას ახ­დენს?
ჩვენ­თან კომ­პა­ნი­ე­ბი მო­დი­ან მას შემ­დეგ, რაც
ყვე­ლა ნე­ბარ­თ­ვა და საპ­რო­ექ­ტო გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­
ბა ხელთ აქვთ. ჩვენ კი ვი­ღებთ ვალ­დე­ბუ­ლე­ბას,
რომ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი პრო­ექ­ტის მი­ხედ­ვით ავა­
შე­ნოთ. დღეს დაკ­ვე­თე­ბის 90% და უფ­რო მე­ტიც
ენერ­გო­ე­ფექ­ტი­ან პრო­ექ­ტებ­ზე მო­დის, რო­მელ­თა
ფარ­გ­ლებ­შიც, მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­
ლია შე­სა­ბა­მი­სი მა­სა­ლე­ბის, ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბი­სა და
მე­თო­დე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბა. ამ შემ­თხ­ვე­ვა­ში ძი­რი­თა­
დად სა­უ­ბა­რია ფა­სა­დის დათ­ბუ­ნე­ბის სხვა­დას­ხ­ვა
ტექ­ნო­ლო­გი­ა­ზე.
„ანაგის“ ან­გა­რიშ­ზე არა­ერ­თი ჩვე­ნი ქვეყ­ნის­თ­ვის
მას­შ­ტა­ბუ­რი პრო­ექ­ტი­ა, მათ შო­რის ბო­ლო იყო
ბა­თუ­მის სტა­დი­ო­ნი, მა­ნამ­დე ქუ­თა­ი­სის სა­ერ­თა­
შო­რი­სო აერო­პორ­ტი და სხვა. რა მსგავს მსხვილ
პრო­ექ­ტებს უნ­და ვე­ლო­დოთ თქვენ­გან?
ჩვენს მსხვილ მიმ­დი­ნა­რე პრო­ექ­ტებ­ში ამ­ჟა­
მად ბა­თუმ­ში ორი სას­ტუმ­როს მშე­ნებ­ლო­ბა
შე­დის, მათ­გან ერ­თი 120-ნომრიანია, მე­ო­რე კი
109-ნომრიანი. თა­ბო­რის მთა­ზე კი „მერიოტის“
ტი­პის 220-ნომრიან სას­ტუმ­რო კომ­პ­ლექსს ვა­შე­
ნებთ, რო­მე­ლიც ამ ეტაპ­ზე ჩვენ­თ­ვის ყვე­ლა­ზე
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა. ასე­ვე თვალ­სა­ჩი­ნო პრო­ექ­ტია
მა­ხა­თას მთა­ზე „არმი სი­თის“ პრო­ექ­ტი, რო­მე­ლიც
ჯა­რის­კა­ცე­ბის­თ­ვის საცხოვ­რებ­ლის მშე­ნებ­ლო­ბას
გუ­ლის­ხ­მობს. გარ­და ამი­სა, ვმუ­შა­ობთ რამ­დე­ნი­მე
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან ობი­ექ­ტ­ზე თბი­ლის­ში, მათ შო­რის
ეკო­ნო­მი­კის სა­მი­ნის­ტ­როს ყო­ფი­ლი შე­ნო­ბის ტე­
რი­ტო­რი­ა­ზე „ჰუალინგ ჯგუფ­თან“ თა­ნამ­შ­რომ­ლო­
ბით ვა­შე­ნებთ სას­ტუმ­როს. ამ ჯგუფ­თან ურ­თი­ერ­
თო­ბა სა­ინ­ტე­რე­სო­ა. გარ­და ამი­სა, აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია
წამ­ყ­ვან დე­ვე­ლო­პე­რულ კომ­პა­ნი­ებ­თან: „არქი
ჯგუფ­თან“, „m2”-თან და სხვებ­თან თა­ნამ­შ­რომ­
ლო­ბა, რომ­ლებ­თა­ნაც ჩვენ დი­დი ხნის პარ­ტ­
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 65
 ნი­ო­რუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბა გვა­კავ­ში­რებს და
მათ­თან დღე­საც გან­ვი­ხი­ლავთ რამ­დე­ნი­მე
პერ­ს­პექ­ტი­ულ პრო­ექტს. ასე­ვე სა­ქარ­თ­ვე­
ლოს რე­გი­ო­ნებ­ში – კა­ხეთ­სა და აჭა­რა­ში,
მათ შო­რის მა­ღალ­მ­თი­ან კუ­რორ­ტულ ზო­ნა­
ში, სას­ტუმ­რო­ე­ბის ცნო­ბი­ლ ქარ­თუ­ლ ბრენდ
„ამბასადორისთვის“ ვა­შე­ნებთ სას­ტუმ­რო­ებს.
რო­გორც ჩანს, პან­დე­მი­ის პე­რი­ო­დიც აქ­ტი­უ­
რად გა­მო­ი­ყე­ნეთ და არ შე­გი­ჩე­რე­ბი­ათ მშე­
ნებ­ლო­ბე­ბი. თუმ­ცა, ბუ­ნებ­რი­ვი­ა, იქ­ნე­ბო­და
დაბ­რ­კო­ლე­ბე­ბი, რაც გა­სულ­მა წელ­მა სამ­შე­
ნებ­ლო კომ­პა­ნი­ებს შე­უქ­მ­ნა. რა გა­მოწ­ვე­ვე­
ბის წი­ნა­შე დად­გა „ანაგი“?
სხვა ბევ­რი მი­მარ­თუ­ლე­ბი­სა და დარ­გის­გან
გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბით, სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტო­რი შე­და­
რე­ბით ნაკ­ლე­ბი საფ­რ­თხის წი­ნა­შე აღ­მოჩ­
ნ­და, ვი­ნა­ი­დან მშე­ნებ­ლო­ბა ღია სივ­რ­ცე­ში
მიმ­დი­ნა­რე­ობს. 2020 წელს მხო­ლოდ სა­ზო­
გა­დო­ებ­რი­ვი ტრან­ს­პორ­ტის არარ­სე­ბო­ბამ
შეგ­ვა­ფერ­ხა. თუმ­ცა ჩვენ თა­ვად და­ვიწყეთ
მუ­შა-­პერ­სო­ნა­ლის ტრან­ს­პორ­ტი­რე­ბის
უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა და ეს პრობ­ლე­მაც მო­ვაგ­
ვა­რეთ. ასე რომ, მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი დაბ­რ­კო­
ლე­ბე­ბი არ გვქო­ნი­ა. თუმ­ცა გა­მოწ­ვე­ვე­ბით
სავ­სე პე­რი­ო­დი იყო, დამ­კ­ვე­თე­ბიც გა­ურ­კ­ვევ­
ლო­ბა­ში იყ­ვ­ნენ, მაგ­რამ კო­ვიდ­პან­დე­მი­ის
დარ­ტყ­მა უფ­რო 2021 წლის მე­ო­რე კვარ­ტალ­
ში გან­ვი­ცა­დეთ, რო­დე­საც სამ­შე­ნებ­ლო მა­სა­
ლე­ბის გაძ­ვი­რე­ბა და­იწყო.
რა პროგ­ნო­ზე­ბის გა­კე­თე­ბა შე­გიძ­ლი­ათ ამ
კუთხით?
ბო­ლო პე­რი­ოდ­ში, მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ
ლა­რი შე­და­რე­ბით გამ­ყარ­და, სამ­შე­ნებ­ლო
მა­სა­ლე­ბის ფა­სე­ბი მა­ინც გა­ი­ზარ­და. გარ­კ­ვე­
ულ­წი­ლად მშე­ნებ­ლო­ბაც გაძ­ვირ­და. რამ­
დე­ნად მო­ახ­დენს ეს ყვე­ლა­ფე­რი სა­ბო­ლოო
ჯამ­ში მოთხოვ­ნა­ზე გავ­ლე­ნას, ამის თქმა
ჯერ­ჯე­რო­ბით რთუ­ლი­ა. თუმ­ცა ფაქ­ტი­ა, რომ
თუ ეს ფა­სე­ბი შე­ნარ­ჩუნ­და, გარ­კ­ვე­ულ გავ­ლე­
ნას უნ­და ვე­ლო­დოთ. ვფიქ­რობთ, რომ ფა­სე­ბი
წლის ბო­ლომ­დე შე­ნარ­ჩუნ­დე­ბა. ახ­ლა ზრდის
ტენ­დენ­ცი­ა­ა, თუმ­ცა გვაქვს სტა­ბი­ლუ­რი პე­რი­
ო­დე­ბიც. ზო­გა­დად სამ­შე­ნებ­ლო მა­სა­ლებ­ზე
ფა­სე­ბის ზრდა არა მხო­ლოდ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში,
66 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
არა­მედ სა­ერ­თა­შო­რი­სო ბა­ზარ­ზეც ფიქ­სირ­
დე­ბა. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ფაქ­ტი­ა, რომ იმ­პორ­
ტი­რე­ბუ­ლი სა­ქო­ნე­ლი გა­ცი­ლე­ბით უფ­რო ძვი­
რი­ა, ვიდ­რე ერ­თი წლის წინ იყო. ეს შე­იძ­ლე­ბა
ად­გი­ლობ­რი­ვი წარ­მო­ე­ბის გა­აქ­ტი­უ­რე­ბის
სტი­მუ­ლი გახ­დეს.
თქვენ რა სიხ­ში­რით იყე­ნებთ ად­გი­ლობ­რი­ვი
წარ­მო­ე­ბის მა­სა­ლებს და ზო­გა­დად რის წარ­
მო­ე­ბა­ში მო­ვი­კოჭ­ლებთ და პი­რი­ქით?
თუ მშე­ნებ­ლო­ბას დავ­ყოფთ მო­ნო­ლი­თურ და
არ­ქი­ტექ­ტუ­რულ ნა­წი­ლად, შე­იძ­ლე­ბა ით­ქ­ვას,
რომ მო­ნო­ლი­თურ ნა­წილ­ში 80-90% ქარ­თულ
წარ­მო­ე­ბა­ზე მო­დის. აქ იწარ­მო­ე­ბა ცე­მენ­ტი
და ლი­თო­ნი, არ­მა­ტუ­რა. რაც შე­ე­ხე­ბა არ­ქი­
ტექ­ტუ­რულ ელე­მენ­ტებს, ამ შემ­თხ­ვე­ვა­ში უფ­
რო შე­რე­უ­ლი მა­სა­ლე­ბი გვაქვს. მა­გა­ლი­თად,
თუ ხის ნა­კე­თო­ბე­ბის კარ­-­ფან­ჯა­რა­ზეა სა­უ­ბა­
რი, შეგ­ვიძ­ლი­ა, სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში შე­ვი­ძი­ნოთ.
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ასე­ვე ელექ­ტ­რო­სა­დე­ნე­ბი და
პლას­ტ­მა­საც იწარ­მო­ე­ბა, თუმ­ცა იშ­ვი­ა­თი სა­
ხე­ო­ბი­სა და გარ­კ­ვე­უ­ლი სტან­დარ­ტის ელექ­ტ­
რო­სა­დე­ნებს ად­გი­ლობ­რი­ვი მწარ­მო­ებ­ლე­ბი
ვერ გვთა­ვა­ზო­ბენ და მა­თი იმ­პორ­ტი­რე­ბა
გვი­წევს. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში საკ­მა­ოდ მა­ღა­ლი
ინ­ტენ­სი­ვო­ბით აწარ­მო­ე­ბენ წე­ბო-­ცე­მენტს,
ბათ­ქა­შებ­საც და ა.შ. თუმ­ცა, ვფიქ­რობთ, რომ
სა­ჭი­როა რე­გუ­ლა­ცი­ე­ბი და ლა­ბო­რა­ტო­რი­უ­
ლი შე­მოწ­მე­ბა იმი­სათ­ვის, რომ მა­თი ხა­რის­
ხი მა­ღა­ლი იყოს. თუ ქვე­ყა­ნა­ში არ გვექ­ნე­ბა
სერ­ტი­ფი­ცი­რე­ბის სის­ტე­მა, ან ავ­ტო­რი­ტე­ტუ­
ლი ლა­ბო­რა­ტო­რი­ე­ბი, მა­შინ ქარ­თუ­ლი წარ­
მო­ე­ბის პრო­დუქ­ცი­ი­სად­მი ნდო­ბის შექ­მ­ნა და
შემ­დეგ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა რთუ­ლი იქ­ნე­ბა.
ფი­ნან­სუ­რი რე­სურ­სე­ბის გა­რე­შე მსხვი­ლი
პრო­ექ­ტე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა ვერ ხერ­ხ­დე­
ბა, თქვე­ნი იდე­ე­ბის მხარ­დამ­ჭე­რი ხში­რად
„თიბისია“. რო­გორ თა­ნამ­შ­რომ­ლობთ ამ
ბან­კ­თან?
„თიბისისგან“ ყო­ველ­თ­ვის ვგრძნობთ მხარ­
და­ჭე­რას. ნე­ბის­მი­ე­რი სირ­თუ­ლის პრო­ექ­ტის
გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბი­სას, რო­დე­საც ­ფი­ნან­სუ­რი
რე­სურ­სე­ბის სა­ჭი­რო­ე­ბა გვექ­მ­ნე­ბა, ყო­ველ­
თ­ვის გვაქვს იმე­დი, რომ „თიბისი“ აუცი­ლებ­
ლად გვერ­დ­ში დაგ­ვიდ­გე­ბა. თუმ­ცა ამა­ვე
დროს მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია ისიც, რომ „თიბისი“
ყო­ველ­თ­ვის გვი­წევს კონ­სულ­ტა­ცი­ას იმას­
თან და­კავ­ში­რე­ბით, თუ რამ­დე­ნად რის­კი­ა­ნია
მო­ცე­მუ­ლი პრო­ექ­ტის ფი­ნან­სი­რე­ბა. რო­დე­საც
ჩვე­ნი ხედ­ვე­ბი ერ­თ­მა­ნეთს ემ­თხ­ვე­ვა, გვაძ­
ლევს და­ფი­ნან­სე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბას. ჩვენ ხშირ
შემ­თხ­ვე­ვა­ში მოკ­ლე­ვა­დი­ა­ნი ფი­ნან­სუ­რი
ინი­ექ­ცი­ე­ბი გვჭირ­დე­ბა, ვი­ნა­ი­დან დამ­კ­ვეთს
ზოგ­ჯერ აგ­ვი­ან­დე­ბა, გა­და­რიცხ­ვე­ბის პრო­ცე­
დუ­რე­ბი დრო­ში იწე­ლე­ბა და ა.შ. ასეთ შემ­თხ­
ვე­ვებ­ში „თიბისი“ ყო­ველ­თ­ვის გვე­ი­მე­დე­ბა.
თქვე­ნი პრო­ექ­ტე­ბი ძი­რი­თა­დად მას­შ­ტა­ბუ­რია
და მო­ითხოვს სპე­ცი­ფი­კურ ცოდ­ნას და გა­
მოც­დი­ლე­ბას სამ­შე­ნებ­ლო ინ­დუს­ტ­რი­ა­ში. გა­
მომ­დი­ნა­რე იქი­დან, რომ ხში­რად სა­უბ­რო­ბენ
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში კვა­ლი­ფი­ცი­უ­რი მუ­შა-­პერ­სო­
ნა­ლის სიმ­ცი­რე­ზე, „ანაგი“ რამ­დე­ნად დგას ამ
პრობ­ლე­მის წი­ნა­შე?
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში არა მგო­ნია იყოს დარ­გი,
რო­მე­ლიც გა­მოც­დი­ლი სპე­ცი­ა­ლის­ტის პრობ­
ლე­მის წი­ნა­შე არ იდ­გეს. ჩვენც ვდგა­ვართ ამ
პრობ­ლე­მის წი­ნა­შე. თუმ­ცა ჩვენ მის მოგ­ვა­
რე­ბა­ზე ზრუნ­ვა და­ვიწყეთ.
პრობ­ლე­მის მთა­ვა­რი არ­სი მდგო­მა­რე­
ობს გა­მოც­დი­ლე­ბის არარ­სე­ბო­ბა­ში, რად­
გან სა­ინ­ჟინ­რო-­ტექ­ნი­კუ­რი სპე­ცი­ა­ლო­ბე­ბი
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში დი­დი ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში
არ იყო პო­პუ­ლა­რუ­ლი და წლე­ბის გან­მავ­ლო­
ბა­ში თით­ქ­მის არ არ­სე­ბობ­და შე­სა­ბა­მი­სი
ცოდ­ნის მქო­ნე ახა­ლი კად­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც
მშე­ნებ­ლო­ბა­ში გა­მოც­დი­ლე­ბას და­აგ­რო­
ვებ­დ­ნენ. ბო­ლო პე­რი­ო­დი­ა, ამ მი­მარ­თუ­ლე­
ბით სი­ტუ­ა­ცია შე­და­რე­ბით უკე­თე­სო­ბის­კენ
შე­იც­ვა­ლა და ახალ­გაზ­რ­დე­ბი და­ინ­ტე­რეს­დ­
ნენ ტექ­ნი­კუ­რი სპე­ცი­ა­ლო­ბე­ბის შეს­წავ­ლით.
შე­დე­გად მი­ვი­ღეთ მო­ცე­მუ­ლო­ბა, რო­დე­საც,
ერ­თი მხრივ, გვყავს ახალ­გაზ­რ­და კურ­ს­დამ­
თავ­რე­ბუ­ლი ინ­ჟინ­რე­ბი, რომ­ლებ­საც აქვთ
თა­ნა­მედ­რო­ვე ცოდ­ნა, მაგ­რამ არ გა­აჩ­ნი­
ათ გა­მოც­დი­ლე­ბა და მე­ო­რე მხრივ გვყავს
უზარ­მა­ზა­რი გა­მოც­დი­ლე­ბის მქო­ნე ძვე­ლი
თა­ო­ბის ინ­ჟი­ნერ­-­მ­შე­ნებ­ლე­ბი, რომ­ლე­ბის­თ­
ვი­საც უცხოა ახა­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბი. ამ მო­
ცე­მუ­ლო­ბას­თან გა­სამ­კ­ლა­ვებ­ლად, რამ­დე­ნი­
მე წე­ლი­ა, „ანაგში“ შევ­ქ­მე­ნით მშე­ნებ­ლო­ბის
ხა­რის­ხი­სა და ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის კონ­ტ­რო­ლის
სამ­სა­ხუ­რი, რო­მე­ლიც და­ვა­კომ­პ­ლექ­ტეთ
ტექ­ნი­კუ­რი უნი­ვერ­სი­ტე­ტის წარ­მა­ტე­ბუ­ლი
40-45 სტუ­დენ­ტით და კურ­ს­დამ­თავ­რე­ბუ­ლით.
ამ სამ­სა­ხურ­მა ერ­თ­გ­ვა­რი სი­ნერ­გია შექ­მ­ნა
გა­მოც­დი­ლე­ბა­სა და ახალ ცოდ­ნას შო­რის:
ახა­ლი თა­ო­ბა იზ­რ­დე­ბა, იძენს გა­მოც­დი­ლე­
ბას, ახალ ცოდ­ნას უზი­ა­რებს ძველ თა­ო­ბას
და შე­უძ­ლია მის­თ­ვის გარ­კ­ვე­უ­ლი სი­ახ­ლე­ე­
ბის შე­თა­ვა­ზე­ბა, ძვე­ლი თა­ო­ბა, თა­ვის მხრივ,
ახალგაზრდებს უზი­ა­რებს გა­მოც­დი­ლე­ბას.
გარ­და ამი­სა, ჩვენ ვიწ­ვევთ უცხო­ელ
სპე­ცი­ა­ლის­ტებს. ყო­ველ­თ­ვის გვყავს და­
ახ­ლო­ე­ბით ოცი სპე­ცი­ა­ლის­ტი, რომ­ლე­ბიც
გერ­მა­ნი­ი­დან, თურ­ქე­თი­დან, უკ­რა­ი­ნი­დან
ჩა­მოგ­ვ­ყავს. ისი­ნი მოწ­ვე­უ­ლი არი­ან იმ პი­
რო­ბით, რომ ად­გი­ლობ­რივ კად­რებს გა­მოც­
დი­ლე­ბა გა­უ­ზი­ა­რონ.
თქვენ რამ­დე­ნი­მე წლის წინ შეხ­ვე­დით დე­
ვე­ლო­პე­რულ სექ­ტორ­შიც, რო­დე­საც ბა­ზარ­ზე
„ანაგი დე­ვე­ლოპ­მენ­ტი“ გა­მოჩ­ნ­და. რა პო­ტენ­
ცი­ალს ხე­დავთ ამ საკ­მა­ოდ კონ­კუ­რენ­ტულ
ბა­ზარ­ზე?
თუ მას­შ­ტაბს შევ­ხე­დავთ, რა მას­შ­ტა­ბი­თაც
დაწყე­ბუ­ლი გვაქვს დე­ვე­ლოპ­მენ­ტ­ში მუ­შა­
ო­ბა, ვნა­ხავთ, რომ ძა­ლი­ან მოკ­რ­ძა­ლე­ბუ­ლი
წი­ლი­ა. ვფიქ­რობთ, რომ დე­ვე­ლოპ­მენ­ტი და
სამ­შე­ნებ­ლო ინ­დუს­ტ­რია ორი და­მო­უ­კი­დე­ბე­
ლი მი­მარ­თუ­ლე­ბაა და ორი­ვეს ერ­თად გან­
ვი­თა­რე­ბა არ შე­იძ­ლე­ბა იყოს წარ­მა­ტე­ბუ­ლი.
ამი­ტო­მაც ჩვე­ნი პრო­ექ­ტე­ბი დე­ვე­ლოპ­მენ­ტ­ში
უფ­რო სა­ი­მი­ჯო ხა­სი­ა­თი­სა­ა, ვიდ­რე მას­შ­ტა­ბუ­
რი. ვფიქ­რობთ, რომ უახ­ლო­ეს მო­მა­ვალ­ში ამ
მი­მარ­თუ­ლე­ბით მას­შ­ტა­ბურ პრო­ექ­ტებ­ზე არ
გა­და­ვერ­თ­ვე­ბით.
და­ბო­ლოს, კომ­პა­ნი­ის შე­მო­სა­ვა­ლი 2019 წელს
– 241.5 მი­ლი­ო­ნი ლა­რი, წმინ­და მო­გე­ბა კი 34.5
მი­ლი­ო­ნი ლა­რი იყო. რო­გორ შე­იც­ვა­ლა ეს
მო­ნა­ცე­მე­ბი 2020-ში და რა მო­ლო­დი­ნი გაქვთ
მიმ­დი­ნა­რე წლის­გან?
2020 წელს 2019 წელ­თან შე­და­რე­ბით 4.5%-
იანი ზრდა გვქონ­და. ვფიქ­რობთ, რომ 2021-ში
ზრდას თუ არა, მო­ცე­მულ ნიშ­ნულს მა­ინც შე­
ვი­ნარ­ჩუ­ნებთ.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 67
 სტრატეგიები

ავტორი: ჯონი კლემონსი

სამშენებლო სექტორი
და კოვიდ-19:
ცხოვრებისა და მუშაობის
მომავალი

SHUTTERSTOCK

68 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

 პან­დე­მი­ის და­საწყის­ში სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტორს სხვა დარ­
გე­ბის მსგავ­სად მო­უ­წია გა­დაწყო­ბა და დიდ საცხოვ­რე­ბელ
ფარ­თებ­ზე მკვეთ­რად გაზ­რდ
­ ილ მოთხოვ­ნა­ზე მორ­გე­ბა.
თუმ­ცა ახ­ლა სი­ტუ­ა­ცია შეც­ვ­ლი­ლია – სამ­შე­ნებ­ლო სფე­
რო ახა­ლი სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბის დაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბას დი­გი­ტა­ლი­ზა­
ცი­ის მეშ­ვე­ო­ბით ახერ­ხებს. ეს გან­სა­კუთ­რე­ბით მნიშ­ვ­ნე­
ლო­ვა­ნია იმის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, რომ 2050 წლის­თვ
­ ის
არ­სე­ბუ­ლი ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის და­ახ­ლო­ე­ბით 75 პრო­ცენ­ტი
ახა­ლი ნა­გე­ბო­ბე­ბის­გან იქ­ნე­ბა შემ­დ­გა­რი.
სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტო­რი და ახა­ლი
კო­რო­ნა­ვი­რუ­სი: და­მან­გ­რე­ვე­ლი
ძა­ლი­დან ინო­ვა­ცი­ის სტი­მუ­ლამ­დე
აშ­შ­-­ში პრო­დუქ­ტი­უ­ლო­ბის დო­ნე 1947 – 2010 წლე­ბის პე­რი­
ოდ­ში თით­ქ­მის არ შეც­ვ­ლი­ლა, რის შე­დე­გა­დაც სამ­შე­ნებ­
ლო სფე­რო მოწყ­ვ­ლა­დი იყო. ტექ­ნო­ლო­გი­ურ­მა გან­ვი­
თა­რე­ბამ სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტორს ძალ­ზე სა­ჭი­რო ბიძ­გი
მის­ცა ისე­თი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი სი­ახ­ლე­ე­ბით, რო­გო­რი­ცაა
მო­დუ­ლა­რუ­ლი მშე­ნებ­ლო­ბა.
პან­დე­მი­ამ და­აჩ­ქა­რა ქარ­ხ­ნუ­ლი წე­სით მშე­ნებ­ლო­ბი­სა
და სხვა ახა­ლი პრო­ცე­სე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბა. McKinsey-ის
თა­ნახ­მად, 2030 წლის­თ­ვის აშ­შ­-­სა და ევ­რო­პა­ში ახა­ლი შე­
ნო­ბე­ბის 15-20 პრო­ცენ­ტი მო­დუ­ლა­რუ­ლი ტი­პის იქ­ნე­ბა.
ეს მხო­ლოდ ერ­თი მა­გა­ლი­თია იმი­სა, თუ რო­გორ
ეხ­მა­რე­ბა ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბა სამ­შე­ნებ­ლო
სექ­ტორს საცხოვ­რე­ბე­ლი და სხვა ტი­პის სამ­შე­ნებ­ლო პრო­
ექ­ტე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ში. კო­რო­ნა­ვი­რუს­თან და­კავ­ში­
რე­ბით ადა­მი­ან
­ ე­ბის ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რი გა­მოც­დი­ლე­ბე­ბის
მი­უ­ხე­და­ვად, ჩვე­ნი ზო­გა­დი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა პი­რა­დი და
სა­ჯა­რო სივ­რ­ცე­ე­ბის მი­მართ შე­იც­ვა­ლა და ხე­ლახ­ლა გან­
საზღ­ვრ
­ ავს ჩვენს მიდ­გო­მას სა­ინ­ჟინ­რო საქ­მის, მშე­ნებ­
ლო­ბი­სა და ოპე­რა­ცი­ე­ბი­სად­მი.
რა მი­მარ­თუ­ლე­ბით მი­დის სამ­შე­ნებ­ლო
სექ­ტო­რი?
სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტორ­ში ციფ­რუ­ლი ტრან­ს­ფორ­მა­ცია აუცი­
ლე­ბე­ლია მო­მა­ვალ­ში იმ საცხოვ­რე­ბე­ლი, სამ­შე­ნებ­ლო და
ინ­ფ­რას­ტრ
­ უქ­ტუ­რუ­ლი მოთხოვ­ნე­ბის და­საკ­მა­ყო­ფი­ლებ­
ლად, რომ­ლე­ბიც გან­სა­კუთ­რე­ბით აქ­ტუ­ა­ლუ­რი პან­დე­მი­ის
კრი­ზი­სის დროს გახ­და.
უფ­რო ხა­რის­ხი­ა­ნი მშე­ნებ­ლო­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის­თ­
ვის სა­ჭი­როა ბიზ­ნეს­პ­რო­ცე­სე­ბის მო­დერ­ნი­ზე­ბა, რაც ჩვე­უ­
ლებ­რივ ინ­ფორ­მა­ცი­ის ნა­კა­დით იწყე­ბა – ჩვენ უკ­ვე დი­დი
ხა­ნი­ა, გავ­ც­დით ლურ­ჯი ნა­ხა­ზე­ბის ეპო­ქას. დღეს ბიზ­ნე­
სე­ბი უკ­ვე ციფ­რუ­ლი დი­ზა­ი­ნე­ბი­თა და 3D-მოდელირების
პროგ­რა­მით მიჰ­ყ­ვე­ბი­ან მშე­ნებ­ლო­ბის გეგ­მას. ინ­ფორ­
მა­ცია უნ­და იყოს დე­მოკ­რა­ტი­ზე­ბუ­ლი, გა­ციფ­რე­ბუ­ლი
და სამ­შე­ნებ­ლო კომ­პა­ნი­ე­ბის­თ­ვის უნი­ვერ­სა­ლუ­რად
ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი, რა­თა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი გავ­ლე­ნა იქო­ნი­ოს
სამ­შე­ნებ­ლო სფე­რო­ზე.
რო­დე­საც მშე­ნებ­ლო­ბის პრო­ცეს­ში ჩარ­თუ­ლი ყვე­ლა
მხა­რე აც­ნო­ბი­ე­რებს პრო­ექ­ტის დი­ზა­ინ­სა და მიმ­დი­ნა­
რე სტა­ტუსს, და რო­დე­საც პირ­ვე­ლი დღი­დან არ­სე­ბობს
კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის ცენ­ტ­რა­ლუ­რი წერ­ტი­ლი, მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად
მცირ­დე­ბა ძვი­რად ღი­რე­ბუ­ლი შეც­დო­მე­ბი­სა და გრა­ფი­კი­
დან გა­დახ­რის რის­კე­ბი.
სამ­შე­ნებ­ლო სფე­რო­ში გა­მო­ყე­ნე­ბულ კი­დევ ერთ ტექ­
ნო­ლო­გი­ას წარ­მო­ად­გენს ე.წ. ციფ­რუ­ლი ტყუ­პი – ფი­ზი­კუ­რი
აქ­ტი­ვის დი­ნა­მი­კუ­რი მო­დე­ლი.
ციფ­რუ­ლი ტყუ­პის დამ­ზა­დე­ბა ნე­ბის­მი­ე­რი ნივ­თის­თ­ვის
არის შე­საძ­ლე­ბე­ლი, თუმ­ცა ის გან­სა­კუთ­რე­ბით პრაქ­ტი­
კუ­ლია მშე­ნებ­ლო­ბის პრო­ცეს­ში, რა­მე­თუ შე­ი­ცავს ყვე­ლა
სა­ჭი­რო ინ­ფორ­მა­ცი­ას – კომ­პი­უ­ტე­რი­ზე­ბუ­ლი დი­ზა­ი­ნით
დაწყე­ბუ­ლი, ოპე­რა­ცი­ულ
­ ი სა­ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლო­ე­ბით დამ­
თავ­რე­ბუ­ლი. აღ­ნიშ­ნუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ის ელექ­ტ­რო­ნუ­ლად
შე­ნახ­ვა მშე­ნებ­ლებს სა­შუ­ა­ლე­ბას აძ­ლევს, სწრა­ფად შე­ის­
წავ­ლონ ინ­ფორ­მა­ცია და მარ­ტი­ვად გა­ა­ზი­ა­რონ მო­დე­ლე­ბი
და პროგ­ნო­ზე­ბი.
მო­მავ­ლის ტენ­დენ­ცი­ე­ბი -
სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტორ­ში
კო­მუ­ნი­კა­ცია ყვე­ლა­ფე­რია
სამ­შ ე­ნ ებ­ლ ო პრო­ე ქ­ტ ე­ბ ი უფ­რ ო კომ­პ ­ლ ექ­ს უ­რ ი ხდე­
ბა, ხო­ლ ო შე­ნ ო­ბ ე­ბ ი – უფ­რ ო მა­ღა­ლ ი და ტექ­ნ ო­ლ ო­
გი­უ ­რ ად გან­ვი­თ ა­რ ე­ბ უ­ლ ი. ეს იმას ნიშ­ნ ავს, რომ
აღმასრულებელმა პი­რ ებ­მ ა უფ­რ ო მჭიდ­რ ოდ უნ­დ ა ითა­
ნამ­შ ­რ ომ­ლ ონ ერ­თმ
­ ა­ნ ეთ­თ ან.
მიმ­წო­დებ­ლებ­მა, დი­ზა­ი­ნე­რებ­მა, სა­ხელ­მ­წი­ფო უწყე­
ბებ­მა და მფლო­ბე­ლებ­მა უნ­და გა­ი­ზი­ა­რონ ასეთ მსხვილ
პრო­ექ­ტებ­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი რის­კე­ბი და ერ­თად უზ­
რუნ­ველ­ყონ, რომ შეს­რუ­ლე­ბის გრა­ფი­კი არ შე­იც­ვა­ლოს და
ხარ­ჯე­ბი არ გა­ი­ზარ­დოს. ციფ­რუ­ლი ტყუ­პე­ბის ტექ­ნო­ლო­
გია ყვე­ლა და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ მხა­რეს სა­შუ­ა­ლე­ბას აძ­ლევს,
თა­ვი­დან აიცი­ლონ ძვი­რად ღი­რე­ბუ­ლი შეც­დო­მე­ბი და
შეს­წო­რე­ბე­ბის აუცი­ლებ­ლო­ბა. ნივ­თე­ბის ინ­ტერ­ნე­ტის
ტექ­ნო­ლო­გი­ით მათ შე­უძ­ლი­ათ პროგ­ნო­ზე­ბის გა­კე­თე­ბა და
პრო­დუქ­ტი­უ­ლო­ბის გაზ­რ­და.
ცოდ­ნის დე­ფი­ცი­ტი მა­ლე შე­იძ­ლე­ბა რე­ა­ლურ საფ­
რ­თხედ იქ­ცეს
სამ­შე­ნებ­ლო სფე­რო­ში იც­ვ­ლე­ბა მუ­შა­ხე­ლი: კვა­ლი­ფი­ცი­ურ
­ ი
სპე­ცი­ალ
­ ის­ტე­ბი გა­დი­ან პენ­სი­ა­ზე და სა­ჭი­რო ხდე­ბა მა­თი
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 69
სტრატეგიები სამშენებლო სექტორი და კოვიდ-19: ცხოვრებისა და მუშაობის მომავალი
შემ­ც­ვლ
­ ე­ლე­ბის სწრა­ფად მო­ძი­ე­ბა. აშ­შ-­ ის გე­ნე­რა­ლურ
კონ­ტრ
­ აქ­ტორ­თა ასო­ცი­ა­ცი­ის თა­ნახ­მად, სამ­შე­ნებ­ლო კომ­
პა­ნი­ე­ბის 81 პრო­ცენტს უჭირს კვა­ლი­ფი­ცი­უ­რი კად­რე­ბის
შევ­სე­ბა რო­გორც სა­ა­თობ­რი­ვი, ისე სრუ­ლი გა­ნაკ­ვე­თის
სეგ­მენ­ტებ­ში.
ამით კი­დევ უფ­რო მძაფ­რ­დე­ბა მუ­შა­ხე­ლის ნაკ­ლე­ბო­ბის
პრობ­ლე­მა, რო­მე­ლიც 2005-2010 წლე­ბის ეკო­ნო­მი­კუ­რი კრი­
ზი­სის დროს წარ­მო­იქ­მნ
­ ა. სამ­შე­ნებ­ლო პრო­ექ­ტე­ბი­სა და
სა­მუ­შაო ად­გი­ლე­ბის შემ­ცი­რე­ბამ ხე­ლი შე­უ­შა­ლა სექ­ტორ­ში
დი­დი რა­ო­დე­ნო­ბით ახა­ლი კად­რე­ბის შე­მო­დი­ნე­ბას, რაც
ახ­ლა გან­სა­კუთ­რე­ბით დიდ პრობ­ლე­მას წარ­მო­ად­გენს.
პენ­სი­ა­ზე გა­სუ­ლი მუ­შე­ბის მი­ერ დაგ­რო­ვი­ლი ცოდ­ნა
და ექ­ს­პერ­ტუ­ლი მო­ნა­ცე­მე­ბი ბიზ­ნე­სე­ბის მი­ერ უნ­და იქ­
ნას კო­დი­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი და გა­ციფ­რე­ბუ­ლი, რა­თა ახალ­მა
სპე­ცი­ა­ლის­ტებ­მა ძი­რი­თა­დი ბიზ­ნეს­პ­რო­ცე­სე­ბის გაც­ნო­
ბი­ე­რე­ბა შეძ­ლონ.
მსოფ­ლიო მას­შ­ტა­ბით, 2030 წლის­თ­ვის სამ­შე­ნებ­ლო
სექ­ტორ­ში 200 მი­ლი­ო­ნამ­დე სა­მუ­შაო ად­გი­ლი შე­იქ­მ­ნე­ბა.
გა­ციფ­რე­ბის ტემ­პი და მო­ბი­ლურ მოწყო­ბი­ლო­ბებ­ზე ინ­
ფორ­მა­ცი­ის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბა ახალ კად­რებს აკ­ლი­მა­ტი­
ზა­ცი­ა­ში და­ეხ­მა­რე­ბა და მშე­ნებ­ლო­ბის ახალ პა­რა­დიგ­მა­
ში გა­მარ­ჯ­ვე­ბულ კომ­პა­ნი­ებს გან­საზღ­ვ­რავს.
ტექ­ნო­ლო­გია და­ეხ­მა­რე­ბა მშე­ნებ­ლო­ბის
სექ­ტორს
ქარ­ხ­ნუ­ლი წე­სით მშე­ნებ­ლო­ბა და 3D-ბეჭდვა უკ­ვე ფარ­
თოდ გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა სამ­შე­ნებ­ლო სექ­ტორ­ში. ეს პრო­ცე­სი
და­მო­კი­დე­ბუ­ლია მწარ­მო­ებ­ლებს, დი­ზა­ინ
­ ე­რებ­სა და სხვა
მო­თა­მა­შე­ებს შო­რის იდე­ა­ლურ კო­ორ­დი­ნა­ცი­ა­ზე, რა­თა
ქარ­ხ­ნუ­ლი წე­სით დამ­ზა­დე­ბუ­ლი ნა­წი­ლე­ბი ერ­თ­მა­ნეთს
მო­ერ­გოს. პრო­ცე­სის სწო­რად გან­ხორ­ცი­ელ
­ ე­ბა მნიშ­ვ­ნე­
ლოვ­ნად შე­ამ­ცი­რებს მშე­ნებ­ლო­ბის დროს.
მო­დუ­ლა­რულ მშე­ნებ­ლო­ბას­თან ერ­თად გა­იზ­რ­დე­ბა
სხვა ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის პო­პუ­ლა­რო­ბაც, ეს კი არ უნ­და იყოს
შეშ­ფო­თე­ბის მი­ზე­ზი.
მშე­ნებ­ლო­ბა სპე­ცი­ა­ლი­ზე­ბუ­ლი სფე­რო­ა, სა­დაც გათ­
ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი უნ­და იქ­ნეს ისე­თი ფაქ­ტო­რე­ბი, რო­გო­
რი­ცაა ცვა­ლე­ბა­დი ეკო­ლო­გი­ურ
­ ი პი­რო­ბე­ბი, რომ­ლებ­ზეც
მხო­ლოდ ადა­მი­ან
­ ებს შე­უძ­ლი­ათ მორ­გე­ბა. რო­ბო­ტე­ბი
არ აპი­რე­ბენ მშე­ნე­ბელ­თა სა­მუ­შაო ად­გი­ლე­ბის მით­ვი­სე­
ბას. ისი­ნი მხო­ლოდ დაგ­ვეხ­მა­რე­ბი­ან პრო­დუქ­ტი­უ­ლო­ბის
გაზ­რ­და­ში სწო­რედ ახ­ლა, რო­დე­საც მა­სობ­რი­ვი წარ­მო­ე­ბა
ძალ­ზე სა­ჭი­რო­ა.
ბო­ლო დროს საკ­მა­ოდ პო­პუ­ლა­რუ­ლი გახ­და სიტყ­
ვა „კობოტი“ – რო­ბო­ტი, რო­მე­ლიც ადა­მი­ა­ნებს უწევს
დახ­მა­რე­ბას. რო­ბო­ტე­ბი­სა და 3D-ბეჭდვის დახ­მა­რე­ბით,
70 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
სამ­შე­ნებ­ლო მო­ედ­ნებ­ზე შე­იძ­ლე­ბა შეს­რულ­დეს ბევ­რი
და­ვა­ლე­ბა, რაც პრო­დუქ­ტი­უ­ლო­ბას 50-80 პრო­ცენ­ტით
გაზ­რ­დის. მსოფ­ლი­ოს ესა­ჭი­რო­ე­ბა მე­ტი ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი
საცხოვ­რე­ბე­ლი შე­ნო­ბა, და ჩვენ ამას რე­კორ­დულ დრო­ში
უზ­რუნ­ველ­ვ­ყოფთ ავ­ტო­მა­ტი­ზა­ცი­ის მეშ­ვე­ო­ბით.
შემ­დე­გი ნა­ბი­ჯი: მდგრა­დო­ბა
ტექ­ნო­ლო­გია ასე­ვე ხელს უწყობს მდგრა­დო­ბას. სამ­შე­
ნებ­ლო სექ­ტო­რი მო­იხ­მარს ყვე­ლა­ზე მეტ ნედ­ლე­ულს და
პა­სუ­ხის­მ­გე­ბე­ლია ნახ­ში­რორ­ჟან­გის გლო­ბა­ლურ ემი­სი­ა­
თა 25-40 პრო­ცენ­ტ­ზე. მოხ­მა­რე­ბის მო­ნი­ტო­რინ­გი დრო­თა
გან­მავ­ლო­ბა­ში შე­საძ­ლე­ბელს გახ­დის მა­სა­ლე­ბი­სა და
ენერ­გი­ის გა­მო­ყე­ნე­ბის ოპ­ტი­მი­ზა­ცი­ას.
ახა­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის მეშ­ვე­ო­ბით შე­საძ­ლე­ბე­ლია მა­
სა­ლე­ბის მოხ­მა­რე­ბის 30-60 პრო­ცენ­ტით შემ­ცი­რე­ბა.
პან­დე­მი­ამ მშე­ნებ­ლო­ბის ბევ­რი ას­პექ­ტი შეც­ვა­ლა,
დაწყე­ბუ­ლი სა­ო­ფი­სე და საცხოვ­რე­ბე­ლი მშე­ნებ­ლო­ბის
პრი­ო­რი­ტე­ტე­ბით და დამ­თავ­რე­ბუ­ლი უსაფ­რ­თხო­ე­ბის
ზო­მე­ბით, რომ­ლე­ბიც და­მა­ტე­ბით უნ­და და­ი­ნერ­გოს უკ­ვე
სა­ხი­ფა­თო სფე­რო­ში.
რო­ბო­ტე­ბი და ქარ­ხ­ნუ­ლი წე­სით მშე­ნებ­ლო­ბა ამ­ცი­
რე­ბენ გარ­კ­ვე­ულ რის­კებს და საცხოვ­რე­ბელ ფარ­თებ­ზე
მოთხოვ­ნას აკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბენ.
ვაგ­რ­ძე­ლებთ და ვა­უმ­ჯო­ბე­სებთ მშე­ნებ­ლო­ბას
იმის­თ­ვის, რომ სამ­შე­ნებ­ლო კომ­პა­ნი­ებ­მა შე­ი­ნარ­ჩუ­ნონ
რე­ლე­ვან­ტუ­რო­ბა სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში, რომ­ლის მო­ლო­დი­
ნე­ბიც ხში­რად იც­ვ­ლე­ბა, მათ აუცი­ლებ­ლად უნ­და უზ­რუნ­
ველ­ყონ სწო­რი ინ­ს­ტ­რუ­მენ­ტე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბით სა­კუ­თა­რი
პერ­სო­ნა­ლის სწავ­ლე­ბი­სა და მუ­შა­ო­ბის დაჩ­ქა­რე­ბა.
სა­ო­ფი­სე შე­ნო­ბე­ბი თით­ქ­მის მთე­ლი წლის მან­ძილ­ზე
ცა­რი­ე­ლი იყო ან შემ­ცი­რე­ბუ­ლი დატ­ვირ­თ­ვით ფუნ­ქც
­ ი­ო­ნი­
რებ­და. კომ­პა­ნი­ე­ბის ნა­წილ­მა გა­ნაცხა­და, რომ ისი­ნი მუდ­
მი­ვად შე­ი­ნარ­ჩუ­ნე­ბენ დის­ტან­ცი­უ­რი მუ­შა­ო­ბის რე­ჟიმს.
სამ­შე­ნებ­ლო სფე­რო­ზე ზე­გავ­ლე­ნის გან­საზღ­ვ­რა რთუ­ლი­ა,
თუმ­ცა ძლი­ე­რი ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რი ბირ­თ­ვი ხელს უწყობს
სწრაფ ადაპ­ტა­ცი­ას.
კომ­პა­ნია SAP-ის „ქლაუდი“ ას­რუ­ლებს ტექ­ნო­ლო­გი­ე­
ბი­სა და მომ­სა­ხუ­რე­ბე­ბის ჰა­ბის როლს სამ­შე­ნებ­ლო კომ­
პა­ნი­ე­ბის­თ­ვის, რომ­ლებ­საც დაჩ­ქა­რე­ბუ­ლი წე­სით სურთ
სრუ­ლი ბიზ­ნეს­მო­დე­ლის მი­ღე­ბა. არ არის სა­ჭი­რო მშე­
ნებ­ლო­ბის რე­გი­ო­ნუ­ლად იზო­ლი­რე­ბა. სტან­დარ­ტი­ზე­ბულ
პრო­ცე­სებ­ზე გა­დას­ვ­ლა, ვერ­ტი­კა­ლუ­რი ფუნ­ქ­ცი­ო­ნა­ლუ­რო­
ბა და ურ­თი­ერ­თ­მოქ­მე­დი გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბი სა­შუ­ა­ლე­ბას
მოგ­ვ­ცემს, უფ­რო სწრა­ფად ვი­მოძ­რა­ოთ და ნაკ­ლებ დრო­ში
ავა­შე­ნოთ ზუს­ტად ის, რაც სა­ზო­გა­დო­ე­ბას ესა­ჭი­რო­ე­ბა.
 თმის სტაილინგის პროდუქტების ხაზია, რომელთა
გამოყენებაც შესაძლებელია, როგორც ცალკ-ცალკე, ასევე
კომბინირებულად.თითოეული პროდუქტი უზრუნველყოფს
თმის დატენიანებას და ხანგრძლივ ეფექტს.

სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 71

 სტრატეგიები
ავტორი: ნორმან ანდერსონი
ოთხი წამყვანი
გლობალური სტრატეგიული
ინფრასტრუქტურული პროექტი
— ლიდერები, რომლებიც
სამყაროს ცვლიან
ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა – ტრან­ს­პორ­ტი, წყა­ლი, ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ა,
5G – შე­სა­ნიშ­ნა­ვია იმით, რომ თი­თო­ე­ულ პრო­ექტს – ათა­სო­ბით,
ქსე­ლებ­ზე მი­ერ­თე­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­ში კი მი­ლი­ო­ნო­ბით ადა­მი­ა­
ნის­თ­ვის მო­აქვს სარ­გე­ბე­ლი. გა­მორ­ჩე­უ­ლი ბიზ­ნე­სე­ბის მსგავ­
სად, პრო­ექ­ტე­ბი ხში­რად წარ­მო­ი­შო­ბა ცალ­კე­უ­ლი ადა­მი­ან
­ ე­ბის
(ზოგჯერ საკ­მა­ოდ არა­გო­ნივ­რუ­ლი) იდე­ე­ბი­დან. ეს ადა­მი­ან
­ ე­ბი
არას­დ­როს ნებ­დე­ბი­ან; ისი­ნი ენერ­გი­უ­ლად და და­ჟი­ნე­ბით გა­
ივ­ლი­ან ბეწ­ვის ხიდს, რო­მე­ლიც შორ­ს­მ­ჭ­ვ­რე­ტელ და შეშ­ლილ
ადა­მი­ა­ნებს ყოფს ერ­თ­მა­ნე­თის­გან. სა­უ­კე­თე­სო პრო­ექ­ტე­ბი
ჩვენ არა მხო­ლოდ მო­მა­ვალს გვა­ნახ­ვე­ბენ, არა­მედ იმა­საც გვე­
უბ­ნე­ბი­ან, თუ ვინ ვართ ჩვენ და ვინ შექ­მ­ნის ამ მო­მა­ვალს.
ჩვე­ნი გლო­ბა­ლუ­რი სტრა­ტე­გი­უ­ლი ინ­ფრ
­ ას­ტ­რუქ­ტუ­რის მე-13
ვირ­ტუ­ა­ლუ­რი ფო­რუ­მის ფარ­გ­ლებ­ში ჩვენ ვუ­მას­პინ­ძ­ლებთ 100
პრო­ექ­ტის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნელს მთე­ლი მსოფ­ლი­ო­დან. აღ­ნიშ­ნუ­ლი
პრო­ექ­ტე­ბის სა­ერ­თო ეკო­ნო­მი­კუ­რი ღი­რე­ბუ­ლე­ბა 200 მი­ლი­არდ
აშშ დო­ლარს აჭარ­ბებს. წარ­მო­გიდ­გენთ ოთხ ასეთ პრო­ექტს
– რას გვპირ­დე­ბი­ან მა­თი ავ­ტო­რე­ბი გლო­ბა­ლუ­რი ეკო­ნო­მი­კის
აღ­დ­გე­ნის თა­ო­ბა­ზე?
კლა­რა (ავსტრალია): $20 მი­ლი­არ­დამ­დე ღი­რე­ბუ­ლე­ბის
პრო­ექ­ტი, რო­მე­ლიც მელ­ბურ­ნ­სა და სიდ­ნე­ის ერ­თ­მა­ნეთ­თან და­
ა­კავ­ში­რებს, ით­ვა­ლის­წი­ნებს ჩქა­როს­ნუ­ლი მა­ტა­რებ­ლის ხა­ზი­სა
72 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
და ახა­ლი „ჭკვიანი“ ქა­ლა­ქე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბას. პრო­ექ­ტის პირ­ველ
ეტაპ­ზე აშენ­დე­ბა სა­მი ახა­ლი ქა­ლა­ქი, ხო­ლო და­ფი­ნან­სე­ბის მთა­
ვარ წყა­როს წარ­მო­ად­გენს მი­წის ღი­რე­ბუ­ლე­ბის ამო­ღე­ბა. პრო­
ექ­ტი, რომ­ლის ამოქ­მე­დე­ბაც 2029 წლის­თვ
­ ის იგეგ­მე­ბა, ძალ­ზე
ამ­ბი­ცი­უ­რია და ფა­რავს მონ­რე­ა­ლი­დან ვა­შინ­გ­ტო­ნამ­დე მან­ძილს.
სინ­მა (მიანმარი): $1.1-მილიარდიანი ინი­ცი­ატ
­ ი­ვა ით­ვა­
ლის­წი­ნებს ქა­ლაქ რან­გუ­ნი­დან 240 კმ-ის და­სავ­ლე­თით, ბენ­გა­
ლის ყუ­რე­ში ღრმაწყ­ლო­ვა­ნი პორ­ტი­სა და ჰა­ბის მშე­ნებ­ლო­ბას.
პირ­ველ ეტაპ­ზე პორ­ტი კონ­ტე­ი­ნე­რებს და დი­დი ზო­მის ტვირთს
გა­ატ
­ ა­რებს. პრო­ექ­ტის მი­ზა­ნი­ა, გარ­დაქ­მ­ნას მი­ან­მა­რი და გა­
მო­აც
­ ოცხ­ლოს რან­გუ­ნი­სა და სინ­მას შო­რის მდე­ბა­რე რე­გი­ო­ნი,
რო­მე­ლიც ერთ დროს მთელ სამ­ხ­რეთ­-აღ­მო­სავ­ლეთ აზი­ას ამა­
რა­გებ­და მარ­ცვ
­ ­ლე­უ­ლით, და სა­დაც დღე­საც გა­ივ­ლის ბრი­ტა­
ნე­ლე­ბის მი­ერ 1877 წელს აშე­ნე­ბუ­ლი, ახ­ლა კი გა­მო­უ­ყე­ნე­ბე­ლი
რკი­ნიგ­ზის ხა­ზი. პრო­ექ­ტი ფი­ნან­ს­დე­ბა კერ­ძო ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბით
და მი­წის ღი­რე­ბუ­ლე­ბის ამო­ღე­ბით.
ფე­რო­პის­ტა (კოლუმბია): პრო­ექ­ტი ით­ვა­ლის­წი­ნებს 61
კმ სიგ­რ­ძის ინო­ვა­ცი­უ­რი სარ­კი­ნიგ­ზო/­სატ­ვირ­თო ხა­ზის გაყ­ვა­ნას.
აქე­დან 42 კი­ლო­მეტრს ორ­მა­გი სარ­კი­ნიგ­ზო გვი­რა­ბი და­ი­კა­ვებს,
რო­მე­ლიც კო­ლუმ­ბი­ურ
­ ი ან­დე­ბის შუ­ა­გულ­ში გაჭ­რის გზას. პრო­
SHUTTERSTOCK
ექ­ტი დე­და­ქა­ლაქ ბო­გო­ტას, ისე­ვე რო­გორც მთელ ცენ­ტრ
­ ა­ლურ
კო­ლუმ­ბი­ას ბუ­ენ
­ ა­ვენ­ტუ­რის პორ­ტთ
­ ან და­ა­კავ­ში­რებს. პრო­ექ­ტი
შე­ამ­ცი­რებს მგზავ­რო­ბის დროს და და­ბინ­ძუ­რე­ბის დო­ნეს, გაზ­რ­დის
ქვეყ­ნის ეკო­ნო­მი­კურ პრო­დუქ­ტი­უ­ლო­ბა­სა და უსაფ­რ­თხო­ე­ბას, და
გარ­დაქ­მ­ნის ცენ­ტ­რა­ლუ­რი კო­ლუმ­ბი­ის მა­ღალ­მ­თი­ან რე­გი­ო­ნებს.
ფე­რო­პის­ტა და­ფი­ნან­ს­დე­ბა სატ­ვირ­თო მო­საკ­რებ­ლე­ბით.
თეია (აშშ): $13 მი­ლი­არ­დამ­დე ღი­რე­ბუ­ლე­ბის პრო­ექ­ტი ით­ვა­
ლის­წი­ნებს კოს­მო­სურ სივ­რ­ცე­ში 120 და­ბა­ლი ორ­ბი­ტის სა­ტე­ლი­
ტის გაშ­ვე­ბას. მო­წი­ნა­ვე სენ­სო­რუ­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ის გა­მო­ყე­ნე­
ბით, სა­ტე­ლი­ტუ­რი სის­ტე­მა მთე­ლი დე­და­მი­წის მას­შ­ტა­ბით წამ­ში
სამ სუ­რათს გა­და­ი­ღებს და შე­ი­ნა­ხავს. მო­ნა­ცემ­თა შეგ­რო­ვე­ბის
ასე­თი მე­თო­დი რა­დი­კა­ლუ­რად შეც­ვ­ლის ჩვე­ნი მუ­შა­ო­ბის წესს
და გარ­დაქ­მ­ნის ყვე­ლა­ფერს – სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბი­თა და უსაფ­
რ­თხო­ებ
­ ით დაწყე­ბუ­ლი, სამ­თო მრეწ­ვე­ლო­ბი­თა და გა­რე­მოს
დაც­ვით დამ­თავ­რე­ბუ­ლი. ეს არის გლო­ბა­ლუ­რი პრო­ექ­ტი, სა­დაც
მსოფ­ლი­ოს სხვა­დას­ხ­ვა ქვე­ყა­ნა ინ­ვეს­ტი­ცი­ებს იზი­დავს და მო­ნა­
ცემ­თა ცენტრს ავი­თა­რებს.
ოთხი­ვე პრო­ექ­ტი შთამ­ბეჭ­და­ვი­ა. თუმ­ცა არ­სე­ბობს უფ­რო
გრან­დი­ო­ზუ­ლი ინი­ცი­ა­ტი­ვე­ბიც. მა­გა­ლი­თად, 8 სექ­ტემ­ბერს ინ­
გ­ლის­ში სა­ფუძ­ვე­ლი ჩა­ე­ყა­რა $140-მილიარდიან სარ­კი­ნიგ­ზო
პრო­ექტს, რო­მე­ლიც ლონ­დო­ნი­დან ჩრდი­ლო­ეთ ინ­გ­ლი­სამ­დე
გა­იყ­ვანს ჩქა­როს­ნუ­ლი მა­ტა­რებ­ლის ხაზს; ხო­ლო ჩი­ნეთ­ში 2019
წელს დამ­ტ­კიც­და $142-მილიარდიანი პრო­ექ­ტი, რო­მე­ლიც შემ­დე­
გი ხუ­თი წლის მან­ძილ­ზე 26 რე­გი­ონ­ში ჩქა­როს­ნუ­ლი რკი­ნიგ­ზი­სა
და მეტ­როს გა­ნა­ვი­თა­რე­ბას გუ­ლის­ხ­მობს.
ზე­მოთ მოყ­ვა­ნი­ლი ოთხი პრო­ექ­ტი ჩვენ გრან­დი­ო­ზულ ინ­ფ­
რას­ტ­რუქ­ტუ­რულ ამ­ბავს მოგ­ვითხ­რობს და გვე­უბ­ნე­ბა, რა უნ­და
გა­ნა­პი­რო­ბებ­დეს გლო­ბა­ლურ აღ­დ­გე­ნა­სა და ზრდას, მაგრამ
რო­გორ და­ვაჩ­ქა­როთ ამ­გ­ვა­რი პრო­ექ­ტე­ბის შეს­რუ­ლე­ბა, რო­გორ
გა­ვამ­რავ­ლოთ წარ­მა­ტე­ბუ­ლი ინი­ცი­ა­ტი­ვე­ბი, რო­გორ გა­ვავ­რ­ცე­
ლოთ სა­მე­წარ­მეო ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა და რო­გორ შე­ვუწყოთ ხე­ლი
გლო­ბა­ლურ აღ­დ­გე­ნას?
აღ­ნიშ­ნუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბი­დან ჩვენ მი­ვი­ღეთ ხუ­თი მარ­ტი­ვი გაკ­ვე­
თი­ლი, რომ­ლე­ბიც წინ­ს­ვ­ლის გზას გვაჩ­ვე­ნებს:
მე­წარ­მე­ე­ბის ჩარ­თ­ვა. პრო­ექ­ტი არის ბიზ­ნე­სი – მას სა­ფუძ­
ვ­ლად უდევს ორი­გი­ნა­ლუ­რი იდე­ა, რო­მელ­საც მხარ­და­ჭე­რა და
წა­ხა­ლი­სე­ბა ესა­ჭი­რო­ე­ბა. ზე­მოთ მოყ­ვა­ნილ პრო­ექ­ტებს სწო­რედ
ასე­თი იდე­ე­ბის მქო­ნე ადა­მი­ა­ნე­ბი უძღ­ვე­ბი­ან: უძ­რა­ვი ქო­ნე­ბის
სექ­ტორ­ში მოღ­ვა­წე აღ­მას­რუ­ლე­ბე­ლი პი­რი, სე­რი­უ­ლი მე­წარ­მე,
მეც­ნი­ე­რი და ორი ინ­ჟი­ნე­რი.
ქმე­დე­ბა: შე­ვი­მუ­შა­ოთ მე­ქა­ნიზ­მი ინი­ცი­ატ
­ ი­ვე­ბის (თუნდაც არა­
გო­ნივ­რუ­ლი წი­ნა­და­დე­ბე­ბის) მხარ­და­სა­ჭე­რად – გან­სა­კუთ­რე­ბით
მა­შინ, რო­დე­საც ლა­პა­რა­კია ტექ­ნო­ლო­გი­ურ ინო­ვა­ცი­ებ­ზე.
სტრა­ტე­გი­უ­ლი ბიძ­გის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა. მე­წარ­მე არ
უნ­და შე­ეშ­ვას თა­ვის იდე­ას. ამის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის ერ­თ­-ერ­თი
გზა არის ტექ­ნი­კურ­-ე­კო­ნო­მი­კუ­რი და­სა­ბუ­თე­ბის ან სხვა სა­ხის
რთუ­ლად მო­სა­პო­ვე­ბე­ლი და­ფი­ნან­სე­ბის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა. ყვე­ლა
ზე­მოთ მოყ­ვა­ნილ პრო­ექტს სო­ლი­დუ­რი მხარ­და­ჭე­რა აქვს – ძი­
რი­თა­დად მთავ­რო­ბე­ბის­გან (მრავალმხრივ ბი­უ­როკ­რა­ტი­ებს
ასე­ვე აქვთ სა­ჭი­რო და­ფი­ნან­სე­ბა, მაგ­რამ ისი­ნი ნე­ლა მოქ­მე­დე­
ბენ და ვერ ერ­გე­ბი­ან მე­წარ­მე­თა მოთხოვ­ნებს).
ქმე­დე­ბა: შე­ვი­მუ­შა­ოთ და­ფი­ნან­სე­ბის მე­ქა­ნიზ­მე­ბი, რომ­ლე­ბიც
იმოქ­მე­დე­ბენ ად­გი­ლობ­რივ ან სა­ხელ­მ­წი­ფო/­რე­გი­ო­ნულ დო­ნე­ზე
და და­კომ­პლ
­ ექ­ტე­ბუ­ლი იქ­ნე­ბი­ან ისე­თი ადა­მი­ა­ნე­ბით, ვინც გო­
ნივ­რულ გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბებს იღებს და რის­კ­ზე მი­დის.
ლი­დე­რო­ბა ყვე­ლა­ფერს შე­საძ­ლე­ბელს ხდის. ამ
ოთხი პრო­ექ­ტის თი­თო­ე­უ­ლი ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლი კარ­გი მსმე­ნე­ლი­ა,
შემ­დეგ კი ისი­ნი ყვე­ლა­ფერ­ზე მი­დი­ან თა­ვი­ან­თი მიზ­ნე­ბის მი­
საღ­წე­ვად. ეს უნ­და წა­ხა­ლის­დეს – გან­სა­კუთ­რე­ბით იმ პე­რი­ოდ­ში,
რო­დე­საც ჩვენ პან­დე­მი­ი­დან გა­მოს­ვ­ლას ვცდი­ლობთ.
ქმე­დე­ბა: და­წეს­დეს ყო­ველ­წ­ლი­უ­რი ფუ­ლა­დი ჯილ­დო ინ­ფ­რას­ტ­
რუქ­ტუ­რულ მე­წარ­მე­ო­ბა­ში.
კერ­ძო ინ­ვეს­ტი­ცია არის მა­მოძ­რა­ვე­ბე­ლი ძა­ლა.
ოთხი­ვე პრო­ექ­ტი უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლია კერ­ძო და­ფი­ნან­სე­
ბით, რომ­ლის ყვე­ლა სა­ხე­ო­ბაც (იქნება ეს მი­წის ღი­რე­ბუ­ლე­ბის
ამო­ღე­ბა, შე­დეგ­ზე და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი კონ­ტ­რაქ­ტი­რე­ბა თუ სხვა)
ამ პრო­ექ­ტე­ბის­თ­ვის საწ­ვა­ვის ტოლ­ფა­სი­ა. არ­სე­ბობს კერ­ძო
ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა­ში გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის შვი­დი
სხვა­დას­ხ­ვა გზა, და თი­თო­ე­უ­ლი მათ­გა­ნი სა­თა­ნა­დო ყუ­რადღე­
ბას იმ­სა­ხუ­რებს.
ქმე­დე­ბა: წა­ვა­ხა­ლი­სოთ კერ­ძო ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­
ბის ინო­ვა­ცი­უ­რი გზე­ბი – სა­გა­და­სა­ხა­დო შე­ღა­ვა­თე­ბი, სუბ­სი­დი­ე­
ბი და სა­ჯა­რო აღი­ა­რე­ბა.
შე­დე­გი/­სარ­გე­ბე­ლი უნ­და იყოს ყუ­რადღე­ბის ცენ­
ტ­რ­ში. გა­მორ­ჩე­უ­ლი პრო­ექ­ტე­ბის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლებს ჩვე­უ­ლებ­
რივ ამოძ­რა­ვებს არა ტექ­ნო­ლო­გია და სა­ინ­ჟინ­რო საქ­მე, არა­მედ
ის სარ­გე­ბე­ლი, რო­მე­ლიც ამ პრო­ექ­ტებს ადა­მი­ა­ნე­ბის­თ­ვის
მო­აქვს (სამუშაო ად­გი­ლე­ბი, უსაფ­რ­თხო­ე­ბა, ახა­ლი ბიზ­ნე­სე­ბი,
ეკო­ლო­გი­უ­რი პი­რო­ბე­ბის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა). შე­დე­გი ყო­ველ­თ­ვის
გა­მომ­დი­ნა­რე­ობს სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ინ­ტე­რე­სე­ბი­დან.
ქმე­დე­ბა: შე­იქ­მ­ნას უპი­რა­ტე­სო­ბე­ბის ინ­დექ­სი, რო­მელ­შიც
კვარ­ტა­ლუ­რად იქ­ნე­ბა ასა­ხუ­ლი პრო­ექ­ტის შე­დე­გე­ბი (სამუშაო
ად­გი­ლე­ბი, ჯან­დაც­ვა, მო­ბი­ლუ­რო­ბა, ახა­ლი ბიზ­ნე­სე­ბი, ეკო­ლო­
გი­უ­რი პი­რო­ბე­ბის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა და ა.შ.). აღ­ნიშ­ნუ­ლი უპი­რა­ტე­
სო­ბე­ბი შემ­დ­გომ­ში გა­ეც­ნო­ბა ფარ­თო სა­ზო­გა­დო­ე­ბას.
დასკვნითი სიტყვა
პან­დ ე­მ ი­ი თ დაჩ­ქ ა­რ ე­ბუ­ლ ი, დრა­მ ა­ტ უ­ლ ი ცვლი­ლ ე­ბე­ბის ეპო­ქ ა­ში
ხელ­ს აყ­რ ე­ლ ია ჩვენს გა­ნ ა­შ ე­ნ ი­ა­ნ ე­ბულ გა­რ ე­მ ო­შ ი ინ­ვეს­ტ ი­ც ი­ებ
­ ის
გან­ხ ორ­ც ი­ე­ლ ე­ბა, ყვე­ლ ა­ზ ე ჭკვი­ა­ნ ი ადა­მ ი­ა­ნ ე­ბის ჩარ­თ­ვა და შე­
სა­ნ იშ­ნ ა­ვი პრო­ექ­ტ ე­ბის, ლი­დ ე­რ ე­ბი­ს ა და შე­დ ე­გ ე­ბის გა­მ ორ­ჩ ე­ვ ა.
სტივ ჯობ­ს ის თქმით, „ასეთ დროს ჩვენ უნ­დ ა ვა­ღი­ა­რ ოთ ის ადა­
მი­ა­ნ ე­ბი, რომ­ლ ე­ბიც გი­ჟ ე­ბი არი­ან და ფიქ­რ ო­ბენ, რომ შე­უძ­ლი­ა თ
შეც­ვა­ლ ონ სამ­ყ ა­რ ო. სწო­რ ედ ისი­ნ ი შეც­ვ­ლ ი­ან მას“.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 73
 სტრატეგიები

ავტორი: დავით ცირამუა

სა­ყო­ველ­თაო სა­ჭი­რო­ე­ბის
ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში
უძ­ვე­ლე­სი დრო­ი­დან ადა­მი­ა­ნე­ბი საცხოვ­რე­ბელ ტე­რი­ტო­რი­ას გა­რე­სამ­ყა­როს პი­რო­ბე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად არ­ჩევ­დ­ნენ – რამ­დე­
ნად ახ­ლოს იყო სას­მე­ლი წყა­ლი, რამ­დე­ნად უსაფ­რ­თხო იყო აღ­ნიშ­ნუ­ლი სივ­რ­ცე და ა.შ. ბუ­ნებ­რი­ვი­ა, ათას­წ­ლე­უ­ლე­ბის შემ­დეგ
ბევ­რად მე­ტი მოთხოვ­ნი­ლე­ბა და სა­ჭი­რო­ე­ბა გვაქვს. ამას­თან, ხშირ შემ­თხ­ვე­ვა­ში ფუ­ფუ­ნე­ბაც, ჩვენ­თ­ვის მაქ­სი­მა­ლუ­რად ხელ­
საყ­რე­ლი გა­რე­მო ავარ­ჩი­ოთ საცხოვ­რებ­ლად. ამ კომ­ფორტს კი ქმნის ისე­თი ინ­ფრ
­ ას­ტ­რუქ­ტუ­რი­სა და სერ­ვი­სე­ბის ერ­თობ­ლი­ო­
ბა, რო­გო­რიც არის უსაფ­რ­თხო­ე­ბი­სა და ჯან­დაც­ვის სერ­ვი­სე­ბი, სა­ტე­ლე­კო­მუ­ნი­კა­ციო და კო­მუ­ნა­ლუ­რი ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა და ა.შ.
Forbes Infrastructure ეც­დე­ბა, გა­ა­ა­ნა­ლი­ზოს აღ­ნიშ­ნუ­ლი ინ­ფრ
­ ას­ტ­რუქ­ტუ­რი­სა და სერ­ვი­სე­ბის მდგო­მა­რე­ო­ბა სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში.

ტე­ლე­კო­მუ­ნი­კა­ცია ცნო­ბის­თ­ვის, მხო­ლოდ 2020 წელს სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში 188 პე­

უკ­ვე წლე­ბი­ა, რაც სა­ტე­ლე­კო­მუ­ნი­კა­ციო ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა
კრი­ტი­კუ­ლი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის გახ­და. მი­სი გავ­ლე­ნის მას­შ­ტა­ბე­ბი
კი პან­დე­მი­ამ კი­დევ უფ­რო მკა­ფი­ოდ და­ა­დას­ტუ­რა. აღ­ნიშ­ნუ­ლი
ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა მრა­ვალ მი­მარ­თუ­ლე­ბას აერ­თი­ა­ნებს, თუმ­ცა
სა­ყო­ველ­თაო სა­ჭი­რო­ე­ბის ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის ნა­წი­ლად სტა­ტი­
ა­ში მხო­ლოდ მო­ბი­ლურ კავ­შირ­სა და ინ­ტერ­ნეტს გან­ვი­ხი­ლავთ.
მო­ბი­ლუ­რი კავ­ში­რი
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში მო­ბი­ლუ­რი კავ­შირ­გაბ­მუ­ლო­ბის ლი­ცენ­ზი­ას
სა­მი ოპე­რა­ტო­რი: „მაგთი“, „სილქნეტი“ და „ვიონი სა­ქარ­თ­ვე­
ლო“ ფლობს. წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ვი­თარ­დე­ბო­და რო­გორც
კავ­ში­რის ტექ­ნო­ლო­გი­ა, ისე თა­ვად ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა და და­
ფარ­ვის მას­შ­ტა­ბე­ბიც.
კო­მუ­ნი­კა­ცი­ე­ბის კო­მი­სი­ის 2020 წლის ან­გა­რი­შის თა­ნახ­
მად, მო­ბი­ლუ­რი აბო­ნენ­ტე­ბის რა­ოდ
­ ე­ნო­ბა წლის ბო­ლოს­თ­ვის
5.1 მი­ლი­ონ
­ ი იყო. ამა­ვე მო­ნა­ცე­მის მი­ხედ­ვით, სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში
მომ­ხმ
­ ა­რე­ბელს ერ­თზ
­ ე მე­ტი მო­ბი­ლუ­რი ნო­მე­რი აქვს.
რაც შე­ე­ხ ე­ბა მო­ბი­ლ უ­რ ი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის­თ ­ვ ის სა­ჭ ი­რ ო ინ­ფ ­
რას­ტ ­რ უქ­ტ უ­რ ას: „მაგთიკომი“ 8,000-ზე მე­ტ ი სა­ბა­ზო სად­გ უ­
რით სა­ქარ­თ ­ვ ე­ლ ოს მიერ კონ­ტ ­რ ო­ლ ი­რ ე­ბული, და­ს ახ­ლ ე­ბ უ­ლ ი
ტე­რ ი­ტ ო­რ ი­ის 98%-ს ფა­რ ავს. და­ფარ­ვ ის იგი­ვ ე მაჩ­ვე­ნ ე­ბ ე­ლ ი
აქვს „სილქნეტს“ („ჯეოსელი“). რაც შე­ე ­ხ ე­ბა „ვიონი სა­ქ არ­
თ­ვ ე­ლ ოს“, ის ქვეყ­ნის მას­შ ­ტ ა­ბით 1,081 სა­ბა­ზო სად­გ უ­რ ით
ოპე­რ ი­რ ებს.
ინ­ტერ­ნე­ტი
სა­ქარ­თვ
­ ე­ლ ო­ში ინ­ტ ერ­ნეტ­მომ­ს ა­ხ უ­რ ე­ბას მო­ქა­ლ ა­ქ ე­ე ­ბ ი გან­
ს­ხ ­ვ ა­ვ ე­ბუ­ლ ი ტექ­ნო­ლ ო­გ ი­ებ
­ ით იღე­ბენ.
ტა­ბა­ი­ტის მო­ცუ­ლო­ბის ინ­ტერ­ნე­ტი მო­იხ­მა­რეს – მო­ბი­ლურ ოპე­
რა­ტო­რებს შო­რის კი მოხ­მა­რე­ბუ­ლი ინ­ტერ­ნეტ­ტ­რა­ფი­კის წი­ლი
შემ­დეგ­ნა­ი­რად ნა­წილ­დე­ბა: „მაგთიკომი“ — 48%; „სილქნეტი“
— 29%; „ვიონი სა­ქარ­თ­ვე­ლო“ — 23%.
2020 წელს ასე­ვე გა­ი ­ზ არ­დ ა 4G ტექ­ნ ო­ლ ო­გ ი­ი ს სა­შ უ­ა ­ლ ე­
ბით მი­ღე­ბ უ­ლ ი ინ­ტ ერ­ნ ეტ­ტ ­რ ა­ფ ი­კ ის წი­ლ ი და 85% შე­ად­გი­ნ ა,
3G ტექ­ნ ო­ლ ო­გ ი­ამ — 15%, ხო­ლ ო 2G ტექ­ნ ო­ლ ო­გ ი­ამ — 0.2%.
2020 წელს ფიქ­ს ი­რ ე­ბ უ­ლ ი ფარ­თ ო­ზ ო­ლ ი­ა ­ნ ი ინ­ტ ერ­ნ ეტ­
მომ­ს ა­ხ უ­რ ე­ბ ის ზრდაც და­ფ იქ­ს ირ­დ ა — წლის ბო­ლ ოს ამ ტი­
პის მომ­ს ა­ხ უ­რ ე­ბ ას თით­ქ ­მ ის მი­ლ ი­ო ­ნ ი აბო­ნ ენ­ტ ი იღებ­დ ა.
სტა­ტ ის­ტ ი­კ ის მი­ხ ედ­ვით, ინ­ტ ერ­ნ ე­ტ ი­ზ ა­ც ი­ი ს ყვე­ლ ა­ზ ე
მა­ღა­ლ ი მაჩ­ვე­ნ ე­ბ ე­ლ ი თბი­ლ ის­ს ა და აჭა­რ ა­შ ი ფიქ­ს ირ­დ ე­ბ ა.
ხო­ლ ო ყვე­ლ ა­ზ ე და­ბ ა­ლ ი მაჩ­ვე­ნ ებ­ლ ე­ბ ია რა­ჭ ა-­ლ ეჩხუმ­ს ა და
ქვე­მ ო სვა­ნ ეთ­შ ი (11.71%).
კო­მ უ­ნ ი­კ ა­ც ი­ე ­ბ ის კო­მ ი­ს ი­ი ს თა­ნ ახ­მ ად, 2020 წელს
სა­ქ არ­თ ­ვ ე­ლ ო­შ ი ფიქ­ს ი­რ ე­ბ ულ ფარ­თ ო­ზ ო­ლ ი­ა ნ მომ­ს ა­ხ უ­
რე­ბ ას 160 სუ­ბ ი­ე ქ­ტ ი ეწე­ო ­დ ა: 74 კომ­პ ა­ნ ია — ოპ­ტ ი­კ ურ­-­
ბოჭ­კ ო­ვ ა­ნ ი ტექ­ნ ო­ლ ო­გ ი­ი თ; 127 კომ­პ ა­ნ ია — WiFi ტექ­
ნო­ლ ო­გ ი­ი თ, 8 კომ­პ ა­ნ ია — xDSL ტექ­ნ ო­ლ ო­გ ი­ი თ, ხო­ლ ო
1 — LTE ტექ­ნ ო­ლ ო­გ ი­ი თ.
კო­მუ­ნა­ლუ­რი ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა
კო­მუ­ნა­ლუ­რი ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა აერ­თი­ა­ნებს ისეთ სერ­ვი­სებს,
რომ­ლე­ბიც მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია ყვე­ლა ტი­პის და­სახ­ლე­ბის­თვის,
იქ­ნე­ბა ეს ქა­ლა­ქი, და­ბა თუ სო­ფე­ლი – ასეთ სერ­ვი­სე­ბად შეგ­
ვიძ­ლია გან­ვი­ხი­ლოთ უწყ­ვე­ტი წყალ­მო­მა­რა­გე­ბა, ელექ­ტ­რო­მო­
მა­რა­გე­ბა, ბუ­ნებ­რი­ვი აირის მი­წო­დე­ბა, კა­ნა­ლი­ზა­ცი­ა, ნარ­ჩე­ნე­
ბის გა­და­მუ­შა­ვე­ბა და სხვა.

74 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021


წყალ­მო­მა­რა­გე­ბა
წყლის რე­ს ურ­ს ე­ბ ის გა­მ ო­ყ ე­ნ ე­ბ ით სა­ქ არ­თ ­ვ ე­ლ ოს მო­ს ახ­ლ ე­
ო­ბ ა გან­ს ­ხ ­ვ ა­ვ ე­ბ ულ სერ­ვ ი­ს ებს იღებს — იქ­ნ ე­ბ ა ეს სას­მ ე­ლ ი
წყლით მო­მ ა­რ ა­გ ე­ბ ა, სოფ­ლ ის მე­უ რ­ნ ე­ო ­ბ ის­თ ­ვ ის აუცი­ლ ე­
ბე­ლ ი სარ­წ ყა­ვ ი ქსე­ლ ი თუ წყა­ლ ა­რ ი­ნ ე­ბ ის (კანალიზაცია)
ქსე­ლ ი.
2020 წლის მო­ნა­ცე­მე­ბით, წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის სის­ტე­მით
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მო­სახ­ლე­ო­ბის 68.9% სარ­გებ­ლობს, თუმ­ცა
კვლავ გა­მოწ­ვე­ვად რჩე­ბა ზო­გი­ერთ და­სახ­ლე­ბულ პუნ­ქ­ტ­ში
24-საათიანი წყლის მო­მა­რა­გე­ბის უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა. მა­გა­
ლი­თად, თბი­ლის­სა და მცხე­თა-­მ­თი­ა­ნეთ­ში მო­სახ­ლე­ო­ბას
24-საათიანი წყალ­მო­მა­რა­გე­ბა აქვს, ხო­ლო ქვე­მო ქარ­თ­ლ­ში
მხო­ლოდ 10-საათიანი.
2020 წელს 2.57 მი­ლი­ონ მომ­ხ­მა­რე­ბელს წყალ­მომ­მა­რა­გე­
ბელ­მა სა­წარ­მო­ებ­მა 268.6 მი­ლი­ო­ნი კუ­ბუ­რი მეტ­რი წყა­ლი მი­ა­
წო­დეს. სა­გუ­ლის­ხ­მო­ა, რომ ამ მო­ცუ­ლო­ბის წყლის ტრან­ს­პორ­
ტი­რე­ბი­სას და­ნა­კარ­გებ­მა 491.6 კუ­ბუ­რი მეტ­რი შე­ად­გი­ნა.
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია ასე­ვე იმ მო­სახ­ლე­ობ
­ ის წი­ლი, რო­მელ­საც
წყლის რე­სურ­სებ­ზე წვდო­მა წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის სა­წარ­მო­ე­ბის
დახ­მა­რე­ბის გა­რე­შე, თვით­მი­წო­დე­ბით აქვს. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს 1.16
მი­ლი­ო­ნი მო­ქა­ლა­ქე 2020 წელს წყალს სწო­რედ თვით­მი­წო­დე­
ბით იღებ­და. ამ­გ­ვა­რად მი­ღე­ბულ­მა წყლის რე­სურ­სის მო­ცუ­ლო­
ბამ კი 103.5 მი­ლი­ო­ნი კუ­ბუ­რი მეტ­რი შე­ად­გი­ნა.
გა­ს უ­ლ ი წლის მო­ნ ა­ც ე­მე­ბით, კა­ნა­ლ ი­ზა­ცი­ის ქსე­ლ ით სა­
ქარ­თვ
­ ე­ლ ოს მო­სახ­ლ ე­ო ­ბის მხო­ლ ოდ ნა­ხ ე­ვ არს შე­უ ძ­ლ ია
სარ­გ ებ­ლ ო­ბა, ჩამ­დი­ნ ა­რ ე წყლის გამ­წ ­მენ­დ ი ნა­გ ე­ბო­ბით კი
მათ­გ ან მხო­ლ ოდ 36.5 %-ს.
აღ­ნიშ­ნუ­ლი მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბით სა­ქარ­თვ
­ ე­ლო მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად
ჩა­მორ­ჩე­ბა ევ­რო­კავ­ში­რის ქვეყ­ნე­ბის სა­შუ­ა­ლო მაჩ­ვე­ნე­ბელს.
თუმ­ცა, უნ­და ით­ქ­ვას ისიც, რომ ევ­რო­კავ­შირ­ში ერთ სულ მო­სახ­
ლე­ზე წყლის მოხ­მა­რე­ბა თით­ქ­მის 40%-ით აღე­მა­ტე­ბა იდენ­ტურ
ქარ­თულ მაჩ­ვე­ნე­ბელს.
ბაზ­რის წი­ლი აბო­ნენ­ტე­ბის მი­ხედ­ვით %
26% 41%
33%
მაგთიკომი სილქნეტი ვიონი საქართველო
ფიქ­სი­რე­ბუ­ლი ფარ­თო­ზო­ლი­ა­ნი ინ­ტერ­ნე­ტის
ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბა და­სახ­ლე­ბებ­ში %
35%
100% 100%
65%
ქალაქი დაბა აოფელი
ხელმისაწვდომია არ არის ხელმისაწვდომი
ელექ­ტ­რო­მო­მა­რა­გე­ბა
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის სა­ცა­ლო გა­ნა­წი­ლე­ბის
ლი­ცენ­ზი­ას ორი კომ­პა­ნია ფლობს: „ენერგო-პრო ჯორ­ჯი­ა“ და
„თელასი“.
„ენერგო-პრო ჯორ­ჯი­ა“ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს რე­გი­ო­ნებ­ში 1.2 მი­
ლი­ონ­ზე მეტ აბო­ნენტს ემ­სა­ხუ­რე­ბა. რაც შე­ე­ხე­ბა „თელასს“, იგი
დე­და­ქა­ლაქ­ში 0.6 მი­ლი­ონ აბო­ნენტს უზ­რუნ­ველ­ყოფს ელექ­ტ­
რო­მო­მა­რა­გე­ბით.
ცნო­ბის­თ­ვის, 2020 წლის მო­ნა­ცე­მე­ბით, სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ში­ნა­
მე­ურ­ნე­ო­ბე­ბის 100% უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლია ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ით.
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ენერ­გე­ტი­კი­სა და წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის მა­
რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი ეროვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის 2020 წლის ან­გა­რი­შის
თა­ნახ­მად, ელექ­ტ­რო­მო­მა­რა­გე­ბის ქსელ­ში ხში­რია ში­და და
გა­რე მი­ზე­ზე­ბით ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის მი­წო­დე­ბის წყვე­ტა, რაც
ძი­რი­თა­დად გა­რე­მო კლი­მა­ტუ­რი პი­რო­ბე­ბით ან სა­ცა­ლო გა­ნა­
წი­ლე­ბის ოპე­რა­ტო­რის მფლო­ბე­ლო­ბა­ში არ­სე­ბუ­ლი ინ­ფ­რას­ტ­
რუქ­ტუ­რის ხარ­ვე­ზით არის გა­მოწ­ვე­ულ
­ ი.
ცნო­ბის­თ­ვის, 2020 წელს „თელასის“ ერთ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­
ზე ელექ­ტ­რო­მო­მა­რა­გე­ბის არა­გეგ­მუ­რი გა­მორ­თ­ვის სა­შუ­ა­ლო
ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვო­ბამ 4 სა­ა­თი და 12 წუ­თი შე­ად­გი­ნა, იდენ­ტუ­რი მაჩ­
ვე­ნე­ბე­ლი „ენერგო-პრო ჯორ­ჯი­ას“ აბო­ნენ­ტე­ბის­თ­ვის 20 სა­ა­თი
და 27 წუ­თი­ა. მათ შო­რის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი სხვა­ო­ბა და­ფარ­ვის
ქსე­ლის მას­შტ
­ ა­ბე­ბი­თა და ინ­ფრ
­ ას­ტ­რუქ­ტუ­რის მდგო­მა­რე­ობ
­ ით
აიხ­ს­ნე­ბა.
რაც შე­ე­ხე­ბა თა­ვად ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის გე­ნე­რა­ცი­ის სიმ­
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 75
 სტრატეგიები სა­ყო­ველ­თაო სა­ჭი­რო­ე­ბის ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში

წყალ­მო­მა­რა­გე­ბის სის­ტე­მით მო­სარ­გებ­ლე წყა­ლა­რი­ნე­ბის (კანალიზაციის) ქსელით

მო­სახ­ლე­ობ ­ ის წი­ლი (%) მო­სარ­გებ­ლე მო­სახ­ლე­ობ
­ ის წი­ლი (%)

50.1
68.9
49.4
67.7
48.6
65.8 47.9
65.5

62.5 46

59.5 44.2

2015 2016 2017 2018 2019 2020 2015 2016 2017 2018 2019 2020

ძ­ლავ­რე­ე­ბის სტრუქ­ტუ­რას სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში, 2020 წლის მო­ნა­ მი­უ ­ხ ე­დ ა­ვად აბო­ნ ენ­ტ ე­ბ ის რა­ოდ
­ ე­ნ ო­ბ ის ზრდი­ს ა, 2020
ცე­მე­ბით, ელექ­ტ­რო­ე­ნერ­გი­ის 68.9% დი­დი და სა­შუ­ა­ლო ზომის წლის მო­ნ ა­ც ე­მ ე­ბ ით, სა­ქ არ­თვ
­ ე­ლ ო­შ ი ში­ნ ა­მ ე­უ რ­ნ ე­ო ­ბ ე­ბ ის მხო­
ჰე­სე­ბის მი­ერ არის გე­ნე­რი­რე­ბუ­ლი. ლოდ 85.5% არის გა­ზ ი­ფ ი­ც ი­რ ე­ბ უ­ლ ი. ეს მაჩ­ვე­ნ ე­ბ ე­ლ ი ყვე­ლ ა­ზ ე
მა­ღა­ლ ია თბი­ლ ის­შ ი – 98.3%, ხო­ლ ო ყვე­ლ ა­ზ ე და­ბ ა­ლ ია რა­ჭ ა-­
ბუ­ნებ­რი­ვი აირით მო­მა­რა­გე­ბა ლეჩხუმ­ს ა და ქვე­მ ო სვა­ნ ეთ­შ ი – 27.2%.
ბო­ლ ო წლებ­ში სა­ქარ­თ ­ვ ე­ლ ო­შ ი ბუ­ნებ­რ ი­ვ ი აირის მოხ­მ ა­რ ე­ბ ა
სა­ყო­ფ აცხოვ­რ ე­ბო მიზ­ნე­ბის­თ ­ვ ის იზ­რ ­დ ე­ბა – ეს, ერ­თ ი მხრივ, ნარ­ჩე­ნე­ბის გა­და­მუ­შა­ვე­ბა
გა­ზი­ფ ი­ცი­რ ე­ბის მას­შ ­ტ ა­ბე­ბის ზრდას, მე­ო ­რ ე მხრივ კი თა­ვად ერ­თ­-ერ­თი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი კო­მუ­ნა­ლუ­რი სერ­ვი­სი ნარ­ჩე­ნე­ბის
მოხ­მ ა­რ ე­ბის ზრდას უკავ­შ ირ­დ ე­ბა. 2020 წლის მო­ნა­ც ე­მ ე­ბ ით, გა­და­მუ­შა­ვე­ბას უკავ­შირ­დე­ბა. ამ პრო­ცე­სის ეფექ­ტი­ა­ნო­ბა კი
სა­ქარ­თვ
­ ე­ლ ო­ში ბუ­ნებ­რ ი­ვ ი გა­ზის იმ სა­ც ა­ლ ო მომ­ხ ­მა­რ ე­ბ ელ­ მეტ­წი­ლად სწო­რედ ინ­ფრ
­ ას­ტ­რუქ­ტუ­რა­სა და ტრან­ს­პორ­ტი­რე­ბა­
თა რა­ო­დე­ნ ო­ბა, ვინც რე­ს ურსს სა­ყ ო­ფაცხოვ­რ ე­ბო მიზ­ნ ე­ბ ის­ ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი.
თ­ვის იყე­ნ ებს, 1.3 მი­ლ ი­ო ­ნი იყო. ნარ­ჩე­ნე­ბის მარ­თ­ვის გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი პო­ლი­ტი­კაა თბი­ლის­სა
და ბა­თუმ­ში. ხო­ლო სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სხვა რე­გი­ო­ნებ­ში 54 მუ­ნი­ცი­
ში­ნა­მე­ურ­ნე­ობ
­ ე­ბის გა­ნა­წი­ლე­ბა სას­მე­ლი წყლის პა­ლუ­რი ნა­გავ­საყ­რე­ლი ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რებს, რო­მელ­თაც სა­ქარ­თ­
ძი­რი­თა­დი წყა­რო­ე­ბის მი­ხედ­ვით (%) ვე­ლოს მყა­რი ნარ­ჩე­ნე­ბის მარ­თ­ვის კომ­პა­ნია თა­ვი­სი 200-ზე
5,3 % მე­ტი თა­ნამ­შრ
­ ომ­ლის დახ­მა­რე­ბით მარ­თავს.
რაც შე­ე­ხე­ბა დე­და­ქა­ლაქს, ნარ­ჩე­ნე­ბის შეგ­რო­ვე­ბი­სა და
0,1 % ტრან­ს­პორ­ტი­რე­ბის­თ­ვის 500-მდე ავ­ტო­მან­ქა­ნა გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა,
10,8 %
„თბილსერვის ჯგუ­ფის“ მი­ერ შეგ­რო­ვე­ბუ­ლი ნარ­ჩე­ნე­ბი კი დი­დი
ლი­ლოს სა­ყო­ფაცხოვ­რე­ბო ნა­გავ­საყ­რელ­ზე ხვდე­ბა. სა­გუ­ლის­ხ­
73,4 %
მო­ა, რომ დე­და­ქა­ლა­ქის ცალ­კე­ულ, ცენ­ტ­რი­დან და­შო­რე­ბულ და
10,4 %
სა­სოფ­ლო და­სახ­ლე­ბებ­ში ნარ­ჩე­ნე­ბის შე­საგ­რო­ვე­ბე­ლი კონ­ტე­
ი­ნე­რე­ბი გან­თავ­სე­ბუ­ლი არ არის.
ქვეყ­ნის სი­დი­დით მე­ო­რე ქა­ლაქ ბა­თუმ­ში ნარ­ჩე­ნე­ბის შეგ­
რო­ვე­ბის­თ­ვის 3,000-ზე მე­ტი ბუნ­კე­რი­ა, ნარ­ჩე­ნე­ბის გა­ტა­ნა კი
ქა­ლა­ქის მო­სახ­ლე­ო­ბის 95%-სთვის არის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი.
ბინაში შეყვანილი წყალსადენის სისტემა
სა­ერ­თო ჯამ­ში, ნარ­ჩე­ნე­ბის შეგ­რო­ვე­ბა და გა­ტა­ნა ეფექ­ტი­ა­
წყალსადენის ონკანი ეზოში ან უბანში
ჭა ეზოში ან უბანში ნად წა­რი­მარ­თე­ბა დიდ ქა­ლა­ქებ­სა და რიგ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებ­
ბუნებრივი წყარო ეზოში ან უბანში ში, თუმ­ცა კვლავ გა­მოწ­ვე­ვად რჩე­ბა სა­სოფ­ლო ტი­პის და­სახ­ლე­
სხვა ბე­ბის­თ­ვის.

76 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

 გე­ნე­რა­ცი­ის სიმ­ძ­ლავ­რე­ებ
­ ის სტრუქ­ტუ­რა (%) ბუ­ნებ­რი­ვი აირით უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლი
ში­ნა­მე­ურ­ნე­ო­ბე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბა (%)
5.10% 0.50% 98.3
92.8
90.7
68.90% 84.4 84.0
85.5

78.0
71.7
69.7

25.60% 54.8

27.2

დიდი და თბოსადგურები მცირე ქარი

საშუალო ჰესები ჰესები კახეთი

თბილისი

შიდა
ქართლი

ქვემო
ქართლი
სამცხე-
ჯავახეთი

აჭარა

გურია

სამეგრელო-
ზემო სვანეთი

იმერეთი

მცხეთა-მთიანეთი

უსაფ­რ­თხო­ე­ბი­სა და ჯან­დაც­ვის სერ­ვი­სე­ბი
ამ კა­ტე­გო­რი­აშ
­ ი გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლია პირ­ვე­ლა­დი დახ­მა­რე­ბის
სერ­ვი­სე­ბი, რო­მელ­თაც სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მო­სახ­ლე­ო­ბა სა­ზო­გა­
დო­ებ­რი­ვი უსაფ­რ­თხო­ე­ბის მარ­თ­ვის ცენტრ „112-ის“ გავ­ლით
იღებს, ესე­ნი­ა: პო­ლი­ცი­ა, სას­წრ
­ ა­ფო სა­მე­დი­ცი­ნო დახ­მა­რე­ბა,
სა­ხან­ძ­რო და სა­მაშ­ვე­ლო სამ­სა­ხუ­რე­ბის დახ­მა­რე­ბა. გარ­და
ამი­სა, და­ნა­შა­უ­ლის პრე­ვენ­ცი­ი­სა და საგ­ზაო მოძ­რა­ო­ბის უსაფ­
რ­თხო­ე­ბის მიზ­ნით სა­ქარ­თვ
­ ე­ლოს მას­შ­ტა­ბით მუ­შა­ობს ვი­დე­ო­
სა­მეთ­ვალ­ყუ­რეო სის­ტე­მაც.
პო­ლ ი­ც ი­ი ს გან­ყ ო­ფ ი­ლ ე­ბ ე­ბ ი და სა­პ ატ­რ უ­ლ ო დე­პ არ­ტ ა­
მენ­ტ ე­ბ ი სა­ქ არ­თ ­ვ ე­ლ ოს ყვე­ლ ა დიდ ქა­ლ აქ­ს ა და და­ბ ა­შ ია
წარ­მ ოდ­გ ე­ნ ი­ლ ი. გარ­დ ა ამი­ს ა, აღ­ნ იშ­ნ უ­ლ ი გან­ყ ო­ფ ი­ლ ე­
ბე­ბ ი ფუნ­ქ ც
­ ი­ო ­ნ ი­რ ებს სა­კ უ­რ ორ­ტ ო ზო­ნ ებ­ს ა და მრა­ვ ალ­
რიცხო­ვ ან სოფ­ლ ებ­შ ი.
თით­ქ­მის იდენ­ტუ­რი სუ­რა­თია სას­წ­რა­ფო სა­მე­დი­ცი­ნო დახ­
მა­რე­ბის სერ­ვის­თან მი­მარ­თე­ბით – გა­და­უ­დე­ბე­ლი სა­მე­დი­ცი­ნო
მომ­სა­ხუ­რე­ბის ბრი­გა­დე­ბი ყვე­ლა მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­შია წარ­მოდ­
გე­ნი­ლი.
ბუ­ნებ­რი­ვი გა­ზის სა­ყო­ფაცხოვ­რე­ბო მიზ­ნით
მომ­ხმ­ ა­რე­ბელ­თა რა­ო­დე­ნო­ბა
1311649
1261359
რაჭა-ლეჩხუმი და
ქვემო სვანეთი
მო­ქ ა­ლ ა­ქ ე­თ ა უსაფ­რ ­თ ხო­ებ
­ ის გა­რ ან­ტ ი­ას მნიშ­ვ­ნ ე­ლ ო­ვ ან­
წი­ლ ად იძ­ლ ე­ვა სა­გ ან­გ ე­ბ ო სი­ტ უ­ა­ც ი­ე ­ბ ის მარ­თ ­ვის სამ­ს ა­ხუ­რ ი,
რომ­ლ ის წარ­მ ა­ტ ე­ბ ულ საქ­მ ი­ა­ნ ო­ბ ა­შ ი დიდ როლს სწო­რ ედ
მე­ხან­ძ­რე-­მაშ­ვე­ლე­ბი ას­რუ­ლე­ბენ. 2020 წლის მო­ნა­ცე­მე­ბით,
მე­ხან­ძ­რე-­მაშ­ვე­ლებ­მა სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში 4,667 სპეც­და­ვა­ლე­ბა,
38,297 სა­მაშ­ვე­ლო მოქ­მე­დე­ბა და 13,511 ხან­ძ­რის სა­წი­ნა­აღ­მ­
დე­გო სა­მუ­შაო შე­ას­რუ­ლეს. გარ­და ყვე­ლა მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­სა
და მრა­ვალ­რიცხო­ვა­ნი სოფ­ლე­ბი­სა, ისი­ნი წარ­მოდ­გე­ნი­ლე­ბი
არი­ან ზამ­თ­რი­სა და საზღ­ვაო კუ­რორ­ტებ­ზეც.
სა­ყო­ველ­თაო სა­ჭი­რო­ე­ბის ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­
ვა­ნე­სი კომ­პო­ნენ­ტია საგ­ზაო ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა.
2020 წლის ბო­ლოს­თ­ვის სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში 21,110.4 კი­ლო­მეტ­რის
სიგ­რ­ძის გზა იყო. მათ შო­რის, სა­ერ­თა­შო­რი­სო მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის გზე­
ბის სიგ­რ­ძე 1,603 კი­ლო­მეტ­რი, ხო­ლო ში­და­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ებ­რი­ვი მნიშ­
ვ­ნე­ლო­ბის სა­ავ­ტო­მო­ბი­ლო გზე­ბის სიგ­რ­ძე 5,298.1 კი­ლო­მეტ­რი­ა.
2021 წლის მა­ი­სის მო­ნა­ცე­მე­ბით, ქვე­ყა­ნა­ში და­მონ­ტა­ჟე­ბუ­
ლია 5,294 ვი­დე­ო­კა­მე­რა, რო­მელ­თა­გან 1,776 – ავ­ტო­მო­ბი­ლის
ნომ­რის ამომ­ც­ნო­ბი, ხო­ლო 3,518 ზო­გა­დი ხედ­ვის ვი­დე­ო­კა­
მე­რა­ა. მათ­გან ყვე­ლა­ზე მე­ტი, 1,570 კა­მე­რა დე­და­ქა­ლაქ­შია

1196926 და­მონ­ტა­ჟე­ბუ­ლი.
შე­ჯა­მე­ბის სა­ხით შე­საძ­ლოა ით­ქვ
­ ას, რომ სა­ყო­ველ­თაო
1116217 სა­ჭი­რო­ე­ბის ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა ქა­ლა­ქებ­სა და და­ბებ­ში გან­ვი­
თა­რე­ბუ­ლია და მეტ­-­ნაკ­ლე­ბად ეფექ­ტი­ა­ნად იმარ­თე­ბა, ხო­ლო
სა­სოფ­ლო ტი­პის და­სახ­ლე­ბე­ბის­თ­ვის კვლავ გა­მოწ­ვე­ვად რჩე­
2017 2018 2019 2020 ბა რი­გი სერ­ვი­სე­ბი­სა თუ ხა­რის­ხი­ა­ნი მომ­სა­ხუ­რე­ბის წვდო­მა.

სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 77

 ტექნოლოგიები

ავტორი: ლორი უინკლესი

როგორ გავიყვანოთ
გვირაბი?
გვირაბგამყვანი მანქანა ურბანული განვითარების
ერთ-ერთი პრინციპულად მნიშვნელოვანი
ინსტრუმენტია

SHUTTERSTOCK

78 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

შ
ე­საძ­ლო­ა, ეს იმის ბრა­ლი­ა, რომ უზო­მოდ
ვარ გა­ტა­ცე­ბუ­ლი მი­წის­ქ­ვე­შა ინ­ფრ
­ ას­ტ­
რუქ­ტუ­რით, თუმ­ცა ბო­ლო დროს ისე­თი
შეგ­რ­ძ­ნე­ბა მაქვს, რომ გვი­რა­ბე­ბი ძალ­ზე ხში­
რად ფი­გუ­რი­რე­ბენ ახალ ამ­ბებ­ში. ლონ­დო­ნის
„კროსრეილი“ უკ­ვე ბო­ლო ტეს­ტი­რე­ბის ფა­ზა­ში­ა,
ხო­ლო ოკ­ლენ­დის ახა­ლი სარ­კი­ნიგ­ზო გვი­რა­ბის
მშე­ნებ­ლო­ბა ახ­ლა­ხან და­იწყო. ვა­შინ­გ­ტონ­ში
თით­ქ­მის დას­რულ­და უმ­ს­ხ­ვი­ლე­სი წყალ­ქ­ვე­შა
პრო­ექ­ტი, ნორ­ვე­გია კი მა­ლე მსოფ­ლი­ო­ში პირ­ველ
გე­მე­ბის გვი­რაბს ააშე­ნებს. აპ­რილ­ში ლას­-­ვე­გა­სის
საკონფერენციო ­ცენ­ტ­რის ქვე­მოთ 1.3 კმ სიგ­რ­ძის
ორი გვი­რა­ბი გა­იხ­ს­ნა.
აღ­ნიშ­ნუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბის დიდ ნა­წილს ერ­თი რამ
აკავ­ში­რებს: გარ­და გე­მე­ბის გვი­რა­ბი­სა, რო­მე­ლიც
გაყ­ვა­ნი­ლი იქ­ნე­ბა რი­გი პა­ტა­რა, კონ­ტ­რო­ლი­რე­
ბა­დი აფეთ­ქე­ბე­ბის სა­შუ­ალ
­ ე­ბით, ყვე­ლა პრო­ექ­ტი
იყე­ნებს გვი­რაბ­გამ­ყ­ვან მან­ქა­ნებს: სპე­ცი­ა­ლურ
ცი­ლინ­დ­რულ ექ­სკ
­ ა­ვა­ტო­რებს, რომ­ლე­ბიც უკ­ვე დი­
დი ხა­ნი­ა, გვეხ­მა­რე­ბი­ან მი­წის­ქ­ვე­შა პრო­ექ­ტე­ბის
გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ში – მცი­რე მილ­სა­დე­ნე­ბით დაწყე­ ჩა­მონ­ტა­ჟე­ბუ­ლი ერექ­ტო­რის მეშ­ვე­ო­ბით. მე­ო­რე ალ­ტერ­ნა­ტი­
ბუ­ლი, მსოფ­ლი­ოს ყვე­ლა­ზე გრძე­ლი სარ­კი­ნიგ­ზო ვაა წი­ნას­წარ ჩა­მოს­ხ­მუ­ლი ბე­ტო­ნის ცი­ლინ­დ­რე­ბის გა­მო­ყე­
გვი­რა­ბით დამ­თავ­რე­ბუ­ლი. აღ­ნიშ­ნუ­ლი მან­ქა­ნე­ბის ნე­ბა. რომ­ლე­ბიც ხა­ხუ­ნის სა­წი­ნა­აღ­მ­დე­გო თი­ხი­თაა მო­პირ­
გა­მო­ყე­ნე­ბა გვი­რა­ბე­ბის პრო­ექ­ტებ­ში ჩვე­უ­ლებ­რი­ კე­თე­ბუ­ლი. მა­თი გან­თავ­სე­ბა ხდე­ბა გვი­რა­ბის შე­სას­ვ­ლელ­ში
ვი ამ­ბა­ვი­ა, გან­სა­კუთ­რე­ბით – გა­ნა­შე­ნი­ა­ნე­ბულ ად­ ჰიდ­რავ­ლი­კუ­რი ცი­ლინ­დ­რე­ბის მეშ­ვე­ო­ბით.
გი­ლებ­ში. მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, ქა­ლა­ქის მცხოვ­რებ­ გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­ნე­ბის უამ­რა­ვი სა­ხე­ო­ბა არ­სე­ბობს,
თა დიდ ნა­წილს არას­დ­როს ახ­ლო­დან არ უნა­ხავს ეს კი იმას ნიშ­ნავს, რომ გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია ბევ­რი სპე­
გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­ნე­ბი. ამი­ტომ გა­დავ­წყ­ვი­ტე, ციფი­კუ­რი მდგე­ნე­ლი. პირ­ველ რიგ­ში ეს არის დი­ა­მეტ­რი,
ცო­ტა რამ მო­გიყ­ვეთ მათ შე­სა­ხებ. რო­მე­ლიც გვი­რა­ბის ზო­მას გან­საზღ­ვ­რავს. მსოფ­ლი­ოს ყვე­
გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­ნის მუ­შა­ო­ბის პრინ­ ლა­ზე დი­დი გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­ნა არის „ტუენ მუნ­-­ჩეკ ლაპ
ცი­პი საკ­მა­ოდ მარ­ტი­ვი­ა. მი­სი მბრუ­ნა­ვი საჭ­რე­ კო­კი“, რო­მე­ლიც გა­მო­ყე­ნე­ბულ იქ­ნა ჩი­ნე­თი­სა და ჰონ­გ­-­კონ­
ლი თა­ვი აქუც­მა­ცებს ქვა­სა და ნი­ა­დაგს. თა­ვის გის სა­ერ­თა­შო­რი­სო აერო­პორ­ტის და­მა­კავ­ში­რე­ბე­ლი წყალ­
პე­ლენ­გის უკან გან­თავ­სე­ბუ­ლია ძრა­ვის სის­ტე­მა ქ­ვე­შა გვი­რა­ბის გა­საყ­ვა­ნად. მი­სი დი­ა­მეტ­რია 17.6 მეტ­რი. მას
(ჰიდრავლიკური ცი­ლინ­დრ
­ ე­ბის რგო­ლი), რო­მე­ მხო­ლოდ 0.1 მეტ­რით ჩა­მორ­ჩე­ბა „ბერტა“ – მან­ქა­ნა, რო­მელ­
ლიც მუდ­მი­ვად წინ ამოძ­რა­ვებს თავს და თხრის მაც ქა­ლაქ სი­ეტ­ლის ქვეშ გა­იყ­ვა­ნა ორ­სარ­თუ­ლი­ა­ნი გვი­რა­
გვი­რაბს. ძრა­ვის სის­ტე­მას სხვა­დას­ხ­ვა დამ­ხ­მა­ ბი. აღ­ნიშ­ნუ­ლი მან­ქა­ნე­ბის ზე­და­პირს ადა­მი­ან
­ ი მა­ში­ნაც კი
რე სტრუქ­ტუ­რა ამ­ყა­რებს. ასე­თია კონ­ვე­ი­ე­რუ­ლი ძლივს მის­წ­ვდ
­ ე­ბა, ერ­თ­მა­ნეთ­ზე დაწყო­ბი­ლი ექ­ვ­სი სატ­ვირ­თო
სის­ტე­მა, რო­მელ­საც მოთხ­რი­ლი მა­სა­ლა საჭ­რე­ კონ­ტე­ი­ნე­რის თავ­ზე რომ დად­გეს. მე­ო­რე უკი­დუ­რე­სო­ბას
ლი­დან გვი­რა­ბის გა­სას­ვ­ლელ­ში გა­და­აქვს, სა­დაც წარ­მო­ად­გე­ნენ გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მიკ­რო­მან­ქა­ნე­ბი, რომ­ლე­ბიც
ის მუ­შავ­დე­ბა და სხვა პრო­ექ­ტებ­ში გა­მო­სა­ყე­ ხში­რად გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა სა­კა­ნა­ლი­ზა­ციო და სად­რე­ნა­ჟო სის­ტე­
ნებ­ლად გა­და­ი­ზი­დე­ბა. საჭ­რე­ლით გაყ­ვა­ნი­ლი მე­ბის მო­საწყო­ბად. მა­თი დი­ა­მეტ­რი 0.4 მეტ­რი­დან იწყე­ბა. ვი­
გვი­რა­ბის გლუ­ვი კედ­ლე­ბის მო­პირ­კე­თე­ბა მარ­ტი­ ნა­ი­დან გვი­რა­ბის კედ­ლებს ემა­ტე­ბა მო­სა­პირ­კე­თე­ბე­ლი შრე,
ვად შე­საძ­ლე­ბე­ლია სხვა­დას­ხ­ვა მა­სა­ლით. დიდ გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­ნის გარ­შე­მო­წე­რი­ლო­ბა ნე­ბის­მი­ერ
გვი­რა­ბებ­ში ხში­რად გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა ურ­თი­ერ­თ­და­ შემ­თხ­ვე­ვა­ში აღე­მა­ტე­ბა დას­რუ­ლე­ბუ­ლი გვი­რა­ბის დი­ა­მეტრს.
კავ­ში­რე­ბუ­ლი ბე­ტო­ნის მო­ნაკ­ვე­თე­ბი (რგოლები), გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­ნის დი­ა­მეტ­რი ასე­ვე გან­საზღ­ვ­რავს
რომ­ლე­ბიც მო­ეწყო­ბა გვი­რაბ­გამ­ყ­ვან მან­ქა­ნა­ში მი­სი პი­ლო­ტის­/ო­პე­რა­ტო­რის ად­გილ­მ­დე­ბა­რე­ო­ბას. დი­დი

სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 79

 ტექნოლოგიები როგორ გავიყვანოთ გვირაბი?

მან­ქა­ნე­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­ში, რომ­ლე­ბიც ჩვე­უ­ლებ­რივ

გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა სა­ავ­ტო­მო­ბი­ლო და სარ­კი­ნიგ­ზო გვი­
რა­ბე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბი­სას, პი­ლო­ტი და ინ­ჟი­ნერ­თა
გუნ­დი მუ­შა­ო­ბენ თვი­თონ მან­ქა­ნა­ზე მოწყო­ბილ
სა­მარ­თავ კა­ბი­ნა­სა და პლატ­ფორ­მებ­ზე. მა­გა­ლი­თად,
ქა­ლაქ ოკ­ლენ­დის „ვოტერვიუს“ სა­ავ­ტო­მო­ბი­ლო გვი­
რა­ბის გა­საყ­ვა­ნად გა­მო­ყე­ნე­ბულ მან­ქა­ნა „ალისას“
ერ­თ­დ­რო­უ­ლად 16 ადა­მი­ა­ნი მარ­თავ­და. ბუ­ნებ­რი­ვი­ა,
მიკ­რო­მან­ქა­ნე­ბი მი­წის ზე­და­პი­რი­დან იმარ­თე­ბა.
მა­თი სა­მარ­თა­ვი კა­ბი­ნა ჩვე­უ­ლებ­რივ მოწყო­ბი­ლია
გვი­რა­ბის შე­სას­ვ­ლელ­თან ახ­ლოს. გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი
მან­ქა­ნის მარ­თ­ვას ნე­ბის­მი­ერ შემ­თხ­ვე­ვა­ში ესა­ჭი­
რო­ე­ბა სრუ­ლი პროგ­რა­მუ­ლი უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა, რა­საც
ჩვენ მოგ­ვი­ა­ნე­ბით და­ვუბ­რუნ­დე­ბით.
დი­ა­მეტ­რის გან­საზღ­ვ­რის შემ­დეგ გა­სათ­ვა­ლის­წი­
ნე­ბე­ლია გე­ო­ლო­გია – რი­სი გაჭ­რა მო­უ­წევს გვი­
რაბ­გამ­ყ­ვან მან­ქა­ნას? ეს ფაქ­ტო­რი გან­საზღ­ვ­რავს
რო­გორც მან­ქა­ნის ში­და სა­მუ­შაო სპე­ცი­ფი­კას, ასე­ვე
მი­სი საჭ­რე­ლი თა­ვის შე­მად­გე­ნელ მა­სა­ლებს. რბი­ლი,
კომ­პაქ­ტუ­რი და თი­ხი­ან
­ ი ნი­ა­და­გე­ბის­თ­ვის სა­სურ­
ვე­ლია EPB-ის ტი­პის (ნიადაგის წნე­ვის და­მა­ბა­ლან­
სე­ბე­ლი) მან­ქა­ნის გა­მო­ყე­ნე­ბა, რომ­ლის მუ­შა­ო­ბის რო­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე ის იდე­ა­ლუ­რია გვი­რა­ბე­ბი­სა და სხვა
პრინ­ცი­პიც ასე­თი­ა: მი­სი მბრუ­ნა­ვი საჭ­რე­ლი თა­ვი აწ­ მი­წის­ქ­ვე­შა ნა­გე­ბო­ბე­ბის­თ­ვის.
ვე­ბა გვი­რა­ბის წი­ნა მხა­რეს და წარ­მოქ­მ­ნის მაბ­რუნ „კროსრეილის“ ორი დარ­ჩე­ნი­ლი მან­ქა­ნა, სა­ხე­ლად „მერი“
მო­მენტს – ძა­ლას, რო­მე­ლიც საჭ­რე­ლის მა­ღალ­მ­ტ­კი­ცე და „სოფია“, სხვა სა­ხის გა­მოწ­ვე­ვებს უმ­კ­ლავ­დე­ბო­და. მა­თი
ფო­ლა­დის დის­კე­ბი­სა და კბი­ლა­ნე­ბის მეშ­ვე­ო­ბით მარ­შ­რუ­ტი კვეთ­და მდი­ნა­რე ტემ­ზას, რაც იმას ნიშ­ნავს, რომ მათ
აფხ­ვი­ე­რებს ნი­ა­დაგს. იმის­თ­ვის, რომ შე­ნარ­ჩუნ­დეს დატ­ბო­რილ ხრეშ­სა და ქვი­ში­ან ნი­ად
­ აგ­ში მო­უ­წი­ათ გვი­რა­ბის
ამ პრო­ცე­სის სტა­ბი­ლუ­რო­ბა, საჭ­რე­ლის სა­ექ­ს­კა­ვა­ გაყ­ვა­ნა. ასეთ პი­რო­ბებ­ში უპი­რა­ტე­სო­ბა მი­ე­ნი­ჭა შე­რე­ულ
­ ი ტი­
ციო კა­მე­რის შიგ­ნით წნე­ვა უნ­და შე­ე­სა­ბა­მე­ბო­დეს პის გვი­რაბ­გამ­ყ­ვან მან­ქა­ნებს, რომ­ლებ­საც გვი­რა­ბის გაყ­ვა­ნის
საჭ­რე­ლის თავ­ზე ნი­ა­და­გის წნე­ვას. EPB-ის ტი­პის გვი­ პრო­ცეს­ში მი­წის­ქ­ვე­შა წყლე­ბის შე­კა­ვე­ბა შე­უძ­ლი­ათ. ამის­თვ
­ ის
რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­ნე­ბი ამას ახერ­ხე­ბენ მოთხ­რი­ლი სა­ჭი­როა საჭ­რე­ლი თა­ვის უკან გან­თავ­სე­ბუ­ლი სა­ექ­სკ
­ ა­ვა­ციო
მა­სა­ლე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბი­სა და თა­ნა­მიმ­დევ­რუ­ლო­ბის კა­ბი­ნის ჰერ­მე­ტი­ზა­ცი­ა. წი­ნა ნა­წი­ლი მთლი­ან
­ ად იტ­ბო­რე­ბა ბენ­
კონ­ტ­რო­ლით. მა­სა­ლის დი­ნე­ბას ხელს უწყობს წყლის, ტო­ნი­ტის თი­ხი­სა და წყლის ნა­რე­ვით. მი­ერ­თე­ბუ­ლი უკა­ნა ნა­წი­ლი
თი­ხის ან ქა­ფის და­მა­ტე­ბა, ხო­ლო ქვე­ბის გა­დამ­ზი­დი ნა­წი­ლობ­რივ ივ­სე­ბა იმა­ვე მა­სა­ლით, ხო­ლო დარ­ჩე­ნილ სივ­რ­ცეს
კონ­ვე­იე
­ ­რის ბრუნ­ვის სიჩ­ქა­რე შე­ე­სა­ბა­მე­ბა გვი­რაბ­ იკა­ვებს ჰა­ე­რის ჯი­ბე. გვი­რა­ბის გაყ­ვა­ნის პრო­ცეს­ში ნე­ბის­მი­ერ
გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­ნის წინ­ს­ვლ
­ ის სიჩ­ქა­რეს. წნე­ვი­სა და დროს შე­საძ­ლე­ბე­ლია ჰა­ე­რის ჯი­ბის შე­კუმ­შ­ვა ან გა­ფარ­თო­ე­
მაბ­რუ­ნი მო­მენ­ტის მო­ნი­ტო­რინ­გი ხორ­ცი­ელ­დე­ბა ბა სა­ჭი­რო წნე­ვის მი­ხედ­ვით. საჭ­რე­ლის ძირ­ში გან­თავ­სე­ბულ
უწყ­ვეტ რე­ჟიმ­ში, რა­თა სა­ჭი­რო­ე­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­ში შე­ ცალ­მ­ხ­რივ საქ­შენს მოთხ­რი­ლი ნი­ა­და­გი გა­და­აქვს ჰიდ­რო­ნა­რევ
საძ­ლე­ბე­ლი იყოს მა­თი შეც­ვ­ლა და სტა­ბი­ლი­ზე­ბა. ხაზ­ში, სა­ი­და­ნაც ის ზე­და­პირ­ზე იტუმ­ბე­ბა.
„კროსრეილის“ გაყ­ვა­ნა­ში ჩარ­თუ­ლი რვა მან­ქა­ნი­ ყვე­ლა გვი­რაბ­ში, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი იმ პრო­ექ­ტებ­ში, რომ­
დან ექ­ვ­სი EPB-ის ტი­პის იყო. მა­თი შერ­ჩე­ვი­სას გათ­ ლე­ბიც გრა­ნი­ტის მსგავს მყარ ქვას კვე­თენ, ხა­ხუ­ნი და ძაბ­ვა
ვა­ლის­წი­ნე­ბულ იქ­ნა ის გა­რე­მო­ე­ბა, რომ მარ­შ­რუ­ტის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან პრობ­ლე­მას ქმნი­ან. გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­ნის
ცენ­ტ­რა­ლუ­რი მო­ნაკ­ვე­თი თიხ­ნარ გე­ო­ლო­გი­ურ შრეს საჭ­რე­ლის შე­მად­გე­ნე­ლი ნა­წი­ლე­ბი (კბილანები, ბორ­ბ­ლე­ბი და
კვეთ­და. ამ მა­სა­ლის სირ­ბი­ლე და მი­სი ჩაჯ­დო­მის დის­კო­ე­ბი) მუ­შა­ო­ბის პრო­ცეს­ში ზოგ­ჯერ 180 გრა­დუ­სამ­დეც კი
SHUTTERSTOCK

რის­კი არ იძ­ლე­ვა მის ზე­და­პირ­ზე უამ­რა­ვი ცა­თამ­ბ­ ხურ­დე­ბა. ამას­თა­ნა­ვე, ამ ნა­წი­ლებ­მა მუდ­მი­ვად უნ­და გა­უძ­ლონ
ჯე­ნის აშე­ნე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბას, თუმ­ცა მი­სი სტა­ბი­ლუ­ ქვა­ზე ხეხ­ვი­სა და შე­ჯა­ხე­ბის ეფექ­ტებს. გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­

80 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

ნე­ბის მწარ­მო­ე­ბე­ლი კომ­პა­ნია „ჰერენკნეხტის“ გან­ცხა­დე­ბით,
შვე­ი­ცა­რი­ულ ალ­პებ­ში გოტ­ჰარ­დის ღრმა მი­წის­ქ­ვე­შა გვი­რა­ბის
გაყ­ვა­ნი­სას „საჭრელის 60-ივე დის­კო 27 ტო­ნამ­დე სიმ­ძ­ლავ­რის
ბიძ­გე­ბით ეჯა­ხე­ბო­და მთას“. ამ პრო­ცე­სის გა­კონ­ტ­რო­ლე­ბის
გა­რე­შე შე­საძ­ლე­ბე­ლია, კბი­ლა­ნე­ბის, ბორ­ბ­ლე­ბი­სა და დის­კო­ე­
ბის დე­ფორ­მა­ცია მოხ­დეს და მან­ქა­ნა მწყობ­რი­დან გა­მო­ვი­დეს.
სწო­რედ ამი­ტომ ენი­ჭე­ბა ასეთ პრო­ექ­ტებ­ში უპი­რა­ტე­სო­ბა ულ­
ტ­რამ­ყა­რი ფო­ლა­დი­სა და ვოლ­ფ­რა­მის შე­ნად­ნო­ბებს. აგ­რეთ­ვე
სა­სურ­ვე­ლია წყლის გა­მაგ­რი­ლე­ბე­ლი ინ­ტეგ­რი­რე­ბუ­ლი სის­
ტე­მე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბა და გვი­რა­ბის გაყ­ვა­ნის პრო­ცეს­ში ხში­რი
შეს­ვე­ნე­ბე­ბის გა­კე­თე­ბა. ამის მი­უ­ხე­და­ვად, საჭ­რე­ლის ნა­წი­ლე­ბი,
ჩვე­ულ
­ ებ­რივ, პრო­ექ­ტის დას­რუ­ლე­ბამ­დე გა­მო­საც­ვ­ლე­ლი ხდე­ბა.
ზო­გი­ერთ მან­ქა­ნა­ში ნა­წი­ლე­ბის გა­მოც­ვ­ლა შიგ­ნი­დან შე­იძ­ლე­ბა,
ხო­ლო სხვა შემ­თხ­ვე­ვა­ში სა­ჭი­როა მუ­შა­ო­ბის პრო­ცეს­ში შეს­
ვე­ნე­ბის დროს საჭ­რე­ლის თა­ვის მოხ­ს­ნა, რა­თა მუ­შებს მი­ე­ცეთ
საჭ­რელ­ში შეძ­რო­მის სა­შუ­ალ
­ ე­ბა.
თუმ­ცა შე­სა­ბა­მი­სი მან­ქა­ნის გა­მო­ყე­ნე­ბის შემ­თხ­ვე­ვა­შიც კი
იშ­ვი­ა­თია შემ­თხ­ვე­ვა, რო­დე­საც ქა­ლა­ქი იდე­ა­ლურ ნი­ა­დაგ­ზეა
აგე­ბუ­ლი. უმ­ს­ხ­ვი­ლე­სი ურ­ბა­ნუ­ლი ცენ­ტ­რე­ბის დი­დი ნა­წი­ლი აშე­
ნე­ბუ­ლია ბევ­რად ძვე­ლი და­სახ­ლე­ბე­ბის თავ­ზე, რის შე­დე­გა­დაც
გვი­რა­ბე­ბის გაყ­ვა­ნი­სას ხში­რად მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი არ­ქე­ო­ლო­გი­
უ­რი არ­ტე­ფაქ­ტე­ბი აღ­მო­უ­ჩე­ნი­ათ. კი­დევ ერთ პო­ტენ­ცი­ურ პრობ­
ლე­მას წარ­მო­ად­გენს უფ­რო თა­ნა­მედ­რო­ვე მი­წის­ქ­ვე­შა ინ­ფ­რას­
ტ­რუქ­ტუ­რა. თქვენს ქა­ლაქს შე­იძ­ლე­ბა არ გა­აჩ­ნ­დეს მი­წის­ქ­ვე­შა
გვი­რა­ბი, მაგ­რამ მი­სი ქუ­ჩე­ბის ქვე­მოთ დი­დი ალ­ბა­თო­ბით გა­
ივ­ლის ბევ­რი სა­კა­ნა­ლი­ზა­ციო და წყლის მი­ლი, ელექ­ტ­რო­გა­დამ­
ცე­მი ხა­ზი და ინ­ტერ­ნე­ტის კა­ბე­ლი. ნე­ბის­მი­ე­რი ახა­ლი გვი­რა­ბის
გაყ­ვა­ნი­სას გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი უნ­და იყოს ყო­ვე­ლი­ვე ის, რაც
ად­გილ­ზე უკ­ვე არ­სე­ბობს. ასეთ გა­რე­მო­ში მუ­შა­ო­ბი­სას სი­ზუს­ტე
და კონ­ტ­რო­ლია სა­ჭი­რო.
მა­გა­ლი­თის­თვ
­ ის ავი­ღოთ ლონ­დო­ნის მეტ­როს სად­გუ­რი
„ტოტენჰემ კორტ რო­უ­დი“, სა­დაც „კროსრეილის“ ინ­ჟინ­რებ­მა 2014
წელს 7.1 მ დი­ამ
­ ეტ­რი­სა და 1000 ტო­ნა სიმ­ძი­მის გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი
მან­ქა­ნა ეს­კა­ლა­ტო­რებ­სა და პლატ­ფორ­მის გვი­რა­ბებს შო­რის
სივ­რ­ცე­ში გა­აძ­ვ­რი­ნეს. ზღვა­რი შეც­დო­მა­სა და სწორ ქმე­დე­ბას
შო­რის ძალ­ზე მცი­რე იყო: არ­სე­ბუ­ლი გვი­რა­ბე­ბი­დან და­შო­რე­ბა 60
სან­ტი­მეტრს შე­ად­გენ­და, ხო­ლო ეს­კა­ლა­ტო­რე­ბის ძი­რი­დან – 40
სან­ტი­მეტრს. აღ­ნიშ­ნუ­ლი პრო­ცე­სი ერ­თ­-ერთ სტა­ტი­ა­ში „ნემსის
ყუნ­წ­ში გაძ­რო­მად“ იქ­ნა მოხ­სე­ნი­ე­ბუ­ლი. ყვე­ლა­ზე შთამ­ბეჭ­და­ვი
კი ის არის, რომ ეს ყვე­ლა­ფე­რი მეტ­როს მუ­შა­ო­ბის შე­ფერ­ხე­ბის
გა­რე­შე გან­ხორ­ცი­ელ­და: სა­ნამ გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­ნა „ადა“
თა­ვის მარ­შრ
­ უტს გა­ივ­ლი­და, ასი­ა­თა­სო­ბით მგზავ­რი ჩვე­უ­ლებ­რივ
იყე­ნებ­და ეს­კა­ლა­ტო­რებს და ჯდე­ბო­და მა­ტა­რე­ბელ­ში.
ეს ყვე­ლა­ფე­რი მო­ხერ­ხ­და მან­ქა­ნე­ბის მარ­თ­ვი­სა და მეთ­ვალ­
ყუ­რე­ო­ბის დახ­ვე­წი­ლი სის­ტე­მე­ბის, ისე­ვე რო­გორც გვი­რაბ­ში
სა­მუ­შა­ო­ე­ბის დაწყე­ბამ­დე დი­დი ხნით ად­რე დე­ტა­ლუ­რი გე­ო­ტექ­
ნი­კუ­რი კვლე­ვე­ბის ჩა­ტა­რე­ბის და 3D-მოდელირების
მეშ­ვე­ო­ბით. მან­ქა­ნის სწორ ხაზ­ზე ტა­რე­ბა ერ­თი­ა,
გვი­რა­ბის მი­მარ­თუ­ლე­ბის შე­საც­ვლ
­ ე­ლად კი სა­ჭი­როა
ძრა­ვის სის­ტე­მის (მანქანის ირ­გვ
­ ­ლივ გან­თავ­სე­ბუ­ლი
ჰიდ­რავ­ლი­კუ­რი ცი­ლინ­დ­რე­ბის რგო­ლის) ზუს­ტი რე­
გუ­ლი­რე­ბა. რო­გორც ნე­ბის­მი­ე­რი ნივ­თის მარ­ცხე­ნა
მხა­რე­ზე მი­წო­ლი­სას ის მარ­ჯ­ვნ
­ ივ გა­და­ი­ნაც­ვ­ლებს,
ისე ცი­ლინ­დ­რებ­ზე არა­თა­ნა­ბა­რი ზე­წო­ლით შე­საძ­ლე­
ბე­ლია გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­ნის ად­გილ­მ­დე­ბა­რე­ო­
ბის კონ­ტ­რო­ლი­რე­ბა 5 სან­ტი­მეტ­რის ფარ­გ­ლებ­ში.
გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­ნის ცვა­ლე­ბა­დი ად­გილ­
მდე­ბა­რე­ო­ბის გა­სა­ზო­მად ასე­ვე გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა ლა­ზე­
რუ­ლი მეთ­ვალ­ყუ­რე­ო­ბის სის­ტე­მა, რო­მე­ლიც შედ­გე­ბა
შემ­დე­გი ძი­რი­თა­დი კომ­პო­ნენ­ტე­ბის­გან: (1) თე­ო­დო­
ლი­ტი – ლა­ზე­რით აღ­ჭურ­ვი­ლი მოძ­რა­ვი ტე­ლეს­კო­პი,
რო­მე­ლიც მაგ­რ­დე­ბა წინ მოძ­რა­ვი გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი
მან­ქა­ნის უკან გვი­რა­ბის კე­დელ­ზე; (2) დე­ტექ­ტო­რი,
რო­მე­ლიც მონ­ტაჟ­დე­ბა გვი­რაბ­გამ­ყ­ვა­ნი მან­ქა­ნის
უკა­ნა ნა­წილ­ზე და წარ­მო­ად­გენს ლა­ზე­რის მი­ზანს,
და (3) მარ­თ­ვის მოწყო­ბი­ლო­ბა, რომ­ლის მეშ­ვე­ო­ბი­
თაც ხდე­ბა მო­ნა­ცემ­თა შეგ­რო­ვე­ბა, გა­ა­ნა­ლი­ზე­ბა და
მარ­თვ
­ ის კა­ბი­ნა­ში გა­დაგ­ზავ­ნა. ამ სის­ტე­მის მეშ­ვე­ო­
ბით ხდე­ბა მან­ქა­ნის პი­ლო­ტის­თ­ვის რე­ალ
­ ურ დრო­ში
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ინ­ფორ­მა­ცი­ის (მაგ. გავ­ლი­ლი მან­ძი­
ლი­სა და საჭ­რე­ლის თა­ვის ორი­ენ­ტა­ცი­ის) მი­წო­დე­ბა
და და­გეგ­მილ მარ­შ­რუტ­თან შე­და­რე­ბა. რო­დე­საც
გვი­რა­ბი ხვე­ულ მარ­შ­რუტს მიჰ­ყ­ვე­ბა, კედ­ლებ­ზე და­მა­
ტე­ბით მონ­ტაჟ­დე­ბა პრიზ­მე­ბი, რომ­ლე­ბიც ლა­ზე­რის
სხივს მო­სახ­ვე­ვის გარ­შე­მო ხრი­ან და დე­ტექ­ტორ­ზე
მი­ზანს ინარ­ჩუ­ნე­ბენ. უფ­რო დიდ მან­ძი­ლებ­ზე შე­საძ­
ლე­ბე­ლია და­მა­ტე­ბი­თი თე­ო­დო­ლი­ტე­ბის და­მონ­ტა­
ჟე­ბა და მან­ქა­ნის პი­ლო­ტის­თ­ვის ამ­გვ
­ ა­რად სან­დო
მა­ნიშ­ნე­ბელ­თა ჯაჭ­ვის შექ­მ­ნა.
აღ­ნიშ­ნულ­მა ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­მა შე­საძ­ლე­ბე­ლი გა­ხა­
და ქა­ლა­ქე­ბის მი­წის­ქ­ვეშ გა­ფარ­თო­ე­ბა. კრი­ტი­კუ­ლი
ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა, რო­მე­ლიც ად­რე ლან­დ­შაფ­ტის
ნა­წილს ქმნი­და, ახ­ლა შე­იძ­ლე­ბა ღრმად იქ­ნას ჩაფ­
ლუ­ლი მი­წის­ქ­ვეშ. გვი­რა­ბე­ბის იგ­ნო­რი­რე­ბა ად­ვი­
ლი ხდე­ბა – რო­გორც ამ­ბო­ბენ, თვა­ლი თვალს რომ
მო­შორ­დე­ბა, გუ­ლიც გა­დას­ხ­ვა­ფერ­დე­ბა­ო. სი­ნამ­დ­ვი­
ლე­ში კი გვი­რა­ბე­ბი, ისე­ვე რო­გორც მა­თი გამ­ყ­ვა­ნი
მან­ქა­ნე­ბი, ინ­ჟი­ნე­რი­ის სა­ოც­რე­ბას წარ­მო­ად­გე­ნენ
და ჩვე­ნი ურ­ბა­ნუ­ლი ლან­დ­შაფ­ტის შექ­მ­ნი­სას უმ­ნიშ­
ვ­ნე­ლო­ვა­ნეს როლს ას­რუ­ლე­ბენ. ახ­ლა თქვენ მათ უკე­
თე­სად იც­ნობთ, და იმე­დი­ა, მო­მა­ვალ­ში სა­თა­ნა­დოდ
და­ა­ფა­სებთ!
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 81
 ლოგისტიკა

ავტორი: თამთა ჯიჯავაძე

TAV GEORGIA-ს
გათვლები – ინტერვიუ
თეა ზაქარაძესთან
კომ­პა­ნია TAV Georgia, რო­მე­ლიც
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ბა­ზარ­ზე 2005 წელს
გა­მოჩ­ნ­და, დღეს ორ სტრა­ტე­გი­უ­ლად
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან აერო­პორტს – თბი­
ლი­სი­სა და ბა­თუ­მის სა­ერ­თა­შო­რი­
სო აერო­პორ­ტებს მარ­თავს და 1380
თა­ნამ­შ­რო­მელს აერ­თი­ა­ნებს. TAV
Airports-ის ჰოლ­დინ­გ­ში შე­მა­ვალ
კომ­პა­ნი­ას სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში, მმარ­
თ­ვე­ლო­ბი­თი ან­გა­რი­შის თა­ნახ­მად,
2020 წელს მგზავ­რ­თა ნა­კა­დი 86%-ით
შე­უმ­ცირ­და. 2021-ში აღ­დ­გე­ნის ნიშ­ნე­
ბი უკ­ვე მკა­ფი­ოა
­ , თუმ­ცა გა­მოწ­ვე­ვე­ბი
დი­დი­ა. ცო­ტა ხნის წინ TAV Georgia-ს
გე­ნე­რა­ლურ მე­ნე­ჯე­რად პირ­ვე­ლად ამ
კომ­პა­ნი­ის ის­ტო­რი­ა­ში ქარ­თვ
­ ე­ლი თეა
ზა­ქა­რა­ძე და­ი­ნიშ­ნა. რო­გო­რია ახა­ლი
გენ­მე­ნე­ჯე­რის გათ­ვ­ლე­ბი? Forbes
Infrastructure მას­თან ინ­ტერ­ვიუს
გთავაზობთ.

ქალ­ბა­ტო­ნო თე­ა, თქვენ გა­სულ

თვეს და­ი­კა­ვეთ TAV Georgia-ს გე­ნე­
რა­ლუ­რი მე­ნე­ჯე­რის პო­ზი­ცი­ა, თუმ­
ცა ამ კომ­პა­ნი­ა­ში მუ­შა­ო­ბის უკ­ვე
16-წლიანი გა­მოც­დი­ლე­ბა გაქვთ.
რა იქ­ნე­ბა თქვე­ნი პრი­ო­რი­ტე­ტე­ბი,
სად ხე­დავთ გა­მოწ­ვე­ვებს?
ეს პო­ზი­ცია ჩემ­თვ
­ ის ორ­მა­გი პა­სუ­ხის­
მ­გებ­ლო­ბა­ა, ვი­ნა­ი­დან ამ კომ­პა­ნი­ის
პირ­ვე­ლი ქარ­თვ
­ ე­ლი გე­ნე­რა­ლუ­რი
მე­ნე­ჯე­რი გავ­ხ­დი და თან ქა­ლი, რაც
ავი­ა­ცი­ა­ში არ­ც­თუ ისე ხში­რი შემ­თხ­ვე­
ვა­ა. მა­გა­ლი­თად, ჩვენს კომ­პა­ნი­აშ
­ იც

82 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

და­საქ­მე­ბულ­თა 76% მა­მა­კა­ცი­ა. გარ­და
ამი­სა, ძა­ლი­ან სა­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლოა ისიც,
რომ ქვე­ყა­ნა­ში ორი მთა­ვა­რი და სტრა­
ტე­გი­უ­ლად მნიშ­ვნ
­ ე­ლო­ვა­ნი აერო­პორ­
ტის მარ­თ­ვა მი­წევს.
რაც შე­ე­ხე­ბა პრი­ო­რი­ტე­ტებს, მო­გეხ­
სე­ნე­ბათ, პან­დე­მი­ის წლის შემ­დ­გომ
პე­რი­ოდს გავ­დი­ვართ, შე­სა­ბა­მი­სად,
ჩემ­თ­ვის პირ­ველ რიგ­ში მნიშ­ვ­ნე­ლო­
ვა­ნი­ა, რომ აერო­პორ­ტ­ში შე­იქ­მნ
­ ას
უსაფ­რ­თხო გა­რე­მო, რათა მგზავრმა
თა­ვი და­ცუ­ლად იგ­რ­ძ­ნოს. ამის­თ­ვის
პრი­ო­რი­ტე­ტუ­ლი­ა, აერო­პორ­ტებ­ში ყვე­
ლა სა­ჭი­რო ინ­ფრ
­ ას­ტ­რუქ­ტუ­რა გვქონ­
დეს უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლი. ჩვე­ნი კომ­პა­ნია
მსოფ­ლი­ოს 26 ქვეყ­ნის 91 აერო­პორ­ტ­ში
სხვა­დას­ხ­ვა სერ­ვი­სი­თაა წარ­მოდ­გე­ნი­
ლი და ყვე­ლა აერო­პორ­ტ­ში ამ ნა­წილს
გან­სა­კუთ­რე­ბულ ყუ­რადღე­ბას ვუთ­
მობთ. მნიშ­ვნ
­ ე­ლო­ვა­ნი­ა, არ შემ­ცირ­დეს
მომ­სა­ხუ­რე­ბის ხა­რის­ხი. ასე­ვე პრი­ო­რი­
ტე­ტუ­ლია ისიც, რომ ჩვე­ნი ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­
ტუ­რა იმ ავი­ა­კომ­პა­ნი­ე­ბის სა­ჭი­რო­ე­ბებს
მო­ერ­გოს, რომ­ლე­ბიც ახ­ლა შე­მო­დი­ან
ამ ბა­ზარ­ზე და არ იც­ნო­ბენ სა­ქარ­თ­ვე­
ლოს, რა­თა მათ ამ ბაზ­რის და­ტო­ვე­ბა არ
მო­უნ­დეთ.
თბი­ლი­სი­სა და ბა­თუ­მის აერო­
პორ­ტებ­ში პან­დე­მი­ის
­ ას
მგზავრთ­ნა­კა­დი 2020-ში და­ახ­
ლო­ე­ბით 15 წლის წი­ნან­დელ ნიშ­
ნულ­ზე იყო. რა შე­დე­გე­ბით და­ხუ­
რეთ 2021-ის პირ­ვე­ლი ნა­ხე­ვა­რი?
2021 წლის პირ­ველ რვა თვე­ში, 2019
წელ­თან შე­და­რე­ბით, თბი­ლის­ში
მგზავ­რე­ბის 38% და­ვიბ­რუ­ნეთ. ეს ჯერ
კი­დევ ძა­ლი­ან და­ბა­ლი მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­ა.
ვხე­დავთ, რომ პან­დე­მი­ით გა­მოწ­ვე­უ­
ლი ფორ­ს­მა­ჟო­რუ­ლი სი­ტუ­ა­ცია კვლავ
გრძელ­დე­ბა. რაც შე­ე­ხე­ბა კონ­კ­რე­ტუ­
ლად ერ­თი თვის, მა­გა­ლი­თად, 2021
წლის აგვისტოს მაჩ­ვე­ნე­ბელს, 2019
წლის ანა­ლო­გი­ურ თვეს თუ შე­ვა­და­
რებთ, ვნა­ხავთ, რომ თბი­ლის­ში მგზავ­
რე­ბის 62% და­ვიბ­რუ­ნეთ.
ბა­თუ­მის სა­ერ­თა­შო­რი­სო აერო­პორ­
ტ­ში კი 2021 წლის რვა ჭრილ­ში მგზავ­
რე­ბის 75%-ის დაბ­რუ­ნე­ბა შევ­ძე­ლით,
ხო­ლო მიმ­დი­ნა­რე წლის აგვისტოს თვე­
ში, 2019 წლის ანა­ლო­გი­ურ პე­რი­ოდ­თან
შე­და­რე­ბით, 6%-იანი ზრდა გვაქვს. ბა­
თუ­მი სე­ზო­ნუ­რი აერო­პორ­ტი­ა, შე­სა­ბა­
მი­სად, ეს რიცხ­ვი გვაძ­ლევს იმის იმედს,
რომ წლე­ვან­დელ წელს 50-60%-იანი
აღ­დ­გე­ნის მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბით დავ­ხუ­რავთ,
ხო­ლო თბი­ლი­სის აერო­პორ­ტ­ში 2019
წლის 40%-ს თუ და­ვიბ­რუ­ნებთ, ძა­ლი­ან
კარ­გი შე­დე­გი იქ­ნე­ბა.
მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, პან­დე­მი­ამ სე­რი­ო­
ზუ­ლად დაგ­ვა­ზა­რა­ლა. კრი­ზის­მა, ისე­ვე
რო­გორც გლო­ბა­ლურ ავი­ა­ცი­ას, ჩვენს
კომ­პა­ნი­ა­საც დი­დი ზი­ა­ნი მი­ა­ყე­ნა.
პან­დე­მი­ის დროს ბა­თუ­მის აერო­პორ­ტი
სა­ერ­თოდ და­კე­ტი­ლი იყო, თბი­ლი­სის
აერო­პორ­ტშ
­ ი გარ­კ­ვე­უ­ლი რე­ი­სე­ბი, მათ
შო­რის სა­რე­პატ­რი­ა­ციო და სატ­ვირ­თო
რე­ი­სე­ბი მა­ინც სრულ­დე­ბო­და ხოლ­მე.
თუმ­ცა დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში მხო­ლოდ
5-7 რე­ი­სი გვქონ­და. შე­სა­ბა­მი­სად, ზა­
რა­ლი ძა­ლი­ან დი­დი­ა. გა­მომ­დი­ნა­რე
აქე­დან, სა­ხელ­მ­წი­ფოს­თან TAV Georgia-
სთვის ფორ­ს­მა­ჟო­რუ­ლი სი­ტუ­ა­ცი­ის
აღი­ა­რე­ბა­ზე მო­ლა­პა­რა­კე­ბებს ვა­წარ­
მო­ებთ, რად­გან პან­დე­მი­ის პე­რი­ოდ
­ ი
ჩვენ­თ­ვის ფაქ­ტობ­რი­ვად და­კარ­გუ­ლი
იყო. ეს ჩვე­ნი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბი­თაც გათ­
ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი­ა.
ზო­გა­დად ვი­ცით, რომ სა­ა­ვი­ა­ციო და
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 83
ლოგისტიკა TAV Georgia-ს გათვლები | ინტერვიუ თეა ზაქარაძესთან
აერო­პორ­ტე­ბის ბიზ­ნე­სი ძა­ლი­ან ბევრ
ფაქ­ტორ­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი, ეს იქ­ნე­ბა
კონ­ფ­ლიქ­ტე­ბი რე­გი­ონ­ში, პან­დე­მი­ე­
ბი თუ სხვა. შე­სა­ბა­მი­სად, მგზავ­რ­თა
ნა­კა­დის რიცხ­ვე­ბი ხან იზ­რ­დე­ბა, ხან
მცირ­დე­ბა. მა­გა­ლი­თად, 2018 წელს, წი­ნა
წელ­თან შე­და­რე­ბით, 40%-იანი მა­ტე­ბა
გვქონ­და. შემ­დეგ, 2019 წელს, ივ­ნი­სის
მოვ­ლე­ნე­ბის შე­დე­გად რუ­სე­თი გა­ვი­
და ბაზ­რი­დან და სა­ერ­თო ტრა­ფიკ­მა
25%-ით და­იკ­ლო. 2020 წე­ლი კი, ვი­ცით,
ავი­ა­ცი­ის ის­ტო­რი­ი­დან სა­ერ­თოდ
ამო­სა­ღე­ბი­ა. ჩვენ ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე
და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლი სექ­ტო­რი ვართ.
რამ­დე­ნად რთუ­ლი იყო პან­დე­მი­
ის რე­გუ­ლა­ცი­ებ
­ ი­დან გა­მომ­დი­
ნა­რე ახალ რე­ა­ლო­ბა­ზე მორ­გე­ბა
აერო­პორ­ტებ­ში? ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­
რა, წე­სე­ბი…
რთუ­ლი არ იყო. ვფიქ­რობ, ჩვენ თბი­
ლი­სი­სა და ბა­თუ­მის აერო­პორ­ტებ­ში
კრი­ზი­სის მარ­თ­ვა საკ­მა­ო წარ­მა­ტე­ბით
მო­ვა­ხერ­ხეთ. ძა­ლი­ან მცი­რე დრო­ში
შე­სა­ბა­მი­სი აერო­პორ­ტე­ბის ინ­ფ­რას­
84 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
ტ­რუქ­ტუ­რის მომ­ზა­დე­ბა შევ­ძე­ლით.
გარ­და ამი­სა, კო­მერ­ცი­უ­ლი და­ინ­ტე­რე­
სე­ბის გა­რე­შე, ლუ­გა­რის ლა­ბო­რა­ტო­რი­
ას­თან გა­ვა­ფორ­მეთ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა და
რო­გორც მოფ­რე­ნის, ასე­ვე გაფ­რე­ნის
ზო­ნა­ში ლა­ბო­რა­ტო­რი­ას უსას­ყიდ­ლოდ
გა­და­ვე­ცით სპე­ცი­ა­ლუ­რი სივ­რ­ცე­ებ
­ ი, სა­
დაც მგზავ­რე­ბი კო­ვიდ­ტეს­ტებს იტა­რე­
ბენ. ასე­ვე, პან­დე­მი­ის რე­გუ­ლა­ცი­ე­ბი­დან
გა­მომ­დი­ნა­რე, მოგ­ვი­წია სპე­ცი­ა­ლუ­რი
პერ­სო­ნა­ლის გა­მო­ყო­ფა, შე­იქ­მ­ნა სპე­ცი­
ა­ლუ­რი სამ­სა­ხუ­რიც, რო­მე­ლიც პან­დე­
მი­ის შე­დე­გად წარ­მოქ­მ­ნილ სა­ჭი­რო
სერ­ვი­სებს უზ­რუნ­ველ­ყოფს. ვფიქ­რობ,
სა­ერ­თო ჯამ­ში, TAV Georgia-მ ძა­ლი­ან
მა­ღალ დო­ნე­ზე შეძ­ლო ყვე­ლა სა­ჭი­რო
ინ­ფ­რას­ტრ
­ უქ­ტუ­რი­სა და სერ­ვი­სის უზ­
რუნ­ველ­ყო­ფა. ჩვენ­თვ
­ ის მგზავ­რე­ბი­სა
და თა­ნამ­შ­რომ­ლე­ბის უსაფ­რთ
­ ხო­ე­ბა
ძა­ლი­ან მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა.
ბო­ლო პე­რი­ოდ­ში არა­ერ­თი ავი­ა­
კომ­პა­ნია დაბ­რუნ­და/­შე­მო­ვი­და
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ბა­ზარ­ზე. მიმ­დი­
ნა­რე­ობს თუ არა მათ­თან მო­ლა­
პა­რა­კე­ბე­ბი და უნ­და ვე­ლო­დოთ
თუ არა და­მა­ტე­ბით სხვა ავი­ა­კომ­
პა­ნი­ებს?
ძა­ლი­ან ცვა­ლე­ბა­დია მა­თი რა­ო­დე­ნო­ბა.
თით­ქმ
­ ის ყო­ველ­დღი­უ­რად ახა­ლი ავი­ა­
კომ­პა­ნია შე­მო­დის და იწყებს რე­ი­სებს,
თუმ­ცა ვი­თა­რე­ბა ძა­ლი­ან სწრა­ფად იც­
ვ­ლე­ბა. მა­გა­ლი­თად, მარ­ტის ბო­ლო­დან
საკ­მა­ოდ დი­დი დატ­ვირ­თ­ვით ოპე­რი­
რებ­დ­ნენ ავი­ა­კომ­პა­ნი­ებ
­ ი თელ­-ა­ვი­ვის
მი­მარ­თუ­ლე­ბით, თუმ­ცა, გა­მომ­დი­ნა­რე
იქი­დან, რომ ამ ქვე­ყა­ნამ სა­ქარ­თვ
­ ე­ლო
„წითელ ზო­ნა­ში“ შე­იყ­ვა­ნა, ფრე­ნე­ბი
შე­ჩერ­და. შე­იძ­ლე­ბა ერ­თი ავი­ა­კომ­პა­
ნია ერ­თი თვის გან­მავ­ლო­ბა­ში კარ­გად
მუ­შა­ობ­დეს და შემ­დეგ ვე­ღარ და ეს პან­
დე­მი­ი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე­ობს. ამ ეტაპ­ზე
ახა­ლი ავი­ა­კომ­პა­ნი­ე­ბიც გვე­მა­ტე­ბა.
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია ბა­თუმ­ში ერ­თ-­ ერ­თი
ბო­ლო ავი­ა­მი­მარ­თუ­ლე­ბა – ბიშ­კე­კი. ამ
დრომ­დე არ ყო­ფი­ლა ეს მი­მარ­თუ­ლე­ბა.
ასე­ვე თბი­ლის­ში Eurowings-მა და­
იწყო დი­უ­სელ­დორ­ფის მი­მარ­თუ­ლე­ბით
ფრე­ნა. ყვე­ლა ავი­ა­კომ­პა­ნი­ას, ვი­საც
და­ა­ინ­ტე­რე­სებს ჩვე­ნი ბა­ზა­რი, თუნ­დაც
ჩარ­ტე­რუ­ლი რე­ი­სის­თ­ვის, ჩვენ მაქ­სი­მა­
ლურ პი­რო­ბებს ვუქ­მ­ნით, რომ შე­მო­
ვიდ­ნენ. ვთა­ვა­ზობთ შე­სა­ბა­მის ფა­სებს,
სერ­ვი­სებს. ვხე­დავთ, რომ პან­დე­მი­ამ
ავი­ა­კომ­პა­ნი­ე­ბიც და­ა­ზა­რა­ლა, შე­სა­
ბა­მი­სად, მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა, რომ მათ
მაქ­სი­მა­ლუ­რად კომ­ფორ­ტუ­ლი პი­რო­ბე­
ბი შევ­თა­ვა­ზოთ.
რო­მე­ლი რე­გი­ო­ნე­ბი ან ავი­ა­კომ­
პა­ნი­ე­ბია TAV Georgia-სთვის პრი­
ო­რი­ტე­ტუ­ლი ამ ბა­ზარ­ზე?
ყვე­ლა ავი­ა­კომ­პა­ნია ჩვენ­თვ
­ ის მნიშ­
ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა, იქ­ნე­ბა ეს სომ­ხე­თი­დან,
აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი­დან თუ საფ­რან­გე­თი­დან.
ბა­ზარ­ზე ახ­ლა სპარ­სე­თის ყუ­რის ქვეყ­
ნე­ბის ავი­ა­კომ­პა­ნი­ე­ბი დო­მი­ნი­რე­ბენ,
ძა­ლი­ან დი­დი მოთხოვ­ნაა მათ­გან,
ევ­რო­პუ­ლი მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბი ახ­ლა შე­და­
რე­ბით ნაკ­ლე­ბი­ა. თბი­ლის­ში ევ­რო­პუ­ლი
მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბი გვჭირ­დე­ბა და ამა­ზე
ვმუ­შა­ობთ. ბა­თუმ­ში კი დო­მი­ნი­რებს ის­
რა­ე­ლი, უკ­რა­ი­ნა და ბე­ლა­რუ­სი. ყვე­ლა­ზე
მე­ტი ტუ­რის­ტი ბა­თუ­მის აერო­პორ­ტ­ში
სწო­რედ ამ ქვეყ­ნე­ბი­დან შე­მო­დის.
რამ­დე­ნი რე­ი­სი სრულ­დე­ბა თბი­
ლი­სის აერო­პორ­ტ­ში დღის გან­
მავ­ლო­ბა­ში?
2019 წელს თბი­ლი­სის სა­ერ­თა­შო­რი­სო
აერო­პორ­ტ­ში დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში მაქ­
სი­მა­ლუ­რი დატ­ვირ­თ­ვა 100-120 რე­ი­სი
იყო. წელს კი, ივ­ლი­სის თვე­ში, 45-50
რე­ი­სი სრულ­დე­ბა.
$17-მილიონიანი ინ­ვეს­ტი­ცი­ით
წელს ბა­თუ­მის აერო­პორ­ტის გა­
ფარ­თო­ე­ბის პრო­ექ­ტი დას­რულ­
და. რო­გორც და­გეგ­მი­ლი­ა, გა­ნახ­
ლე­ბუ­ლი აერო­პორ­ტი 1 მი­ლი­ონ
200 000 მგზავრს უნ­და მო­ემ­სა­ხუ­
როს. რა ტენ­დენ­ციაა მგზავ­რ­თ­ნა­
კა­დის კუთხით ამ­ჟა­მად?
ბა­თუ­მის სა­ერ­თა­შო­რი­სო აერო­პორ­ტი,
სა­ნამ მის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ას და­ვიწყებ­
დით, ფაქ­ტობ­რი­ვად გა­ჩე­რე­ბუ­ლი
იყო. რე­ი­სე­ბი არ სრულ­დე­ბო­და. რო­ცა
ოპე­რი­რე­ბა იქ და­ვიწყეთ, აერო­პორ­ტი
წე­ლი­წად­ში მხო­ლოდ 30 000 მგზავრს
ემ­სა­ხუ­რე­ბო­და. 2019 წელს ჩვენ ეს მაჩ­
ვე­ნე­ბე­ლი 600 000-მდე გავ­ზარ­დეთ.
ამი­ტო­მაც ვფიქ­რობ, რომ კომ­პა­ნი­ამ
დრო­უ­ლი ინ­ვეს­ტი­ცია გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლა
მის გა­ფარ­თო­ე­ბა­ში. ჩვენ რომ პან­დე­მი­
ის პე­რი­ოდ­ში იქ თან­ხე­ბი არ ჩაგ­ვე­
დო, ახ­ლა დი­დი პრობ­ლე­მის წი­ნა­შე
ვიქ­ნე­ბო­დით, იმი­ტომ რომ უკ­ვე ბევ­რი
რე­ი­სი­ა. ძა­ლი­ან მი­ხა­რი­ა, რომ ზაფხუ­
ლის სე­ზონს ბა­თუმ­ში მომ­ზა­დე­ბუ­ლე­ბი
დავ­ხ­ვ­დით. ახ­ლა იქ დღე­ში სა­შუ­ა­ლოდ
20-25 რე­ი­სი სრულ­დე­ბა.
რამ­დე­ნი­მე თვის წინ TAV Airports-
ის ჰოლ­დინ­გის გენ­დი­რექ­ტორ­მა
ჩვენ­თან ინ­ტერ­ვი­უშ
­ ი აღ­ნიშ­ნა,
რომ კომ­პა­ნია მზად არის და­მა­
ტე­ბი­თი ინ­ვეს­ტი­ცი­ის­თ­ვის, მა­გა­
ლი­თად, თბი­ლი­სის აერო­პორ­ტ­ში
და­მა­ტე­ბი­თი ასაფ­რე­ნი ზო­ლის
მოწყო­ბას­თან და­კავ­ში­რე­ბით.
მიმ­დი­ნა­რე­ობს თუ არა ამა­ზე სა­
უ­ბა­რი?
პან­დე­მი­ი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, რომ
ვთქვათ, რომ ხვალ ინ­ვეს­ტი­ცი­ას გან­ვა­
ხორ­ცი­ე­ლებთ, არ იქ­ნე­ბა სწო­რი. თუმ­ცა,
ვფიქ­რობ, კომ­პა­ნი­ის მზა­ობ
­ ა, რომ გა­
ნა­ვი­თა­როს თბი­ლი­სი­სა და ბა­თუ­მის სა­
ერ­თა­შო­რი­სო აერო­პორ­ტე­ბი, ნა­თე­ლი­ა.
TAV Georgia-მ თბი­ლი­სის აერო­პორ­ტის
ასაფ­რენ­-­და­საფ­რე­ნი ზო­ლი 2016 წელს
სრუ­ლად გა­ნა­ახ­ლა. 2017 წელს თბი­
ლის­ში ახა­ლი მოფ­რე­ნის ტერ­მი­ნა­ლიც
გავ­ხ­სე­ნით, ხო­ლო პან­დე­მი­ის პე­რი­
ოდ­ში ბა­თუ­მის და­მა­ტე­ბი­თი ტერ­მი­ნა­
ლი გა­იხ­სნ
­ ა, რის შე­დე­გა­დაც სივ­რ­ცე
ორ­ჯერ გა­ი­ზარ­და. ასე­ვე, წელს 2,5 მლნ
დო­ლა­რის ოდე­ნო­ბის ინ­ვეს­ტი­ცი­ით
ახალ სა­მი­მოს­ვ­ლო ბი­ლიკს ვა­კე­თებთ,
რაც ძა­ლი­ან კომ­ფორ­ტუ­ლი იქ­ნე­ბა იმ
ავი­ა­კომ­პა­ნი­ებ
­ ის­თ­ვის, რომ­ლე­ბიც აქ
ოპე­რი­რე­ბენ. ახ­ლაც მზად ვართ და­
მა­ტე­ბი­თი ინ­ვეს­ტი­ცი­ებ
­ ის­თ­ვის, თუმ­ცა
უპირ­ვე­ლე­სი პრი­ო­რი­ტე­ტი არის ის, რომ
პან­დე­მი­ით გა­მოწ­ვე­ულ
­ ი ფაქ­ტო­რე­ბი
აღ­მოვ­ფხ­ვ­რათ, და­ვიბ­რუ­ნოთ მგზავ­რი,
და­ვუბ­რუნ­დეთ 2019 წლის მაჩ­ვე­ნებ­
ლებს, ამის შემ­დეგ კი, თუ იმის სა­ჭი­რო­
ე­ბა იქ­ნე­ბა, რომ თბი­ლი­სის სა­ერ­თა­შო­
რი­სო აერო­პორ­ტ­ში მე­ო­რე ასაფ­რე­ნი
ზო­ლი გა­კეთ­დეს, ეს გა­კეთ­დე­ბა. ამას
გარ­და, ჩვენ გვაქვს თბი­ლი­სის სა­ერ­თა­
შო­რი­სო აერო­პორ­ტის გან­ვი­თა­რე­ბის
სა­მე­ტა­პი­ა­ნი გეგ­მა. სა­ხელ­მ­წი­ფოს­თან
ამ გეგ­მა­ზე მო­ლა­პა­რა­კე­ბებს მა­შინ­
ვე და­ვიწყებთ, რო­გორც კი პან­დე­მია
დას­რულ­დე­ბა და დღის წეს­რიგ­ში
ამის რე­ა­ლუ­რი სა­ჭი­რო­ებ
­ აც დად­გე­ბა.
სა­მო­მავ­ლო გეგ­მებ­ში TAV Georgia-ს სა­
ქარ­თ­ვე­ლოს ბა­ზარ­ზე გრძელ­ვა­დი­ან
­ ად
ყოფ­ნა და და­მა­ტე­ბი­თი ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბი,
რა თქმა უნ­და, შე­დის.
თქვენ ახ­სე­ნეთ აერო­პორ­ტის
გან­ვი­თა­რე­ბის სა­მე­ტა­პი­ა­ნი გეგ­
მა. რას მო­ი­ცავს ის?
იმ ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის გან­ვი­თა­რე­ბას,
რაც თბი­ლი­სის სა­ერ­თა­შო­რი­სო აერო­
პორტს იმ შემ­თხ­ვე­ვა­ში დას­ჭირ­დე­ბა,
თუ მგზავ­რ­თა რა­ო­დე­ნო­ბა წლი­უ­რად 4
მლნ-ს გა­დას­ც­დე­ბა. ასე­ვე, თუ მგზავ­რ­
თა რა­ო­დე­ნო­ბა 2019 წლის ნიშ­ნულს და­
უბ­რუნ­დე­ბა, უკ­ვე სა­ჭი­რო­ებ
­ ა გვექ­ნე­ბა,
რომ მე­ო­რე ასაფ­რენ­-დ
­ ა­საფ­რენ ზოლ­ზე,
ახალ ტერ­მი­ნალ­ზე, თვით­მ­ფ­რი­ნა­ვე­ბის
ახალ სად­გო­მებ­ზე და­ვიწყოთ მუ­შა­ო­ბა.
ჩვენს გეგ­მა­შია ასე­ვე CIP (Commercially
Important Person), ანუ პრი­ორ
­ ი­ტე­ტუ­ლი
მგზავ­რე­ბის­თ­ვის ცალ­კე ტერ­მი­ნა­ლის
(General Aviation Terminal) უზ­რუნ­ველ­
ყო­ფა. პან­დე­მი­ი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე,
ახალ­-ა­ხა­ლი პრო­დუქ­ტე­ბი გაჩ­ნ­და, ყვე­
ლა­ზე მე­ტად იმა­ტა ბიზ­ნეს­ჯე­ტე­ბით გან­
ხორ­ცი­ელ
­ ე­ბულ­მა მცი­რე რე­ი­სებ­მა, ვი­ნა­
ი­დან, ვი­საც აქვს ამის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა,
ურ­ჩევ­ნი­ა, რომ იმ­გზ
­ ავ­როს მხო­ლოდ 5-6
ადა­მი­ან­თან ერ­თად. ამი­ტო­მაც ასე­თი
მგზავ­რე­ბის­თ­ვის და­მა­ტე­ბი­თი მომ­სა­ხუ­
რე­ბის შე­თა­ვა­ზე­ბა­საც ვგეგ­მავთ. იმე­დი
გვაქვს, რომ 2022 წლი­დან უკ­ვე შეგ­
ვეძ­ლე­ბა, უფ­რო ვრცლად ვი­სა­უბ­როთ
გან­ვი­თა­რე­ბის გეგ­მა­ზე.
და­ბო­ლოს, თქვე­ნი მო­საზ­რე­ბით,
რამ­დე­ნად სტა­ბი­ლუ­რი ბა­ზა­რია
სა­ქარ­თ­ვე­ლო TAV-ისთვის?
მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, ისეთ რე­გი­ონ­ში ვართ,
სა­დაც ჩვენს ბიზ­ნეს­ზე ბევ­რი ფაქ­ტო­რი
მოქ­მე­დებს. ჯერ იყო 2008 წლის ომი,
შემ­დეგ 2019 წლის სირ­თუ­ლე­ებ
­ ი, რო­დე­
საც რუ­სე­თი გა­ვი­და ბაზ­რი­დან. მსგავ­სი
მოვ­ლე­ნე­ბი ჩვენს რიცხ­ვებს მნიშ­ვ­ნე­
ლოვ­ნად ცვლის. თუმ­ცა ჩვენ მი­ვიჩ­ნევთ,
რომ სა­ქარ­თ­ვე­ლო მა­ინც სტა­ბი­ლუ­რი
ბა­ზა­რი­ა, ვი­ნა­ი­დან სა­ხელ­მ­წი­ფოს­გან
ძა­ლი­ან დი­დი ხელ­შეწყო­ბა გვაქვს,
გვეხ­მა­რე­ბი­ან ახა­ლი ავი­ა­კომ­პა­ნი­ე­ბის
შე­მოყ­ვა­ნა­ში და ა.შ., მაგ­რამ გა­რე­მო
ფაქ­ტო­რებს ძა­ლი­ან დი­დი მნიშ­ვ­ნე­ლო­
ბა აქვს და ჩვენც ვცდი­ლობთ, სი­ტუ­
ა­ცი­ას მო­ვერ­გოთ. ყოველ წელს ვერ
დავასრულებთ ისეთი კარგი რიცხვებით
როგორითაც გვინდა, თუმცა იმედი
გვაქვს, ავიაციის სფერო დროულად
გამოვა არსებული კრიზისიდანაც.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 85
 LIFE
ავტორი: თამთა ჯიჯავაძე
კა­ცი, რო­მე­ლიც
სა­ქარ­თვ­ ე­ლო­ში ახალ
ინ­დუს­ტ­რი­ას ქმნის
ს
ა­ქარ­თვ
­ ე­ლ ო­შ ი 2005 წელს ერ­თ ი მი­ს ი­ით
დაბ­რ უნ­და – შე­ე ქ­მ­ნა ახა­ლ ი ინ­დ უს­ტ ­
რი­ა . აქე­დან იწყე­ბა კო­ჯორ­შ ი მდე­ბა­რ ე
„ბიოლის“ ის­ტ ო­რი­ა ც. მა­ნამ­დ ე იყო სან­ქ ­ტ ­- ­პე­ტ ერ­
ბურ­გ ი, სტო­მ ა­ტ ო­ლ ო­გ ია და რუ­ს ეთ­შ ი ერ­თ ­- ერ­თ ი
წამ­ყ­ვ ა­ნ ი სა­მ ე­დი­ც ი­ნო კლი­ნი­კე­ბის სის­ტ ე­მა,
რო­მ ე­ლ იც რუ­სულ­მ ა Forbes-მა 2019 წელს ყვე­ლ ა­
ზე მსხვი­ლ ი კლი­ნ ი­კე­ბის რე­ი­ტ ინ­გ ის ოცე­უ ლ­შ ი
შე­იყ­ვ ა­ნ ა. ახ­ლ ა უკ­ვ ე ყო­ფილ სტო­მა­ტ ო­ლ ოგს, თა­
მაზ მჭედ­ლ ი­ძეს ახა­ლ ი მი­ზა­ნი აქვს – აით­ვ ი­ს ოს
სა­ქარ­თ­ვ ე­ლ ოს ველ­ნეს­- ­პო­ტ ენ­ცი­ა ­ლ ი, შექ­მ­ნას
აქ ახა­ლ ი ინ­დუს­ტ ­რ ი­ა , რომ­ლ ის მსოფ­ლ ი­ო ­შ ი
პო­ზი­ცი­ო­ნ ი­რ ე­ბას ბრენდ Georgian Wellness-ის
სა­ხ ე­ლ ით აპი­რ ებს. მი­ს ია დი­დ ი­ა , გეგ­მე­ბი –
86 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
მას­შ ­ტ ა­ბ უ­რ ი, მო­ტ ი­ვა­ც ია – უზარ­მ ა­ზ ა­რ ი. Forbes
Infrastructure-სთან ინ­ტ ერ­ვი­უ ­შ ი თა­მ აზ მჭედ­ლ ი­
ძე დე­ტ ა­ლ უ­რ ად გვიყ­ვე­ბ ა თა­ვი­ს ი იდე­ე ­ბ ი­ს ა და
გეგ­მ ე­ბ ის შე­ს ა­ხ ებ.
ბა­ტო­ნო თა­მაზ, „ბიოლი“ უკ­ვე ხუ­თი წე­
ლი­ა, ვი­ზი­ტო­რებს ემ­სა­ხუ­რე­ბა. თავ­და­
პირ­ვე­ლად პან­დე­მი­ის შე­დე­გე­ბი რომ
შე­ვა­ფა­სოთ, რამ­დე­ნად მძი­მე გა­მოდ­გა
კრი­ზი­სი „ბიოლისთვის“?
პან­დ ე­მ ი­ა, რა თქმა უნ­დ ა, აისა­ხ ა ბიზ­ნ ეს­ზ ე. ნა­
ხე­ვა­რ ი წე­ლ ი და­კ ე­ტ ი­ლ ე­ბ ი ვი­ყ ა­ვით. ეს სა­ე რ­თა­
შო­რ ი­ს ო კუ­რ ორ­ტ ია და ად­გ ი­ლ ობ­რ ი­ვე­ბ ის წი­ლ ი
პან­დ ე­მ ი­ამ­დ ე მხო­ლ ოდ 10% იყო, საზღ­ვ­რ ე­ბ ის
ჩა­კ ეტ­ვის შემ­დ ეგ კი ჩვე­ნ ი დატ­ვირ­თ უ­ლ ო­ბ ის
100% ად­გ ი­ლ ობ­რ ი­ვებ­ზ ე მო­დ ი­ოდ
­ ა, თუმ­ც ა მათ
30%-ს კვლავ აქ მცხოვ­რ ე­ბ ი უცხო­ე ­ლ ე­ბ ი შე­ა დ­
გენ­დ ­ნ ენ. ახ­ლ ა კი უკ­ვე 90%-ით ისევ უცხო­ე ­ლ ებ­
ზე ვმუ­შ ა­ო ბთ. თუმ­ც ა, თა­ვად ის ფაქ­ტ ი, რომ
პან­დ ე­მ ი­ამ შეც­ვა­ლ ა სამ­ყ ა­რ ო, რა თქმა უნ­დ ა,
იგ­რ ­ძ ­ნ ო­ბ ა. მე­ო ­რ ე მხრივ, ჯან­მ ­რ ­თ ე­ლ ო­ბ ის, რო­
გორც უმ­თ ავ­რ ე­ს ი ფა­ს ე­უ ­ლ ო­ბ ის მნიშ­ვ­ნ ე­ლ ო­ბ ა
პან­დ ე­მ ი­ამ გა­ზ არ­დ ა. მე­გ ო­ნ ა, რომ ეს სა­ქ არ­თ­
ვე­ლ ო­შ ი ათ წე­ლ ი­წად­შ ი იქ­ნ ე­ბ ო­დ ა საგ­რ ­ძნ
­ ო­ბ ი,
თუმ­ც ა ეს ტენ­დ ენ­ც ია უკ­ვე აქაც არის. მი­უ ­ხ ე­
და­ვად ამი­ს ა, დღეს მა­ი ნც ვერ ვიტყ­ვი, რომ
სა­ქ არ­თ ­ვე­ლ ო­შ ი დი­დ ია იმ ადა­მ ი­ა­ნ ე­ბ ის წი­ლ ი,
რომ­ლ ე­ბ ის­თ ­ვი­ს აც ჯან­მ ­რ ­თ ე­ლ ო­ბ ა და ჯან­ს ა­ღ ი
ცხოვ­რ ე­ბ ა არის ფა­ს ე­უ ­ლ ო­ბ ა.
და­ახ­ლო­ე­ბით 16 წლის წინ ეს ბიზ­ნე­სიც
სწო­რად მო­გი­ფიქ­რე­ბი­ათ...
მა­შ ინ პან­დ ე­მ ი­ა­ზ ე ნამ­დ ­ვი­ლ ად არ მი­ფ იქ­რ ი­ა , ვი­
ფიქ­რ ე სა­კ უ­თ არ თავ­ზ ე, და მო­მ ა­ვალ­ზ ე, რო­გორ
უნ­დ ა მეცხოვ­რ ა ხა­რ ის­ხ ი­ან
­ ი ცხოვ­რ ე­ბით. ჩე­მი
წი­ნაპ­რ ე­ბი მკურ­ნ ა­ლ ე­ბი იყ­ვ ­ნენ, ჩე­მი ოჯა­ხ ის
წევ­რე­ბი, და-­ძ­მ ა ექი­მ ე­ბი გავ­ხ ­დ ით. ბავ­შ ­ვ ო­ბა­შ ი
ჩე­მ ი გუ­რ უ­ლ ი ბე­ბია სულ იმას მე­უ ბ­ნე­ბო­დ ა, შენ
ექი­მი გა­მ ოხ­ვ ა­ლ ო. მარ­თ ­ლ აც გა­მო­ვ ე­დ ი ექი­
მი, რუ­სეთ­ში ნუ­ლ ი­დან შევ­ქ­მე­ნი სა­მე­დ ი­ცი­ნო
სის­ტ ე­მ ა, 25 კლი­ნ ი­კ ით, რომ­ლ ე­ბიც 400 ექიმს
აერ­თ ი­ა ­ნ ებს. თუმ­ცა შემ­დ ეგ აღ­მო­ვ ა­ჩი­ნე, რომ
მარ­თ ა­ლ ი­ა , არ­სე­ბობს მე­დ ი­ცი­ნა (რაც ავად­მ­ყო­
ფე­ბ ის მკურ­ნ ა­ლ ო­ბას გუ­ლ ის­ხ ­მობს), მაგ­რ ამ არ
არ­ს ე­ბობს ჯან­მრ
­ ­თ ე­ლ ო­ბის მე­დ ი­ც ი­ნა.
ჩე­მ ი ბე­ბია სულ ამ­ბობ­დ ა, რომ სა­ქ არ­თ ­ვ ე­ლ ო
მდი­და­რ ია ბუ­ნ ე­ბით და შე­ს აძ­ლ ებ­ლ ო­ბე­ბით,
მივ­ხ­ვ ­დი, რომ ეს აუცი­ლებ­ლ ად უნ­დ ა გა­მო­მე­
ყე­ნე­ბი­ნ ა. ასე­ვ ე ერთ მშვე­ნი­ე რ დღეს ჩა­ვ ი­ხ ე­დ ე
სარ­კე­ში და და­ვ ი­ნ ა­ხ ე სა­კუ­თ ა­რ ი თა­ვ ი, პრო­ფე­
სო­რი, ექი­მ ი, უზარ­მ ა­ზა­რ ი სა­მე­დ ი­ც ი­ნო სის­ტ ე­
მის შემ­ქ­მნ
­ ე­ლ ი... და 170 კი­ლ ო. ავად არ ვი­ყ ა­ვ ი,
მაგ­რ ამ ვერც ჯან­მ ­რ ­თ ელს იტყო­დ ით ჩემ­ზე. მა­
შინ მივ­ხ ­ვ ­დი, რომ უნ­დ ა შე­მექ­მ­ნა ჯან­მ­რ ­თ ე­ლ ო­
ბის მე­დი­ცი­ნ ა. პირ­ვ ე­ლი ერ­თ ი წე­ლ ი სა­კუ­თ არ
თავს მივ­ხ ე­დ ე, და­ვი­კ ე­ლ ი წო­ნ ა­შ ი და უკ­ვე შემ­დ ეგ
და­ვიწყე მუ­შ ა­ო ­ბ ა „ბიოლის“ შექ­მ ­ნ ა­ზ ე.
თა­ვი­დან­ვე გა­დაწყ­ვე­ტი­ლი გქონ­დათ, რომ
„ბიოლი“ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში შე­გექ­მ­ნათ?
დი­ახ, მხო­ლოდ იმი­ტომ არა, რომ ქარ­თ­ვე­ლი ვარ
და წი­ნაპ­რე­ბის სის­ხ­ლ­მა მი­ყივ­ლა, არა­მედ იმი­
ტომ, რომ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ბუ­ნე­ბა არის უნი­კა­ლუ­რი.
სა­ქარ­თ­ვე­ლო პა­ტა­რა ქვე­ყა­ნა­ა, მაგ­რამ იმ­დე­ნი
სა­კუ­რორ­ტო ზო­ნა­ა, რამ­დე­ნიც მთელ ევ­რო­პა­ში
ერ­თად აღე­ბუ­ლი თუ იქ­ნე­ბა. აქ სო­ფელს ვერ ნა­
ხავთ, სა­დაც რა­ი­მეს არ მკურ­ნა­ლო­ბენ. ქარ­თუ­ლი
ველ­ნე­სი მრა­ვალ­სა­უკ
­ უ­ნო­ვა­ნი­ა, ჯერ კი­დევ კოლ­ხი
მე­დე­ა­დან დაწყე­ბუ­ლი. ასე რომ, ეს რომ აქ არ
გა­მე­კე­თე­ბი­ნა და ბე­ბი­ის ან­დერ­ძი არ შე­მეს­რუ­
ლე­ბი­ნა, არ შე­იძ­ლე­ბო­და. ამ­გვ
­ ა­რად, 2005 წელს
ჩა­მო­ვე­დი და კო­ჯორ­ში ამ ტე­რი­ტო­რი­ის ათ­ვი­სე­ბა
და­ვიწყე.
რა­ტომ შე­არ­ჩი­ეთ კო­ჯო­რი?
ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვანს, რა­საც ბუ­ნე­ბი­დან ვი­
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 87
LIFE კაცი, რომელიც საქართველოში ახალ ინდუსტრიას ქმნის

ღებთ, არის ჰა­ე­რი. ჰა­ე­რის ხა­რის­ხი კი უმ­თავ­

რე­სი­ა. მეც­ნი­ერ
­ უ­ლად, ზღვის დო­ნი­დან 1000-დან
1500 მეტ­რამ­დე სი­მაღ­ლე არის ოპ­ტი­მა­ლუ­რი
სი­მაღ­ლე ჰა­ე­რის ხა­რის­ხის თვალ­საზ­რი­სით.
ამი­ტო­მაც ეს იყო პირ­ვე­ლი კრი­ტე­რი­უ­მი, რი­თაც
ვი­ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლე. მე­ო­რე პრი­ო­რი­ტე­ტი იყო
თბი­ლის­თან მაქ­სი­მა­ლუ­რი სი­ახ­ლო­ვე, რად­
გა­ნაც დე­და­ქა­ლა­ქის ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა უნ­და
გა­მოგ­ვე­ყე­ნე­ბი­ნა და მომ­სა­ხუ­რე პერ­სო­ნა­ლიც
უკ­ვე გა­მოც­დი­ლი კად­რე­ბით დაგ­ვე­კომ­პ­ლექ­ტე­
ბი­ნა, რომ­ლე­ბიც და­მა­ტე­ბით შე­სა­ბა­მის ტრე­ნინ­
გებს გა­ივ­ლიდ­ნენ. ფე­ხით მო­ვი­ა­რე თბი­ლი­სის
შე­მო­გა­რე­ნი და აღ­მო­ვა­ჩი­ნე ეს ად­გი­ლი. წლე­
ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ჯერ ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბის­გან
ვყი­დუ­ლობ­დი ნაკ­ვე­თებს, შემ­დეგ კი სა­ხელ­მ­წი­
ფოს მივ­მარ­თე სა­ინ­ვეს­ტი­ციო წი­ნა­და­დე­ბით,
რომ ტყის ნა­წი­ლიც მჭირ­დე­ბო­და კუ­რორ­ტის
გა­სა­კე­თებ­ლად. ოღონდ ფუ­ლი ჩა­დე და 1 ლა­
რად მოგ­ცემ­თო. თუმ­ცა მე ვუთხა­რი, რაც ღირს,
იმ ფა­სად ვი­ყი­დი-­მეთ­ქი და მარ­თ­ლაც ასე მოხ­
და. ჯერ აქ 10% მაქვს გა­კე­თე­ბუ­ლი იმი­სა, რაც
და­გეგ­მი­ლი მაქვს.

გეგ­მებ­ზეც აუცი­ლებ­ლად უნ­და

გკითხოთ, თუმ­ცა მა­ნამ­დე სა­ინ­ტე­რე­
სო­ა, რო­გო­რია ახ­ლა დატ­ვირ­თუ­ლო­ბა
და რო­მე­ლი ქვეყ­ნე­ბი­დან არის ძი­რი­თა­
დად მოთხოვ­ნა?
უკ­ვე 80-ზე მე­ტი ქვეყ­ნის მო­ქა­ლა­ქეა „ბიოლში”
ნამ­ყო­ფი. ვერ გეტყ­ვით, რო­მე­ლი ქვეყ­ნე­ბი დო­
მი­ნი­რებს, მაგ­რამ შე­იძ­ლე­ბა ის­რა­ელ
­ ის, სპარ­
სე­თის ყუ­რის ქვეყ­ნე­ბის გა­მო­ყო­ფა. მათ შო­რის
კა­ტა­რი, კუ­ვე­ი­თი, სა­ა­მი­რო­ე­ბი. სა­ა­მი­რო­ე­ბი­დან
ჩა­მო­სუ­ლე­ბის­თ­ვის ეს არის სას­წა­ულ
­ ი, აქ მათ­
თ­ვის 3D-ბუნებაა. თუმ­ცა ევ­რო­პი­და­ნაც ბევ­რი
ვი­ზი­ტო­რი გვყავს, ასე­ვე ლა­თი­ნუ­რი ამე­რი­კის
რე­გი­ო­ნი­დან, ახა­ლი ზე­ლან­დი­იდ
­ ან, ავ­ს­ტრ
­ ა­ლი­
ი­დან. ძა­ლი­ან მი­ხა­რი­ა, რომ მთელ­მა მსოფ­ლი­
ომ შე­იძ­ლე­ბა გა­იც­ნოს სა­ქარ­თ­ვე­ლო. სა­ქარ­თ­
ვე­ლო მრა­ვა­ლი ნიშ­ნით უნი­კა­ლუ­რია და უნ­და
იყოს „ლაქშერი“ ქვე­ყა­ნა. ამი­ტო­მაც აქ რა­ი­მე
თუ გა­კეთ­დე­ბა, უნ­და იყოს მა­ღა­ლი დო­ნის. ჩვენ
თუ არ მო­ვი­ზი­დეთ მდი­და­რი ხალ­ხი, ყო­ველ­თ­
ვის სუს­ტი ქვე­ყა­ნა ვიქ­ნე­ბით.
ყვე­ლას უკ­ვირს, ამ­ხე­ლა ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე,
ამ­დე­ნი ფუ­ლის ინ­ვეს­ტი­რე­ბა ამ ადა­მი­ანს რამ
გა­და­აწყ­ვე­ტი­ნა­ო. აქ არის სულ 32 ჰექ­ტა­რის
ფარ­თო­ბის ტე­რი­ტო­რია და მხო­ლოდ 13 კო­ტე­ჯი.
თუმ­ცა, ეს ჯერ­ჯე­რო­ბით. მე აქ შევ­ქ­მე­ნი ის, რაც
ჯერ არა­ვის გა­უ­კე­თე­ბი­ა. ეს არის ქარ­თუ­ლი ველ­
ნე­სი, რა­საც სჭირ­დე­ბა და­მუ­შა­ვე­ბა, შე­სა­ბა­მი­სი
პერ­სო­ნა­ლის მომ­ზა­დე­ბა. იქ­მ­ნე­ბა აბ­სო­ლუ­ტუ­
რად ახა­ლი და უნი­კა­ლუ­რი ინ­დუს­ტ­რია Georgian
Wellness – ქარ­თუ­ლი ველ­ნე­სი. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში
რომ ტუ­რის­ტი ჩა­მო­ვა, უნ­და იცო­დეს, რომ თაფ­
ლი ქარ­თუ­ლი­ა, ღვი­ნო სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში მოყ­ვა­ნი­
ლი ყურ­ძ­ნით იწუ­რე­ბა... ეს ყვე­ლა­ფე­რი კარ­გად
შე­სა­ფუ­თი­ა. სხვა­თა შო­რის, ჩვენ ახა­ლი სპე­ცი­ა­
ლო­ბაც კი და­ვა­რე­გის­ტრ
­ ი­რეთ. ეს არის ველ­ნეს­-
-­თე­რა­პევ­ტი, რო­მელ­საც ეცო­დი­ნე­ბა ავად­მ­ყო­
ფო­ბის მკურ­ნა­ლო­ბის კი არა, ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბის
შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის ტექ­ნო­ლო­გი­ებ
­ ი. ასე­ვე ვა­პი­რებთ,
შევ­ქმ
­ ­ნათ ინ­ს­ტი­ტუ­ტი, ევ­რო­პუ­ლი სტან­დარ­ტე­
ბის შე­სა­ბა­მი­სი სერ­ტი­ფი­ცი­რე­ბით, რა­თა ახა­ლი

88 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021


ცნე­ბა – ქარ­თუ­ლი ველ­ნე­სი – მსოფ­ლი­ო­ში ამის
მეშ­ვე­ო­ბი­თაც გა­ვი­ტა­ნოთ.
აქ ჯამ­ში 40 მი­ლი­ო­ნი დო­ლა­რის ინ­ვეს­ტი­ცია
მაქვს უკ­ვე გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი. ყვე­ლა­ნა­ი­რი ინ­ფ­
რას­ტ­რუქ­ტუ­რა ჩვენ თა­ვად გა­ვა­კე­თეთ. სა­ხელ­მ­წი­
ფო არ დაგ­ვხ
­მ­ ა­რე­ბი­ა.
მო­ითხო­ვეთ დახ­მა­რე­ბა?
მო­ვითხო­ვეთ აქ მო­სას­ვ­ლე­ლი გზის და­გე­ბა, დაგ­
ვ­პირ­დ­ნენ, თუმ­ცა არ გა­უკ
­ ე­თე­ბი­ათ. ინ­ვეს­ტი­ცი­
ე­ბი კი­დევ გა­სა­კე­თე­ბე­ლია და გზაც გვჭირ­დე­ბა.
მი­ნი­მუმ კიდევ 100 მლნ დო­ლა­რის ინ­ვეს­ტი­ცია
დამ­ჭირ­დე­ბა. ახ­ლა ვთვლით, რა არის სა­ჭი­რო
იმის­თ­ვის, რომ მსოფ­ლი­ო­ში ერ­თ­-ერ­თი წამ­ყ­ვა­ნი
კუ­რორ­ტი შევ­ქ­მ­ნათ.
რა ვა­დებ­ზე გაქვთ გათ­ვ­ლა?
2-3 წე­ლი. მაქ­სი­მუმ ოთხ წე­ლი­წად­ში უნ­და და­ვას­
რუ­ლოთ. იკითხავთ ალ­ბათ, მუ­შა­ობს თუ არა
კუ­რორ­ტი მო­გე­ბა­ზე. გი­პა­სუ­ხებთ, რომ ჯერ არა,
მაგ­რამ გათ­ვ­ლი­ლი გვაქვს, რომ ოც წე­ლი­წად­ში
ეს იქ­ნე­ბა მსოფ­ლი­ოშ
­ ი ერ­თ-­ ერ­თი უძ­ლი­ე­რე­სი
ბრი­ლი­ან­ტი კუ­რორ­ტი და მსოფ­ლი­ოს კუ­რორ­
ტო­ლო­გი­ა­ში შე­იქ­მ­ნე­ბა ბრენ­დი – Georgian
Wellness-ი. 40 მლნ დო­ლა­რი მე რომ კლი­ნი­კებ­
ში ჩა­მე­დო, რომ­ლე­ბიც, რა თქმა უნ­და, უფ­რო
რენ­ტა­ბე­ლუ­რი­ა, 2005 წლი­დან დღემ­დე, 120 მლნ
დო­ლარს მო­მი­ტან­და, მაგ­რამ ჩე­მი პრი­ო­რი­
ტე­ტი და მო­ტი­ვა­ცია სხვა­ა. ამ მო­ტი­ვა­ცი­ის და
შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის მქო­ნე, იმ გეგ­მებს ხომ ნამ­
დ­ვი­ლად გან­ვა­ხორ­ცი­ე­ლებ, რაც ამ ოც წე­ლი­წად­
ში მაქვს ჩა­ფიქ­რე­ბუ­ლი. ამის­თ­ვის დავ­ბ­რუნ­დი
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში.
რო­გორ აპი­რებთ „ბიოლის“ შემ­დ­გომ
გან­ვი­თა­რე­ბას?
ვამ­ზა­დებ სა­ინ­ვეს­ტი­ციო გეგ­მას, რა­თა მო­ვი­ზი­
დო სა­ერ­თა­შო­რი­სო ინ­ვეს­ტო­რე­ბი სა­კონ­კურ­
სოდ. მათ უნ­და ჩა­დონ თან­ხა, რა­თა ეს კუ­რორ­
ტი იმ დო­ნემ­დე მი­ვიყ­ვა­ნო, რაც ჩა­ფიქ­რე­ბუ­ლი
მაქვს. ეს კეთ­დე­ბა სა­ერ­თ­შო­რი­სო დო­ნე­ზე და
ხა­რის­ხი­ა­ნად. მიჩ­ვე­უ­ლი ვარ ყვე­ლაფ­რის ხა­
რის­ხი­ა­ნად კე­თე­ბას. რუ­სეთ­ში ჩე­მი სა­მე­დი­ცი­
ნო ქსე­ლი ძა­ლი­ან ცნო­ბი­ლი და პრე­მი­უმ­-­სეგმენ­
ტი­სა­ა, აქ კი მინ­და, რომ მსოფ­ლიო დო­ნის
ველ­ნე­სის სის­ტე­მა შევ­ქ­მ­ნა. კი­დევ ერ­თხელ
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 89
LIFE კაცი, რომელიც საქართველოში ახალ ინდუსტრიას ქმნის
გა­ვი­მე­ო­რებ, აქ იქ­მ­ნე­ბა ის, რაც მსოფ­ლი­ო­ში ჯერ
არა­ვის შე­უქ­მნ
­ ი­ა.
თქვენ სე­ნაკ­შიც გეგ­მავ­დით „ბიოლის“
ფი­ლი­ა­ლის გახ­ს­ნას, თუმ­ცა გეგ­მე­ბი გა­და­
დეთ. რა პერ­ს­პექ­ტი­ვა აქვს ამ პრო­ექტს?
სე­ნაკ­ში მაქვს ტე­რი­ტო­რი­ა, მდი­ნა­რე ტე­ხუ­რა
გა­დის იქ­ვე, მაგ­რამ იქამ­დე ჯერ ვერ მი­ვაღ­წი­ე,
აქ მაქვს ძა­ლი­ან ბევ­რი სა­მუ­შა­ო. არ მაქვს ჯერ
იმ­დე­ნი სა­ინ­ვეს­ტი­ციო ძა­ლა, რომ ეს პრო­ექ­ტი და­
ვიწყო. სა­მე­დი­ცი­ნო ქსე­ლი­დან კი მაქვს შე­მო­სა­
ვა­ლი, მაგ­რამ იმ­დე­ნი არა, რომ ერთ წამ­ში ავა­შე­
ნო ყვე­ლა­ფე­რი. სა­ერ­თა­შო­რი­სო ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის
მო­ზიდ­ვის წყა­ლო­ბით, რა თქმა უნ­და, გა­ვა­კე­თებ.
ზო­გა­დად, კოჯ­რის „ბიოლი“ იქ­ნე­ბა ცენ­ტ­რა­ლუ­რი
და შემ­დეგ შე­იძ­ლე­ბა რე­გი­ო­ნებ­ში სხვა­დას­ხ­ვა
ერ­თ­გ­ვა­რი ფი­ლი­ა­ლე­ბიც გა­იხ­ს­ნას. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­
ში აღ­მო­ვა­ჩი­ნე პრო­ფე­სო­რი კა­ხა ჭე­ლი­ძე, რო­მე­
ლიც ჩვე­ნი სა­მეც­ნი­ე­რო გუნ­დის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლი­ა
და რო­მე­ლიც ამ სის­ტე­მის შექ­მ­ნა­ში მეხ­მა­რე­ბა.
ამას არ ვუ­ყუ­რებ რო­გორც ბიზ­ნესს, რო­მელ­შიც
ფუ­ლი უნ­და ჩა­დო და შემ­დეგ ამო­ი­ღო. არა. მე ჩა­
მო­ვე­დი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში, რომ შევ­ქ­მ­ნა ქარ­თუ­ლი
ველ­ნეს­-ინ­დუს­ტ­რი­ა.
სა­ქარ­თ­ვე­ლო ველ­ნეს­-­კუ­რორ­ტე­ბით მდი­
და­რი­ა, თუმ­ცა მა­თი ტუ­რის­ტუ­ლი პო­ტენ­ცი­
90 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
ა­ლი ბო­ლომ­დე არ არის ათ­ვი­სე­ბუ­ლი. რა
გა­მოწ­ვე­ვებს ხე­დავთ ამ კუთხით?
ძა­ლი­ან დი­დი პო­ტენ­ცი­ა­ლი­ა, ბევ­რი ად­გი­ლია
და სის­ტე­მუ­რად მო­სა­წეს­რი­გე­ბე­ლია ეს პრობ­
ლე­მა. მაგ­რამ მე ვიწყებ, ვა­კე­თებ და შემ­დეგ
სხვე­ბიც და­მიდ­გე­ბი­ან გვერ­დ­ში, რო­დე­საც
ამის პერ­ს­პექ­ტი­ვას და­ი­ნა­ხა­ვენ. რო­ცა ვამ­ბობ,
ინ­დუს­ტ­რია უნ­და შევ­ქ­მ­ნა, მხო­ლოდ მე კი არ
ავა­შე­ნებ, ეს ინ­დუს­ტ­რია თა­ვი­სით აშენ­დე­ბა და
ყვე­ლა­ფე­რი და­იწყე­ბა ამ ნი­მუ­შით. კა­ნონ­მ­დებ­
ლო­ბაც მო­სარ­გე­ბია ამ თე­მა­ზე. ეს სა­ხელ­მ­წი­
ფო­ებ­რი­ვი საქ­მე­ა, მაგ­რამ ვინ უნ­და გა­აკ
­ ე­თოს
ეს სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში? თუ ნი­მუ­ში და მა­გა­ლი­თი არ
შე­იქ­მ­ნა, არა­ფე­რი გა­მო­ვა. ამი­ტო­მაც მე ვიქ­ნე­
ბი ნი­მუ­ში, რა უნ­და შევ­ქმ
­ ­ნათ და თუ ამას სხვებ­
მაც მი­ხე­და, შემ­დეგ უკ­ვე აშენ­დე­ბა ინ­დუს­ტ­რი­ა.
კუ­რორ­ტო­ლო­გი­ის ტრა­დი­ცი­ე­ბიც გვაქვს.
რას შეც­ვ­ლი­დით ბიზ­ნეს­და­მო­კი­დე­ბუ­
ლე­ბებ­ში მთავ­რო­ბის მხრი­დან?
არ ვარ ის ადა­მი­ა­ნი, რო­მე­ლიც მიჩ­ვე­უ­ლი­ა, რომ
ვი­ღაც ეხ­მა­რე­ბა. ამი­ტომ ამას მე ვერ ვუ­პა­სუ­
ხებ. არ ვი­ცი. უბ­რა­ლოდ, უპირ­ვე­ლე­სად ჩემ­თ­ვის
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა, რომ ხე­ლი არ შე­მი­შა­ლოთ. და
თუ რა­ი­მე თხოვ­ნა მაქვს, მაქ­სი­მა­ლუ­რად სწრა­
ფად რომ კეთ­დე­ბო­დეს, თო­რემ „სახელმწიფო
და­მეხ­მა­როს“ – ეს ძა­ლი­ან არ მიყ­ვარს.
თქვე­ნი კავ­ში­რე­ბი­დან და კონ­ტაქ­ტე­ბი­
დან გა­მომ­დი­ნა­რე, უამ­რა­ვი საქ­მი­ა­ნი
სა­უბ­რე­ბი გაქვთ სხვა­დას­ხ­ვა შეძ­ლე­ბულ
ადა­მი­ან­თან მსოფ­ლი­ო­ში. რო­გორ უნდა
მო­ვი­ზი­დოთ ისი­ნი ინ­ვეს­ტო­რე­ბად, თუნ­
დაც ველ­ნეს­-­მი­მარ­თუ­ლე­ბის გან­ვი­თა­
რე­ბის­თ­ვის?
ძა­ლი­ან მარ­ტი­ვად. ისევ და ისევ ნი­მუ­შით. მე
აქა­უ­რო­ბას ჩე­მი შვი­ლი­ვით ვზრდი. ამას რომ
ინ­ვეს­ტო­რი და­ი­ნა­ხავს, მას ნდო­ბა უჩ­ნ­დე­ბა.
აღარ და­ვიწყებ იმა­ზე სა­უბ
­ არს, რომ კა­ნონ­
მ­დებ­ლო­ბა უნ­და იყოს სა­თა­ნა­დო და ა.შ. მე
ხელ­საც მიშ­ლიდ­ნენ, ტყეს ჩეხ­სო და აქა­უ­რო­ბას
ანად­გუ­რებ­სო, რა აღარ მო­მი­გო­ნეს, მაგ­რამ
ამან ხე­ლი არ შე­მი­შა­ლა. პი­რი­ქით, კი­დევ უფ­რო
გა­მაძ­ლი­ე­რა. ამ­რი­გად, სა­ინ­ვეს­ტი­ცი­ოდ უცხო­ე­
ლე­ბის­თ­ვის, რა თქმა უნ­და, უნ­და იყოს პი­რო­ბა.
მაგ­რამ ადა­მი­ა­ნე­ბი უნ­და ხვდე­ბოდ­ნენ მათ
პირ­ველ რიგ­ში გუ­ლან­თე­ბუ­ლი. ყვე­ლა მხრი­დან
უნ­და იყოს ხელ­შეწყო­ბა.
ახა­ლი იდე­ე­ბი თუ გაქვთ? სა­ქარ­თ­ვე­
ლოს­თ­ვის და სხვა­გან?
იდე­ე­ბის მე­ტი რა მაქვს, მაგ­რამ მი­მაჩ­ნი­ა, რომ
ყვე­ლამ თა­ვი­სი საქ­მე უნ­და აკე­თოს. ძა­ლი­ან
ბევრ რა­­მეს მთა­ვა­ზო­ბენ, მი­რე­კა­ვენ, მაგ­რამ
გა­მო­რიცხუ­ლი­ა. მთე­ლი ჩე­მი ცხოვ­რე­ბა მე­დი­ცი­
ნას­თა­ნაა და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.
თქვენ ხართ კლი­ნი­კე­ბის ქსე­ლის,
„მედის“ მფლო­ბე­ლიც, რო­მე­ლიც თავ­და­
პირ­ვე­ლად რუ­სეთ­ში 1990-იან წლებ­ში
შექ­მე­ნით. მმარ­თ­ვე­ლო­ბა­ში აღარ ხართ
ჩარ­თუ­ლი?
ვი­ყი­დე თა­ვი­სუფ­ლე­ბა. მყავს გუნ­დი, რო­მე­ლიც
მარ­თავს ამ ქსელს. აქ­ტი­ურ
­ ად ჩარ­თუ­ლი არ
ვარ, თუმ­ცა მუდ­მი­ვად მი­დევს ხე­ლი პულ­ს­ზე და
„ტემპერატურას ვუ­ზო­მავ“. მე­დი­ცი­ნა­ში იდე­ო­
ლო­გია არის უმ­თავ­რე­სი. ჩე­მი იდე­ო­ლო­გი­ა­ა:
„მოექეცი პა­ცი­ენტს ისე, რო­გორც შენს სა­კუ­თარ
თავს და შვილს მო­ექ­ცე­ოდ
­ ი“. სიმ­დიდ­რე ამას
მოჰ­ყ­ვე­ბა.
2019 წელს რუ­სულ­მა Forbes-მა თქვე­ნი
სა­მე­დი­ცი­ნო ქსე­ლი ყვე­ლა­ზე მსხვი­ლი
კლი­ნი­კე­ბის რე­ი­ტინ­გის ოცე­ულ­ში შე­
იყ­ვა­ნა. რო­გორ ვი­თარ­დე­ბა ეს ბიზ­ნე­სი
დღეს?
ნუ­ლი­დან შექ­მ­ნილ სა­მე­დი­ცი­ნო ქსე­ლებს შო­რის
ჩე­მი სის­ტე­მა იქ ყვე­ლა­ზე დი­დი­ა. თა­ნა­მედ­რო­ვე
რუ­სე­თის სტო­მა­ტო­ლო­გია ფაქ­ტობ­რი­ვად ჩე­მი
შექ­მ­ნი­ლია პე­ტერ­ბურ­გ­ში, ამის თქმა პირ­და­
პირ შე­მიძ­ლი­ა. ნიღ­ბე­ბით და ხელ­თათ­მა­ნე­ბით
მუ­შა­ო­ბა სტო­მა­ტო­ლო­გი­ა­ში იქ ჩე­მი შე­ტა­ნი­ლი­ა.
ჩე­მი ქსე­ლის ფი­ლი­ა­ლე­ბი პე­ტერ­ბურ­გშ
­ ი­ა. მოს­
კოვ­ში მხო­ლოდ ერ­თი ფი­ლი­ა­ლი­ა. პე­ტერ­ბურ­გი
ძა­ლი­ან მიყ­ვარს, 16 წე­ლი იქ ვი­ყა­ვი და გა­მო­
დის, რომ იქ გა­ვი­ზარ­დე, იქ ჩა­მოვ­ყა­ლიბ­დი, იქ
გავ­ხ­დი მეც­ნი­ე­რი. პე­ტერ­ბურ­გის სა­მე­დი­ცი­ნო
სფე­რო­ში ძა­ლი­ან ბევ­რი კარ­გი ადა­მი­ა­ნია და
მათ შო­რის – ბევ­რი ქარ­თ­ვე­ლი. მე კოს­მო­პო­ლი­
ტი ადა­მი­ა­ნი ვარ, ვემ­ხ­რო­ბი მხო­ლოდ ოთხ ნა­
ცი­ონ
­ ა­ლო­ბას: კერ­ძოდ, სა­ოპ
­ ე­რა­ციო მა­გი­და­ზე
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია პირ­ვე­ლი, მე­ორ
­ ე, მე­სა­მე და
მე­ოთხე ჯგუ­ფის სის­ხ­ლი. ყვე­ლა ღმერ­თის შვი­
ლე­ბი ვართ, რა რე­ლი­გი­ი­საც უნ­და ვი­ყოთ.
რა ქო­ნე­ბის პატ­რო­ნია თა­მაზ მჭედ­ლი­ძე?
რუ­სეთ­ში 2007 წელს შე­მი­ფა­სეს უძ­რა­ვი ქო­
ნე­ბა და სხვა­დას­ხ­ვა დათ­ვ­ლით 200-300 მლნ
დო­ლა­რის პატ­რო­ნი ვი­ყა­ვი. სი­ნამ­დვ
­ ი­ლე­ში, არ
ვი­ცი, რამ­დე­ნი­ა. რაც შე­ეხ
­ ე­ბა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს, აქ
უკ­ვე ინ­ვეს­ტი­რე­ბუ­ლი მაქვს 40 მლნ დო­ლა­რი,
მაგ­რამ რომ მკითხოთ, რა ეღი­რე­ბა ეს ყვე­ლა­
ფე­რი („ბიოლი“), მე გეტყ­ვით, რომ ამას ფა­სი
არა აქვს. ეს არის ჩე­მი შვი­ლი და ჩემს შვილს
არ ვყი­დი.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 91
 ისტორია

ავტორი: ემილ ავდალიანი

საქართველოს
სამხედრო გზის ისტორია

92 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021

XVIII სა­უ­კუ­ნის ბო­ლოს რუ­სე­თის იმ­პე­
რი­ას სამ­ხრ
­ ეთ კავ­კა­სი­ა­ში წარ­
მა­ტე­ბუ­ლი ექ­ს­პან­სი­ის და­საწყე­ბად კავ­კა­სი­ო­ნის
ქედ­ზე გზე­ბის გაყ­ვა­ნა ესა­ჭი­რო­ე­ბო­და. შე­იძ­ლე­ბა
იმის თქმაც, რომ კავ­კა­სი­ონ
­ ი რუ­სე­თის­თ­ვის ყვე­ლა­
ზე მსხვილ და რთუ­ლად გა­და­სა­ლა­ხავ გე­ოგ­რა­ფი­ულ
ბა­რი­ერს წარ­მო­ად­გენ­და. გე­ოგ­რა­ფი­ულ ზღუ­დე­ებს
გე­ო­პო­ლი­ტი­კა­ში დი­დი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა აქვს. კავ­კა­სი­
ონ­ზე კონ­ტრ
­ ო­ლის დამ­ყა­რე­ბის გა­რე­შე რუ­სე­ბი ვერ
გა­ა­კონ­ტ­რო­ლებ­დ­ნენ არა მხო­ლოდ თა­ნა­მედ­რო­ვე
სამ­ხ­რეთ კავ­კა­სი­ას, არა­მედ ტრა­დი­ცი­უ­ლად მშფოთ­
ვა­რე ჩრდი­ლო­ეთ კავ­კა­სი­ა­საც. რუ­სე­თის იმ­პე­რია
ასე­ვე ვერ იქ­ნე­ბო­და კავ­კა­სი­ონ­ზე გა­მა­ვა­ლი ბი­ლი­
კე­ბის იმედ­ზე, რად­გან რე­გი­ონ
­ ის გა­სა­კონ­ტ­რო­ლებ­
ლად ამ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე მსხვი­ლი და თა­ნა­მედ­რო­ვე
სა­ჯა­რი­სო შე­ნა­ერ­თე­ბის შეყ­ვა­ნა იქ­ნე­ბო­და სა­ჭი­რო.
და­ბო­ლოს, რუ­სეთს სა­ქარ­თვ
­ ე­ლოს სამ­ხედ­რო გზის
გაყ­ვა­ნა ესა­ჭი­რო­ე­ბო­და მახ­ლო­ბელ აღ­მო­სავ­ლეთ­ზე
სახ­მე­ლე­თო გზით წვდო­მის­თვ
­ ის.
გზის გაყ­ვა­ნი­სას არ­ჩე­ვა­ნი ის­ტო­რი­უ­ლად ცნო­
ბილ და­რი­ალ
­ ის გა­და­სას­ვ­ლელ­ზე შე­ჩერ­და, რო­
მე­ლიც სა­უ­კუ­ნე­ებ
­ ის გან­მავ­ლო­ბა­ში არაგ­ვი­სა და მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი იყო სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ოქ­როს ხა­ნა­ში,
თერ­გის ხე­ო­ბებ­ზე გა­დი­ოდ
­ ა. და­რი­ა­ლის გზით ქარ­ რო­დე­საც ქვე­ყა­ნა დიდ ინ­ტე­რესს იჩენ­და აბ­რე­შუ­
თულ სამ­ყა­როს ის­ტო­რი­უ­ლად მჭიდ­რო კულ­ტუ­რუ­ლი მის სა­ვაჭ­რო გზებ­ზე კონ­ტ­რო­ლის დამ­ყა­რე­ბი­სად­
და ეკო­ნო­მი­კუ­რი კონ­ტაქ­ტე­ბი ჰქონ­და ჩრდი­ლო­ეთ მი. სა­ვა­რა­უდ
­ ო­ა, რომ და­რი­ა­ლის გა­და­სას­ვ­ლე­ლით
კავ­კა­სი­ას­თან და ევ­რა­ზი­ის სტე­პებ­ში მცხოვ­რებ აქ­ტი­ურ
­ ი სა­ვაჭ­რო კონ­ტაქ­ტე­ბი იყო დამ­ყა­რე­ბუ­ლი
მომ­თა­ბა­რე­ებ­თან, რომ­ლე­ბიც სამ­ხ­რეთ კავ­კა­სი­ა­ში ჩრდი­ლო­ეთ­თან.
შე­მოჭ­რი­სას სწო­რედ და­რი­ა­ლის ხე­ო­ბას გა­ივ­ლიდ­ თუმ­ცა მომ­დევ­ნო სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში და­რი­ალ­მა, რო­
ნენ ხოლ­მე. ასე მოხ­და ძვ.წ. VI სა­უ­კუ­ნე­ში, რო­დე­საც გორც ჩანს, და­კარ­გა უწინ­დე­ლი და­მა­კავ­ში­რე­ბე­ლი
სტე­პე­ბის ბი­ნა­და­რი სკვი­თუ­რი ტო­მე­ბი სამ­ხ­რეთ კავ­ გზის რო­ლი. XVI-XVII სა­უკ
­ უ­ნე­ებ­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლო­
კა­სი­ა­ში ბევრ სხვა გზის გავლასთან ერ­თად და­რი­ა­ ში ჩა­მო­სუ­ლი რუ­სი ელ­ჩე­ბი და­რი­ა­ლის სა­ვა­ლა­ლო
ლი­თაც შე­მო­ვიდ­ნენ. ბერ­ძე­ნი გე­ოგ­რა­ფო­სის, სტრა­ მდგო­მა­რე­ო­ბას უს­ვამ­დ­ნენ ხაზს. უსაფ­რ­თხო­ე­ბის
ბო­ნის (ძვ.წ. I სა­უ­კუ­ნე – ახ.წ. I სა­უ­კუ­ნე) მი­ხედ­ვით: და­ბა­ლი დო­ნის გა­მო ხში­რი იყო შე­მოვ­ლი­თი გზე­
„ჩრდილოეთით მცხოვ­რე­ბი მომ­თა­ბა­რე­ე­ბი­დან სა­მი ბის გა­მო­ყე­ნე­ბა. აქ­ტი­უ­რი მი­მოს­ვ­ლა მხო­ლოდ XVIII
დღის ძნე­ლი ამო­სას­ვ­ლე­ლი­ა, ხო­ლო ამის შემ­დეგ სა­უკ
­ უ­ნის II ნა­ხევ­რი­დან იწყე­ბა, რო­დე­საც კავ­კა­სი­
არის სა­ცალ­ფე­ხო გზა, მდი­ნა­რე არა­გო­სის ვიწ­რო ხე­ ი­სად­მი რუ­სე­თის იმ­პე­რი­ის ინ­ტე­რე­სი იზ­რ­დე­ბა. თუ
ო­ბა­ში, და­ახ­ლო­ე­ბით ოთხი დღის სა­ვა­ლი, ბო­ლოს კი თავ­და­პირ­ვე­ლად ამ გზით რუ­სი ელ­ჩე­ბი მოგ­ზა­უ­
ძნე­ლად ასა­ღე­ბი კედ­ლით არის გა­მაგ­რე­ბუ­ლი“. რობ­დნ
­ ენ, რუ­სუ­ლი ჯა­რე­ბის პირ­ვე­ლი გავ­ლა 1769
და­რი­ალ
­ ის ხე­ო­ბით ასე­ვე და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი იყ­ წლით თა­რიღ­დე­ბა, რო­დე­საც გრაფ ტოტ­ლე­ბე­ნის
ვ­ნენ რო­მა­ელ
­ ე­ბი. მათ­თ­ვის გა­და­სას­ვ­ლე­ლის დაც­ვა მე­თა­ურ
­ ო­ბით რუ­სე­ბი აღ­მო­სავ­ლეთ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში
მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი იყო იმ საფ­რ­თხი­დან გა­მომ­დი­ნა­ ჩა­ვიდ­ნენ ერეკ­ლე II-ის და­სახ­მა­რებ­ლად. აღ­ნიშ­ნულ
რე, რო­მე­ლიც შე­იძ­ლე­ბა რო­მის იმ­პე­რი­ის აღ­მო­სავ­ პე­რი­ოდ­ში ერეკ­ლე ოს­მა­ლებს ებ­რ­ძო­და. სწორედ
ლეთ პრო­ვინ­ცი­ებს შეჰ­ქ­მ­ნო­და. შემ­დეგ მო­ვიდ­ნენ ტოტ­ლე­ბენის სახელს უკავ­შირ­დე­ბა სა­ჯა­რი­სო შე­
არა­ბე­ბი, რო­მელ­თაც და­რი­ა­ლის ჩა­კეტ­ვა ჩდი­ლო­ე­ ნა­ერ­თე­ბის გავ­ლის­თ­ვის გზის გაყ­ვა­ნის პირ­ვე­ლი
თი­დან ხა­ზა­რე­ბის შე­ტე­ვე­ბის­გან თა­ვის და­სა­ცა­ვად მცდე­ლო­ბა.
ესა­ჭი­რო­ე­ბო­დათ. ერ­თი­ა­ნი ქარ­თუ­ლი მო­ნარ­ქი­ის გაყ­ვა­ნი­ლი გზის მი­უხ
­ ე­და­ვად, საკ­მა­ოდ დიდ დაბ­
პე­რი­ოდ­ში და­რი­ა­ლის გა­და­სას­ვ­ლე­ლი სამ­ხედ­რო-­ რ­კო­ლე­ბას წარ­მო­ად­გენ­და ად­გი­ლობ­რი­ვი მო­სახ­
თავდაც­ვი­თი ფუნ­ქ­ცი­ის გარ­და, ეკო­ნო­მი­კუ­რა­დაც ლე­ო­ბა, რო­მე­ლიც დიდ ბაჟს ითხოვ­და ან სა­ერ­თოდ

სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 93

ისტორია საქართველოს სამხედრო გზის ისტორია
აბ­რ­კო­ლებ­და გა­დას­ვ­ლას. ასე, მა­გა­ლი­თად, 1771
წელს, რო­დე­საც მოგ­ზა­ურ­მა იოჰან გულ­დენ­შტ
­ ედ­ტმ
­ა
და­რი­ალ
­ ით გა­დას­ვ­ლა გა­დაწყ­ვი­ტა, მას უსაფ­რთ
­ ო­
ე­ბის უზ­რუნ­ველ­სა­ყო­ფად მრა­ვა­ლი ადა­მი­ა­ნის და­
ქი­რა­ვე­ბა დას­ჭირ­და. გულ­დენ­შ­ტედტს ასე­ვე მო­უ­წია
ხი­დე­ბის აღ­დ­გე­ნა.
გან­სა­კუთ­რე­ბით რთულ მო­ნაკ­ვეთს წარ­მო­ად­
გენ­და თერ­გის ხე­ო­ბა. ხში­რი იყო ად­გი­ლობ­რი­ვი
მო­სახ­ლე­ო­ბის აჯან­ყე­ბე­ბი, რა­საც წერ­ტი­ლი და­ეს­ვა
მხო­ლოდ 1783 წლის 24 ივ­ლისს რუ­სე­თის იმ­პე­რი­ას
­ა
და ქარ­თ­ლ­-­კა­ხეთს შო­რის გე­ორ­გი­ევ­ს­კის ტრაქ­ტა­
ტის ხელ­მო­წე­რით. ტრაქ­ტა­ტის ერ­თი­-ერ­თი დე­ბუ­ლე­ბა
ით­ვა­ლის­წი­ნებ­და რუ­სუ­ლი ჯა­რე­ბის შე­უზღუ­დავ გა­
და­ად­გი­ლე­ბას, რის­თ­ვი­საც 1784 წელს მოზ­დო­კი­დან
ლარ­სამ­დე აშენ­და რამ­დე­ნი­მე გა­მაგ­რე­ბუ­ლი პუნ­ქ­ტი.
რუ­სე­ბის გა­მო­ჩე­ნას წი­ნა­აღ­მ­დე­გო­ბა გა­უ­წი­ეს ჩეჩ­ნებ­
მა, რად­გან სა­ქარ­თვ
­ ე­ლომ­დე არ­სე­ბუ­ლი ბი­ლი­კე­ბით
მათ კონ­ტაქ­ტი ჰქონ­დათ სამ­ხ­რეთ კავ­კა­სი­ას­თან ვაჭ­
რო­ბის მიზ­ნით თუ ტყვე­ე­ბის წა­მო­საყ­ვა­ნად. რუ­სეთს
მცი­რე ხნით მო­უ­წია გზის მოკ­ლე მო­ნაკ­ვეთ­ზე კონ­ტ­
რო­ლის დათ­მო­ბა, რაც და­ემ­თხ­ვა 1795 წელს თბი­ლის­
ზე აღა-­მაჰ­მად­-­ხა­ნის ცნო­ბილ ლაშ­ქ­რო­ბას.
რუ­სე­თის იმ­პე­რი­ის მეს­ვე­უ­რე­ბი სულ უფ­რო მყა­
94 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021
რად რწმუნ­დე­ბოდ­ნენ იმა­ში, რომ შე­უზღუ­და­ვი
მი­მოს­ვ­ლის­თ­ვის სა­ჭი­რო იყო უსაფ­რ­თხო სატ­რან­
ს­პორ­ტო კო­რი­დო­რის აგე­ბა. ეს ის პე­რი­ო­დია (1799
წლი­დან), რო­დე­საც რუ­სე­თის პო­ლი­ტი­კურ წრე­ებ­ში
აქ­ტი­უ­რი მსჯე­ლო­ბა მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და იმა­ზე, მო­ეხ­
დი­ნათ თუ არა ქარ­თ­ლ­-­კა­ხე­თის სა­მე­ფოს ანექ­სი­ა.
1800 წლი­სათ­ვის და­რი­ალ­სა და ჯვრის უღელ­ტე­
ხილს შო­რის 27 ხი­დი ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რებ­და. მოძ­რა­ო­ბა
ხში­რად შეზღუ­დუ­ლი იყო ზამ­თ­რის პე­რი­ოდ­ში, რაც
კი­დევ უფ­რო ხაზს უს­ვამ­და გზის სწრა­ფად გაყ­ვა­ნის
აუცი­ლებ­ლო­ბას.
გზის გა­საყ­ვა­ნად მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ნა­ბი­ჯე­ბი გა­
და­იდ­გა პავ­ლე ცი­ცი­ა­ნო­ვის მმარ­თ­ვე­ლო­ბი­სას, რო­
დე­საც 1803 წელს სამ­ხედ­რო გზის გაყ­ვა­ნა და­იწყეს
გუ­და­მაყ­რის ხე­ო­ბი­დან, რო­მე­ლიც ბურ­სა­ჭი­ლის
უღელ­ტე­ხი­ლით ღუ­დუ­შა­ურ
­ ი­სა და და­რი­ა­ლის ხე­ო­
ბა­ში უნ­და გა­და­სუ­ლი­ყო. 1803 წლი­დან სი­მაგ­რე­ე­ბი
აშენ­და მთელ სიგ­რ­ძე­ზე. ეს გზა XIX სა­უ­კუ­ნის შუა
ხა­ნამ­დე აქ­ტი­ურ
­ ად გა­მო­ი­ყე­ნე­ბო­და.
მა­ლე­ვე თერ­გ­ზე მდე­ბა­რე ვლა­დი­კავ­კაზ­მა და სხვა
სი­მაგ­რე­ებ­მა და­იბ­რუ­ნეს პირ­ვე­ლა­დი ფუნ­ქ­ცი­ე­ბი,
რაც, ძი­რი­თა­დად, მტრუ­ლად გან­წყო­ბი­ლი ად­გი­ლობ­
რი­ვი მო­სახ­ლე­ო­ბის­გან თავ­და­სა­ცა­ვად იყო სა­ჭი­რო.
და­რი­ა­ლის ხე­ო­ბა­ში გზე­ბი­სა და ხი­დე­ბის მო­საწყო­
ბად გა­მოთხო­ვილ იქ­ნა 71 ათა­სი რუბ­ლი. აქ­ტი­უ­რი
სა­მუ­შა­ო­ე­ბი გაგ­რ­ძელ­და ცი­ცი­ა­ნო­ვის შემ­ც­ვ­ლე­ლის,
ალექ­სანდრ ტორ­მა­სო­ვის მმარ­თ­ვე­ლო­ბი­სას. გზე­
ბის გა­სა­ფარ­თო­ებ­ლად აქ­ტი­უ­რად აფეთ­ქებ­დ­ნენ
კლდე­ებს. მარ­შ­რუ­ტის სა­ბო­ლოო გან­ვი­თა­რე­ბის­თ­ვის
კი­დევ ერთ პო­ზი­ტი­უ­რი ნა­ბი­ჯი გა­და­იდ­გა: 1811 წელს
თბი­ლის­-­ვ­ლა­დი­კავ­კა­ზის გზა რუ­სე­თის იმ­პე­რი­ის
გზე­ბის სამ­მარ­თ­ვე­ლოს გა­და­ე­ცა, რაც იმას ნიშ­ნავ­და,
რომ მე­ტი ყუ­რადღე­ბა ეთ­მო­ბო­და გზის ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­
რე­ბის ზრდას. 1814 წელს გზე­ბი უკ­ვე იმ­დე­ნად გა­მარ­
თუ­ლი იყო, რომ ბორ­ბ­ლი­ან
­ ი ტრან­ს­პორ­ტის გა­და­ად­
გი­ლე­ბა გახ­და შე­საძ­ლე­ბე­ლი. შემ­დეგ მო­ეწყო ფოს­ტა,
რო­მე­ლიც პე­ტერ­ბურგს ტფი­ლის­თან აკავ­ში­რებ­და.
1827 წელს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მთა­ვარ­მმ
­ არ­თებ­ლის,
ალექ­სეი ერ­მო­ლო­ვის ­დ­როს და­წეს­და ექ­ს­ტ­რა-­ფოსტა
ტფი­ლის­სა და რუ­სეთს შო­რის. 1834 წელს გა­იხ­ს­ნა რე­
გუ­ლა­რუ­ლი საცხე­ნოს­ნო სამ­სა­ხუ­რი.
1861 წლამ­დე გზა ტფი­ლი­სი­დან ვლა­დი­კავ­კა­ზამ­
დე მი­დი­ო­და ქვე­შე­თამ­დე, შემ­დეგ ადი­ო­და კა­ი­შა­უ­
რამ­დე და იქი­დან გა­და­დი­ო­და ჯვრის უღელ­ტე­ხილ­
ზე, სა­ი­და­ნაც სო­ფელ კობ­ში აღ­წევ­და. იმ­პე­რი­ულ­მა
მმარ­თ­ვე­ლო­ბამ ამ მო­ნაკ­ვე­თის შეც­ვ­ლა­ზე და­იწყო
ფიქ­რი და 1861 წლის 30 აგ­ვის­ტოს დას­რულ­და ზე­მო
მლე­თის აღ­მარ­თი, რომ­ლის პრო­ექ­ტის ინ­ჟი­ნე­რი ბ.
სტრატ­კოვ­ს­კი იყო. მომ­დევ­ნო წლებ­ში მო­ნაკ­ვე­თი
სად­გურ კო­ბამ­დე აიგო. პა­რა­ლე­ლუ­რად მიმ­დი­ნა­რე­
ობ­და ხი­დე­ბი­სა და ახა­ლი სად­გუ­რე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბა.
რუ­სუ­ლი იმ­პე­რი­უ­ლი მმარ­თ­ვე­ლო­ბის მი­ზანს წარ­
მო­ად­გენ­და გზის გა­ფარ­თო­ე­ბა და უსაფ­რ­თხო­ე­ბის
უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა ისეთ დო­ნე­ზე, რომ ჯა­რე­ბის მი­მოს­
ვ­ლა მთე­ლი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ამინ­დის მი­უ­ხე­და­
ვად ყო­ფი­ლი­ყო შე­საძ­ლე­ბე­ლი.
ასე, XIX სა­უ­კუ­ნის 60-იანი წლე­ბის­თ­ვის ამის მიღ­
წე­ვა მეტ­-­ნაკ­ლე­ბად მო­ხერ­ხ­და – 208 კმ-ის სა­ქარ­
თ­ვე­ლოს სამ­ხედ­რო გზამ თბი­ლის­სა და ვლა­დი­კავ­
კაზს შო­რის ფაქ­ტობ­რი­ვად სა­ბო­ლოო სა­ხე მი­ი­ღო.
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სამ­ხედ­რო გზის შე­სა­ხებ აღ­ტა­ცე­ბით
წერ­და ბევ­რი უცხო­ე­ლი – რუ­სი პო­ე­ტი ლერ­მონ­ტო­ვი
და საფ­რან­გე­თის კონ­სუ­ლი თბი­ლის­ში ჟაკ­-­ფ­რან­სუა
გამ­ბა. ეს უკა­ნას­კ­ნე­ლი აღ­ნიშ­ნავ­და, რომ „იტალია,
ტი­რო­ლი, შვე­ი­ცა­რია – ვერც ერ­თი ეს მხა­რე ვერ
შე­მოგ­ვთ
­ ა­ვა­ზებს ისეთ წარ­მ­ტაც და რო­მან­ტი­კულ
სა­ნა­ხებს, რო­გორ­საც არაგ­ვის ხე­ობ
­ ა. ცი­ცა­ბო მთის
კალ­თე­ბის შემ­დეგ, რომ­ლებ­ზეც მოგ­ზა­უ­რებს მუდ­მი­
ვად ემუქ­რე­ბა უფ­ს­კ­რულ­ში ჩა­ჩეხ­ვა, მწვერ­ვა­ლე­ბის
შემ­დეგ, რომ­ლე­ბიც მა­რა­დი მყინ­ვა­რე­ბი­თა და თოვ­
ლი­თაა და­ფა­რუ­ლი, გა­მოჩ­ნ­და მწვა­ნე­ში ჩაფ­ლუ­ლი
გო­რა­კე­ბი და მდე­ლო­ე­ბი. პე­ი­ზაჟს აცოცხ­ლებ­და უამ­
რა­ვი სო­ფე­ლი, რომ­ლე­ბიც შე­სა­ნიშ­ნა­ვად მოვ­ლილ
მინ­დ­ვ­რებს შო­რის იყო გან­ლა­გე­ბუ­ლი”.
საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის დაშ­ლის შემ­დეგ ახა­ლი გე­
ო­პო­ლი­ტი­კუ­რი რე­ალ
­ ო­ბა ჩა­მო­ყა­ლიბ­და. რუ­სეთ­სა
და სამ­ხ­რეთ კავ­კა­სი­ას შო­რის სა­საზღ­ვრ
­ ო ზო­ლი
კავ­კა­სი­ო­ნის ქედ­ზე გა­დი­ო­და. ეს გრძელ­ვა­დი­ან პერ­
ს­პექ­ტი­ვა­ში რუ­სეთს მნიშ­ვნ
­ ე­ლო­ვან პრობ­ლე­მებს
უქ­მ­ნი­და – მოს­კოვს სამ­ხ­რეთ კავ­კა­სი­აშ
­ ი სამ­ხედ­რო
შეღ­წე­ვის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა შე­უმ­ცირ­და. ეს ერ­თ­-ერთ
მი­ზეზს წარ­მო­ად­გენს იმი­სა, თუ რა­ტომ ცდი­ლობ­და
რუ­სე­თი პოს­ტ­საბ­ჭო­თა პე­რი­ოდ­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლოს
ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე სა­ჯა­რი­სო შე­ნა­ერ­თე­ბის დის­ლო­ცი­
რე­ბას. სხვა სიტყ­ვე­ბით, ბრძო­ლა კავ­კა­სი­ო­ნის გა­და­
სას­ვ­ლე­ლე­ბის­თ­ვის გა­ნახ­ლ­და. მომ­დევ­ნო წლებ­ში
რუ­სეთ­მა მა­თი უმე­ტე­სო­ბის – კერ­ძოდ, აფხა­ზეთ­სა
და ცხინ­ვა­ლის რე­გი­ონ­ში შე­სას­ვლ
­ ე­ლე­ბის ხელ­ში
ჩაგ­დე­ბა მო­ახ
­ ერ­ხა. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სამ­ხედ­რო გზის
ბე­დი პოს­ტ­საბ­ჭო­ურ პე­რი­ოდ­ში ამ კონ­ტექ­სტ
­ ­ში უნ­და
გა­ნი­ხი­ლე­ბო­დეს. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ 1993 წელს
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­სა და რუ­სეთს შო­რის და­ი­დო ხელ­შეკ­
რუ­ლე­ბა „სასაზღვრო სა­ბა­ჟო-­გამ­შ­ვე­ბი პუნ­ქ­ტე­ბის
შე­სა­ხებ”, რი­თაც სა­ფუძ­ვე­ლი ჩა­ე­ყა­რა სა­კონ­ტ­რო­ლო-­
გამ­შ­ვებ პუნქტს – „ყაზბეგი-ზემო ლარ­სი”, სა­ქარ­თვ
­ ე­
ლოს სამ­ხედ­რო გზა რუ­სე­თის­თვის ერ­თ­-ერთ ბერ­
კეტს წარ­მო­ად­გენს სამ­ხრ
­ ეთ კავ­კა­სი­ის ქვეყ­ნებ­ზე
გავ­ლე­ნის მო­სახ­დე­ნად. რო­გორც ზე­მოთ და­ვი­ნა­ხეთ,
გზა ყო­ველ­თ­ვის მჭიდ­როდ იყო და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი კავ­
კა­სი­ის გე­ო­პო­ლი­ტი­კას­თან. მა­გა­ლი­თად, 2006 წელს
რუ­სეთ­მა ყაზ­ბე­გი-­ზე­მო ლარ­სის სა­საზღ­ვრ
­ ო-­გამ­შ­ვე­
ბი პუნ­ქ­ტი და­კე­ტა, რი­თაც სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ზე ეკო­ნო­მი­
კუ­რი და პო­ლი­ტი­კუ­რი გავ­ლე­ნის მოხ­დე­ნა სურ­და.
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სამ­ხედ­რო გზის, რო­მე­ლიც ამ­ჟა­
მად წარ­მო­ად­გენს ევ­რო­პის ავ­ტო­მა­გის­ტ­რალ E117-
ის ერ­თ­-ერთ მო­ნაკ­ვეთს, აშე­ნე­ბა გა­ნა­პი­რო­ბა კავ­
კა­სი­ის გე­ოგ­რა­ფი­ამ, ეკო­ნო­მი­კურ­მა ინ­ტე­რე­სებ­მა,
რე­გი­ო­ნულ­მა უსაფ­რ­თხო­ე­ბამ და იმ­პე­რი­ულ­მა ამ­ბი­
ცი­ებ­მა, რომ­ლე­ბიც რუ­სეთს სა­უკ
­ უ­ნე­ე­ბის გან­მავ­ლო­
ბა­ში არ გა­ნე­ლე­ბი­ა. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სამ­ხედ­რო გზამ
რუს მო­ნარ­ქებს, შემ­დეგ­ში კი საბ­ჭო­თა ლი­დე­რებს,
ისე­ვე რო­გორც თა­ნა­მედ­რო­ვე რუ­სე­თის ხელ­მ­ძღ­ვა­
ნე­ლო­ბას სა­შუ­ა­ლე­ბა მის­ცა, გავ­ლე­ნა მო­ეხ­დი­ნა არა
მარ­ტო სამ­ხ­რეთ კავ­კა­სი­ა­ზე, არა­მედ სახ­მე­ლე­თო
წვდო­მა ჰქო­ნო­და მახ­ლო­ბელ აღ­მო­სავ­ლეთ­თა­ნაც.
რუ­სე­თის გად­მო­სა­ხე­დი­დან, სა­ჭი­რო­ე­ბის შემ­თხ­ვე­
ვა­ში, რუ­სე­თი გა­მო­ი­ყე­ნებს კავ­კა­სი­ონ­ზე გა­მა­ვალ
გზებს სა­კუ­თა­რი სამ­ხედ­რო პე­რი­მეტ­რის და ზო­გა­
დად გე­ო­პო­ლი­ტი­კუ­რი ინ­ტე­რე­სე­ბის და­სა­ცა­ვად.
სექტემბერი 2021 FORBES INFRASTRUCTURE | 95
 აზრები

4 საერთაშორისო პროექტი, რომლებსაც წელს

თვალი უნდა ვადევნოთ
აეროპორტებით დაწყებული, საოფისე შენობებით დამთავრებული – წამყვანი კონტრაქტორები
წელს მთელი მსოფლიოს მასშტაბით ახორციელებენ მსხვილ პროექტებს და ასე ცდილობენ
კორონავირუსის პანდემიით გამოწვეული ეკონომიკური სირთულეების გადალახვას.

აშ­შ­-­ში აქ­ტი­უ­რად მიმ­დი­ნა­რე მშე­ნებ­ლო­ბას­თან ერ­თად, ზო­გი­ერ­თი

ამე­რი­კუ­ლი კომ­პა­ნია სხვა ქვეყ­ნებ­შიც ახორ­ცი­ე­ლებს მას­შ­ტა­ბურ
პრო­ექ­ტებს. Forbes Infrastructure 4 მათგანს წარმოგიდგენთ:

ჰონ­გ-­ ­კონ­გის სა­ერ­თა­შო­რი­სო აერო­პორ­ტი

კონ­ტ­რაქ­ტო­რი: ლო­კა­ცი­ა: ღი­რე­ბუ­ლე­ბა:
Balfour Beatty ჰონ­გ­-­კონ­გი (ჩინეთი) 1.6 მი­ლი­არ­დი აშშ დო­ლა­რი
აგ­ვის­ტო­ში Balfour Beatty-სა და Gammon-ის ერ­თობ­ლივმა
სა­წარ­მომ $1.6 მი­ლი­არდამდე ღი­რე­ბუ­ლე­ბის ოთხ­წ­ლი­
ა­ნ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბას მოაწერა ხელი, რო­მე­ლიც ით­ვა­ლის­წი­ნებს
ჰონ­გ­-­კონ­გის სა­ერ­თა­შო­რი­სო აერო­პორ­ტის მე-2 ტერ­მი­ნა­ლის გა­
ფარ­თო­ე­ბას. ხელშეკრულების თანახმად, „გემონი“ პასუხისმგებელი
იქნება ტერმინალის შენობის შიდა და გარე სამუშაოებზე,
დამაკავშირებელი ხიდების მშენებლობასა და გზების მოწყობაზე.
ტერმინალის გაფართოება სამზოლიანი სისტემის პრო­ექ­ტის ნა­
წილია, რო­მე­ლიც მოფ­რე­ნი­სა და გაფ­რე­ნის დარ­ბა­ზებს ერთ
ტერ­მი­ნალ­ში გა­ა­ერ­თი­ან­ ებს და მგზავ­რ­თა მთლი­ან რა­ოდ ­ ე­ნო­ბას
გაზ­რ­დის. პრო­ექ­ტი დაწყებულია, მისი დას­რუ­ლე­ბის თა­რი­ღი კი
გა­მოცხა­დე­ბუ­ლი არ არის.
„ვიქტორია ქროს თა­უ­ე­რი“
კონ­ტ­რაქ­ტო­რი: ლო­კა­ცი­ა: ღი­რე­ბუ­ლე­ბა:
Lendlease სიდ­ნეი (ავსტრალია) 1.2 მი­ლი­არ­დი აშშ დო­ლა­რი
ივ­ლის­ში კომ­პა­ნია „ლენდლიზმა“ სიდ­ნე­ის ცენ­ტ­რ­ში ტრან­ზიტ­ზე
ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი დი­დი კო­მერ­ცი­უ­ლი პრო­ექ­ტის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის
ნე­ბარ­თ­ვა მი­ი­ღო. 42-სართულიან შე­ნო­ბა­ში 600,000 კვ/მ სა­ოფ ­ ი­სე და
კო­მერ­ცი­ულ ფარ­თ­ზე სულ 7000-მდე ადა­მი­ან­ ი იმუ­შა­ვებს.
შე­ნო­ბის ქვე­მოთ გან­თავ­სე­ბულ კო­მერ­ცი­ულ ტე­რი­ტო­რი­ას მი­უ­ერ­
თ­დე­ბა სიდ­ნე­ის მეტ­როს ქსე­ლი. შე­სა­ბა­მი­სად, ავ­ს­ტ­რა­ლი­ის ეს უმ­
ს­ხ­ვი­ლე­სი სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი სატ­რან­ს­პორ­ტო პრო­ექ­ტი, რომ­ლის
გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბაც 2021 წლის პირ­ველ ნა­ხე­ვარ­ში და­იწყო, სამ წე­ლი­
წად­ში დას­რულ­დე­ბა.
ალ­-­ზუ­რის ნავ­თობ­გა­დამ­მუ­შა­ვე­ბე­ლი ქარ­ხა­ნა
კონ­ტ­რაქ­ტო­რი: ლო­კა­ცი­ა: ღი­რე­ბუ­ლე­ბა:
Fluor ალ­-­ზუ­რი (კუვეიტი) 16 მი­ლი­არ­დი აშშ დო­ლა­რი
Fluor-ის, Daewoo Engineering and Construction-ისა და Hyundai Heavy
Industries-ის ერ­თობ­ლი­ვი პრო­ექ­ტი მო­ი­ცავს სა­ინ­ჟინ­რო, შეს­ყიდ­
ვე­ბის, წარ­მო­ე­ბი­სა და მშე­ნებ­ლო­ბის პა­კე­ტებს ალ­-­ზუ­რის ნავ­თობ­
გა­დამ­მუ­შა­ვე­ბე­ლი ქარ­ხ­ნის ურ­თუ­ლე­სი პრო­ექ­ტის­თ­ვის, რომ­ლის
დას­რუ­ლე­ბის­ შემ­დეგ ალ­-­ზუ­რის ქარ­ხა­ნა მსოფ­ლი­ო­ში ერ­თ­-ერ­თი
ყვე­ლა­ზე დი­დი იქ­ნე­ბა, ხო­ლო კუ­ვე­ი­ტის მი­ერ ყო­ველ­დღი­უ­რად მო­
პო­ვე­ბუ­ლი ნავ­თო­ბის მო­ცუ­ლო­ბა ორ­ჯერ გა­იზ­რ­დე­ბა და 615,000 ბა­
რელს შე­ად­გენს.
პრო­ექ­ტის განხორციელების უფლება 2015 წელს მი­ე­ნი­ჭა სა­მი კომ­პა­
ნი­ის­გან შემ­დ­გარ სა­ერ­თო სა­წარ­მოს. პრო­ექ­ტი შედ­გე­ბა ქარ­ხნ­ უ­ლი
წე­სით დამ­ზა­დე­ბუ­ლი 188 მო­დუ­ლის­გან, რო­მელ­თა პირ­ვე­ლი ნა­წი­
ლიც 2018 წელს დას­რულ­და, ხო­ლო 2021 წლის სექ­ტემ­ბ­რის მდგო­მა­
რე­ობ­ ით, ბევ­რი ობი­ექ­ტი უკ­ვე ჩა­ბარ­და პრო­ექ­ტის მფლო­ბელს.
წი­თე­ლი ზღვის სა­ერ­თა­შო­რი­სო აერო­პორ­ტი
კონ­ტ­რაქ­ტო­რი: ლო­კა­ცი­ა: ღი­რე­ბუ­ლე­ბა:
AECOM სა­უ­დის არა­ბე­თი არ არის ცნო­ბი­ლი
დე­კემ­ბერ­ში გა­ფორ­მ­და ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა AECOM-სა და Red Sea
Development-ს შო­რის, რომ­ლის ფარ­გლ ­ ებ­შიც ლო­სან­ჯე­ლე­სუ­რი
კომ­პა­ნია შე­ას­რუ­ლებს წი­თე­ლი ზღვის სა­ერ­თა­შო­რი­სო აერო­პორ­
ტის გა­ფარ­თო­ე­ბის პრო­ექტს. მისი დი­ზა­ი­ნი ბრი­ტა­ნულ­მა არ­ქი­ტექ­ტუ­
რულ­მა ფირ­მამ – Foster + Partners-მა შე­ი­მუ­შა­ვა.
წითელი ზღვის განვითარების ტურისტული პროექტი პირველად 2017
წელს გამოცხადდა. ამბიციური პროექტის მთლიანი ფართი 21,000
კვადრატულ მეტრს შეადგენს და ისეთ ღირსშესანიშნაობებს მოიცავს,
როგორიცაა მარჯნის რიფები და ჩამქრალი ვულკანები. პრო­ექ­
ტი 90 კუნძულისგან შემდგარ არქიპელაგს მოიცავს. „ბლუმბერგის“
თანახმად, 2020 წლის მდგომარეობით გაფორმებული სამშენებლო
ხელშეკრულებების მთლიანი ღირებულება 2.7 მილიარდ დოლარს
შეადგენდა. სამშენებლო სამუშაოები 2022 წლისთვის დასრულდება,
ხოლო აეროპორტის გაფართოება 2030 წლისთვის იგეგმება.

96 | FORBES INFRASTRUCTURE სექტემბერი 2021