SU TEMİNİ VE ATIKSULARIN

UZAKLAŞTIRILMASI
CEV 328

Su Kaynakları ve Yüzeysel Su Alma

Yapıları
Prof.Dr. İbrahim DEMİR
İTÜ Çevre Müh. Böl.
1
Su Kaynakları: Yüzeysel Sular

2
3
4
Su Kaynakları: Yüzeysel Sular
• Menba ve yeraltı sularının mevcut olmadığı veya
isalelerin ekonomik bulunmadığı hallerde göl ve
nehirlerden içme suyu temin edilir.
• Yüzeysel su kaynaklarının yakınında bulunan yerleşimler,
eğer akarsuyun debisi veya göl kapasitesi tüm mevsimler
için yeterli miktarda su bulunduruyorsa, ihtiyaçlarını bu
kaynaklardan temin edebilirler.
• Bu kaynakların yeterli olmaması durumunda su
depolayabilmek için baraj inşaatı yapılabilir.

5
Su Kaynakları: Yüzeysel Sular
• Eğer en kurak ayda akarsudan ya debi, akarsuyun aylık
akımından küçük fakat onu yakın ise akarsu üzerinde bir
eşik yaparak bir miktar kabartmak gerekir.
• En kurak ayda akarsudan alınacak debi akarsuyun aylık
akımından çok fazla ise yerleşim yerinin su ihtiyaçlarını
karşılamak için baraj inşa ederek yapay bir göl
oluşturmak gereklidir.

6
Su Kaynakları: Akarsuların Güvenli Verimi

• Depolamanın olmadığı durumlarda, nehir sisteminin

güvenli verimi yılın en kurak zamanındaki akım değerine
eşittir.
• Depolamanın yapılabildiği durumlarda ise güvenli verim
yıllık ortalama akıma yaklaşır.

7
Su Kaynakları: Yüzeysel Sular
• Bir su alma yapısı şu kısımlardan meydana gelir:

1) Su alma ağzı (=süzgeç veya krepin)

2) Su alma borusu
3) Terfi istasyonu

8
 Su Alma Yapıları
Neden su alma yapılarına ihtiyaç duyarız?
Neden su alma yapılarına ihtiyaç duyarız?
• Yüzeysel su kaynakları özellikle de nehirlerdeki akım, su
kalitesi ve sıcaklıklar yıl içerisinde değişkenlik gösterirler.
• Su alma yapıları bu değişiklikler altında gerekli su
ihtiyacının güvenli bir şekilde karşılanması için tasarlanır.

9
3.Yüzeysel Kaynaklardan Su Alma
• 1) Nehirlerden su alma:
• a) Yan şevden,
• b) Nehrin ortasından,
• c) Nehir yatağının altından su alma.
• Proje kriterleri:
• a) Süzgeç: Vsüzgeç= 0,15-0,30 m/s; d süzgeç= 6-12 mm
• b) Su alma borusu veya kanalı : Vsu alma=0,60-1,50 m/s;
• c) Pompa emme borusu: Vp. emme=1-1,50 m/s;
Nehirlerden yan şevden su alma
Nehirlerden Su Alma Yapıları
• Nehirden su alma yapıları atıksu arıtma tesisi ve
endüstriyel deşarjların mansabında olacak şekilde inşa
edilmelidir.
• Nehir su alma yapıları için en uygun yer seçiminde
• Suyun derinli
• Nehir tabanın stabilitesi (hareketli malzeme olmaması)
• İyi su kalitesi
• Taşkın debilerine, taşınan malzeme ve buzlara karşı korunaklı
• Nehir trafiğine karşı korunaklı olmasına
dikkat edilmelidir.

12
 Nehirlerden Su Alma Yapıları
• Nehirden su alma yapılarında su nehir su yüzeyinin biraz
aşağısından alınmalıdır. Böylece sudaki askıda katı
madde ve yüzen maddelerin yapıya girişi engellenir.
• Ayrıca nehir tabanın da bir miktar yukarısından almak
gerekir ki böylece nehir taban malzemesinin su alma
yapısına girişi önemli ölçüde engellenir.
• Küçük akarsularda kabartma yapıları yapılar su kabartılır
böylece su alma boruları suyun altında kalacak şekilde
tasarım yapılır.

13
Nehirlerden Su Alma Yapıları
Pompa ve Motorlar

Betonarme Yapı

Su Seviyesi

Akarsu
Taşımacılık olan
nehirlerde güvenli
Kazık Destekler batma mesafesi

Su Alma Borusu
Taban Malzemesi
Girişini Engellemek için
Verilen Yükseklik
14
Nehirlerden Su Alma Yapıları
Yıkama
Tahliye Borusu Suyu
Geri Yıkama
Suyu Girişi

Izgara Dış
Tabaka
Islak
Akış

Hazne İç
Su Alma Ağzının Tabaka
Kesit Planı
Emme
Borusu

Süzgeç

15
Nehirlerden Su Alma Yapıları

In

16
Batık su alma yapıları
• Batık su alma yapıları süzgeç (=krepin) kullanılarak inşa
edilir ve genellikle düşük debi ihtiyaçlarında tercih edilir.
• Genellikle su seviyesinin düşük olduğu yerlerde tercih
edilir.

17
Su Alma Yapılarının Tasarımı
1) Süzgeç (=krepin) Tasarım:
• Suyun su alma borusuna yeterli bir hız ve basınçta
girebilmesi için süzgeçlerin üzerinde minimum 1 m su
yüksekliği olması gerekir.

18
Su Alma Yapılarının Tasarımı
1) Süzgeç (=krepin) Tasarım:
• Eğer silindirik bir süzgeç kullanılıyor
ve delikler süzgecin üstünde değil
yan yüzeyinde bulunuyorsa durumda
bu yükseklik 0.6 m ile 1 m arasında
olabilir.
• Süzgeç delikleri içinden suyun geçiş
hızı 0.15 ila 0.30 m/sn arasında
olmalıdır.
• Süzgeçlerin delik çapı 6 ile 12 mm
arasında olmalıdır.
• Krepin alanı delik alanının 2 katı
olacak şekilde yapılmalıdır.
19
Su Alma Yapılarının Tasarımı
2) Su Alma Borusu
• Su alma borusundaki hız 0.6 ila 1.5 m/sn arasında
kalmalıdır. (alçak su seviyesinde > 0.6 m/sn ve yüksek
su seviyesinde < 1.5 m/sn olmalıdır.)
3) Su alma kuyusu ve emme borusu
• Emme borusundaki su hızı 1.0 ila 1.5 m/sn arasında
olmalıdır.
• Kuyu tabanı nehir yatağının 1 m altında olmalıdır.
• Dip klapesinin kuyu tabanından yüksekliği 0.5 m’nin
altına inmemelidir. Cidar kalınlığı 20cm’den büyük
olmalıdır.

20
Su Alma Yapılarının Tasarımı
4) Dip klapesi ve süzgeçlerin
geri yıkanması
• Geri yıkama debisi emme
• borusundaki debinin üçte
• birine (1/3) eşit olmalıdır.
• Boruda hız 3 m/sn’den daha
• küçük olmamalıdır.

21
Su Alma Yapıları
Su Alma Kulesi
veya Kuyusu
Terfi İstasyonu

Köprü Pompa

Su Arıtma
Tesisine

Giriş

Su Alma Borusu veya Tüneli

Büyük göl ve nehirlerden sürekli su alınması

22
Nehir sahili ve nehir ortasından su alma.
Yüzeysel Kaynaklardan Su Alma (devam)
• 2) Göllerden su alma:
• a) Sahilden,
• b) Gölün ortasından,
• Su alma ağzı, göldeki akıntıya bağlı olarak değişir.

• Su alma derinliği: h= 7,5 m (5-15 m)

• Tabandan yükseklik: h= 1,20-1,80 m
Gölün ortasından su alma
Su Alma Yapıları

Batık su alma yapısı

Su Alma Yapıları

Göl Su Alma Yapısı (Chicago)

Göl ve Rezervuarlardan Su Alma Yapıları
• Göl su alma yapıları kirletici kaynaklardan mümkün olduğunca
uzakta inşa edilmelidir. Ayrıca rüzgar ve akıntın etkilerinin
kirleticilerin taşınımına olan etkisi incelenerek tasarlanmalıdır.
• Su alma ağzındaki su hızının yüzen maddeler, sediment vb.
cisimlerin tutulmaması için 0.15 m/sn’den küçük olması gerekir.

Göldeki
temiz
suyun
hareketi.
Göl ve Rezervuarlardan Su Alma Yapıları

Rezervuar su alma yapısı, (Lexington KY)

Göl ve Rezervuarlardan Su Alma Yapıları

30
Su Alma Yapıları

Su Alma Yapısı (Lake Michigan, Chicago)

Su Alma Yapıları

Su Alma Yapısı İç Görünüm (Lake Michigan, Chicago)

Su Alma Yapıları

Lake Mead Su Alma Yapısı İnşaatı (Las Vegas, NV)

Su Alma Yapıları

Lake Mead Su Alma Yapısı İnşaatı (Las Vegas, NV)