ĐÀN TRANH

Tên giảng viên: Nguyễn Khắc Bình Tân

Tên: TÔ NGỌC BẢO
MSSV: CS150735

- Cần Thơ, 02/04/2021 -

1|Page
 MỤC LỤC

I. Nguồn gốc – xuất xứ - quá trình hình thành của đàn tranh

II. Hình thức – cấu tạo

III. Âm sắc – âm vực

IV. Tư thế biểu diễn

V. Kỹ thuật biểu diễn

VI. Vị trí sử dụng trong dàn nhạc

VII. Nhạc khí tương tự ở các nước khác

VIII. Cảm nghĩ – kết luận – ý kiến cá nhân

IX. Phụ lục

X. Nguồn tham khảo

i
I. Nguồn gốc - xuất xứ - quá trình hình thành:

Theo các tư liệu và chứng cứ lịch sử thì đàn tranh đã xuất hiện ở nước ta trong các
dàn nhạc từ khá sớm từ thế kỷ 11 đến thế kỷ 14. Chứng cứ là: vào thời Lý (1034-1066)
chùa Phật Tích thuộc huyện Tiên Sơn tỉnh Bắc Ninh, trên bệ đá các nghệ nhân đã khắc
họa một ban nhạc (nhiều nhà nghiên cứu phỏng đoán đây là dàn bát âm) có 8 nhạc công
chơi 8 loại nhạc cụ: trống, nhị, sáo, tiêu, tỳ bà, nguyệt, trống cơm và một nhạc cụ giống
như đàn tranh.

Thời Lý, Trần đàn tranh chỉ có 15 dây. Chính vì thế, đàn tranh lúc bấy giờ còn có
tên goi khác là thập lý huyền cầm; và được dùng trong ban đồng văn nhã nhạc đời Lê
Thánh Tông (thế kỷ 15). Sau này, đàn tranh được dùng trong cả ban nhạc giáo phường.
Tới thời Nguyễn (thế kỷ 19) được dùng trong ban nhạc Huyền. Lúc bấy giờ, đàn tranh
được sử dụng với 16 dây, nên được gọi là thập lục huyền cầm.
II. Hình thức cấu tạo

GiangTX.DTR102.4 1
- Đàn: thùng dài, chiều dài khoảng 110cm, đầu đàn khoảng 13cm, cuối đàn khoảng
20cm.
- Mặt đàn: cầu vồng tượng trưng cho bầu trời, làm bằng gỗ nhẹ (gỗ tròn, gỗ thông hoặc
ngô đồng)
- Vách: bằng gỗ trắc, mun hoặc cẩm lai.
- Cầu đàn: được làm bằng gỗ, hơi nhô lên và uốn cong có các lỗ nhỏ được lót bằng kim
loại hoặc pinstripe để xỏ dây.
- Ngựa đàn: Trên mặt đàn có các ngựa đàn (chevalets), còn gọi là nhạn đàn để nâng dây
và có thể dịch chuyển để điều chỉnh độ cao của dây. Ngựa đàn được làm bằng gỗ, trên
đỉnh có gắng đồng, xương, ngà...
- Trục đàn: ở đầu đàn Tranh có các trục để chỉnh, trục trên mặt đàn để giữ một đầu dây
xếp theo chiều ngang dây dài ngắn khác nhau, tạo cao độ âm thanh từ thấp đến cao.
- Dây đàn: dây đồng thau, thép hoặc thép không gỉ với nhiều dây khác nhau như 20mm,
25mm, 30mm, đến 50mm.
- Móng gảy: thường được làm bằng đồi mồi, thép không gỉ.

GiangTX.DTR102.4 2
III. Âm sắc – âm vực

Âm sắc: Đàn Tranh trong trẻo, sáng sủa thể hiện tốt các điệu nhạc vui tươi, trong
sáng. Đàn Tranh ít thích hợp với những tính cách trầm hùng, khoẻ mạnh.

Âm vực: Đàn Tranh tuỳ theo số dây mà

âm vực rộng 3 quãng 8 đến hơn 3
quãng 8 rưỡi. Đàn tranh 16 dây rộng 3
quãng 8 (g-g3: từ sol quãng 8 nhỏ lên
sol quãng 8 thứ 3), đàn Tranh 19 dây
rộng 3 quãng 8 rưỡi (c-g3: từ do quãng
8 nhỏ đến sol quãng 8 thứ 3).

IV. Tư thế biểu diễn

Ngồi chiếu: nghệ nhân ngồi trên sàn
diễn, xếp chân trên chiếu.

Ngồi ghế: nghệ nhân ngồi thẳng trên

ghế, vắt chân trên ghế, đầu đàn đặt trên đùi, một đầu gác trên giá hoặc đôn hoặc nghệ
nhân ngồi trên ghế đàn được đặt trên giá cao ngang tầm tay.
Ðứng: nghệ nhân đàn với tư thế đứng và đàn được đặt trên giácao ngang bằng tầm
tay (khi đứng).

V. Kỹ thuật biểu diễn

1. Kĩ thuật tay trái

-Ngón rung: Sử dụng 1, 2 hoặc 3

ngón tay trái rung nhẹ lên sợi dây đàn mà
tay phải mới gảy.

GiangTX.DTR102.4 3
 -Ngón nhấn: Dùng để đánh thêm được các âm khác. Chẳng hạn như 1/2 âm, 1/3
âm, 1/4 âm mà hệ thống của dây đàn tranh không có. Sử dụng 3 đầu ngón tay trái
nhấn xuống nhẹ 1/2 cung, nặng hơn nếu là 1 cung.
-Ngón nhấn luyến: Dùng những ngón nhấn để luyến 2 – 3 âm có độ cao khác
nhau. Âm thanh khi sử dụng kỹ thuật này nghe mềm mại, mượt mà và uyển
chuyển gần với thanh điệu của tiếng nói. Ngón nhấn luyến có hai loại, gồm:
• Nhấn luyến lên: Gảy vào 1 dây để vang lên. Tay trái nhấn dần lên dây đó
để âm thanh được cao hơn hoặc tiếp tục nhấn để cao hơn nữa.
• Nhấn luyến xuống: Kỹ thuật này cần phải mượn nốt. Chẳng hạn như nếu
bạn muốn có âm Fa luyến xuống âm Rê thì cần phải mượn dây Rê nhấn mạnh
trước rồi mới gảy. Âm Fa ngân lên, ngón tay trái nới dần để âm Rê của dây đó
vang theo luyến tiếng cùng với âm Fa.

2. Kĩ thuật tay phải

-Á lên: Kỹ thuật lướt qua hàng dây. Kỹ thuật này vuốt bằng ngón 2 hoặc ngón 3 từ
1 âm thấp lên những âm cao.
-Á xuống: Đây là lối gảy cổ truyền, gảy liền những âm liền bậc, từ 1 âm cao
xuống những âm thấp. Có nghĩa dùng ngón cái tay phải lướt nhanh và đều qua các
hàng dây, từ cao xuống thấp.
-Á vòng là kỹ thuật được kết hợp từ Á lên và Á xuống. Kỹ thuật này thường dùng
để mở đầu hoặc kết thúc một câu nhạc. Một số trường hợp, Á vòng được dùng để
tả cảnh gió thổi, mưa rơi, sóng nước hoặc dùng ngón Á vòng liên tiếp với nhiều
âm.
-Ngón vê: dùng ngón tay phải ngón 2 hoặc kết hợp ngón 1 – 2 – 3, 1 – 3, 1- 2.
Gảy trên dây liên tục, những ngón khác phải khum tròn lại. Cổ tay cần kết hợp với
ngón tay đánh xuống và hất lên đều đặn. Cần lưu ý, móng gảy không nên đặt quá
xuống xuống gây khi về đề móng gảy. Bởi sẽ tạo ra tiếng đàn không đều đặn và
êm ái.
-Song thanh: Tức 2 nốt cùng phát một lúc. Kỹ thuật song thanh truyền thống chỉ
dùng quãng 8. Hiện nay, các nhạc sĩ còn kết hợp dùng những quãng khác.

VI. Vị trí sử dụng trong dàn nhạc

GiangTX.DTR102.4 4
 -Đàn Tranh thường được sử dụng để đệm cho ngâm thơ, hát, tham gia trong các
Dàn nhạc Tài tử, Phường Bát âm, Dàn Nhã nhạc (khi sử dụng trong Tế lễ), Dàn
nhạc Sân khấu Chèo, Cải lương.
-Ngày nay đàn Tranh được sử dụng rộng rãi như: độc tấu, song tấu, tam tấu, hòa
tấu cùng Dàn nhạc Dân tộc Tổng hợp. Ngày nay, Đàn Tranh còn độc tấu các tác
phẩm mới, viết cho Ðàn Tranh được đưa với phần đệm Piano, hoặc cùng với Dàn
nhạc Giao hưởng.

VII. Nhạc khí tương tự ở các nước khác

1. Đàn cổ tranh (Trung Quốc)

Đàn tranh guzheng hay còn gọi là đàn cổ tranh, được nhắc đến là đàn tam thập lục,
có xuất xứ từ trung hoa có lịch sử hơn 2500, Trong giai đoạn phát triển, đàn tranh có
rất nhiều loại khác nhau, có loại 12, 13, 18 hoặc 23, 25 dây. Ở mỗi một khu vực có số
lượng dây đàn khác nhau.

GiangTX.DTR102.4 5
 2. Đàn Yatga (Mông Cổ )

Các yatga có nguồn gốc từ cổ tranh Trung Quốc. Có một giả thuyết cho rằng, đàn
sắt Trung Quốc loại 24 dây có phần đuôi đàn bẻ quặt xuống được du nhập vào Mông
Cổ thời nhà Nguyên năm 1800 với chiều dài 223,8 cm hoặc 88inch, người Mông Cổ
gọi nó là yatga. Trong lịch sử Mông Cổ, do 24 dây của đàn sắt diễn tấu khó nên họ
nghĩ ra phiên bản 12 dây được sử dụng tại triều đình vì lý do tượng trưng; 12 dây
tương ứng với 12 cấp bậc của cung điện. Những người bình dân đã phải chơi trên một
yatga 10 dây. Việc sử dụng phiên bản 12 dây trở lên được dành riêng cho triều đình
và tu viện.

3. Đàn Koto (Nhật Bản)

GiangTX.DTR102.4 6
 Các nhạc cụ truyền thống, trong đó có đàn Koto được sử dụng rộng rãi trong âm
nhạc hiện đại. Dòng nhạc này phát huy đặc điểm, ưu điểm của cách biểu diễn và nhạc
cụ truyền thống trong những bản nhạc mang âm luật hiện đại, Âu hóa và nó vẫn được
hỗ trợ, tiếp tục đến nay thông qua các tổ chức âm nhạc như "Hōgaku yonin no kai",
"Nihon ongaku shūdan" (tên Tây: Pro Musica Nipponia). Các nhóm nhạc trẻ như Rin'
cũng thường sử dụng nhạc cụ truyền thống trong các tác phẩm mang âm luật hiện đại
của họ. Các nhạc phẩm đàn Koto chủ yếu trong âm nhạc hiện đại.
VIII. Cảm nghĩ – kết luận – ý kiến cá nhân
Thông qua một khoảng thời gian học tập và rèn luyện nhạc cụ dân tộc tại trường
Đại học FPT Cần Thơ. Tôi cảm nhận được rằng đàn tranh là một nhạc cụ hết sức tuyệt
vời, nó truyền tải đầy đủ thông điệp và ý nghĩa của cuộc sống đến với người nghe. Với
âm hưởng trong sáng và thanh âm tựa suối chảy, đàn tranh không phải chỉ là một loại
nhạc cụ vô tri, mà nó còn mang cả linh hồn của những người nghệ sĩ, nó chất chứa biết
bao niềm suy tư. Bên cạnh đó, đàn tranh cũng là một loại nhạc cụ linh hoạt, nó vừa mang
thanh âm buồn da diết, vừa trong sáng và cũng vừa êm ả, không những thế đàn tranh còn
được mang vào âm nhạc hiện đại, và biến tấu được nhiều giai điệu. Nói một cách ngắn
gọn, đàn tranh sẽ là một nhạc cụ đáng để tôi theo đuổi và tôi sẽ đồng hành với nó trong
âm nhạc nhiều hơn.

GiangTX.DTR102.4 7
IX. Phụ lục:

GiangTX.DTR102.4 8
GiangTX.DTR102.4 9
GiangTX.DTR102.4 10
GiangTX.DTR102.4 11
X. Nguồn tham khảo tư liệu
https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0n_tranh
http://tatham.vn/cau-tao-cua-dan-tranh-a29.html
https://adammuzic.vn/dan-tranh-cay-dan-hoa-lai-hon-que-huong/
https://www.easonmusicschool.com/what-is-a-guzheng/
https://hachihachi.com.vn/Goc-tieu-dung/Van-hoa-Nhat-Ban/Dan-Koto-2378.aspx

GiangTX.DTR102.4 12