EPITELNO TKIVO

Epitelno tkivo (textus epithelialis) se sastoji isključivo od gusto zbijenih ćelija okruženih
zanemarljivo malom količinom ekstracelularnog matriksa. S obzirom na svoju osnovnu ulogu,
epiteli se svrstavaju u tri glavne grupe:
1. pokrovni
2. žljezdani
3. osjetilni (neuroepiteli).
Važno svojstvo epitela je polaritet. Epiteli imaju slobodnu (apikalnu) plohu i bazalnu plohu koja
leži na bazalnoj membrani. Epiteli, po pravilu, nemaju vlastitih krvnih žila.
Bazalna membrana pruža potporu epitelnim ćelijama a ujedno služi i kao molekularni filter.
Naziv bazalna membrana označava, svjetlosnim mikroskopom vidljiv, PAS - pozitivan sloj
prisutan ispod nekih epitela. To je sloj ekstracelularnog matriksa koji odvaja epitel od vezivnog
tkiva sa krvnim žilama koje ishranjuju epitelne ćelije.
Bazalna membrana je deblja od bazalne lamine jer nastaje spajanjem bazalne lamine i retikularne
lamine. U sastav bazalne lamine ulazi:
1. kolagen tipa IV
2. laminin
3. fibronektin.
Oblik i veličina epitelnih ćelija su raznoliki. One mogu biti cilindrične (prizmatične), kubične i
pločaste, sa svim prelaznim oblicima. Jezgre epitelnih ćelija se jasno ističu.
Na standardnim histološkim preparatima, granice epitelnih ćelija se teško ili uopšte ne uočavaju
ali se na osnovu broja, položaja i oblika jezgri može dati pouzdana procjena o broju i obliku
ćelija, odnosno strukturiranosti epitela.

POKROVNI EPITELI

Pokrovni epiteli (epithelium superficiale) su tkiva u kojima su ćelije poredane u slojeve i

pokrivaju:
1. slobodne površine tijela (koža)
2. površine koje nisu u vezi sa vanjskom površinom (krvne i limfne žile)
3. šuplje organe (želudac, mokraćovod, mokraćna bešika)
4. tjelesne šupljine (pleura, peritoneum i perikard).
S obzirom na broj slojeva, raspored i oblik ćelija površnog sloja, pokrovni epiteli se dijele na
jednoslojne i mnogoslojne epitele.
Jednoslojni epiteli se, prema izgledu ćelija, mogu podijeliti na:
1. pločasti epitel
2. kubičan (izoprizmatičan)
3. cilindričan (prizmatičan)
4. pseudoslojeviti
5. prijelazni.

Mnogoslojni epiteli su:

1. mnogoslojni pločasti
2. mnogoslojni cilindrični.

JEDNOSLOJNI CILINDRIČNI EPITEL

Jednoslojni cilindrični epitel (epithelium simplex columnare), osim zaštitne uloge, može imati
apsorptivnu i sekretornu funkciju. Oblaže probavnu cijev od kardije želuca do čmara, žučni
mjehur, veće odvodne kanale mnogih žlijezda te dijelove ženskog genitalnog trakta (jajovod,
maternica).
U ovom epitelu su dominantno zastupljene ćelije cilindričnog epitela. To su apsorpcijske ćelije
ili enterociti. Sve ćelije poredane u jednom sloju naliježu na vezivnu podlogu od koje ih odvaja
bazalna lamina.
Ovalne jezgre su u bazalnom dijelu ćelije, postavljene su uspravno u odnosu na bazalnu laminu i
leže u istoj visini. Apikalni kraj apsorpcijskih ćelija tankog crijeva pokriva prugasta ili četkasta
prevlaka koju grade mikrovili (mikroresice).
Između cilindričnih ćelija umetnute su vrčaste ili peharaste ćelije koje su bazalnim polom u
kontaktu sa bazalnom laminom, a apikalnim polom sa lumenom organa. To su jednoćelijske
endoepitelne žlijezde koje izlučuju sluz. Vide se kao svijetli, ovalni presjeci u epitelu.
 VIŠEREDNI CILINDRIČNI EPITEL SA TREPETLJIKAMA

Višeredni cilindrični epitel sa trepetljikama - kinocilijama (epithelium pseudomultistratificatum)

je zastupljen u sprovodnom dijelu respiratornog sistema (nosna šupljina, nosni dio ždrijela,
dušnik i bronhije), zbog čega se zove i respiratorni epitel. Pored disajnih puteva, ovaj epitel je
zastupljen oko otvora Eustahijeve tube.
Čine ga ćelije različitog oblika i veličine. Dominantno zastupljene ćelije u ovom epitelu su
cilindrične ćelije sa trepetljikama. Svaka ćelija posjeduje oko 300 trepetljika na svojoj apikalnoj
površini. Pružaju se od bazalne membrane do površine epitela. Jezgra im je ovalna i smještena je
u apikalnom dijelu ćelije.
Sledeće, po zastupljenosti, su vrčaste ili peharaste ćelije koje izlučuju sluz. Raspoređene su
između cilindričnih ćelija i protežu se čitavom visinom epitela. Prepoznaju se na preparatu po
svijetloj citoplazmi, peharastom obliku te po jezgri koja je niže locirana u odnosu na jezgre
cilindričnih ćelija.
Bazalne ćelije su male, okruglaste ćelije koje leže na bazalnoj membrani ali ne dosežu do
površine epitela. Njihovom diferencijacijom nastaju druge vrste ćelija ovog epitela. Jezgre ovih
ćelija leže uz samu bazalnu membranu.
Zrnate ili granulirane ćelije su endokrine ćelije koje pripadaju difuznom neuroendokrinom
sistemu i teško se uočavaju svjetlosnim mikroskopom.
Sve ćelije ovog epitela leže na bazalnoj membrani, a samo neke ćelije dosežu do površine
epitela. Kako neke ćelije ne dospijevaju do površine epitela, njihove jezgre se vide na različitim
nivoima u epitelu.
S obzirom na raspored ćelija i njihovih jezgri, ovaj epitel izgleda kao višeslojan. Međutim,
ispravno ga je označiti kao pseudoslojeviti epitel sa trepetljikama. Epitel posmatramo na
preparatu dušnika.

PLOČASTO SLOJEVITI EPITELI

Pločasto slojeviti epiteli (epithelium stratificatum squamosum) su najrasprostranjeniji epiteli u

ljudskom tijelu i uglavnom imaju zaštitnu funkciju. Spadaju u grupu složenih epitela koji su
građeni od nekoliko slojeva ćelija koje se međusobno razlikuju po obliku i karakterističnom
rasporedu.
Dijele se prema obliku ćelija u površnom sloju. Razlikujemo mnogoslojni pločasti neoroženi
epitel, mnogoslojni pločasti oroženi epitel i mnogoslojni cilindrični epitel.
 MNOGOSLOJNI PLOČASTI OROŽENI EPITEL

Mnogoslojni pločasti oroženi epitel (epithelium stratificatum squamosum cornificatum) se kod

čovjeka nalazi uglavnom na površini tijela i predstavlja epidermis kože. Ćelije ovog sloja se
nazivaju keratinociti.
Epitel podliježe procesu keratinizacije (orožavanja). To znači da površni slojevi epitelnih ćelija
postepeno gube jezgre, a same ćelije postaju spljoštene i mijenju se, stvarajući homogene
acidofilne naslage. Pločasti slojeviti oroženi epitel se sastoji od više slojeva ćelija.
Bazalni sloj (stratum basale) se sastoji od jednog sloja bazofilnih cilindričnih ili kubičnih ćelija
koje leže na bazalnoj lamini. Ove ćelije se intenzivno mitotski dijele. Epidermis čovjeka se
obnavlja svakih 15 - 30 dana, zavisno od životne dobi, regije tijela i drugih faktora.
Nazubljeni sloj (stratum spinosum) se sastoji od kubičnih, višeugaonih ili spljoštenih ćelija koje
sadrže trnaste ćelijske izdanke koji završavaju dezmozomima. Ćelije ovog sloja se takođe dijele
zbog čega se ćelije bazalnog i spinoznog sloja označavaju zajedničkim imenom kao stratum
germinativum ili stratum malpighi.
Zrnati sloj (stratum granulosum) se sastoji od 3 - 5 slojeva višeugaonih ćelija sa jezgrom u
sredini i citoplazmom koja je ispunjena grubim bazofilnim keratohijalinskim zrncima.
Svijetli sloj (stratum lucidum) je prozirni tanki sloj jako spljoštenih eozinofilnih ćelija koji je
izraženiji u debeloj koži.
Rožnati sloj (stratum corneum) se sastoji od 5 - 20 slojeva spljoštenih oroženih ćelija bez jezgri.
Citoplazma je ispunjena vlaknastim skleroproteinom, keratinom.
Nakon orožavanja (keratinizacije), ćelije se sastoje samo od vlaknastih i amorfnih bjelančevina i
nazivaju se orožene ćelije. Odumrle ćelije se kontinuirano ljušte (deskvamiraju) sa površine
rožnatog sloja (stratum disjunctum) u vidu keratohijalnih ljuspica.
Ovaj opis epidermisa odgovara njegovoj najsloženijoj građi u regionima na kojima je on vrlo
debeo (tabani i dlanovi).