สัต ว์วัต ถุแ ละธาตุวัต ถุ

อาจารย์ห ทัยรัต น์ เตชะจิน ดารัต น์

 สัต ว์วัต ถุ

1. สัตว์บก ได้แก่สตั ว์ทีอาศัยอยูบ่ นบกและหากินบนบก

2. สัตว์นาํ ได้แก่ สัตว์ทีเกิดและหากินอยูใ่ นนํา
3. สัตว์อากาศ ได้แก่ สัตว์ทีมีปีก บินไปมาในอากาศได้
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์บ ก
แมลงสาบ
ขี รสจืด สรรพคุณ แก้ลนขาวเป็
ิ นฝ้า เป็ นละออง แก้เม็ดยอด ในปาก แก้ฟกบวมทีมีพิษร้อน แก้
กามโรค (ต้องคัวหรือสุมก่อนปรุง)
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์บ ก
เขากวางแก่
สรรพคุณ แก้ไ ข้ก าฬ ไข้พ ษิ
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์บ ก
เขากวางอ่อ น
บํารุงร่างกาย บํารุงกําลัง บํารุงความกําหนัด ถอนพิษผิดสําแดง
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์บ ก
วัวป่ า
เขาวัวป่ า รสเย็น คาว
สรรพคุณ แก้ตวั ร้อน ดับพิษไข้ แก้พิษกาฬ ถอนพิษผิดสําแดง ตับบํารุง ร่างกาย บํารุงตับดี แก้ดี
ซ่าน บํารุงนําดี บํารุงโลหิต เป็ นกระสายทําให้ยาแล่นเร็ว
ดีวัวป่ า รสขมคาว มีสีเหลืองรสขม(กร่อย)
บํารุงโลหิต ดี นําดีและตับ ลดการอักเสบของตับ รักษาดีซา่ น แก้ไข้ (เพราะรสขม)
ตับ รสมันคาว บํารุงตับ บํารุงกําลัง
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์บ ก
ควายเผือ ก
กระดูก
รสเมาเบือ สรรพคุณ แก้โรคอันบังเกิดจากกระจําพิษนําเหลือง แผลกลาย กาม
โรคเข้าข้อออกดอก บํารุงไขข้อ
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์บ ก
งูเ ห่า มีพ ษิ มาก
สรรพคุณ แก้โ รคกระษัย ปวดเมือย แน่น เสีย ด บํารุ งกําลัง (ก่อ นปรุ ง ต้อ งย่างไฟเสีย ก่อ น)
หัว(สุมไฟให้เป็ นถ่าน) รสเย็นสุขมุ แก้ซางชัก ลดความร้อน
กระดูก รสร้อน แก้จกุ เสียด แก้ซางขโมย แก้มะเร็ง
ดี รสขม บํารุงนําดี ทําให้ยาแล่นเร็ว
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์บ ก
เสือ
กระดูก รสมัน คาว สรรพคุณ บํารุ งกระดูก เลือ ด เนือ ไข้ข ้อ แก้ป วดเมือยหัวเข่า
เขียว รสเย็น แก้ไข้พิษไข้กาฬ ถอนพิษอักเสบ
หนัง รสเย็นเบือ แก้หอบหืด แก้เสมหะ
นม ร้อนมัน บํารุงกําลัง แก้หืด แก้โรคตา
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์บ ก

หมี
เขียว รสเย็น คาว สรรพคุณ ดับ พิษ พิษอัก เสบ แก้ต ัวร้อ น แก้พ ษิ ตานซาง ปวดในข้อ
เส้น เอ็น
แก้ช าในกระจายเลื
ํ อด
กระดูก รสมันคาว สรรพคุณ บํารุงโลหิต กระจายโลหิต บํารุงกําลัง
ดี รสขม กระจายโลหิต แก้ชาใน
ํ
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์บ ก
ช้าง
กระดูก รสเมาคาว สรรพคุณ แก้โรคอัน บังเกิด จากกระดูก โรคเรือน มะเร็ง
งา รสเย็นคาว สรรพคุณแก้ไข้พิษไข้กาฬ แก้ปวดตามข้อ
ขี รสเย็นขมขืน แก้ไข้ แก้เริม งูสวัด ไฟลามทุง่
ตับ รสมันคาว บํารุงตับ บํารุงร่างกาย
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์บ ก
วัวดํา
ใช้มลู ทํายา สรรพคุณ ดับพิษร้อนถอนพิษไข้ทงปวง
ั แก้ไฟลาม
ทุง่ แก้งสู วัด แก้ลมพิษ แก้ฟกบวม
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์น าํ
ปลาช่อ นใช้ด ที าํ ยา สรรพคุณ แก้ตาต้อ ตาแดง
หางตากแห้ง แก้โรคในปาก ลินเป็ นฝ้า เป็ นเม็ด ตัวร้อน นอนสะดุง้ หลังร้อนมือเท้าเย็น แก้หอบ ซาง
ทับสํารอกชักเพราะความร้อนสูง
เกล็ด รสจืด คาว สรรพคุณทําให้เกิดลมเบ่งเวลาคลอดบุตร
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์น าํ
ปลาหมอ
ใช้ทงตั
ั วทํายารสเย็นคาว สรรพคุณ แก้กระษัยปลาหมอ
ดี รสขม สรรพคุณ แก้พยาธิกิน ผมร่วงเป็ นหย่อมๆ ช่วยให้ผมดํา
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์น าํ
ปลากระเบน
ใช้หนังทํายา รสมันคาว สรรพคุณ ขับเลือดเน่าร้าย หลังจาก
การคลอดบุตร ขับนําคาวปลา
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์น าํ

ปลาพะยูน
ใช้เขียวทํายารสเย็นคาว สรรพคุณ แก้พิษใข้กาฬ พิษไข้ซาง
พิษไข้ตวั ร้อน ร้อนใน กระหายนํา
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์น าํ
ปลาวาฬ
นํากาม ซึงเรียกว่า อําพันทอง รส เอียนคาว สรรพคุณ บํารุงกําลัง บํารุงหัวใจ แก้
อ่อนเพลีย แก้ลมวิงเวียน
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์น าํ
ตะพาบนํา
ดี รสขม สรรพคุณ ขับลมและเลือด แก้ลมกองละเอียด คือลมวิงเวียนหน้ามือ พิษปวดกระดูก
ถอนพิษฟกบวมอักเสบ ถอนพิษสัตว์กดั ต่อย
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์น าํ
กบ
นํามัน รสมัน สรรพคุณ ทาแก้ปวดเมือย ขัดยอก เคล็ดกระดูก แก้พิษไข้ ไข้กาฬ (สุมไฟ)
ปูน า
ใช้ทงตั
ั ว รสจืดคาว ดําคันปนกับสุรา สรรพคุณ แก้ชาใน
ํ กระจายโลหิต

ปูท ะเล
ใช้ก ้าม รสเค็ม เย็น สรรพคุณ ดับพิษกาฬ แก้พิษอักเสบ แก้ไข้รอ้ นใน กระหายนํา
จระเข้
ดี รส ขมคาว สรรพคุณ ขับเลือดร้าย ขับนําคาวปลา แก้โรคตา แก้สนั นิบาตหน้าเพลิง
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์น าํ
เต่านา
ใช้กระดองอก รสเย็นคาว สรรพคุณ ถอนพิษฟกบวมอักเสบ ถอนพิษสัตว์กดั ต่อย
ทํากระสาย ยาแก้หืด บํารุงนํานม
หัวเต่านา
รสเย็นคาว สรรพคุณ แก้ตบั ทรุด แก้มา้ มโต
ปลาหมึก กระดอง
หรือ ลินทะเล รส เค็มเผือน สรรพคุณ แก้เม็ดยอดในปาก ฆ่าเชือโรค กัด สิวฝ้า
แก้ปวดท้อง แก้มกู เลือด
หอยต่าง ๆ
ใช้เปลือกทํายารสเค็มกร่อย สรรพคุณ แก้โรคลําไส้
แมงดาทะเล
กระดองรสเค็ม สรรพคุณ ใช้ทาํ ยา แก้โลหิตเป็ นพิษ แก้ซางเด็ก
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์น าํ
ม้านํา
ใช้กระดูกทํายา สรรพคุณ แก้โรคไต แก้ปวดหลัง แก้ปวดเมือยตามร่างกาย บํารุงกระดูก บํารุงกําลัง
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์อ ากาศ
ผึง
ใช้น าหวานในรั
ํ งทํายา สรรพคุณ บํารุ งร่างกาย บํารุ งกําลัง แก้อ ่อ นเพลีย เหนือยหอบ แก้ส ะอึก แก้ไ ข้ต รีโทษ
 ผึงทีทํารังตามกิงไม้ ตัวเล็ก มีนาผึ
ํ งน้อยกว่า และทีทํารังตามโพรงไม้ ตัวใหญ่ มีนาผึ
ํ งมาก
 นําผึงแท้ นําผึงเดือนห้า เป็ นนําผึงในหน้าแล้ง ไม่คอ่ ยมีนาเจื
ํ อปน และเป็ นนําผึงป่ า ไม่ใช่ผงเลี
ึ ยง จึงมีเกสรดอกไม้หลายชนิดปะปน
อยู่ แต่ผงเลี
ึ ยง มักมีเกสรชนิดเดียว เช่นเกสรดอกลําไย
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์อ ากาศ
นกกา
หรือ อีกา ใช้กระดูก รสเย็นและขนทํายารสเมาเบือเย็น

สรรพคุณ แก้พ ษิ กาฬ ใช้ก าฬ แก้พ ษิ ตานซาง (ซาง เป็ นกับเด็กเล็ก ลินจะเป็ นฝ้า เป็ นเม็ดในปากในคอ ทําให้ระคายเคือง ไอ
อักเสบ เป็ นไข้)
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์อ ากาศ
นกนางแอ่น
ใช้รงั ทํายา รสมันคาว สรรพคุณ บํารุงกําลัง บํารุงความกําหนัด แก้ออ่ นเพลีย
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์อ ากาศ
นกกรด
ใช้นามั
ํ น รส มันเมาเบือ สรรพคุณ แก้โรคผิดหนังผืนคัน แก้มะเร็ง
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์อ ากาศ
นกกระจอก
ถอนขนออกใช้ทงตั
ั ว รสมันหวาน สรรพคุณ บํารุงร่างกาย บํารุงกําลัง บํารุงความกําหนัด
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์น าํ
นกออก
ตัวใหญ่ คล้ายนกกระยาง ปากแหลม ขนสีข าว กิน ปลาเป็ นอาหาร
ใช้นามั
ํ นทํายา รส มันเบือ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนังผืนคัน
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์อ ากาศ
นกพิร าบ
ใช้มลู ทํายา รส เบือเหม็น สรรพคุณ แก้ไขเกิดจากพิษตานซาง แก้ซางร้าย (ความร้อนสูงชัก) แก้ลมเบ่ง แก้ปวดท้อง (ต้องคัวก่อนปรุง
ยา)

นกยูง
ใช้ขนทํายา รสเมาเบือ สรรพคุณ แก้ซางลินขาวเป็ นฝ้าละออง แก้หละ แก้ซาง ละอองในปาก แก้หอบหืด แก้ซาง ชักตาเหลือกตาซอน
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์อ ากาศ
ค้างคาวแม่ไ ก่
ใช้เลือดทํายาคาวมัน สรรพคุณ บํารุงโลหิต และบุรุษโลหิตจาง แก้ผอมแห้ง บํารุงกําลัง แก้เหน็บชา
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์อ ากาศ
นกกานํา
ใช้ดีทาํ ยา รสขมเย็น สรรพคุณ แก้โรคหนังศีรษะพิการ แก้ผมร่วง บํารุงเส้นผม ให้ดกดํา
 สัต ว์วัต ถุ
ครัง
คล้ายแมลงหวี แต่ตวั ใหญ่กว่าเลียงตามต้นสะแก จามจุรี พุทรา ทองกวาว
ใช้ขี รสฝาด เวลาใช้จะเก็บขีมาเคียว บํารุงเลือด แก้ทอ้ งเสีย
 สัต ว์วัต ถุ
โคโรค ก้อนนิวทีเกิดอยูใ่ นถุงนําดีของวัว
รสย็นเผือน มัน สรรพคุณ แก้เสลดหางวัว(เวลาไอ จะมีเสลดขึนมาพันทีคอ) บํารุงกําลัง แก้โรคตา
ข้อควรระวัง : สตรีมีครรภ์และผูท้ ีมีอาการกระเพาะอาหารม้ามเย็นพร่อง คือ มีอาการท้องอืดแน่น อาหาร
ไม่ยอ่ ย มีแก๊สในกระเพาะอาหารมาก รูส้ กึ เย็นท้อง เช่น เจ็บคอ คอแห้ง ห้ามรับประทาน
 สัต ว์วัต ถุ
คูล กิ ่า
คุลกิ ่า เป็ นคํานาม หมายถึง เม็ดกรวดทีอยูใ่ นกระเพาะสัตว์บดเอือง เมือนานเข้าก็มีเมือกเกาะเป็ นเม็ดกลม ถือกันว่าเป็ นยาถอนพิษ.
มีรสเย็น มีสรรพคุณดับพิษร้อน แก้เสมหะจุกคอ ดับพิษกาฬและพิษทังปวง มีรสเย็น
คุลกิ ่า เม็ดปรวดในตัวค่าง มีฤทธิช่วยขับเสลดหางวัวในคนไข้หนักใกล้สนใจ
ิ
 สัต ว์วัต ถุ
ค่าง
เหมือนลิง หางยาว หน้าขาว เลือดแห้งเร็วมาก
ใช้เลือด รสเย็น บํารุงกําลัง บํารุงโลหิต
 สัต ว์วัต ถุ
คางคก หนังเป็ นตะปุ่ ม มียาง
 ใช้ท งตั
ั ว(ตายซาก แห้ง) รสเมาเบือ
 สรรพคุณแก้โ รคเรือน มะเร็ง คุด ทะราด โลหิต นําเหลือ งเสีย
 สัต ว์วัต ถุ
จงโคร่ง
สัต ว์ส เท้
ี า คล้ายคางคก แต่ต ัวใหญ่ก ว่า
หนังตากแห้ง หรือ ตายซาก รสเมาเบือ เผาเอาควัน ลมทําให้ส ลบหมดสติ
 สัต ว์วัต ถุ
งูห ลาม
 ใช้ก ระดูก รสเมาเบือ (เอาไปเคียวเป็ นนํามัน )
 สรรพคุณดับ พิษกาฬ แก้ร ้อ นใน กระหายนํา แก้ป วดเมือย
 ใช้ด ี เป็ นกระสายยา ทําให้ฤ ทธิยาดีข น
ึ บํารุ งกําลัง
 สัต ว์วัต ถุ
งูเ หลือ ม
 สัตว์เลือนคลาน ขนาดใหญ่ มีพิษน้อย สีลายเหลืองสลับดํา
 กระดูก รสเมาเบือ แก้กามโรค ดับพิษกาฬ แก้รอ้ นใน
 ดี รส ขม บํารุงนําดี ระบายพิษไข้ แก้โรคตา ทําให้ยาแล่นเร็ว
 นํามัน รสมันคาว แก้เคล็ดขัดยอก เท้าแพลง ทําให้เส้นเอ็นหย่อน
 สัต ว์วัต ถุ-สัต ว์อ ากาศ
หนูผี สัตว์สีเท้าตัวเล็กกว่าหนูบา้ น มีกลินเหม็น
กระดูก รสร้อนเบือ แก้ซาง
 สัต ว์วัต ถุ
ม้า
เลือ ด รสมัน คาว บํารุ งโลหิต บํารุ งกําลัง
กระดูก รสคาวเบือ แก้พ ษิ นําเหลือ งเสีย แก้แ ผลเรือรัง บํารุ งกระดูก และไขข้อ
กีบ รสเย็น คาว แก้ไ ข้ ลดความร้อ น
 สัต ว์วัต ถุ
แมงมุม สัต ว์ม แี ปดขาชอบชัก ใย
ทังตัว(ตายซาก) รสร้อ นเมา แก้ห อบ แก้ส ะอึก
 สัต ว์วัต ถุ
แมวดํา
กระดูก หัวสุม ไฟ รสคาวเย็น แก้ไ ข้พ ษิ ไข้ก าฬ
 สัต ว์วัต ถุ
แรด
หนัง รสมัน คาว แก้เ สมหะ แก้ห ดื ไอ
กีบ รสเย็น คาว ดับ พิษไข้ ลดความร้อ น
นอ รสเย็น คาว แก้ไ ข้พ ษิ ไข้ก าฬ
เลือ ด รสมัน คาว บํารุ งโลหิต แก้ข าใน
ํ
 สัต ว์วัต ถุ
เลียงผา
สัต ว์ส เท้
ี าคล้ายวัว ตัวเล็ก กว่า มีเ ขาและเขียว
เขียว รส เย็น คาว แก้ไ ข้พ ษิ ไข้ก าฬ ดับ พิษในข้อ
เขา รสเย็น คาว ถอนพิษผิด สําแดง แก้ไ ข้พ ษิ ไข้ก าฬ
นํามัน รสร้อ นคาว แก้ป วดเมือยตามร่างกาย
 สัต ว์วัต ถุ
ไส้เ ดือ น (รากดิน ) สัต ว์ต ัวเล็ก ยาวไม่ม ขี า เจาะรู อ ยู่ใ นดิน
ทังตัว รสเย็น คาว แก้ไ ข้พ ษิ ไข้ก าฬ แก้ฝี ในลําคอ แก้ป ากเปื อย ทอนซิล อัก เสบ คางทูม แก้
ปวดในกระดูก
1. ธาตุท สลายตั
ี วง่าย ได้แก่ แร่ธาตุตา่ ง ๆ ทีเกิดขีนเองตามธรรมชาติหรือแร่ธาตุที
ประกอบขึนตามกรรมวิธี มีคณ ุ สมบัตสิ ลายตัวง่าย เช่นถูกความร้อนเพียงเล็กน้อยแช่นาหรื
ํ อ
ใช้มือขยีธาตุวตั ถุเหล่านีบางอย่างเมือสลายตัวออกไปแล้ว ก็ไม่สามารถกลับสูส่ ภาพเดิมได้
2. ธาตุท สลายตั
ี วยากเป็ นธาตุวตั ถุทีมีเนือจับกันเหนียวแน่น ทําให้แตกตัวได้ยาก เช่น
เหล็ก หินฟั นม้า แก้วแกลบ ทองคํา หินปะการัง บัลลังก์ศลิ า ศิลายอน นมผา ฯลฯ
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ
ธาตุวัต ถุ
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
ธาตุวัต ถุ
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวง่าย
“สังฆวานร” หรือ“สังขวานร”
•ตะกัวเกรียบ เป็ นคําไทยโบราณ ใช้เรียกสารประกอบระหว่างตะกัวกับสังกะสี มีสี
ขาว เมือแผ่ให้เป็ นแผ่นบางจะกรอบ เรียกอีกชือว่าสังขวานร
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวยาก
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวยาก
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวยาก
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวยาก
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวยาก
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวยาก
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวยาก
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวยาก
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวยาก
ธาตุวัต ถุ-สลายตัวยาก
ขอบคุณค่ะ