ADi\PAZARI/BEŞKÖPRÜ MEVKiiNDEKİ ANTİK KÖPRÜ VE

ÇEVRE TARİHi COGRAFYASINDA YARATTiGI

SORUNLU DURUM

Sencer ŞAHİN*

1984 yılı yaz aylannda K'Öln Oniversi,tesinden Dr. Jahatınes Nolle

ve İstanbul Arkeoloji Müzesinden Mustafa Hamdi Sayar ile birlikte an·
tik Trakya, Bitinya, Pamfilya ve Li'kya bölgelerinde sürdürdüğümüz
epigrafi'k ve tarihi coğrafya araştırmalanma ağıruık noktasını y,ine ya-
zılı buluntular oluşturtrnli'kla birlİ'kte 1, buradaki bikliri niteliğindeki ko-
nuşmamı, Adapazarı civarındaki anıtsal bir antik köprü üzerinde yo-
ğunlaştırmak -istiyorum. Çünkü. bugün «Beş.köpıü» adıyla tanınan bu
dev yapı, yalnız mimari açıdan eşine az rastlanır bir örnek olması nede-
niyle değil, aynı zamanda çevre tarihi cQğrafya~ında yarattığı sorunlu
durum dolayısıyla da üzerinde önemle durulm~a değer inancındayım.
Adapazarı'nın güneybatı bitişiğinde, ES ,karayolunun 200 m. kadar
kuzeyindelki «Beşköprü» mev:kiinde, bugünkü Çarksuyu'nun bir kolu
üzerinıde, 340 m'yi aşan uzunluğu, 9 m'lik genişliği ve Ilmgünkü gömük
durumuyla 8 m'ye ulaşan yÜ'ksekl'iği ve 13 adet kemeriyle gÖI1kemli bir
anıtsal ;karakter taşıyan bu taş köprü, tad'hi kaynakiaııdan edin;dıiğimiz
bilgileregöre, JusNnianus (İ. S. 527 - 560) tarafından yapotınlmış olma-
lıdır.
Saray tarihçisri Prakapius, Justinianus'un, o zamana 'kadar köprü~
SÜ7.W.k yüzünden aşılması imkansız Sakarya ırmağı üzerinde bu civar-
da ilk kez büyük 'bir köprü yaptırma <işinegiriştiğini övgü dolu sözler-
Le anlatmaktadır'. Prokopius bunları yazarken, köprü henüz inşa ha-
linde olmalıydı.
Prokopius'un bu yazdıkları ve 13. yüzyıl Bizans tarihçisi Pachyme-
res'in - Çarksuyu üstündeki köpruyükaSltederek - Sa!karya'nın sık sık
yatak değiştirdiğ,i ve bu yüzden köpriinün altından şimdi «Melas» ın

(*) Dr. Sencer şAHıN. Hermannstr. 35/440 Q Münster

(i} Araştırmalarıınıza izın veren Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürl~ü'ne,
bu kurumun Genel Müdülii Sayın Dr. Nurettin Yardımcı nezdinde teşekkür
etmeyi zevkli bir borç biliyoruz.
(2) Procopius, de aedif. v 3.

173