Pitanja iz citologije

1. Definiši biologiju - Biologija je nauka o organizaciji i funkcioniranju žive supstance,

od nivoa molekule do svekolike biosfere. Proučava živote pojave i procese, od
rekonstrukcije prapočetka života na Zemlji, preko savremenih živih bića do
predviđanja njihove daleke biološke budućnosti.
2. Definiši citologiju - Citologija je nauka o ćeliji.
3. Ko je otkrio ćeliju, dao detaljan opis jedra i otkrio mikroskop?- Robert Huk,
Robert Braun i Levenhuk.
4. Definiši ćelijske teorije, kao i naučnike koji su osnivači istih - Utemeljitelji ćel.
teorije su Šlajden i Švan. Teorija počiva na nekoliko osnovnih postavki:
a) svi organizmi su sastavljeni od ćelija,
b) ćelije biljaka i životinja sadrže jedro,
c) ćelije bilj. i živ. su homologne 1 drugoj po svom razviću i analogne po funkciji,
d) svaka ćelija nastaje od prethodne ćelije.
5. Nabroj metode proučavanja u citologiji
a) Fiksacija i bojenje,
b) Mikroskopija,
c) Citohemijske metode,
d) Citofiziološke metode,
e) Citogenetičke metode,
f) Mikrohirurgija i manipulacija ćelijskim strukturama i
g) Kultura ćelija i tkiva.
6. Šta je protoplazma i iz čega se sastoji? - Cjelokupna živa komponenta ćelije
naziva se protoplazma. Sastoji se od citoplazme i jedra.
7. Podjela protoplazme u odnosu na hemijski sastav
a) Neorgansku - voda, kiseline, baze i soli
b) Organsku - proteini, masti, ugljeni hidrati, vitamini, nukleinske kiseline, hormoni.
8. Šta spada u neorganske spojeve i uloga vode? - Voda, kiseline, baze i soli.
Uloga vode:Izvrstan rastvarač te posjeduje veliki toplotni kapacitet.
9. Ugljikohidrati - uloga i podjela - imaju gradivnu i energetsku ulogu. Dijele se na:
monosaharide, disaharide i polisaharide.
10. Najpoznatiji monosaharidi, disaharidi i polisaharidi
*Najpoznatiji monosaharidi su pentoze ( riboza i dezoksiriboza) i heksoze (glukoza i
fruktoza), najpoznatiji disaharidi su saharoza, maltoza i laktoza, a najpoznatiji
polisaharidi su skrob, celuloza i glikogen.
11. Masti - uloga i podjela - imaju energetsku i gradivnu ulogu, te ulogu u
termoregulaciji, predstavljaju osnovni rezervni materijal. Dijele se na:
proste, složene masti, steroide i karotinoide.
12. Građa masti, nabroj više masne kiseline – građene su od alkohola glicerola i viših
masnih kiselina: palmitinska, stearinska i oleinska.
13. Građa bjelančevina, uloga i podjela – građene su iz aminokiselina. Proteini
omogućavaju rast, održavanje i obnovu tkiva, nosioci su nasljednih osobina, procesi
stvaranja odbrane organizma od raznih mikroorganizama su povezani sa
bjelančevinama kroz stvaranje imuno-globulina (antitijela). Dijele se na:
1. proste (proteini) – sastoje se od više molekula raznih AK: albumini, globulini,
gluteini, protamini..
2. složene (proteidi) – sastoje se od prostih bjelančevina i prostetičke grupe:
fosfoproteidi, glikoproteidi, nukleoproteidi..
14. Građa aminokiselina ( prikaži nastajenje tetrapeptida)
*Svaka aminokiselina ima 2 važne atomske grupe a to su amino – grupa (NH2) i
karboksilna grupa (COOH). Veze između grupa NH2 i COOH nazivaju se peptidne veze,
a one se formiraju uz izdvajanje molekula vode.

15. Šta su biokatalizatori i ko spada u biokatalizatore - enzimi, hormoni i vitamini.

To su sups. koje ubrzavaju ili usporavaju hem. procese ne utičući na njihov krajnji ishod.
16. Građa enzima i uloga pojedinog dijela
*Enzimi se sastoji iz: 1. Aktivnog centra (apoenzim) – prepoznaje supstrat
2. Aktivne grupe (koenzim) – vrši hemijsku reakciju
Apoenzim + koenzim = holoenzim (puni sklop enzima)
17. Uloga enzima - ubrzavaju hem. reakcije, omog. sintezu i razgradnju tvari, regulatori
su biohem. i fizioloških procesa.
18. Podjela enzima – Oksidoreduktaze, hidrolaze, transferaze, liaze, ligaze, izomeraze.
19. Šta su hormoni i podjela? - su biološki aktivne sups. koje se sintetiziraju u živom
org, a izazivaju odg. promjene u 2.ćelijama i tkivima, usmjeravajući njihov rast, razvoj i 2.
životne funkcije. Dijele se na: 1. Biljne (fitohormoni) i životinjske (zoohormoni).
20. Podjela žlijezda - Endokrine i egzokrine
21. Podjela vitamina u odnosu na rastvorljivost
1. Vitamini rastvorljivi u vodi (hidrosolubilne)
2. Vitamini rastvorljivi u mastima (liposolubilne)
22. Šta su hiper, hipo i avitaminoze
 Hipervitaminoza je prisustvo prekomjerne količine vitamina u org.
 Hipovitaminoza je nedostatak vitamina u org.
 Avitaminoza je veći nedotatak vitamina u org.
23. Šta je hijaloplazma ili matrix - Organizovane ćel. strukture nalaze se u osnovnoj
citoplazmatskoj masi, koja se često naziva hijaloplazma ili matrix.
24. Šta je nukleoid – je područje u prokariotskoj ćeliji, gdje je jedrov materijal raspršen
po citoplazmi.
25. Ko spada u prokariote - bakterije, aktinomicete i modrozelene alge.
26. Građa eukariota, tj.diferencijacija ćelije eukariota - citoplazma, jedro i membrana.
27. Endoplazmatski retikulum - uloga i podjela - E.r. pred. specifičan sistem
dvostrukih membrana u citoplazmi. Postoje 2 tipa e.r:
1. Agranulirani – sinteza šećera i masti
2. Granulirani – biosinteza bjelančevina.
28. Ribosomi - građa, uloga i hemijski sastav - su primarno građeni od jednakih
dijelova bjelančevina i RNK. Osim toga u njihov sastav ulaze i mineralne soli kalcija i
magnezija. Osnovna uloga ribosoma je unutar - ćelijska sinteza proteina.
29. Šta su polisomi? - Ribosomi se ponekad javljaju u vidu većeg ili manjeg broja
međusobno povezanih jedinica i tada se nazivaju poliribosomi ili polisomi.
30. Golđijev aparat - građa i uloga
*Golđijev kompleks se odlikuje spec. strukturnom organizacijom sa slj. komponentama:
mikrovezikule ( mjehurići ), membranski sistem (sastavljen od većeg broja spoljašnjih
kesa ili tubula) i vakuole. Osnovna funkcija ove organele je vezana za proces sekrecije.
31. Lizozomi - građa i vrste - pred. male mjehuraste tvorevine ograničene dvostrukom
membranom i ispunjene sokom sa hidrolitičkim fermentima. Imaju ulogu u probavnom
sistemu. Poznate vrste lizozoma su: ishodišni lizozomi, fagosomi, zaostala tjelašca
lizozoma i autofagirajuće vakuole.
32. Centrosom - građa i uloga
*Centrosom se sastoji od 1 do 2 ili većeg broja veoma malih tjelašaca - centriola. Oni su
obično okruženi naročitim regionom citoplazme, koji se naziva centrosfera. Centriol i
centrosfera zajedno sačinjavaju strukturu koja se nazima centrosom. Centrioli imaju
važnu ulogu ne samo za vrijeme ćelijske diobe, nego pokazuju i izvjesne odnose sa
bazalnim tijelima cilija i flagela, pa se vjeruje da su oni homologne ćelijske strukture.
33. Plastidi – vrste - S obzirom na funkciju i boju, plastidi se dijele na:
 Hloroplaste (zeleni); Hromoplaste (bezbojni); Leukoplaste (narandžasti).
34. Specijalne ćelijske organele - nabrojati i uloga
 Miofibrili - vlaknaste tvorevine smještene u citoplazmi mišićnih ćelija, a
omogućavaju njihovu osnovnu funkciju (grčenja i opružanja).
 Neurofibrili - imaju značajnu ulogu u prenošenju nervnih podražaja
 Treplje i bičevi - omogućavaju kretanje, ishranu i druge funkcije.
35. Ćelijska membrana - građa i uloga - sastavljena je od 3 sloja. Unutrašnji sloj je
građen od lipida, dok su spoljašnji slojevi proteinske strukture. Građena je od lipida i
velikog br. raznih vrsta proteina. Gl. funkcija joj je regulacija toka materijala koji ulazi u
ćel. ili iz nje izlazi.
36. Šta je fagocitoza - je proces u kojem ćelija fagocita (gutačica) sadržajem svoje
citoplazme obuhvata čestice mikroorg.ili cijele mikroorg, vari ih i na taj način neutralizira.
37. Šta je pinicitoza? - je proces u kojem se transportirani sadržaj obuhvata ugibanjem
ćelijske membrane i u obliku kapljice ubacuje u ćeliju.
38. Šta je difuzija, osmoza i dijaliza?
Difuzija je kretanje čestica od više ka nižoj koncentraciji, pri čemu se one izjednačavaju.
Osmoza je proces kretanja rastvarača kroz polupropustljivu membranu. Rastvarač se
kreće iz pravca manje, ka pravcu veće koncentracije osmotskih aktivnih sadržaja.
Osmoza dolazi do izražaja samo ako su dvije tečnosti različitih koncentracija razdvojene
polupropustljivom (semipermeabilnom) membranom. Proces selektivnog propuštanja
tvari kroz polupropusnu membranu označava se kao dijaliza.
39. Šta je hromatin? - Obojena masa jedra se zbog prisustva afiniteta prema boji
naziva hromatin. To je materija od koje su građeni hromosomi i pred. nukleoproteinsku
komponentu interfaznog jedra.
40. Sastav jedra - jedrova opna, jedrov sok, jedarce i hromosomi.
41. Uloga hromosoma - su najvažnije komponente jedra, jer su nosioci nasljednih
jedinica – gena, koji svojom aktivnošću određuju i regulišu metaboličke i ostale životne
procese u ćelijama.
42. Hromosomska garnitura - Skup svih hromosoma u ćel. označava se kao
hromosomska garnitura. Razlikujemo: diploidnu (2n – tjelesne,somatske) i haploidnu (n
– spolne ćelije) hromosomsku garnituru.
43. Građa hromosoma – hromonema, matriks, centromera, sekundarno suženje, drška
satelita, satelit i nukleolus.
44. Razlika između biljne i životinjske ćelije
*Biljna ćelija posjeduje ćelijski zid, velike hranjive vakuole i plastide. Od plastida
posjeduje: hloroplast (zelene boje), hromoplasti (žuti, narandžasti i srveni) i leukoplasti
(bezbojni). Biljna ćelija nema centrosom. Tokom diobe formira se diobena ploča.
Životinjska ćelija nema ćelijski zid, hranjive vakuole i plastide. Posjeduje cetrosom i
prilikom diobe se formira diobeno vreteno.
45.Nukleinske kiseline – građa - nosioci su nasljedne informacije, koja je neophodna
za dugoročno održavanje života i za spec. org. svake ćel. U sastav NK ulaze nukleotidi.
46.Šta je nukleotid – građa - Monomere NK su nukleotidi. Svaki nukleotid je građen od
tri komponente: fosforna kiselina, šećer i purinska ili pirimidinska baza.
47.Heterociklične baze – podjela
Dijele na purinske (adenin, guanin) i pirimidinske ( timin, uracil i citozin).
48.Zakon komplementarnosti
*
49.Vrste RNK
1. Informacionu RNK (iRNK ili mRNK),
2. Transportnu RNK (tRNK) i
3. Ribosomska RNK (rRNK).