Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 105

cÖvKwUm kxU

1 1 a2  b2 (a  b)2  2ab 72  2.12


41Zg wewmGm Sol: a2  b2 = a2b2 = (ab)2 = 122 =

MwYZ (cÖkœ I mgvavb) 4924 25


144 = 144
1. 5x  8.5x  16.5x = 1 n‡j, x Gi gvb KZ? 4. 1 †_‡K 440 ch©šÍ msL¨v¸‡jvi GKwU •`ePqb c×wZ‡Z †bIqv n‡j
msL¨vwU eM©msL¨v nIqvi m¤¢vebv-
a) 3 b) 2
1 1
1 a) b)
c) 1 d) 2 22 64
1 2
Sol: 5x  8.5x  16.5x = 1 c) d)
60 65
 25.5x = 1 Sol: 1 †_‡K 144 ch©šÍ eM©msL¨v 20wU|
 52.5x = 1 [KviY 202 = 400 Ges 212 = 441]
 5x+2 = 50 20 1
 eM©msL¨v nIqvi m¤¢vebv = 440 = 22
 x 2 = 0
5. 0.12  0.0012  0.00012  .......... avivwUi Amxg c` ch©šÍ
 x = 2 †hvMdj-
5 6 11 3 4 4
2. , , Ges Gi g‡a¨ eo fMœvskwU- a) 33 b) 99
12 13 24 8
5 6 112 14
a) 12 b) 13 c) d)
99 99
11 3 Sol: 0.12  0.0012  0.00012  ..........
c) 24 d) 8
= 0.121212 .......................................
Sol: 12 4
= 0. 1 2 = 99 = 33
5
 12 = 0.4167
6. 8  2 = KZ?
6 a) 4 b) 4i
 13 = 0.4615 c) 4 d) 4i
11 Sol: 8  2 = 2 2i  2i = 22i2 = 4
 24 = 0.4583 7. |x  2|  3 n‡j, m Ges n Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ m < 3x  5
3 < n n‡e?
 8 = 0.375 a) m = 1, n = 10 b) m = 2, n = 20
6 c) m = 3, n = 30 d) m = 4, n = 40
 13 me‡P‡q eo fMœvsk| Sol: |x  2|  3 n‡j, m Ges n Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ m < 3x 
1 1 5 < n n‡e
3. a  b = 7 Ges ab = 12 n‡j, 2  2 Gi gvb KZ? 3 < x2 < 3
a b
3 25  1 < x < 5
a) 25 b) 144  3 <3x < 15
 2 < 3x 5 < 20
31 11
c) d)
144 49

1
8. GKwU AvqZ‡ÿ‡Îi •`N©¨ 5% e„w× Ki‡j Zvi †ÿÎdj kZKiv  OBC = ½ ABC = ½  60 = 30
KZ e„w× cv‡e?  OCB = ½ ACB = ½  60 = 30
a) 5% b) 10%  BOC = 180  (OBC  OCB) = 180  60 =
c) 20% d) 25% 120
Sol: •`N©¨ 1 GKK, cÖ¯
 1 GKK ai‡j †ÿÎdj = 1 1 = 1 1
eM© GKK| myZivs, ABC = 3OBC = 3 2 OB. OC.Sin120 =
•`N©¨ 5% = 0.05 e„w× Ki‡j †ÿÎdj = (1  0.05)  1 = 1 3
1.05 eM© GKK| 3 2 66  2 = 27 3
†ÿÎdj e„w× = 1.05  1 = 0.05 = 5%
9. 5 Rb cyiæl I 4 Rb gwnjvi GKwU `j †_‡K GKRb cyiæl I
`yBRb gwnjv wb‡q KZ cÖKv‡i GKwU KwgwU MVb Kiv hv‡e?
a) 10 b) 15
c) 25 d) 30
43 14. ABC Gi A = 40 Ges B = 80 | C Gi mgwØLÐK
Sol: KwgwU = 5C1  4C2 = 5  2 = 30 AB evû‡K D we›`y‡Z †Q` Ki‡j CDA= ?
10. x  21/3  22/3 = 0 n‡j, x3  6 Gi gvb KZ? a) 110 b) 100
a) 4x b) 6x c) 90 d) 80
c) 4 d) 8 A
Sol: x  2  2 = 0 n‡j, x  6
1/3 2/3 3
D 40
 (x)3 = (21/3  22/3)3
 x3 = 222  3.21/3. 22/3 (21/3  22/3) 80
 x3 = 2  4  3.2 (x) B C
 x3 = 6  6x
Sol: C = 180 (A  B) = 180  120 = 60
 x3  6 = 6x
11. evwl©K 10% gybvdvq 800 UvKvi 2 eQ‡ii Pµe„w× g~jab KZ? ACD = ½ C = 30
 CDA = 180  (40  30) = 110
a) 940 UvKv b) 960 UvKv
c) 968 UvKv d) 980 UvKv 15. log2 log e 2 = ?
e
10 2 11 2 a) 2 b) 1
Sol: C = P(1  r)n = 800 1  = 800   
 100 10 c) 1 d) 2
1111 Sol: log2 log e2
= 800  = 968 UvKv| e
1010 2 2
12. wPwbi g~j¨ 10% K‡g hvIqvq wPwbi e¨envi kZKiv KZ fvM = log2 log e
e  log2 4 log e
e
evov‡j wPwb eve` LiP GKB _vK‡e? = log2 2 2  log e  2 log2 2 1 = 2  1.1 = 2
e
1
a) 8% b) 83% 16. hw` gv‡mi 2q w`b †mvgevi nq, Z‡e gv‡mi 18Zg w`b Kx evi nq?
a) iweevi b) †mvgevi
1
c) 10% d) 119% c) g½jevi d) eyaevi
Sol: 18  2 = 16 w`b
10010 100 100 1
Sol: wPwbi e¨envi = = = 9 = 119 % e„w× 7) 16(2
10010 90
14
Ki‡Z n‡e|
2
13. 6 †m.wg e¨vmva© wewkó e„‡Ëi AšÍ:¯
 mgevû wÎfz‡Ri †ÿÎdj-
 18 Zg w`b = †mvgevi  2 = eyaevi|
a) 21 3 eM© †m.wg. b) 23 3 eM© †m.wg. 17. 50 wgwbU Av‡M mgq wQj 8Uv †e‡R 45 wgwbU, 6Uv evR‡Z Avi
c) 25 3 eM© †m.wg. d) 27 3 eM© †m.wg. KZÿY mgq evwK Av‡Q?
Sol: a) 15 wgwbU b) 20 wgwbU
A
c) 25 wgwbU d) 30 wgwbU
Sol: eZ©gvb mgq = 4 : 45  50 wgwbU
O = 5: 35 wgwbU
B C 6Uv evR‡Z evKx Av‡Q = 6: 00  5 : 35 = 25 wgwbU
18. ¯…z I Nwoi KuvUvi N~Y©b MwZi w`K-
wP‡Î OB = OC = 6cm. a) GKB w`‡K b) D‡ëv w`‡K
c) Dj¤^ †iLvq d) mgvšÍiv‡j

2
Sol: ¯…z I Nwoi KuvUvi N~Y©b MwZi w`K GKB w`‡K| 26. Nwo : KuvUv :: _v‡g©vwgUvi : ?
19. wb‡Pi †KvbwU me‡P‡q †QvU msL¨v? a) dv‡ibnvBU b) ZvcgvÎv
18 5 c) wPwKrmv d) cvi`
a) 36 b) 3
Sol: Nwo‡Z _v‡K KuvUv Ges _v‡g©vwgUv‡i _v‡K cvi`|
16 4 27. iwng DËi w`‡K 10 gvBj †nu‡U Wvbw`‡K Ny‡i 5 gvBj nuv‡Ub|
c) 31 d) 12
Zvici Wvbw`‡K Ny‡i 2 gvBj nuv‡Ub| wZwb †Kvb w`‡K nuvU‡Qb?
18 a) c~e© b) cwðg
Sol: 36 = 0.5
c) DËi d) `wÿY
5 Sol:
3 = 1.667 DËi
16 5 2
31 = 0.516 cwðg c~e©
4 10 `wÿY
= 0.334
12
`wÿY
20. .13.33  7.1 = ? 28. 100 †_‡K 200 Gi g‡a¨ 3 Øviv wefvR¨ msL¨v KqwU?
a) 7.15 b) 5.18 a) 31 b) 32
c) 2.36 d) 1.98 c) 33 d) 34
Sol: .13.33  7.1 = 2.3643
Sol: 100  200 = 200wU msL¨v
21. GKRb e¨w³i †eZb 5% K‡g‡Q| wKš‧ GK eQi ci Zv Avevi
5% †e‡o‡Q| †gv‡Ui Dci Zvi †eZb kZKiv KZ e„w× ev n«vm  3 Øviv wefvR¨ msL¨v
†c‡q‡Q? 100
= = 33.33
3
a) 0.5% †e‡o‡Q b) 0.25% †e‡o‡Q
c) 0.25% K‡g‡Q d) 0.5% K‡g‡Q  33 wU|
5(5) 29. cÖkœ‡evaK wPwýZ ¯
v‡b †Kvb msL¨v em‡e?
Sol: e„w×/n«vm = 5  5  100 % = 0.25%
A_©vr 0.25% n«vm †c‡q‡Q| 4 6 9
22. †Kvb evbvbwU ï×? 39 27 ?
8 7 3 9 7 5
a) Incyclopedia b) Encyclopedia
a) 18 b) 68
c) Enciclopadia d) Encylopedea
c) 81 d) 44
Sol: Encyclopedia evbvbwU ï×|
Sol:
23. wb‡Pi †Kvb Aÿi¸‡jv cybwe©b¨vm K‡i GKwU A_©‡evaK kã •Zwi
Kiv hvq?
4 6 9
a) iv Î †nv A b) i ev ax c wb 39 27 ?
c) `ª Zv wi `v d) mv e e A a¨v 8 7 3 9 7 5
Sol: iv Î †nv A- Aÿi¸‡jv cybwe©b¨vm K‡i A‡nvivÎ GKwU 84 7 = 39 36 9 = 27 79 5 = 68
A_©‡evaK kã •Zwi nq|
30. ÒwZwb Avgvi K_v ivL‡jb bv, wZwb ivL‡jb----- mv‡n‡ei K_v|Ó
24. ‘RELATION’ Gi Avqbvq cÖwZwe¤^ †KvbwU n‡e?
a) AvBq~e Lvb b) Bqvwnqv Lvb
c) fz‡Æv d) wKwmÄvi
Sol: 7 gvP© 1971, e½eÜy †kL gywReyi ingv‡bi fvl‡Yi weL¨vZ
Sol: RELATION’ Gi Avqbvq cÖwZwe¤^ n‡jv- Dw³-
ÒwZwb Avgvi K_v ivL‡jb bv, wZwb ivL‡jb fz‡Æv mv‡n‡ei K_v|Ó
25. cuvPRb e¨w³ †Uª‡b ågY Ki‡Qb| Zuviv n‡jb, K, L, M, N, O| K
n‡jb M Gi gv, M Avevi O Gi ¯¿x| N n‡jb K Gi fvB Ges L
n‡jb K Gi ¯^vgx| O Gi m‡½ L Gi m¤úK© Kx| msL¨vi aviYv
a) k^ïi b) wcZv
1. †Kvb `ywU msL¨vi †hvMdj 10 Ges ¸Ydj 24?
c) PvPv d) fvB
a) 4, 6 b) 4, 6
Sol:
¯^vgx c) 6, 4 d) 12, 2
K L Sol: GLv‡b, 4+6 = 10 Ges 46 = 24
fvB Ans: b
gv evev k^ïi 2. ïb¨ A‡cÿv eo †h †Kv‡bv c~Y© msL¨v‡K ejv nq-
[ N a) g~j` msL¨v b) Ag~j` msL¨v
M O
¯¿x
3
c) ¯^vfvweK msL¨v d) †KvbwUB bq 8. Which of the following is divisible (with no
Sol: k~b¨ A‡cÿv eo †h †Kv‡bv c~Y© msL¨v‡K ¯^vfvweK msL¨v remainder by 4?
e‡j| †Kv‡bv msL¨v‡K `ywU c~Y©msL¨vi Abycv‡Z cÖKvk Kiv †M‡j a) 214133 b) 510056
†mwU g~j` msL¨v Avi bv †M‡j †mwU Ag~j` msL¨v| c) 322569 d) 952217
Ans: c Sol: If the last two digits of a number is divisible by
3. †Kvb we‡Rvo ¯^vfvweK msL¨vi Ô-----Õ †K 4 Øviv fvM Ki‡j 4, then the number is divisible by 4. 56 4 = 14. So
cÖwZ‡ÿ‡Î fvM‡kl 1 n‡e? 510056 is divisible by 4.
a) wظY b) wZb¸Y Ans: b
c) eM© d) Nb 9. If P/Q < 1, and P and Q are positive integers,
Sol: awi, we‡Rvo msL¨v = 2n + 1 which of the following must be greater than 1?
(2n +1)2 = 4n2 +4n +1 a) P/Q b) Q/P2
4n2 +4n, 4 Øviv fvM Ki‡j cÖwZ †ÿ‡Î 1 Aewkó _vK‡e| c) P/2Q d) Q/P
P
Ans: c Sol: Q < 1  P < Q
4. e Ges  wK ai‡bi msL¨v?
Ans: d
a) ¯^vfvweK msL¨v b) c~Y© msL¨v
c) g~j` msL¨v d) Ag~j` msL¨v 10. How many squares are there in a chess board if
Sol: †h msL¨v‡K `ywU c~Y©msL¨vi AbycvZ cÖKvk Kiv hvq bv each player has got 16 pawns to play with?
Zv‡K Ag~j` msL¨v e‡j| a) 64 b) 128
e = 2.71828............... (Ag~j` msL¨v) c) 204 d) 256
 = 3.14159 .............. (Ag~j` msL¨v) Sol: Normally a chess board has 8 pawns and its
Ans: d squares are 82 or 64
5. hw` n Ges p `ywU AhyM¥ msL¨v nq, Z‡e wb‡¤œi †KvbwU Aek¨B  If pawns are 16, the square become = 162 = 256
hyM¥ msL¨v n‡e? Ans: d
a) n+p b) np 11. GKwU msL¨vi wZb¸‡Yi mv‡_ wظY †hvM Ki‡j 90 nq| msL¨vwU
c) np+2 d) n+p+1 KZ? [18Zg wewmGm]
Sol: we‡Rvo + we‡Rvo = †Rvo a) 16 b) 18
we‡Rvo  we‡Rvo = we‡Rvo c) 20 d) 24
we‡Rvo + †Rvo = we‡Rvo Sol: g‡b Kwi, msL¨vwU ÔKÕ
we‡Rvo  †Rvo = †Rvo  3K +2K = 90
we‡Rvo + we‡Rvo + 1 (we‡Rvo) = we‡Rvo ev, 5K = 90
 mwVK DËi a K = 18
Ans: a Ans: b
6. If the average of numbers is M, and large 12. x Ges y DfqB we‡Rvo msL¨v n‡j †KvbwU †Rvo msL¨v n‡e?
number is L, what is the other number? [32Zg wewmGm (we‡kl)]
a) M  L b) L  M a) x + y +1 b) xy
c) 2M  L d) L 2m c) xy + 2 d) x + y
Sol: Total of 2 numbers = 2M Sol: awi, x Ges y cÖ‡Z¨‡Ki gvb 1
others number = 2M L Zvn‡j cÖ`Ë gvbwU `uvovq
Ans: c x+y +1 = 1+1+1 = 3 (we‡Rvo)
7. a, b, c and d are numbers of different values xy = 11 = 1 (we‡Rvo)
that xy  2 = 1  1  = 3 (we‡Rvo)
a +b = d
x  y = 1  1 = 2 (‡Rvo)
a b c = 0
Ans: d
Which one of these numbers is zero?
13. cÖ_g I wØZxq msL¨vi ¸Ydj 42 Ges wØZxq I Z…Zxq msL¨vi ¸Ydj
a) a b) b
49| wØZxq msL¨vwU KZ?
c) c d) d
Sol: Let, a = 1, b = 2. a) 5 b) 6
 d = a +b = 1 + 2 = 3 c) 7 d) 8
According to question, every number will be of Sol: 1g I 2q msL¨vi ¸Ydj 42 Ges 2q I 3q msL¨vi ¸Ydj 49
different value and abc = 0, that is possible if only  2q msL¨vwU 42 I 49 Dfq msL¨vi ¸YbxqK
c is zero. 42 Gi ¸YbxqK = 1, 2, 3, 6, 7, 14, 21, 42
Ans: c 49 Ó Ó = 1, 7, 49

4
 myZivs msL¨vwU 7  x 1 = 46+1 = 47
Ans: c Ans: d
14. †Kvb msL¨vi 8 ¸Y †_‡K 2 ¸Y we‡qvM Ki‡j 72 nq? 19. cÖ_g I wØZxq msL¨vi ¸Ydj 35 Ge wØZxq I Z…Zxq msL¨vi ¸Ydj
a) 12 b) 16 63| wØZxq msL¨vwU KZ?
c) 27 d) 24 a) 5 b) 6
Sol: awi, msL¨vwU ÔKÕ c) 7 d) 8
 8K  2K = 72 Sol: 1g msL¨v  2q msL¨v = 35
 6K = 72 2q msL¨v  3q msL¨v = 63
 K = 12 A_©vr 2q msL¨v Øviv 35 I 63 Dfq‡KB fvM Kiv hv‡e| Dc‡iv³
Ans: a Ackb¸‡jvi g‡a¨ ïay 7 ØvivB 35 I 63 wefvR¨|
15. wZbwU ci¯úi †g․wjK msL¨vi cÖ_g `yBwU msL¨vi ¸Ydj 91,  mwVK DËi 7
†kl `yBwUi ¸Ydj 143 n‡j, msL¨v wZbwU KZ? Ans: c
a) 7, 13, 11 b) 7, 11, 13 20. A certain integer n is a multiple of both 5 and 9.
c) 11, 7, 13 d) 11, 13, 7 Which of the following must be true?
Sol: 713 = 91; 1311 = 143 I. n is an odd integer
1g Ackb wg‡j hvIqvq evwK¸‡jv Kivi `iKvi †bB| II. n is equal to 45
III. n is a multiple of 15
Ans: a
a) I only b) I and II only
16. GKwU msL¨vi GK-PZz_©vsk n‡Z 4 we‡qvM Ki‡j 20 nq|
c) I and III only d) III only
msL¨vwU KZ?
Sol: L.C.M of 5 and 9 is 45 ; which is a multiple of
a) 48 b) 24 15. So option III must be true.
c) 36 d) 96 452 = 90 which is also multiple of 5 and 9.
Sol: awi, msL¨vwU ÔKÕ So option I and II are not true.
K Ans: d
cÖkœg‡Z, 4  4 = 20
21. The sum of two numbers is twice the difference
K  16 between them. If the smaller number is 20, find the
ev, 4 = 20 bigger number.
ev, K  16 = 80 a) 5 b) 40
ev, K = 80  16 c) 60 d) 80
Sol: Let, the large number is x
K = 96
 x + 20 = 2 (x  20)
Ans: d
 x = 60
17. †Kv‡bv msL¨vi GKK, `kK I kZK ¯
vbxq Ask x, y, z n‡j
Ans: c
msL¨vwUi iƒc n‡e-
22. The average of 10 numbers is 7. what will be the
a) 100x  10y b) 100z + 10y + x new average if each of the number is multiplied by
c) 100xyz d) 100z  10x  y 8?
Sol: Avgiv Rvwb, a) 45 b) 52
GKK ¯
vbxq gvb = 1  x = x c) 56 d) 55
`kK ¯
vbxq gvb = 10  y = 10y Sol: As the average of 10 number is 7 and each of the
kZK ¯
vbxq gvb = 100z = 100z numbers is multiplied by 8, the new average = 7  8 =
 msL¨vwUi iƒc n‡e, 100z + 10y + x 56
myZivs mwVK DËi n‡e b Ans: c
Ans: b 23. ci¯úi `kwU msL¨vi cÖ_g 5wUi †hvMdj 560 n‡j †kl 5wUi
18. `yBwU µwgK msL¨vi e‡M©i AšÍi 93| msL¨vØq KZ? †hvMdj KZ? [18Zg wewmGm]
a) 44 I 45 b) 45 I 46 a) 585 b) 580
c) 43 I 46 d) 46 I 47 c) 575 d) 570
e‡M©i AšÍi  1 Sol: g‡b Kwi, cÖ_g msL¨v ÔKÕ
Sol: †QvU msL¨v = 2 K  K  1  K  2  K  3  K  K  4 = 560
93  1 weKí: msL¨vØq, x, x  1 ev, 5K = 560  10
ev, x = 2 = 46 ev, K = 110
(x1)2  x2 = 93
 eo msL¨v = 46 + 1 = x2  2x  1  x2 = 93 †kl 5wUi †hvMdj = K  5  K  6  K  7  K  8  K
47 2x = 92  x = 46 9

5
= 5K  3K = 5  110 + 35 = 550  35 = 585 Sol: 9 w`‡q †Kv‡bv msL¨v wefvR¨ n‡Z n‡j msL¨vwUi AsK¸‡jvi
Ans: a †hvMdj 9 Øviv wefvR¨ n‡Z n‡e| 1g AsK 3 AsK Ges 3q AsK
24. `ywU µwgK msL¨vi e‡M©i AšÍi 199 n‡j eo msL¨vwU KZ? 8| G‡`i †hvMdj 11| GLb ga¨g AsK 7 n‡j †hvMdj n‡e 18, hv
[22Zg wewmGm] Øviv wefvR¨|
a) 70 b) 80 Ans: b
c) 90 d) 100 29. If n is any integer, which of the following is always
Sol: eo msL¨v msL¨vØq, x, x  1 an odd integer?
e‡M©i AšÍi  1 199  1 a) N  1 b) N  1
 (x 1)2 x2 = 199
= 2 = 2 = 100 2x = 198 c) 2n  1 d) 2n  2
Sol: If, n is an integer then 2n is always even integer.
e‡M©i AšÍi  1 x = 99
D‡jøL¨, †QvU msL¨v =  x  1 = 100  (2n + 1) is always an odd number.
2 Ans: c
Ans: d 30. If n is an even positive integer and k  2 = 3n,
25. †Kvb `ywU µwgK c~Y© msL¨vi e‡M©i AšÍi 47 nq? which of the following could be a value of k?
a) 23 Ges 24 b) 24 Ges 25 a) 1 b) 4
c) 22 Ges 23 d) 21 Ges 22 c) 5 d) 25
Sol: †QvU msL¨v = 2x = 47  1 Sol: k  2 = 3n
e‡M©i AšÍi  1 x = 23 when, n = 2, k = 4
2  x 1 = 23 1 = 24 n = 4, k = 10
47  1 n = 6, k = 16
= 2 = 23 n = 8, k = 22
n = 10, k = 28
 eo msL¨v = 23  1 = 24 Ans: b
 msL¨vØq 23 I 24 31. If x is negative, all BUT which of the following
Ans: a must also be negative?
1
26. cuvPwU c~Y©msL¨vi ¸Ydj hw` we‡Rvo msL¨v nq Zv n‡j D³ a) n3 b) 33
cuvPwU c~Y©msL¨vi wVK KqwU we‡Rvo n‡e? 1 1
a) 2 b) 3 c) x d) x2
c) 4 d) 5 Sol: Let, x =  1
Sol: we‡Rvo  we‡Rvo = we‡Rvo  x3 =  1
we‡Rvo  †Rvo = †Rvo 1 1
3 = = 1
A_©vr cuvPwU c~Y©msL¨vi ¸Ydj we‡Rvo n‡j msL¨v cuvPwU‡K x 1
Aek¨B we‡Rvo n‡Z n‡e| 1 1
Ans: d x = 1 =  1
27. The difference of two positive numbers is 16. If 1 1
the smaller of the two number is 3/5 of the x2 = (1)2 = 1
large. What is the value of the smaller number? Ans: d
a) 18 b) 24 32. `yB AsKwewkó GKwU msL¨vi GK‡Ki AsK `k‡Ki AsK A‡cÿv 3
c) 30 d) 33 †ewk| msL¨vwU Gi AsK؇qi mgwói wZb¸Y A‡cÿv 4 †ewk|
Sol: Let, larger number x msL¨vwU KZ? [14Zg wewmGm]
3 a) 47 b) 36
 x  5 x = 16
c) 25 d) 14
2x
 5 = 16 Sol: awi, `k‡Ki AsK ÔKÕ
GK‡Ki AsK = (K  3)
 x = 40
3x 340  msL¨vwU = 10K  K  3 = 11K  3
 Smaller number = = = 24  11K  K = (K  K  3)  3 + 4
5 5
Ans: b  5K = 10 K = 2
28. 9 w`‡q wefvR¨ I 3 AsK wewkó GKwU msL¨vi cÖ_g AsK 3|  msL¨vwU 11  2  3 = 25
Z…Zxq AsK 8 n‡j ga¨g AsKwU KZ? Ans: c
a) 6 b) 7
c) 8 d) 9

6
33. A number is multiplied by 4 and then the 3.125
product is divided by 100. This same result can Sol: 2.5 = 1.25
be obtained if the original number is divided Ans: c
by- 6. 0.30.030.003 = KZ?
a) 0.04 b) 0.25 a) 0.00027 b) .000027
c) 0.40 d) 25 c) .0027 d) .027
x4 x
Sol: 100 = 25 Sol: 0.30.030.0030.000027 [G‡ÿ‡Î msL¨v¸‡jv ¸Y K‡i
†gvU hZ Ni ci `kwgK Zv ewm‡q w`‡jB n‡e|]
Ans: d
Ans: b
7. 0.001  0.01 = KZ?
fMœvsk a) 0.01 b) 0.001
5 c) 0.02 d) 0.00001
1. 7 = Gi fMœvskwUi ni KZ? Sol: 0.001  0.01 = 0.00001
a) 4 b) 7 G‡ÿ‡Î msL¨v `ywU ¸Y K‡i `kwg‡Ki c‡i †gvU hZ¸‡jv AsK i‡q‡Q
c) 11 d) †KvbwUB bq ZZ As‡Ki c~‡e© `kwgK emv‡Z nq| Z‡e †Kv‡bv †ÿ‡Î cÖ‡qvRbxq
je (Numerator) msL¨K AsK bv _vK‡j evgcv‡k k~b¨ ewm‡q c~iY Ki‡Z n‡e|
Sol: fMœvsk (Fraction) = ni (Denominator) Ans: d
A_©vr GKwU fMœvs‡ki Dc‡ii ivwk‡K je Ges wb‡Pi ivwk‡K ni 8. 0.5  0.0005 = KZ?
e‡j| a) 0.25 b) .00025
Ans: b c) .000025 d) 0.25
2. 1.16 Gi mvaviY fMœvsk †KvbwU? [29Zg wewmGm] Sol: 0.50.0005 = 0.00025
1 8 Ans: b
a) 16 b) 145 9. †KvbwU jNy AbycvZ?
16 4 a) 5 : 3 b) 15 : 3
c) 199 d) 125 c) 20 : 21 d) 18 : 6
116 4 Sol: 20 : 21
Sol: 1.16 = 100 = 125 †h‡nZz ivwk؇qi c~e©c` †QvU Ges DËic` eo ZvB GwU jNy
Ans: d AbycvZ|
1 Ans: c
3. 3 Gi 3 = KZ? 0.001
10. = KZ?
1 0.1  0.1
a) 9 b) 1
a) 0.01 b) 0.1
1 c) 1.1 d) 0.001
c) 3 d) 6
0.001 0.001
1 1 Sol: = .01 = 0.1
0.1  0.1
Sol: 3 Gi 3 = 3 = 1|
Ans: b
Ans: b 4
2 11. 108 Gi 9 Ask KZ?
4. †Kvb msL¨vi 7 Ask 64 Gi mgvb? [15Zg wewmGm]
a) 24 b) 36
2 c) 48 d) 64
a) 187 b) 248
4 4
c) 217 d) 224 Sol: 108 Gi 9 = 108  9 = 48
Sol: awi, msL¨vwU ÔKÕ Ans: c
2 3.003
K  7 = 64 12. =?
2.002
647 a) 1.05 b) 1.50015
 K = 2 = 224|
c) 1.5 d) 1.5015
Ans: d 3.003 3003
5. 3.125 †K 2.5 Øviv fvM Ki‡j fvMdj KZ? Sol: Here, 2.002 = 2002 = 1.5
a) 1.35 b) 1.40 Ans: c
c) 1.25 d) 1.30

7
3 2 1 5 2
13. 4 , 5 , 6 Ges 8 fMœvsk¸‡jvi g‡a¨ †KvbwU e„nËg? 17. †Kvb fMœvskwU 3 †_‡K eo? [18Zg wewmGm]
3 2 33 8
a) 4 b) 5 a) 50 b) 11
1 5 3 13
c) 6 d) 8 c) 5 d) 27
Sol: Short Technique: cÖ`Ë fMœvsk¸‡jvi ni¸‡jvi j. mv. 2
Sol: 3 = 0.6666
¸. Øviv fMœvsk¸‡jv‡K ¸Y Ki‡j †h msL¨vwU eo n‡e †m
fMœvskwUB e„nËg n‡e| †hgb: 4, 5, 6, I 8 ni¸‡jvi j. mv. ¸ 33 8
a) 50 = 0.6666 b) 11 = 0.7272
n‡jv 120|
3 3 13
a) 4  120 = 90 (e„nËg) c) 5 = 0.6000 d) 27 = 0.4814
2 8 2
b) 5  120 = 48  11 fMœvskwU 3 †_‡K eo|
1 Ans: b
c) 6  120 = 20 18. †Kvb fMœvskwU jwNô AvKv‡i cÖKvwkZ? [24Zg wewmGm]
5 77 102
d) 8  120 = 75 a) 143 b) 289
K¨vjKz‡jUi e¨envi K‡i- 113 343
3 2 c) 355 d) 1001
a) 4  0.75 (e„nËg) b) 5  0.4
Sol:
1 5 77 102
c) 6  0.17 d) 8  0.63 a) 143 = 0.538 b) 289 = 0.352
Ans: a 113 343
c) 355 = 0.318 d) 1001 = 0.342
14. How much is .01  0.010.001 = ?
a) 0.0100 b) 0.10000 113
c) 0.000001 d) 0.0000001  me‡P‡q †QvU fMœvskwU 355 |
Sol: 0.01  0.01  0.001 = 0.0000001 Ans: c
Ans: d 19. †KvbwU me‡P‡q †QvU? [31Zg wewmGm]
1 2 4 2 3
15. 2 , 3 , 7 fMœvsk¸‡jv‡K gv‡bi EaŸ©µg Abymv‡i mvRv‡j n‡e- a) 11 b) 11
1 2 4 1 4 2 2 4
a) 2 > 3 > 7 b) 2 > 7 > 3 c) d)
13 15
2 4 1 2 1 4 Sol: Short Technique: cÖ`Ë fMœvsk¸‡jvi cÖ‡Z¨KwU‡K Zv‡`i
c) 3 > 7 > 2 d) 3 > 2 > 7
ni¸‡jvi j. mv. ¸. Øviv ¸Y Ki‡j †h msL¨vwU †QvU n‡e †m
Sol: GLv‡b ni¸‡jvi (2, 3 I 7 Gi) j. mv. ¸ = 42 fMœvskwUB ÿ`ªZg ev †QvU n‡e| †hgb: 11, 13, 15 Gi j. mv. ¸ =
1 2 4 2145
GLb, 2  42 = 21; 3  42 = 28 ; 7  42 = 24 2
a) 11  2145 = 390
1 4 2
myZivs mwVK µg- 2 > 7 > 3 | 3
b)  2145 = 585
Ans: b 11
.1.01.001 2
16. Gi gvb KZ? [10g wewmGm] c)  2145 = 303 (ÿz`ªZg)
.2.02.002 13
4
1
a) 80
1
b) 800 d) 15  2145 = 572

1 1 Ans: c
c) 8000 d) 8 20. fMœvsk¸‡jvi g‡a¨ †KvbwU me‡P‡q eo?
2 4
.1.01.001 111 1 a) 3 b) 3
Sol: = =
.2.02.002 222 8 13 23
Ans: d c) 15 d) 30
Sol: GLv‡b,

8
2 4 25. wb‡Pi †Kvb msL¨vwU e„nËg?
a) = 0.66 b) = 1.33 (e„nËg)
3 3 2 3
13 23 a) 20 b) 5
c) 15 = 0.86 (e„nËg) d) 30 = 0.76
4 7
Ans: b c) 15 d) 25
1 Sol: J
21. wb‡¤œ ewY©Z fMœvs‡ki †KvbwU 2 Gi †P‡q †ewk?
2 3
7 30 a) 20 = 0.1 b) 5 0.6 (e„nËg)
a) 15 b) 61
4 7
31 c) 15 = 0.27 d) 25 = 0.28
c) 60 d) †KvbwUB bq
Ans: b
Sol: GLv‡b, 26. wb‡Pi †Kvb msL¨vwU ÿz`ªZg?
1 7 1 2
a) 2 = 0.05 b) 15 = 0.46 a) 3 b) 7
30 31 5 3
c) 61 = 0.49 d) 60 = 0.52 c) 21 d) 6
31 1 30 7 Sol:
myZivs 60 > 2 > 61 > 15 | 1 2
a) 3 = 0.33 b) 7 = 0.29
Ans: c
22. †Kvb msL¨vwU e„nËg? 5 3
c) 21 = 0.24 (ÿz`ªZg) d) 6 = 0.5
a) 0.3 b) 0.3
1 2 5
c) 3 d) 5  ÿz`ªZg msL¨vwU = 21 |
Sol: J Ans: c
a) 0.3 = 0.55 (e„nËg) 27. wb‡Pi DwjøwLZ fMœvsk¸‡jvi g‡a¨ †KvbwUi gvb me‡P‡q †ewk?
b) 0.3 1 1
a) 25 b) 19
1
c) 3 = 0.33 1 1
c) 15 d) 12
2
d) 5 = 0.4 Sol:
Ans: a 1 1
a) 25 = 0.04 b) 19 = 0.053
23. 0.47 †K mvaviY fMœvsk cwiYZ Ki‡j KZ n‡e? [32Zg
wewmGm (we‡kl)] 1 1
c) 15 = 0.067 d) 12 = 0.083 (e„nËg)
47 43
a) 90 b) 90 1
43 47 12 msL¨vwUi gvb me‡P‡q †ewk|
c) 99 d) 99 Short Technique: hw` fMœvs‡ki je mgvb nq Z‡e †h fMœvs‡ki
47  4 43 ni me‡P‡q †QvU †mB fMœvsk e„nËg n‡e| Dc‡ii fMœvsk¸‡jvi je
Sol: 0.47 = 90 = 90 1
1| ni¸‡jv 25, 19, 15 I 12 Gi g‡a¨ 12 †QvU| ZvB 12 fMœvskwU
Ans: b
24. †Kvb fMœvskwU ÿz`ªZg? [32Zg wewmGm (we‡kl)] me‡P‡q eo|
5 12 Ans: d
a) 6 b) 15 28. wb‡Pi fMœvsk¸‡jvi g‡a¨ †KvbwU e„nËg?
11 17 1 4
c) 14 d) 21 a) 2 b) 5

Sol: 5 4
c) d)
5 12 7 9
a) 6 = 0.83 b) 15 = 0.8 Sol:
11 17 1 4
c) 14 = 0.79 (ÿz`ªZg) d) 21 = 0.81 a) 2 = 0.5 b) 5 = 0.8 (e„nËg)
5 4
Ans: c c) 7 = 0.71 d) 9 = 0.44

9
Ans: b c) 0.015 d) 0.0015
29. wb‡Pi fMœvsk¸‡jvi g‡a¨ †KvbwU e„nËg? Sol: 0.05  0.03 = 0.0015
3 4 Ans: d
a) 4 b) 9
34. If x 0.09 = 3, then x = ?
7 9 3 1
c) 9 d) 13 a) 10 b) 3
Sol: 1
3 4 c) 10 d) 10
a) 4 = 0.75 b) 9 = 0.44
Sol: x 0.09 = 3
7 9 3
c) 9 = 0.78 d) 13 = 0.69 x=
0.09
Ans: c 9 9100
30. wb‡Pi fMœvsk¸‡jvi g‡a¨ †KvbwU e„nËg?  x2 = = = 100
0.09 09
3 5  x = 10
a) 4 b) 6
Ans: d
7 8 35. wb‡Pi fMœvsk¸‡jvi g‡a¨ †KvbwU e„nËg?
c) 9 d) 11
3 4
Sol: a) 4 b) 3
3 5 6 7
a) 4 = 0.75 b) 6 = 0.83 (e„nËg) c) 7 d) 9
7 8 Sol:
c) 9 = 0.78 d) 11 = 0.73
3 4
Ans: b a) 4 = 0.75 b) 3 = 0.57
31. Which one of the following is the largest? 6 7
1 7 c) 7 = 0.86 (e„nËg) d) 9 = 0.78
a) 2 b) 15
6
49 129  e„nËg msL¨vwU 7 |
c) d)
100 250 Ans: c
1999 36. wb‡Pi fMœvsk¸‡jvi g‡a¨ e„nËg †KvbwU?
e)
4000 2 4
Sol: a) 3 b) 7
1 7 5 7
a) = 0.5 b) = 0.47
2 15 c) 8 d) 11
49 129
c) 100 = 0.49 d) 250 = 0.504 Sol:
2 4
1999 a) 3 = 0.67 b) 7 = 0.57
e) 4000 = 0.499
5 7
 0.504 > 0.5 > 0.499 > 0.49 > 0.47 c) 8 = 0.63 d) 11 = 0.64
Ans: d
2
32. wb‡Pi fMœvsk¸‡jvi g‡a¨ †KvbwU e„nËg?  e„nËg fMœvskwU 3 |
2 3
a) 3 b) 4 Ans: a
5 7
c) 9 d) 12
Sol: mij
2 3 (0.7)2  (0.3)2
a) 3 = 0.67 b) 4 = 0.75 (e„nËg) 1. 0.7+0.3 = KZ?
5 7 a) 0.7 b) 0.3
c) 9 = 0.44 d) 12 = 0.58
c) 0.4 d) 0.5
Ans: b
(0.7)  (0.3) (0.7  0.3)(0.7 + 03)
2 2
33. 0.03 times of 0.05 is- Sol: 0.7+0.3 = (0.7 + 0.3)
a) 1.5 b) 0.15
= 0.7 0.3 = 0.4

10
Ans: c 0.10.010.001 110.001 0.001
(0.8)2  (0.3)2 Sol: = = 4
0.200.02 22
2. 0.8+0.3 = KZ? = 0.00025
a) 1.1 b) 0.4 Ans: d
c) 0.5 d) 2.4 0.10.010.001
(0.8)2  (0.3)2 (0.8 +0.3)(0.80.3) 9. Gi gvb KZ?
0.20.020.002
Sol: 0.8+0.3 = 0.8+0.3 1 1
= 0.8  0.3 = 0.5 a) 8 b) 80
Ans: c 1 1
c) 800 d) 8000
3. 3  0.3  2 = KZ?
a) 1 b) 0.6 0.10.010.001
c) 2 d) 0.45 Sol:
0.20.020.002
Sol: 3  0.3  2 0.1100.011000.0011000
3 1 9 =
= 3  10  2 = 20 = 0.45 0.2100.021000.0021000
111 1
Ans: d = =
222 8
(0.5)2 + 2
4. Simplify =? Ans: a
0.09
a) 5 b) 50 0.10.030.004
10. Gi gvb KZ?
c) 25 d) 0.5 0.010.06
(0.5)2 + 2 0.25 + 2 2.25 a) 0.2 b) 0.02
Sol: 0.09 = 0.09 = 0.09 = 25
c) 0.002 d) 0.0002
Ans: c 0.10.030.004 1030.004
5. 0.0005  0.008 = ? Sol: = = 0.02
0.010.06 16
a) 0.00625 b) 0.0625 Ans: b
c) 0.6250 d) 6.250 0.10.20.003
0.0005 0.0005 11. Gi gvb KZ?
Sol: 0.0005  0.008 = 0.008 = 0.0080 0.010.020.03
a) 0.1 b) 0.01
5 1
= 80 = 16 = 0.0625 c) 0.001 d) 10
0.10.20.003 1102103
Ans: b Sol: = = 10
0.001 0.010.020.03 12310
6. =? Ans: d
0.10.1
a) 0.1 b) 0.101 0.10.010.004
12. Gi gvb KZ?
c) 0.001 d) 1.00 0.020.002
0.001 0.001 0.01 1 a) 0.1 b) 0.01
Sol: = = = = 0.1
0.10.1 0.01 0.010 10 c) 0.02 d) 0.001
Ans: a 0.10.010.004 114 1
0.11.11.2 Sol: = = 10 = 0.1
0.020.002 1022
7. Gi gvb KZ?
0.010.2 Ans: a
a) 60 b) 66 0.10.020.002
c) 68 d) 78 13. Gi gvb KZ?
0.010.04
0.11.11.2 11112 a) 0.01 b) 0.1
Sol: = = 66
0.010.2 12 c) 0.001 d) 0.004
Ans: b 0.10.020.002 122
0.10.010.001 Sol: = = 0.01
0.010.04 101410
8. Gi gvb KZ?
0.200.02 Ans: a
a) 0.25 b) 0.025 0.20.020.002
c) 0.0025 d) 0.00025 14. Gi gvb KZ?
0.10.04
a) 01 b) 0.2

11
c) 0.02 d) 0.002 175175217575+7575
0.20.020.002 220.002 Sol:
17575
Sol: = = 0.002 2
0.10.04 14 (17575)
Ans: d = = 175  75 = 100
17575
0.20.020.002 Ans: b
15. Gi gvb KZ?
0.010.04 19. 3.00010 + 5 10-3 = KZ?
a) 0.2 b) 0.02 a) 3.00510 b) 3.05010
c) 0.001 d) 0.002 c) 3.00015 d) 3.00060
-3
0.20.020.002 2020.002 Sol: 3.00010 + 510
Sol: = = 0.02 5 5
0.010.04 14
= 3.00010+ 103 = 3.00010 + 1000
Ans: b
.1.03.004 = 3.00010 + 0.005 = 3.00510
16. Gi gvb KZ? Ans: a
.3.04.005
3 2 20. [3.75 {7.8  2  3  (12.75  9.25)}]  5 = ?]
a) 5 b) 5 a) 1.7 b) 1.5
3 1 c) 1.4 d) 2.5
c) 8 d) 5 Sol: [3.75 {7.8  2.3  (12.75  9.25)}]  5
= [3.75 {7.8  2.3 3.5}]  5
.1.03.004 134 1
Sol: = = = [3.752] 5 = 7.5  5 = 2.5
.3.04.005 345 5 Ans: d
Ans: d 2

0.20.30.5 21. ( 7 + 7) = ?
17. Gi gvb KZ?
0.10.20.02 a) 98 b) 49
a) 75 b) 77 c) 28 d) 21
2 2
c) 80 d) 85 Sol: ( 7 + 7) = (2 7) = (47) = 28
0.20.30.5 2350 300
Sol: = = 4 = 75 Ans: c
0.10.20.02 122
2
Ans: a 22. =?
.2.03.004 6+2
16. Gi gvb KZ? a) 3 +2 b) 32
.3.04.005
3 2 c) 3  2 d) 3 +2)
a) 8 b) 5 2 2
Sol: = =
7 11 6+2 3. 2 + 2. 2
c) 10 d) 18
2 1
 
=
.2.03.004 234 2 2 3 2 ( 3+ 2)
Sol: = =
.3.04.005 345 5
( 3 2) 3 2
Ans: b = = = ( 3  2)
(3.03.004) (3+ 2( 3 2)) 32
17. Gi gvb KZ? Ans: c
(4.05.006)
3 11
a) 10 b) 20
j.mv.¸ I M.mv.¸
17 7
c) 30 d) 10 1. GKwU ¯‥z‡j Qv·`i wWªj Kivi mgq 8, 10 Ges 12 mvwi‡Z mvRv‡bv
hvq| Avevi eM©vKv‡iI mvRv‡bv hvq| H ¯‥z‡j Kgc‡ÿ KZRb QvÎ
(3.03.004) 334 3
Sol: = = Av‡Q?
(4.05.006) 456 10
a) 3600 b) 2400
Ans: a c) 1200 d) 3000
175175217575+7575
18. = KZ? Sol: 8, 10, 12 Gi j. mv. ¸. = 120
17575 3600, 120 Øviv wefvR¨ wKš‧ c~Y©eM©|
a) 10 b) 100 2400, 1200, 3000, 120 Øviv wefvR¨ wKš‧ c~Y© eM© bq|
c) 200 d) 300 Ans: a

12
2. 125wU Kjg I 145wU †cwÝj KZR‡bi g‡a¨ mgvbfv‡e fvM 3744
K‡i †`Iqv hv‡e? 84
a) 10 b) 15 myZivs 84 Rb •mb¨ mwi‡q ivL‡j •mb¨`j‡K eM©vKv‡i mvRv‡bv
c) 5 d) 20 hv‡e|
Sol: 125)145(1 Ans: c
125 6. cuvPwU NÈv GK‡Î †e‡R c‡i h_vµ‡g 3, 5, 7, 8 I 10 †m‡KÛ
20)125(6 AšÍi evR‡Z jvMj| KZ mgq ci NÈv¸‡jv Avevi GK‡Î evR‡e?
120 a) 10 wgwbU b) 14 wgwbU
5)20(4 c) 18 wgwbU d) 23 wgwbU
20 Sol:
0 2 3, 5, 7, 8, 10
myZivs 5 R‡bi g‡a¨ mgvbfv‡e fvM K‡i †`Iqv hv‡e| 5 3, 5, 7, 4, 5
Ans: c 3, 1, 7, 4, 1
1 1 1 j. mv. ¸. = 2  5  3  7  4 = 840 †m‡KÛ = 14 wgwbU|
3. wZbwU N›Uv GK‡Î †e‡R 12 wgwbU 22 wgwbU, 32 wgwbU AšÍi Zvn‡j 14 wgwbU ci N›Uv¸‡jv Avevi GK‡Î evR‡e|
evR‡Z jvM‡e| b~¨bZg KZÿY ci NÈv¸‡jv cybivq GK‡Î Ans: b
evR‡e? 7. KZ¸‡jv NÈv GKmv‡_ evRvi ci 10 †m., 15 †m. 20 †m. I 25 †m.
1 1 ci ci evR‡Z _vK‡jv| G¸‡jv Avevi KZÿY ci GK‡Î evR‡e?
a) 122 wgwbU b) 322 wgwbU a) 1 wg. 20 †m. b) 1 wg. 30 †m.
1 1 c) 3 wg. d) 5 wg.
c) 522 wgwbU d) 722 wgwbU
Sol:
1 3 1 5 1 7 2 10, 15, 20, 25
Sol: wb‡Y©q mgq n‡e 12 ev 2 , 22 ev, 2 I 32 ev 2 Gi j. mv. 5 5, 15, 10, 25
¸. 1, 3, 2, 5
je¸‡jvi j. mv. ¸.  j. mv. ¸. = 25325 = 300
Avgiv Rvwb, fMœvs‡ki j. mv. ¸. = ni¸‡jvi M. mv. ¸. A_©vr 300 †m‡KÛ ev 5 wgwbU ci N›Uv¸‡jv cybivq GK‡Î evR‡e|
3, 5, 7-Gi j. mv. ¸. = 105 Ans: d
2, 2, 2-Gi M. mv. ¸. = 2 8. `ywU msL¨vi j. mv. ¸. 60 Ges M. mv. ¸ 10| GKwU msL¨v Aci
105 1 2
 j. mv. ¸. = 2 = 52 2 msL¨vi 3 Ask n‡j †QvU msL¨vwU KZ?
1 a) 20 b) 30
A_©vr 522 wgwbU| c) 10 d) †KvbwUB bq
Ans: c Sol: awi, eo msL¨vwU = x
4. K GKwU †g․wjK msL¨v Ges K, L Øviv wefvR¨ bq| K Ges L- 2x
Gi j. mv. ¸. KZ?  †QvU msL¨vwU = 3
a) 1 b) 1K Avgiv Rvwb, `yBwU msL¨vi ¸Ydj = msL¨v `ywUi j. mv.¸.  M. mv.
c) K d) 1L ¸.
Sol: K †g․wjK msL¨v Ges L Øviv wefvR¨ bq| 2x
 K I L Gi j. mv. ¸. = KL ev, 3  x = 60  10
 DwjøwLZ PviwUi GKwUI mwVK bq| 3
Ans: 0 ev, x2 = 600  2
5. 56728 Rb •mb¨ †_‡K Kgc‡ÿ KZ •mb¨ mwi‡q ivL‡j •mb¨ ev, x2 = 900
`j‡K eM©vKv‡i mvRv‡bv hvq?  x = 30
a) 42 Rb b) 168 Rb 2
c) 84 Rb d) 126 Rb  †QvU msL¨vwU = 3  30 = 20
Sol: †gvc •mb¨ msL¨v = 56728 Ans: a
56728 †K eM©g~j K‡i cvB 9. †Kvb e„nËg msL¨v Øviv 27, 40 I 65 †K fvM Ki‡j h_vµ‡g 3, 4
56728 238 I 5 fvM‡kl _vK‡e?
4 a) 16 b) 14
43 167 c) 12 d) 10
129 Sol: 27 3 = 24
468 3828

13
40  4 = 36 What will the day of the week be the next time they
65  5 = 60 are BOTH at the gym?
24, 36 I 60 Gi M. mv. ¸. = 12| a) Sunday b) Wednesday
Ans: c c) Friday d) Saturday.
10. Which of the following is the lowest integer that Sol: L.C.M. of 4 and 3 is 12
is divisible by 8, 9, 10, 11 and 12? If today is Monday then 12th day is Saturday.
a) 7,920 b) 5,940 Ans: d
c) 3,960 d) 890 14. If a number ‘x’ is divisible by 4, 5 and 15 which of
Sol: the following is also divisible by these number?
2 8, 9, 10, 11, 12 a) x + 4 b) x +5
2 4, 9, 5, 11, 6 c) x +15 d) x +60
3 2, 9, 5, 11, 3 Sol:
2, 3, 5, 11, 1 5 4, 5, 15
 LCM = 22323511 = 3960 4, 1, 3
Ans: c L.C.M = 5  4  3 = 60
11. Which of the following is the lowest positive  x is divisible by 60.
integer divisible by 2, 3, 4, 5, 6, 7, and 9? A_©vr x60 is also divisible by 60.
a) 15, 120 b) 3,024 Ans: d
c) 2,520 d) 1,890 15. KZ Rb evjK‡K 125wU Kgjv‡jey Ges 145wU Kjv mgvbfv‡e fvM
Sol: K‡i †`Iqv hv‡e?
2 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 a) 10 Rb‡K b) 5 Rb‡K
2 1, 3, 2, 5, 3, 7, 4, 9 c) 15 Rb‡K d) 25 Rb‡K
3 1, 3, 1, 5, 3, 7, 2, 9 Sol: 125 Ges 145 Gi M. mv. ¸-B n‡e D³ evj‡Ki msL¨v|
1, 1, 1, 5, 1, 7, 2, 3  125) 145(1
LCM = 2235723 = 2520 125
Ans: c 20)125(6
12. Which of the following fractions is the smallest? 120
33 45 5)20(4
a) 128 b) 138
20
53 83 0
c) 216 d) 324
Ans: b
Sol: 16. eykiv, Glv I wcÖZzB 5 wgwbU, 10 wgwbU, 15 wgwbU AšÍi AšÍi GKwU
2 128, 138, 216, 324 K‡i PK‡jU Lvq| KZÿY ci Zviv GK‡Î PK‡jU Lvq?
2 64, 69, 108, 162
a) 25 wgwbU b) 50 wgwbU
2 32, 69, 54, 81
c) 40 wgwbU d) 30 wgwbU
3 16, 69, 27, 81
3 16, 23, 9, 27 Sol: 5, 10 Ges 15 Gi j. mv. ¸
3 16, 23, 3, 9 5 5, 10, 15
16, 23, 1, 3 1, 2, 3
 L.C.M = 22233316233 = 238464  5  2  3 = 30
33 Ans: d
128  238464 = 61479 17. `ywU msL¨vi AbycvZ 5 : 6 Ges Zv‡`i M. mv. ¸. 4 n‡j, †QvU
45 msL¨vwU KZ?
138  238464 =77760 a) 10 b) 15
53 c) 20 d) 24
 238464 = 58512 Sol: awi, msL¨v `ywU 5x I 6x
216
83 5x I 6x Gi M. mv. ¸. = x
324  238464 = 61088 †h‡nZz x = 4
53
 216 is the smallest  †QvU msL¨vwU 54 = 20
Ans: c
Ans: c
13. M goes to the gym every fourth day. E’s
exercise routine is to go every third day. Today
is Monday and both M and E are at the gym.

14
L : gv : †g‡q = 2 : 1 : 1
AbycvZ I mgvbycvZ AbycvZmg~‡ni †hvMdj = (2+1+1) = 4
1
 †g‡q cvq = 800 Gi 4 = 200 UvKv
 
Ans: c
1. `yBwU msL¨vi AbycvZ 5 : 7 Ges Zv‡`i M. mv. ¸. 6 n‡j, msL¨v 5. wUcyi †ev‡bi eqm wUcyi eq‡mi I Zvi evevi eq‡mi ga¨
`yBwUi j. mv. ¸ KZ? mgvbycvZx| wUcyi eqm 12 eQi, evevi eqm 48 eQi n‡j †ev‡bi
a) 210 b) 180 eqm KZ? [24 Zg wewmGm]
c) 150 d) 120 a) 16 eQi b) 24 eQi
Sol: awi, msL¨vØq 5x I 7x c) 18 eQi d) 20 eQi
 msL¨v `ywUi M. mv. ¸. = x Sol: awi,
cÖkœg‡Z, x = 6 K = wUcyi eqm = 12
 msL¨v `ywU 5 I 76 = 42 M = wUcyi evevi eqm = 48
2 30, 42 L = wUcyi †ev‡bi eqm = ?
2 15, 21 K : L = L : M n‡j
5, 7 L2 = KM
j. mv. ¸ = 2357 = 210 L = KM
Ans: a L = 1248 = 24
2. `ywU msL¨vi AbycvZ 5 : 6 Ges Zv‡`i M. mv. ¸. 4 n‡j, msL¨v Ans: b
`ywUi j. mv. ¸. KZ? 6. `ywU msL¨vi AbycvZ 5 : 8| Df‡qi mv‡_ 2 †hvM Ki‡j AbycvZwU 2
a) 100 b) 110 : 3 nq| msL¨v `ywU wK wK? [20Zg wewmGm]
c) 120 d) 130 a) 7 I 11 b) 12 I 18
Sol: awi, msL¨v `ywU h_vµ‡g 5x I 6x c) 10 I 24 d) 10 I 16
5x Ges 6x Gi M. mv. ¸ = x Sol: awi, msL¨v `ywU 5x I 8x
cÖkœg‡Z, x = 4 cÖkœg‡Z, (5x2) : (8x2) = 2 : 3
 msL¨v `ywU, 5x = 5Ges 6x = 64 = 24 5x2 2
GLb, 20 Ges 24 Gi j. mv. ¸. = 120 ev, =
8x+2 3
myZivs msL¨v `ywUi j. mv. ¸ = 120 ev, 16x + 4 = 15x + 6
Ans: c ev, x = 2
3. `ywU msL¨vi AbycvZ 3 : 4 Ges Zv‡`i j. mv. ¸. 180 n‡j,
msL¨v `ywU h_vµ‡g, 5x = 52 = 10 I 8x = 82 = 16
msL¨v `ywU wbY©q Kiæb| [000 Zg wewmGm]
Ans: d
a) 36, 48 b) 39, 52
7. `ywU msL¨vi AbycvZ 4 : 7| Df‡qi mv‡_ 3 †hvM Ki‡j AbycvZwU 5
c) 42, 56 d) 45, 60
: 8| msL¨v `ywU wK wK?
Sol: awi, msL¨v `ywU 3x Ges 4x
a) 8 I 14 b) 10 I 16
 Zv‡`i j. mv. ¸. 12x
c) 12 I 18 d) 12 I 21
cÖkœg‡Z, 12x = 180
Sol: awi, msL¨v `ywU 4x I 7x
180
 x = 12 = 15 kZ©g‡Z, (4x+3) : (7x+3) = 5 : 8
4x3 5
 1g msL¨v = 315 = 45 ev, =
7x3 8
2q msL¨v = 415 = 60
ev, 35x + 15 = 32x + 24
 msL¨v `ywU 45, 60
ev, 3x = 9
Ans: d
4. 1,000 UvKv K I L 1 : 4 Abycv‡Z fvM K‡i †bq| L-Gi Ask x=3
†m Ges Zvi gv I †g‡qi g‡a¨ 2 : 1 : 1 Abycv‡Z fvM K‡i|  msL¨v `ywU 43 = 12 I 73 = 21
†g‡q KZ UvKv cv‡e? [21Zg wewmGm] Ans: d
a) 100 UvKv b) 400 UvKv 1 1
8. hw` †Kvb ¯‥z‡ji QvÎx‡`i 3 Ask H ¯‥z‡ji †gvU QvÎ-QvÎx‡`i 5 Gi
c) 200 UvKv d) 800 UvKv
Sol: K : L = 1 : 4 mgvb nq Zvn‡j ¯‥zjwU‡Z QvÎ : QvÎx n‡e?
AbycvZ؇qi †hvMdj = (1 + 4) = 5 a) 5 : 3 b) 3 : 2
4 c) 2 : 3 d) 7 : 2
 L cvq 1000 Gi 5 = 800 UvKv Sol: awi, QvÎ msL¨v x Ges QvÎx msL¨v y
 

15
1 1 L 5 wgwb‡U nuv‡U 250 wgUvi
 kZ©vbymv‡i, y = (x  y) 250
3 7
L 1Ó Ó = 5 Ó = 50 wgUvi
 3x  3y = 5y
 3x = 2y 500
 K I L Gi MwZ‡eM AbycvZ = 9 : 50 = 10: 9
x 2
y =3 Ans: c
x:y=2:3 13. GK e¨w³i gvwmK Avq I e¨‡qi AbycvZ 20 : 15| Zvi gvwmK
Ans: c mÂq‡K Av‡qi kZKivq cÖKvk Kiv|
9. 35% of Buri’s income is equal to 25% of Nuru’s a) 20% b) 25%
income. The ratio of their income is: c) 15% d) 26%
a) 7 : 3 b) 4 : 3 Sol: g‡b Kwi, gvwmK Avq = 20x UvKv
c) 4 : 7 d) 5 : 7 gvwmK e¨q = 15x UvKv
Sol: Let, Buri’s income B and Nuru’s income N  gvwmK mÂq = (20x  15x) UvKv = 5x UvKv
35 25 Avq 20x UvKv n‡j mÂq = 5x UvKv
 100  B = 100  N
5x
B 5  Avq 1 Ó Ó Ó = Ó
N=7 20x
5x100
  Ó 100 Ó Ó Ó = 20x = 25 UvKv
Ans: d Ans: b
10. †Kv‡bv K¬v‡m x msL¨K QvÎx Av‡Q Ges QvÎx I Qv‡Îi AbycvZ a 14. `yBRb Qv‡Îi MwY‡Z cÖvšÍ b¤^‡ii AbycvZ 3 : 1| 1g QvÎ 5 b¤^i Kg
: b| K¬v‡m KZRb QvÎ Av‡Q? I 2q QvÎ 10 b¤^i †ewk †c‡j Zv‡`i AbycvZ n‡e 2 : 1 Zv‡`i cÖvß
ab ax b¤^i n‡”Q-
a) x b) b
a) 75, 25 b) 60, 20
bx abx c) 25, 75 d) 20, 60
c) a d) ax
Sol: awi, 1g QvÎ MwY‡Z cvq = 3x
Sol: awi, QvÎ msL¨v = y Ges 2q QvÎ MwY‡Z cvq = x
x:y=a:b 3x 5 2
y:x=b:a kZ©g‡Z, =
x+10 1
y b
x=a ev, 3x  5 = 2x + 20
bx ev, x = 25
y=  Zv‡`i cÖvß b¤^i n‡”Q = 325 = 75 Ges 25
a
Ans: c Ans: a
11. 1 : 2000 †¯‥‡j GKwU kn‡ii g¨vc AuvKv Av‡Q| 1.2 wK. wg. 15. wcZv I cy‡Îi eZ©gvb eq‡mi AbycvZ 7 : 3 Ges 10 eQi c‡i
`xN© GKwU iv¯Ívi •`N©¨ g¨v‡c KZ n‡e? Zv‡`i eq‡mi AbycvZ 9 : 5 n‡e| Zv‡`i eZ©gvb eqm KZ?
a) 25 †m.wg. b) 60 †m. wg. a) wcZv 28 eQi Ges cyÎ 12 eQi
c) 60 wg. d) 24 wg. b) wcZv 56 eQi Ges cyÎ 24 eQi
Sol: 1.2 wK. wg. = 1200 wg. = 1,20,000 †m.wg. c) wcZv 42 eQi Ges cyÎ 18 eQi
iv¯Ívi •`N©¨ 2000 †mwg n‡j g¨v‡c •`N©¨ = 1 †mwg d) wcZv 35 eQi Ges cyÎ 15 eQi
1120000 Sol: awi, wcZvi eZ©gvb eqm = 7x eQi
 Ó Ó 1,20,000 Ó Ó Ó Ó = †mwg Ges cy‡Îi eZ©gvb eqm = 3x eQi
2000
= 60 †mwg 10 eQi c‡i wcZvi eZ©gvb eqm = 7x + 10
Ans: b 10 Ó Ó Ó Ó Ó = 3x + 10
1 7x+10 9
12. K 12 NÈvq 5 wK‡jvwgUvi nuv‡U Ges L 5 wgwb‡U 250 wgUvi kZ©g‡Z, 3x+10 = 5
nuv‡U| K I L Gi MwZ‡e‡Mi AbycvZ KZ? ev, 27x + 90 = 35x +50
a) 20 : 9 b) 3 : 10 ev, 35x  27x = 90  50
c) 10 : 9 d) 16 : 5 ev, 8x = 40
1 40
Sol: K 12 NÈvq ev 90 wgwb‡U nuv‡U 5 wKwg ev 5,000 wgUvi ev, x =
8
5000 500 x=5
 K 1 Ó Ó Ó Ó = 90 Ó = 9 wg.
 wcZvi eqm = 75 = 35 eQi

16
 cy‡Îi Ó = 35 = 15 xy+ab xy+ab
c) d)
Ans: d y+b x+a
Sol: x msL¨K †Q‡ji Mo eqm y eQi
x Ó Ó Ó †gvU Ó = xy Ó
a msL¨K †Q‡ji Mo eqm b eQi
a Ó Ó Ó †gvU Ó = ab eQi
Mo xy+ab
 me †Q‡ji eq‡mi Mo = x+a eQi
1. 30 Ges 50 Gi cieZ©x †g․wjK msL¨v¸‡jvi Mo KZ? Ans: d
a) 39 b) 38.7 6. 6, 8, 10 Gi MvwYwZK Mo 7, 9 Ges †Kvb msL¨vi MvwYwZK M‡oi
c) 37.6 d) 39.8 mgvb? [18Zg wewmGm]
Sol: 30 Ges 50 Gi ga¨eZx© †g․wjK msL¨v¸‡jv n‡jv : 31, a) 5 b) 8
37, 41, 43, 47 c) 6 d) 10
3137414347 Sol: awi, msL¨vwU ÔKÕ
 G‡`i Mo = 5 = 39.8
 6  8  10 = 7  9  K
Ans: d ev, 24 = 16 + K
2. 2 †_‡K ïiæ K‡i ci ci cuvPwU †Rvo msL¨vi Mo KZ n‡e? K=8
a) 4 b) 5 Ans: b
c) 6 d) 7 7. x I y Gi gv‡bi Mo 9 Ges z = 12 n‡j, x,y Ges z Gi gv‡bi
246810 30 Mo KZ n‡e? [20Zg wewmGm]
Sol: 5 = 5 =6 a) 6 b) 9
Ans: c c) 10 d) 12
3. M msL¨K msL¨vi Mo A Ges N msL¨K msL¨vi Mo B| Sol: x I y Gi gv‡bi mgwó = (29) = 18
me¸‡jv msL¨vi Mo KZ? z = 12 (†`Iqv Av‡Q)
A+b AMBN (18+12) 30
a) 2 b)  xy I z Gi gv‡bi Mo = 3 = 3 = 10
2
AMBN AMBN Ans: c
c) d) 8. hw` x msL¨K msL¨vi Mo a Ges y msL¨K msL¨vi Mo b nq, Z‡e
MN AB
Sol: M msL¨K msL¨vi mgwó AM (x+y) msL¨K msL¨vi Mo KZ?
N Ó Ó Ó BN a) (a+b)/(x+y) b) (ax+by)/2
 (M+N) Ó Ó AM + BN c) (ax+by)/(x+y) d) (a+b)/2
AMBN Sol: x msL¨K msL¨vi Mo a
 (M+N) Ó Mo  x msL¨K msL¨vi mgwó = ax
MN
Ans: c y msL¨K msL¨vi Mo b
4. p msL¨K msL¨vi Mo m Ges q msL¨K msL¨vi Mo n| me¸‡jv  y msL¨K msL¨vi mgwó = by
msL¨vi Mo KZ? ax+by
 (x+y) msL¨vi Mo = x+y
pq mn
a) 2 b) 2 Ans: c
pmqn pmqn 9. If the sum of 3, 7 an x is 18, then the average of 3, 7
c) d) and x is-
pq mn
a) 6 b) 7
Sol: P msL¨K msL¨vi Mo m
c) 8 d) 9
 P Ó Ó Ó mgwó = pm Sol: Sum of 3, 7 x is 18
q msL¨K msL¨vi Mo n  3 + 7 + x = 18
 me¸‡jv msL¨vi Mo =
pmqn x=8
pq 3+7+x 3+7+8 18
Ans: c  3, 7, x of average = 3 = 3 = 3 = 6
5. x msL¨K †Q‡ji eq‡mi Mo y eQi Ges a msL¨K †Q‡ji Ans: a
eq‡mi Mo b eQi| me †Q‡ji eq‡mi Mo KZ? 10. If the average of 5, 6, 7 and w is 8, the value of w
x+a y+b is-
a) 2 b) 2
a) 8 b) 12
c) 14 d) 16

17
Sol: 5+6+7 +w = 84 = 32 16. 10 Rb Qv‡Îi Mo b¤^i x| hw` Ab¨ 5 Rb Qv‡Îi Mo b¤^i 20 nq,
 w = 32  18 = 14 Z‡e H 15 Rb Qv‡Îi Mo b¤^i KZ n‡e?
Ans: c a) (10x20)/(x5)/15 b) (10x20)/(x5)
11. If 6 and X have the same mean as 2, 4 and 24, c) (x+10)/1.5 d) None
what is the value of X? Sol: 10 Rb Qv‡Îi b¤^‡ii mgwó = 10x
a) 5 b) 10 5 Ó Ó Ó Ó = 205 = 100
c) 14 d) 36 15 Ó Ó Ó Ó = 10x +100
6x 2424 10x+100 x+10
Sol: Mean = 2 = 3 = 10 15 Ó Ó Ó Mo = = 1.5
15
 6 +x = 20 Ans: c
 x = 14 17. wZb mšÍv‡bi eq‡mi Mo 9 eQi| wcZvmn Zv‡`i eq‡mi Mo 18 eQi
Ans: c n‡j, wcZvi eqm KZ?
12. If the average of (x3), (x5) and (x7) is 0, a) 40 eQi b) 45 eQi
then what is the value of x? c) 50 eQi d) 60 eQi
a) 10 b) 15
Sol: wZb mšÍv‡bi eq‡mi Mo = 9 eQi
c) 19 d) 5
(x3)+(x5) + (x7) Ó Ó Ó mgwó = (93) = 27 eQi
Sol: =0 wcZvmn eq‡mi Mo = 18 eQi|
3
 x3 x5x 7 = 0  Ó Ó Ó mgwó = (184) = 72 eQi
 3x = 15  wcZvi eqm = (7227) = 45 eQi|
Ans: d Ans: b
13. If 4a+4b+4c+4d = 112, what is the average of a, 18. wZb cy‡Îi eq‡mi Mo 16 eQi| wcZvmn cy‡Îi eq‡mi Mo 25
b, c and d? eQi| wcZvi eqm KZ?
a) 28 b) 4.5 a) 45 eQi b) 48 eQi
c) 4 d) None c) 50 eQi d) 52 eQi
Sol: 4a4b4c4d = 112 Sol: wZb cy‡Îi †gvU eqm = 16 3= 48 eQi
 4(abcd) = 112 wcZvmn cy·`i †gvU eqm = 254 = 100 eQi
 a+b+c+d = 28  wcZvi eqm 100  48 = 52 eQi|
a+b+c+d Ans: d
 =7
4 19. †Kvb †kÖwY‡Z 20 Rb Qv‡Îi Mo 10 eQi| wkÿKmn Zv‡`i eq‡mi
Ans: d Mo 12 eQi n‡j wkÿ‡Ki eqm KZ?
14. The average (arithmetic mean) of x and y is 20. a) 32 eQi b) 42 eQi
If z = 5, , what is the average of x, y and z? c) 62 eQi d) 52 eQi
1
a) 83 b) 10 Sol: 20 Rb Qv‡Îi †gvU eqm = 2010 = 200 eQi
1 wkÿKmn 20 Rb Qv‡Îi †gvU eqm= 2112 = 252 eQi
c) 122 d) 15  wkÿ‡Ki eqm = 252  200 = 52 eQi|
Sol: Sum of x and y = 202 = 40 Ans: d
405 20. wcZv I Zvi `yB mšÍv‡bi eq‡mi Mo 25 eQi| `yB mšÍv‡bi eq‡mi
 Average of x, y and z = 3 = 15 Mo 22 eQi n‡j, wcZvi eqm KZ?
Ans: d a) 25 eQi b) 21 eQi
15. If (x2y2) = 48 and (xy) = 4, what is the average c) 31 eQi d) 32 eQi
of x and y? Sol: wcZv + `yB mšÍv‡bi †gvU eqm = 253 = 75 eQi
a) 12 b) 10 `yB mšÍv‡bi †gvU eqm = 222 = 44 eQi
c) 8 d) 6  wcZvi eqm = 7544 = 31 eQi|
Sol: x2  y2 = 48 Ans: c
 (x  y) (xy) = 48 21. wcZv I `yB mšÍv‡bi eq‡mi Mo 30 eQi| `yB mšÍv‡bi eq‡mi Mo
 (xy)  4 = 48 20 eQi n‡j wcZvi eqm KZ?
 x y = 12 a) 20 eQi b) 30 eQi
xy c) 40 eQi d) 50 eQi
 =6
2 Sol: wcZv I `yB mšÍv‡bi †gvU eqm = 303 = 90 eQi
Ans: d `yB mšÍv‡bi †gvU eqm = 202 = 40 eQi

18
 wcZvi eqm = (9040) = 50 eQi| myZivs, kÖwgK msL¨v wظY Ki‡j nq 2x Rb
Ans: d awi, x Rb Ki‡Z cv‡i y GKK mg‡q
22. wcZv, gvZv I Kb¨vi eq‡mi Mo 30 eQi| gvZv I Kb¨vi Mo 1 Ó Ó Ó = y x
eqm 25 eQi n‡j wcZvi eqm KZ? yx
a) 30 eQi b) 40 eQi 2x Ó Ó Ó = 2x Ó Ó
c) 45 eQi d) 35 eQi 1
=2yÓ Ó
Sol: wcZv  gvZv  Kb¨vi eq‡mi mgwó = 252 = 50 eQi
gvZv  Kb¨vi eq‡mi mgwó = 252 = 50 eQi 1
myZivs KvRwU Ki‡Z c~‡e©i ¸Y mgq jvM‡e|
 wcZvi eqm = (9050) eQi ev 40 eQi| 2
Ans: b Ans: d
1
4. 7 Rb †jvK GKw`‡b GKwU Kv‡Ri Ask K‡i| 7 w`‡b GKRb
7
HwKK wbqg †jvK H Kv‡Ri KZ Ask Ki‡Z cv‡i?
1. 8 Rb cyiæl ev 18 Rb evjK GKwU KvR 36 w`‡b Ki‡Z cv‡i| 1 1
a) 49 Ask b) 14 Ask
16 Rb cyiæl I 18 Rb evjK †mB Kv‡Ri wظY GKwU KvR KZ
w`‡b Ki‡Z cv‡i? 1
c) 7 Ask d) m¤ú~Y© KvR
a) 24 w`‡b b) 26 w`‡b
c) 28 w`‡b d) 30 w`‡b 1
Sol: 1 w`‡b 7 Rb †jvK K‡i 7 Ask
Sol: 8 Rb cyiæ‡li KvR = 18 Rb evj‡Ki KvR
18 1
1Ó Ó Ó = 8 Ó Ó Ó  1Ó 1 Ó Ó Ó= Ó
77
1616 7
 16 Ó Ó Ó = 8 = 36 Ó Ó  7 Ó 1 Ó Ó Ó= Ó
77
  †gvU evjK = (3618) Rb = 54 Rb| 1
= 7
 18 Rb evjK KvRwU K‡i = 36 w`‡b
 1 Ó Ó Ó Ó = 3618 Ó Ans: c
3618 1
 54 Ó Ó Ó Ó = 54 = 12 w`‡b 5. 3 w`‡b GKwU Kv‡Ri 18 Ask †kl n‡j H, Kv‡Ri 4 ¸Y KvR
Ki‡Z KZw`b jvM‡e?
myZivs KvRwUi wظY Ki‡Z cv‡i (122) w`‡b = 24 w`‡b
a) 216 w`b b) 54 w`b
Ans: a
2. GKwU wkwe‡i 720 Rb •m‡b¨i 20 w`‡bi Lvevi gRy` Av‡Q| 10 c) 24 w`b d) 243 w`b
w`b ci wKQz bZyb •m‡b¨i AvMg‡bi Kvi‡Y Aewkó Lv‡`¨ Zv‡`i 1
Sol: KvRwU 18 Ask †kl Ki‡Z mgq jv‡M = 3 w`b
8 w`b P‡j| wkwe‡i KZRb bZzb •mb¨ G‡mwQj?
a) 175 Rb b) 190 Rb 318
Ó 1 Ó ev m¤ú~Y© Ó Ó Ó = 1 w`b = 54 w`b
c) 170 Rb d) 180 Rb
Sol: w`b evKx Av‡Q (2010) = 10 w`b  H Kv‡Ri Pvi ¸Y KvR Ki‡Z mgq jvM‡e = 54 4 w`b
10 w`b P‡j = 720 Rb •m‡b¨i = 216 w`b
 1 Ó Ó = 72010 Ó Ó Ans: a
6. GKwU evjwZi †fZ‡ii AvqZb 1.5 wjUvi n‡j 450 wjUv‡i KZ
72010
 8 Ó Ó = 8 Ó Ó evjwZ cvwb n‡e?
a) 300 evjwZ b) 450 evjwZ
= 900 Rb •m‡b¨i
c) 500 evjwZ d) 675 evjwZ
 wkwe‡i bZzb •mb¨ G‡mwQj = (900  720) Rb
450
= 180 Rb Sol: 1.5 = 300 evjwZ
Ans: d
3. GKwU wbw`©ó KvR †kl Ki‡Z kÖwgK msL¨v wظY Ki‡Z n‡j, Ans: a
7. hw` 15wU Kj‡gi `vg 46.5 UvKv nq Zvn‡j 2wU Kj‡gi `vg KZ?
KvRwU Ki‡Z c~‡e©i KZ¸Y mgq jvM‡e?
1 a) 10 UvKv b) 4.5 UvKv
a) 4 ¸Y b) 4 ¸Y c) 6.2 UvKv d) 12 UvKv
1 Sol: 15wU Kj‡gi `vg 46.5 UvKv
c) 2 ¸Y d) 2 ¸Y 46.52
 2wU Kj‡gi `vg = 15 Ó
Sol: awi, kÖwg‡Ki msL¨v x Rb

19
= 6.2 UvKv 13. 15 Rb †jvK GKwU KvR †kl K‡i 3 N›Uvq| 5 Rb †jvK H KvR
Ans: c KZ mg‡q †kl Ki‡e?
8. A car wash center washes 10 cars in half an a) 5 NÈvq b) 7.5 NÈvq
hour. At this rate how many care can it wash in c) 9 NÈvq d) 4 NÈvq
4 hours? Sol: 15 Rb †jvK †kl K‡i 3 N›Uvq
a) 60 b) 20 1 Ó Ó Ó Ó 315 Ó
c) 80 d) 40
1 315
Sol: In hr car center washes 10 cars 5Ó Ó Ó Ó = 5 = 9 N›Uvq
2
1024 Ans: c
 4 hr Ó Ó Ó= 1 14. 50 Rb †jvK 20wU bjK~c emv‡Z 100 w`b mgq †bq| Zvn‡j 25
Rb †jv‡Ki 10wU bjK~c emv‡Z KZ mgq jvM‡e?
= 80 cars
Ans: c a) 45 w`b b) 60 w`b
9. 3wU QvcvLvbv GKwU KvR 60 wgwb‡U Ki‡Z cv‡i| cuvPwU c) 80 w`b d) 100 w`b
QvcvLvbv KZ wgwb‡U KvRwU Ki‡Z cvi‡e? Sol: 50 R‡bi 20wU bjK~c emv‡Z jv‡M = 100 w`b
a) 15wgwb‡U b) 20 wgwb‡U 10050
 1 Ó 1 Ó Ó Ó Ó = 20 Ó
c) 30 wgwb‡U d) 36 wgwb‡U
Sol: 3wU QvcvLvbv KvR K‡i = 60 wgwb‡U 1005010
 25 Ó 10 Ó Ó Ó Ó = Ó
603 2025
5 Ó Ó Ó Ó = 5 = 36 w`b = 100 w`b|
Ans: d Ans: d
10. 10 Rb †jvK GKwU KvR 20 w`‡b Ki‡Z cv‡i| 8 Rb †jv‡Ki 15. GKwU cyKzi Lbb Ki‡Z 300 Rb †jv‡Ki 25 w`b jv‡M| cyKziwU 1
H KvRwU Ki‡Z KZw`b jvM‡e? w`‡b Lbb Ki‡Z KZ Rb †jv‡Ki `iKvi n‡e?
a) 25 w`b b) 24 w`b a) 7000Rb b) 7250 Rb
c) 30 w`b d) 16 w`b c) 7500 Rb d) 8000 Rb
Sol: 10 Rb †jvK GKwU KvR Ki‡Z cv‡i = 20 w`‡b Sol: 25 w`‡b cyKziwU Lbb Ki‡Z jv‡M 300 Rb †jvK
 1 Ó Ó Ó Ó Ó Ó ( 2020) Ó 1 Ó Ó Ó Ó Ó 25300 Ó Ó
2010 = 7500 Rb †jvK|
 8 Ó Ó Ó Ó Ó Ó = 8 Ó Ans: c
= 25 w`b 16. GKwU KvR 15 Rb †jvK 10 w`‡b Ki‡Z cv‡i| KZ Rb †jvK H
KvR 1 w`‡b m¤úbœ Ki‡Z cvi‡e?
Ans: a a) 100 Rb b) 150 Rb
11. 16 Rb †jvK GKwU KvR 6 w`‡b Ki‡Z cv‡i| 12 Rb †jv‡K c) 200 Rb d) 250 Rb
KvRwU KZ w`‡b Ki‡Z cv‡i? Sol: 10 w`‡b K‡i 15 Rb †jvK
a) 4 w`‡b b) 8 w`‡b  1 Ó Ó 1510 = 150 Rb †jvK|
c) 12 w`‡b d) 3 w`‡b Ans: b
Sol: 16 Rb †jvK KvR K‡i = 6 w`b 17. †h cwigvY Lv‡`¨ 15 Rb †jv‡Ki 40 w`b P‡j H cwigvY Lv‡`¨ 40
616 Rb †jv‡Ki KZ w`b Pj‡e?
12 Ó Ó Ó Ó = 12 a) 15 w`b b) 20 w`b
= 8 w`‡b  c) 25 w`b d) 30 w`b
Ans: b Sol: 15 Rb †jv‡Ki 40 w`b
12. †h KvRwU 70 Rb kÖwgK 30 w`‡b Ki‡Z cv‡i, †m KvRwU 12 4015
 40 Ó Ó = 40 = 15 w`b|
w`‡b m¤úbœ Ki‡Z n‡j cÖwZw`b KZRb kÖwg‡Ki cÖ‡qvRb n‡e?
a) 155 Rb b) 175 Rb Ans: a
c) 195 Rb d) 215 Rb 18. †h cwigvY Lv‡`¨ 15 Rb †jv‡Ki 40 w`b P‡j, H cwigvY Lv‡`¨ 20
Sol: 30 w`‡b K‡i 70 Rb kÖwgK Rb †jv‡Ki KZw`b Pj‡e?
 1 Ó Ó Ó 7030 Ó a) 25 w`b b) 30 w`b
7030 c) 32 w`b d) 35 w`b
 12 Ó Ó Ó = 12 Ó Sol: 15 Rb †jv‡Ki P‡j 40 w`b
= 175 Rb kÖwgK 4015
 20 Ó Ó Ó 20 Ó
Ans: b
= 30 w`b

20
Ans: b  1Ó Ó Ó Ó = 8 5 Ó
19. hw` 6wU †Nvov 4 w`‡b 30 †KwR †Qvjv Lvq, Z‡e KqwU †Nvov H 85
mg‡q 25 †KwR †Qvjv Lv‡e?  1Ó Ó Ó Ó = 10 Ó = 4 w`‡b
a) 5wU b) 6wU Ans: b
c) 7wU d) 8wU 24. hw` 5wU weovj 5wU Bu`yi a‡i 5 w`‡b, Zvn‡j 100Uv weovj 100 Uv
Sol: 30 †KwR †Qvjv Lvq 6wU †Nvov Bu`yi ai‡e-
625 a) 1 w`‡b b) 5 w`‡b
 25 Ó Ó Ó 30 Ó c) 20 w`‡b d) 100 w`‡b
= 5wU †Nvov Sol: 5wU †eovj 5wU Bu`yi a‡i 5w`‡b
Ans: a 55
20. hw` 10wU ej` 20 w`‡b 50 weNv Rwg Pvl Ki‡Z cv‡i, Z‡e 1Ó Ó 1 Ó Ó Ó = 5 Ó
12wU ej` 15 w`‡b KZ weNv Rwg Pvl Ki‡Z cvi‡e? 55100
a) 42 weNv b) 44 weNv  100 Ó Ó 100 Ó Ó = Ó
5100
c) 45 weNv d) 48 weNv
= 5 w`‡b
Sol: 10wU ej` 20 w`‡b Pvl K‡i 50 weNv
Ans: b
5012 25. 15 R‡bi †Kvb Kv‡Ri A‡a©K Ki‡Z 20 w`b jv‡M, KZ w`‡b 20 Rb
 12 Ó 20 Ó Ó Ó 10 Ó †jvK cy‡iv KvRwU †kl Ki‡Z cvi‡e?
501215 a) 20 b) 15
 12 Ó 15 Ó Ó Ó = Ó
1020 c) 30 d) 40
= 45 weNv 1
Ans: c Sol: 15 Rb 5 Ask KvR K‡i 20 w`‡b|
21. hw` 15wU ej` 10 w`‡b 12 weNv Rwg Pvl Ki‡Z cv‡i, Z‡e 9wU  1 Ó 1 Ó Ó Ó 21520 Ó
ej` KZ w`‡b 18 weNv Rwg Pvl Ki‡e? 21520
a) 22 w`‡b b) 25 w`‡b  20 Ó 1 Ó Ó Ó 20 = 30 w`‡b
c) 27 w`‡b d) 30 w`‡b Ans: c
Sol: 15 wU ej` 12 weNv Rwg Pvl K‡i = 10 w`‡b 26. hw` 6wU †Nvov 4 w`‡b 30 †KwR †Qvjv Lvq, Z‡e 8wU †Nvov KZ w`‡b
 1 Ó Ó 12 Ó Ó Ó Ó = 1010 w`‡b 30 †KwR †Qvjv Lv‡e?
1015 a) 4 w`‡b b) 2 w`‡b
 9 Ó Ó 12 Ó Ó Ó Ó = 9 w`‡b
c) 3 w`‡b d) 6 w`‡b
1015 Sol: 6wU †Nvov Lvq 4 w`‡b
 9Ó Ó 1 Ó Ó Ó Ó = w`‡b
912  1wU Ó Ó 46 w`‡b
101518 46
 9 Ó Ó 18 Ó Ó Ó Ó = Ó  8wU Ó Ó 8 = 3 w`‡b
912
= 25 w`‡b Ans: c
Ans: b 27. 8 Rb †jvK GKwU KvR 6 w`‡b Ki‡Z cv‡i| KvRwU 3 w`‡b Ki‡Z
22. hw` 12 Rb kÖwgK 4 w`‡b UvKv 2880 Avq K‡i, Z‡e 8 Rb n‡j KZRb bZzb †jvK wb‡qvM Ki‡Z n‡e?
kÖwgK KZw`‡b mgcwigvY UvKv Avq Ki‡e? a) 6 Rb b) 8 Rb
a) 3 w`‡b b) 4 w`‡b c) 7 Rb d) 12 Rb
c) 5 w`‡b d) 6 w`‡b Sol: 6 w`‡b K‡i 1wU KvR 8 Rb †jvK
Sol: 12 Rb kÖwgK Avq K‡i = 4 w`‡b  1 Ó Ó Ó Ó 86 Ó Ó
 1 Ó Ó Ó Ó 412 Ó 83
 3 Ó Ó Ó Ó 3 Ó Ó
412
 8 Ó Ó Ó Ó = 8 Ó = 16 Rb †jvK
= 6 w`‡b  bZzb †jvK wb‡qvM Ki‡Z n‡e = (168) Rb ev 8 Rb|
Ans: d Ans: b
23. 8 Rb kÖwgK 5 w`‡b 2400 UvKv Avq K‡i| 10 Rb kÖwgK 28. hw` GKwU KvR 9 Rb †jv‡K 12 w`‡b †kl Ki‡Z cv‡i, Z‡e 12
KZw`‡b mgcwigvY UvKv Avq Ki‡e? †jvK GB KvRwU KZw`‡b †kl Ki‡Z cvi‡e?
a) 3 w`‡b b) 4 w`‡b a) 9 w`‡b b) 5 w`‡b
c) 5 w`‡b d) 6 w`‡b c) 10 w`‡b d) 12 w`‡b
Sol: 8 Rb kÖwgK Avq K‡i = 5 w`‡b Sol: 9 Rb †jvK GKwU KvR K‡i = 12 w`‡b

21
 1Ó Ó Ó Ó Ó = 129 Ó 3
c) d) †KvbwUB bq
129 t
 12 Ó Ó Ó Ó Ó = 12 Ó Sol: t NÈvq Lvwj nq 1wU †P․ev”Pv
= 9 w`‡b| 1
 1 Ó Ó Ó t Ask
Ans: a
29. 20 Rb †jvK GKwU KvR 10 w`‡b Ki‡Z cv‡i| H KvR 5 w`‡b 3
 3 Ó Ó Ó Ask
m¤úbœ Ki‡Z n‡j KZRb †jvK `iKvi nq? t
a) 60 Rb b) 40 Rb Ans: c
c) 30 Rb d) 25 Rb 3. GKwU †P․ev”Pv wZbwU bj w`‡q h_vµ‡g 10, 12, I 15 NÈvq c~‡e©
Sol: 10 w`‡b KvR K‡i = 20 Rb n‡Z cv‡i| wZbwU bj GK m‡½ Ly‡j w`‡j †P․ev”Pv A‡a©K c~Y© n‡Z
1020 KZ mgq jvM‡e?
 5 Ó Ó Ó = 5 = 40 Rb| a) 6 NÈv b) 4 NÈv
Ans: b c) 3 NÈv d) 2 NÈv
30. A ferry can carry 24 buses or 36 cars at a time. Sol: 1g bj Øviv
If there are 9 cars on the ferry, how many buses 10 NÈvq c~b© nq 1wU †P․ev”Pv
can be loaded onto it? 1
 1 Ó Ó Ó 10 Ó
a) 18 b) 16
c) 15 d) 14 2q bj Øviv,
Sol: 36 cars = 24 buses 12 NÈvq c~Y© nq 1 wU †P․ev”Pv
249 1
 9 Ó = = 6 buses 1 Ó Ó Ó 12 Ó
36
 of buses can be loaded = 24 3q bj Øviv,
Ans: a  15 NÈvq c~Y© nq 1 wU †P․ev”Pv
31. If a car drive 25 km on two little of octane, how 1
many litters will be needed for a trip of 150 1 Ó Ó Ó 15 Ó
km? 1 1 1
a) 12 b) 3  wZbwU bj Øviv 1 N›Uvq c~Y© nq = 10  12  15
c) 6 d) 7 1
Sol: For drive 25 km octane is needed 2 litters = 4 Ask
2 1
Ó Ó 1 Ó Ó Ó 25 Ó 4 Ask c~Y© nq 1 NÈvq
2150 1 1
Ó Ó 150 Ó Ó Ó 25 = 12  2 Ask c~Y© nq 2  4 Ó = 2 NÈvq
Ans: a Ans: d
4. Three pipes can independently fill a water tank in
10, 12 and 15 hours. How many hours will it take
bj I †P․ev”Pv for all three pipes opened together to fill half of the
tank?
1. A pump removes water at a rate of 6 gallons a) 6 b) 5
per minute. How many hours will it take to c) 4 d) 2
remove 1800 gallons? 1 1 1
a) 4 hours b) 5 hours Sol: in 1 hour 3 pipes can fill = + +
10 12 15
c) 3 hours d) 6 hours 6+5+4 15 1
Sol: 6 gallon K‡i 1 minute-G = 60 = 60 = 4
1
 1 Ó Ó 6 1
4 Portion can fill 1 hour
1800
 1800 Ó Ó 6 = 300 = 5 hours  2 Ó
1
Ó Ó
141 1
= 2 hours
12
Ans: b
Ans: d
2. hw` 1wU cvB‡ci Øviv 1wU †P․ev”Pv ‘t’ NÈvq Lvwj Kiv hvq,
5. GKwU †P․ev”Pvi 3/5 fvM c~iY n‡Z 7 N›Uv jv‡M| †P․ev”PvwUi evwK
Zvn‡j 3 NÈvq †P․ev”Pvi KZ Ask Lvwj Kiv hv‡e?
Ask c~ib n‡Z Avi KZ mgq jvM‡e?
t
a) 3t b) 3 a) 5 NÈv 20 wgwbU b) 4 NÈv 40 wgwbU

22
c) 4 NÈv 20 wgwbU d) †KvbwUB bq 32
3 = 60 Ó
Sol: †P․ev”PvwUi evwK Ask = 1  5 Ask
  5 1
2 = 60 = 12 Ask
= 5 Ask
1
3  12 Ask c~Y© nq = 1 wgwb‡U|
†P․ev”PvwUi 5 fvM c~iY n‡Z mgq jv‡M 7 NÈv
 1 ev, m¤ú~Y© Ask c~Y© nq = (121) wgwbU = 12 wgwbU
75 Ans: d
 Ó 1 Ó Ó Ó Ó Ó 3 Ó
8. GKwU wccvq `yBwU bj mshy³| cÖ_g bjwU Ly‡j w`‡j Lvwj wccvwU 20
2 752 wgwb‡U c~Y nq; wØZxq bjwU Ly‡j w`‡j cwic~Y© wccvwU 30 wgwb‡U
 Ó 5 Ó Ó Ó Ó Ó Ó Lvwj nq| `ywU bjB GKm‡½ Ly‡j w`‡j Lvwj wccvwU KZ mg‡q c~Y©
35
14 n‡e?
= 3 NÈv a) 50 wgwb‡U b) 80 wgwb‡U
ev, 4 NÈv 40 wgwbU c) 100 wgwb‡U d) 60 wgwb‡U
Ans: b 1
Sol: 1g bj Øviv 1 wgwb‡U c~Y© nq 20 Ask
6. GKwU †P․ev”Pvq `ywU bj Av‡Q| GKwU bj Øviv †P․ev”PvwU 20
wgwb‡U Ges AciwU Øviv 30 wgwb‡U cvwb Øviv c~Y© nq| bj `ywU 1
2q Ó Ó 1 Ó Ó Ó 30 Ask
GKmv‡_ Ly‡j w`‡j †P․ev”PvwU KZÿ‡Y c~Y© n‡e?
1 1
Dfq bj Øviv 1 wgwb‡U c~Y© nq =  20  30 Ask
a) 21 wgwb‡U b) 18 wgwb‡U
c) 15 wgwb‡U d) 12 wgwb‡U  
Sol: 1g bj Øviv 20 wgwb‡U c~Y© nq 1 ev m¤ú~Y© Ask 1
= 60 Ask
1
1 Ó Ó 1 Ó Ó Ó 1 Ó Ó = 20 Ask 1
2q Ó Ó 30 Ó Ó Ó 1 ev m¤ú~Y© Ask 60 Ask c~Y© nq 1 wgwb‡U
1 160
 Ó Ó Ó 1 Ó Ó Ó = 30 Ask  1 Ó Ó Ó 1 Ó = 60 wgwbU
1 1
 `ywU bj Øviv GK‡Î c~Y© nq =  20  30
Ans: d
  9. GKwU cvwb U¨v‡¼ `ywU bj Av‡Q| cÖ_g bjwU Ly‡j w`‡j U¨v¼wU 10
3+2 NÈvq c~Y© nq Ges wØZxq bjwU Ly‡j w`‡j c~Y© U¨v¼wU 15 NÈvq Lvwj
= 60 Ask nq| `ywU bj GKmv‡_ Ly‡j w`‡j Lvwj U¨v¼wU KZ mg‡q c~Y© n‡e?
5 a) 20 N›Uvq b) 25 NÈvq
= 60 Ask c) 30 NÈvq d) 35 NÈvq
1 Sol: awi, U¨v‡¼i AvqZb =  GKK
= 12 Ask
1g bj Øviv 10 NÈvq c~Y© nq  GKK
1 v
`ywU bj GK‡Î Ly‡j w`‡j 12 Ask c~Y© nq 1 wgwb‡U  1g Ó Ó 1 Ó Ó Ó 10
112 2q bj Øviv 15 NÈvq Lvwj nq =  GKK
 Ó Ó Ó Ó Ó 1 ev m¤ú~Y© Ó = 1 wgwbU v
 2q Ó Ó 1 Ó Ó Ó 15 GKK
= 12 wgwbU
 Dfq bj Øviv 1 NÈvq c~Y© nq =  10  15 GKK
Ans: d v v
7. GKwU †P․ev”Pvq `yBwU bj Av‡Q| GKwU bj Øviv †P․ev”PvwU 20  
wgwb‡U Ges AciwU Øviv 30 wgwb‡U cvwb Øviv c~Y© nq| bj `yBwU 3v  2v
GKmv‡_ Ly‡j w`‡j †P․ev”PvwU KZÿ‡Y c~Y© n‡e? = 30 GKK
a) 21 wgwb‡U b) 18 wgwb‡U v
c) 15 wgwb‡U d) 12 wgwb‡U = 30 GKK
Sol: 1g bj Øviv 20 wgwb‡U c~Y© nq †P․ev”PvwUi 1 Ask awi, Dfq bj Øviv c~Y© n‡Z mgq jv‡M t N›Uv|
1 v v
 1g Ó Ó 1 Ó Ó Ó Ó 20 Ó kZ©g‡Z, t = 30
1 1
Avevi 1g I 2q Øviv 1 wgwb‡U c~Y© nq =  20  30 Ask
ev, t = 30
   mgq 30 NÈv|
Ans: c

23
10. GKwU †P․ev”Pvq `yBwU bj Av‡Q| GKwU bj 40 wgwb‡U fwZ© Sol: 180 + 1.d = 250 + 0.5d
Ki‡Z cv‡i Ges AciwU GK NÈvq Lvwj Ki‡Z cv‡i| Dfq bj 1
ev, 180 + d = 250 + d
GKmv‡_ Ly‡j w`‡j KZÿ‡Y †P․ev”PvwU fwZ© n‡e? 2
a) 1 NÈv b) 2 NÈv 1
ev, d  d = 250  180
c) 3 NÈv d) 4 NÈv 2
Sol: 1g bj Øviv 40 wgwb‡U fwZ© nq 1 Ask 1
ev, 2 d = 70
1
 1g Ó Ó 1 Ó Ó Ó 40 Ó ev, d = 140
2q bj Øviv 1 N›Uv ev 60 wgwb‡U Lvwj nq 1 Ask Ans: d
1 2. GK e¨w³ Lvov c~e©w`‡K 5 gvBj `~iZ¡ AwZµg K‡i cÖwZ gvBj 2
 2q Ó Ó 1 Ó 1 Ó Ó Ó 60 Ó wgwb‡U Ges Lvov cwðg w`‡K c~e©¯
v‡b wd‡i Av‡m cÖwZ wgwb‡U 2
1 1 gvBj wn‡m‡e| H e¨w³i Mo MwZ‡eM NÈvq KZ gvBj|?
Dfq bj Øviv 1 wgwb‡U c~Y© nq =  40  60 Ask a) 48 gvBj b) 75 gvBj
 
1 c) 24 gvBj d) 45 gvBj
= 120 Ask Sol: †jvKwUi †h‡Z mgq jv‡M (25) wgwbU
1 5
 Ó Ó Ó Ó =2 Ó
120 Ask fwZ© nq 1 wgwb‡U
1120 †gvU `~iZ¡ = 5  5 = 10 gvBj
 1 Ó Ó Ó = 1 wgwbU
†gvU mgq = 10 + 2 wgwbU
5
= 120 wgwbU ev 2 NÈv|  
Ans: b 25
= 2 wgwbU
11. m¤ú~Y© Lvwj GKwU †P․ev”Pv GKwU cvBc w`‡q 5 NÈvq fwZ© Kiv
hvq| wØZxq GKwU cvBc w`‡q †P․ev”PvwU fwZ© Ki‡Z 3 NÈv 25
2 2 wgwb‡U hvq = 10 gvBj
jv‡M| `ywU cvBc GKmv‡_ e¨envi K‡i †P․ev”PvwUi 3 Ask fwZ© 102
Ki‡Z mgq jvM‡e?  1 Ó Ó = 25 Ó
8 3 10260
a) 15 NÈv b) 4 NÈv  60 Ó Ó = 48 gvBj|
25
5 2 Ans: a
c) 4 NÈv d) 3 NÈv
3. `ywU evm NÈvq 20 wKwg †e‡M GKB mg‡q MveZjx †_‡K AvwiPv
1 iIqvbv n‡jv| mvfvi †cu․Qvi ci GKwU evm †_‡K †Mj| wKš‧ Aci
Sol: 1g cvBc Øviv 1 NÈvq fwZ© nq 5 Ask
evmwU PjwZ _vK‡jv| Avav NÈv ci †_‡g _vKv evmwU NÈvq 25 wKwg
1 †e‡M Avevi Pj‡Z _vK‡jv| mvfvi †_‡K KZ`~‡i evm `ywU wgwjZ
Ges 2q Ó Ó 1 Ó Ó Ó 3 Ó n‡e?
1 1 8
 `ywU cvBc Ó 1 Ó Ó Ó =  5  3 Ask = 15
a) 40 wKwg b) 50 wKwg
  c) 60 wKwg d) 55 wKwg
Ask Sol: awi,
8 d wKwg `~‡i evm `ywU wgwjZ n‡e
 15 Ask fwZ© nq 1 NÈvq
d d 1
2 1152 5 cÖkœg‡Z, 20 = 25  2
 3 Ó Ó Ó = 4 N›Uvq ev, 5d = 4d + 50
83
Ans: c  d = 50 wKwg
Ans: b
4. A man moves from A to B at the rate of 4 km/hr.
mgq, `~iZ¡ I MwZ‡eM Hed he moved at the rate of 3.67 km/hr, he would
have taken 3 hours more to reach the destination.
1. †iRv Mvwo fvov K‡i 180 UvKv w¯
i Ges 1 UvKv nv‡i cÖwZ What is the distance between A and B?
gvBj| Avwmd Mvwo fvov K‡i 250 UvKv w¯
i Ges 0.50 UvKv a) 33 kms b) 132 kms
nv‡i cÖwZ gvBj| hw` cÖ‡Z¨‡K d gvBj ågY K‡i Ges cÖ‡Z¨‡Ki c) 36 kms d) 144 kms
†gvU fvov mgvb nq, Zvn‡j d Gi gvb KZ? Sol: Let, the distance between A and B is s
a) 100 b) 120 UvKv s s
 4 + 3 = 3.67
c) 135 UvKv d) 140 UvKv

24
s+12 s jv‡M| GK †÷kb †_‡K hvÎv K‡i Ab¨ †÷k‡b †cu․Qv‡bv ch©šÍ GKUv
 = †Uªb KqUv †Uª‡bi †`Lv cv‡e?
4 3.67
 4s = 3.67s + 440.4 a) 8 b) 10
 0.33s = 44.04 c) 11 d) 12
 s = 133.45 Sol:
Ans: Ackb¸‡jv‡Z mwVK DËi †bB| Ans: b
5. A train running at the speed of 25 m/s takes 10 9. GK e¨w³ †fv‡i 60 wKwg/NÈv †e‡M Mvwo Pvwj‡q e¸ov †_‡K iscyi
seconds to pass a man running at the speed of †M‡jb Ges mܨvq 40 wKwg/N›Uv †e‡M Mvwo Pvwj‡q iscyi †_‡K
10 m/s in the opposite direction. Find the length e¸ov wdi‡jb| †dir hvÎvq 1 NÈvq 1 NÈv mgq †ewk jvMj| e¸ov
of the train. I iscy‡ii `~iZ¡ KZ?
a) 150 meters b) 200 meters a) 160 wKwg b) 100 wKwg
c) 250 meters d) 350 meters c) 140 wKwg d) 120 wKwg
Sol: Apparent velocity of the train = (25+10) = 35 Sol: awi, e¸ov I iscy‡ii `~iZ¡ = x wKwg
m/s 60 wKwg hvq = 1 N›Uvq
In 1 sec. the train goes 35 m x
” 1 ” ” ” ” = 3510 = 350 m  x Ó Ó = 60 Ó
 Length of the train 350 m. Avevi, 40 wKwg †e‡M wd‡i Av‡m = 1 NÈvq
Ans: d x
6. GKwU e›`y‡Ki ¸wj cÖwZ †m‡K‡Û 1,540 dzU MwZ‡e‡M jÿ¨‡f`  x Ó Ó Ó Ó = 40
K‡i| GK e¨w³ e›`yK Quyoevi 3 †m‡KÛ ci jÿ¨‡f‡`i kã x x
ïb‡Z cvq| k‡ãi MwZ cÖwZ †m‡K‡Û 1100 dzU| jÿ¨ e¯‧i cÖkœg‡Z, 40  60 = 1
`~iZ¡ KZ?
3x  2x
a) 2025 dzU b) 1925 dzU  120 = 1
c) 1975 dzU d) 1875 dzU
 x = 120
Sol: awi, `~iZ¡ K dzU
Ans: d
K
 ¸wj jÿ¨‡f` Ki‡Z mgq jv‡M = 1540 †m‡KÛ 10. GKwU †jvK Lvov DËi w`‡K m gvBj `~iZ¡ AwZµg K‡i cÖwZ gvBj
2 wgwb‡U Ges Lvov `wÿY w`‡K c~e©¯
v‡b wd‡i Av‡m cÖwZ wgwb‡U 2
K
Ges kã Kv‡b Avm‡Z mgq jv‡M 1100 Ó gvBj wn‡m‡e| †jvKwUi Mo Mwe‡eM N›Uvq KZ gvBj?
a) 45 gvBj b) 48 gvBj
K K
 1540  1100 = 3 c) 75 gvBj d) 24 gvBj
Sol: †jvKwUi †h‡Z mgq jv‡M 2m wgwbU
K 1 1
ev, 220  7 + 5 = 3 m
  Ó wd‡i Avm‡Z mgq iv‡M 2 wgwbU
322035 †gvU `~iZ¡ 2m gvBj|
ev, K = 12 = 1925 dzU
5m
†gvU mgq = 2m  2  wgwbU = 2 wgwbU
m
Ans: b
 
7. XvKv †_‡K Uv½vB‡ji `~iZ¡ 45 gvBj| Kwig NÈvq 3 gvBj †e‡M
m
nuv‡U Ges iwng NÈvq 4 gvBj †e‡M nuv‡U| Kwig XvKv †_‡K 24 NÈvq hvq 2m gvBj
iIbvivi GK NÈv ci iwng Uv½vBj †_‡K XvKv iIqvbv n‡q‡Q|
2m24
iwng KZ gvBj nuvUvi ci Kwi‡gi mv‡_ †`Lv n‡e?  1 Ó Ó
a) 24 b) 23 m = 48 gvBj|
Ans: b
c) 22 d) 11
11. A car uses one liter of petrol to travel 17 miles.
Sol: Kwig 1 NÈvq hvq 3 gvBj
After a tune-up, the car travels 17% father on one
 evwK `~iZ¡ = (45 3) Ó = 42 gvBj liter. How many liters (best approximation) of
Kwig I iwng 1 NÈvq hvq = (3+4) gvBj = 7 gvBj petrol will it take for the car to travel 170 miles
42 after a tune-up?
 `yÕR‡bi 42 gvBj †h‡Z mgq jv‡M = 7 N›Uv = 6 NÈv
a) 8.1 b) 7.9
 NÈvq 42 iwng nuv‡U = (4 gvBj = 24 gvBj| c) 9.3 d) 8.5
Ans: a Sol: After a tune-up car travels
8. XvKv I PÆMÖvg GB `yB †ij †÷kb †_‡K cÖwZ NÈvq GKUv †Uªb 17
= 17  100  17
GK †÷kb †_‡K Ab¨ †÷k‡bi w`‡K hvÎv K‡i| me †UªBb mgvb
MwZ‡Z P‡j Ges MšÍe¨¯
‡j †cu․Qv‡Z cÖ‡Z¨K †Uª‡bi 5 NÈv mgq = 19.89 miles

25
19.89 miles take 1 liter petrol 840
170 Time required = = 14 hours
60
 Ó Ó Ó Ó Ó
19.89  Departure time of train = 6:00 pm  14 hours
= 8.55 liter petrol = 4: 00 am
Ans: d Ans: a
12. A barge, when empty, travels twice as fast as 15. A train took 6 minutes to travel between two
when it is full. If it travels 20 miles north with a stations 4 miles apart. What was the speed on the
cargo, spends 30 minutes for unloading, and train in miles per hours?
returns to its original port empty, competing a) 30 b) 35
the entire trip in 8 hours, what is the speed of c) 40 d) 45
the barge when it is empty? Sol: In 6 min train goes 4 miles
a) 8 mph b) 10 mph 4
 Ó 60 Ó Ó Ó = 40 miles
c) 10 mph d) 15 mph 
Sol: Let, speed of barge with cargo x mile/hr Ans: c
 speed of empty barge 2x mile/hr
Time spend for travelling = 8  0.5 = 7.5 hrs
20 20
By question, x  2x = 7.5 b`x, ‡b․Kv I †¯ªvZ
40  20 1. GKRb gvwS †¯ªv‡Zi AbyK~‡j 2 NÈvq 6 gvBj hvq Ges 5 NÈvq
 = 7.5 hvÎv¯
v‡b wd‡i Avm‡e| Zvi †gvU åg‡Y cÖwZ NÈvq Mo †eM KZ?
2x
x=4 5 5
a) 18 b) 17
 Speed of empty barge = 4  miles/hr
Ans: a 5 4
c) 1 d) 1
13. The taxicab charge Tk. 4.60 for the first 0.2 6 5
mile of a trip and Tk. 1.20 for each 0.2 of a Sol: †gvU mgq = 25 = 7 NÈv
miles or a part thereof. If the trip is 2.5 miles †gvU `~iZ¡ = 66 = 12 gvBj
one way and the waiting charge is Tk. 7.50 for 12 5
30 minutes or part thereof. What will be the  Mo †eM = 7 = 1 7 gvBj/NÈv
fare for a round trip if the passenger waited for Ans: b
70 minutes? 2. †¯ªv‡Zi AbyK~‡j GKwU †b․Kv 4 N›Uvq 40 wKwg c_ hvq| hw` w¯
i
a) 50 b) 55 R‡j H †b․Kvi Mwe‡eM N›Uvq 8 wKwg nq, Z‡e b`xi †¯ªv‡Zi
c) 60 d) 6.50
MwZ‡eM KZ wQj?
Sol: Total distance traveled = 2.5  2 = 5 miles
a) 4 wKwg b) 3 wKwg
Charge for first 0.2 mile Tk. 4.6
4.8 c) 2 wKwg d) 1 wKwg
Charge for next 4.8 mile = 1.2  0.2 40
Sol: †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †eM = 4 = 10 wKwg/NÈv
= Tk. 28.8
Waiting charge = 7.53 = Tk. 22.5  †¯ªv‡Zi †eM = 10  8 = 2 wKwg/NÈv
 Total charge = 4.6 + 28.8 +22.5 = 55.9 Ans: c
Ans: Ackb¸‡jvi g‡a¨ mwVK DËi †bB| 3. GKwU †b․Kv †¯ªv‡Zi AbyK~‡j NÈv 8 wKwg Ges †¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j 4
14. A train travels from New York to Chicago, a wKwg| †b․Kvi †eM KZ?
distance of approximately 840 miles, at an a) 8 wKwg b) 6 wKwg
average rate of 60 miles per hour and arrives in c) 2 wKwg d) 4 wKwg
Chicago at 6:00 in the evening, Chicago time. Sol: †b․Kvi †eM  †¯ªv‡Zi †eM = 8 wKwg/NÈv
At what hour in the morning, New York City †b․Kvi †eM  †¯ªv‡Zi †eM = 4 wKwg/NÈv
time, did the train depart for Chicago,? [Note: 2x †b․Kvi †eM = 12 wKwg/NÈv
Chicago time is one hours earlier than New  †b․Kvi †eM = 6 wKwg/NÈv
York City time] Ans: b
a) 4:00 b) 5:00
4. `uvo †e‡q GKwU †b․Kv †¯ªv‡Zi AbyK~‡j NÈvq hvq 15 wKwg Ges
c) 6:00 d) 7:00
†¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j hvq N›Uvq 5 wKwg| †¯ªv‡Zi †eM wbY©q Kiæb|
Sol: Let, the number is x
15 30 a) NÈvq 10 wKwg b) NÈvq 4 wKwg
   x = 18 c) NÈvq 7 wKwg d) NÈvq 5 wKwg
100 100
 x = 400 Sol: †b․Kvi †eM  †¯ªv‡Zi †eM = 15

26
†b․Kvi †eM  †¯ªv‡Zi †eM = 5 2x + x
ev, 2 = 24
2  †¯ªv‡Zi †eM = 10
10 3x
ev, †¯ªv‡Zi †eM = 2 = 5 wKwg/NÈv ev, 2 = 24
Ans: d ev, 3x = 48
5. If a man swims 4 miters upstream at 1 mph and 48
back downstream to the same point at 4 mph,  x = 3 = 16
what is his average speed? 16
a) 0.8 mph b) 1.6 mph  †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †h‡Z mgq jv‡M = 2 = 8 NÈv
c) 2.4 mph d) 3.2 mph Ans: c
Sol: Let, towards upstream he swims at 1 pmh 8. †b․Kv I †¯ªv‡Zi †eM NÈvq h_vµ‡g 10 I 4 wKwg| b`x c‡_ 45
and towards downstream he swims at 2 pmh wKwg `xN© c_ GKevi AwZµg K‡i wd‡i Avm‡Z KZ NÈv mgq
 Now, his average speed jvM‡e? [12Zg wewmGm]
2 2 a) 9 NÈv b) 12 NÈv
= 1 1 = 1 1 Rule of harmonic mean
+ + c) 10 NÈv d) 18 NÈv
v1 v2 2 4
Sol: †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †b․Kvi †eM NÈvq 15 wKwg
2 2 2 4 8 Ges Ó cÖwZK~‡j Ó Ó Ó 5 Ó
= 1 = 5 = 5 = 2  3 = 5 = 1.6 mph 45
1
4 4 4  45 wKwg AwZµg Ki‡Z mgq jv‡M = 15 NÈv = 3 NÈv
Total 5 mph swims 8 mitres 45
581.6 mph Ges 45 wKwg wd‡i Avm‡Z mgq jv‡M = 5 NÈv = 9 NÈv
5
 †gvU mgq jv‡M = (3+9) NÈv = 12 NÈv
30
30 Ans: b
9. j I †¯ªv‡Zi MwZ‡eM h_vµ‡g NÈvq 15 wKwg I 6 wKwg| b`xc‡_

48 wKwg AwZµg K‡i cybivq wd‡i Avm‡Z mgq jvM‡e- [26Zg
Ans: 1.6 mph
Ans: b wewmGm]
6. A boat goes 16 km upstream (against current) a) 10 NÈv b) 5 NÈv
in 39 minutes. The speed of stream (current) is c) 6 NÈv d) 8 NÈv
3 km/hr. What is the speed of the boat in still Sol: †¯ªv‡Zi AbyK~‡j, j  †¯ªv‡Zi †eM = 18+6 = 24 wKwg
water? 48
a) 23 km/hr b) 27 km/hr  48 wKwg †h‡Z mgq jvM‡e 24 NÈv = 2 NÈv
c) 17 km/hr d) 20 km/hr †¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j, j  †¯ªv‡Zi †eM = 18  6 = 12 wKwg
Sol: In 39 minutes boat goes 13 km 48
1360  48 wKwg †h‡Z mgq jvM‡e = 12 NÈv = 4 NÈv
 Ó 60 Ó Ó Ó Ó 39 = 20 km  †gvU mgq jvM‡e = 4+2 = 6
 Speed of boat  speed of current = 20 km/hr Ans: c
Or, Speed of boat  3 = 20 10. j I †¯ªv‡Zi MwZ‡eM h_vµ‡g NÈvq 18 wKwg I 6 wKwg| b`xc‡_
 Speed of boat = 23 km/hr 72 wKwg AwZµg K‡i cybivq hvÎv¯
v‡b wd‡i Avm‡Z mgq jv‡M-
Ans: a a) 6 NÈv b) 8 NÈv
7. †¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j †h‡Z †h mgq jv‡M, †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †h‡Z c) 9 NÈv d) 12 NÈv
Zvi A‡a©K mgq jv‡M| hvZvqvZ hw` 24 NÈv mgq jv‡M, Z‡e
Sol: †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †eM = 18+6 = 24 wKwg/NÈv
†¯ªv‡Zi AbyK~‡j †h‡Z KZ mgq jvM‡e?
72
a) 4 NÈv b) 6 NÈv  †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †h‡Z mgq jv‡M = 24 = 3 NÈv
c) 8 NÈv d) 12 NÈv
†¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j †eM = 18  6 = 12 wKwg/NÈv
Sol: g‡b Kwi,
72
†¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j hvq = x NÈvq|  †¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j †h‡Z mgq jv‡M = 12 = 6 NÈv
x
 Ó AbyK~‡j Ó = 2 Ó  †gvU mgq jv‡M = (6+3) = 9 NÈv
Ans: c
x
cÖkœg‡Z, x + 2 = 24 11. j I †¯ªv‡Zi MwZ‡eM h_vµ‡g NÈvq 15 wKwg I 5 wKwg b`x c‡_
40 wKwg `~iZ¡ AwZµg K‡i cybivq h_vµ‡g wd‡i Avm‡Z mgq
jvM‡e-

27
a) 5 NÈv b) 6 NÈv a) 8 NÈv b) 7 NÈv
c) 7 NÈv d) 8 NÈv c) 6 NÈv d) 9 NÈv
Sol: †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †eM = 15+5 = 20 wKwg/NÈv 21
40 Sol: †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †b․Kv NÈvq hvq = 3 ev, 7 wKwg
 †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †h‡Z mgq jv‡M = 20 = 2 NÈv
 NÈvq †b․Kvi cÖK…Z MwZ‡eM  NÈvq †¯ªv‡Zi MwZ‡eM = 7 wKwg
†¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j †eM = 15  5 = 10 wKwg/NÈv  †¯ªv‡Zi MwZ‡eM NÈvq = (75) wKwg = 2 wKwg
40 wd‡i Avmvi mgq,
 †¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j †h‡Z mgq jv‡M = 10 = 4 NÈv †b․Kvi Kvh©Kix MwZ‡eM-
 †gvU mgq jv‡M = 2+4 = 6 NÈv| = NÈvq cÖK…Z MwZ‡eM  NÈvq †¯ªv‡Zi MwZ‡eM = 52 = 3 wKwg
Ans: b  3 wKwg wd‡i Av‡m = 1 NÈvq
12. j I †¯ªv‡Zi MwZ‡eM h_vµ‡g NÈvq 18 wKwg I 6 wKwg| 21
b`xc‡_ 72 wKwg AwZµg K‡i cybivq hvÎv¯
v‡b wd‡i Avm‡Z  21 Ó Ó Ó = 3 Ó = 7 NÈvq
mgq jvM‡e- Ans: b
a) 6 NÈv b) 8 NÈv 16. Nv‡U euvav GKwU †b․Kv †Rvqv‡ii Uv‡b †bvOi wQu‡o `yB NÈvq 7.50
c) 9 NÈv d) 12 NÈv wKwg `~‡i P‡j †Mj| c‡i gvwS `uvo †U‡b †b․KvwU‡K 3 NÈvq Nv‡U
Sol: †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †eM = 18+6 = 24 wKwg/NÈv wdwi‡q Avbj| `uv‡oi Uv‡b †b․Kvi Mwe‡eM KZ wQj?
72 a) NÈvq 6.25 wKwg b) NÈvq 6 wKwg
 †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †h‡Z mgq jv‡M = 24 = 3 NÈv
c) NÈvq 3 wKwg d) NÈvq 5 wKwg
†¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j †eM = 18  6 = 12 wKwg/NÈv Sol: 2 NÈvq hvq 7.50 wKwg
72 7.50
 †¯ªv‡Zi cÖwZK~j †h‡Z mgq jv‡M = 12 = 6 NÈv  1 Ó Ó = 2 wKwg = 3.75 wKwg
 †¯ªv‡Zi mgq jv‡M = (5+3) = 9 NÈv  †¯ªv‡Zi †eM = 3.75 wKwg/NÈv
Ans: c  Avevi, 3 NÈvq Av‡m = 7.50 wKwg
13. j I †¯ªv‡Zi MwZ‡eM h_vµ‡g NÈvq 15 wKwg I 5 wKwg| b`x 7.50
c‡_ 40 wKwg `~iZ¡ AwZµg K‡i cybivq h_v¯
v‡b wd‡i Avm‡Z  1 NÈvq Av‡m 3 Ó = 2.50 Ó
mgq jvM‡e-  `uv‡oi MwZ‡eM  †¯ªv‡Zi MwZ‡eM = 2.50 wKwg/NÈv
a) 5 NÈv b) 6 NÈv ev, `uv‡oi MwZ‡eM = (2.50 + 375) wKwg/NÈv
c) 7 NÈv d) 8 NÈv = 6.25 wKwg/NÈv
Sol: †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †eM = 15+5 = 20 wKwg/NÈv Ans: a
40 17. GK e¨w³ †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †b․Kv †e‡q NÈvq 10 wKwg †e‡M P‡j
 †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †h‡Z mgq jv‡M = 20 = 2 NÈv
†Kv‡bv ¯
v‡b †Mj Ges NÈvq 6 wKwg †e‡M †¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j P‡j
†¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j †eM = 155 = 10 wKwg/NÈv hvÎvi‡¤¢i ¯
v‡b wd‡i Av‡m| hvZvqv‡Z Zvi Mo MwZ‡eM KZ?
40 1 1
 †¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j †h‡Z mgq jv‡M = 10 = 4 NÈv a) 72 wKwg b) 52 wKwg
 †gvU mgq jv‡M = 2 + 4 = 6 NÈv c) 8 wKwg d) 7 wKwg
Ans: b Sol: awi, †b․KvwU x wKwg `~iZ¡ AwZµg K‡i|
14. w¯
i cvwb‡Z GKwU †b․Kvi MwZ‡eM NÈvq 7 wKwg| Hiƒc GKwU x
†¯ªv‡Zi AbyK~‡j †h‡Z mgq jv‡M = 10 NÈv
†b․Kvi †¯ªv‡Zi AbyK~‡j 33 wKwg c_ †h‡Z 3 NÈv mgq
†j‡M‡Q| wd‡i Avmvi mgq †b․KvwUi KZ NÈv mgq jvM‡e? x
†¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j †h‡Z mgq jv‡M = 6 NÈv
a) 13 NÈv b) 12 NÈv
c) 11 NÈv d) 10 NÈv  †gvU `~iZ¡ = x + x = 2x
33 x x 4x
Sol: †¯ªv‡Zi AbyK~‡j †b․Kvi MwZ‡eM = 3 = 11 wKwg/NÈv †gvU mgq = 10  6 = 15 NÈv
 †¯ªv‡Zi †eM = 11  7 = 4 wKwg/NÈv 2x 1
 Mo MwZ‡eM = = 72 wKwg/NÈv|
 †¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j †eM = 7  4 = 3 wKwg/NÈv 4x
33 15
 †¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j wd‡i Avm‡Z mgq jvM‡e = 3 = 11 NÈv
Ans: a
Ans: c
15. w¯
i cvwb‡Z †b․Kvi MwZ‡eM NÈvq 5 wKwg| Hiƒc †b․KvwU
†¯ªv‡Zi AbyK~‡j 3 NÈvq 21 wKwg c_ AwZµg K‡i| wd‡i
Avmvi mgq †b․KvwUi KZ mgq jvM‡e?

28
5 360
18. GK e¨w³ †¯ªv‡Zi AbyK~‡j `uvo †e‡q
2
NÈvq †Kvb ¯
v‡b †cu․Qvj  kZKiv Dcw¯
Z wQj 400  100%
15 360
Ges †¯ªv‡Zi cÖwZK~‡j NÈvq Avevi hvÎvi ¯
v‡b wd‡i G‡jv| = 4 % = 90%
4
`uv‡oi †eM †¯ªv‡Zi †e‡Mi KZ¸Y? Ans: a
a) 2 ¸Y b) 3 ¸Y 3. 720 Gi 6.5% = ?
c) 4 ¸Y d) 5 ¸Y a) 37 b) 46.8
Sol: awi, `~iZ¡ = x c) 56.4 d) 49
2x Sol: 720 Gi 6.5%
 `uv‡oi †eM  †¯ªv‡Zi †eM =
5 6.5
4x = 720 Gi 100 = 46.8
`uv‡oi †eM  †¯ªv‡Zi †eM = 15
Ans: b
2x 4x 4. wPwbi g~j¨ 25% e„w× cvIqv‡Z GKwU cwievi wPwb LvIqv Ggb fv‡e
2 `uv‡oi †eM = 5 +15
Kgv‡jv †h wPwb eve` e¨q e„w× †cjbv| H cwiev wPwb LvIqv kZKiv
6x+4x 10x 2x KZ Kgv‡jv?
= 15 = 15 = 3
a) 20% b) 15%
x c) 25% d) 30%
 `uv‡oi †eM = 3
Sol: 25% e„wׇZ eZ©gvb g~j¨ = 100 UvKv
2x x 6x  5x x eZ©gvb g~j¨ 125 UvKv n‡j c~e©g~j¨ = 100 UvKv
 †¯ªv‡Zi †eM = 5  3 = 15 = 15
100100
 Ó Ó 100 Ó Ó Ó 125 = 80 UvKv
 `uv‡oi †eM = †¯ªv‡Zi †e‡Mi  3  x  ¸Y = 5 ¸Y|
x 15
   H cwievi wPwb LvIqv Kgv‡jv = (100  80)% = 20%
Ans: d
Ans: c
5. hw` †Z‡ji g~j¨ 25% e„w× cvq Z‡e †Z‡ji e¨envi kZKiv KZ
kZKiv Kgv‡j †Zj eve` LiP e„w× cv‡e bv?
1. Kjvi `vg 20% K‡g hvIqvq 12 UvKvq c~e© A‡cÿv 2wU Kjv a) 20% b) 11%
†ewk cvIqv †M‡j eZ©gv‡b GKwU Kjvi `vg KZ UvKv? [35Zg c) 16% d) 9%
wewmGm] Sol: 125 UvKvq e¨envi Kgv‡Z n‡e 25%
a) 1.50 UvKv b) 2.50 UvKv 25100
 100 Ó Ó Ó Ó = 125 % = 20%
c) 3.00 UvKv d) 4.00 UvKv
Sol: 20% Kgvq eZ©gvb g~j¨ 80 UvKv n‡j c~e©g~j¨ 100 UvKv Ans: a
10012 6. A 6% stock yields 8%.The market value of the
 Ó 12 Ó Ó 100 = 15 UvKv stock is-
a) Tk. 48 b) Tk. 75
AZGe,
c) Tk. 96 d) Tk. 133.33
2wU Kjvi eZ©gvb `vg (1512) = 3 UvKv Sol: Let, Primary stock value is 100 Tk.
3 Now, 6 Tk. stock yields 8 Tk.
1Ó Ó Ó Ó = 2 = 1.5 UvKv
8
Ans: a 1 Ó Ó Ó 6 Ó
2. GKwU ¯‥z‡j †gvU 500 Rb wkÿv_©xi g‡a¨ 20% QvÎx| †Kvb GK 8100
eyaevi 40 Rb QvÎ Abycw¯
Z wQj| Hw`b kZKiv KZ Rb QvÎ  100 Ó Ó Ó 6 Ó
Dcw¯
Z wQj? = 133.33 Tk.
a) 90% b) 80% Ans: d
c) 75% d) 50% 1 3
50020 7. Gi kZKiv KZ n‡e? [000 Zg wewmGm]
2 4
Sol: 500 Rb Gi 20% = 100 = 100 Rb
a) 120% b) 140%
A_©vr QvÎx 100 Rb c) 125% d) 150%
 QvÎ (500  100) = 400 Rb 1 3
Sol: awi, 2 Gi x % = 4
eyaevi QvÎ Dcw¯
Z wQj (400  40) = 360 Rb
360 1 x 3
GLb, 360 Rb 400 Rb Gi 400  2  100 = 4

29
32100 Sol: 375 Gi 20%
x= 4 = 150 20
= 375 Gi 100 = 75
Ans: d
8. hw` †Z‡ji `vg 25% e„w× cvq Z‡e †Z‡ji e¨envi kZKiv KZ Ans: a
Kgv‡j †Zj eve` LiP e„w× cv‡e bv? 14. †Kvb msL¨vi 75% = 3?
a) 20% b) 11% a) 8 b) 16
c) 16% d) 9% c) 2 d) 4
Sol: 125 UvKvq e¨envi Kgv‡Z n‡e 25% Sol: awi, msL¨vwU = x
25100 x Gi 75% = 3
 100 Ó Ó Ó Ó = 125 % 75x
ev, 100 = 3
= 20%
Ans: a ev, 75x = 3100
9. 540 Gi 8.5% = ? 3100
a) 44 b) 45 ev, x = 75
c) 46 d) †KvbwUB bq x=4
Sol: 540 Gi 8.5% Ans: d
8.5 15. 60 Rb Qv‡Îi g‡a¨ 42 Rb †dj Ki‡j cv‡mi nvi KZ?
= 540 Gi 100 = 45.9
a) 25% b) 30%
Ans: d c) 32% d) 40%
10. †Kv‡bv cixÿvq 80% MwY‡Z I 70% evsjvq cvm Kij| Dfq Sol: 60 R‡b cvm K‡i (60  42) = 18 Rb
wel‡q cvm Kij 60%| Dfq wel‡q †dj Kij KZRb? 18
a) 5% b) 10% 1 Ó Ó Ó 60 Ó
c) 15% d) 25% 18100
Sol: ïay MwY‡Z cvm K‡i (80  60)% = 20%  100 Ó Ó = 60 Ó = 30 Rb|
Ó Ó Ó Ó (7060) = 10% cv‡mi nvi 30%|
GK wel‡q ev Dfq wel‡q cvm K‡i = (602010)% = 90% Ans: b
 Dfq wel‡q †dj K‡i = (100  90)% = 10% 16. 24 msL¨v †Kvb msL¨vwU 32% Gi mgvb?
Ans: b a) 60 b) 65
11. 150 Gi 10% KZ? c) 70 d) 75
a) 1.5 b) 150 Sol: g‡b Kwi, msL¨vwU = x
c) 10 d) 15 cÖkœvbymv‡i, x Gi 32% = 24
10 32x
Sol: 150  100 = 15 ev, 100 = 24
Ans: d ev, 32x = 2400
12. 75 msL¨vwU †Kvb msL¨vi 25%?  x = 75
a) 200 b) 300 Ans: d
c) 100 d) 400 17. 80 Rb Qv‡Îi g‡a¨ 44 Rb †dj Ki‡j cv‡mi nvi KZ?
Sol: g‡b Kwi, msL¨vwU = x a) 45% b) 30%
cÖkœvbymv‡i, c) 55% d) 40%
x Gi 25% = 75 Sol: 80 R‡b, †dj K‡i = 44 Rb
ev, x Gi 25% = 75  cvm K‡i 80  44 = 36 Rb|
25x
ev, 100 = 75 36100
 cv‡ki nvi = 80 % = 45%
7500
ev, x = 25 Ans: a
18. wPwbi g~j¨ 20% K‡g †Mj wKš‧ Gi e¨envi 20% e„w× †cj| G‡Z
 x = 300 wPwb eve` e¨q kZKiv KZ evo‡jv ev Kg‡jv?
myZivs 75 msL¨vwU 300 Gi 25%|
a) 5% Kg‡jv b) 5% evo‡jv
Ans: b
c) 4% Kg‡jv d) 4% evo‡jv
13. 375 Gi 20% = KZ?
Sol: 20% K‡g wPwbi g~j¨ = (10020) UvKv = 80 UvKv
a) 75 b) 62.0
wPwbi e¨envi 20% evovq,
c) 60.0 d) 37.0

30
100 UvKvi ¯
‡j wPwbi e¨envi nq = 120 UvKv 3. †eZb 30% e„w× cvIqvq GKRb †jvK 11,050 UvKv cvq| c~‡e© Zvi
80120 †eZb KZ wQj?
 Ó Ó Ó Ó Ó Ó = 100 Ó = 96 UvKv a) 7500 UvKv b) 8500 UvKv
wPwb eve` LiP Kg‡jv = (100  96) c) 9000 UvKv d) 9200 UvKv
UvKv = 4 UvKv| A_¨v©r 4% Kg‡jv| Sol: 30% e„wׇZ
Ans: c c~e© †eZb 100 UvKv n‡j eZ©gv‡b 130 UvKv
3 GLb,
19. 134 Gi mgvb- [30Zg wewmGm] eZ©gvb †eZb 130 UvKv n‡j c~‡e© wQj 100 UvKv
11 11 100
a) 80 b) 20  Ó Ó 1 Ó Ó Ó Ó 300 Ó
1 1 10011050
c) 9 d) 8  Ó Ó 11,050 Ó Ó Ó Ó 130 Ó
3 55 55 55 1 11 = 8,500 UvKv|
Sol: 134 % = 4 % = 4 = 4  100 = 80 Ans: b
100 4. Kwei 300wU Kjv wKb‡jv 750 UvKv w`‡q| †m 1350 UvKvq me¸‡jv
Ans: a Kjv weµq K‡i w`j| †m µqg~‡j¨i Dci kZKiv KZ UvKv jvf
2 Ki‡jv?
20. 66 % = KZ? a) 40% b) 50%
3
1 1 c) 60% d) 80%
a) 3 b) 8
Sol: 300wU Kjvi µqg~j¨ 750 UvKv
8 2 750 5
c) 5 d) 3  1 Ó Ó Ó = 300 Ó = UvKv
2
2 200 200 1 2 Avevi, 300wU Kjvi weµqg~j¨ 1350 UvKv
Sol: 663 % = 3 % = 3  100 = 3
1350 9
Ans: d  1wU Ó Ó = 300 Ó = 2
9 5
myZivs, jvf =  2  2 UvKv = 2 UvKv
 
5
jvf-ÿwZ 2 UvKvq jvf nq 2 UvKv
1. µq g~j¨ : weµq g~j¨ = 5 : 6 G‡Z kZKiv KZ jvf nq? 2
1 Ó Ó Ó = 25 Ó
a) 20% b) 40%
c) 10% d) 15% 2
 100 Ó Ó Ó = 25 100 Ó
Sol: awi, µqg~j¨ 5x Ges weµqg~j¨ 6x
myZivs jvf = 6x  5x = x = 80 UvKv
5x UvKvq jvf nq x UvKv Ans: d
x 5. RvwKi 2500 UvKv w`‡q GKwU Mvwo wK‡b 25% jv‡f weµq Ki‡jv|
 100 Ó Ó Ó 5x  100 = 20 UvKv MvwowU †m KZ `v‡g weµq Ki‡jv?
 jvf 20%| a) 2725 UvKv b) 3000 UvKv
Ans: a c) 3125 UvKv d) 3200 UvKv
3 Sol: 25% jv‡f,
2. GKLvbv evwoi weµq g~j¨ Zvi µq g~‡j¨i 4 As‡ki mgvb| µqg~j¨ 100 UvKv n‡j weµqg~j¨ 125 UvKv
kZKiv jvf ev ÿwZ KZ n‡e? 125
 Ó 1 Ó Ó Ó 100 Ó
a) 25% ÿwZ b) 25% jvf
c) 20 ÿwZ d) 20 jvf 1252500
 Ó 2500 Ó Ó Ó = 100
Sol: g‡b Kwi, µqg~j¨ = 4 UvKv
weµqg~j¨ = 3 UvKv = 3125 UvKv
 ÿwZ = (43) = 1 UvKv Ans: c
GLb 4 UvKvq ÿwZ nq 1 UvKv 6. mvgv` mv‡n‡ei gvwmK †eZb 12,000 UvKv| GK eQi Zvi †eZb
1100 11% e„w× †cj| AvMvgx eQi mvgv` mv‡ne KZ UvKv gvwmK †eZ‡b
 Ó Ó Ó Ó 4 = 25% eQi ïiæ Ki‡eb?
a) 12,075 UvKv b) 13,320 UvKv
Ans: b

31
c) 16,000 UvKv d) 14,400 UvKv 10. Avnmv‡bi †eZb 5% e„w× cvIqvq Zvi †eZb 6000 UvKv e„w×
Sol: 12,000 UvKv Gi 11% †cj| Avnmv‡bi †eZb Av‡M KZ wQj?
11 a) 1,20,000 UvKv b) 12,000 UvKv
= 12,000  100 = 1320 UvKv c) 1,30,000 UvKv d) †KvbwUB bq
Zvn‡j eQ‡ii ïiæ‡Z †eZb cv‡e (12,000 +1320) UvKv ev Sol: 5 UvKv evo‡j g~j †eZb 100 UvKv
13,3320 UvKv 100
Ans: b 1 Ó Ó Ó Ó 5 Ó
7. UvKvq GK WRb Kjv wewµ Kivq 25% ÿwZ nq| 50% jvf 1006000
Ki‡Z n‡j UvKvq KZwU Kjv wewµ Ki‡Z n‡e?  6000 Ó Ó Ó 5 Ó
a) 5wU b) 6wU = 1,20,000 UvKv|
c) 7wU d) 8wU Ans: a
Sol: µqg~j¨ 100 UvKv n‡j, 11. UvKvq 3wU wRwbm µq K‡i, UvKvq 2wU wRwbm weµq Ki‡j kZKiv
25% ÿwZ‡Z weµqg~j¨ = (100  25) UvKv = 75 UvKv jvf n‡e-
50% jv‡f Ó = (100+50) Ó = 150 UvKv a) 30% b) 15%
c~‡e©i weµqg~j¨ 75 UvKv n‡j weµq Ki‡Z n‡e 150 UvKvq c) 50% d) 35%
150 1 1
Ó Ó 1 Ó Ó Ó Ó Ó 75 Ó = 2 UvKv Sol: 1wU wRwb‡mi µqg~j¨ 3 UvKv Ges weµqg~j¨ 2 UvKv
2 UvKvq wewµ Ki‡Z n‡e 12wU Kjv 1 1 1
12  jvf nq = 2  3 = 6 UvKv
 1 Ó Ó Ó Ó Ó 2 = 6 wU Kjv|
1 1
Ans: b 3 UvKvq jvf nq 6 UvKv
8. 10 UvKvq 12wU K‡i †Kv‡bv wRwbm µq K‡i 10 UvKvq 8wU K‡i 3100
wewµ Ki‡j kZKiv KZ jvf ev ÿwZ n‡e?  100 Ó Ó Ó 6 = 50 UvKv
a) 50% jvf b) 35 % jvf Ans: c
c) 25% jvf d) †KvbwUB bq 12. MZKvj †kqv‡ii `vg 25% †e‡owQj| wKš‧ AvR 25% K‡g‡Q|
Sol: 12wUi µqg~j¨ 10 UvKv †kqv‡ii `vg †gvU KZ †e‡o‡Q ev K‡g‡Q? [000 Zg wewmGm]
10 5 1
 1 Ó Ó 12 Ó = 6 UvKv a) 64 K‡g‡Q b) 8%
Avevi, 8wUi weµqg~j¨ 10 UvKv 1 1
10 5 c) 44 K‡g‡Q d) 64 †e‡o‡Q
 1Ó Ó 8 Ó = 4 UvKv Sol: 25% e„wׇZ †kqv‡ii g~j¨ = 125 UvKv
5 5 1510 5 Avevi, 25% n«v‡m,
 jvf = 4  6 = 12 = 12 UvKv
100 UvKvq n«vm †c‡q‡Q = 25 UvKv
5 5 12525
6 UvKvq jvf nq 12 UvKv  125 Ó Ó Ó = 100 = 31.25 UvKv
5 6 1
 1Ó Ó Ó 12  5 Ó myZivs `vg K‡g‡Q = (31.25  25) UvKv = 6.25 = 64 UvKv
5 6 Ans: a
 100 Ó Ó Ó 12  4  100 = 50 UvKv
13. M‡gi g~j¨ 15% K‡g hvIqvq 6,000 UvKvq c~e©v‡cÿv 1 KzB›Uvj Mg
Ans: a †ewk cvIqv hvq| 1 †KwR M‡gi eZ©gvb g~j¨ KZ?
9. GKwU †Pqvi 180 UvKvq wewµ Kivq µqg~‡j¨i Dci 20% jvf a) 6 UvKv b) 7 UvKv
n‡jv| †PqviwUi µqg~j¨ KZ? c) 8 UvKv d) 9 UvKv
a) 150 UvKv b) 120 UvKv Sol: 100 UvKvq K‡g 15 UvKv
c) 160 UvKv d) 100 UvKv 156000
Sol: 20% jv‡f weµqg~j¨ = (100+20)  6000 Ó Ó = 100 Ó 900 UvKv
weµqg~j¨ 120 UvKv n‡j µqg~j¨ 100 UvKv 1 KzB›Uvj ev 100 †KwR Pv‡ji `vg 900 UvKv
100180 900
 Ó 180 Ó Ó Ó 120 Ó  1 Ó Ó 1 Ó Ó Ó 100 = 9 UvKv
= 150 UvKv Ans: d
Ans: a 14. GKwU Kjg 50 UvKvq µq K‡i 56 UvKvq weµq Kiv n‡jv| G‡Z
kZKiv KZ jvf n‡jv?

32
a) 8% b) 9% Ans: c
c) 10% d) 12% 18. A started a business with Tk. 21,000 and is joined
Sol: jvf = (5650) UvKv = 6 UvKv afterwards by B with Tk. 36,000. After how many
50 UvKvq jvf nq 6 UvKv month did B join if the profits the end of the year
6100 are divided equally?
 100 Ó Ó Ó = 50 = 12 UvKv a) 3 b) 4
c) 5 d) 6
Ans: d Sol: As their profit is equal at the end of the year,
15. 50 UvKvq Avg wK‡b 150 UvKvq wewµ Ki‡j kZKiv KZ jvf- their time ratio is equal to their capital ratio
a) 200% b) 150% oppositely.
c) 300% d) †KvbwUB bq Their capital ratio is = 21000 : 36000
Sol: jvf = (150  50) UvKv = 100 UvKv = 21 : 36
50 UvKvq jvf nq 100 UvKv = 7 : 12
100 So, their time ratio is equal to 12 : 7
1 Ó Ó Ó 5 Ó A has contributed for 12 month.
100100 Ans: c
 100 Ó Ó Ó 50 UvKv 19. 5wU wjPz †h `‡i µq Kiv nq, 4wU wjPz †mB `‡i weµq Ki‡j kZKiv
= 200 UvKv KZ jvf ev ÿwZ n‡e
200% jvf| a) 30% ÿwZ b) 25% jvf
Ans: a c) 10% jvf d) 20% jvf
16. 1200 UvKvq wK‡b 1500 UvKvq wewµ Ki‡j kZKiv jvf- Sol: awi, 5wU wjPzi µqg~j¨ ÔKÕ UvKv
a) 15% b) 15% K
 Ó 1 Ó Ó Ó 5Ó
c) 20% d) 25%
Sol: jvf = (1500  1200) = 300 UvKv Avevi, 4wU wjPyi weµqg~j¨ K UvKv
1200 UvKvq jvf nq 300 UvKvq K
 1 Ó Ó 4Ó
300
1 Ó Ó Ó = 1200 Ó K K
 jvf = 4  5
300100
 100 Ó Ó Ó = 1200 Ó = 25% jvf 5K  4K K
= 20 = 20
Ans: d
17. A sells article which cost him Tk.400 to B at a K K
profit of 20%. B then sells it to C, making a 5 UvKvq jvf nq = 20
profit of 10% on the price he paid to A. How K 5
1 Ó Ó Ó = 20  K Ó
much does C pay B?
a) Tk. 472 b) Tk. 476 K 5
c) Tk. 528 d) Tk. 532 100 Ó Ó Ó 20  K  100 = 25% UvKv
Sol: Sells price of A = Cost price of B Ans: b
Sells price of B = Cost price of C 20. UvKvq 3wU wRwbm µq K‡i, UvKvq 2wU wRwbm weµq Ki‡j kZKiv
For C, jvf n‡e-
When Cost price 100 then Sells price 120 Tk. a) 30% b) 15%
120 c) 50% d) 35%
Ó Ó Ó Ó Ó 1Ó Ó Ó Tk.
100 1
120400 Sol: 1 wU wRwb‡mi µqg~j¨ 3 UvKv
Ó Ó Ó Ó Ó 400 Ó Ó Ó Tk.
100 1
= 480 Tk. Ges 1wU wRwb‡mi weµqg~j¨ 2 UvKv
For, B 1 1 1
When Cost price 100 then sells price 110 Tk.  jvf = 2  3 = 6 UvKv
110
Ó Ó Ó Ó Ó 1 Ó Ó Ó 100 Tk. Ans: c
100
Ó Ó Ó Ó Ó 480 Ó Ó Tk.

= 528 Tk. my‡`i aviYv
So, C will pay B Tk. 528

33
1. GK e¨w³ 20% mij my‡` 700 UvKv Ges 10% mij my‡` 500 1
UvKv wewb‡qvM Ki‡j GK eQi ci wZwb KZ my` cv‡eb?  1 Ó Ó Ó 10 Ó
a) 150 UvKv b) 190 UvKv 200
 200 Ó Ó Ó 10 = 20 eQ‡i
c) 225 UvKv d) 290 UvKv
Sol: 20% my‡`, Ans: c
100 UvKvi 1 eQ‡ii my` 20 UvKv 5. mij my‡`i nvi kZKiv KZ n‡j †h †Kv‡bv g~jab 8 eQ‡i my‡`-
20 Avm‡j wZb¸Y n‡e?
 1 Ó 1 Ó Ó = 100 UvKv a) 25 b) 20
20700 c) 15 d) 22
 700 Ó 1 Ó Ó 100 Ó Sol: awi, Avmj = 100 UvKv
= 140 UvKv my`vmj = 1003 = 300 UvKv
Avevi, 10% my‡`, my` = 300  100 = 200 UvKv
100 UvKvi 1 eQ‡ii my` 10 UvKv 100my` 100200
10  my‡`i nvi = = = 25%
 1 Ó 1 Ó Ó 100 Ó Avmjmgq 1008
Ans: a
10500 6. 5% nv‡i 300 UvKvi 5 eQ‡i my`vmj KZ nq?
 500 Ó 1 Ó Ó 100 Ó
a) 325 UvKv b) 345 UvKv
= 50 UvKv c) 360 UvKv d) 375 UvKv
myZivs 1 eQ‡ii †gvU my` (140  50) ev 190 UvKv| Sol: Avgiv Rvwb,
Ans: b 100  my`vmj
2. 425 UvKvi 4 eQ‡ii my` 85 UvKv n‡j, my‡`i nvi evwl©K KZ Avmj =
100 + (mgq  nvi)
UvKv n‡e?
a) 10% b) 5% 100  my`vmj
ev, 300 =
c) 8% d) 12% 100 + (55)
Sol: Avgiv Rvwb, ev, 100  my`vmj = 37,500
100my`  my`vmj = 375 UvKv
my‡`i nvi = Ans: d
Avmjmgq
7. In how many years, Tk. 150 will produce the same
10085
= = 5% 1
4254 interest @ 8% Tk. 800 produce in 3 year @ 4 %?
2
Ans: b a) 6 b) 8
3. my‡`i nvi KZ UvKv n‡j †h †Kv‡bv g~jab 8 eQ‡i my‡`-Avm‡j c) 9 d) 12
wZb¸Y n‡e? Sol: In second stage,
a) 15 UvKv b) 25 UvKv 1 9
c) 20 UvKv d) 12.50 UvKv 100 taka in 1 year gains 42 or 2 taka
Sol: awi, Avmj = 100 UvKv 9
Ó Ó Ó 1 Ó Ó Ó Ó
my`vmj = 100  3 = 300 UvKv 2100
 my` = 300  100 = 200 UvKv 93800
 800 Ó Ó 3 Ó Ó Ó 200 Ó
100my`
 my‡`i nvi = = 108 Taka
Avmjmgq
100200 In first stage,
= = 25% 100 Taka gains 8 Taka
1008 8
Ans: d  1 Ó Ó 100 Ó
4. my‡`i nvi KZ UvKv n‡j †h †Kv‡bv g~jab 8 eQ‡i my‡`-Avm‡j 8150
wZb¸Y n‡e?  150 Ó Ó 100 Ó = 12 Taka
a) 15 UvKv b) 25 UvKv Now, 12 Taka is gained in 1 year
c) 20 UvKv d) 12.50 UvKv 1
Sol: awi, Avmj = 100 UvKv  1 Ó Ó Ó 12 Ó
 my` Avmj = 300 UvKv [my` Avmj = (1003) UvKv] 108
 my` = (300100) = 200 UvKv  108 Ó Ó Ó 12 Ó = 9 years
10 UvKv my` nq 1 eQ‡i Ans: c

34
8. The compound interest on Tk. 30,000 at 7% per 100252
annum is Tk. 4347. The period (in years) is- = = 3 eQi
12007
a) 2 b) 2.5 Ans: b
c) 3 d) 4 12. M UvKvi M% mij my‡` 4 eQ‡ii my` M UvKv n‡j M = ?
n
Sol: We know C = P (1r) a) 20 b) 25
here, C = 30,000 + 4347
c) 50 d) 55
= 34347 Tk.
P = 30,000 Tk. Sol: 100 UvKvq 1 eQ‡ii my` M UvKv
M
r = 7% =
7  1 Ó 1 Ó Ó = 100 Ó
100
n=? MM4
 M Ó 8 Ó Ó = 100 Ó
7 n
So, 34347 = 30,000 1  100
  M2
= 25 UvKv
n
34347  107
 = M2
30000  100 cÖkœg‡Z, 25 = M
 1.14 (1.07)n  M = 25
n=2 Ans: b
Ans: a 1
9. evwl©K 6.5% mij my‡` 1,600 UvKvi 5 eQ‡ii my` KZ UvKv? 13. evwl©K 3 % nvi my‡` 1350 UvKv KZ eQ‡i my‡`-Avm‡j 1620
3
a) 510 UvKv b) 520 UvKv UvKv n‡e?
c) 525 UvKv d) 530 UvKv a) 5 eQi b) 8 eQi
Sol: 1 = pnr c) 7 eQi d) 6 eQi
GLv‡b, Sol: my`vmj = 1620 UvKv
6.5 Avmj = 1350 UvKv
= 1600 100 p = 1,600 UvKv
 my` = (1620  1350) = 270 UvKv
= 520 UvKv n = 5 eQi 100my` 100270
r = 6.5% myZivs mgq = = 1
Avmjnvi
Ans: b 135033
10. iwngv 20% mij my‡` 800 UvKv Ges 15% mij my‡` 600
100270
UvKv wewb‡qvM Kij| GK eQi ci wZwb KZ my` cv‡eb? = 10 = 6 eQi
a) 205 UvKv b) 250 UvKv 1350 3
c) 225 UvKv d) 290 UvKv
Ans: d
Sol: 20 my‡`,
14. kZKiv evwl©K 5 UvKv nvi my‡` †Kvb Avmj KZ eQ‡i my‡` Avm‡j
100 UvKvi 1 eQ‡ii my` 20 UvKv
wظY n‡e?
20800
 800 Ó 1 Ó Ó 100 Ó
a) 1 eQ‡i b) 20 eQi
c) 5 eQi d) 100 eQi
= 160 UvKv
Sol: awi, Avmj 100 UvKv
Avevi, 15% my‡`
100 UvKvi 1 eQ‡ii my` 15 UvKv my‡` Avm‡j wظY A_©vr my`-Avmj = 1002 = 200 UvKv
15600  my` = 200  100 = 100 UvKv
 600 Ó 1 Ó Ó 100 Ó 5 UvKv my` nq 1 eQ‡i
1
 wZwb †gvU my` cv‡eb = (160  90) UvKv 1 Ó Ó Ó 5 Ó
= 250 UvKv
1100
Ans: b  100 Ó Ó Ó 5 Ó
11. evwl©K 7% mij my‡` 1,200 UvKvi KZ eQ‡ii my` 252 UvKv?
a) 2 eQi b) 3 eQi = 20 eQ‡i|
c) 4 eQi d) 5 eQi Ans: b
15. gybvdvi nvi 8% n‡j 500 UvKvq 4 eQ‡ii gybvdv KZ?
Sol: Avgiv Rvwb,
a) 40 UvKv b) 32 UvKv
100my`
mgq = c) 160 UvKv d) 20 UvKv
Avmj nvi
Sol: I = pnr [p = gyjab, I = gybvdv]

35
1 a) 932 UvKv b) 1500 UvKv
= 500 4  5 [r = my‡`i nvi I n = mgq]
c) 1000 UvKv d) 1245 UvKv
= 160 UvKv my`mgqmy‡`i nvi
Ans: c Sol: Avgiv Rvwb, my` = 100
16. mij my‡`i nvi kZKiv KZ UvKv n‡j †h †Kv‡bv g~jab 8 eQ‡i 80035.5
my‡`-Avm‡j wZb¸Y n‡e?  my` = 100 = 132
a) 12.50 UvKv b) 25 UvKv
 my`vmj = 800+132 = 932
c) 20 UvKv d) 15 UvKv
Ans: a
Sol: awi, Avmj = 100 UvKv
my`vmj = 1003 = 300 UvKv
my` = 300  100 = 200 UvKv
100200
 my‡`i nvi =
1008
= 25 cwigvc I †ÿÎdj
Ans: b
17. my` wbY©‡qi m~Î †KvbwU?
1. 1 Bw‡Z KZ †mw›UwgUvi?
Avmjmgq 100my`
a) 100 b) a) 2.54 †mw›UwgUvi b) 2.02 †mw›UwgUvi
mgqAvmj c) 3.73 †mw›UwgUvi d) 1.37 †mw›UwgUvi
100my`vmj my‡`i nviAvmjmgq Sol: Avgiv Rvwb,
c) d) 100
mgqnvi 1 Bw = 2.54 †mw›UwgUvi
Sol: Avmj wbY©‡qi `yBwU m~Î wb¤œiƒc: Ans: a
100my` 100my`vmj 2. 1 Bw = KZ †mw›UwgUvi?
1. 2.
mgqnvi (mgq nvi) + 100 a) 5.24 †mw›UwgUvi b) 4.25 †mw›UwgUvi
my‡`i nvi wbY©‡qi m~Î: c) 2.54 †mw›UwgUvi d) 4.52 †mw›UwgUvi
100my` Sol:
mgq Avmj Ans: c
3. 1 gvBj = KZ wK‡jvwgUvi?
my` wbY©‡qj m~ÎwUi (N) G †`Iqv Av‡Q|
Ans: d a) 1.609 wK.wg. b) 0.62 wK.wg.
18. my‡`i nv‡ii m~Î †KvbwU? c) 1 wK.wg. d) 1.1 wK.wg.
100my` 100my` Sol: Avgiv Rvwb, 1 wK.wg. = 0.62 gvBj
a) b) Zvn‡j, 0.62 gvBj = 1 wK. wg.
nviAvmj mgqAvmj
1
mgqAvmj 100Avmj 1 gvBj = 0.62 = 1.61 wK.wg.
c) d)
100my` my`mgq Ans: a
100my` 4. 1 wgUvi KZ BwÂi mgvb? [25Zg wewmGm]
Sol: my‡`i nvi wbY©‡qi m~Î =
mgqAvmj a) 37.49 Bw b) 37.39 BwÂ
Kv‡RB mwVK DËi n‡e b c) 39.47 Bw d) 39.37 BwÂ
Ans: b Sol: 1 wgUvi = 39.37 Bw ev 1,094
19. 425 UvKv 4 eQ‡ii my` 85 UvKv n‡j my‡`i nvi kZKiv evwl©K Avevi, 1 Bw = 25.3995 wgwjwgUvi = 2.53995 †mw›Uwgvi
KZ UvKv n‡e? Ans: d
a) 5% b) 9% 5. 10 wgwjwgUvi mgvb-
c) 4% d) 7% a) 1 †Wwg b) 1 †mwg
Avmjmgqnvi c) 1 wgUvi d) 1 †m. MÖvg
Sol: my` = 100 Sol: 1 †WwmwgUvi = 100 wgwjwgUvi|
4254nvi 1 †mw›UwgUvi = 10 wgwjwgUvi|
 86 = 100 1 wgUvi = 1000 wgwjwgUvi|
8500 1 †mw›UMÖvg = 10 wgwjMÖvg|
 nvi = 1700 = 5% Ans: b
Ans: a 6. KZ wgwjwgUv‡i GK wgUvi?
20. evwl©K kZKiv 5.50 UvKv nvi my‡` 800 UvKvi 3 eQ‡ii my`- a) 10 b) 100
Avmj KZ n‡e? c) 1000 d) 100000
Sol:

36
Ans: c 1 1
7. 1 wK‡jvwgUvi mgvb KZ gvBj? c) d)
100000 10000
a) 1.62 gvBj b) 0.63 gvBj Sol: 10,00,000 wgwjwgUvi = 1 wK‡jvwgUvi
c) 0.58 gvBj d) 0.62 gvBj 1
Sol: 1 gvBj = 1.62 wK‡jvwgUvi, 1 wK‡jvwgUvi = 0.62 1 Ó = Ó
1000000
gvBj| Ans: b
Ans: d 1
8. 1 gvB‡j KZ wK‡jvwgUvi? 15. 1 Bw 1 dz‡Ui KZ Ask?
2
a) 1.62 wK‡jvwgUvi b) 1000 wK‡jvwgUvi 1 1
c) 1760 wK‡jvwgUvi d) 1.760 wK‡jvwgUvi a) 4 b) 2
Sol: 1 wK‡jvwgUvi = 0.62 gvBj, 1 gvBj = 1.62 1 1
wK‡jvwgUvi| c) 8 d) 10
Ans: a Sol: Avgiv Rvwb, 1 dzU = 12 BwÂ
9. 1 eM©Bw KZ eM© †mw›UwgUv‡ii mgvb? [15Zg wewmGm] 1 3 3 1
a) 0.0929 b) 7.32  12 ev 2 BwÂ, 1 dzU ev 12 BwÂ-Gi Ask = 8 Ask|
212
c) 6.45 d) 64.50 Ans: c
Sol: 1 Bw = 2.54 †mw›UwgUvi, 1 eM©Bw = 6.45 16. GK wjUvi cvwbi IR‡b n‡e-
eM©‡mw›UwgUvi (cÖvq)| a) 100 MÖvg b) 500 MÖvg
Ans: c c) 10,000 MÖvg d) 1,000 MÖvg
10. eM©wgUvi KZ eM© †mw›UwgUv‡ii mgvb? Sol: 1 wjUvi cvwbi IRb = 1,000 MÖvg|
a) 100 b) 10,000 Ans: d
c) 1,000 d) 10 17. KZ wKDweK †mw›UwgUvi (wm.wm.)-G GK wjUvi nq?
Sol: 1 eM©wgUvi = 1 wgUvi  1 wgUvi a) 10 b) 100
= 100 †mwg  100 †mwg. c) 1,000 d) 10,000
= 10,000 eM© †mwg. Sol: 1,000 Nb‡mw›UwgUvi = 1 wjUvi|
Ans: b Ans: c
11. GK †n±i Rwg ej‡Z †evSvq- 18. 1 wK‡jvMÖvg KZ cvD‡Ûi mgvb?
a) 10,000 eM©wgUvi b) 1,000 eM©wgUvi a) 2 b) 2.32
c) 100 eM©wgUvi d) 10 eM©wgUvi c) 2.20 d) 1.98
Sol: 1 †n±i = 10,000 eM©wgUvi| Sol: 1 wK‡jvMÖvg = 2.2046 cvDÛ| Avevi 1 cvDÛ = 0.454 =
Ans: a 16 AvDÝ|
12. 20 eM©wgUvi 2 GK‡ii KZ Ask? Ans: c
1 1 19. 1 n›`i mgvb KZ wK‡jvMÖvg?
a) 5 b) 8
a) 48.2 wK‡jvMÖvg (cÖvq) b) 50.8 wK‡jvMÖvg (cÖvq)
1 1 c) 42.4 wK‡jvMÖvg (cÖvq) d) 54.4 wK‡jvMÖvg (cÖvq)
c) 10 d) 12
Sol: 1 n›`i = 50.8 wK‡jvMÖvg (cÖvq)|
Note: 1 GKi = 4046.24 eM©wgUvi| 1 Gqi = 100 Ans: b
eM©wgUvi| cÖ‡kœ GK‡ii e`‡j Gqi _vK‡j DËi n‡Zv c| 20. GK KzB›Uvj mgvb KZ wK‡jvMÖvg? [14Zg wewmGm]
Sol: 1 Gqi = 200 eM©wgUvi a) 1 b) 10
20 1 c) 100 d) 1,000
20010
Sol: 1 KzB›Uvj = 100 †KwR
Ans: 0 1 Ub = 1,000 †KwR|
13. KZ eM©wgUvi mgvb 1 Gqi Ans: c
a) 10,000 b) 1,000 21. GK ‡mi mgvb KZ wK‡jvMÖvg?
c) 100 d) 10 a) 0.97 wK‡jvMÖvg (cÖvq) b) 0.93 wK‡jvMÖvg (cÖvq)
Sol: 1 Gqi = 100 eM©wgUvi| c) 1.07 wK‡jvMÖvg (cÖvq) d) 1.09 wK‡jvMÖvg
Ans: c (cÖvq)
14. 1 wgwjwgUvi 1 wK‡jvwgUv‡ii KZ Ask? Sol: 1 †mi = 0.93 wK‡jvMÖvg (cÖvq)|
1 1 Ans: b
a) b)
1000 1000000 22. 1 Ub KZ †KwRi mgvb?
a) 1,000 †KwR b) 1,005 †KwR

37
c) 1010 †KwR d) 1,016 †KwR 3. a = 1, b = 1, c = 2, d = 2 n‡j a  (b)(c) (d)
Sol: 1 Ub = 1000 †KwR = 0.984 weªwUk Ub (gross/long) Gi gvb KZ?
= 1.102 Ub (net/short-US) a) 0 b) 1
Ans: a c) 2 d) 3
23. 10 wK‡jvMÖv‡g KZ KzB›Uvj? Sol: a  (b)  (c)  (d)
a) 0.01 b) 0.1 =a+bcd
c) 1 d) 10 = 1 1  2  2 †`Iqv Av‡Q, a = 1, b, = 1, c = 2, d = 2
Sol: 100 wK‡jvMÖvg = KzB›Uvj =0
10 Ans: a
10 Ó = 100 Ó = 0.1 KzB›Uvj 4. (0.50.9) = ?
Ans: b a) .045 b) .0045
24. 20573.4 wgwjMÖv‡g KZ wK‡jvMÖvg? [12Zg wewmGm] c) .45 d) 45
a) 2.5734 b) 0.205734 Sol: (0.50.9) = 0.0045
c) 0.0205734 d) 20.57340 Ans: b
Sol: 10,00,000 wgwjMÖvg = 1 wK‡jvMÖvg 5. 5  .05 = ?
120573.4 a) .25 b) .025
 20573.4 Ó = Ó c) 100 d) .625
1000000
= 0.0205734 wK‡jvMÖvg Sol: 50.05 = 100
Ans: c Ans: c
25. GK wewjqb mgvb KZ †KvwU? 6. xy Gi mv‡_ yz †hvM Kiæb|
a) 10 †KvwU b) 1000 †KvwU a) x  2y  z b) x  2y2  z
c) 100 †KvwU d) 10,000 †KvwU c) x  y  z d) x  y  z
Sol: 1 wewjqb = 100 †KvwU| Sol: (xy)  (xy)
Ans: c = x 2y  z
Ans: a
7. 1 n‡Z KZ we‡qvM Ki‡j we‡qvMdj k~b¨ n‡e?
exRMwYZ a) 1
c) 1
b) 2
d) 2
1.
3

4
= 2 n‡j, x Gi gvb- [35Zg wewmGm] Sol: 1(1) = 1  1 = 0
x x+1 Ans: c
a) 1 b) 2 8. (34)2 wb‡Pi †KvbwUi mgvb?
c) 3 d) 4 a) 25 b) 14
3 4
Sol:  =2 c) 49 d) †KvbwUB bq
x x+1 2 2
Sol: (34) = 7 = 49
3x  3  4x
ev, =2 Ans: c
x(x1)
9. hw` x = 3 nq, Z‡e 10x3 = ?
ev, 7x  3 = 2(x2  x)
a) 270 b) 270
ev, 2x2  7x  2x  3 = 0 c) 90 d) 90
ev, 2x2  5x  3 = 0 Sol: †`Iqv Av‡Q, x = 3
ev, 2x2  6x  x  3 = 0  10x3 = 10(3)3 = 10(27) = 270
ev, 2x(x 3) 1(x3) = 0 Ans: b
ev, (x  3)(2x 1) = 0 x 2y
10. Gi m‡½ KZ †hvM Ki‡j †hvMdj n‡e? [20Zg wewmGm]
ev, (x  3) =0 [(2x  1) = 0 MÖnY‡hvM¨ bq] y x
x=3 2y x
2 2
x 2y2
2
a) xy b) xy
Ans: c
2. 0.30.030.003 = ? x  2y
2 2
x2  y2
c) xy d) xy
a) 0.000027 b) 0.00027
c) 0.0000027 d) 0.0027 Sol: Dfq ivwki we‡qvMdjB n‡e Kvw•LZ DËi|
Sol: 0.30.030.003 2y x 2y2  x2
 x  y = xy
= 0.000027
Ans: a Ans: a

38
11. If x = 1, which of the following is the largest? Sol: 31 (m  n)  32 (m  n)  (m  n)
a) 2x b) x = (m  n) (31  32  1)
3
c) x d) x2 =0
Sol: 2x = 2  (1) = 2 Ans: c
x=1 18. a  [ab  {3c  a(a2b  3c)}] = ?
x3 = (1)3 = 1 a) 0 b) a + b + c
x2 = (1)2 = 1 c) a  b d) 2a
 Correct Answer D Sol: a  [2b  {3c  (a  2b  3c)}]
Ans: d = a  [2b  {3c  a  2b  3c}]
12. a  {a  (a1)} = ? [17Zg wewmGm] = a  [2b  a  2b]
a) a 1 b) 1 =aa
c) a d) a + 1 =0
Sol: a  {a  (a1)} Ans: a
= a  {a a1} 19. {10  (7) A‡cÿv {10  (7) KZ eo?
= a  (1) a) 20 b) 20
=a1 c) 14 d) None
Ans: d Sol: {10  (7)}  {10  (7)}
13. x  [x  {x  (x  1)}] Gi gvb KZ? [17Zg wewmGm] = (10 7)  (10  7)
a) x  1 b) 1 =  17  (3)
c)  1 d) x  1 =  17  3
Sol: x  [x{x (x1)}] =  14
= x  [x{xx1}] Ans: d
= x  [x1] = x  x  1 =  1 1 3 5 4
20.   Gi =?
Ans: c 2 4 16 25
14. 2  (2) { (2)}  2 = ? 2
a) 1 b)
a) 2 b) 4 5
c) 0 d) 1 1 1
c) 5 d) 15
Sol: 2  (2)  {(2)}  2
= 2  2 + 2  2 1 3 5 4
Sol:   Gi
=4 2 4 16 25
Ans: a 1 3 1
= 2  4  20
15. a  [a  {a (a  1) Gi gvb KZ?
a) a 1 b) a  1 1015  1 11  15
= 20 = 20
c) 1 d) 1
Sol: a  [a  {a  (a  1)}] 4 1
= 20 =  5
= a  [a  {a  a  1)}]
= a  [a  1] Ans: c
=aa1 21. 0.330  10 = ?
=1 a) .09 b) 0.9
Ans: c c) .009 d) 9
16. (1)  (1)  ()  (1)  (1) = ? Sol: 0.3  30  10
a) 0 b) 2 = 0.3  3
c) 2 d) 1 = 0.9
Ans: b
Sol: (1)  (1)  (1)  (1)  (1)
22. x4  x6  x2 Gi gvb KZ?
= 1  (1)  1
a) 1 b) x3
= 1  1
c) x d) 0
=0
Ans: a Sol: x4  x6  x2
17. Which is the value of the expression 31 (m  n) = x4-6  x2 = x-2  x2 = x-2 + 2 x0 = 1
Ans: a
(m n)  (m n)?
23. Divide 30 by half and add 10. What do you get?
a) n b) m [28Zg wewmGm]
c) 0 d) m  n

39
a) 25 b) 45 Sol: †`Iqv Av‡Q, a + b + c = 0
c) 55 d) 70 GLb, a3 + b3 + c3
1
Sol: 30  2 + 10 = 30  2 + 10 = (a + b + c) (a2 + b2 + c2  ab  bc  ca) + 3abc
= 0 + 3abc [gvb ewm‡q]
= 60 + 10 = 70 = 3abc
Ans: d Ans: a
24.  +    +  = KZ? [28Zg wewmGm]
2 3 5 2 1 1
 x y  x y 4. x + = 3 n‡j x3+ 3 Gi gvb KZ?
x x
2x  5y 3x2y a) 18 b) 24
a) b)
3x2 2x5y c) 12 d) 16
3x2y xy 1
c) xy d) Sol: †`Iqv Av‡Q, x + x = 3
2x  5x
Sol:  x + y   x +y
2 3 5 2 1
    myZivs, x3+x3
2y  3x 5y  2x 1 2
= x + x  3.x.x x + x
1 1
= xy  xy
   
3x  2y xy 3x  2y = (3)  3.3
3
= xy  =
2x5y 2x5y = 27  9
Ans: b = 18
25. If x = 1, then  (x4  x3  x2  x) = ? Ans: a
a) 10 b) 4 5. hw` a3  b3 = 513 Ges a  b = 3 nq, Z‡e ab mgvb KZ?
c) 0 d) 4 a) 48 b) 54
Sol:  (x + x + x  x)
4 3 2
c) 60 d) 45
= {(1)2 + (1)3 + (1)2  (1)} Sol: a3  b3 = (a  b)3 + 3ab (a  b)
=  (1 1  1) = 0  513 = (3)3 + 3ab (a  b)
Ans: c  513 = 27 + 9ab
 9ab = 486
exRMwY‡Zi m~Î  ab = 54
Ans: b
1. xy = 2 Ges xy = 24 n‡j, x-Gi abvZ¥K gvbwU [35 Zg 6. x + y = 7, xy = 10 n‡j (x  y)2 Gi gvb KZ?
wewmGm]
a) 9 b) 12
a) 3 b) 5
c) 6 d) 3
c) 4 d) 6
2 2 Sol: †`Iqv Av‡Q, x + y = 7, xy = 10
Sol: (x+y) = (xy) + 4xy = 4 + 96 = 100
(x  y)2 = (x + y)2  4xy
x + y =  10
= (7)2  4.10
abvZ¥K gvb wb‡q x + y = 10
= 49  40 = 9
xy=2 Ans: a
2x  7. x + y = 6 Ges xy = 8 n‡j (x  y)2 Gi gvb KZ?
x a) 4 b) 6
Ans: d
c) 8 d) 12
2. P Gi gvb KZ n‡j, 4x2px+9 GKwU c~Y©eM© n‡e?
Sol: †`Iqv Av‡Q, x + y = 6 Ges xy = 8
a) 12 b) 8
 (x  y)2 = (x + y)2  4xy
c) 10 d) 15
= (6)2  4.8
Sol: 4x px+9 GKwU c~Y©eM© n‡e?
2
= 36  32 = 4
= (2x)2+(3)22.2x.3px+2.2x.3 Ans: a
= (2x  3)2 + 12x  px 8.  2ab + b2 + a2 = ?
ivwkwU c~Y© eM© n‡e hw` 12xpx=0 a) (a + b)2 b) (a  b)2
 p = 12 c) (b + a)2 d) (a2  b2)
Ans: a
Sol: 2ab + b + a
2 2
3. a + b + c = 0 n‡j a3+b3+c3 Gi gvb KZ?
= a2  2ab + b2 = (a  b)2
a) 3abc b) 3a2b2c2
Ans: b
c) 12abc d) Dc‡ii †Kv‡bvwUB bq

40
9. GKwU msL¨v I Zvi ¸YvZ¥K wecix‡Z mgwó 3 . H msL¨vi Nb a) 12 b) 24
I Nb-Gi ¸YvZ¥K wecix‡Zi mgwó KZ? c) 36 d) 40
a) 2 3 b) 0 Sol: †`Iqv Av‡Q, a  b = 7 Ges a  b = 5
c) 2 3 d) 3 3 myZivs 8ab(a2  b2)
1 = 4ab  2 (a2  b2)
Sol: †`Iqv Av‡Q, x + x = 3 = {(ab)2  (ab)2}  {(ab)2  (ab)2}
2 2 2 2

myZivs x3 + x3 = x + x  3.x.x x + x
1 1 1 1 = {( 7)  ( 5) } {( 7) + ( 5) }
   
= (75)  (75)
= ( 3)  3
3
= 2  12 = 24
  3 3 Ans: a
  14. 3x2  x  5 = 0 mgxKi‡Y x Gi mnM KZ?
Ans: b a) 3 b) 1
10. GKwU msL¨v I Zvi ¸YvZ¥K wecix‡Zi mgwó 2 n‡j, msL¨vwU
c) 1 d) 5
KZ? [11Zg wewmGm]
Sol: Pjvivwki mv‡_ †h msL¨v cÖZxK ev Aÿi cÖZxK ¸Y wn‡m‡e
a) 1 b) 1 _v‡K Zv‡`i‡K h_vµ‡g mvswL¨K mnM I AvÿwiK mnM ejv nq|
1
c) 2 d) 2 cÖ`Ë mgxKi‡Y x Gi mv‡_ (1) ¸Y wn‡m‡e Av‡Q| ZvB x Gi
1 mvswL¨K mnM 1
Sol: †`Iqv Av‡Q, x  = 2 Ans: c
x
1 2
15.  a   = 3 n‡j, a2  2 Gi gvb KZ?
1
x 1
2
ev,
x
=2  a a
ev, x  1 = 2x
2 a) 3 3 b) 18
c) 9 d) 0
ev, x2  2x  1 = 0 1 2
ev, (x  1)2 = 0 Sol: †`Iqv Av‡Q,  a  a  = 3
 
ev, x  1 = 0 1
x=1 ev, a  a = 3
Ans: b 1  12
 3.a. a 
1 1
11. P Gi gvb KZ n‡j 4x2  px  9 GKwU c~Y©eM© n‡e? a  2= a
3
3  a 2  a
2
a) 24 b) 16
c) 12 d) 9 = ( 3)  3 3 [gvb ewm‡q]
Sol: 4x  px  9
2
=3 33 3=0
= (2x)2  (3)2  2.2x.3  px + 2.2x.3 Ans: d
= (2x  3)2 + 12x  px 16. 4ab Gi mwVK cÖ‡qvM †KvbwU?
ivwkwU c~Y©eM© n‡e hw` 12x  px = 0 nq a) (ab)2  (ab)2 b) (ab)2  (a b)2
ev, 12x = px nq
d)  2   2 
(ab)2 (ab)2 ab 2 ab 2
c) 2  2
 P = 12    
Ans: c Sol: m~Î: 4ab = (a  b)2  (ab)2
12. a2  3a, a2  9, a2  4a + 3 Gi M. mv. ¸. KZ? Ans: a
a) a(a3) b) a 3 17. a = 3  2 n‡j, a33a+3a-1+a-3 Gi gvb KZ?
c) (a1)(a3) d) a(a1)(a3) a) 8 2 b) 16 2
Sol: 1g ivwk = a  3a
2
c) 18 3 d) 24 3
= a(a3) Sol: †`qv Av‡Q, a = 3 + 2
2q ivwk = a2  9 = (a3)(a3)
1 1 3 2
3q ivwk = a2  4a  3 ev, 2 = =
3  2 ( 3 + 2) ( 3  2)
= a2  3a a  3
1
= a(a3)  1 (a3)  a = ( 3  2)
= (a1)(a3)
GLb, a3  3a  3a-1 + a-3
 wb‡Y©q M. mv. ¸ (a  3)
1 3
Ans: b = a3 + a3 + 3a + a
13. ab = 7 Ges a  b = 5 n‡j, 8ab(a2  b2) = KZ?

41
1 2
= a +   3.a. 3 a +  + 3a + 
1 1 1 a) 0 b) 1
 a a  a  a c) x2  y2 d) x  y
1 3 Sol: 1g ivwk = x  y
= a + a  3a + a  3a  a 
1 1
      2q ivwk = x  y
3
= a  a  Ges 3q ivwk = x2  y2
1
  = (x  y) (x y)
2
= ( 3  2  3  2) [gvb ewm‡q]  wb‡Y©q M. mv. ¸ = 1 [†h‡nZz common Drcv`K †bB]
3 Ans: b
= (2 3) 2. x2  4x2, (x  y)2, x3  y3 Gi M.mv.¸ KZ?
a) x  y b) x  y
= 8.3 3
c) (x y ) (x  y )
2 2 3 3
= 24 3
d) (x  y) (x  y)2 (x2  xy  y2)
Ans: d
1 1 Sol: 1g ivwk, x2  y2 = (xy) (xy)
18. m + = 2 n‡j, m  = KZ? 2q ivwk, (x y)2 = (x  y) (x  y)
m m
Ges 3q ivwk, x3  y3 = (x  y) (x2  xy  y2)
a) 0 b) 2
c) 2 d) 4 myZivs M. mv.¸ = (x  y)
1 2  1 2 Ans: b

Sol:  m 
1
 =  m + m 4. m . m 3. 164x2 Ges 6x2  24x  24 Gi M. mv. ¸. KZ?
 m   
2 a) x  2 b) x  4
ev,  m   = (2)  4
1

2
 m c) (x  2)2 d) 2(x+2)
1 2 Sol:
ev,  m   =44 1g ivwk = 16  4x2
 m
= 4(4x2)
ev,  m 
1 
= 0 = 4{(2)2  (x)2}
 m
= 22(2  x) (2x)
1
 m =0 = 22(x  2) (2x)
m 2q ivwk,
Ans: a 6x2  24x  24
1 1
19. x = 1 n‡j x3  3 Gi gvb KZ? = 6(x2  4x  4)
x x
= 6 (x  2)2
a) 2 b) 4
= 2  3 (x 2)(x + 2)
c) 6 d) 8
1 wb‡Y©q M. mv. ¸ = 2 (x  2)
Sol: †`qv Av‡Q, x  x = 1 Ans: d
1 3 4. x3  x2y, x2y  xy2 Gi j. mv. ¸. †KvbwU? [32Zg wewmGm]
myZivs, x3  x3 = x x + 3.x.2 x  x
1 1 1
    a) xy b) x  y
= (1)3  3.1 c) xy (xy) d) x2y (xy)
=4 Sol: 1g ivwk, = x3  x2y = x2 (x+y)
Ans: b 2q ivwk = x2y  xy2 = xy (x  y)
20. a + y = 7 Ges xy = 10 n‡j, (x y)2 Gi gvb KZ?  j. mv. ¸. = x2y(x  y)
a) 3 b) 6 Ans: d
c) 9 d) 12 5. 2x2 + x Ges 4x2  1 Gi j. mv. ¸. KZ?
Sol: †`Iqv Av‡Q, a + y = 7 Ges xy = 10 a) x(2x2  1) b) x2(2x  1)
 (xy)2 = (x+y)2  4xy c) x(2x  1)(2x  1) d) (2x2  1)x
= (7)2  4.10 Sol: 1g ivwk, = 2x2  x = x (2x  1)
= 49  40 = 9 2q ivwk, 4x2  1= (2x)2  1 = (2x 1) (2x  1)
Ans: c  j. mv. ¸ = x(2x  1)(2x  1)
Ans: c
6. 4x2y2z Ges 6xy2 Gi j. mv. ¸ KZ?
exRMwY‡Zi j,mv,¸ I M.mv¸ a) 24xyz
2 2
b) 16x2yz
c) 12x y z d) 12xy2z
1. x  y, x y, x2  y2 Gi M. mv. ¸. KZ?

42
Sol: 1g ivwk = 4x2y2z = 22xxyyz Sol: x2  11x  30
2q ivwk, = 6xy2 = 23xyy = x2  6x  5x  30
 j. mv. ¸. = 223xxyyz = 12x2y2z = x(x6) 5 (x  6)
Ans: c = (x  6) (x5)
7. a2  b2 I a3  b3 Gi M. mv. ¸ KZ? Avevi, x2  4x2  2x  15
a) (a  b) b) (a  b) x = 5 emv‡j ivwkwUi gvb k~b¨ nq|
c) a3  b3 d) a2  b2  (x  5) Gi GKwU Drcv`K
Sol: a  b = (ab)(a+b)
2 2
= x3  5x2  x2  5x  3x  15
a3  b3 = (ab)(a2  ab  b2) = x2 (x5)  x(x5)  3(x5)
 M. mv. ¸ = (a  b) = (x5) (x2  x  3)
Ans: b  wb‡Y©q M.mv.¸ = (x  5)
8. a2bc, ab2c, abc2 Gi j. mv. ¸- Ans: a
a) abc b) a2b2c2 13. ax2  2a, x4  4, x4  4x2  4 G‡`i M.mv.¸ KZ?
c) 1 d) a3b3c3 a) 1 b) x2  2
Sol: a bc, ab c I abc2 ivwk wZbwU‡Z a, b I c ¸YbxqK
2 2
c) x  2
2
d) a(x2  2)
mg~‡ni m‡e©v”P LvZ h_vµ‡g a2, b2 I c2 Sol: 1g ivwk = ax2  2a = a(x2  2)
 wb‡Y©q j. mv.¸ = a2b2c2 2q ivwk = x4  4 = (x2)2 = 22 = (x2  2) (x2  2)
Ans: b 3q ivwk = x4 + 4x2  4 = (x2  2)2
9. 4(ab), 10(ab) Ges 12(a2  b2) Gi M.mv.¸ KZ?  wb‡Y©q M.mv.¸ = (x2  2) Ans
a) a  b b) a  b Ans: b
c) 12 (a  b)
2
d) 2 14. a2  3a, a2  9, a2  4a  3 Gi j.mv.¸ n‡e-
Sol: 1g ivwk = 4 (a  b) a) (a  3) (a3) b) (a3)
= 2  2 (a  b) c) a(a1) (a3)(a3)
2q ivwk 10(ab) d) a(a3)(a1)
= 25 (ab) Sol: 1g ivwk a2  3a
3q ivwk = 12 (a2  b2) = a(a3)
= 223 (a  b) (ab) 2q ivwk = a2  9
 wb‡Y©q M. mv. ¸ = 2 = (a)2  (3)2
mwVK DËi d = (a  3) (a  3)
Ans: d 3q ivwk, a2  4a  3
10. x3  1 Ges x2  1 Gi M.mv.¸ KZ? = a2  3a  a  3
a) x  1 b) x(x1) = a(a3) 1(a  3)
c) x  1 d) (x1)(x1)(x2  x  1) = (a  3)(a1)
Sol: x 1 = (x 1)(x2x 1)
3
 j.mv.¸ = a(a 1) (a 3) (a 3)
Ges x2 1= (x 1)(x 1) Ans: c
 M.mv.¸ = x 1 15. `ywU msL¨vi j.mv.¸ a2b(ab) Ges M.mv.¸ a(ab)| GKwU msL¨v
Ans: c a3  a2b n‡j Aci msL¨vwU KZ?
11. x2  3x  2 Ges x2  5x  6 Gi j.mv.¸. KZ? a) a3b  a2b2 b) a2b ab2
a) (x  1) (x  2) (x  3) c) ab2  a2b2 d) a3  b3
b) (x  1) (x  1) (x  3) Sol: `ywU msL¨vi ¸Ydj = j. mv. ¸  M. mv.¸
c) (x  1) (x  2) (x  3) a2b(ab)  a(ab)
d) x  2  a3  a2b  Aci msL¨v =
a2 (ab)
Sol: x2  3x  2 = x2  (1 2) x 2 = (x 1) (x2)
= ab(ab) = a2b  ab
x2  5x  6 = x2  (2 3) x  6 = (x 2) (x3) Ans: b
 j.mv.¸. = (x 1)(x2) (x3) 16. x3  x  24 Ges x3  6x2  18x  27 Gi M.mv.¸ wbY©q
Ans: a Kiæb|
12. x211x30 Ges x3 4x22x15 Gi M.mv.¸ KZ? a) (x1) b) (x2)
[25Zg wewmGm] c) ((x 3) d) (x 4)
a) x  5 b) x  6 Sol: cÖ_g ivwk = x3  x  24
c) x2  x  3 d) x2  x  3
= x 3  33  3  x

43
= (x  3)(x2  3x  9)  1 (x3)
= (x  3) (x2  3x  9  1)
exRMwY‡Z fMœvsk
= (x  3)(x2  3x  8) 1. If xy  0, then
x1
= ? [26Zg wewmGm, 32Zg wewmGm
2q wØZxq ivwk x3  6x2  18x  27 xy
= x3 3.x23  3.x.32  33  3x2  9x (we‡kl)]
= (x3)3  3x(x3) 1 1 x 1
a) x xy b) y  xy
= (x  3){(x3)2  3x)}
1 1 1 1
= (x3)(x2  3x  9) c)  d) 
y xy xy y
†h‡nZz Drcv`K (x  3)
x1 x 1 1 1
 wb‡Y©q M.mv.¸ = (x  3) Sol: xy = xy  xy = y  xy
Ans: c
Ans: c
17. (x4)(2x4), (x4) (3x  1), (3x1)(2x 1)(x4) 0.001
Gi j.mv.¸ n‡e- 2. = KZ?
0.10.1
a) (x4) b) (x4)(2x1)(3x1)
a) 0.01 b) 0.1
c) (x4)(2x1) d) (x4)(3x1)
c) 1.1 d) 0.001
Sol: 1g ivwk,
1
(x 4) (2x1) 0.001 1 100
2q ivwk, (x4) (3x1) Sol: = 1000 = 1000  1 = 0.1
0.10.1 1 1
3q ivwk, (3x+4) (2x1)(x4) 
10 10
 j. mv.¸ = (x4)(2x  1) (3x1) Ans: b
Ans: b 4 1
18. j.mv.¸ wbY©q Kiæb: x2  3x  2, x2  1, x2  x  2 
3. 5 10 Gi mgvb KZ?
a) (x1)2 (x2) b) (x1)(x1)(x2) 4 1
c) (x2) (x2)(x1) d) (x1)2(x2) 
5 10
Sol: 1g ivwk = x2  3x  2 a) 90 b) 100
= x2  2x  x  2 c) 88 d) 104
= x(x2)  1(x2) 4 1 4 10
= (x2)(x1)   25
2q ivwk = x2  1 Sol: 5 10 = 5 1 = 8  2 = 100
4 1 2
= (x1) (x 1) 
5 10 25
3q ivwk = x2  x  2 Ans: b
= x2  2x  x  2 ab  b2 a  b
= x(x2)  1(x2) 4.  = KZ?
ab a
= (x2)(x1) ab a
 j.mv.¸. = (x1) (x1) (x2) a) a2 b) b
Ans: b ab
19. x3  1 x3  1, x4 + x2  1 Gi j.mv.¸ KZ? c) 1 d) a2
a) x8  1 b) x7  1 ab  b2 a  b a(ab) a a
c) x- 1
6
d) x5  1 Sol: ab  a = ab  =
ab b
Sol: 1g ivwk, x3  1 Ans: b
= (x1) (x2 + x  1) x 2y
5. Gi mv‡_ KZ †hvM Ki‡j †hvMdj n‡e?
2q ivwk, x3 1 y x
= (x)2  2x2.1  (1)2  x2 2y  x
2 2
x  2y
2 2
a) xy b) xy
= (x2  1)2  (x)2
= (x2  x  1) (x2  x  1) x2  2y x2  y2
c) xy d) xy
 j. mv. ¸ = (x1) (x2  x  1) (x  1) (x2  x  1)
= (x2  1) (x3  1) 2y x 2y2  x2
Sol: x  y = xy
= x6  1
Ans: c Ans: a

44
Q 1 PQ bc  ab  ab  ca  ca  bc
6. hw` = nq Z‡e, Gi gvb KZ? =
P 4 PQ (a  b)(b  c)(c  a)
5 2 0
a) b) 5 = =0
3 (a  b)(b  c)(c  a)
3 5 Ans: b
c) 5 d) 7
ab ab 2ab
10.   2 2 = KZ?
Sol: Given that, a  b a  b a b
Q 1 4ab 2ab
P =4 a) 2
a  b2
b) 2
a  b2
P 1 2ab
 Q = 4 [e¨¯ÍKiY K‡i] c) 2 d) 0
a  b2
PQ 41 ab ab
 =  
2ab
P Q 4  1 Sol:
a  b a  b a2  b2
PQ 5 (a  b)2  (a  b)2
 =  2
2ab
PQ 3 =
(a  b) (a  b) a  b2
Ans: a a2  2ab  b2  a2  2ab  b2 2ab
2 =  2
7. Gi mgvb- [26Zg wewmGm, 32Zg wewmGm] a2  b2 a  b2
62 4ab 2ab 4ab  2ab 2ab
b) 8  2 = 2  = 2 = 2
a) 3 + 2 a  b2 a2  b2 a  b2 a  b2
c) 3  2 d) 3  2 Ans: b
2 ( 6  2)
11. 
2 1 1 1  1
Sol: =   Gi mgvb KZ?
6  2 ( 6  2) ( 6  2) 2  x  1 x + 1 x2  1
2 2x2
2. 2 ( 3  2) 2( 3  2) a) 4 b) 4
= = x 1 x 1
62 2
2x2 1
= 3 2 c) 4
x 1
d) 4
x 1
Ans: c 1 1 1  1
a2  b2  c2  2ab Sol: 2  
8. 2 KZ?  x  1 x  1 x2  1
a  b2  c2 + 2ac 1 x1x1 
= 
1
2  (x  1) (x  1) x2  1
abc 
a) a  b  c b)
abc
=2 2
1 2  1
abc a  b c 
c) d)  (x  1) x2  1
abc abc x2  1  x2  1
a  b  c  2ab (a  b)  (c) = 2
2 2 2 2
Sol: 2 = (x  1)(x2  1)
a  b2  c2  2ac (c  c)2  (b)2 2
= 4
(a  b  c) (a  b  c) a  b  c x 1
= =
(a  b  c) (a  b  c) a  b  c Ans: d
Ans: b ab bc ca
12.  + = KZ?
b a c ab bc ca
9. + + =
(a  b)(b  c) (c  a) (a  b) (b  c)(ca) a) 0 b) 1
KZ? 1 1
c) d)
a) 1 b) 0 2 4
abc ab bc ca
c) Sol: ab + bc  ca
(a  b)(b  c)(c  a)
1 c(a  b)  a(b  c) + b(c  a)
d) =
(a  b)(b  c)(c a) abc
b a c ca  bc  ab  ca + bc  ab
Sol:  + =
(a  b)(b  c) (c  a)(a  b) (b  c)(c  a) abc
b(c  a) + a (b  c)  (a  b) 0
= abc = 0
=
(a  b)(b  c)(c  a)
Ans: a

45
13. If P = x2  36/x2  49 and Q = x  6/x  7, then a b
ev, =
the value of P/Q is- b c
a) x  6/x  7 b) x  6/x  7  b2 = ac
c) x  6/x  6 d) x  6/x  7 Ans: c
x2  36 2. a : b = 4 : 7 Ges b : c = 5 : 6 n‡j a : b : c = KZ? [16Zg
P x249 x2  36 x  7 wewmGm]
Sol: Q = = 2 
x6 x  49 x  6 a) 4 : 7 : 6 b) 20 : 35 : 24
x7 c) 20 : 35 : 42 d) 24 : 35 : 30
Sol: a : b = 4 : 7 = 20 : 35
(x  6)(x  6) x  7 x  6
=  = b : c = 5 : 6 = 35 : 42
(x  7)(x  7) x  6 x7
 a : b : c = 20 : 35 : 42
Ans: a Ans: c
3 1x 1x 3. hw` a : b = 2 : 3 Ges b : c = 6 : 7 nq, Z‡e, a : c = KZ?
14. x = n‡j Gi gvb KZ?
5 1x 1x a) 2 : 6 b) 3 : 7
1 c) 2 : 7 d) 4 : 7
a) b) 9 Sol: †`Iqv Av‡Q, a : b = 2 : 3 = 4 : 6
9
c) 9 d) 3 Ges b : c = 6 : 7
1x 1x a:b:c=4:6:7
Sol:  A_©vr a : c = 4 : 7
1x 1x
 1 x  1 x  1  x  1 x  Ans: d
x : y = a : b hw` x = 6, y = 5 Ges a = 36 nq Z‡e b =
 1 x   1  x  
= 4.
1 x 1 x KZ?
1x1x2 1x 1x a) 35 b) 30
=
1x1  z c) 12 d) 6
Sol: x : y = a : b
2  2 1  x2
= x a
2x y=b
3 2
22 1   5 6 36
 5 = b  b = 30
 
=
3 Ans: b
2.
5 5. †Kvb K¬v‡m x msL¨K QvÎx Av‡Q Ges QvÎx I Qv‡Îi AbycvZ a : b|
4 K¬v‡m KZRb QvÎ Av‡Q?
22
5 ab ax
= 3 a) x b) b
2.
5 bx abx
4 c) a d) ax
15
Sol: awi, QvÎ msL¨v = y
= 3
=x:y=a:b
5 y:x=b:a
9 5 bx
=53 y= a
=3 Ans: c
Ans: d a p
6. = n‡j †KvbwU mwVK?
b q
a) bp = aq b) ap = bq
c) ab = pq d) None
a p
exRMwb‡Z AYycvZ I mgvbycvZ Sol: b = q
1. a b, c µwgK mgvbycvZx n‡j, wb‡Pi †Kvb wm×všÍwU mwVK? Ans: a
a) b = ac b) c2 = ab 2x  3y 5
2 7. = n‡j, x : y = KZ?
c) b = ac d) b = ac 3x  2y 6
Sol: µwgK mgvbycvwZ Gi †ÿ‡Î, a) 8 : 3 b) 5 : 6
a:b=b:c c) 3 : 8 d) 6 : 4

46
2x  3y 5 ev, 5a = 50
Sol: =
3x 2y 6 50
ev, a = 5 = 10
 15x  10y = 12x  18y
x 8 Ans: a
 =
y 3 5 5x
11. = 5 n‡j x Gi gvb KZ?
x:y=8;3 5 5x
Ans: a 25 16
x y z a) 9 b) 3
8. = = n‡j x  y  z = KZ?
b  c ca a b 15 25
a) 1 b) a  b  c c)
4
d)
7
c) 0 d) ab  bc  ac 5 5x
x y z Sol: =5
Sol: awi, = = =k 5 5x
bc ca a  b
 x = k (bc); y = k (ca); z = k (ab) 5  5  x  5  5 x 6
ev, =
 x  y  z = k (b  c  c  a  a  b) = k.0 = 0 5 5x 5 5x 4
Ans: c 2 5 6
2x  3y 5 ev, =4
9. = n‡j †KvbwU x : y ? 2 5x
3x2y 6 5 9
ev, =4
a) 8 : 3 b) 6 : 5 5x
c) 3 : 2 d) 2 : 3 ev, 45  9x = 20
2x  3y 5
Sol: = ev, 9x = 45  20
3x  2y 6
ev, 9x = 25
3x  2y 6 25
ev, = [e¨¯ÍKiY K‡i] x= 9
2x  3y 5
5(x  y) 11 Ans: a
ev, =
xy 1
x  y 11
ev, =
xy 5
ev,
2x 16
= [cybivq †hvRb-we‡qvRb K‡i]
Drcv`K
2y 6
x 8
ev, y = 3
x:y=8:3
1. 2a2  6a  80 Gi GKwU Drcv`K †KvbwU?
Ans: a
a) 2(a8) b) (1  5)
a1 a6
10. = 5 n‡j, a Gi gvb KZ? c) (a  4) d) (a  8)
a1 a6 Sol: 2a2  6a  80
a) 10 b) 8 = 2(a2  3a  40)
c) 12 d) 11 = 2 (a2  8a  5a  40)
a1 a6 = 2{a(a  8)  5 (a8)}
Sol: =5
a1 a6 = 2(a  8) (a  5)
a1 a6 a1 a6 51  wb‡Y©q GKwU Drcv`K (a  8)
= =
a1 a6 a1 a6 51 Ans: d
[†hvRb I we‡qvRb K‡i cvB] 2. x4  x2  1 Gi Drcv`K †KvbwU?
2 a1 3 a) (x2  x  1) (x2  x  1)
ev, = b) x2  x  1 (x2  x  1)
2 a6 2
c) (x2  x  1) (x2  x  1)
a1 9 d) (x2  x  1) (x2  x  1)
ev, =
a6 4 Sol: x4  x2  1
a1 9 = (x2)2 + 2.x2.  1 (1)2  (x)2
ev, =
a6 4 = (x2  1)2  (x)2
ev, 9a  5a = 4a  4 = (x2  x  1) (x2  x  1)

47
Ans: c Ans: b
3. x2  y2 Gi Drcv`K KZ? 9. 2x2  x  5 Gi GKwU Drcv`K †KvbwU?
a) (x  y)(x  y) b) (x  y)(xy) a) (x  3) (2x  5) b) (x  3)(2x  5)
c) (xy)(xy) d) (y x)(yx) c) (x  3)(2x  5) d) (x  3)(2x  5)
Sol: x  y
2 2
Sol: 2x2  x  15
= (x  y)(x  y) = 2x2  6x  5x  15
 wb‡Y©q Drcv`K = (x  y)(xy) = 2x (x  3)  5(x  3)
Ans: b (x  3) (2x  5)
4. 3x3  2x2  21x  20 ivwki GKwU Drcv`K n‡”Q- Ans: a
a) x  2 b) x  2 10. x2  7x  12 = ?
c) x  1 d) x  1 a) (x  4)(x3) b) (x  4)(x3)
Sol: awi, P(x) = 3x + 2x2  21x  20
2 c) (x  3)(x4) d) (x4)(x3)
GLv‡b, P(1) = 3 (1)3  2(1)2  21(1)20 Sol: x2  7x  12
= 3  2  21  20 = x2  4x  3x  12
=0 = x(x4) 3(x4)
 (x  1), P(x) Gi GKwU Drcv`K| = (x  4)(x  5)
Ans: c Ans: a
5. x2  y2  2y  1 Gi GKwU Drcv`K- 11. 2x2  xy  6y2 Gi Drcv`K-
a) x  y  1 b) x  y  1 a) 2x  3y)(x  2y)
c) x  y d) x  y  1 b) (2x  3y)(x  2y)
Sol: x  y  2y  1
2 2 c) (x 3y)(2x2y)
= x2 (y2  2y  1) d) (2x 3y)(2x  2y)
= x2  (y  1)2 Sol: 2x2  xy  6y2
= (x  y  1)(x  y  1) = 2x2  4xy  3xy  6y2
 x2  y2  2y  1 Gi GKwU Drcv`K n‡jv (x  y  1) = 2x(x  2y)  3y (x 2y)
Ans: b = (x  2y) (2x  3y)
Ans: a
6. x3  x Gi Drcv`‡Ki we‡kølY †KvbwU?
12. x2  10xy  11y2 Gi Drcv`K-
a) (x  1)(x2  1  1)
a) (x y)(x11y) b) (x11y)(xy)
b) (x  1)(x2  x 1)
c) x(x1)(x1) c) (x4y)(x5y) d) (x  5y)(x4y)
d) x(x1)(x1) Sol: x2  10xy  11y2
Sol: x3  x = x2  11xy  xy  11y2
= x(x2  1) = x(x11y)  y(x11y)
= x (x  1)(x 1) = (x  11y)(xy)
Ans: d Ans: b
7. 2x2  x  15 Gi Drcv`K n‡e- 13. 3x2  7x  6 Gi Drcv`K-
a) (3x 2)(x3) b) (3x  2)(x3)
a) (x  6)(x  5) b) (x  5)(x6)
c) (x  3)(2x  5) d) (2x  5)(x 3) c) (3x  2)(x3) d) None
Sol: 2x2  x  15 Sol: 3x2  7x  6
= 2x2  6x  5x  15 = 3x2  9x  2x  6
= 2x(x  3)  5(x  3) = 3x (x3)  2(x 3)
= (x  3) (2x  5) = (x 3)(3x  2)
Ans: b
Ans: d
8. x2  3x  2 Gi GKwU Drcv`K †KvbwU? 14. 2x2  5x  7 Gi Drcv`K-
a) x  1 b) x  1 a) (2x  7)(x1) b) (x1)(2x7)
c) x  2 d) x  3 c) (2x1(x7) d) (2x 7)(x7)
Sol: x  3x  2
2 Sol: 2x2  5x  7
= x2  2x  x  2 = 2x2  5x  7
= x(x2)1(x  2) = x(2x  7)  1(2x7)
= (x  1(x  2) = (2x 7)(x 1)
Ans: d
 Drcv`K (x  1)

48
15. †KvbwU a3 + 1 Gi Drcv`K? = 2(y2  1)2  (3y)2
a) (a  b)(a1) (a1) b) (a 1)(a2a 1) = 2 (y2  3y  1)(y2  3y  1)
c) (a 1)(a2  a  1) d) (a  b)(a2  a  1) Ans: c
Sol: a3  1 21. x2  y2 + 2x  1 Gi GKwU Drcv`K KZ?
= (a)3  (1)3 a) x  y  1 b) 1  x  y
= (a  1)(a2  a.1  12) c) x  y  1 d) x  y  1
= (a  1) (a2  a  1) Sol: x2  y2  2x  1
Ans: b = x2 + 2.x.1  12  y2
16. m2  8m  15 Gi Drcv`K KZ? = (x  1)2  y2
a) (m  5) (m  3) b) (m  5)(m 3) = (x  1  y)(x  1  y)
c) (m  3)(m  3) d) (m 5)(m  3) = (x  y  1)(x  y  1)
Sol: m2  8m  15  x2  y2  2x  1 Gi GKwU Drcv`K n‡”Q x  y  1 Ges
= m2  5m  3m  15 AciwU x  y  1.
= m (m5) 3(m  5) Ans: d
= (m m  3) 22. 2x2  x  3 Gi Drcv`K †KvbwU?
Ans: d a) (2x  3)(x  1) b) (2x  3)(x1)
17. x2  y2  2y  1 Gi GKwU Drcv`K [32Zg wewmGm, 26Zg c) (2x 3)(x1) d) (2x 3)(x1)
wewmGm] Sol: 2x2  x  3
a) x  y  1 b) x  y  1 = 2x2  3x  2x  3
c) x  y  1 d) x  2y 1 1 = x (2x  3)  1(2x  3)
Sol: x2  y2  2y  1 = (2x  3)(x1)
= x2  (y2  2y  1) Ans: d
= x2  (y 1)2 23. x3  8 Gi Drcv`K †KvbwU?
= (x  y  1)(x  y  1) a) x  2 b) x  4
Ans: b c) x  x  2
2
d) x2  2x  2
18. 2a2  a  3 Drcv`K- Sol: x3  8
a) (2x  1)(x  3) b) (x1)(2x3) = (x)3  (2)3
c) (x1)(2x 3) d) (2x 1(x 3) = (x 2)(x2  2x  4)
Sol: 2a  x  3
2
 Drcv`K (x 2)
= 2x2  2x  3x  3 Ans: a
= 2x(x1) 3(x 1) 24. 4x2  5x  6 Gi Drcv`K †KvbwU?
= (x  1)(2x  3) a) (x2)(4x 3) b) (x2)(4x3)
Ans: c c) (x2)(4x3) d) (x2)(4x 3)
19. 2a2  1  3 Gi Drcv`K †KvbwU? Sol: 4x2  5x  6
a) (2a  3) (a  1) = 4x2  8x  3x  6
b) (2a  3) (a  1) = 4x (x  2)  3(x  2)
c) (2a  3)(a  1) = (x  2)(4x  3)
d) (2a  3)(a  1) Ans: b
Sol: 2a2  1  3 25. 4a2 + 11a  6 = 0 n‡j, a = ?
= 2a2  3a  2a  3 a) 2 b) 0.75
= a(2a  3)  1(2a  3) c) 2 d) 4
= (2a  3)(a  1) Sol: 4a2 + 11a  6 = 0
Ans: c  4a2  8a  3a  6 = 0
20. 2y4  14y2  2 Drcv`‡K we‡kølY †KvbwU?  4a(a 2)  3(a  2) = 0
a) (2y2  6y  2)(y2  3y  1)  (a  b) (4a  3) = 0
b) (2y2  7y  1) (2y2  7y  1) 3
c) 2(y2  3y  1)(y2  3y  1)  a =  2,  4 ev, a = 2,  0.75
d) 2(y2  3y  1)(y2  3y  1) Ans: c
Sol: 2y4  14y2  2
= 2(y4  7y2  1)
= 2{(y)2  2y2, 1  12  9y2}
m~PK

49
1. x-3  0.001 = 0 n‡j, x2 Gi gvb- [35Zg wewmGm] 3
x=
a) 100 b) 10 2
1 1 Ans: b
c) 10 d) 100
6 3
Sol: †`Iqv Av‡Q, x-3  0.001 = 0 6. 64  27 = KZ?
1 a) 2 b) 4
ev, x3 = 0.001 c) 6 d) 8
1 1 6 3
ev, x3 = 1000 Sol: 64  27
= 641/6  271/3
ev, x3 = 1000 = 103
   
1 1 1
ev, x = 10 = 43 2  33 3  4 2  3
 x2 = 100 = 23 = 6
Ans: a Ans: c
2. 2x+7 = 4x+2 mgxKi‡Yi mgvavb KZ?
7. a  0 n‡j, a = KZ?
a) 2 b) 3
a) 0 b) a
c) 4 d) 1
c) 1 d) Awb‡Y©q
Sol: 2x+7 = 4x+2
ev, 2x+7 = 22(x+2) Sol: a  0 n‡j, a = 1
Ans: c
ev, x  7 = 2x + 4
8. ax = n n‡j wb‡Pi †Kvb m¤úK©wU mwVK?
x=3
a) x = an b) x = lnx
Ans: b
c) a = xn d) x = logan
3. x-1y. y-1z . z-1x Gi gvb KZ? x
Sol: a = n
a) x b) y ev, x = logan
c) 1 d) z  x = logan
Sol: x y. y z . z-1x
-1 -1
Ans: d
y z x 9. ax = 1 n‡j, x Gi gvb KZ?
= . .
z y y a) 1 b) 0
y zx c) Awb‡Y©q d) 2
= . . x
Sol: a = 1
x yz
= 1=1 ev, ax = a [m~Î: a = 1]
Ans: c ev, x = 0
x a+1 x=0
4.   = 1 n‡j, a Gi gvb KZ?
 2 Ans: b
a) 0 b) 2 10. 9x+3 = 27x+1 n‡j, x Gi gvb KZ?
c) 1 d) 1 a) 2 b) 3
a+1
Sol:  2 = 1
x c) 9 d) 3
  Sol: 9x+3 = 27x+1
 xa+1 x0 ev, 32(x+3) = 33(x+1)
ev, 2 = 2
    ev, 2(x  3) = 3(x  1)
ev, a  1 = 0 ev, 2x  6 = 3x  3
a=1 ev, 2x  3x = 3  6
Ans: d ev,  x = 3
5. 4x = 8 n‡j, x Gi gvb KZ? x=3
2 3 Ans: d
a) 3 b) 2
11. (2-1  5-1)-1 Gi gvb KZ?
4 3 10
c) d) a) 7 b) 7
3 4
Sol: †`Iqv Av‡Q, 7
4x = 8 c) 3 d) 10
ev, 22x = 23 Sol: (2-1  5-1)-1
ev, 2x = 3

50
1 1-1
=
3
 15. 3 a 3 = KZ?
 2 5 1
5  2 -1
=  10  a) a b) a 3
  c) 1 d) a3
-1
=  10
7 3
  Sol: 3 a3

 
10 3
1 1
= 7 =  a
a3 3 3
a3
10 Ans: b
=1 7
16. 3.27x = 9x+4 n‡j x Gi gvb KZ?
10 a) 9 b) 3
= 7
c) 7 d) 1
x x+4
Ans: b Sol: 3.27 = 9
12. ax = b, by= c, cz = a n‡j, wb‡Pi †Kvb m¤úK©wU mwVK? ev, 3.(33)x = (32)x4
x y ev, 3.33x = 32x+8
a) a  a yz b) a  a zx ev, 33x+1 = 32x+8
 3x  1 = 2x + 8
x

c) a  a yz
d) a = axyz  ev, 3x  2x = 8  1
Sol: awi, ax = b
ev, x = 7
ev, logax = log b Ans: c
ev, xloga = log b 17. am.an = am+n KLb n‡e? [14Zg wewmGm]
log b a) m abvZ¥K n‡j b) n abvZ¥K n‡j
 x = log a
c) m I n abvZ¥K n‡j d) m abvZ¥K I n FYvZ¥K n‡j
log c log a
Abyiƒcfv‡e, y = log b Ges z = log c Sol: GwU aªæe mZ¨|
Ans: c
log b log c log a
 xyz = log a  log b  log c 18. a m  an = ?
a) am+n b) am.n
 xyz = 1 m/n
c) a d) amn
myZivs cÖ`Ë Ackb¸‡jvi g‡a¨ GKgvÎ (d) bs xyz Gi gvb
Sol: am  an = am + n
emv‡j m¤úK©wU mZ¨ nq|
Ans: a
Ans: 0
am  an  a-p = KZ?
  6
19.
13. 3
3  4 = KZ?
3
a) a-mnp b) am+n+p
mnp
a) 12 b) 36 c) a d) am+np
c) 48 d) 144 Sol: a  a  a = am+np
m n -p

Sol:  3
3 3 4 
6

20.
Ans: d
8 2  80 = ?
6
 1 1
 a) 0 b) 4
=  33  4 3 
  c) 64 d) 16
  Sol: 8  8
2 0
1 1
6 6 = 82+0 [m~P‡Ki ¸Yb wbqgvbymv‡i]
= 33  43
= 64
= 32  42
Ans: c
= 144
3  5) Gi gvb KZ?
4
Ans: d 21. (
14. 33x-8 = 34 n‡j x Gi gvb KZ?
a) 30 b) 60
a) 3 b) 4
c) 225 d) 15
c) 2 d) 6
Sol: ( 3  5)
4
Sol: 33x-8 = 34
ev, 3x  8 = 4 = (3  5)2
ev, 3x = 12 = 152
x=4 = 225.
Ans: b Ans: c

51
22. (x2)3 †K x3 Øviv ¸Y Ki‡j KZ n‡e? = 3logax  2logay  logaz
a) x9 b) x18 = 31  2  2  3 [gvb ewm‡q]
27
c) x d) x24 =343
Sol: (x2)3  x3 =4
= x6  x3 Ans: b
= x6+3 3. logx5 = 2 n‡j, x = KZ?
= x9 a) 5 b) 25
Ans: a
c)  5 d)  5
23. a = 2 n‡j, 2a3  3a2 Gi gvb KZ?
Sol: †`Iqv Av‡Q, logx5 = 2
a) 16 b) 4
ev, x2 = 5
c) 8 d) 32
Sol: 2a3  3a2 = 2.23  3.22 x= 5
= 16  12 = 4 Ans: a
Ans: b 4. log 3 81 Gi gvb KZ?
24. (1000)y/3 = 0 n‡j y Gi gvb KZ? a) 4 b) 6
a) 2 b) 1 c) 9 d) 8
c) 3 d) 1.5 Sol: log 3 81 = log 3 34
y/3 8
Sol: (1000) = 10 = log ( 3)
3
 (103)y/3 = 10 [m~Î: ax = ay n‡j, x = y]
3
y = 8log 3 3
 10 3  10 = 8 [∵ logaa = 1]
 10y = 101 Ans: d
y=1 5. log42 Gi gvb KZ?
Ans: a 1
25. (1,000)x/3 = 10 n‡j, x Gi KZ? a) 3 b) 2
a) 2 b) 3 1
c) 1 d) 10 c) 2 d) 4
Sol: (1,000)x/3 = 10 Sol: awi, log42 = logaa 4
ev, (103)x/3 = 10 = log441/2
ev, 10x = 101 1
x=1 = log44 [†h‡nZz logaa = 1]
2
Ans: c 1
=2
jMvwi`g Ans: 0
 3 
1. log3  Gi gvÎ- [35Zg wewmGm] 6. log5  5  5 Gi gvb KZ?
1
 9 5 1
a) 2 b) 3 a) b)
6 3
c) 2 d) 3 1
Sol: log3 9 = log332 = log33 2
1 1 c) 6 d) 1
   
 3 
= 2.log33 =  2 [∵logaa = 1] Sol: log5  5  5
Ans: c  1 1

2. logax = 1, loga y = 2 Ges loga z = 3 n‡j, loga = log5  5 2  5 3 
 
3 3
 x y  Gi gvb KZ? [35Zg wewmGm]  
 z    
1 1
= log5  5 2 3 
a) 1 b) 4  
c) 2 d) 5  
 x3y3  23

Sol: loga
 z  = log5  5 6 
 
M  
= loga(x3y3)  logaz [∵loga N = logaM logaN] 5/6 5
= log55 = 6 log55
= logax3 + logay2  logaz [∵logaMN = logaM  logaN]

52
5 5 ev, 2x = 66
= 1 = [†h‡nZz logaa = 1]
6 6 x=6
Ans: a Ans: d
7. logx324 = 4 n‡j x Gi gvb KZ? 13. Log10x = 2 n‡j, x Gi gvb KZ?
a) 3 2 b) 2 3 a) 1 b) 10
c) 3 3 d) 2 2 c) 100 d) 0
Sol: logx324 = 4 Sol: †`Iqv Av‡Q,
 x4 = 324 log5x = 2
 x4 = 34.22 cÖkœg‡Z, 102 = x
 3 4  x = 100
 x4 =  2 Ans: c
14. Log5x = 2 n‡j, x Gi gvb KZ?
=3 2
a) 35 b) 50
Ans: a
c) 25 d) 100
8. log2   Gi gvb KZ?
1
Sol: †`Iqv Av‡Q,
 32
log5x = 2
1
a)  5 b) 25 cÖkœg‡Z, 52 = x
 x = 25
1 1
c) d) Ans: c
5 5
15. logx324 = 4 n‡j x Gi gvb KZ?
Sol: log2 32 = log2 25
1 1
    a) 3 3 b) 3 2
= log22-5 c) 2 3 d) 2 2
= (5)  log22 [†h‡nZz logaa = 1] Sol: logx324 = 4
 x4 = 324
= (5)  1
 x4 = 34.22]
=5 4
Ans: a  x4 = (3 2)
9. log28 = KZ? [32Zg wewmGm (we‡kl)]
a) 4 b) 3 x=3 2
c) 2 d) 1 Ans: b
Sol: awi, log28 = x 16. log216 Gi gvb KZ?
= 2x = 8 a) 5 b) 3
= 2 x = 23 1
c) 4 d) 4
x=3
Ans: b Sol: awi, log216 = x
10. log381 Gi gvb KZ? ev, 2x = 16
a) 4 b) 5 ev, 2x = 24
c) 3 d) 6 x=4
81 Ans: c
Sol: awi, log3 = x
= 3x = 81 17. log2 5 400 Gi gvb KZ?
= 3 x = 34 a) 4 b) 5
x=4 c) 25 d) 50
Ans: a Sol: awi, log2 400 = x
5
11. 32 Gi 2 wfwËK jMvwi`g KZ? x
a) 3 b) 4 ev, (2 5) = 400
c) 5 d) 6
Sol: log232 = log225 = 5     
= 4 5
2 2
 2 5  
2 2
 2 5 
4

Ans: c x=4
12. 64 Gi 2 wfwËK jMvwi`g KZ? [13Zg wewmGm] Ans: a
a) 5 b) 4 1
c) 3 d) 6 18. logx =  2 n‡j, x Gi gvb-
9
Sol: awi, log2 = 64 = x a) 3 b) 9
ev, 2x = 64 c) 6 d) 0

53
Sol: †`Iqv Av‡Q =6log22  3 log22
1 = 6.1 + 3.1 = 9
logx9 =  2 Ans: d
1 24. logba2. logcb2.logac2 Gi gvb KZ?
cÖkœg‡Z, x-2 = 9 a)1 b) 2
1 1 c) 6 d) 8
ev, x2 = 9 Sol: logba2 . logcb2. logac2 = 2.logba.2 logcb. 2 logac
ev, x2 =9 = 8  logba  logcb  logac
x=3 = 8  logca logcc [loga M = logbM logab]
Ans: a = 8  1 [logab  b logba = 1]
1 =8
19. logx =  2 n‡j x Gi gvb KZ? Ans: d
9
1 1 2
a) b)  3 25. log2 6 + log2 = KZ?
3 3
c) 3 d)  3 a) 0 b) 2
1 c) 1 d) 3
Sol: †`Iqv Av‡Q, logx9 = 2 2
Sol: log2 6 + log2 3
1
cÖkœg‡Z, x-2 = 9
 2
= log2  6  
 2=
1 1  3 
x 9  2
 x2 = 9 = log2  2  3  
 3
x=3
= log2 ( 2  2) = log22 = 1
Ans: d
20. loga1 Gi gvb KZ? Ans: c
a) 1 b) a
c) loga1 d) 0
Sol: hw` a  0 nq Z‡e a0 = 1
 loga1 = 0
Ans: d mij mgxKiY
1. GKwU †kÖwYi cÖwZ †e‡Â 5 Rb K‡i QvÎ em‡j 5 Lvbv †e Lvwj
21. loga
m _v‡K| wKš‧ cÖwZ †e‡Â 3 Rb K‡i em‡j 7 Rb QvÎ `uvwo‡q _v‡K| H
 n  = KZ? [30Zg wewmGm] †kÖwYi QvÎ msL¨v KZ?
a) loga m  logan b) loga m  logan a) 85 b) 75
c) loga m  logan d) None c) 65 d) 55
Sol: jMvwi`‡gi m~Îvbyhvqx loga n  = logam  logan
m Sol: awi, H †kÖwY‡Z QvÎ msL¨v = x Rb
  1g †ÿ‡Î, 5 Rb e‡m 1wU †e‡Â
Ges loga(mn) = logam + logan x
 x Ó Ó 5 Ó Ó
Ans: a
22. 3log2  log5 = ?
1g †ÿ‡Î, †gvU †e msL¨v =  5 + 5 wU
x
a) log 30 b) log 40  
c) 3 log 7 d) log 13 2q †ÿ‡Î, 3 Rb e‡m 1wU †e‡Â
Sol: 3log2  log5 x7
 (x  7) Ó Ó  3  Ó
= log 23  log 5  
= log 8  log 5 x x7
= log (85) = log 40 Zvn‡j, 5  5 = 3
Ans: b x  25 x  7
23. log264 + log28 Gi gvb KZ? ev, 5 = 3
a) 128 b) 7 ev, 3x  75 = 5x  35
c) 2 d) 9 ev, 2x = 110
Sol: log264  log28  x = 55
= log226  log23 Ans: d

54
2. x  2y = 4 Ges xy = 2 nq, Z‡e x = KZ? 5x
Now,  5 = 65
a) 0 b) 12 6
c) 1 d) 2 given x = 72
Sol: †`Iqv Av‡Q, x  2y = 4 ......(i) Ans: a
Ges xy = 2 ............................. (ii) x x
6.  = 1 mgxKi‡Y x Gi gvb KZ?
2 a b
(ii) bs n‡Z, x = y ...................... (iii) ab
a) a  b b)
2 ab
(i) bs n‡Z y  2y = 4 ab
c) ab d) ab
2  2y2 x x
ev, Sol: a  b = 1
y =4
ev, 2  2y2  4y = 0 x(a  b)
 ab = 1
ev, y2  2y  1 = 0
ev, (y  1)2 = 0 ab
x=
ab
y=1
2 Ans: b
(iii) bs n‡Z, x = 1 = 2 1 2
7. †Kvb msL¨vi 2 As‡ki mv‡_ 6 †hvM Ki‡j msL¨vwUi 3 Ask n‡e|
Ans: d
msL¨vwU KZ?
m¨vi GB Aa¨v‡q cÖ_g 1 I 2 Kivi ci 20 b¤^i ‡_‡K a) 53 b) 63
Kijvg| c) 36 d) 35
3. GKwU msL¨vi A‡a©K Zvi GK-Z…Zxqv‡ki †P‡q 17 †ewk| Sol: awi, msL¨vwU = x
msL¨vwU KZ? x
a) 52 b) 84 kZ©g‡Z, 2  6
c) 102 d)  102 x 2x
Sol: awi, msL¨vwU x ev, 2  3  6 = 0
x x 3x  4x  36
cÖkœg‡Z, 2 = 3  17 ev, =0
6
3x  2x ev,  x  36 = 0
 6 = 17
ev, x = 36
 x = 102
 msL¨vwU = 36
Ans: d
Ans: c
4. GKwU msL¨vi wظ‡Yi mv‡_ 3 †hvM Ki‡j †hvMdj msL¨vwU
A‡cÿv 7 †ewk nq| msL¨vwU KZ? 8. 2(3x  5) =  (x  31) †K mgvavb Ki‡j x Gi gvb n‡e-
a) 3 b) 4 a) 5 b) 3
c) 2 d) 3
c) 5 d) 6
Sol: 2(3x  5) =  (x  31)
Sol: awi, msL¨vwU = x
 6x  10 =  x  31
cÖkœg‡Z, 2x + 3 = x  7
 7x = 21
 2x  x = 7  3 x=3
 x=4 Ans: b
Ans: b 9. 3(3x  4) = 2(4x  3) †K mgvavb Ki‡j x Gi gvb n‡e-
5. There were ‘x’ number of books in a store.
a) 6 b) 4
After 1/6th of the books were sold 5 more books
c) 6 d) 3
were procured and the total number of books
stood at 65. What was the original number of Sol: 3(3x  4) = 2(4x  3)
books in the store?  9x  12 = 8x  6
a) 72 b) 75 x=6
c) 85 d) 96 Ans: a
1 5 10. 3(4x  6) = (3x  9) †K mgvavb Ki‡j x Gi gvb n‡e- [000
Sol: x  6 x = 6 x Zg wewmGm]
a) 2 b) 2

55
c) 3 d) 3 x x
  =4
Sol: 3(4x  6) = (3x  9) 3 5
 12x  18 = 3x  9  5x  3x = 4
 9x = 27  2x = 60
x=3  x = 30
Ans: c Ans: b
11. GKwU msL¨v 742 †_‡K hZ eo 830 †_‡K ZZ †QvU| msL¨vwU 16. Rahim is now 10 years younger than Karim. If in 5
KZ? years Karim become twice as old as Rahim, how
a) 780 b) 782 will Rahim be in 3 years?
c) 790 d) 786 a) 8 b) 6
1g msL¨v + 2q msL¨v 742 + 830 c) 14 d) 18
Sol: msL¨vwU = 2 = 2 = 786 Sol: Let, Karim is x years old
Ans: d  Rahim (x  10) years old
12. GKwU msL¨v 757 †_‡K hZ †QvU 555 †_‡K ZZ eo| msL¨vwU According to question,
KZ? (x  5) = (x  10  5)
a) 656 b) 101  x  5 = 2x  10
c) 565 d) 658  x = 15
 After 3 years Rahim will be = x  10  3 = 8 years
757  555
Sol: msL¨vwU = = 656 Ans: a
3
17. hw` (x  5) (a  x) = x2  25 nq Z‡e, a Gi gvb KZ?
Ans: a
a) 55 b) 5
13. `yBwU msL¨vi †hvMdj 144 Ges Zv‡`i AbycvZ 6 : 2 n‡j
msL¨vØq KZ? c) 25 d)  25
Sol: (x  5)(a  x) = x2  25
a) 98, 46 b) 100, 44
 (x  5) (a  x) = (x  5)(x  5)
c) 104, 40 d) 108, 36
ax=x5
Sol: g‡b Kwi, GKwU msL¨v 6x
a=5
Ges Aci msL¨v 2x
Ans: b
kZ©g‡Z, 6x 2x = 144 18. †Kvb msL¨vi Pvi¸‡Yi mv‡_ 1 †hvM Ki‡j †hvMdj H msL¨vwUi 3
 8x = 144 ¸Y n‡Z 5 ¸Y †ewk n‡e?
 x = 18 a) 3 b) 4
 GKwU msL¨v = 6  18 = 108 c) 6 d) 9
Aci Ó = 2  18 = 36 Sol: awi, msL¨vwU x
Ans: d cÖkœg‡Z, (4x  1)  3x = 5
14. GKwU msL¨vi wZb¸‡Yi mv‡_ wظY †hvM Ki‡j 90 nq| msL¨vwU ev, 4x  3x = 5  1
KZ? x=4
a) 16 b) 18 Ans: b
c) 20 d) 22 19. A sum of Tk. 100 is divided among A, B and C. If
Sol: g‡b Kwi, msL¨vwU x A and B together receive Tk. 70, B and C together
cÖkœg‡Z, 3x  2x = 90 receive Tk. 50. Find the amount received by B.
ev, 5x = 90 a) Tk. 10 b) Tk. 20
90 c) Tk. 40 d) Tk. 60
ev, 5 Sol: A  B  C = 100
ev, x = 18 A  B = 70
Ans: b B  C = 50
1 1 C = 30 and A = 50
15. †Kv‡bv msL¨vi msL¨vwUi A‡cÿv 4 †ewk| msL¨vwU KZ?  B = 100  (50  30) = 20
3 5
a) 15 b) 30 Ans: b
c) 45 d) 60 20. (2  x)  3 = 3 (x  2) n‡j x Gi gvb KZ? [15Zg wewmGm]
Sol: awi, msL¨vwU x 1 1
a)  2 b) 2
x x
cÖkœg‡Z, 3  4 = 5 1 2
c) d)
3 3

56
Sol: (2  x)  3 = 3 (x  2) 900
Sol: One number = x, Another number =
 x  x  3 = 3x  6 x
 2x =  1 900  900
x = x + 30
1 x  x 
x=2
900 x  900
 2. x = 30  x  30 = 60
Ans: a
21. kvwg‡gi wbKU 800 UvKv Av‡Q| wKQz msL¨K †jvK‡K 6 UvKv Ans: a
K‡i w`‡j 100 UvKv Kg c‡o| †jvKmsL¨v KZ?
a) 90 Rb b) 95 Rb
c) 100 Rb d) 150 Rb mij mn-mgxKiY
Sol: g‡b Kwi, †gvU †jvKmsL¨v = x
1. hw` a  b = 2, ab = 1 nq, Z‡e a Ges b Gi gvb h_vµ‡g-
cÖkœg‡Z, 6x  100 = 800 a) 0,0 b) 1, 1
 6x = 900 c) 1, 3 d) 3, 4
 x = 150 Sol: †`Iqv Av‡Q, a  b = 2 Ges ab = 1
Ans: d  (a  b)2 = (a  b)2  4ab
22. A container full of water weights 20 kg. If one- = (2)2  4.1
fourth of the container is full of water, it weight =0
8 kg. What is the weight of the empty
ab=0
container?
a) 2 kg b) 3 kg
c) 4 kg d) 8 kg myZivs a  b = 2 Avevi,
Sol: Let, weigh of empty container is x ab=0 ab=2
20  x () Kwi, 2a = 2 ab=0
 4 =8x a=1 () Kwi, 2b = 2
 20  x = 32  4x b=1
 3x = 12 myZivs a Ges b Gi gvb h_vµ‡g (1, 1)
x=4 Ans: b
Ans: c 2. `ywU msL¨vi ¸Ydj 189 Ges msL¨v `ywUi †hvMdj 30| msL¨v `ywU
23. (2x  1) (x  3) = 2x (x  1) n‡j, x = KZ? KZ?
a) 1 b) 2 a) 9 I 21 b) 7 I 23
c) 3 d) 1 c) 8 I 22 d) 22 I 18
Sol: (2x  1) (x  3) = 2x (x  1) Sol: awi, msL¨v `ywU h_vµ‡g x I y
ev, 2x2  3.2x  x  3 = 2x2  2x cÖkœg‡Z, xy = 189
ev, 2x2  6x  x  3  2x2  2x = 0 Ges x  y = 30
Avgiv Rvwb,
ev, 3x  3 = 0
(x  y)2 = (x  y)2  4 xy
ev, 3(x  1) = 0
= (30)2  4  189
ev, x  1 = 0
= 900  756
x=1 =144
Ans: a
 x  y = 12
24. 2(5x  18) = 14 GB mgxKi‡Y x Gi gvb KZ?
Ges x  y = 12
a) 2 b) .5
c) 5 d) .05 GLb, x  y = 20 Avevi, x  y = 30
Sol: 2(5x  18) = 14 x  y = 12 Ges x  y = 12
 5x  18 = 7 () Kwi, 2x = 42 () Kwi, y = 9
x=5  x = 12
Ans: c Ans: a
25. The product of two number is 900 and their 3. `yB A¼ wewkó GKwU msL¨vi GK‡Ki A¼ `k‡Ki A¼ A‡cÿv 3
sum exceeds their difference by 30. The greater †ewk| msL¨vwU Zvi A¼Ø‡qi mgwói wZb¸Y A‡cÿv 4 †ewk|
of these two numbers is: msL¨vwU KZ?
a) 60 b) 15 a) 14 b) 36
c) 75 d) 90 c) 47 d) 25
Sol: awi, `k‡Ki A¼ ÔKÕ

57
Ges GK‡Ki A¼ = (K  3) y
ev, y.y.= 256
 msL¨vwU = 10K  K  3 = 11K  K 2
3
cÖkœg‡Z, ev, y = 512
11K  K = (K  K  3)  K  4 y=8
ev, 11K  3 (2K  3)  3  4 Ans: d
ev, 5K = 10 9. a = 2b = 3c Ges abc = 36 n‡j, c = KZ?
ev, K = 2 a) 2 b) 2 2
 msL¨vwU = 11  2  3 = 25 43
c) 2 d) 2
Ans: d
Sol: a = 2b = 3c
4. `yB A¼wewkó GKwU msL¨vi GKK ¯
vbxq A¼ `kK ¯
vbxq A‡¼i
ev, abc = 36
wZb¸Y| `kK ¯
vbxq A¼ 3 n‡j wewbgqK…Z msL¨vwU KZ?
3c
a) 39 b) 93 ev, 3c  2  c = 36
c) 31 d) 13
Sol: †`Iqv Av‡Q, ev, 9c3 = 72
`kK ¯
vbxq A¼ = 3 ev, c2 = 8
ev, c3 = 23
 GKK Ó Ó = 3  3 = 9
ev, c3 = 23
 msL¨vwU = (3  10)  (9  1)
c=2
= 30  9 = 39
Ans: c
 wewbgqK…Z msL¨vwU = 93
10. 3x  2y = 8 Ges 2x  5y =  1 n‡j, x = KZ?
Ans: b
a) 2 b) 1
5. hw` x  5y = 16 Ges x = 3y nq, Zvn‡j y = KZ?
c) 3 d) 8
a  24 b) 2 Sol: 3x  2y = 8 ............. (i)
c) 8 d) 2
2x  5y = 1 .................. (ii)
Sol: x  5y = 16 mgxKiY (i) †K 5 Øviv Ges mgxKiY (ii) †K 2 Øviv ¸Y K‡i cvB,
ev, 3y  5y = 16
15x  10y = 40 .............(iii)
ev, 8y = 16 4x  10 y = 2 ...............(iv)
y=2 [(iii)  (iv)] 19x = 38
Ans: d x=2
6. hw` x  5y = 24 Ges x = 3y nq, Zvn‡j y = ? Ans: a
a) 2 b) 3 11. 5xy  28x  2 = 0 Ges y = 4 n‡j, 4x  y = KZ?
c) 4 d) 5 a) 3 b) 4
Sol: x  5y = 24 c) 3 d) 6
 3y  5y = 24 [x = 3y] Sol: 5xy  28x  2 = 0
y=3  5x(4)  28x  2 = 0 [y = 4]
Ans: b   20x  28x  2 = 0
7. hw` x + 6y = 24, Ges x = 2y Z‡e, y = ?  8x = 2
a) 4 b) 6 2 1
c) 4 d) None x=8=4
Sol: †`Iqv Av‡Q, x + 6y = 24 1
= x =  2y  4x  y = 4.4  (4) = 14 = 3
 2y  6y = 24 Ans: c
ev, 4y = 24 12. 2x  y = 12 Ges x = 3 n‡j x  y = KZ?
ev, y = 6 a) 3 b) 1
Ans: b c) 1 d) 3
8. hw` x = y = 2z Ges x.y.z = 256 nq, Z‡e y = ? Sol: †`Iqv Av‡Q, x = 3
a) 2 b) 2 2 2x  y = 12
43  2.3  y = 12
c) 2 d) 8
 y = 12  6
Sol: x = y = 2z
y=6
Ges xyz = 256
xy=6=3
Ans: d

58
13. hw` x  y = 4, x  y = 3 nq, Z‡e x  2y = KZ? x
ev, x.x. = 256
1 1 2
a) 2 b) 32 3
ev, x = 512
1 ev, x3 = 83
c) 4 d) 4
2 x=8
Sol: x  y = 4 ..............(i) Ans: d
x  y = 3 .............. (ii) 18. hw` x  3y = 40 Ges y = 3x nq, Z‡e x = KZ?
2x = 7 [†hvM K‡i cvB] a) 6 b) 10
7 c) 8 d) 4
x=2 Sol: y = 3x
x- Gi gvb (i) bs G ewm‡q cvB, x  3y = 40
7 ev, x  3.3x = 40 [y Gi gvb ewm‡q]
2y=4 ev, x  9x = 40
1 x=4
y=2
Ans: d
GLb, x I y Gi gvb (i) bs Gi emv‡j cvB, y 1
19. hw` = Ges x  2y = 10 nq Zvn‡j x = ?
7 1 7 72 1 x 3
x  2y = 2  2.2 = 2  1 2 = 42 a) 2 b) 3
Ans: d c) 4 d) 6
14. 2xy  y = 14 Ges x = 3 n‡j 2y  x = ? Sol: =
y 1
a) 5 b) 6 x 3
c) 7 d) 8 ev, x = 3y
Sol: 2xy  y = 14 GLb, x  2y = 10
 2.3.y  y = 14 [x = 3 ewm‡q] ev, 3y  2y = 10
 7x = 14 ev, 5y = 10
14 10
y= 7 =2 ev, y = = 2
5
 2y  x = 2  2  3 = 7 x=32=6
Ans: c Ans: d
15. 2x = 5  y n‡j, 4x  2y = KZ? a
20. a  b = 2, a  b = 0 n‡j = KZ? [000 Zg wewmGm]
a) 5 b) 8 b
c) 10 d) 12 a) 0 b) 1
Sol: 2x = 5  y c) 2 d) 4
 2x  y = 5 Sol: †`Iqv Av‡Q,
 4x  2y = 10 [2 Øviv ¸Y K‡i] a  b ................... (i)
Ans: c a  b = 0 ............. (ii)
16. hw` 2x  y = 10 Ges x = 3 nq, Zvn‡j x  y = KZ? 2a = 2  a = 1 [(i) I (ii) †hvM K‡i]
a) 4 b) 1 Avevi, (i) I (ii) we‡qvM K‡i, b = 1
c) 0 d) 7 a
GLb, b = 1/1 = 1
Sol: 2x  y = 10
 2.3  y = 10 Ans: b
 y = 10  6 21. If 7x  5y = 13 and 2x 7y = 26, then 9x  12y = ?
y=4 a) 13 b) 26
xy=34=1 c) 39 d) 40
Ans: b Sol: 7x  5y = 13
17. hw` x = y = 2z Ges x, y, z = 256 nq, Z‡e x mgvb KZ? 2x 7y = 26
a) 2 b) 2 2 9x  12y = 39
Ans: c
43 22. hw` x  5y = 16 Ges x = 3y nq Zvn‡j y = KZ?
c) 2 d) 8
Sol: x = y = 2z a) 24 b) 2
Ges xyz = 256 c) 8 d) 2
Sol: †`Iqv Av‡Q,

59
x  5y = 16 Ges x = 3y (i) bs n‡Z y2 = 61  x2
 x  5y = 16 = 61  36
 3y  5y = 16 ev, y2 = 25
y=8 y=5
Ans: c  (x, y) = (6, 5)
23. hw` 8x  4 = 64 nq, Zvn‡j 2x  1 = ? Ans: d
a) 12 b) 13 2. (x  4)2 = 0 mgxKi‡Yi g~j KqwU?
c) 16 d) 24 a) 4 b) 2
Sol: †`Iqv Av‡Q, c) 3 d) 0
8x  4 = 64 Sol: †`Iqv Av‡Q,
ev, 4(2x  1) = 64 (x  4)2 = 0
64 ev, (x  4) (x  4) = 0
ev, 2x  1 = 4
 x = 4, x = 4
 2x  1 = 16 myZivs mgxKiYwUi g~j `yBwU Ges Zv 4, 4.
Ans: c Ans: a
4x  2
24. If y
3. hw` x2  px  6 = 0 Gi g~j `ywU mgvb nq Ges p  0, Z‡e, p
 4  = y and y  0, then x = ? Gi gvb KZ? [17Zg wewmGm]
3 a) 48 b)0
a) 2 b) 2
c) 6 d) 24
4
c) 4 d) Sol: g~j `ywU mgvb n‡j, p = 4.1.6 [p = 4ac ]
3
2 = 24 n‡e|
Sol: y 4  = y
4x
  Ans: d
 4x  2 = 4 4. Which of the following is a solution to x  x2 = 1?
1
 4x = 6 a) 1 b) 2
6 3
x= = c) 1 d) None
4 2
Sol:
Ans: a
Ans: d
25. If x = 5y = 16 and x = 3, then the value of y is-
5. 3x2  kx  4 = 0 mgxKi‡Yi GKwU g~j AciwUi wZb¸Y n‡j k
a) 24 b) 8
Gi gvb KZ?
c) 2 d) 2
a) 8 b) 8
Sol: x = 5y = 16
16 c) 8 d) 4
 5y = 16  y = 5 = 3.2 Sol: awi, GKwU g~j 
Again, 5y = x = 3  Aci g~j = 3
3 k
 y =  5 =  0.6 kZ©g‡Z   3 = 3
[Note: There is no correct Answer] k
  = 12
4
Avevi, .3 = 3
eûc`x I eûc`x mgxKiY  k 2 4
1. `yBwU msL¨vi e‡M©i mgwó I AšÍidj h_vµ‡g 61 I 11 n‡j, 3 =
12 3
msL¨v `yBwU wK wK? k2
4
a) (7, 6) b) (7, 4)  144 = 9
c) (12, 1) d) 6, 5)  k2 = 64
Sol: awi, msL¨v `yBwU x Ges y
k=8
 x2  y2 = 61 ............ (i) Ans: a
x2  y2 = 11 ............ (ii) 6. hw` x2  5x  c = 0 mgxKiYwUi GKwU g~j hw` 4 nq, Z‡e c Gi
 Kwi, 2x2 = 72 gvb KZ?
ev, x2 = 36 3
x=6 a) 4 b) 4

60
9 16  i. n i .
n

c)
16
d)
25 = 2n  e 3  e 3 
 
Sol: GKwU g~j 4 A_©vr x = 4 n‡j,  
x2  5x  c = 0 †_‡K cvB =
c = 5x  x2  n n    n    n  
2 n  cos  i. sin   cos    i. sin   
= 5  4  16 = 4  3 3    3   3  
Ans: b
7. 6x3  11x2  6x  1 = 0 mgxKi‡Yi g~j wZbwU , ,  n n
n‡j, , ,  Gi gvb n‡e- = 2n.2cos 3 = 2n+1 cos 3
a) 6 b) 1 Ans: d
11 9. ax2  bx  c = 0 mgxKi‡Yi g~j `yBwU g~j` n‡e hw`-
c) 6 d) 1
a) b2  4ac b) b2  4ac
Sol: J
c) b2  4ac GKwU c~Y©eM© msL¨v nq
Ans: b
d) †KvbwUB bq
8. hw` x2  2x  4 = 0 mgxKi‡Yi g~jØq ,  nq, Zvn‡j n
Sol: J
  n = KZ? Ans: c
n n a x 10
a) 2ncos 6 b) 2n1cos 3 10.    Gi we¯Í…wZ‡Z ga¨c` †KvbwU n‡e?
 x a
n n a) 10C5 b) 12C6
c) 2ncos 3 d) 2n1cos 3 7
c) C14 d) 3C9
Sol: †`Iqv Av‡Q, Sol: we¯Í…wZ‡Z c‡`i msL¨v = 10 1 = 11wU
x2  2x  4 = 0
 ga¨c` n‡e GKwU Ges Dnv  +1 ev, 6Zg c`
10
GB mgxKi‡Yi g~jØq ,  n‡j Avgiv cvB, 2 
2
    =  1  = 2 I  = 1 = 4
a 10-5 x 5
 6Zg ev (5  1) Zg c` = 10C5x .  a
4
     
GLb, ()2 = (  )2 4 = (2)2  4  4 = 12
5 5
= 10C5 =  x . a = 10C5
a x
  = 12 = (1)(43) = 2 3.i = 2i 3    
GLb,  = 2 Ans: a
11. x2 2  2 Gi we¯Í„wZ‡Z aªec` = KZ?
1 6
   = 2i 3
 x
[†hvM] 2 = 2  2i 3 a) 950 b) 824
  = 1i 3 c) 924 d) 924
  = 2   = 2  (1  i 3 ) = 1  i 3 6 6
Sol: x2 2  2 = x2  2 2
1 1
GLb, n   n  x  x 
= (1  i 3)  (1 i 3)
n n 6

 1
2
1 
  1
12
n n =  x    2. x.  2    x  

 1 3  
  1 3 
  
 2 2  
 x
= 2  i.     2  i 

  2 2     2 2 
 = (r+1)Zg c`wU aªec` (A_©vr x ewR©Z c`)|
1 r
    n = 12Cr x12-r.x = (r  1)Zg c`|
n
= 22.cos 3  i.sin 3  2n.cos3  i.sin 3  
   
n = 12Cr x12rr. (1)r †h‡nZz GB c`wU aªæe ZvB GB c‡` x Gi
 i .       
3

= 2 e 3   2 n.cos    i. sin    
n NvZ ïb¨|
    3  3 
   12  2r = 0 ev, 2r = 12

 ei  cos  i sin   12
ev, r = = 6
2
n
n  i.      aªæec` = 12C6 = 924
n 
i.
n
= 2 .e 3  2 e  3  
Ans: d

 

n n
i i .
= 2 n.e 3  2 n.e 3

AmgZv
61
1. x3 5 n‡j- [35Zg wewmGm] c) xy  z d) None
a) 2  x  8 b) 8  x  2 Sol: xyz  0 ej‡Z †evSvq †h, x, y I z FYvZ¥K| †h‡nZz z  0
c) 2  x  8 d) 4  x  2 A_©vr z FYvZ¥K Kv‡RB xy I z Gi ¸Ydj xyz †K FYvZ¥K
Sol: AFYvZ¥K a‡i, x  3  5 nIqvi Rb¨ xy †K abvZ¥K n‡Z n‡e| [†h‡nZz (). () = ()]|
x8 A_©vr xy  0 n‡e|
FYvZ¥K a‡i, (x3)  5 Ans: a
ev, x  3   5 [Dfqc‡ÿ 1¸b K‡i] 6. (x 2)(x3)  0 Gi mgvavb †mU KZ?
 x  2 a) x  2 b) x  3
A_v©r 2  x  8 c) 2  x  3 d) None
Ans: c Sol: J
2. x  y Ges z  0 n‡j wb‡Pi †KvbwU mwVK? [30Zg wewmGm] Ans: c
x y 7. x2  x  2  0 AmgZvwUi mgvavb Kiæb|
a) xz  yz b) z  z a) {2, 1) b) (2, 1)
z z c) (, 2) (1, ) d) (2, )
c)  d) xz  yz Sol: x2  x  2  0
x y
Sol: †`Iqv Av‡Q, z  0 A_©vr z GKwU FYvZ¥K msL¨v| Avgiv ev, x2  2x  x 2  0
Rvwb, †Kv‡bv AmgZvi Dfq cÿ‡K †Kv‡bv FYvZ¥K msL¨v Øviv ev, x (x  2)  1(x2)  0
¸Y ev fvM Ki‡j AmgZv wPý cv‡ë hvq (A_©vr ÔÕ wPý ev, (x 2) (x1) ......... (i)
cwiewZ©Z n‡q ÔÕ wPý Ges ÔÕ wPý cwiewZ©Z n‡q ÔÕ wPý (i) mZ¨ n‡e hw`I †Kej hw` (x 2) I (x 1) Gi DfqB abvZ¥K
nq)| ev DfqB FYvZ¥K nq|
†`Iqv Av‡Q, x  y jÿ¨ Kwi,
 xz  yz [Dfqcÿ‡K z Øviv ¸Y K‡i]| hLb (x 2) Gi (x 1) (x2) (x1)
Ans: d wPý Gi wPý
3. hw` x  7 Ges y  3 nq, Z‡e †KvbwU mwVK? x  2 () () ()
a) xy  7 b) xy  21 2  x  1 () () ()
c) xy  3 d) x  2y x1 () () ()
Sol: GLv‡b,  (i) mZ¨ n‡e hw`I †Kej hw` x  2 Ges x  1
x Gi gvb n‡Z cv‡i: 8 9 10 11 12 12 14....  wb‡Y©q mgvavb: (, 2)  (1, )
y Gi gvb n‡Z cv‡i: 2 1 0 1 2 3 4......... Ans: c
K) x = 14, y = 2 n‡j xy = 28 8. If b  2 and 2x  3b = 0, which of the following
 xy  7 mZ¨ bq must be true?
L) GKB fv‡e xy   21 mZ¨ bq| a) x  3 b) x  2
M) hLb x = 14, y = 1 ZLb xy = 14 c) x = 3 d) x  3
 x  2y mZ¨ bq| Sol: when b – 2, x = 3
3
N) hLb x = 8, y = 1 ZLb x = 8, 2y = 2 b = 1, x = 2
  x  2y mZ¨ bq| b = 0, x = 0
Ans: mwVK DËi †bB| 3
4. hw` x  2 Ges y  1 nq, Z‡e †KvbwU mwVK? b = 1, x =  2
a) xy  2 b) x  2y b = 2, x = 3
c) xy  2 d) x  2y  If b  2 then x 3
Sol: x Gi gvb 2 Gi †P‡q eo A_©vr 3, 4, 5, 6, 7 Ans: d
y Gi gvb 1 Gi †P‡q eo A_©vr 0.5g 1, 2, 3 9. x2 3x  10  0 AmgZvwU mgvavb Kiæb|
K) x = 6 Ges y = 0.5 n‡j xy = 3 a) (, 1) (4,  ) b) (, 2) (5, )
 xy  2 mZ¨ n‡j c) (, 2)(5,  ) d) (, 2)(5, )
L) x = 3 Ges y = 0.5 n‡j Sol: J
x 2y mwVK| Ans: c
Ans: b 10. x2  5x  6  0 AmgZvwUi mgvavb Kiæb|
5. hw` xyz  0 Ges z  0 nq, Z‡e wb‡Pi †KvbwU Aek¨B mwVK a) {2, 3} b) (2, 3)
n‡e? c) ( , ) d) (, 2)(3, )
a) xy  0 b) xy  0 Sol: x2  5x  6  0

62
 x2  2x  3x  6  0 15. Where does p lie if p2  p?
 x(x2) 3(x  2)  0 a) Between 1 and 0
 (x2)(x3)  0 .......... (i) b) Between 1 and 1
GLb (x 2)(x3)  0 n‡e hw` Ges †Kej hw` (x 2) I c) Between 0 and 1 
(x3) Gi DfqB abvZ¥K A_ev DfqB FYvZ¥K nq| d) It is always greather than 1
jÿ¨ Kwi: Sol: p2  p
ev, p2  p < 0
hLb (x  2) Gi (x1) Gi (x2)(x1) ev, p (p 1) < 0
wPý wPý Gi wPý ev, 0 < p < 1
x  2 () () () Ans: c
(MÖnY‡hvM¨) 16. hw` 6  4x  14 nq, Zvn‡j x Gi gvb KZ?
2 x  1 () () () a) x  2 b) x  2
x1 () () () MÖnY‡hvM¨ c) x  2 d) x  2
myZivs (i) mZ¨ n‡e hw` I †Kej hw` x  2 A_ev x  3 nq| Sol: 6  4x  14
 wb‡Y©q mgvavb: x  2 A_ev x  3. ev, 6  4x  14  0
 mgvavb †mU: (, , 2) (3,  ) ev, 4x  8 
Ans: d ev, x 2  0
11. a Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ a2  1  2a  4 n‡e? ev, x  2  0 [Dfq cÿ‡K 1 Øviv ¸Y K‡i]
a) a  1 b) a  3  x  2
c) a = 3 d) a = 0 Ans: d
Sol: a2  1  2a  4 17. 2x  3  7 Gi mgvavb KZ?
ev, a2  2a 3  0 a) 2  x  5 b) 2  x  5
ev, (a 3)(a1)  .......... (i) c) 3  x  5 d) 1  x  5
GLb, (a 3) I (a 1) Gi g‡a¨ †h †Kv‡bv GKwU abvZ¥K I Sol: abvZ¥K a‡i, 2x  3x  7
AciwU FYvZ¥K n‡j AmgZv (i) mZ¨ n‡e Ges ZLb AmgZv  2x  3  3  7  3
(i) Gi mgvavb n‡e, 1  a  3| A_©vr, a Gi gvb 1  2x  10
A‡cÿv †ewk Ges 3 A‡cÿv Kg n‡j cÖ`Ë AmgZvwU wm× n‡e| 2x 10
 
Ans: b 2 2
12. If 4x 7  2x  1, then which of the following x5
must be true? Avevi FYvZ¥K a‡i, (2x 3)  7
a) x  7 b) x  13  2x 3   7
c) x  9 d) None  2x 3 3  7  3
Sol: 4x 7  2x  1  2x   4
ev, 4x  2x <7 1  x  2
ev, 2x < 8  wb‡Y©q mgvavb, S = {x R: 2  x  5}
x<4 Ans: b
Ans: d 18. x 2 1 AmgZvwUi mgvavb Kiæb|
13. 2x  7  3x11 n‡j x Gi gvb c~Y© msL¨v KZ? a) [x  1  x  3} b) {x 1 x  2}
a) 4 b) 3 c) {x 2 x 3 d) {x 0  x 2}
c) 5 d) 0 Sol: J
Sol: 3x  2x > 11 7 ev, x > 4 Ans: a
Ans: c 19. mgvavb Kiæb: x  3  5
14. mgvavb Kiæb I mgvavb †mUwU‡K msL¨v‡iLvq †`Lvb: 3x 2  a) S = {x  IR : 8  x  2}
2x  1. b) S = {x IR : 5  x  3}
a) S = {x : x  1} b) S = {x : x  3} c) S = {x  IR : 3  x  3}
c) S = {x : x  1} d) S = {x : x  2} d) S = {x IR: 5  x  5}
Sol: 3x 2  2x  1. Sol: abvZ¥K a‡i, (x  3)  5
ev, 3x  2x > 2 1  x  3 3  5  3
ev, x > 1 x2
Ans: a FYvZ¥K a‡i,  (x  3)  5
x35
63
 x 3  3   5  3 Sol: `yBwU msL¨vi Mo me©`v ÿz`ªZg msL¨v A‡cÿv eo wKš‧ e„nËg
 x  5 ab
msL¨v A‡cÿv †QvU nq| GLv‡b a I b Gi Mo n‡”Q 2 , hv a
wb‡Y©q mgvavb, S = {x R: 8  x  2}
Ans: a A‡cÿv eo wKš‧ b A‡cÿv †QvU|
1 Ans: a
20.  2 AmgZvwUi mgvavb Kiæb|
x  1 k
23. †`Iqv Av‡Q, y = , 1 x 10; y Gi me©wb¤œ gvb hw` 5 nq,
a)   2   2  
1 3 x
    Z‡e k Ges y Gi m‡e©v”P gvb KZ?
b)  2 2
1 3 a) k = 5; y = 5 b) k = 5; y = 50
  c) k = 50; y = 50 d) k = 50; y = 10
c) (, 1)  (3,  ) Sol:
Ans: d
d) ( , 2)   2  
5
 
Sol:
1
x  1
2 web¨vm I mgv‡ek
1. 14 Rb †L‡jvqv‡oi ga¨ †_‡K wbw`©ó GKRb AwabvqKmn 11 R‡bi
1
abvZ¥K a‡i, 2 GKwU wµ‡KU `j KZfv‡e evQvB Kiv hv‡e? [35Zg wewmGm]
x1
a) 728 b) 364
1
ev, x 1  c) 286 d) 1001
2
Sol: 11 R‡bi wµ‡KU `j MVb Kiv hv‡e = 1C1  13C10
3
x2 13121110!
= = 286
1 103!
FYvZ¥K a‡i, 2 Ans: c
 (x 1)
1 2. CALCUTTA kãwUi eY©¸‡jv‡K GK‡Î wb‡q web¨vm msL¨v
ev, x 1   2 AMERICA kãwUi eY©¸‡jv GK‡Î wb‡q web¨vm msL¨vi KZ¸Y?
1 [35Zg wewmGm]
x2 a) 2 b) 4
c) 3 d) 5
 wb‡Y©q mgvavb:  2  2  
1 3
Sol: CALUTTA kãwU‡Z †gvU Aÿi 4wU, hvi g‡a¨ 2wU C, 2wU
   
Ans: a A Ges 2wU T|
8!
21. ciggvb wPý e¨envi K‡i wb‡¤œi AmgZvwU‡K cÖKvk Kiæb: 3 myZivs †gvU web¨vm msL¨v = = 7!
2!2!2!
 x  2.
Avevi, AMERICA kãwU‡Z †gvU Aÿi 7wU, hvi g‡a¨ 2wU A|
a) x 1  5 b) x 15
7! 7!
c) 2x 15 d) 2x 1 5 myZivs †gvU web¨vm msL¨v 2! = 2
Sol: 3  x  2 AZGe cÖ_g kãwU wØZxqwUi web¨vm msL¨v †_‡K †ewk|
3  2 1
2 =  2
7!
= = 2 ¸Y|
7!
1 2
cÖ`Ë AmgZvi cÖ‡Z¨K cÿ †_‡K 2 we‡qvM Kwi:
Ans: a
1
3   2   x   2  2   2
1 1 3. A, B, C e‡Y©i 3wU K‡i eY© wb‡q KZ cÖKv‡i web¨vm Kiv hvq?
      a) 3 Dcv‡q b) 4 Dcv‡q
1 1 1
 3   x   2  c) 5 Dcv‡q d) 6 Dcv‡q
2 2 2
Sol: A, B, C e‡Y©i 3wU K‡i eY© wb‡q web¨vm Kiv hvq 3! Dcv‡q
5 2x  1 5
   ev 6 Dcv‡q|
2 2 2
Ans: d
 5 2x  1  5 [2 Øviv cÖ‡Z¨K cÿ‡K ¸Y] 4. nCr = KZ?
 2x  1 5 n! n
pr
Ans: d a) b)
(nr)!r! (r 1)!
22. hw` a  b, Zvn‡j wb‡Pi †Kvb msL¨vwU a- Gi †P‡q eo wKš‧ b- n!
Gi †P‡q †QvU n‡e? c) (r 1)!nPs d)
(nr)!
a) (a  b)/2 b) ab/2 Sol: GwU mgv‡e‡ki m~Î|
c) b  a d) ab
64
Ans: a 3!
2n Avevi, ¯^ieY©¸‡jv wb‡R‡`i g‡a¨ web¨vm MVb K‡i ev, 3 cÖKv‡i
5. Cr = 2nCr+2 n‡j r Gi gvb KZ? 2!
a) 2n 1 b) n  †gvU web¨vm msL¨v = 60  3 = 180
c) n 1 d) n 1 Ans: c
Sol: 2nCr = 2nCr+2 8. In how many ways can the letters of the word
2n! 2n! ‘ARRANGE’ be arranged in which the two Rs and
 =
r!(2nr)! (r 2)!(2n r2)! two As come together?
1 a) 360 b) 120
 c) 95 d) 75
r!(2nr)(2nr1)(2nr2)!
1 Sol: ‘ARRANGE’ word has 7 alphabet.
= Considering two Rs and two As as single R and single
(r 2)(r1)r!(2nr2)!
1 1 A the word has 5 alphabet. Which can be arranged in
 = 5 or 120 ways.
(2n r)(2nr1) (r 2)(r 1)
Ans: b
 r2  2r  r  2 = 4n2  2nr  2nr  r2  2n  r 9. AMERICA kãwUi eY©¸‡jv †_‡K cÖwZevi 3wU eY© wb‡q MwVZ
 2r  4nr = 4n2  2n  2 wfbœ wfbœ kã msL¨v KZ n‡e?
 r(2n  1) = 2n2  n  1 a) 130 b) 135
 r(2n  1) = 2n2  n  1 c) 140 d) 145
 r((2n 1)2n(n1) 1(n1) Sol: J
 r(2n 1)= (2n 1) (n 1) Ans: b
r=n1 10. Mathematics kãwUi Aÿi¸‡jv KZ cÖKv‡i mvRv‡bv hvq?
Ans: d a) 4989600 b) 4960089
6. nC7 = nC5 n‡j, n = KZ? c) 6004989 d) 8949600
a) 16 b) 13 11!
c) 12 d) 11 Sol: 2!.2!.2! = 4989600
Sol: nC7 = nC5 Ans: a
n n 11. GKRb cixÿv_x© wZb c‡Îi GKwU cixÿv w`‡”Q| cÖ‡Z¨K c‡Îi c~Y©
ev, =
7!(n 7)! 5!(n5)! b¤^i 100 n‡j, †m wZbwU c‡Î KZ Dcv‡q 200 †c‡Z cv‡i?
1 1 a) 500 b) 5100
ev, =
7!(n7)! 5!(n5)! c) 5151 d) 625
1 1 Sol:
ev, = Ans: c
7.6.5!(n7)! 5!(n5)(n6)(n7)!
1 1 12. On a certain test, a student must select 3 out of 6
ev, 42 = questions to answer. What is the total number of
(n5)(n6)
ev, n2 5n  6n  30 = 42 different combinations of 3 questions that the
student can select?
ev, n2  11n  12 = 0
a) 10 b) 12
ev, n2  12n  n  12 = 0 c) 15 d) 18
ev, n(n 12)  1(n  12) = 0 Sol:
ev, (n  12)(n 1) = 0 Ans: d
 n = 12,  1 13. From a group of 7 men and 6 women, five persons
†h‡nZz, n FYvZ¥K n‡Z cv‡i bv  n = 12 are to be selected to form a committee so that at
Ans: c least 3 men are there on the committee. In how
7. SCIENCE kãwU ¯^ieY©¸‡jv‡K GK‡Î †i‡L me KqwU eY©‡K many ways can it be done?
m¤¢ve¨ hZ Dcv‡q mvRv‡bv hvq Zvi msL¨v KZ? a) 564 b) 645
a) 60 evi b) 120 evi c) 735 d) 756
Sol: Men = 7 and Woman = 6
c) 180 evi d) 420 evi
3 men and 2 women can be selected = 7C3  6C2 = 525
Sol: SCIENCE kãwU‡Z eY© msL¨v = 7wU
4 men and 1 women can be selected = 7c4  6c1 = 210
¯^ieY© 3wU‡K 1wU ai‡j eY© msL¨v = 5wU hvi g‡a¨ 2wU C
5 men can be selected = 7c5 = 21
5!
 eY©¸‡jvi web¨vm msL¨v = = 60  Total = 525  210  21 = 756
2!
Ans: d

65
Sol: Bc  (B A)
†mU: Aa¨vq 14 = Bc  (B  Ac) [∵ A  B = A  Bc]
1. 50 Rb †jv‡Ki g‡a¨ 35 Rb Bs‡iwR, 25 Rb Bs‡iwR I evsjv = (B  B)  (B  A )
c c c
[eÈb wewa]
DfqB Ges cÖ‡Z¨‡KB `yBwU fvlvi AšÍ:Z GKwU fvlvq K_v = Ц  (B  A )
c c
[∵c = Ц]
ej‡Z cv‡ib| evsjvq KZRb K_v ej‡Z cv‡ib? [35Zg
= Bc  Ac [∵ Ц  A = A]
wewmGm]
= (B  A) c
[`¨ giMv‡bi Dccv`¨ Abymv‡i]
a) 10 b) 40
c) 15 d) 30 = (A  B)c
Sol: 50 Rb †jv‡Ki g‡a¨ Bs‡iwR‡Z K_v e‡j 35 Rb| = Ac [∵ A  B]
 ïay evsjvq K_v e‡j = 50  35 = 15 Ans: b
7. ev¯Íe RM‡Z ev wPš‧ RM‡Z e¯‧i †h †Kv‡bv mywba©vwiZ msMÖn‡K e‡j-
 evsjv I Bs‡iwR Dfq fvlvq K_v e‡j 25 Rb|
a) msL¨v b) †mU
 evsjvq †gvU K_v e‡j 25 + 15 = 40 Rb|
c) †jL d) †KvbwUB bq
Ans: b
Sol: J
2. wb‡Pi †KvbwU `¨ giMv‡bi m~Î?
Ans: b
a) A  B = B  A 8. 5 Dcv`vbwewkó GKwU cÖ`Ë †m‡Ui Dc‡m‡Ui msL¨v n‡e-
b) (A  B)  C = A  (B  C) a) 20 b) 25
c) (A  B) = A  B c) 28 d) 32
d) A  B = A B Sol: 5 Dcv`vb wewkó GKwU †m‡Ui Dc‡m‡Ui msL¨v = 25 = 32.
Sol: mvwe©K †mU Ц GB †h †Kv‡bv Dc‡mU A I B Gi Rb¨ [m~Î: 2n]
i) (A  B) = A  B Ans: d
ii) (A B) = A  B 9. †Kv‡bv †m‡Ui hZ¸‡jv Dc‡mU nq Zv‡`i †mU‡K D³ †m‡Ui wK ejv
GB cÖwZÁv‡K `¨ giM¨v‡bi m~Î (De Morgans Law) bv‡g nq?
AwfwnZ Kiv nq| a) ms‡hvM †mU b) †Q` †mU
Ans: c c) cvIqvi †mU d) †KvbwUB bq
3. a = {x : x †Rvo †g․wjK msL¨v}, ZvwjKv c×wZ‡Z wK n‡e? Sol: J
a) [2] b) 2-1 Ans: c
c) (2) d) {2} 10. †hme ¯^vfvweK msL¨vi †mU 10 Gi †QvU †mme msL¨vi †m‡Ui cÖZxK
Sol: †g․wjK msL¨v¸‡jvi g‡a¨ GKgvÎ †Rvo †g․wjK msL¨v †KvbwU?
n‡jv: 2 a) A = {xN : x  10}
 wb‡Y©q †mU {2} b) A = {x N : x  10}
Ans: d c) A = {x N : x = 10}
d) A = {x N : x = 10}
4. n Dcv`vb wewkó GKwU cÖ`Ë †m‡Ui Dc‡m‡Ui msL¨v KZ n‡e? Sol:
a) n2 b) n Ans: b
c) 2n d) 2n 11. hw` A Ges B `ywU †mU nq, Z‡e-
Sol: g‡b Kwi, A = {a, b, c}, G‡ÿ‡Î {a, b}, {b, c}, {a, i) (A  B)c = Ac  Bc
c}, {a, b, c}, {a}, {b}, {c}, { } cÖ‡Z¨‡KB A †m‡Ui ii) (A  B)c = Ac  Bc
GKKwU Dc‡mU| DcwiD³ m~ÎwU wK bv‡g cwiwPZ?
GLv‡b, Dcv`vb msL¨v 3 Gi Rb¨ 4wU Dc‡mU ev 23 Dc‡mU a) MvD‡mi m~Îvejx b) BDwK¬‡Wi m~Îvejx
cvIqv hvq| c) Aqjv‡ii m~Îvejx d) wW giMvb m~Îvejx
 n Dcv`vb wewkó GKwU cÖ`Ë †m‡Ui Dc‡m‡Ui msL¨v 2n n‡e| Sol:
Ans: c Ans: d
5. ¯^vfvweK msL¨vi ÿz`ªZg m``¨ n‡jv- 12. hw` A = {1, 2, 3} nq, Z‡e wb‡Pi †mUwUi gvb wbY©q Kiæb|
a) 2 b) 1 a) {(1, 2), (2, 3), (3, 1)
c) 3 d) 0 b) {2, 3), (3, 2)
Sol: c) {(1, 2), (1, 3), (2, 3)
Ans: b d) Ø(dvKv †mU)
6. hw` A Ges B †h †Kv‡bv `ywU †mU nq Ges A  B nq, Zvn‡j Sol:
Bc  (B  A) = KZ? Ans: c
a) A b) Ac 13. S = {xN : 23  x  29 Ges x †g․wjK msL¨v} n‡j wb‡Pi
c) B d) Bc †KvbwU mZ¨?

66
a) S = {24} b) S = {25} 19. hw` U = {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9), A = {0, 1, 2, 3, 4},
c) S = (26} d) S =  B= {3, 4, 5, 6, 7} nq Zvn‡j A  B
Sol: 24, 25, 26, 27, 28 msL¨v¸‡jvi g‡a¨ †g․wjK msL¨v a) {7, 8, 9) b) (0, 8, 9)
bvB| c) (8, 9) d) (6, 7, 9)
Ans: d Sol: Given that, = {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}, A = {0,
14. †mU A = {x  N : x2  8, x3 30} n‡j x Gi mwVK gvb 1, 2, 3, 4)
†KvbwU? B = {2, 3, 4, 5, 6, 7}
a) 2 b) 3 A  B
c) 4 d) 5  A =   A {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}  {0, 1, 2, 3,
Sol: 2 = 4  8 ; 2 = 8  30
2 3
4)
32 = 9  8; 33 = 27  30 = {5, 6, 7, 8, 9}
42 = 16  8; 43 = 64  30 B =   B = {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}  {2, 3, 4, 5,
 mwVK DËi: 3 6, 7)
Ans: b = {0, 1, 8, 9}
15. S = {nR 2  x  1} †m‡Ui msL¨v‡iLv wb‡Pi †KvbwU?  A  B = {5, 6, 7, 8, 9}  (0, 1, 8, 9}
a) b) = {8, 9}
2 0 1 2 0 1 Ans: c
20. mvwe©K †mU Ц = {1, 2, 3, 4, 5, 6}; A = {1, 3, 5}, B = {3,
c)
1 1 1
d) 2 1 0 1
1 5, 6} †mU n‡j A  B KZ n‡e?
Sol: a) {1, 2, 4} b) {2, 4}
Ans: a c) {2, 3, 5} d) (2, 4, 6}
16. †hme ¯^vfvweK msL¨v Øviv 346 Ges 556 †K fvM Ki‡j cÖwZ Sol: Ц = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
†ÿ‡Î 31 Aewkó _v‡K| Zv‡`i †mU wbY©q Kiæb| A = {1, 3, 5}
a) (20, 85} b) {25, 95} B = {3, 5, 6}
c) {30, 100} d) {35, 105}  A = Ц  A = {1, 2, 3, 4, 5, 6}  {1, 3, 5}
Sol: †hme ¯^vfvweK msL¨v Øviv 346 Ges 566 †K fvM Ki‡j = {2, 4, 6}
cÖwZ †ÿ‡Î 31 Aewkó _v‡K, †m msL¨v¸‡jv (346 31) ev, B = Ц  B = {1, 2, 4}
315 Ges (56631) ev 525 Gi mvaviY ¸YbxqK|  A  B = {2, 3, 6}  {1, 2, 4}
31 A‡cÿv eo 315 Gi ¸YbxqK¸‡jv n‡jv 35, 45, 63, = {2, 4}
105, 315, Ges 31 A‡cÿv eo 525 Gi ¸YbxqK¸‡jv n‡jv Ans: c
31, 75, 105, 175, 525|
 wb‡Y©q †mU {35, 105}
Ans: d
17. A  (A B) = KZ?
a) Ø
c) B
b) A
d) A  B
Aš^q I dvskb
Sol: A  (A  B) = A 1. (x) = x  6x  11x  6 n‡j, (2) = KZ?
3 2

awi, A = {1, 2, 3}, B = (2, 3, 4) a) 3 b) 2


c) 1 d) 0
A  B = {1, 2, 3}  {2, 3, 4}
Sol: †`Iqv Av‡Q,
 A  (A  B) = {1, 2, 3)  {2, 3} {1, 2, 3} =
A. (x) = x3 6x2  11x  6
Ans: b (2) = 22  6.22  11.2  6
18. hw` n (A  B) = 13, n (A) = 40, n (B) = 64 nq Zvn‡j = 8  24  22  6
= 30  30
n(A  B) Gi gvb wbY©q Kiæb|
=0
a) 81 b) 101
Ans: d
c) 91 d) 93
2. (x) = x3  2x2  3 n‡j, (3) = Gi gvb KZ?
Sol: Given that, n(A B) = 13 n(A) = {40, n(B) =
64 a) 12 b) 48
c) 42 d) 12
n(A  B) = n(A)  n(B)  (A  B)
Sol: (x) = x3  2x2  3
= 40  64  13
= 91  (3) = (3)3  2 (3)2  3
Ans: c = 27  18  3

67
= 12 GLb, (5) = 52  7.5  c = 25  35  c = 60  c
Ans: b cÖkœg‡Z, 60  c = 0
2x  5  c =  60
3. hw` (x) = nq, Z‡e, (6) = KZ?
x3 Ans: a
7 5 4x  7
a) 13 b) 3 8. (x) = n‡j (2) KZ?
x2
17 5 1
c) 3 d) a) 4 b) 0
3
2x  5 1
Sol: †`qv Av‡Q, (x) = c) AmsÁvwqZ d) 3
x3
2.6  5 12  5 17 4x  7
 (6) = = 3 = 3 Sol: (x) =
63 x 2
Ans: c 4.2  7 1
3x  4  (2) = =0
2 2
n‡j   = KZ?
1
4. (x) =
x 5  3 hv AmsÁvwqZ KviY fMœvs‡ki ni KLbI k~b¨ n‡Z cv‡i bv|
15 15 Ans: c
a) 14 b) 14
2x  5
9. hw` (x) = nq, Z‡e (3) = KZ?
14 14 x 3
c) d) 
15 15 11
3x  4 a) 0 b) 6
Sol: (x) =
x 5 11
1 c) 3 d) Awb‡Y©q
3.  4
14 2x  5
  3 = 1
1 3 5 15
= = =  14 Sol: (x) =
  1  15 14 x3
5
3 3 3 23  5
 (3) =
Ans: d 3 3
5. (x) = x3  12x2  48x  64 n‡j, (5) Gi gvb KZ? 6  5 11
a) 1 b) 3 = 0 = 0 hv Awb‡Y©q/AmsÁvwqZ|
c) 2 d) 4 [†Kv‡bv fMœvs‡ki ni k~b¨ n‡j Zv Awb‡Y©q nq]
Sol: †`Iqv Av‡Q, Ans: d
(x) = x3  12x2  48x  64 1
10. (x) = x2   1 Gi Abyiƒc †KvbwU?
(x) = 53  12 (5)2  48 (5)  64 x
= 125  300  240  64 a) (1) = 1 b) (0) = 1
=1 c) (1) = 3 d) (1) = 3
Ans: a 1
6. (x) = x3  kx2  6x  9; k Gi gvb KZ n‡j (x) = 0 Sol: (x) = x2   1
x
n‡e? (1) = 1  1  1 = 3
a) 1 b) 1 (0) = 0    1 = 
c) 2 d) 0 (1) = 1  1  1 = 1
Sol: †`Iqv Av‡Q, Ans: d
(x) = x3  kx2  6x  9 1
11. (x) = x2  -1  1 n‡j wb‡Pi †KvbwU mwVK?
(3) = 33  k.32  6.3  9 = 9k x
cÖkœg‡Z, 9k = 0 [∵(x) = 0] a) (0) =  b) (1) = 1
k=0 c) (1) = 0 d) (1) = 1
Ans: d 1
Sol: (x) = x2  x-1  1
7. p2  7p  c ivwkwU p  5 Øviv wefvR¨ n‡j c Gi gvb KZ
n‡e? 1
ev, (x) = x2  1 =  1
a) 60 b) 60
c) 30 d) 30 x
Sol: awi, (p) = p  7p  c
2 ev, (x) = x  x  1
2

(p), (p  5) Øviv wefvR¨ n‡j (5) = 0 n‡e|  (0) = 02  0  1 =  1

68
(1) = 12  1  1 = 1 56
 5  (2  3) = 5  6 = = 30
(1) = (1)2  (1) 1 = 1 65
Ans: d Ans: a
5x  1 16. (x  y, 0) = (1, x  y) n‡j (x, y) Gi gvb wbY©q Kiæb|
12. g(x) = Gi Abyiƒc †KvbwU?
5x  1
b)   
2 2
a) (1, 0)
5 3 3 3
a) g(1) = 7 b) g(1) = 2
c)  2 2 d)  4 4
1 1 1 1
9    
c) g(2) = 13 d) g(5) = 1
Sol: (x  y, 0) = (1, x  y)
5x  1 x  y = 1 .................(i)
Sol: g(x) =
5x  1 x y = 0 ................. (ii)
5(1) 1 6 3 (i)  (ii) †_‡K cvB,
 g(1) = = =
5(1)  1 4 2 2x = 1
5(1)  1 2 1
g(1) = = x=2
5(2)  1 3
5(2) 1 9  (i) bs †_‡K cvB
g(2) = =
5(2) 1 11 1 1
y=1x=12 =2
5(5)  1 13
g(5) = =
 wb‡Y©q (x, y) =   
5(5)  1 12 1 1
Ans: b  2 2
4x  7 Ans: c
13. (x) = Gi Abyiƒc †KvbwU? 17. hw` A = (1, 2, 3, 4) Ges R = {(x, y) x  y Ges x, y A}
2x  4
3 3 nq, Z‡e R Gi †Wv‡gb I †iÄ †ei Kiæb|
a) (1) = 2 b) (1) =  2 a) †Wv‡gb (R) = A, †iÄ (R) = A
5 15 b) †Wv‡gb (R) = {1, 3, 4), †iÄ (R) = {1, 2, 3)
c) (3) = 4 d) (2) = 8 c) †Wv‡gb (R) = {2, 3, 4), †iÄ (R) = (1, 2, 4)
4x 7 d) †Wv‡gb (R) = {1, 2, 3}, †iÄ (R) = {2, 3, 4)
Sol: (x) = Sol: †`Iqv Av‡Q,
2x4
4(1) 7 11 11 A = {1, 2, 3, 4}
() = = = 6 R = {(x, y)  x  y Ges x, y  A}
2(1) 4 6
4.1  7 3 3  †Wv‡gb (R) = {1, 2, 3}
(1) = = = †iÄ (R) = {2, 3, 4)
2.1 4 2 2
4.3  7 5 Ans: d
(3) = = x2 hLb x  0
2.3 4 2
4(2) 7 15 15 x hLb 0 x  1
(2) = = = 18. (x) = dvsk‡bi †Wv‡gb I †iÄ †ei Kiæb|
2(2)4 8 8 1
hLb x  1
Ans: d x
14. dvskb (x) = x3  3x2  9x Gi x = 2 we›`y‡Z (x) Gi a) †Wv‡gb () = IR  {0}, †iÄ () = IR+  (1){1}
me©wb¤œ gvb n‡e, KviY- b) †Wv‡gb () = IR, †iÄ, () = IR+  {0}
a) (2)  0 b) (2)  0 c) †Wv‡gb () = IR+ (1), †iÄ () = IR  {0}
c) (2) = 0 d) (2) = 0 d) †Wv‡gb () = IR  {1}, †iÄ () = IR+  {1}
Sol: x2 hLb x  0
Ans: d x01
15. If a  b ab(b  a) for all numbers b such a does Sol: (x) =
1
not equal b, what is the value of 5  (2  3) ? x hLb x  1
a) 30 b) 25 x-Gi †h †Kv‡bv ev¯Íe gv‡bi Rb¨ (x) msÁvwqZ
c) 10 d) 1  †Wv‡gb () = R
Sol: a  b = ab/(b  a)
[A_©vr (x)  0]
23
23= =6 GQvov x = 0 n‡j (x) = 0
32
myZivs †iÄ () = IR+  {0}

69
Ans: d Ges p  q Zg c` = a  (p  q  1)d
1 1
19. If = 3 , then
1
=? cÖkœg‡Z, a  (p 1) d = q ......... (i)
y 2 y2 a  (q 1) d = p ......... (ii)
7 2 (i) bs n‡Z (ii) bs we‡qvM K‡i cvB,
a) 16 b) 7
{a  (p 1)d}  {a  (q  1)d} = q  p
2 ev, a  (p  1)d a  (q 1) d = q  p
c) 11 d) None
ev, (p 1) d  (q 1) d = q  p
1 1 1 7 2
Sol: = 3  =  y = ev, d(p 1) q 1) q  p
y 2 y 2 7
1 1 7 7 ev, d (d  q) =  (p  q)
 = = = d=1
y2 2 2  14 16
2 myZivs p  q Zgc` = a  (p  q  1)d
7
Ans: a = a  (p  1)d  qd
= q  qd [(i) bs n‡Z]
= q  q (1) [∵ d = 1]

aviv Ans: d
=0

3 3. 13  23  33  ................... n3 = KZ?
1. GKwU ¸‡YvËi Abyµ‡gi wØZxq c`wU 48 Ges cÂg c`wU
4 n(n1) n(n  1)(2n 1)
n‡j, mvaviY AbycvZ KZ? [35Zg wewmGm] a) b)
2 6
 n n  1 
1 1 2
a) 2 b) 2 c)   d) None
1 1  2 
d) 
 n n  1 
c) 2
4 4
Sol: m~Î: 1  2  3  ................. n = 
3 3 3 3

Sol: Avgiv Rvwb, †Kv‡bv ¸‡YvËi avivi cÖ_g c` a, mvaviY  2 
AbycvZ q n‡j nZg c` = aqn1 Ans: c
 wØZxq c` = aq21 = aq =  48 1 1
4. 1    ............ avivwUi 1g 5wU c‡`i mgwó KZ?
48 3 9
 a =  q ...............(i) 121 119
a) b)
Avevi, cÂg c` = aq51 81 81

= aq4 =  q  q4 [(i) Gi gvb ewm‡q]


48 81 121
c) 121 d)  81
 
= 48q3 1 1
Sol: cÖ`Ë avivwU, 1  3 + 9  .......................
3
cÖkœg‡Z,  48q3 =  GwU GKwU ¸‡YvËi aviv, hvi cÖ_g c`, a = 1
4
3 1
ev, q3 =  192 Ges mvaviY AbycvZ, q = 3  1
1 Avgiv Rvwb, †Kv‡bv ¸‡YvËi aviv, hvi cÖ_g n msL¨K c‡`i mgwó
ev, q3 =  64
1  qn
1 3 Sn = a. ;q1
ev, q3 =  4
1q
   cÖ`Ë ¸‡YvËi avivi 5wU c‡`i mgwó,
1 1 5
1 
q= 1
1
4  
3 243
1 S5 = 1. 1 = 2
A_©vr mvaviY AbycvZ  4 | 13 3
Ans: d 242 3 121
2. †Kv‡bv mgvšÍi avivi p-Zg c` q Ges q-Zg c` p n‡j (p  = 243  2 = 81
q) Zg c` KZ? Ans: a
a) pq b) p  q 5. 1  3  6  10  15 ......... avivwUi mßg c`wU KZ?
c) pq (p  q) d) 0 a) 20 b) 25
Sol: avivwUi p Zg c` = a  (p  1)d c) 21 d) 26
Ges Ó q Ó Ó = a  (q  1)d Sol: avivwU‡Z,

70
cÖ_g c` = 1 Sol: avivwUi 1g c`, a = 1
wØZxq c` = 3 = 1  2 mvaviY AšÍi, d = 3  1 = 2
Z…Zxq c` = 6 = 3  3 †kl c` = 51
PZz_© c` = 10 = 6  4 51 1
 c`msL¨v n =  1 = 25  1 = 26
cÂg c` = 15 = 10  5 2
lô c` = 21 = 15  6 n
 mgwó, S = {2a  (n 1)d}
2
myZivs mßg c` = lô c`  7 = 21  7 = 28
26
Ans: mwVK DËi †bB| = 2 {2.1  (26  1)2}
6. 1  2  3  4  ..................  99 = KZ?
= 13 {2  50} = 13  52 = 676
a) 4650 b) 4750 Ans: a
c) 4850 d) 4950
11. 1  3  5  .............  19 mgvb-
Sol: GLv‡b, †gvU c` n = 99
a) 98 b) 101
n(n  1) 99(991) 99100
mgwó s = n = 2 = 2 = 4950 c) 99 d) 100
19 1
Ans: d Sol: n =  1 = 10
2
7. 8, 9, 10, ......... 100 ch©šÍ msL¨v¸‡jvi †hvMdj KZ?
10
a) 5050 b) 5060  S = 2 {2.1  (10 1)2} = 100
c) 5022 d) 5505
Ans: d
Sol: 8  9  10  .........  100
12. 1  3  5  ..........  21 mgvb KZ n‡e?
= (1  2  ......  100)  (1  2  ......  7)
a) 122 b) 120
100(1001) 7(7  1)
=  c) 119 d) 121
2 2
21  1
= 5050  28 Sol: n = 2 2 = 11
= 5022 11
n(n 1)  S = 2 {2.1  (11 1)2}
[m~Î: 1  2  .......... n = 2 ]
= 11  11 = 121
Ans: 0 Ans: d
8. 1 †_‡K 100 ch©šÍ msL¨vmg~‡ni †hvMdj KZ? [18Zg wewmGm] 13. 5 †_‡K 45 ch©šÍ msL¨v¸‡jvi †hvMdj KZ?
a) 4999 b) 5501 a) 1075 b) 1025
c) 5050 d) 5001 c) 1035 d) 1045
Sol: Avgiv Rvwb,
45(45  1)
n(n1) Sol: 2  (1 2  3  4)
n msL¨K ¯^vfvweK msL¨vi †hvMdj = 2
= 1035  10
100(100+1)
1  2  3  ............  100 = = 5050 = 1025
2 Ans: b
Ans: c 14. 99  98  97  ..........  40 avivwUi mgwó-
9. 3  6  9  ............. 36 = KZ? a) 4270 b) 4150
a) 230 b) 231 c) 4170 d) 4165
c) 232 d) 234 Sol:
Sol: cÖ_g c`, a = 3 Ans: c
mvaviY AšÍi, d = (6 3) = 3 15. 2  4  8  16  ........... avivwUi cÖ_g mvZwU c‡`i mgwó KZ?
†kl c` = 36 a) 80 b) 83
36 3 c) 84 d) 86
 c`msL¨v, n = = 11  1 = 12
3 Sol:
n 12 Ans: d
 mgwó = 2 {2a  (n  1)d} = 2 (6  33)
16. GKwU mgvšÍi avivi cÖ_g c` 1, †kl c` 99 Ges mgwó 2500 n‡j
= 6  39 = 234 avivwUi mvaviY AšÍi n‡e-
Ans: d a) 4 b) 2
10. 1  3  5  7  9  ...... 51 = KZ? c) 3 d) 6
a) 676 b) 672 Sol:
c) 670 d) 664 Ans: b

71
17. 2  4  8  16  ............. avivwUi n msL¨K c‡`i mgwó ev, n2  10n  144 = 0
254 n‡j n Gi gvb KZ? ev, n2  18n  8n  144 = 0
a) n = 4 b) n = 5 ev, n(n18)  8(n  18) = 0
c) n = 6 d) n = 7 ev, (n  18) (n  8) = 0
Sol: J
nq, n  18 = 0 A_ev, n  8 = 0
Ans: d
ev, n = 18 ev, n =  8
18. cÖ_g n msL¨v we‡Rvo ¯^vfvweK msL¨vi mgwó KZ? GLv‡b n Gi FYvZ¥K gvb MÖnY‡hvM¨ bq|
n(n1) x = 18
a) (x  1)2 b) 2 Ans: d
c) n2 d) n2  1 23. 1  3  5  7  .............. avivwUi n msL¨K c‡`i mgwó wbY©q
Sol: Kiæb|
Ans: c n(n  1) (2n  1)
a) 6
19. 1  2  3  ...........  50 = ?
a) 1200 b) 1275 n(n  1)2
b)  
c) 1225 d) 1250  2 
Sol: 1  1  3  ................  50 n(n  1)
c)
50(50  1)  s(n  1) 2
Sum =
2 S = 2  = 1275. d) n2
Ans: b Sol: cÖ_g c`, a = 1
20. 1  3  5  ...............  (2n  1) avivwUi †hvMdj n‡e- mvaviY AšÍi, d = 2
n(n  1)  n c‡`i mgwó, S
n
= {2a  (n  1)d}
a) (2n  1)2 b) 2 2
 n n  1 
2 n
= 2 {2.1  (n  1).2}
c) n2 d)  
 2  n
Sol: = 2 {2  2n 2}
Ans: b n
21. cici `kwU msL¨vi cÖ_g 5wUi †hvMdj 560 n‡j †kl 5wUi =  2n = n2
2
†hvMdj KZ? Ans: d
a) 585 b) 580 24. 2  6  18  ............. avivwUi AvUwU c‡`i mgwó wbY©q Kiæb|
c) 575 d) 570 a) 6560 b) 6550
Sol: c) 6540 d) 6530
Ans: a Sol: †`qv Av‡Q,
22. 9  7  5 ......... avivwUi cÖ_g n- msL¨K c‡`i †hvMdj cÖ_g c`, a = 2
144 n‡j n = KZ? 6
a) 16 b) 12 mvaviY AbycvZ, q = 2 = 3  1 Ges n = 8
c) 14 d) 18 cÖ_g AvUwU c‡`i mgwó,
Sol: cÖ_g c`, a = 9 qn 1 38  1
mvaviY AšÍi, d = 2 S8 = a  =2
q1 3 1
n c‡`i †hvMdj =  144 = 38 1 = 6561  1 = 6560
n Ans: a
ev, 2 {2a  (n  1) d} =  144
25. 5  8  11  14  .......... avivwUi †Kvb c` 302?
n a) 60 Zg c` b) 70 Zg c`
ev, 2 {(2.9  (n  1) (2)} =  144
c) 90 Zg c` d) 100 Zg c`
n
ev, (18  2n  2) =  144 Sol: †`Iqv Av‡Q, cÖ_g c` a = 5
2
mvaviY AšÍi, d = 8  5 = 3
n
ev, 2 ( 2n  20) =  144 g‡b Kwi, r-Zg c` = 302
n  a  (r1)d = 302
ev,  2  2(n  10) =  144  5  (r 1).3 = 302
ev, n (n  10) = 144  5  3r  3 = 302
 3r = 302  5  3

72
300 (1/3)21 121
r= Sol: S5 = 1  =
3 1/31 81
 r = 100 Ans: b
 100-Zg c` = 302 30. 13  23  33  43  ...............  (20)3 = KZ?
Ans: d a) 44000 b) 44100
26. log2  log4  log8  ......... avivwUi cÖ_g `kwU c‡`i mgwó c) 44200 d) None
KZ? [25Zg wewmGm] 20(201)2
Sol:   = 44,100
a) 45 log2 b) 55 log2  2 
2
c) 65 log d) 75 log2 Ans: b
Sol: log2  log4  log8  ................. 31. 12  22  33  43  .............  (20)3 = KZ?
= log2  log22  log23  ................. a) 35725 b) 42925
= log2(1+2+3+..........) c) 45500 d) 47225
10(101) n(n 1) Sol: Avgiv Rvwb, n msL¨K ¯^vfvweK msL¨vi e‡M©i mgwó
= log2   [∵ 123 .......  n = ]
 2  2 n(n1)(2n  1)
55
= log2 = 55 log2 =
6
Ans: b 5051101
1 1 1  12  22  32  .......... 502 = 6
27.   + .......... AšÍi avivi gvb KZ n‡e?
3 32 33 = 42925
4 1 Ans: b
a) b)
3 2 32. 12  22  32  ...........  (40)2 = KZ?
2 3 a) 22130 b) 22140
c) 3 d) 2
c) 22150 d) 22160
1 Sol: 1  2  3  .......... (40)2
2 2 2
Sol: †`Iqv Av‡Q, avivi 1g c` a, = 3 Ges mvaviY AbycvZ, r
40(40  1)(2.40  1)
1 = 6
=3
404181
a = = 22150
 avivwUi AmxgZK mgwó, S = 6
1r n(n1)(2n 1)
1 m~Î: [12  22  ..........  n2 = ]
6
3 1 Ans: b
= 1=2
1 33. 12  32  52  ..........  312 mgvb KZ?
3
a) 258 b) 256
Ans: b c) 254 d) 252
1 1 1 Sol: Note: cÖkœwU‡Z fzj i‡q‡Q| avivwU‡Z eM© bv _vK‡j DËi
28. 1     .......... avivwUi AmxgZj mgwó wbY©q Ki|
2 4 8 256 n‡Z|]
1 †kl c`  1g c`
a) 2 b) 2 30
Hints: c`msL¨v = mvaviY AšÍi  1 = 2  1 = 16
1
c) 3 d) 4 (1  31)  16
 †hvMdj = 2 = 256
1
Sol: avivwUi 1g c`, a = 1 Ges mvaviY AbycvZ, r = 2 Ans: b
1 1 a 34. 12  22  33  ..........  n3 = KZ?
AmxgZK mgwó = = = 2 [m~ Î : , r  1] n(n  1)
1 1 1r a)
1 2 2 2
n(n1)2
Ans: a b)  2 
1 1 1  
29. 1    .......... avivwU cÖ_g cuvPwUi mgwó KZ? n(n 1)(2n 1)
3 9 27 c)
121 121 6
a) 80 b) 81 n(n 1)2
d) 4
121 49
c) 49 d) 121 Sol: Avgiv Rvwb, cÖ_g n msL¨K ¯^vfvweK msL¨vi N‡bi mgwó A_©vr

73
n(n1)2  BC2 = (50)2  (40)2
13  23  33  ............ n3 =   (m~Î)
 2   BC2 = 2500  1600 50 wgUvi
Ans: d  BC2 = 900 40m
90
35. 13  23  33  ............. 103 = KZ?  BC = 30 wgUvi|
B C
a) 3025 b) 2530 Ans: b BC = ?
c) 2540 d) 2545 4 wgUvi
Sol: 4. sin = n‡j, tan = KZ?
5
Ans: a 4 3
36. 13  23  33  ..............  (30)3 = KZ? a) 3 b) 4
a) 21625 b) 216215 3 5
c) 216115 d) 216105 c) 5 d) 4
Sol: J Sol: cos = 1  sin2
Ans: 0
4 2
= 1   5
 
16 9 3
w·Kv‡bvwgwZ = 1  25 = 25 = 5
1. sin30 Gi gvb KZ? 4
3 1 sin 5
a) 2 b) 2  tan = =
cos 3
1 1 5
c) d) 4 5 4
2 3 =5  3 = 3
1
Sol: sin30 Gi gvb = 2 Ans: a
Ans: b
2. 18 wgUvi `xN© GKwU gB f~wgi mv‡_ 30 wWwMÖ †KvY Drcbœ K‡i 5. w·KvYwgwZ AYycv‡Z †Kvb m¤úK©wU e¨envi Kiv nq?
†`qv‡ji Qv` ¯úk© K‡i| †`qvjwUi D”PZv KZ? a) sin = 1  cos2 b) sin2 = 1  cos2
a) 9 wgUvi b) 12 wgUvi 1
c) sin2  cos2 = 1 d) sin =
c) 15 wgUvi d) None cos
Sol: A Sol: Avgiv Rvwb,
sin2  cos2
K wgUvi 18 wgUvi  sin2 = 1  cos2
30
Ans: b
B C
awi, ABC mg‡KvYx wÎfz‡Ri †`Iqv‡ji D”PZv K wgUvi
Avgiv Rvwb,
j¤^
sin = AwZfzR 6. 10 wgUvi cÖ¯
wewkó b`xi Zx‡i Aew¯
Z UvIqv‡ii D”PZv 10 3
K wgUvi n‡j, Aci Zx‡i UvIqv‡ii AebwZ †KvY KZ wWwMÖ?
sin30 = 18 a) 90 b) 60
1 K c) 45 d) 30
 2 = 18 Sol: awi, ABC mg‡KvYx wÎfz‡R, BC = 10 wgUvi Ges D”PZv
 K = 9 wgUvi| AB = 10 3 wgUvi|
Ans: a A

3. GKwU 50 wgUvi j¤^v gB GKwU Lvov †`qv‡ji mv‡_ †njvb w`‡q
ivLv n‡q‡Q| gB‡qi GKcÖvšÍ gvwU n‡Z 40 wgUvi DuPz †`Iqvj‡K 10 3 wgUvi
¯úk© K‡i| gB‡qi Aci cÖvšÍ n‡Z †`qv‡ji `~iZ¡- 
B C
a) 10 wgUvi b) 30 wgUvi 10 wgUvi
c) 20 wgUvi d) 25 wgUvi
Sol: gvwU I †`qvj mg‡KvY Drcbœ K‡i| 10 3
Avgiv Rvwb, tan = 10
Avgiv Rvwb, mg‡KvYx wÎfz‡Ri †ÿ‡Î-
AC2 = AB2  BC2 A
ev, tan = 3 = tan 60

74
  = 60 11. mylg lofz‡Ri GKwU evû‡K ewa©Z Ki‡j Drcbœ ewn:¯
 †Kv‡Yi
Ans: b cwigvY KZ wWwMÖ?
7. m~‡h©i DbœwZ †KvY 60 n‡j wgbv‡ii Qvqvq •`N©¨ 240 wgUvi nq| a) 75 b) 60
wgbviwUi D”PZv KZ? c) 90 d) 180
a) 415.69 wgUvi b) 417 wgUvi 360
A Sol: mylgfz‡Ri †ÿ‡Î, AšÍ:¯
v‡KvY = 180  n
c) 315.69 wgUvi d) 315 wgUvi
Sol: †`Iqv Av‡Q, 360
h=? = 180  [GLv‡b,  = 6]
wgbv‡ii Qvqvi †`N©¨ = 60 6
wgbv‡ii D”PZv AB = h = ? C
60 = 180  60
240 wg B
= 120
AB  ewn:¯
 †KvY = 180  120 = 60
wPÎ n‡Z, tan60 = BC
Ans: b
h 12. †Kvb w·KvYwgwZK AbycvZwUi gvb AmsÁvwqZ?
ev, 3 =
240 a) sin90 b) cos90
ev, h = 240 3 c) sec0 d) cosec0
 h = 415.69 wgUvi| Sol: sin90 = 1, cos90 = 0,
Ans: a sec0 = 1 Ges cosec0 = 
8. sin Gi me©wb¤œ gvb KZ? Ans: d
a) 0 b) 2 5
13. hw` cot = nq, Z‡e cosco Gi gvb KZ?
c) 1 d) 1 12
Sol: sin I cos Gi m‡e©v”P I me©wb¤œ gvb h_vµ‡g 1 I 12 13
a) 5 b) 12
1
25 13
myZivs sin Gi me©wb¤œ gvb 1 c) 144 d)  12
Ans: d
Sol: †`qv Av‡Q,
9. cosec (90  ) = 2 n‡j cos = KZ?
5
3 cot =
a) 2 b) 12
2
Avgiv Rvwb, cosec2 = 1
1 1
c) 2 d)  cosec2  cot2 = 1
2 25
Sol: cosec (90  ) = 2  cosec2 = 1  cot2 = 1  144 [cot Gi gvb ewm‡q]
ev, sec = 2 169 13
1 = 144 cosec = 12
ev, =2
cos Ans: b
1 14. sin 105 Gi gvb n‡e-
 cos =
2 1
Ans: c a) 4 ( 6  2)
10. GKwU ZvjMvQ Gi cv`we›`y n‡Z 10 wgUvi `~ieZx© ¯
v‡b Mv‡Qi
b) ( 7  5)
kx‡l©i DbœwZ †KvY 60 n‡j, MvQwUi D”PZv KZ? 1
a) 17.32 wgUvi b) 17.72 wgUvi c) ( 3  8)
5
c) 16.65 wgUvi d) 17.75 wgUvi d) None
j¤^ Sol: sin 105 = sin(90  15) = cos15
Sol: tan ABC = f~wg A
Ans: d
ev, tan60 = 10
h 15. sin (180  ) Gi gvb n‡e-
a) sin b) cos
h h=?
ev, 3 = 10 60 c)  cos d)  sin
C 10 B 
ev, h = 3  10 Sol: sin (180  0) = sin 2  2  0 = sin
 
ev, h = 1.732  10 Ans: a
= 17.32 wgUvi| 16. †KvbwU mwVK DËi?
Ans: a a) sin1 = sin 181 b) sin 1 = sin 179

75
c) sin 1  sin 180 1
2:
d) sin 1  sin 179 2 2 2 3 3
= 2 = 3= =2 3
Sol: 1 3 3
 3
Ans: a  
17. sin = cos n‡j  Gi gvb KZ? [000 Zg wewmGm] Ans: d
a) 0 b) 30 1
22. hw`  m~²‡KvY Ges sin(18) = nq, Z‡e  Gi gvb KZ?
c) 45 d) 90 2
Sol: a) 30 b) 18
Ans: b c) 24 d) 12
18. wb‡Pi †Kvb evK¨wU mZ¨? Sol:
a) sin30 = cos30 b) tan45 = cot 45 Ans: d
c) sec 60 = cosec 60 23. w·KvYwgwZK AbycvZ KqwU?
d) tan 30 = 3 a) 6wU b) 4wU
Sol: c) 5wU d) 2wU
Ans: c Sol: J
12 Ans: d
19. hw` A m~²‡KvY Ges sinA = nq, Z‡e cotA Gi gvb
13 24. A = 30 n‡j, 4cosA  3cosA = KZ?
KZ? 1
5 5 a) 1 b)
a) 13 b) 12 3
c) 3 d) 0
10 10
c) 3 d) 13 Sol: A = 30
 4cosA  4cosA
12
Sol: †`qv Av‡Q, sinA = 13 = 4cos30  3cos30
= (4 3) cos30
Rvbv Av‡Q, cotA = cosec2A  1 3
1 169 = cos30 =
2
= sin2A 1 = 1  144  1
Note: cÖkœ I DËi DfqB fzj|
25 5 Ans: 0
= =
144 12
Ans: b
20. A = 45 n‡j
1  tan2A
= KZ?
wewea
1+ tan2A 1. †ivgvb msL¨v MMMDCCLXXVII=?
1 a) 37777 b) 333777
a) 1 b) 2
c) 333577 d) †KvbwUB bq
c) 0 d) 2
Sol: M=1000 MMM= 1000  3 = 3000
Sol: †`qv Av‡Q, A = 45
D = 500
1tan2 A 1  (tan45)2
GLb, = C = 100  CC= 100  2 = 200
1  tan2 A 1 (tan45)2
L = 50
11 2
0
= = =0 X = 10 XX = 10  2 = 20
1  12 1
V = 5, I = 1  II = 1  2 = 2
Ans: c
2tan A MMMDCCLXXVII = 3000+500+200+50+20+5 +2
21. A = 30 n‡j, Gi gvb KZ? = 3777
tan2A
2 Ans: d
a) 2 b)
3 2. 10 10 10 10 = ?
c) 4 d) 2 3 a) 0 ev 10 b) 0 ev 9
Sol: †`Iqv Av‡Q, A = 30 c) 0 ev 8 d) †Kv‡bvwUB bq
2tan A 2tan30 Ans: a
= tan2 A = 3. x hw` -1 nq, Zvn‡j 3x3+2x2+x+1 =
(tan30)2
a) 5 b) 1
c) 1 d) 2

76
Sol: †`qv Av‡Q, x = 1 2. a  2î  ĵ  3k̂ Ges b  3î  2 ĵ  k̂ †f±i `ywUi AšÍf©y³ †KvY
 3x3 + 2x2 + x + 1
-Gi gvb wbY©q Kiæb|
= 3 (1)3 + 2(1)2 + (1) + 1
= 3 + 2  1 + 1 a)  = 30 b)  = 45
= 1 c)  = 60 d)  = 90
Ans: c Sol: wb‡R Ki|
1 Ans: c
4. a = 8, b = 6, x = Ges y = 4 n‡j ax + 2b 2xy-Gi
2 3. î  (a  î )  ĵ  (a  ĵ)  k̂  (a  k̂) = KZ? †hLv‡b î , ĵ, k̂ GKK
gvb KZ?
†f±i Ges a  a iˆ  a ˆj  a kˆ
1 2 3
a) 12 b) 9
c) 7 d) 6 a) a b) 2 a
1 c) 3 a d) 0
Sol: a = 8, b = 6, x = Ges y = 4 n‡j ax + 2b 2xy
2 Sol: î  (a  î )  ĵ  (a  ĵ)  k̂  (a  k̂) Ges
= 81/2 26  21/24
= 4  12 4 = 12 a  a iˆ  a ˆj  a kˆ
1 2 3
Ans: a µm ¸Y‡bi †ÿ‡Î,
5x  7 î  î  ĵ  ĵ  k̂  k̂  0
5. †K AvswkK fMœvs‡k cÖKvk Ki|
(x  1)(x  2)
iˆ  ˆj  kˆ
1 1 2 3
a) + b)  ĵ  k̂  î
x1 x2 x1 x2
2 3 3 2 k̂  î  ĵ
c)  d) 
x1 x2 x1 x2
DcwiD³ m¤úK© e¨envi K‡i cvB,
5x  7
Sol:
(x  1)(x  2) î  (a  î )  ĵ  (a  ĵ)  k̂  (a  k̂)  0
5.1 7 5.2 7 Ans: d
= 
(x1)(1 2) (21)(x2) 4. u  2î  ĵ  k̂ Ges v  î  ĵ  2k̂ n‡j Dfq †f±‡ii Ici j¤^
2 3 GKK †f±i KZ n‡e?
= 
x1 x2 1 1
Ans: c a) (î  5 ĵ  3k̂) b) (î  5 ĵ  3k̂ )
35 35
1 1
c) (î  5 ĵ  3k̂ ) d) (î  5 ĵ  3k̂ )
†f±i (Vector) 35 35
Ans: d
1. a  2î  ĵ  k̂ Ges b  î  ĵ  2k̂ ‡f±i؇qi ga¨eZ©x †KvY 5. hw` u  î  ĵ  k̂ Ges v  2 î  2ĵ  k̂ †f±iØq j¤^v nq Z‡e
 wbY©q Kiæb| =?
a)  = 30 b)  = 45 a) 0 b) 1
c)  = 60 d)  = 90 1
c) 1 d)
Sol: †`Iqv Av‡Q, a  2î  ĵ  k̂ 2
Sol: u  î  ĵ  k̂ , v  2 î  2ĵ  k̂
Ges b  î  ĵ  2k̂
†f±i `ywU j¤^ n‡j, G‡`i WU †cÖvWv± k~b¨ n‡e|
 a.b = (21)  (11) + (12) = 21 + 2=3  u.v  0
a . b  22  12  12 . 12  ( 1)2  22 ev, (î  ĵ  k̂).(2 î  2î  k̂)  0
= 6. 6=6 ev, (2  2  1)  0
Avgiv Rvwb, a.b = a . b cos ev, (  1) 2  0
ev,   1  0
 cos  =
a.b
=
3 1
  cos60   1
a.b 6 2 Ans: b
6. k~‡b¨ Aew¯
Z GKwU ev‡·i AvqZb wbY©q Kiæb hvi wZbwU wKbviv‡K
  = 60 wb‡Pi wZbwU †f±i Øviv cÖKvk Kiv hvq:
Ans: c

77
1
u  2î  3 ĵ  4k̂, v  î  2 ĵ  k̂, w  3î  ĵ  2k̂ 10. hw` a =
2
(1+i 3) Ges b = 12 (1i 3) nq, Z‡e
a) 3 Nb GKK b) 5 Nb GKK
a6+b6 = KZ?
c) 7 Nb GKK d) 9 Nb GKK
a) 1 b) 2
Sol: u, v I w Øviv †Kv‡bv AvqZvKvi Nbe¯‧i wZbwU evû
c) 1 d) 2
wb‡`©k Kiv n‡j Zvi AvqZb = u.(v  w ) 1
GLv‡b,   w Sol: Avgiv Rvwb, GK‡Ki wZbwU Nbg~j n‡”Q h_vµ‡g 1, 2

= (î  2 ĵ  k̂  (3î  ĵ  2k̂) 1


(1+i 3 ), 2 (1i 3 ); †hLv‡b 1 n‡”Q ev¯Íe Nbg~j Ges evKx
î ĵ k̂ `y‡Uv Aev¯Íe Nbg~j|
Aev¯Íe Nbg~j؇qi GKwU  n‡j AciwU 2 n‡e|
= 1 2 1 Avgiv Rvwb, GK‡Ki Aev¯Íe Nbg~j؇qi ¸Ydj 1|
3 1 2 A_©vr .2 = 1
 3 =1
GLb, a6 + b6
= î (4  1)  ĵ(3  2)  k̂(1  6)  3î  5 ĵ  7k̂ 1 
6
1 
6
= 2(1+i 3) + 2(1i 3)
 u.(v  w)    
= 6+ (2)6
= (2î  3 ĵ  4k̂).(3î  5 ĵ  7k̂)
= (3)2+(3)4
= 23+(3)(3)(5)+4(7)=6+1528=7 = 12+14
wKš‧ AvqZb FYvZ¥K n‡Z cv‡i bv| =2
 AvqZb = 7 Nb GKK| Ans: b
Ans: c 1 1
16. hw` a = (1+i 3) Ges b = (1i 3) nq, Zvn‡j a4
7. wb‡Pi †Kvb †f±i¸‡jv †hvMvkÖqx wbf©ikxj? 2 2
a) (1, 0, 0), (0, 1, 0), (0, 0,1) + a2b2 + b4 = KZ?
b) (1, 2, 3), (0, 1, 2), (1, 0, 0) a) 0 b) 1
c) (1, 2, 3), (1, 0, 0), (0, 1, 0), (0, 0, 1) 3 1
d) (2, 3, 5), (4, 3, 5), (0, 1, 0) c) 2 d) 2
Ans: a Sol: Avgiv Rvwb, GK‡Ki wZbwU Nbg~j n‡”Q
8. 2i Gi eM©g~j †KvbwU? 1 1
1, (1+i 3) , (1i 3) †hLv‡b i = 1 .
a) 1 b) 1 2 2
c)  (1i d)  (1i GK‡Ki Aev¯Íe Nbg~j؇qi †h †Kv‡bv GKwU  n‡j AciwU 2
 Sol: 2i  1  i 2  2.1.i n‡e| myZivs GK‡Ki Nbg~j wZbwU n‡”Q 1, , 2
Zvn‡j, a =  ai‡j b = 2 n‡e|
=  (1 i)2 =  (1  i)
Ans: c Avgiv Rvwb, 1 +  + 2 = 0
9. GK‡Ki Nbg~j wbY©q Kiæb| Ges 3 =1.
1 1 ˆ 1 3 Zvn‡j, a4 + a2b2 + b4
a) 1, 3  i b) 1, 2  2 iˆ = ()4 + 2.(2)2+(2)4
3
1 1 1 ˆ 1 = 4 + 2. 4 + 8
c) 2 , 2 + i d) 3 +1,  iˆ = 4 ( + 1 + 2) = 4 (1+ + 2)
2
= 4  0 = 0.
Sol:
Ans: a
3 x =
x = 1 x3 = 1 g¨vwUª· (Matrix)
1 12 4.1.1
x 1 = 0
3 3
2.1 1 2 2
 (x 1) (x2  x  1) = 0 17. gvb wbY©q Kiæb : 4 5 6
1  3 7 8 9
 x  1 = 0 or, x2  x  =
2 a) 2 b) 1
1= 0
x=1 c) 1 d) 3
1 2 2
Ans: b Sol: 4 5 6 =1 (4548)2(3642)+2(3235)
7 8 9

78
=  3 + 12  6 = 3
Ans: d K¨vjKzjvm (Calculus)
1 2 3 1
18. gvb wbY©q Kiæb: 4 5 6 22.  2 dx Gi gvb KZ?
7 8 9 x
1 1
a) 0 b) 1 a) x + c b) x + c
c) 10 d) 100
Sol: wb‡R Ki| c) x 2+ c d) in | x | + c
1
Ans: a Sol: awi, I =  x2 dx
A = 
1 0
Ges B = 
5 0
19.
0 5 2 1
n‡j †KvbwU mZ¨? = x2dx
2+1
 x  + c [KviY, xndx = x + c]
n+1
a) AB  BA b) AB = BA = 
c) AB = BA d) BA = B  2+1 n1
= x1+ c
Sol: AB = 0 5  2 1 =
1 0 50  50 0  0 =
010 0  5 1
=  + c
x
 5 0 
10 5 Ans: a
lim x1
= BA = 2 1  0 5 = 
50 10 50 00 5 0 23. -Gi gvb
20 05 = 2 5 x1 x +1
A_©vr AB  BA a) 1 b) 0
Ans: a c) 2 d) Awb‡Y©q

A = 1 3 g¨vwUª‡·i wecixZ g¨vwUª· A1 wbY©q Kiæb|


2 5
20. lim x1 weKí:
Sol: lim x1
3 2 3 5 x1 x +1
a) A1 =   b) A1 = 
1 2 1 2  lim (x+1) (x1) x1 x +1
= 12 1 0
3 2 3 4
c) A1 = 1 d) A1 = 1
x1 (x+1)
= = =0
2 2 lim 1 1 2
=
Sol: A = 1 3
2 5 x1(x1)
= (11) = 0
m~Î: A = b y n‡j A1 =
x a 1  y a
xy  ab b x  Ans: b
 A1 =
1  3 5 =  3 5 24.
lim 1cosx
Gi gvb KZ?
2.3  5.1 1 2  1 2  x0 x2
Ans: b 1 1
a) b) 
 3 2 1 1 0  2 2
21.  1 3 5  0 1 0 = KZ? c) 1 d) 0
   
1 2 0    1 Ans: a
1 0  3 2  25. x3 –Gi AšÍiK mnM n‡e

a) 0 1 0  b) 1 3 5  a) 6x b) 3x2
   
  1   0  c) 3x d) 6x2
 3 2   3 2  d d
c)  1 3 5  d)  1 3 5  Sol: (x3) =3x 31 =3x2 [m~Î: (xn) = nx n1]
    dx dx
  0    0  Ans: b
 3 2 1 1 0 
Sol:  1 3 5  0 1 0
  
1 2 0    1
 R¨vwgwZi †g․wjK welq
3 + 0 + 0 0 + 2 + 0 0 + 0 1  1. 28 wWwMÖ †Kv‡Yi m¤ú~iK †Kv‡Yi cwigvY KZ?
= 1 + 0 + 0 0 + 3 + 0 0 + 0 + 5 a) 62 wWwMÖ b) 118 wWwMÖ
 
 1        +   c) 152 wWwMÖ d) 332 wWwMÖ
 3 2 1 Sol: m¤ú~iK †Kv‡Yi †ÿ‡Î †KvY؇qi mgwó = 180
=1 3 5  28 †Kv‡Yi m¤ú~iK †KvY
 
1 2 0  = (18028) = 152
Ans: c
79
Ans: c Sol: a + b Gi †hvMdj n‡e `yB mg‡Kv‡Yi mgvb A_©vr
2. 37 wWwMÖ †Kv‡Yi wecÖZxc †KvY KZ? 180|
a) 37 wWwMÖ b) 53 wWwMÖ Ans: c
c) 127 wWwMÖ d) 143 wWwMÖ 9. 50 Gi c~iK †KvY †KvbwU?
Sol: `ywU mij‡iLv ci¯úi‡K †Q` Ki‡j †Q` we›`y‡Z †h PviwU a) 130 b) 220
†KvY Drcbœ nq Zv‡`i †h †Kv‡bv GKwU ‡KvY‡K Zvi wecixZ c) 40 d) 310
†Kv‡Yi wecÖZxc †KvY e‡j| wecÖZxc †KvYØq ci¯úi mgvb|
Sol: Avgiv Rvwb, `ywU c~iK †Kv‡Yi mgwó = 90
myZivs 37 †Kv‡Yi wecÖZxc †Kv‡Yi cwigvY n‡e 37|
 50 ‡Kv‡Yi c~iK †KvY = (9050) = 40
Ans: a
Ans: c
3. mij †iLvi Dci j¤^ AsKb Ki‡j KqwU mg‡KvY cvIqv hvq?
10. `yBwU iwk¥ Øviv Drcbœ †KvY 60| GK mij‡KvY n‡Z D³ †KvY
a) 2wU b) 3wU
we‡qvM Ki‡j wK †KvY Drcbœ n‡e?
c) 4wU d) 5wU
a) mg‡KvY b) m~²‡KvY
c) ¯
~j‡KvY d) cÖe„× †KvY
Sol:
Sol: GK mij †KvY = 180
 wb‡Y©q †KvY = 18060
mij †iLvi Dci j¤^ A¼b Ki‡j 2wU mg‡KvY cvIqv hvq| = 120; hv GKwU ¯
~j‡KvY
Ans: a Ans: c
4. GK mg‡KvY A‡cÿv †QvU †KvY‡K wK e‡j? 11. R¨v k‡ãi A_© wK?
a) ¯

~j‡KvY b) m~²‡KvY a) cwigvc b) cwigvY
c) mwbœwnZ‡KvY d) mg‡KvY c) f~wg d) †KvbwUB bq
Sol: GK mg‡KvY A‡cÿv †QvU †KvY‡K m~²‡KvY e‡j| Ans: c
Ans: b 12. †Kv‡bv wKQz (aiv hvK, RbmsL¨v) e„w×i aviv hw` 2, 4, 8, 16, 32
5. 70 wWwMÖ †Kv‡Yi m¤ú~iK †KvY †KvbwU? BZ¨vw` GB nv‡i e„w× n‡Z _v‡K Zvn‡j H e„w×i nvi‡K wK ejv
a) 200 wWwMÖ b) 20 wWwMÖ nq?
c) 110 wWwMÖ d) 290 wWwMÖ a) AvbycvwZK nvi b) MvwYwZK nvi
Sol: Avgiv Rvwb, m¤ú~iK †KvY؇qi mgwó = 180 c) R¨vwgwZK nvi d) A¯^vfvweK nvi
 70 †Kv‡Yi m¤ú~iK †Kv‡Yi cwigvY = (180  70) = Ans: c
110 13. `ywU mwbœwnZ †Kv‡Yi mgwó `yB mg‡KvY n‡j GKwU‡K AciwUi wK
Ans: c e‡j?
6. `yBwU †Kv‡Yi mgwó `yB mg‡KvY n‡j, GKwU‡K AciwUi wK e‡j? a) mwbœwnZ †KvY b) mij †KvY
a) mwbœwnZ †KvY b) c~iK †KvY c) c~iK †KvY d) m¤ú~iK †KvY
c) wecÖZxc †KvY d) m¤ú~iK †KvY Sol: m¤ú~iK †Kv‡Yi msÁv Abyhvqx, `ywU mwbœwnZ †Kv‡Yi mgwó `yB
Sol: hw` `ywU †Kv‡Yi mgwó `yB mg‡KvY ev 180 nq Z‡e mg‡KvY n‡j †KvY `ywUi GKwU‡K AciwUi m¤ú~iK †KvY e‡j|
GKwU‡K AciwUi m¤ú~iK †KvY e‡j| Ans: d
Ans: d 14. GKwU mij‡iLvi mv‡_ Aci GKwU †iLvsk wgwjZ n‡j †h `ywU
7. `yBwU mij‡iLv ci¯úi mgcwZZ n‡j, mgvavb msL¨v KZ n‡e? mwbœwnZ †KvY Drcbœ nq, Zv‡`i mgwó n‡e-
a) AmsL¨ b) mgvavb †bB a) 120 b) 140
c) `yBwU d) GKwU c) 160 d) 180
Sol: `ywU mij‡iLv ci¯úi mgcwZZ n‡j Zvi mgvavb A‡bK| Sol: GKwU iwk¥i cÖvšÍ we›`y‡Z Aci GKwU mij‡iLv wgwjZ n‡j †h
Ans: a `ywU mwbœwnZ †KvY Drcbœ nq, Zv‡`i mgwó `yB mg‡KvY ev 180| †h
8. wP‡Î XY Ges WZ `y‡Uv mgvšÍivj mij‡iLv, PQ Zv‡`i †Kv‡bv PZzf©y‡Ri Af¨šÍi¯
 PviwU †Kv‡Yi mgwó 360| `ywU c~iK
†Q`K| †m‡ÿ‡Î a + b Gi gvb wb‡Pi †KvbwU? †Kv‡Yi mgwó 90|
Ans: d
P
15. mwbœwnZ mij‡Kv‡Yi GKwU †KvY 95 n‡j AciwU KZ?
Xa Y
a) 105 b) 75
b c) 85 d) 95
W Z Sol: Avgiv Rvwb,
Q mij‡Kv‡Yi mgwó = 180
a) 90 b) 120  95 GKwU †KvY n‡j AciwU = (180-95) = 85
c) 180 d) 360 Ans: c

80
16. `yBwU mij‡iLv ci¯úi‡K †Q` Ki‡j mwbœwnZ †KvY¸wji 24. A I B ci¯úi m¤ú~iK †KvY| A = 115 n‡j, B = KZ?
†hvMdj a) 65 b) 75
a) 90 b) 120 c) 85 d) 90
c) 180 d) 360
Sol: R¨vwgwZK m~Î Abymv‡i, `ywU mij‡iLv ci¯úi‡K †Q`
Ki‡j mwbœwnZ †KvY¸‡jvi †hvMdj 180 nq| A
Ans: c B
17. 120 †Kv‡Yi m¤ú~iK †KvY KZ? Sol:
A = 115
a) 30 b) 60
A Ges B ci¯úi m¤ú~iK †KvY n‡j,
c) 40 d) 0
B = 180  110
Sol: Avgiv Rvwb,
= 65 [A + B = 180]
m¤ú~iK †KvY؇qi mgwó = 180 Ans: a
 120 †Kv‡Yi m¤ú~iK †Kv‡Yi cwigvY = (180120) = 60
Ans: b 90
18. 28 †Kv‡Yi m¤ú~iK †Kv‡Yi cwigvY KZ? 25. 45 30
a) 120 b) 80
n
c) 152 d) 62
Sol: Rvbv Av‡Q, m¤ú~iK †KvY؇qi mgwó = 180
 28 †Kv‡Yi m¤ú~iK †Kv‡Yi cwigvY = (18028) = Dc‡ii Qwe‡Z n = KZ?
152 a) †ei Kiv m¤¢e bq b) 45
Ans: c c) 15 d) 5
19. `yBwU m¤ú~iK †Kv‡Yi mgwó KZ? Sol: 180 = 45 + 90 + 30 + n = 165 + n
a) 90 b) 180  n = 180  165 = 15
c) 130 d) 150 Ans: c
Sol: m¤ú~iK †Kv‡Yi msÁv Abymv‡i, `ywU m¤ú~iK †Kv‡Yi mgwó
180| wÎfzR
Ans: b 1. wÎfz‡Ri ga¨gv·qi †Q`we›`yi bvg wK?
20. 70 †Kv‡Yi m¤ú~iK †KvY †KvbwU? a) cwi‡K›`ª b) fi‡K›`ª
a) 200 b) 110 c) AšÍt‡K›`ª d) j¤^‡K›`ª
c) 20 d) 290 Sol: wÎfz‡Ri †Kvb GKwU kxl©we›`y Ges Zvi wecixZ evûi ga¨we›`yi
Sol: Avgiv Rvwb, ms‡hvRK mij‡iLv‡K ga¨gv e‡j| wÎfz‡Ri ga¨gvÎq mgwe›`y| GB
m¤ú~iK †KvY؇qi mgwó = 180 we›`y wÎfz‡Ri fi‡K›`ª|
 70 †Kv‡Yi m¤ú~iK †Kv‡Yi cwigvY = (18070) = 110 A
Ans: b
21. A I B ci¯úi m¤ú~iK †KvY| A = 115 n‡j B = F
KZ? O E
a) 65 b) 75
c) 90 d) 85 B C
Ans: a D
22. 70 †Kv‡Yi m¤ú~iK †KvY †KvbwU? Ans: b
a) 200 b) 110 ABC G D, E, F h_vµ‡g BC, CA Ges AB Gi ga¨we›`y|
c) 20 d) 290 AD, BE, CF ga¨gvÎvq O we›`y‡Z wgwjZ nq|
Ans: b  O n‡jv wÎfzRwUi fi‡K›`ª| myZivs fi‡K›`ª n‡jv †Kv‡bv wÎfz‡Ri
23. e„‡Ëi `ywU R¨v ci¯úi‡K mgwØLwÐZ Ki‡j Zv‡`i †Q`we›`yi wZb evûi mgwØLÐK¸‡jvi †Q`we›`y|
Ae¯
vb †Kv_vq? 2. GKwU wÎfz‡Ri wZbwU evûi •`N©¨ h_vµ‡g 13, 14, I 15 wgUvi|
a) e„‡Ëi cwiwa‡Z b) e„‡Ëi eB‡i wÎfzRwUi †ÿÎdj KZ?
c) e„‡Ëi †K‡›`ª d) Dc‡ii †Kv‡bvwUB bq a) 60 eM©wgUvi b) 84 eM©wgUvi
Ans: c c) 90 eM©wgUvi d) 48 eM©wgUvi

81
13+14+15 7. GKwU mgwØevû wÎfz‡Ri f~wg 16 wg. Ges Aci `ywU evûi cÖwZwU 10
Sol: GLv‡b, s = 2 = 21 wg. n‡j wÎfzRwUi †ÿÎdj KZ?
 †ÿÎdj = 21(21-13)(21-14)(21-15) a) 42 eM©wgUvi b) 36 eM©wgUvi
= 21876 c) 48 eM©wgUvi d) 50 eM©wgUvi
Sol: †`qv Av‡Q, f~wg b = 16 wg.
= 7056
= 84 eM©wgUvi| evûi •`N©¨ a = 10 wg.
b
Ans: b mgwØevû wÎfz‡Ri †ÿÎdj = 4 4a2b2
3. wb‡P wÎfz‡Ri evûi •`N©¨ †`qv Av‡Q| †Kvb †ÿ‡Î wÎfzRwU AuvKv
m¤¢e bq? 16
= 4 4(10)2-(16)2
a) 2, 3, 5 †m.wg. b) 4, 5, 6 †g.wg.
16
c) 3, 5, 7 †m.wg. d) 5, 6, 8 †m.wg. = 4 400256
Sol: Avgiv Rvwb, wÎfz‡Ri †h †Kv‡bv `yB evûi mgwó Zvi Z…Zxq
evû A‡cÿv e„nËi nq| Ackb (L), (M) I (N)-Gi †ÿ‡Î †h 16
= 4  12 = 48 eM©wgUvi
†Kv‡bv `ywU mij‡iLvi •`‡N©¨i †hvMdj Z…Zxq mij‡iLvi •`N©¨
A‡cÿv e„nËg| wKš‧ Ackb (K)-Gi †ÿ‡Î 1g I 2q mij‡iLvi Ans: c
•`‡N©¨i †hvMdj (2 + 3) ev 5 †m.wg.; hv 3q mij‡iLvi •`‡N©¨i 8. x + y = 6 Ges xy = 8 n‡j (xy)2 Gi gvb KZ?
5 †m.wg. Gi mgvb| myZivs GB mij‡iLv Øviv wÎfzR AsKb Kiv a) 4 b) 6
Am¤¢e| c) 8 d) 12
Ans: a Sol: †`qv Av‡Q, x + y = 6 Ges xy = 8
4. mg‡KvYx wÎfz‡Ri AwZfzR msjMœ †KvY 2wUi cÖ‡Z¨KwU Kx †KvY?  (xy)2 = (x + y)2 4xy
a) mg‡KvY b) m~²‡KvY = (6)2  4.8
c) ¯
~j‡KvY d) mij‡KvY = 36  32 = 4
Sol: mg‡KvYx wÎfz‡Ri wZb †Kv‡Yi mgwó 180| hvi GKwU Ans: a
†KvY 90 Ges Aci `ywU †Kv‡Yi mgwó 90 A_©vr AwZfzR 9. 1wU wÎfz‡Ri 2wU †KvY h_vµ‡g 50 I 68| Z…ZxqwU mgvb KZ?
msjMœ †KvY `ywUi cÖ‡Z¨KwUi gvb 90 A‡cÿv †QvU| AZGe, a) 112 b) 82
†KvY `ywU m~²‡KvY|A c) 62 d) 52
Sol: wÎfz‡Ri wZb †Kv‡Yi mgwó `yB mg‡KvY|
wÎfzRwUi Z…Zxq †Kv‡Yi cwigvY = 180(50+68)
= 180118
= 62|
90
Ans: c
B C 10. wÎfz‡Ri wZb †Kv‡Yi mgwó KZ mg‡KvY?
Ans: b a) GK b) `yB
5. wÎfzR nIqvi kZ© wK?
c) wZb d) Pvi
a) †h †Kv‡bv 2 evûi •`‡N©¨i †hvMdj 3q evû A‡cÿv ÿz`ªZi
Sol: Avgiv Rvwb, wÎfz‡Ri wZb †Kv‡Yi mgwó 180 ev `yB mg‡KvY|
b) †h †Kv‡bv 2 evûi •`‡N©¨i †hvMdj 3q evû A‡cÿv e„nËZi
Ans: b
c) 3wU evûi •`N©¨ mgvb
11. ABC wÎfz‡Ri AB = AC, A = 80 n‡j B = KZ?
d) 1wU †KvY mg‡KvY
a) 40 wWwMÖ b) 60 wWwMÖ
Sol: wÎfzR nIqvi kZ©B n‡jv- †h‡Kv‡bv `yB evûi •`‡N©¨i mgwó
c) 50 wWwMÖ d) 100 wWwMÖ
Zvi Z…Zxq evû A‡cÿv e„nËi n‡Z n‡e| myZivs mwVK DËi
Sol: ABC wÎfz‡R, AB = AC; A = C
Ackb b.
Ans: b ABC-G, A+B +C = 180
6. ABC wÎfz‡Ri AB = AC, A = 80 n‡j B = KZ?  80 +B+B = 180
a) 40 wWwMÖ b) 60 wWwMÖ  2 B = 100
c) 50 wWwMÖ d) 100 wWwMÖ  B = 50
Sol: ABC-G, AB=AC, B = C Ans: c
ABC-G, A+B +C = 180 12. GKwU mgwØevû wÎfz‡Ri f~wg 16 wgUvi Ges Aci `ywU evûi cÖwZwU
10 wgUvi n‡j wÎfzRwUi †ÿÎdj KZ?
 80 +B+B = 180
a) 42 eM©wgUvi b) 36 eM©wgUvi
 2 B = 100
c) 48 eM©wgUvi d) 50 eM©wgUvi
 B = 50
Ans: c Sol: †`qv Av‡Q, f~wg b = 16 wgUvi

82
Ges evûi •`N©¨ a = 10 wgUvi 16. GKwU evwoi D”PZv 40 dzU| GKwU gB‡qi Zj‡`k gvwU‡Z evwoi
b †`qvj †_‡K 9 dzU `~‡i ivLv Av‡Q| Dc‡i gBwU evwoi Qv` Qzu‡q
mgwØevû wÎfz‡Ri †ÿÎdj = 4 4a2b2 Av‡Q| gBwU KZ dzU j¤^v?
16 a) 41 b) 48
= 4 4(10)2-(16)2
c) 43 d) 45
16 Sol: Avgiv Rvwb, A
= 4 400256 2 2 2
AC = AB + BC
16 ev, AC = 402+92
= 4  12 = 48 eM©wgUvi †`qvj gB
= 1600+81 40 dzU
Ans: c  AC = 41
13. GKwU mgevû wÎfz‡Ri GKwU evû 16 wgUvi| wÎfzRwUi †ÿÎdj  gBwU j¤^v 41 dzU
KZ? B 9 dzU C
Ans: a
a) 16 eM©wgUvi b) 32 eM©wgUvi 17. GKwU mgwØevû wÎfz‡Ri †ÿÎdj KZ n‡e, †hLv‡b Dnvi mgvb mgvb
c) 64 eM©wgUvi d) †Kv‡bvwUB bq evû؇qi •`N©¨ 50 †mwg I f~wg 60 †mwg?
3 a) 10000 eM© †mwg b) 11000 eM© †mwg
Sol: mgevû wÎfz‡Ri †ÿÎdj = 4 a2 eM© GKK
c) 1200 eM© †mwg d) 1100 eM© †mwg
3 b
= 4 (16)2 eM© wg. Sol: mgwØevû wÎfz‡Ri †ÿÎdj 4 4a2b2
= 64 3 eM© wg.| 60
= 4 4 (50)260)2
Ans: d
14. ABC wÎfz‡Ri AB = AC Ges ABC = 80 n‡j = 15 425003600
ABC = KZ? = 15 100003600
a) 20 b) 50 = 15 6400
c) 80 d) 100 = 1580
A = 1200 eM© †mwg
Ans: c
Sol: 18. ABC-Gi BC evû‡K D ch©šÍ ewa©Z Kiv nj| A = 60 Ges
80
B = 90 n‡j ACD = KZ?
a) 90 b) 60
B C c) 120 d) 150 A
ABC wÎfz‡Ri AB = AC| myZivs ABC = ACB Sol: ABC-G
Avevi, ABC+BAC+ACB = 180 A + B + C = 180 60
ev, 60 + 90 + B
 ABC + BAC + ABC = 180
C = 30
 2ABC + 80 = 180
Avevi, ACB + ACD = 180 B
 2ABC = 100 C D
ev, 30 +ACD = 180
 ABC = 50
 ACD = 150
Ans: b
Ans: d
15. GKwU wÎfzRvK…wZi †ÿ‡Îi †ÿÎdj 84 eM©MR| wÎfz‡Ri
19. †Kv‡bv wÎfz‡Ri wZbwU evû‡K ewa©Z Ki‡j Drcbœ ewnt¯
 †KvY wZbwUi
kxl©we›`y †_‡K f~wgi Ici Aw¼Z j‡¤^i •`N©¨ 12 MR n‡j f~wgi
mgwó KZ?
•`N©¨ KZ MR n‡e?
a) 180 b) 270
a) 10 b) 12
c) 9 d) 14 c) 300 d) 360
1 Sol: Avgiv Rvwb †h †Kv‡bv wÎfz‡Ri wZb †Kv‡Yi mgwó = 180
Sol: wÎfz‡Ri †ÿÎdj = 2  f~wg  D”PZv F
1 A
 84 = 2 f~wg  12
X
ev, 84 = f~wg  6
 f~wg = 14 MR B Y Z
Ans: d E
C
D

83
A_©vr X + Y + Z = 180 ..... (i) Sol: cÖwZÁv: GKwU wÎfz‡Ri wZb †KvY Aci GKwU wÎfz‡Ri wZb
Avevi, GK mij †KvY = 180 †Kv‡Yi mgvb n‡j, wÎfzRØq n‡e m`„k‡KvYx|
 ewnt¯
 †KvY wZbwUi †hvMdj Ans: d
= (180X) + (180Y) + (180Z) 24. wÎfz‡Ri †ÿÎdj wbY©‡qi m~Î †KvbwU?
1
= 540  (X + Y + Z) a) c2 b) 2  f~wg  D”PZv
= 540 180
c) f~wg  D”PZv d) 2c2
= 360 1
Ans: d Sol: wÎfz‡Ri †ÿÎdj wbY©‡qi m~Î n‡jv, †ÿÎdj = 2  f~wg 
20. GKwU mgwØevû wÎfz‡Ri f~wg 16 wgUvi Aci `yBwU evûi cÖwZwU
D”PZv|
10 wgUvi n‡j, wÎfzRwUi †ÿÎdj KZ eM©wgUvi?
Ans: b
a) 36 b) 42
25. wP‡Î ABC Gi `yB evûi •`N©¨ a Ges b| evû `yBwUi AšÍf©y³ †KvY
c) 48 d) 50
| †m‡ÿ‡Î ABC Gi †ÿÎdj wbY©‡qi m~Î n‡e-
Sol: ‡`qv Av‡Q, f~wg b = 16 wgUvi A
evûi •`N©¨ a = 10 wgUvi
Avgiv Rvwb, b
b
mgwØevû wÎfz‡Ri †ÿÎdj = 4 4a2b2 eM© wg.

16 B a C
= 4 4102162
1 1
16 a) ab sin ab sin2
b)
= 4 400256 2 2
1
16 c) ab cos d) 2 ab cos2
= 4  12 = 48 eM© wg.
j¤^
Ans: c Sol: Avgiv Rvwb, sin = AwZfzR
21. mgwØevû wÎfz‡Ri kxl© †Kv‡Yi gvb 80 n‡j, Aci †KvY؇qi ev, j¤^ = AwZfzR  sin
gvb KZ?  j¤^ = b sin
a) 50 I 50 b) 60 I 40 A
c) 45 I 45 d) 40 I 40
Sol: mgwØevû wÎfz‡Ri kxl© †KvY 80 b
 f~wg msjMœ †KvY؇qi mgwó (18080) ev 100 j¤^
Avevi, mgwØevû nIqvq †KvYØq ci¯úi mgvb| 
B a C
100
 cÖwZwU †KvY = 2 = 50 1
Avevi, wÎfz‡Ri †ÿÎdj = 2  f~wg  D”PZv
myZivs mwVK DËi a|
Ans: a 1 1
= 2  a  bsin = 2 absin
22. GKwU mgevû wÎfz‡Ri GK evûi •`N©¨ 10 †m.wg. n‡j, Zvi
†ÿÎdj KZ eM© †m.wg.? Ans: a
a) 25 3 e.†m.wg. b) 25 2 e.†m.wg.
c) 100 e.†m.wg. d) 50 e.†m.wg. PZzfz©R
Sol: †`qv Av‡Q, mgevû wÎfz‡Ri GK evûi •`N©¨, a = 10 1. GKwU AvqZvKvi †¶‡Îi ‣`N¨© 20% e„w× I 10% n«vm Kiv n‡j
†m.wg. †¶Îd‡ji kZKiv KZ cwieZ©b n‡e?
3 3 3 a) 10% e„w× b) 8% e„w×
 Gi †ÿÎdj = 4 a2 = 4 (10)2 = 4  100 = c) 12% e„w× d) 8% n«vm
25 3 e.†m.wg. Sol: awi, c~e© ‣`N¨© = 100 GKK I c~e© cÖ¯
 = 100 GKK
Ans: a  †¶Îdj = (100  100) eM© GKK = 10,000 eM© GKK
23. GKwU wÎfz‡Ri wZb †KvY Aci GKwU wÎfz‡Ri wZb †Kv‡Yi mgvb Avevi,
n‡j, wÎfzRØq wKiƒc n‡e? 20% e„wׇZ, ‣`N¨© = (100 + 20) = 120 GKK
a) mgvb b) me©mg 10% n«v‡m, cÖ¯
 = (100  10) = 90 GKK
c) Amgvb d) m`„k‡KvYx †¶Îdj = (120  90) eM© GKK = 10,800 eM© GKK
†¶Îdj cwieZ©b = (10,80010,000) eM© GKK

84
= 800 eM© GKK| 7. †h PZzf©y‡Ri evû¸wj ci¯úi mgvb I mgvšÍivj wKš‧ †KvY¸‡jv
 10,000 eM© GK‡K e„w× nq = 800 eM© GKK mg‡KvY bq Zv‡K wK e‡j?
800100 a) mgvšÍwiK b) i¤^m
 100 Ó Ó Ó Ó = Ó c) UªvwcwRqvg d) AvqZ‡ÿÎ
10000
= 8 eM© GKK| Sol:
[Note: g~j cÖ‡kœ 10% n«vm Gi RvqMvq n‡e cÖ¯
 10% n«vm]
2. †Kv‡bv mvgvšÍwi‡Ki `ywU mwbœwnZ †Kv‡Yi GKwU 115 wWwMÖ n‡j
Aci †KvYwU KZ wWwMÖ n‡e?
a) 45 wWwMÖ b) 55 wWwMÖ
i¤^m
c) 65 wWwMÖ d) 35 wWwMÖ †h PZzf©y‡Ri evû¸‡jv ci¯úi mgvb I mgvšÍivj wKš‧ †KvY¸‡jv
Sol: mvgšÍwi‡Ki `ywU mwbœwnZ †Kv‡Yi mgwó = 180 mg‡KvY bq Zv‡K i¤^m e‡j|
myZivs, 115 + wb‡Y©q †KvY = 180 Ans: b
 wb‡Y©q †KvY = 180 115 = 65| 8. GKwU AvqZvKvi evMv‡bi •`N©¨ 32 wgUvi I cÖ¯
 24 wgUvi| evMv‡bi
3. GKwU AvqZ‡ÿ‡Îi •`N©¨ I cÖ¯
‡K wظY Ki‡j †ÿÎdj g~j †fZi Pviw`‡K 2 wgUvi PIov GKwU iv¯Ív Av‡Q| iv¯ÍvwUi †ÿÎdj
AvqZ‡ÿ‡Îi †ÿÎd‡ji KZ eM©wgUvi|
a) wظY n‡e b) Pvi¸Y n‡e a) 208 b) 268
c) Qq¸Y n‡e d) `k¸Y n‡e c) 218 d) 244
Sol: awi, •`N©¨ = x; cÖ¯
 = y Sol: †`Iqv Av‡Q,
 g~j †ÿÎdj = xy evMv‡bi •`N©¨ = 32 wgUvi
ewa©Z •`N©¨ = 2x; ewa©Z cÖ¯
 = 2y Ó cÖ¯
 = 24 Ó
 ewa©Z †ÿÎdj = 4xy = 4  g~j †ÿÎdj| evMv‡bi †ÿÎdj = (3224) eM©wgUvi
Ans: b = 768 eM©wgUvi
4. GKwU PZzf©y‡Ri 3 †Kv‡Yi mgwó 280 wWwMÖ| 4_© †Kv‡Yi gvb iv¯Ívev‡` evMv‡bi •`N©¨ = 32 ( 2 + 2) = 28 wgUvi
KZ? Ó Ó cÖ¯
 = 24  (2 + 2) = 20 wgUvi
a) 90 wWwMÖ b) 70 wWwMÖ  iv¯Ívi †ÿÎdj = (768  560) eM©wgUvi
c) 80 wWwMÖ d) 60 wWwMÖ = 208 eM©wgUvi
Sol: Avgiv Rvwb, PZzf©y‡Ri Pvi †Kv‡Yi mgwó 360| Ans: a
wZb †Kv‡Yi mgwó †`Iqv Av‡Q 280 9. 5 †mwg evûwewkó e‡M©i K‡Y©i •`N©¨ KZ? [000 Zg wewmGm]
myZivs PZz_© †Kv‡Yi gvb = 360  280 = 80 a) 2 5 †mwg b) 10 †mwg
Ans: c c) 5 2 †mwg d) 3 5 †mwg
5. GKwU eM©‡ÿ‡Îi cwimxgv 120 dzU| cÖ‡Z¨K evûi •`N©¨ KZ? Sol: e‡M©i K‡Y©i •`N©¨ = a 2 GKK
a) 20 dzU b) 25 dzU = 5 2 †mwg [a = 5 †mwg]
c) 30 dzU d) 40 dzU Ans: c
Sol: awi, e‡M©i cÖ‡Z¨K evûi •`N©¨ K dzU 10. GKwU i¤^‡mi KY©Øq 5 †mwg I 6 †mwg n‡j, Gi †ÿÎdj KZ?
Avgiv Rvwb, eM©‡ÿ‡Îi cwimxgv 4K a) 30 eM© †mwg b) 25 eM© †mwg
myZivs, 4K = 120 c) 20 eM© †mwg d) 15 eM© †mwg
120 1
 K = 4 30 dzU| Sol: i¤^‡mi †ÿÎdj = 2 (d1d2) eM© GKK
Ans: c 1
6. A rectangular plot measuring 90 metres is to be 2 (56) eM© GKK [⸪ d1 = 5 †mwg, d2 = 6 †mwg]
enclosed by wire fencing. If the poles of the = 15 eM© †mwg
fence are kept 5 metres apart, how many poles Ans: d
will be needed?
11. PZzf©y‡Ri Pvi †Kv‡Yi AbycvZ 1 t 2 t 2 t 3 n‡j, e„nËg †Kv‡Yi
a) 55 b) 56
cwigvY KZ n‡e?
c) 57 d) 58
a) 100 b) 115
Sol: Perimeter of the rectangle is 2(50+90) metre
= 280 metres c) 135 d) 225
Between 5 metres the required number of poles is Sol: AbycvZ¸‡jvi mgwó = 1 + 2 + 2 + 3 = 8
280 3
= 5 =56  e„nËg †Kv‡Yi cwigvY = 360 8
Ans: b = 135

85
Ans: c Sol: UªvwcwRqv‡gi `ywU mgvšÍivj evû a †m.wg. I b †m.wg. Ges
12. PZzf©y‡Ri Pvi †Kv‡Yi AbycvZ 1 t 2 t 2 t 3 n‡j, e„nËg †Kv‡Yi 1
cwigvY KZ n‡e? ga¨eZ©x `~iZ¡ = h †m.wg. myZivs UªwcwRqv‡gi †ÿÎdj = 2 
a) 100 b) 115 (a+b)  h [m~Î]
c) 135 d) 140 Ans: c
Sol: Abycv‡Zi ivwk¸‡jvi mgwó = (1 + 2 + 2 + 3) ev 8 16. GKwU eM©‡ÿ‡Îi K‡Y©i •`N©¨ 6cm n‡j Gi †ÿÎdj KZ n‡e?
PZzf©y‡Ri Pvi‡Kv‡Yi mgwó 360 a) 12 sq.cm b) 18sq.cm
3 c) 24sq.com d) 36 sq.cm
 e„nËg †Kv‡Yi cwigvY = 8 360 = 345 Sol: awi, e‡M©i evûi •`N©¨ a †m.wg.
= 135 K‡Y©i •`N©¨ 2 a †m.wg. Ges †ÿÎdj a2 eM© †m.wg.
Ans: c cÖkœg‡Z, 2 a = 6
13. ABCD mvgvšÍwi‡Ki DC f~wg‡K E ch©šÍ ewa©Z Kiv n‡jv| 6
BAD = 100 n‡j, BCE = KZ? a=
2
6 2
 a2 =  
a) 60 b) 80
c) 90 d) 100  2
Sol: J 36
A B  a2 = 2 = 18
100  eM©wUi †ÿÎdj 18 eM© †mwg|
Ans: a
17. GKwU i¤^‡mi KY©Øq h_vµ‡g 4 †m.wg. Ges 6 †m.wg. n‡j, i¤^mwUi
†ÿÎdj KZ?
D C E
a) 12 eM© †m.wg. b) 6 eM© †m.wg.
mvgšÍwi‡Ki wecixZ †KvY¸‡jv ci¯úi mgvb
c) 28 eM© †m.wg. d) 24 eM© †m.wg.
 BAD = BCD = 100
Sol: i¤^‡mi KY©Øq h_vµ‡g, 4 †m.wg. Ges 6 †m.wg.
wPÎ n‡Z, BCD + BCE = 180
1
ev, BCE = 180 100  i¤^mwUi †ÿÎdj = 2  KY©Ø‡qi ¸Ydj
 BCE = 80
= 2  4  6
1
Ans: b  
14. GKwU AvqZvKvi N‡ii •`N©¨, cÖ¯
 A‡cÿv 4 wgUvi †ewk| NiwUi = 12 eM© †m.wg.
cwimxgv 32 wgUvi n‡j, Gi †ÿÎdj KZ? Ans: a
a) 6 e.wg. b) 60 e.wg. 18. PZzf©y‡Ri KY©Ø‡qi mgwó Gi
c) 10 e.wg. d) 64 e.wg. a) cwimxgvi Aa© A‡cÿv e„nËi
Sol: awi, cÖ¯
 = x wgUvi b) cwimxgvi Aa© A‡cÿv ÿz`ªZi
•`N©¨ = (x + 4) wgUvi c) Aa© cwimxgvi mgvb
 cwimxgv = 2 (x+x+4) = 2(2x+4)=(4x+8) wgUvi d) cwimxgv A‡cÿv e„nËi
cÖkœg‡Z, 4x + 8 = 32 Sol: PZzf©y‡Ri KY©Ø‡qi mgwó Gi cwimxgvi Aa© A‡cÿv e„nËi|
ev, 4x = 32  Ans: a
 ev, 4x = 24 19. GKwU PZzf©yR AuvKvi Rb¨ wb‡Pi †Kvb Dcv˸‡jv cÖ‡qvRb?
24 a) 2wU evû I 2wU †KvY
ev, x = 4
b) 2wU K‡Y©i LwÐZ Askmg~n I 1wU evû
x=6 c) 4wU evû I 2wU †KvY
Zvn‡j, cÖ¯
 = 6 wgUvi d) 3wU evû I 2wU KY©
•`N©¨ = 6 + 4 = 10 Sol: PZzf©yR A¼b Ki‡Z wb‡¤œi Dcv˸‡jv Rvbv cÖ‡qvRb: (K)
 AvqZvKvi N‡ii †ÿÎdj = 10  6 = 60 eM©wgUvi| PviwU evû I GKwU †KvY, (L) PviwU evû I GKwU KY©, (M) wZbwU
Ans: b evû I `yBwU KY©, (N) wZbwU evû I Zv‡`i AšÍf©y³ `yBwU †KvY, (O)
15. UªvwcwRqv‡gi `ywU mgvšÍivj evû a †m.wg. I b †m.wg.| Zv‡`i `yBwU evû I wZbwU †KvY, (P) `yBwU K‡Y©i LwÐZ Askmg~n I KY©
ga¨eZ©x `~iZ¡ h †m.wg. n‡j, Gi †ÿÎdj KZ? `yBwUi AšÍf©y³ GKwU †KvY| Kv‡RB mwVK DËi (N)|
a) (a+b) h b) 2(a+b) h Ans: d
1 1 20. PZzf©y‡Ri Pvi †Kv‡Yi mgwó KZ?
c) 2  (a+b)  h d) 2 (ab) h
a) 90 b) 180
c) 290 d) 360

86
Sol: Avgiv Rvwb, n msL¨K evû wewkó †Kv‡bv †ÿ‡Îi AšÍt¯
 x = 25
†KvY¸‡jvi mgwó = (n  2)  180 x Gi gvb (i) bs G ewm‡q cvB
 PZzf©y‡Ri (Pvi evûwewkó †ÿ‡Îi) Pvi †Kv‡Yi mgwó = (4  3.25 5y = 15
2)  180 = 360|  y = 12
Ans: d  •`N©¨ 25 wgUvi Ges cÖ¯
 12 wgUvi|
21. PZzf©y‡Ri Pvi †Kv‡Yi AbycvZ 1 t 2 t 2 t 3 n‡j ÿz`ªZg †Kv‡Yi Ans: d
cwigvY KZ wWwMÖ?
a) 65 b) 55 eûfzR
c) 45 d) 35 1. GKwU mylg eûfz‡Ri GKwU ewnt¯
 †Kv‡Yi cwigvY 45 n‡j
Sol: AbycvZ¸‡jvi mgwó = (1 + 2 + 2 + 3) = 8 eûfz‡Ri evûi msL¨v n‡e
 ÿz`ªZg †Kv‡Yi cwigvY = 360 8 = 45
1
a) 6 b) 8
  c) 10 d) 12
Ans: c
Sol: awi, eûfzRwUi evûi msL¨v = x
22. PZzf©y‡Ri Pvi †Kv‡Yi AbycvZ 1 t 2 t 2 t 3 n‡j e„nËg †Kv‡Yi
mylg eûfz‡Ri ewnt¯
 †KvY¸‡jvi mgwó 360
cwigvY n‡e [000 Zg wewmGm]
360 
a) 100 b) 115 mylg eûfz‡Ri evûi msL¨v x n‡j cÖwZwU ewnt¯
 †KvY =  x 
 
c) 135 d) 225 360
Sol: AbycvZ¸‡jvi mgwó = 1 + 2 + 2 + 3 = 8 kZ©g‡Z, x = 45
3
 e„nËg †Kv‡Yi cwigvY = 360 8 = 135 x=8
Ans: b
Ans: c 2. GKwU eM©‡ÿ‡Îi GK evûi •`N©¨ x GKK n‡j Gi K‡Y©i •`N©¨ KZ
23. ABCD PZzf©y‡R AB | | CD, AC = BD Ges A = 90 GKK?
n‡j mwVK PZzf©yR †KvbwU?
a) x 2 b) x 3
a) mvgvšÍwiK b) i¤^m
c) UªvwcwRqvg d) AvqZ‡ÿÎ c) 2 2x d) x
Sol: AvqZ‡ÿ‡Îi wecixZ evû¸‡jv ci¯úi mgvb I mgvšÍivj Sol: Avgiv Rvwb,
Ges †KvY¸‡jv mg‡KvY| Dc‡ivwjøwLZ PZzf©yRwU GKwU eM©‡ÿ‡Îi K‡Y©i •`N©¨ = 2  GK evûi •`N©¨
AvqZ‡ÿÎ| = 2  x [evûi •`N©¨ = x]
Ans: d = x 2 GKK
24. GKwU AvqZ‡ÿ‡Îi •`N©¨ I cÖ¯
‡K wظY Ki‡j †ÿÎdj g~j Ans: a
AvqZ‡ÿ‡Îi †ÿÎd‡ji 3. mylg eûfz‡Ri GKwU AšÍt‡Kv‡Yi cwigvY 120 n‡j Gi evûi msL¨v
a) wظY n‡e b) Pvi¸Y n‡e KZ? [000 Zg wewmGm]
c) Qq¸Y n‡e d) AvU¸Y n‡e a) 4 b) 5
Ans: b c) 6 d) 8
25. GKwU AvqZ‡ÿ‡Îi •`N©¨ 5 wgUvi Kg Ges cÖ¯
 3 wgUvi AwaK n2
n‡j Gi †ÿÎdj AcwiewZ©Z _v‡K| Avevi •`N©¨ 5 wgUvi AwaK Sol: n  180 = 120
Ges cÖ¯
 2 wgUvi Kg n‡jI Gi †ÿÎdj AcwiewZ©Z _v‡K| Gi n2
•`N©¨ I cÖ¯
 ev, n  3 = 2
a) •`N©¨ 20 wgUvi Ges cÖ¯
 15 wgUvi ev, 3n  6 = 2n
b) •`N©¨ 22 wgUvi Ges cÖ¯
 14 wgUvi ev, 3n  2n = 6
c) •`N©¨ 24 wgUvi Ges cÖ¯
 13 wgUvi ev, n  6
d) •`N©¨ 25 wgUvi Ges cÖ¯
 12 wgUvi
 eûfzRwUi evûi msL¨v 6wU|
Sol: g‡b Kwi, •`N©¨ = x wgUvi Ges cÖ¯
 = y wgUvi Ans: c
1g kZ© g‡Z, (x  5) (y + 3) = xy 4. mylg cÂfz‡Ri cÖwZwU AšÍt¯
 †Kv‡Yi cwigvY-
 xy  5y + 3x  15 = xy a) 140 b) 128
 3x 5y = 15 ..........(i) c) 108 d) 100
2q kZ© g‡Z, (x + 5) (y  2) = xy Sol: Avgiv Rvwb, eûfz‡Ri cÖwZwU AšÍt¯
 †Kv‡Yi cwigvY
 xy + 5y  2x  10 = xy N2
 2x  5y = 10 ...........(ii) = N  180 [N = evûi msL¨v]
(i) I (ii) we‡qvM K‡i

87
52 mylg eûfz‡Ri †ÿ‡Î †gvU AšÍt¯
 †KvY = (n  2) 
 AšÍt¯
 †Kv‡Yi cwigvY =  180 [GLv‡b, N = 5]
5 cÖkœg‡Z, (n2)  = 144n
= 108 ev, n  2 = 144n
Ans: c ev, n  144n = 2
5. GKwU mylg lofz‡Ri GKwU AšÍt‡Kv‡Yi cwigvY n‡e 2
a) 90 b) 105 ev, n = = 10 [⸪  = 180]
  144
c) 120 d) 145  evûi msL¨v 10
n2 Ans: b
Sol: n = 180
9. GKwU mylg eûfz‡Ri GKwU AšÍt‡Kv‡Yi cwigvY 135 n‡j
62 eûfzRwUi evûi msL¨v n‡e
= 6  180 = 120
a) 6 b) 7
Ans: c c) 8 d) 10
6. mylg eûfz‡Ri GKwU AšÍt‡Kv‡Yi cwigvY 135 n‡j Gi evûi n2
msL¨v KZ? Sol: n  180 = 135
a) 4 b) 7
n2
c) 9 d) 6  n 4=3
[Note mwVK DËi n‡e 8]
 8n  8 = 3n
Sol: awi, evûi msL¨v n
(n2)180 n=8
 = 135 Ans: c
n
10. GKwU eûfz‡Ri evûi msL¨v 6 n‡j eûfz‡Ri AšÍt‡KvY¸‡jvi mgwó
ev, 180 n  360 = 135  n KZ n‡e?
ev, 45.n = 360 a) mvZ mg‡KvY b) AvU mg‡KvY
n=8 c) Pvi mg‡KvY d) Qq mg‡KvY
 evû = 8wU| Sol: eûfz‡Ri evûi msL¨v n n‡j eûfz‡Ri AšÍt‡KvY¸‡jvi mgwó =
Ans: Ack‡b mwVK DËi †bB| (n  2)  180
7. GKwU mylg eûfz‡Ri cÖ‡Z¨KwU AšÍt¯
 †Kv‡Yi cwigvY 120 n‡j  evûi msL¨v 6 n‡j AšÍt‡KvY¸‡jvi mgwó
eûfzRwUi evûi msL¨v KZ? = (6  2)  180
a) 5 b) 6
= 4  180
c) 7 d) 8
= 8  90
Sol: g‡b Kwi
A_©vr 8 mg‡KvY|
evûi msL¨v = n
Ans: b
mylg evûfz‡Ri †gvU AšÍt¯
 †KvY = (n2)  11. GKwU eûfz‡Ri evûi msL¨v 6 n‡j eûfz‡Ri AšÍt‡KvY¸‡jvi mgwó
kZ©g‡Z, KZ n‡e?
(n  2)  = 120n a) mvZ mg‡KvY b) AvU mg‡KvY
 n  2n = 120 c) Pvi mg‡KvY d) Qq mg‡KvY
 n  120n = 2 Sol: i = (n 2)  180
 n(  120) = 2 = (6 2)  2  90
2 = 4 290
n=
120 = 4  90 = AvU mg‡KvY
2180 Ans: b
= 12. mylg eûfz‡Ri evûi msL¨v n n‡j †KvY¸‡jvi mgwó KZ?
180120
360 a) n mg‡KvY b) 2n mg‡KvY
= 60 = 6 c) (2n4) mg‡KvY d) (2n2) mg‡KvY
Ans: b Ans: c
8. GKwU mylg eûfz‡Ri cÖ‡Z¨KwU AšÍt¯
 †KvY 144 n‡j Zvi evûi 13. GKwU cÂfz‡Ri Af¨šÍixY cuvPwU †Kv‡Yi mgwó n‡e
msL¨v KZ? a) 360 b) 540
a) 20 b) 10 c) 450 d) 270
c) 12 d) 18 Ans: b
Sol: awi, evûi msL¨v = n 14. cÄfz‡Ri 5wU †Kv‡Yi mgwó KZ?
a) 3 mg‡KvY b) 4 mg‡KvY

88
c) 5 mg‡KvY d) 6 mg‡KvY 3. GKwU PvKvi e¨vm 4.2 wgUvi| PvKvwU 300 wgUvi c_ AwZµg Ki‡Z
Ans: d KZevi Nyi‡e?
15. GKwU mgevû lofz‡Ri Af¨šÍ‡i Aw¼Z e„nËg e„‡Ëi AvqZb a) 25 evi b) 30 evi
100n n‡j H lofz‡Ri AvqZb KZ? [13 Zg wewmGm] c) 15 evi d) †Kv‡bvwUB bq
a) 200 b) 200 2 Sol: PvKvi e¨vm = 4.2 wgUvi
c) 200 3 d) 200 5 4.2
 PvKvi e¨vmva© = 2 wgUvi = 2.1 wgUvi
Ans: c
16. †Kv‡bv mylg eûfz‡Ri ewnt¯
 †Kv‡Yi cwigvY KZ n‡j evûi PvKvi cwiwa = 2  2.1wgUvi
22
= 2 7  2.1 wgUvi
msL¨v 6wU n‡e?
a) 60 b) 90  
c) 120 d) 180 = 13.2 wgUvi
Sol: mylg eûfz‡Ri evûi msL¨v n n‡j 300
PvKvwU 300 wgUvi AwZµg Ki‡Z Ny‡i = 13.2 evi  23 evi
(2n4)  90 (264)  90
AšÍt‡KvY = = 6 Ans: d
n
4. e„‡Ëi †K›`ª †_‡K cwiwa ch©šÍ AswKZ mij †iLv‡K wK e‡j?
= 120
a) e¨vm b) e¨vmva©
 ewnt‡KvY = (180120) = 60
c) R¨v d) Pvc
Ans: a
Sol: e„‡Ëi †K›`ª †_‡K cwiwa ch©šÍ Aw¼Z †iLvsk‡K e¨vmva© e‡j|
17. GKwU `kfz‡Ri †K․wYK we›`y¸‡jv ms‡hvRb K‡i KZK¸‡jv
wÎfzR cvIqv hv‡e?
a) 20 b) 120
c) 35 d) 140 A O B
Ans: b Ans: b
5. 2 †mwg evûwewkó GKwU e‡M©i Af¨šÍ‡i AšÍte„Ë Aw¼Z n‡jv| e„ËØviv
e„Ë e‡M©i AbwaK…Z As‡ki †ÿÎdj KZ eM© †mwg?
a) 4 b) 42
1. 2 †m.wg. e¨vmva©wewkó GKwU e„‡Ëi AšÍt¯
 GKwU eM©‡ÿ‡Îi PviwU
c) 4 d) 2
evû Ges e„ËwU Øviv Ave× A‡ji †ÿÎdj KZ eM© †m.wg.? [35
Sol: 2 †mwg evûi •`N©¨ wewkó e‡M©i †ÿÎdj = 22 eM© †mwg
Zg wewmGm]
= 12 eM© †mwg
a) 48 b) 2-4
=  eM© †mwg
c) 4 + 8 d) 2+4
 e„Ë Øviv e‡M©i AbwaK…Z As‡ki †ÿÎdj = (4) eM© †mwg
Sol: e„‡Ëi †ÿÎdj = r =4 eM©‡mwg
2

K‡Y©i eM© 2
PZzf©y‡Ri †ÿÎdj = 2 [KY© = 2 2 = 4]
16
= 2 = 8 eM©‡mwg 1
 Ave× A‡ji †ÿÎdj = (48) eM©‡mwg|
Ans: a Ans: c
2. GKwU PvKvi e¨vm 70 †m.wg.| PvKvwU GKevi Nyi‡j KZUzKz c_ 6. e„‡Ëi cwiwa I e¨v‡mi AbycvZ KZ?
AwZµg K‡i? a)  b) r
a) 2.259 wg. b) 2.199 wg. c) 2 d) 2r
c) 2.359 wg. d) 2.159 wg. Sol: e„‡Ëi e¨vmva© r n‡j, e„‡Ëi e¨vm 2r
Sol: GKwU PvKvi e¨vm, 2r = 70 †m.wg. myZivs, e„‡Ëi cwiwa = 2r
70 e„‡Ëi cwiwa 2r
myZivs PvKvi e¨vmva©, r = 2 ” = 35 †m.wg.  e„‡Ëi e¨vm = =
2r
PvKvwU GKevi Nyi‡j cwiwai mgvb c_ AwZµg Ki‡e| Ans: a
 cwiwa = 2r †m.wg. 7. e„‡Ëi GKB Pv‡ci Ici `Ðvqgvb †K›`ª¯
 †KvY 60 n‡j, e„˯
 †KvY
= 2   35 †m.wg. KZ?
= 219.91 †m.wg. a) 60 b) 30
= 2.199 wg. c) 120 d) 180
Ans: b Sol: Avgiv Rvwb, e„‡Ëi GKB Pv‡ci Dci `Ðvqgvb e„˯
 †KvY
†K›`ª¯
 †Kv‡Yi A‡a©K|

89
12. e„‡Ëi cwiwai Ici †Kv‡bv `ywU we›`y †hvM Ki‡j †hvRK †iLvwU‡K
e‡j [000 Zg wewmGm]
a) e¨vm b) e¨vmva©
c) cwiwa d) R¨v
Ans: d
GLv‡b, †K›`ª¯
 †KvY 60 n‡j e„˯
 †KvY n‡e 30| 13. e„‡Ëi †K›`ª †Q`Kvix R¨v‡K wK ejv nq? [30 Zg wewmGm]
Ans: 0 a) e¨vm b) e¨vmva©
8. e„‡Ëi e¨vmva© 5 GKK n‡j, e„‡Ëi †ÿÎdj KZ eM© GKK? c) e„ËPvc d) cwiwa
a) 5 b) 10 Sol: e„‡Ëi †K›`ª †Q`Kvix A_©vr e„‡Ëi †K›`ª w`‡q MgbKvix R¨v‡K
c) 20 d) 25 ejv nq e„‡Ëi e¨vm|
Ans: a
Sol: Avgiv Rvwb, e„‡Ëi †ÿÎdj = r2
14. †Kv‡bv e„‡Ëi wZbwU mgvb R¨v GKB we›`y‡Z †Q` Ki‡j H we›`ywU
= 52 [GLv‡b, r = e¨vmva©]
e„‡Ëi [000 Zg wewmGm]
= 25
a) cwiwa‡Z Aew¯
Z n‡e
Ans: d
b) †K›`ª I cwiwai ga¨¯
v‡b Aew¯
Z n‡e
9. wb‡Pi †KvbwU e„‡Ëi mgxKiY?
c) e¨vm wfbœ R¨v‡q Aew¯
Z n‡e
a) 3x2+4y2 = 2 b) xy = 1
d) †K‡›`ª Aew¯
Z n‡e
c) x + y = 4 d) x2 + y2 = 5
Ans: d
Sol: †K›`ª (0,0) I e¨vmva© r n‡j e„‡Ëi mgxKiY x2 + y2 = r2
2 15. e„Ëmg~‡ni ci¯úi cwiwa¸‡jvi AbycvZ G‡`i e¨vmva©¸‡jvi
myZivs x2 + y2 = ( 5) n‡jv e„‡Ëi mgxKiY| Abycv‡Zi  nq?
myZivs mwVK DËi Ackb d| a) mgvb b) A‡a©K
Ans: d c) Amgvb d) ............. (eB‡q †bB)
10. GKwU e„‡Ëi †ÿÎdj 9 ¸Y e„w× Ki‡j e¨vmva© KZ ¸Y e„w×
Ans: a
cv‡e?
16. e„˯
 mvgvšÍwiK GKwU
a) 3 ¸Y b) 6 ¸Y
a) eM©‡ÿÎ b) UªvwcwRqvg
c) 9 ¸Y d) 18 ¸Y
c) i¤^m d) AvqZ‡ÿÎ
Sol: e„‡Ëi †ÿÎdj = r2 eM© GKK; GLv‡b r n‡jv e„‡Ëi Ans: d
e¨vmva© 17. e„‡Ë cwiwa I e¨v‡mi AbycvZ KZ?
awi, cÖv_wgK †ÿÎdj 1 eM© GKK 22
Zvn‡j cwiewZ©Z Ó 9 Ó Ó a) 3 b) 7
1 r12 7 25
cÖv_wgK I cwiewZ©Z e¨vmva© h_vµ‡g r1 I r2 ai‡j, 9 =
r22 c) 22 d) 9
1 2 r1 2
 3 = r  Sol: e„‡Ëi cwiwa I e¨v‡mi AbycvZ GKwU aªæe msL¨v| G aªæe
   2 msL¨vwU‡K wMÖK Aÿi Ô (cvB)Õ Øviv m~wPZ Kiv nq|  Gi gvb aiv
r1 1 22
r =3
2 nq 7 ev Gi Avmbœ gvb 3.1416|
 r1 : r2 = 1 : 3 Ans: b
A_©vr e¨vmva© 3 ¸Y evo‡e| 18. GKwU e„‡Ëi GKwU Pv‡ci Dci Aw¼Z †K›`ª¯
 †KvY e„˯
 †Kv‡Yi KZ
Ans: a Ask?
11. wb‡Pi †KvbwU Dce„‡Ëi mgxKiY?
a) A‡a©K b) wظY
x2 y2 x2 y2
a) 32 + 42 = 1 b) 32 + 32 = 1 c) mgvb d) wZb¸Y
Ans: b
x2 y2
c) y2 = 4ax d) a2 + b2 = 1 19. GKwU e„‡Ëi e¨vmva© a n‡j Zvi †ÿÎdj KZ n‡e?
a) 2a2 b) a2
Sol: Avgiv Rvwb,
4
x2 y2 c) 3 a3 d) 2ah
Dce„‡Ëi mgxKiY, a2 + b2 = 1
x2 y2 Sol: †Kv‡bv e„‡Ëi e¨vmva© a n‡j Zvi †ÿÎdj = a2|
G‡ÿ‡Î, 2 + 2 = 1 [GLv‡b a = 3, b = 4] †Kv‡bv †ejb-Gi f~wgi e¨vmva© a n‡j Zvi `yB cÖv‡šÍi †ÿÎdj =
3 4
4
Ans: d 2a2| †Kv‡bv †Mvj‡Ki e¨vmva© a n‡j Zvi AvqZb = 3 a3|
Ans: b

90
20. `yBwU wbw`©ó we›`y w`‡q KqwU e„Ë AuvKv hv‡e? = 16 = 25
a) 1wU b) 2wU = 25 = 5
c) 3wU d) AmsL¨ Ans: b
Ans: c 2. P we›`yi ¯
vbvsK (x, y) n‡j g~j we›`yi `~iZ¡ KZ?
21. †Kvb e„‡Ëi ewnt¯
 †Kv‡bv we›`y †_‡K e„‡Ëi Dci KqwU ¯úk©K a) x2y2 b) x2y2
AuvKv †h‡Z cv‡i?
a) 1wU b) 2wU c) (xy) d) x + y
c) 3wU d) 4wU Ans: a
Ans: b 3. x + y = 0 Ges 2x y + 3 = 0 mij‡iLv `ywU †Kvb we›`y‡Z †Q`
K‡i? [17 Zg wewmGm]
22. ¯úk©we›`yMvgx e¨vmva© Ges ¯úk©‡Ki AšÍf©y³ †KvY
a) 3 3
1 1
a) GK mg‡Kv‡Yi A‡a©K b) mij‡KvY b) (1, 1)
 
c) GK mg‡KvY d) †Kv‡bvwUB bq
c) (3, 3) d) (1, 1)
Sol: e„‡Ëi †h †Kv‡bv we›`y‡Z Aw¼Z ¯úk©K ¯úk©Mvgx e¨vmv‡a©i
Dci j¤^| Sol: x + y = 0 .......................(i)
Ans: c 2x  y = 3 .....................(ii)
(i) I (ii) bs-‡K mgvavb K‡i,
23. GKB Pv‡ci Dci `Ðvqgvb †K›`ª¯
 †Kv‡Yi cwigvY 100 n‡j
3x = 3
cwiwa¯
 †Kv‡Yi cwigvY n‡e
 x = 1
a) 100 b) 80
Avevi, (i) bs-G x -Gi gvb emv‡j,
c) 50 d) Gi †Kv‡bvwUB bq 1 + y = 0
Sol: e„‡Ëi GKB Pv‡ci Dci `Ðvqgvb e„˯
 ev cwiwa¯
 †KvY  y = 1
†K›`ª¯
 †Kv‡Yi A‡a©K|
myZivs †iLv؇qi †Q`we›`y (1, 1)
100
 cwiwa¯
 †Kv‡Yi cwigvc = 2 = 50| Ans: 0
4. GKwU mij †iLv (3, 5) we›`y w`‡q hvq Ges AÿØq n‡Z wecixZ
Ans: c wPýwewkó mggv‡bi Ask †Q` K‡i| mij †iLvwUi mgxKiY wK?
24. GKB Pv‡ci Dci `Ðvqgvb cwiwa¯
 †Kv‡Yi cwigvY 60 n‡j, a) x  y + 2 = 0 b) x  2y + 7 = 0
†K›`ª¯
 †Kv‡Yi cwigvY n‡e [000 Zg wewmGm] c) x + 2y  8 = 0 d) 2x  2y + 1 = 0
a) 120 b) 30 x y
Sol: awi, †iLvwUi mgxKiY + =1
c) 60 d) 180 a a
Sol: e„‡Ëi GKB Pv‡ci Dci `Ðvqgvb cwiwa¯
 †KvY †K›`ª¯
  x  y = a .............(i)
†Kv‡Yi A‡a©K| Dnv (3, 5) we›`yMvgx
 †K›`ª¯
 †KvY = 2  60 = 120| (3  5) = a
Ans: a  a = 2
25. GKB Pv‡ci Ici `Ðvqgvb cwiwa¯
 †Kv‡Yi cwigvY 60 n‡j, (i) bs n‡Z x  y = 2
†K›`ª¯
 †Kv‡Yi cwigvY n‡e yx=2
a) 120 b) 30  wb‡Y©q mgxKiY x  y + 2 = 0
c) 60 d) 180 Ans: a
Sol: e„‡Ëi GKB Pv‡ci Dci `Ðvqgvb cwiwa¯
 †KvY †K›`ª¯

†Kv‡Yi A‡a©K| A_©vr †K›`ª¯
 †KvY cwiwa¯
 †Kv‡Yi wظY| 5. 2x  3y + 6 = 0 Øviv wb‡`©wkZ mij †iLvwUi Xvj (slope) 
 †K›`ª¯
 †KvY = 60  2 =120| 3 3
a) b) 
Ans: a 2 2
2 2
c)  3 d) 3

R¨vwgwZi D”PZi aviYv Sol: 2x  3y + 6 = 0 Xvj m n‡j


1. (6, 6) Ges (2, 3) we›`y؇qi `~iZ¡ KZ?  3y = 2x + 6 y = mx  c
a) 17 GKK b) 5 GKK dy 2
ev, 3.dx = 2 [AšÍixKiY K‡i] y=3x2
c) 7 GKK d) 25 GKK
dy 2
Sol: (6, 6) Ges (2, 3) we›`y؇qi `~iZ¡ ev, dx = 3
= (62)2 2
= 42 A_©vr Xvj
3

91
Ans: d 13. x + y  1 = 0, x  y + 1 = 0 Ges y + 3 = 0 mij †iLv
6. a1x + b1y + c1 = 0 Ges a2x + b2y + c2 = 0 j¤^ n‡j- wZbwU Øviv MwVZ wÎfzRwU [15 Zg wewmGm]
a) a1b1 + a2b2= 0 b) a1b2 + a2b1= 0 a) mgevû b) welgevû
c) a1a2 + b1b2= 0 d) Dc‡ii †Kv‡bvwUB mZ¨ bq c) mg‡KvYx d) mgwØevû
Ans: c Sol: †h‡nZz 1g I 2q mgxKi‡Yi x I y ¯
vbv¼ mgvb wKš‧ 3q
7. wb‡¤œi we›`y¸‡jv Øviv MwVZ †ÿÎdj wbY©q Kiæb: mgxKi‡Yi x ¯
vbv¼ †bB, †m‡nZz †iLv wZbwU Øviv MwVZ wÎfzRwU
(5, 2), (9, 3) Ges (3, 5) mgwØevû n‡e|
a) 27 eM© GKK b) 28 eM© GKK Ans: d
c) 29 eM© GKK d) 30 eM© GKK 14. Y = 3x + 2, Y = 3x + 2 Ges Y = 2 Øviv MwVZ R¨vwgwZK
Ans: c wPÎwU †KvbwU? [25 Zg wewmGm; 13 Zg wewmGm]
8. ci¯úi‡K ¯úk© K‡i Av‡Q Ggb wZbwU e„‡Ëi †K›`ª P, Q, R a) GKwU mg‡KvYx wÎfzR b) GKwU mgevû wÎfzR
Ges PQ = a, QR = b, RP = c n‡j P †Kw›`ªK e„‡Ëi e¨vm c) GKwU mgwØevû wÎfzR d) GKwU welgevû wÎfzR
n‡e [15 Zg wewmGm] Sol: y = 3x + 2, y = 3x + 2 Ges y = 2 Øviv MwVZ
a) a + b + c b) b + c  a R¨vwgwZK wPÎwU GKwU mgwØevû wÎfz‡Ri|
c) c + a  b d) a  b + c welqwU wP‡Î †`Lv‡bv n‡jv|
Ans: c
9. ‘O’ ABC e„‡Ëi †K›`ª| OA = 3 †mwg| AT Ges BT D³
e„‡Ëi `ywU ¯úk©K, AT + BT = 8 †mwg, OT = KZ?
a) 6 †mwg b) 9.5 †mwg
c) 7 †mwg d) 5 †mwg
Sol: AO = 3 †mwg
AT + BT = 8 †mwg [Dccv`¨-48 (beg-`kg †kÖYx)]
ev, 2AT = 8 †mwg
weKí c×wZ
 AT = BT [Dccv`¨ Abymv‡i]
Y = 3x + 2 ..............(i)
8
ev, AT = 2 †mwg = 4 †mwg Y = 3x + 2 ............(ii)
Y = 2 ....................(iii)
Avevi, TAO = 1 mg‡KvY A (i) I (ii) bs mgxKi‡Yi Xvj (m) h_vµ‡g 3 I 3, hv‡`i
ATO-G, (AT)2 + (AO)2=(OT)2 ciggvb mgvb| myZivs GB †iLv `ywU mgvb| wKš‧ (iii) bs †iLvwU (i)
O T
ev, (OT)2 = 42 + 32 = 16 + 9 = 25 I (ii) n‡Z wfbœ| AZGe R¨vwgwZK wPÎwU GKwU mgwØevû wÎfzR|
 OT = 5 †mwg B
Ans: c
Ans: d 15. †Kv‡bv wÎfz‡Ri evû·qi •`N©¨ h_vµ‡g x2 + 1, x21 Ges 2x
†hLv‡b x > 1, wÎfzRwU wKiƒc n‡e?
x2 y2
10. + =1 mgxKi‡Yi †jLwPÎ wK n‡e? a) mg‡KvYx wÎfzR b) m~ÿ‡KvYx wÎfzR
4 4
c) ¯
~j‡KvYx wÎfzR d) mgevû wÎfzR
a) Aa©e„Ë b) e„Ë
Sol: x2 + 1 ......................(i)
c) Dce„Ë d) mij‡iLv
x2  1 ..........................(ii)
x2 y2
Sol: 4  4 = 1 2x ...........................(iii)
⸪(i), (ii) I (iii) bs mgxKi‡Yi fzR (m) Gi cÖ‡Z¨KwU‡Z x Av‡Q
ev, x2  y2 = 4 ZvB GwU mg‡KvYx wÎfzR|
Ans: b [⸪ mg‡KvYx wÎfz‡Ri wZb evû mgvb nq]
11. x + 3y = 0 mgxKi‡Yi †jLwPÎ wK n‡e? Ans: a
a) mij‡iLv b) e„Ë
c) cive„Ë d) g~j we›`yMvgx mij†iLv
Ans: d Nb R¨vwgwZ
12. What is the slope of the line that contains the 1. NbK-Gi mgMÖZ‡ji †ÿÎdj KZ?
points (1, 3) and (4,3)? a) 5a2 eM© GKK b) 6a2 eM© GKK
2
a) 2 b) 0, 5 c) 8a eM© GKK d) .............. eB‡q Ackb †bB
c) 1 d) 2 Sol: Nb‡Ki 6 wU c„ô Av‡Q| cÖwZwU c„‡ôi †ÿÎdj a2 eM© GKK|
3(3)  mgMÖZ‡ji †ÿÎdj = 6a2 eM© GKK|
Sol: Slope of the line = = 2 Ans: b
14
Ans: a 2. †Kv‡bv Nb‡Ki avi 10 †m.wg. n‡j, Zvi mgMÖZ‡ji †ÿÎdj KZ?

92
a) 75 eM© †m.wg. b) 100 eM© †m.wg. myZivs mwVK DËi n‡”Q d
c) 300 eM© †m.wg. d) 600 eM© †m.wg. Ans: d
Sol: Nb‡Ki mgMÖ Z‡ji †ÿÎdj = 6a2 7. †KvY‡Ki f~wgi e¨vmva© r, D”PZv h I †njvb DbœwZ 1 n‡j, wb‡¤œi
= 6  102 †Kvb m¤úK©wU mwVK?
= 600 eM©‡mwg a) 12 = h2+r2 b) 1 = h2+r2
Ans: d h2+r2
3. 18© © DuPz GKwU ev‡·i •`N©¨ 3 dzU Ges cÖ¯
 2 dzU| ev·wUi c) 1 =  h2+r3 d) 1 =
2r
AvqZb KZ? Sol: i = h2+r2 (GUv †KvY‡Ki m~Î)
a) 8 NbdzU b) 9 NbdzU Ans: b
c) 108 NbdzU d) 6 NbdzU 8. mge„Ëf~wgK wmwjÛv‡ii f~wgi e¨vmva© r Ges D”PZv h n‡j
Sol: Nbe¯‧i AvqZb = abc mgMÖZ‡ji †ÿÎdj †KvbwU n‡e?
18 a) 2rh b) r(r + h)
= 3  2  12
c) 4r(r + h) d) 2r(r + h)
= 9 NbdzU Sol: wmwjÛv‡ii eµZ‡ji †ÿÎdj = 2rh
4. GKwU Nb‡Ki QqwU c„ôZ‡ji †ÿÎdj 216 eM© †m.wg. n‡j,
wmwjÛv‡ii `yBcÖv‡šÍi †ÿÎdj = 2r2
NbKwUi AvqZb KZ?
 wmwjÛv‡ii mgMÖZ‡ji †ÿÎdj = 2r (r + h)
a) 64 Nb †m.wg. b) 126 Nb †m.wg.
Ans: d
c) 216 Nb †m.wg. d) 316 Nb †m.wg.
9. wmwjÛvi AvK…wZi GKwU cvwbi U¨vs‡Ki e¨vmva© n‡jv 3 wgUvi Ges
Sol: Avgiv Rvwb,
D”PZv n‡jv 4 wgUvi| U¨vsKwU KZ wjUvi cvwb w`‡q c~Y© Kiv hv‡e?
NbK-Gi mgMÖ Z‡ji †ÿÎdj = 2 (a2+a2+a2)
a) 28.26 wjUvi b) 28260 wjUvi
= 6 a2 eM© GKK
c) 23 wjUvi d) 26280 wjUvi
cÖkœg‡Z,
[Note: mwVK DËi: 113097 wjUvi|]
6a2 = 216
Sol: AvqZb = r2h
 a2 = 36
a=6 =   (3)2  4
AZGe, NbKwUi AvqZb = a3 = 63 = 216 = 113.04 NbwgUvi
myZivs mwVK DËi (M)| U¨vsKwU‡Z cvwb a‡i = 113.097  1000
Ans: c = 113097 wjUvi
5. GKwU †P․ev”Pvi •`N©¨ 5 wgUvi, cÖ¯
 4 wgUvi Ges MfxiZv 3 Ans: Ack‡b mwVK DËi †bB|
wgUvi| †P․ev”PvwU c~Y© Ki‡Z KZ wjUvi cvwb jvM‡e? 10. †Kvb K~qvi MfxiZv 10 wgUvi Ges e¨vmva© 1 wgUvi n‡j H K~qvi
a) 60 wjUvi b) 3600 wjUvi AvqZb KZ?
c) 36000 wjUvi d) 60000 wjUvi a) 100 NbwgUvi b) 10 NbwgUvi
Sol: †P․ev”PvwUi AvqZb = 5  4  3 = 60 NbwgUvi c) 1000 NbwgUvi d) 2 NbwgUvi
 †P․ev”PvwU‡Z cvwb a‡i = 60  1000 = 60000 wjUvi Sol: †`qv Av‡Q,
Ans: d Kzqvi MfxiZv, h = 10 wgUvi
6. 2.5 wgUvi eM©vKvi GKwU †Lvjv †P․ev”Pvq 28,900 wjUvi cvwb Kzqvi e¨vmva©, r = 1 wgUvi
a‡i| Gi wfZ‡i Gjywgwbqv‡gi cvZ jvMv‡Z cÖwZ eM©wgUv‡i 5  Kzqvi AvqZb, r2h = .12.10 NbwgUvi
UvKv wnmv‡e †gvU KZ LiP co‡e? = 10 NbwgUvi
a) 229.60 UvKv b) 129.29 UvKv A_©vr mwVK DËi b
c) 227.80 UvKv d) †KvbwUB bq Ans: b
Sol: awi, †P․ev”PvwUi MfxiZv = x wgUvi
 †P․ev”PvwUi AvqZb = 2.5  2.5  x 11. GKwU dzUe‡ji e¨vm 10 Bw n‡j dzUejwUi AvqZb KZ?
1000 wjUvi = 1 NbwgUvi a) 31.416 Bw b) 78.54 BwÂ
 28900 Ó = 28.9 NbwgUvi c) 314.16 NbBw d) 523.60 NbBwÂ
 2.52  x = 28.9 10
Sol: e¨vmva© r = 2 = 5 BwÂ
 x = 4.624 wgUvi
†P․ev”Pvi Zjvi †ÿÎdj = 2.5  2.5 = 6.25 eM©wgUvi 4 4
†MvjK Z_v dzUe‡ji AvqZb = 3 r3 = 3    (5)3
Pvicv‡ki †ÿÎdj = 4  2.5  4.624
= 46.24 eM©wgUvi = 523.6 NbBwÂ
†gvU †ÿÎdj = 6.25+46.24 = 52.49 eM©wgUvi Ans: d
†gvU LiP = 52.495= 262.45 UvKv

93
4 3
 
12. 10 †m.wg. D”PZvwewkó GKwU †ej‡bi f~wgi e¨vm 4 †m.wg., 4
=
†ej‡bi AvqZb KZ? 3 3
a) 640 Nb †m.wg. b) 320 Nb †m.wg. 32
= 3
c) 160 Nb †m.wg. d) 80 Nb †m.wg.
8 Ans: d
Sol: e¨vm, r = =4
2
†ej‡bi AvqZb = r2h =  (4)210 = 160 Nb †m.wg. wmwiR m¤úbœKiY
Ans: c 01. cÖkœ‡evaK ¯
v‡bi msL¨vwU KZ n‡e? [35 Zg wewmGm]
13. †Mvj‡Ki †K›`ª †_‡K h `~i‡Z¡ Zj‡”Q‡` Drcbœ e„‡Ëi e¨vmva© 2 9 4 25 ?
KZ? a) 6 b) 3
a) h2r2 b) h2r2 c) 8 d) 5
c) r2h2 d) r2h2 Sol:
Sol: r e¨vmva©wewkó †Mvj‡Ki †K›`ª †_‡K h `~i‡Z¡ Zj‡”Q‡` 22: 93
Drcbœ e„‡Ëi e¨vmva© = r2h2 (m~Î) 4  4 : 25  5
Ans: c 66
17. `ywU †Mvj‡Ki e¨vmv‡a©i AbycvZ 3 t 2 n‡j Zv‡`i AvqZ‡bi myZivs wmwiRwU µwgK nIqvq msL¨vwU n‡e 6|
AbycvZ KZ? Ans: a
a) 9 t 4 b) 27 t 8 02. wb‡Pi `yBwU cÖkœ‡evaK wP‡ýi RvqMvq †Kvb msL¨vwU em‡e? [35 Zg
c) 12 t 4 d) 27 t 4 wewmGm]
Sol: awi, e¨vmva©Øq r1 Ges r2 7 ?
r1 3 ? = 343
 = a) 7 b) 77
r2 2
4 3 c) 343 d) 49
3
r1 3 27 3
3 r 1 27 Sol: Avgiv Rvwb, µwgK mgvbycv‡Z,
ev, r 3 = 23 = 8 ev, 4 3 = 8
1g ivwk  3q ivwk = (2q ivwk)2
3 r 2
2
 (2q ivwk)2 = 7  343
 AvqZ‡bi AbycvZ 27:8 ev, 2q ivwk = 2401
Ans: b  2q ivwk = 49|
15. GKwU †Mvj‡Ki AvqZ‡bi AbycvZ 8 t 27, Zv‡`i †ÿÎd‡ji Ans: d
AbycvZ KZ? 03. wb‡Pi b¤^i wmwi‡R †KvbwU em‡e? [35 Zg wewmGm]
a) 4 t 9 b) 2 t 3 1, 2, 8, 48, 384
c) 4 t 5 d) 5 t 6 a) 1980 b) 3840
2
†Mvj‡Ki †ÿÎdj 8r c) 2840 d) 4620
4 3 Sol: 1 = 1  1
3 r 1 8 r13 8 r1 2 2=12
kZ©g‡Z, 4 3 = 27  3 = 27  = 3
r2 r2 8=24
3 r 2
48 = 8  6
†MvjK `ywUi †ÿÎd‡ji AbycvZ
384 = 48  8
2 2
4r 1 r1 2 cieZ©x msL¨v = 384  10 = 3840
= = = 2 = 4 = 4:9 Ans: b
2 2 3 9
4r 2 r2 04. 2, 3, 5, 9, 17 Gi cieZ©x msL¨vwU KZ? [35 Zg wewmGm]
Ans: a a) 33 b) 30
2 c) 32 d) 48
16. 4 †mwg e¨v‡mi GKwU †j․n †MvjK‡K wcwU‡q †mwg cyiæ GKwU Sol: 3  2 = 1
3
e„ËvKvi †j․ncvZ cÖ¯‧Z Kiv n‡jv| H cv‡Zi e¨vmva© KZ? 53=12
a) 4 †mwg b) 6 †mwg 95=22
c) 5 †mwg d) 4 †mwg 17  9 = 8 = 4  2
4 3 cieZ©x msL¨v = 17 + 8  2 = 33
Sol: †Mvj‡Ki AvqZb = 3 r
Ans: a
05. 23, 25, 29, 37, ––– k~b¨¯
v‡b em‡e?

94
a) 42 b) 49 11 + 4 = 45
c) 53 d) 57 15 + 8 = 23
Sol: 23, 25, 29, 37, ............... 23 + 16 = 39
GLb, 25  23 = 2 = 21  cieZ©x msL¨v = 39 + 32 = 71
29  25 = 2  2 = 22 Ans: d
37  29 = 2  4 = 23 12. 8 , 11, 17, 29, 53, ........avivwUi cieZ©x msL¨v KZ?
a) 150 b) 105
53  37 = 2  8 = 24
c) 101 d) 75
Ans: c
06. 2, 4, 3, 7, 4, 10, 5, .......... avivwUi `kg c` wK n‡e? Sol: 8 + 3 = 11
a) 10 b) 12 11 + 6 = 17
17 + 12 = 29
c) 13 d) 16
29 + 24 = 53
Sol: avivwUi we‡Rvo ¯
v‡bi c`¸‡jv n‡”Q 2, 3, 4, 5.... Ges
avivwUi †Rvo ¯
v‡bi c`¸‡jv n‡”Q 4, 7, 10...  cieZ©x msL¨v = 53 + 48 = 101
myZivs avivwUi 8g c` = 10 +3 = 13 Ans: c
Ges 10 c` = 13+ 3 = 16 13. 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, ........avivwUi cieZ©x msL¨v KZ?
Ans: d a) 90 b) 68
07. k~b¨¯
v‡bi msL¨vwU KZ? 52, , 39, 34 c) 55 d) 40
a) 50 b) 48 Sol: 1 + 2 = 3
2+3=5
c) 45 d) 42
3+5=8
Sol: 52  7 = 45
21 + 34 = 55
45  6 = 39 Ans: c
39  5 = 34 14. 5, 8, 14, 26, 50, ........avivwUi cieZ©x msL¨v KZ?
Ans: c a) 74 b) 98
08. 1 , 3, 7, ......,21, 31, 43 avivi ga¨eZ©x msL¨v KZ? c) 102 d) 122
a) 13 b) 15 Sol: 8 = 5 + 3
c) 17 d) 19 14 = 8 + 6
Sol: J 26 = 14 + 12
1, 3, 7, 13, 21, 31, 43 50 = 26 = 24
+2 +4 +6 +8 +10 +12  cieZ©x c` = 50 + 48 = 98
Ans: a Ans: b
4 5 6 7 1 15. 9, 12, 18, 30, 54, ........avivwUi cieZ©x msL¨v KZ?
09. [30 Zg wewmGm] a) 152 b) 106
16 25 36 49 ?
c) 102 d) 76
a) 1 b) 2
Sol: 12 = 9 + 3
c) 3 d) 4
18 = 12 + 6
Sol: wb‡Pi NiwU Dc‡ii N‡ii eM©| 1 Gi eM© 1| 30 = 18 + 12
Ans: a 54 = 30 + 24
10. 6, 17, 49, 144 µgwUi cieZ©x c` KZ?
 cieZ©x c` = 54 + 48 = 102
a) 29 b) 356
Ans: c
c) 408 d) 428 16. 1, 5, 13, 29, 61, ..... avivwUi cieZ©x msL¨vwU KZ?
Sol: a) 76 b) 102
2q msL¨v = 1g msL¨v  3  1 c) 106 d) 125
3q msL¨v = 2q msL¨v  3  2 Sol: 5 = 1 + 4
4_© msL¨v = 3q msL¨v  3  4 13 = 5 + 8
 5g msL¨v = 4_© msL¨v  3  4 29 = 13 + 16
= 144  3  4 = 428 61 = 29 + 32
Ans: d  cieZ©x c` = 61 + 64 = 125
11. 9 , 11, 15, 23, 39, ........avivwUi cieZ©x msL¨v KZ? Ans: d
a) 52 b) 58 17. 7, 10, 16, 28, 52, ..... avivwUi cieZ©x msL¨vwU KZ?
c) 65 d) 71 a) 74 b) 100
Sol: 9 + 2 = 11 c) 104 d) 150

95
Sol: 7, 10, 16, 28, 52
10 = 7 + 3, 16 = 10 + 6, 28 = 16 = 12, 52 = 28 + 24
cieZ©x c` 52 + 48 = 100 Ans: a
Ans: b 3. mygbv Zvi hvÎv ïiæi ¯
vb †_‡K 10 wgUvi c~e© w`‡K nuvUvi ci Wv‡b
18. 1, 3, 6, 10, 15, .... µgwUi cieZ©x c` KZ? Nyi‡jv Ges 6 wgUvi nuvUj| Gici †m cybivq Wv‡b Ny‡i 12 wgUvi
a) 18 b) 21 nvuUj| AZtci wKQzÿY wekÖvg wb‡q ‡m cybivq nuvUv ïiæ Kij| †m
c) 24 d) 30 GLb †Kvb w`‡K nuvU‡Q?
Sol: 1, 3, 6, 10, 15 a) cwðg w`‡K b) DËi w`‡K
3 = 1 + 2, 6 = 3 + 3, 10 = 6 + 4, 15 = 10 + 5 c) `wÿY w`‡K d) c~e© w`‡K
A_©vr c`¸‡jvi gvb c~e©eZ©x c‡`i mv‡_ c` msL¨v †hvM Ki‡j Sol:
cvIqv hv‡”Q- Ans: a
 6ô c`msL¨v = 15 + 6 = 21 4. Awb, gwb, iwb I Rwb mvwie×fv‡e emj| Awb gwbi Wv‡b, iwb gwbi
ev‡g wKš‧ Rwbi Wv‡b emj| hw` Awb iwbi euv‡q e‡m _v‡K Zvn‡j
Ans: b
me‡k‡l ev‡g †K e‡m‡Q?
19. 1, 3, 4, 7, 11, 18, ......... µgwUi cieZ©x c` KZ?
a) gwb b) Awb
a) 25 b) 29
c) Rwb d) iwb
c) 36 d) 42
Sol: 1, 3, 4, 7, 11, 18 Sol:
Ans: c
4 = 3 + 1, 7 = 4 + 3, 11 = 4 + 7, 18 = 7 + 11
5. A man facing east. He took three places forward,
GB avivq †Kv‡bv c` msL¨v‡K Zvi c~e©eZ©x `yBwU c‡`i mgwó
turned right, walked another two places and then
Ki‡j cvIqv hvq
turned right round again. In what direction was he
 cieZ©x c` = 11 + 18 = 29 last facing?
Ans: b a) South b) North
c) East d) None
MwZc_ wbY©vqK Afxÿv Sol:
Ans: b
01. mv‡`K mv‡ne Zvi e¨w³MZ Kv‡ii gyL Dˇi †i‡L Awd‡m Xz‡K
6. I drove west for 4 miles, then drove north for 2
co‡jb| Zvi evmv †_‡K Awdm ch©šÍ c_ AwZµg Ki‡Z MvwowU miles, then turned to my right and drove for
`yevi Wvb w`‡K I GKevi evg w`‡K Ny‡i‡Q| evmv Z¨vM Kivi another 3 miles, when again I turned right. Which
mgq MvwowU †Kvb gyLx wQj?[29 Zg wewmGm] choice mention is which I am going now?
a) c~e© b) cwðg a) North East b) East
c) DËi d) `wÿY c) West d) South
Sol: Sol: 1
me©‡k‡l MvwowUi gyL wQj DËi w`‡K| MvwowU DËi w`K n‡Z Ans: d
`yBevi evgw`‡K Nyiv‡j (KviY Av‡M G‡K `yBevi Wvbw`‡K Nyiv‡bv 7. You are standing with your face towards east.
n‡q‡Q) MvwowUi gyL n‡e `wÿY w`‡K| Gici MvwowU‡K GKevi Then you turn right, then again turn right and
Wvb w`‡K Nyiv‡j (KviY G‡K GKevi evg w`‡K Nyiv‡bv n‡q‡Q) then left. Which direction are you facing?
MvwowUi gyL n‡e cwðg w`‡K| A_©vr evmv Z¨vM Kivi mgq a) South b) North East
MvwowU cwðggyLx wQj| c) East d) None
Ans: b Sol:
2. In a bright sunny afternoon, you are walking
towards the east. You ask one to show you the
post office. He said, “Go straight ahead, you
will find an intersection. Go about a mile to the
left and you will find a school to your left. The
post office is exactly behind it. What direction is
the school from the point you are standing at?
[28 Zg wewmGm] Ans: a
a) NORTH b) WEST 8. Point ‘X’ is north of point ‘Y’ is east of point ‘Z’.
c) EAST d) SOUTH To which direction is point ‘X’ with respect to ‘Z’?
Sol: a) North East b) North
c) East d) West
Sol:

96
Ans: a Sol:
9. †giæ ¯‥zj †_‡K †ei n‡q 20 wgUvi c~e© w`‡K nuvUvi ci 10 wgUvi Ans: d
`wÿ‡Y nuvUj| Gici †m 35 wgUvi cwðg w`‡K nuvUvi ci 5 16. A man walked 3 meters towards north, turned
wgUvi Dˇi nuvUj| Zvici Avevi 15 wgUvi c~e© w`‡K †Mj| hvÎv west and walked 2 meters, then turned north again
ïiæi ¯
vb †_‡K MšÍe¨ ¯
vb ch©šÍ me‡P‡q Kg `~iZ¡ KZ? and walked 1 meter and then turned east and
a) 5 wgUvi b) 15 wgUvi walked 5 meters. How far is he from the starting
c) 12 wgUvi d) †Kv‡bvwUB bq point?
Sol: a) 6 meters b) 5 meters
Ans: a c) 10 meters d) 3 meters
10. GK e¨w³ 1 gvBj wM‡q Wvb w`‡K Ny‡i Ges Av‡iv 1 gvBj wM‡q Sol:
evg w`‡K Ny‡i Ges 2 gvBj hvq| cybivq evg w`‡K Ny‡i 5 gvBj Ans: b
wM‡q †m Zvi Awd‡m hvq| Zvi hvÎvi ¯
vb †_‡K Awd‡mi `~iZ¡ 17. mygb, Kgj †_‡K 8 wgUvi `wÿ‡Y `uvwo‡q Av‡Q| •mKZ, mygb †_‡K
KZ? 6 wgUvi cwð‡g `uvwo‡q Av‡Q| Kgj I •mK‡Zi g‡a¨ `~iZ¡ KZ
a) 5 gvBj b) 7 gvBj wgUvi?
c) 9 gvBj d) 10 gvBj a) 7 wgUvi b) 12 wgUvi
Sol: c) 8 wgUvi d) 10 wgUvi
Ans: a Sol:
11. evnvi 10 wgUvi DËi w`‡K nuvUvi ci euv‡q Ny‡i 15 wgUvi nuvUj| Ans: d
Wv‡b Ny‡i 5 wgUvi nuvUj, AveviI Wv‡b Ny‡i 15 gwUvi †nu‡U 18. Rysul started from his house, walked two miles
†Mj| hvÎv ïiæi ¯
vb †_‡K KZ `~‡i evnv‡ii eZ©gvb Ae¯
vb? north, then there miles west, then six miles south.
a) 10 wgUvi b) 15 wgUvi How far away from his house was he then?
c) 25 wgUvi d) 35 wgUvi a) 4 miles b) 8miles
Sol: c) 5miles d) 7 miles
Ans: b Sol:
12. †mvnvM †Kvb ¯
vb †_‡K 10 wKwg. Dˇi †nu‡U cybivq 6 wKwg. Ans: c
`wÿ‡Y wd‡i Avmj| AZtci ‡m cwð‡g 3 wKwg. nuv‡U| hvÎv 19. mvB‡Kj Pvwj‡q bv›Uz 10 wKwg. Dˇi †Mj| †mLvb †_‡K 6 wKwg.
ïiæi ¯
vb †_‡K †mvnvM GLb KZ `~‡i Ae¯
vb K‡i‡Q? `wÿ‡Y †Mj| Avevi c~‡e© †Mj 3 wKwg.| GLb bv›Uzi Ae¯
vb hvÎv
a) 8 wKwg. b) 5 wKwg. ïiæi ¯
vb †_‡K KZ `~‡i I †Kvb w`‡K i‡q‡Q?
c) 6 wKwg. d) 12 wKwg. a) 5 wKwg. DËi-c~e© w`‡K b) 10 wKwg. DËi-cwð‡g
Sol: c) 15 wKwg. `wÿY-cwð‡g d) 5 wKwg. cwð‡g
Ans: b Sol:
13. wkwib 3 wgUvi Dˇi nuvUj| Gici cwð‡g wd‡i 2 wgUvi nuvUj| Ans: a
Gici Avevi Dˇi wd‡i 1 wgUvi nuvUj| me‡k‡l c~e©w`‡K 5 20. gvngy` mv‡ne evwo †_‡K †ei n‡q 2 wKwg. `wÿ‡Y wM‡q evg w`‡K 3
wgUvi †nu‡U †m Zvi MšÍ‡e¨ †c․Qj| wkwib Zvi hvÎv ïiæi ¯
vb wKwg. †M‡jb| Gici evgw`‡K 2 wKwg. wM‡q wZwb cybivq ev‡g Ny‡i
†_‡K KZ wgUvi `~‡i Ae¯
vb Ki‡Q| 3 wKwg. †M‡jb| gvngy` mv‡ne eZ©gv‡b †Kv_vq Ae¯
vb Ki‡Qb?
a) 4 wgUvi b) 9 wgUvi a) evwo †_‡K 3 wKwg. c~‡e©
c) 5 wgUvi d) 9 wgUvi b) evwo †_‡K 2 wKwg. c~‡e© 3
Sol: c) evwo †_‡K 4 wKwg. `wÿ‡Y
Ans: c d) wbR evwo‡Z 2 2
14. ïf Zvi ¯‥zj †_‡K 11 wgUvi Dˇi nuvUvi ci 6 wgUvi cwð‡g Sol:
Ans: d 3
nuvUj| Gici †m 3 wgUvi `wÿ‡Y wM‡q Zvi evwo †cu․Qj| ïfi
¯‥zj †_‡K evwoi `~iZ¡ KZ? 21. If you start from point A and walk 3 miles towards
a) 10 wgUvi b) 15 wgUvi the west then turn left and walk 4 miles. How far
c) 17 wgUvi d) 19 wgUvi will you be from the starting point and in which
direction will you be going?
Sol:
a) 5 miles, southwards
Ans: a
15. wicb 6 gvBj Dˇi wM‡q Wv‡b Nyi‡jv Ges 4 gvBj c~‡e© nuvUj| b) 4 miles, eastwards
Zvici 3 gvBj `wÿ‡Y nuvUj| AZtci Wv‡b Ny‡i Av‡iv 4 gvBj c) 5 miles, northwards
cwð‡g nuvUj| wicb Zvi hvÎv ïiæi ¯
vb †_‡K KZ `~‡i Ae¯
vb d) 6 miles, westwards
K‡i‡Q| Sol:
a) 4 gvBj b) 6 gvBj Ans: a
c) 5 gvBj d) 3 gvBj

97
22. nvmvb 60 wgUvi `wÿ‡Y nuvUj| euv‡q Ny‡i 50 wgUvi wM‡q cybivq 2
a) 5 min.past 7 b) 5 min.past 7
ev‡q Nyij Ges 60 wgUvi nuvUj| hvÎv¯
vb †_‡K eZ©gv‡b Zvi 11
Ae¯
vb †Kvb w`‡K I KZ `~‡i? 3 5
c) 511 min.pat 7 d) 511 min.past 7
a) 50 wgUvi cwð‡g b) 50 wgUvi c~‡e©
11M60H
Sol: Angle = 
c) 100 wgUvi `wÿ‡Y d) 40 wgUvi Dˇi
Sol:  2 
Ans: b 60H11M
23. Rywewj ¯‥zj GÛ K‡j‡Ri evwl©K µxov cÖwZ‡hvwMZvq mvB‡Kj †im but incase of time we will use, Angle = 2
†Ljvq wRqv, iv‡k`, ûgvqyb, kvwnb I AvRv` Ask wbj| G‡Z 60711M
wRqv iv‡k‡`i Av‡M wKš‧ ûgvqy‡bi c‡i Pjj| ûgvqyb wRqvi So, 180 = 2 [⸪ H = 7]
Av‡M wKš‧ kvwn‡bi c‡i iB‡jv| AvRv` iB‡jv gvSLv‡b| †K  360 = 420  11M
mevi Av‡M?  11M = 420  360
a) wRqv b) iv‡k`  11M = 60
c) kvwnb d) AvRv` 60 5
Sol:  M = 11 = 511
Ans: c 5
24. wiqv` mygb, AvKvk, mvMi I Lv‡j` ågY Ki‡Z †ei n‡q wiqv` So, time is 511 minutes past7.
myg‡bi Av‡M Ges AvKv‡ki c‡i Pjj| AvKvk, wiqv‡`i Av‡M Ans: d
wKš‧ mvM‡ii c‡i iB‡jv| Lv‡j` mevi gvSLv‡b Pjj| mevi 2. †ejv 2.30 NwUKvi mgq Nwo‡Z NÈv I wgwb‡Ui KuvUv ci¯úi KZ
Av‡M †K iB‡jv? wWwMÖ †KvY Drcbœ Ki‡e?
a) wiqv` b) AvKvk a) 90 b) 105.5
c) mygb d) mvMi c) 60 d) 120
Sol:
 1130-602 
Ans: d Sol: ga¨eZ©x †KvY =  
25. gxZv, wjwj, wecyj, gybxœ I gvqv GKwU mvwi‡Z DËi w`‡K gyL K‡i  2 

`uvwo‡q| wjwj Avi wecy‡ji gvSLv‡b gxZv| gybxœ euv w`K w`‡q  330120 
= 2 
wjwji wVK c‡i| wjwj euv w`K †_‡K wØZxq| gvqv mvwiwUi †Kv‡bv  

210
GKw`K †_‡K mK‡ji †k‡l| †K mvwii Ab¨ cÖv‡šÍ i‡q‡Q? = 2 
a) wjwj b) gxZv  
c) wecyj d) gybxœ = 105
Sol: [Note: cÖkœc‡Î mwVK DËi †bB mwVK DËi 105|]
Ans: d Ans: Note.
26. nwiY wkKvi n‡jv wVKB, GLb fvM-ev‡Uvqvivi cvjv| wkKvwi 3. 2Uv 15 wgwb‡Ui mgq NÈvi KuvUv I wgwb‡Ui KuvUvi g‡a¨ KZ wWMÖx
cuvPRb wkKv‡ii PZzw`©‡K †Mvj n‡q e‡m‡Q| gÄy ivqnv‡bi evg †KvY Drcbœ nq? [11 Zg wewmGm]
w`‡K, weKvk AiæY I bvwm‡ii ga¨Lv‡b Ges Awb‡g‡ki Wvb 1 1
w`‡K| †K bvwm‡ii Wv‡b? a) 23 2  b) 22 2 
a) weKvk b) Awb‡gk 1
c) ivqnvb d) gÄy c) 24 2  d) 23
Sol: Sol: Avgiv Rvwb,
Ans: d 1115-602
ga¨eZ©x †KvY =  
27. X is west of Y and Y is North of Z. M is south of  2 
X. Which direction is M to Z? 165-120 
a) West b) South = 2 
 
c) North d) Esast 45 
1
Sol: =  2  = 222 
 
Ans: d
Ans: b
4. †ejv 3Uvq GKwU Nwoi NÈv I wgwb‡Ui KuvUvi ga¨eZ©x †Kv‡Yi gvb
Nwo welqK Afxÿv KZ? [000 Zg wewmGm]

1. At what time between 7 and 8 o’clock will the a)  b) 4
hands of a clock be in the same straight line
but, not together?  
c) 3 d) 2

98
300-240
=
Sol: Nwo‡Z hLb 3Uv ev‡R, ZLb wgwb‡Ui KuvUv 12 eivei Ges
NÈvi KuvUv 3 eivei _v‡K|  2 
90 
=  2  = 45
12 NÈvi Rb¨ = 2
2  
1 Ó Ó  12 
  Ans: b
2  3  7. Nwo‡Z hLb 6Uv †e‡R 15 wg. ZLb NÈv I wgwb‡Ui KuvUvi ga¨eZ©x
3 Ó Ó  12  = 2 †KvY n‡e?
 
1
110-603 a) 972  b) 85
weKí c×wZ: ga¨eZ©x †KvY =  
 2 
1
-180 
c) 92 2  d) 75
=  2  = 90
 
1115-606
Avgiv Rvwb, 180 =  Sol: ga¨eZ©x †KvY =  
 2 
 
 90 = 2  165360 
= 2 
Ans: d  
5. Nwo‡Z GLb 8Uv ev‡R| NÈvi KuvUv I wgwb‡Ui KuvUvi ga¨Kvi  195  
1
=  2  = 972 
†KvYwU n‡e [000 Zg wewmGm]  
Ans: a
a) 150 b) 60
8. Nwo‡Z hLb 3Uv †e‡R 45 wg. ZLb NÈv I wgwb‡Ui KuvUvi ga¨eZ©x
c) 120 d) 90 †KvY KZ n‡e?
Sol: 12 NÈvi Rb¨ = 360 a) 147 b) 148
360 
1 Ó Ó =  12  = 30 1
c) 157 2 
1
d) 152 2 
 
hLb 8Uv ev‡R, ZLb wgwb‡Ui KuvUv 12 eivei Ges NÈvi KuvUv 8
1145-603
eivei _v‡K| 8Uvi mgq NÈvi I wgwb‡Ui KuvUvi ga¨ AšÍf©y³ Sol: ga¨eZ©x †KvY =  
 2 
†KvY 30+ 30+ 30+ 30 = 120 
495180
110-608 = 2 
weKí c×wZ : ga¨eZ©x †KvY =    
 2  315
-480  
= 2 
= 2
 
  1
= 240 = 157 2 
 ga¨eZ©x †KvY = 360240 = 120 Ans: c
Ans: c 9. Nwo‡Z hLb 5Uv †e‡R 40 wg. ZLb NÈv I wgwb‡Ui KuvUvi ga¨eZ©x
6. Nwo‡Z hLb 4Uv 30 ev‡R ZLb NÈvi KuvUv I wgwb‡Ui KuvUvi †KvY KZ n‡e? [000 Zg wewmGm]
g‡a¨ KZ wWwMÖ †KvY Drcbœ nq?
a) 65 b) 72
a) 40 b) 45 c) 70 d) 68
c) 50 d) 60
1120-605
Sol: 12 N›Uvi Rb¨ = 360 Sol: ga¨eZ©x †KvY =  
 2 
360 
Ó =  12  = 30

220-300
1 Ó
  = 2 
 
N›Uvi KuvUv 4Uv eivei Ges wgwb‡Ui KuvUv 6Uv eivei _vK‡j
80 
Zv‡`i ga¨ Drcbœ †KvY = 30 + 30 = 60 wKš‧ mv‡o =  2  = 40
 
PviUvi mgq wgwb‡Ui KuvUv 6 eivei _vK‡jI NÈvi KuvUv 4
Ans: c
eivei _v‡K bv eis 4 I 5 Gi ga¨eZ©x ¯
v‡b _v‡K|
10. Nwo‡Z hLb 5Uv †e‡R 40 wg. ZLb NÈv I wgwb‡Ui KuvUvi ga¨eZ©x
1 
NÈvi KuvUv 4 †_‡K 5 Gi w`‡K AMÖmi nq = 30  2 = †KvY KZ n‡e?
 
a) 65 b) 72
15
c) 70 d) 68
4Uv 30-G NÈvi KuvUv I wgwb‡Ui KuvUvi g‡a¨ Drcbœ †KvY =
1140-605
(6015) = 50 Sol: ga¨eZ©x †KvY =  
 2 
1130-604
weKí c×wZ : ga¨eZ©x †KvY =  
 2 

99
220-300
=
14. Nwo‡Z hLb 5Uv †e‡R 55 wg. ZLb NÈv I wgwb‡Ui KuvUvi ga¨eZ©x
 2  †Kvb KZ n‡e? [000 Zg wewmGm]
80 a) 148 b) 154
=  2  = 40
  1
c) 152 2 
1
d) 156 2 
Ans: c
10. † [000 Zg wewmGm] 1155605
Sol: ga¨eZ©x †KvY =  
a) 65 b) 72  2 

c) 70 d) 68  605300 
= 
1140-605  2 
Sol: ga¨eZ©x †KvY =   305 
 
= 2 
2
440-300 
 
= 2 
  1
= 152 2 
 140
= 2 = 70
  Ans: c
Ans: c 15. Nwo‡Z hLb 3Uv †e‡R 20 wg. ZLb NÈv I wgwb‡Ui KuvUvi ga¨eZ©x
11. Nwo‡Z hLb 6Uv †e‡R 30 wg. ZLb NÈv I wgwb‡Ui KuvUvi †KvY KZ n‡e?
ga¨eZ©x †KvY KZ n‡e? [000 Zg wewmGm] a) 15 b) 25
a) 25 b) 15 c) 20 d) 22
c) 28 d) 20  1120603 
Sol: ga¨eZ©x †KvY =  
1130606  2 
Sol: ga¨eZ©x †KvY =  
 2   220180  
= 2 
330-300 
 
= 2 
  40 
=2
30 
 
=  2  = 15
  = 20
Ans: b Ans: c
12. hLb 7Uv †e‡R 48 wg. ZLb NÈv I wgwb‡Ui KuvUvi ga¨eZ©x †KvY 16. Nwo‡Z hLb 7Uv †e‡R 40 wg. ZLb NÈv I wgwb‡Ui KuvUvi ga¨eZ©x
KZ n‡e? †KvY KZ n‡e? [000 Zg wewmGm]
a) 54 b) 45 a) 15 b) 12
c) 52 d) 56 c) 11 d) 10
1148-607 1140607
Sol: ga¨eZ©x †KvY =   Sol: ga¨eZ©x †KvY =  
 2   2 
 
 528420   440420 
=  = 
 2   2 
108  20 
=  2  = 54 =2
   
Ans: a = 10
13. Nwo‡Z hLb 9Uv †e‡R 27 wg. ZLb NÈv I wgwb‡Ui KuvUvi Ans: d
ga¨eZ©x †KvY KZ n‡e? 17. Nwo‡Z hLb 12Uv †e‡R 28 wg. ZLb N›Uv I wgwb‡Ui KuvUvi ga¨eZ©x
1 †KvY KZ n‡e?
a) 114 b) 121 2 
a) 140 b) 210
1 c) 203 d) 285
c) 112 2  d) 119
11286012
1127-609 Sol: ga¨eZ©x †KvY =  
Sol: ga¨eZ©x †KvY =    2 
 2  308720 

297540  = 
=   2 
 2  412
1 = 2 
121 2   
= 206
Ans: b
 ga¨eZ©x †KvY = 360206 = 154

100
Ans: d 2. wZbwU NÈv GK‡Î evRvi ci Zviv h_vµ‡g 2 NÈv, 3 NÈv, I 4 NÈv
18. Nwo‡Z hLb 3Uv †e‡R 15 wg. ZLb NÈv 3 wgwb‡Ui KuvUvi cici evR‡Z _vK‡jv| 1 w`‡b Zviv KZevi GK‡Î evR‡e?
ga¨eZ©x †KvY KZ n‡e? [000 Zg wewmGm] a) 12 evi b) 6 evi
1 c) 4 evi d) 3 evi
a) 3 2  b) 5
Sol: 2, 3 I 4 Gi j.mv.¸. = 12
1 1  12 NÈv ci Zviv GK‡Î Avevi evR‡e|
c) 6 2  d) 7 2 
24
 12 NÈv ci Zviv 12 ev 2 evi evR‡e|
1115603
Sol: ga¨eZ©x †KvY =  
 2  ïiæ‡Z GKevi evRvi ci Zviv 1 w`‡b Avi 2 evi ev‡R|

165180 myZivs 1 w`‡b Zviv †gvU (2 + 1) = 3 evi evR‡e|
= 2 
  Ans: d
 3. PjwZ eQi A_©vr 2010 mv‡ji 1 Rvbyqvwi ïµevi wQj| G eQi 31
15
=2
  wW‡m¤^i wK evi n‡e? [30 Zg wewmGm(wjwLZ)]
1 a) iweevi b) eyaevi
=72 c) ïµevi d) †mvgevi
Ans: d Sol: 2010 mvjwU wjc Bqvi bq| myZivs 2010 mv‡ji 1g w`b
19. The circular clock above shows a time of A_©vr 1 Rvbyqvwi Ges 365Zg w`b A_©vr 31 wW‡m¤^i mßv‡ni GKB
exactly 3:30. What is the value of x in degrees? w`b n‡e| A_©vr ïµevi n‡e|
a) 60 b) 75 Ans: c
c) 85 d) 90 4. PjwZ eQi A_©vr 2009 mv‡ji 1 Rvbyqvwi e„n¯úwZevi wQj| G
1130603 eQ‡ii 31 wW‡m¤^i wK evi n‡e? [29 Zg wewmGm (wjwLZ)]
Sol: Value of x = 
 2  a) †mvgevi b) e„n¯úwZevi
 c) eyaevi d) kwbevi
= 
330180
 2  Sol: wjc Bqvi e¨ZxZ Ab¨vb¨ eQ‡ii †ÿ‡Î eQ‡ii ïiæ Ges †k‡li
150  w`b GKBevi nq| †h‡nZz 2009 mvj wjc Bqvi bq, Kv‡RB GB
= 2 
  mv‡ji cÖ_g w`b (1 Rvbyqvwi) e„n¯úwZevi nIqvq †kl w`b (31
= 75 wW‡m¤^i) e„n¯úwZevi n‡e|
Ans: b Ans: b
20. The clock shows down by one minute every 24 5. 1994 mv‡ji 1 wW‡m¤^i e„n¯úwZevi n‡j, 1995 mv‡ji H GKB
hours. How long will it take to slow down by Zvwi‡L n‡e [17 Zg wewmGm]
one hour? a) e„n¯úwZevi b) ïµevi
a) 24 days b) 30 days c) iweevi d) kwbevi
c) 60 days d) 60 hours Sol: 1995 mvj wjcBqvi bq
Sol: Since the clock takes 24 hours or 1 day to †gvU mgq 365 w`b
slow one minute. So, it will take (160) days to 365  7 = 52 mßvn 1 w`b
slow 60 minute or one hour.  1995 mv‡ji 30 b‡f¤^i e„n¯úwZevi
Ans: c A_©vr 1995 mv‡ji 1 wW‡m¤^i ïµevi|
Ans: b
6. AvMvgx ciï iwd‡Ki Rb¥w`b| c‡ii mßv‡ni †mB w`‡b GKwU
mgq wbY©vqK Afxÿv ev mgq cvi¯úh©v Drme| AvR iweevi n‡j Drm‡ei c‡ii w`b wK evi n‡e? [30 Zg
1. On 8th Feb, 2005 it was Tuesday. What was the wewmGm (wjwLZ)]
day of the week on 8th Feb, 2004? a) g½jevi b) eyaevi
a) Tuesday b) Monday c) iweevi d) ïµevi
c) Sunday d) Wednesday Sol: AvR iweevi n‡j AvMvgx ciï g½jevi| c‡ii mßv‡ni
Sol: 1 year = 365 days = 52 weeks + 1 day g½jevi Drme| myZivs Drm‡ei c‡ii w`b eyaevi|
in every next year one day is added with weeks. Ans: b
Again, in every previous year one day is deducated 7. 2009 mv‡ji 28 AvM÷ ïµevi wQj| H eQ‡ii 1 A‡±vei Kx evi
form weeks. wQj? [30 Zg wewmGm (wjwLZ)]
Here, 2004 is a leap year which has 366 days. so, 2 a) eyaevi b) e„n¯úwZevi
days will deducted form Tuesday of 2005. So, the
c) ïµevi d) kwbevi
day is Sunday.
Ans: b
Ans: c

101
8. AvMvgx ciïi c‡ii w`b hw` iweevi nq, Z‡e MZKv‡ji Av‡Mi 2. P is heavier than B. R is thinner than A, P is
w`b wK evi wQj? thinner than R. Who is the heaviest? [30 Zg wewmGm]
a) †mvgevi b) g½jevi a) B b) P
c) e„n¯úwZevi d) kwbevi c) A d) R
Ans: b Sol: P > B ; A>R ; R>P
9. e„n¯úwZevi hw` nq AvR †_‡K 3 w`b ci Zvn‡j MZKv‡ji 2 myZivs A>R>P>B
w`b Av‡M wK evi wQj? Ans: c
a) eyaevi b) g½jevi 3. All the sparrows are birds. Some animals are not
c) †mvgevi d) iweevi birds. Then, Which one of the following choices
Ans: a right? [29 Zg wewmGm wjwLZ]
10. 1999 mv‡ji Rvbyqvwi gv‡mi cÖ_g w`b ïµevi n‡j, wW‡m¤^i a) Some animals are not sparrows
gv‡mi 31 ZvwiL wK evi n‡e? b) All animals are birds
a) ïµevi b) kwbevi c) All birds are sparrows
d) None of the above is necessarily correct
c) iweevi d) †mvgevi
Sol: me Po–B cvwL (sparrow)- B n‡”Q cvwL| Avevi, wKQz cvwL
Ans: a
bq| G `ywU evK¨ †_‡K wm×všÍ †bIqv hvq †h, wKQz cÖvYx Po–B cvwL
11. 2000 mvjwU Awael© (Lep year) Ges G mv‡ji cÖ_g w`bwU
bq|
kwbevi n‡j 30 wW‡m¤^i ZvwiLwU wK evi n‡e?
Ans: a
a) e„n¯úwZevi b) ïµevi
4. If A > B and C < 0, Which of the following is
c) kwbevi d) iweevi correct?
Ans: c A B
12. Avqbvq †`Lv †Mj Nwo‡Z 9:30 wgwbU ev‡R| ZLb cÖK…Zc‡ÿ a) AC>BC b) C = C
mgq KZ? c) AC<BC d) None of these
a) 4:30 b) 3:30 Sol: A>B and C<0 ie. C is negetive
c) 6:30 d) 2:30  AC < BC
Ans: d Ans: c
13. Avgvi Rb¥w`‡bi 57 w`b ci Avgvi fvB‡qi Rb¥w`b| Avgvi 5. Which is the most feeble (weakest) boy? [16 Zg
Rb¥w`b hw` †mvgevi nq, Zvn‡j Avgvi fvB‡qi Rb¥w`b K‡e? wewmGm]
a) iweevi b) †mvgevi E is stronger than B
c) g½jevi d) eyaevi A is stronger than E
Ans: c C is stronger than E
14. †Kvb AÿiwU October G `yBevi November G GKevi D is stronger than A
Av‡Q wKš‧ eQ‡ii Ab¨ gvm¸‡jv‡Z †bB? a) A b) B
a) R b) B c) C d) D
c) O d) C Sol: E > B ; A > E ; C > E ; D > A
Ans: c Then, D > A > E > B & C > E
15. g½jevi hw` AvR †_‡K 2 w`b ci nq, Zvn‡j MZKv‡ji 3 w`b Ans: b
Av‡M wK evi wQj? 6. Who is the most clever? [13 Zg wewmGm]
a) iweevi b) †mvgevi A is cleverer than C
C is cleverer than D
c) g½jevi d) eyaevi
C is cleverer than B
Ans: b
D is cleverer than B
a) A b) B
m¤úK© wbY©q ÿgZv c) C d) D
1. P, Q †_‡K j¤^v| Q, R -Gi †_‡K j¤^v| M, N A‡cÿv Sol: A > C ; C > D ; B < C ; D > B
j¤^v| N, Q A‡cÿv j¤^v| †K me †_‡K †eu‡U? [30 Zg wewmGm] Then, A > C > D > B
a) P b) Q Ans: a
c) R d) N 7. Which man is the tallest? [13 Zg wewmGm]
Sol: P>Q; Q>R; M>N; N>Q A is smaller than B
 P>Q>R Ges M>N>Q>R B is smaller than C
C is smaller than D
 R me †_‡K †eu‡U|
E is cheaper than B
Ans: c C is cheaper than A
a) A b) B

102
c) C d) D C is wiser than B
Sol: A < B < C < D; E < D C is wiser than A
Ans: d D is wiser than E
8. Which is the most costly? E is not wiser than D
D is cheaper than A a) D b) False
A is cheaper than B c) A d) C
C is cheaper than D Sol: A > B ; C > B ; C > A ; D > E
E is cheaper than B Then, C > A > B & D > E
C is cheaper than A Ans: d
a) A b) B 14. Who is the most beautiful?
c) C d) D A is prettier than B
Sol: D < A < B ; C < D ; E < B B is uglier than A
Then, C < D < A < B & E < B C is uglier than A
Ans: b D is prettier than E
9. Who is the most clever? E is prettier than A
A is cleverer than C a) C b) D
C is cleverer than D c) A d) B
B is cleverer than C Sol: A > B ; A > B ; A > C ; D > E > A
D is cleverer than B Then, D > E > A > B & A > C
a) A b) B Ans: b
c) C d) False 15. Who is the third in the line?
Sol: A > C ; C > D ; B > C ; D > B 3 is older than1
Then, A > C > D > B & B > C 3 is younger than 5
Ans: d 7 is older than 8
10. Who is the tallest? 3 is younger than 8
A is smaller than B 5 is older than 7
B is smaller than C a) 3 b) 1
C is smaller than D c) 8 d) 7
D is taller than E Sol: 3 > 1 ; 5 > 3 ; 7 > 8 ; 8 > 3 ; 5 > 7
a) B b) C Then, 5 > 7 > 8 > 3 > 1
c) D d) E Ans: c
Sol: A < B < C < D ; E < D 16. Who is the second in the line?
Ans: c Kalam is older than Kashem.
11. Which is the longest bus? Kalam is younger than Babar.
A is longer than E Jalil is older than Kalam.
B is shorter than C a) Kalam b) Kashem
C is equal than E c) Babar d) Jalil
D is longer than B Sol: Kalam > Kashem ; Babar > Kalam ; Jalil >
a) A b) B Kalam
c) C d) D Ans: a
Sol: A > E ; C > B ; C = E ; D > B
Then, A > E = C > B & D > B
Ans: a i‡³i m¤úK© wbY©q ÿgZv
12. Which is the biggest city? 01. Avgvi gv †Zvgvi fvB‡qi †evb| †Zvgvi mv‡_ Avgvi m¤úK© wK?
A is longer than E a) gvgv b) gv‡qi †`ei
B is shorter than C c) KvKv d) †evb
C is equal than E Ans: a
D is longer than B
02. iæbv AvwQqvi †g‡q| iæbvi `vw`i †g‡qi †g‡qi GKRbB gvgv
a) C b) False
i‡q‡Q| AvwQqvi mv‡_ GB gvgvi m¤úK© wK?
c) A d) B
a) ¯^vgx b) dzdv
Sol: A = C ; B > A ; C > B ; E > D ; B > E
Then, A = C > B & B > A c) KvKv d) wcZv
Ans: b Ans: a
13. Who is the wisest?
A is wiser than B

103
03. wgwji mvg‡bB i‡q‡Q Lye PgrKvi †Pnvivi GKwU †g‡qi c) ¯¿x d) `v`x
d‡UvMÖvd| wgwj ej‡Q Avgvi evev gv‡qi GKgvÎ mšÍvb Avwg| Ans: a
Avi G d‡UvMÖv‡di gv Avgvi evevi †g‡q| H d‡UvMÖvdwU Kvi? 13. P I Q `y †evb| Q, R- Gi gv Ges S, R- Gi †Q‡j| hw` T, P-
a) Zvi wb‡RiB b) Zvi `vw`i Gi †Q‡j nq Zvn‡j mwVK m¤úK© †KvbwU?
c) Zvi gv‡qi d) Zvi †g‡qi a) P I R dzdv‡Zv fvB b) P I R †evb
Ans: d c) T,P,R fvB‡evb d) †Kv‡bvwUB bq
04. hLb K - L gv‡b nq K, L-Gi †evb| K+L gv‡b nq K, L-Gi Ans: d
fvB, LL gv‡b K, L-Gi gv Ges K+L gv‡b K, L-Gi evev| 14. †Zvgvi gv Avgvi gv‡qi fvB‡qi bvbx| †Zvgvi mv‡_ Avgvi m¤úK©
Z‡e wb‡Pi †Kvb kZ©wU M, N-Gi gvgv m¤úK© wb‡`©k K‡i? wK?
a) N - ML b) M+ON a) `v`x b) bvbx
c) M - NO d) M+N+O c) †QvU fvB d) `v`v
Ans: b Ans: b
05. GKRb gwnjv GKRb cyiæl‡K Bw½Z K‡i ej‡jb, cyiæ‡li wcZv 15. iIk‡bi evev nvwdR| iIk‡bi `v`yi †g‡qi GKRbB gvgv Av‡Qb|
n‡jb Avgvi k¦ïi| cyiælwUi mv‡_ gwnjvi m¤úK© wK? iIk‡bi mv‡_ GB GKRb gvgvi m¤úK© wK?
a) †evb b) Lvjv a) evev b) fvB
c) dzdz d) fvMœx c) KvKv d) †Kv‡bv m¤úK© †bB
Ans: a Ans: a
06. A I B n‡jv `yB †evb| B n‡jv C-Gi gv| D n‡jv C-Gi 16. gykwdKzi mv‡n‡ei `ywU mšÍvb wiwg I kvnbvR| wiwg gykwdK mv‡n‡ei
†Q‡j| hw` E, A- Gi †Q‡j nq Zvn‡j †Kvb m¤úK©wU mwVK? cyÎ wKš‧ kvnbvR gykwdKzi mv‡n‡ei †Q‡j bq| gykwdKzi mv‡n‡ei
a) A I E n‡jv fvB b) A, E I B n‡jv fvB‡evb mv‡_ kvnbv‡Ri m¤úK©Uv wK?
c) B I B n‡jv †evb d) †Kv‡bvwUB bq a) ¯¿x b) Kb¨v
Ans: d c) †evb d) †Kv‡bvwUB bq
07. Avgvi evevi †ev‡bi evevi †Q‡ji †g‡q Avgvi wK nq? Ans: b
a) †evb b) Lvjv 17. Avjg mv‡ne I Zvi ¯¿x e‡m msmv‡ii wewfbœ welq wb‡q K_v
c) dzdz d) fvMœx ejwQ‡jb| Ggb mgq Zv‡`i N‡i GKRb cÖ‡ek K‡i Avjg mv‡n‡ei
cv Quy‡q mvjvg Ki‡jb| Gici Avjg mv‡n‡ei ¯¿x D‡V wM‡q
Ans: a
08. GKwU wkï‡K †`wL‡q GKRb cyiæl Aci GKRb gwnjv‡K ejj, AvMš‧‡Ki cv Quy‡q mvjvg Ki‡jb| AvMš‧‡Ki mv‡_ Avjg mv‡n‡ei
m¤úK© wK?
ÔZvi gv n‡jv †Zvgvi evevi GKgvÎ Kb¨v|Õ gwnjvi mv‡_ H
wkïwUi m¤úK© wK? a) Avjg mv‡n‡ei †QvU gvgv b) Avjg mv‡n‡ei †QvU PvPv
a) †evb b) gv c) Avjg mv‡n‡ei cÖ_g ¯¿x d) Avjg mv‡n‡ei †KD bb
c) `vw` d) Kb¨v Ans: c
Ans: b 18. gÄyi XvKv A·‡dvW© B›Uvib¨vkbvj ¯‥z‡ji `kg †kÖYxi QvÎ| ¯‥z‡j
09. gwbi n‡jv mygb I wiswKi wcZv| mygb gwb‡ii †Q‡j wKš‧ wiswK hvIqvi c‡_ moK `yN©Ubvq gvivZ¥K AvnZ n‡j †jvKRb a‡i
gwb‡ii †Q‡j bq| wiswK I gwb‡ii m¤úK© wK? nvmcvZv‡j wb‡q hvq| Zvi evevi K_vi Dˇi Wv³vi ej‡jb, ÒAvwg
Avgvi †Q‡ji Acv‡ikb Ki‡Z cvie bv|Ó gÄy‡ii mv‡_ Wv³v‡ii
a) RvgvB b) gv
m¤úK© wK?
c) Kb¨v d) fvMœx
a) †evb b) gv
Ans: c
c) PvPx d) †KDB bv
10. mynvwmbx Zvi mnhvÎx f`ª‡jvK‡K †`wL‡q evÜex‡`i Kv‡Q Rvbvj
†h, GB f`ª‡jvKwUi evevi GKgvÎ eo †Q‡ji †QvU †ev‡bi evev Ans: b
Avgvi k¦ïi nb| mynvwmbxi mv‡_ mnhvÎx f`ª‡jvKwUi wK m¤úK©? 19. wicb A-Gi †Q‡j| D n‡jv myR‡bi evev| A bB‡gi †evb| hw`
a) fvB-‡evb b) ¯^vgx-¯¿x D- Gi mv‡_ wic‡bi gvi we‡q nq, Zvn‡j bB‡gi mv‡_ myR‡bi
m¤úK© wK?
c) k¦ïi-kvïwo d) wcZv-Kb¨v
a) `v`v b) fvB
Ans: b
11. †Kv‡bv GK gwnjvi cwiP‡qi mgq GKRb cyiæl ej‡jb, c) gvgv d) †Kv‡bv m¤úK© †bB
Ôgwnjvi wcZv Zvi gv‡qi GKgvÎ mšÍvb|Õ gwnjvwUi mv‡_ Ans: c
cyiælwUi m¤úK© wK? 20. b`xi Nv‡U GKRb gwnjv †Mvmj Ki‡Q| B‡Zvg‡a¨ GKRb †R‡j
a) wcZv-Kb¨v b) RvgvB G‡m Zvi mv‡_ M‡í †g‡Z DVj| nVvr GK AcwiwPZ †jvK G‡m
gwnjvwU †R‡ji kvïwoi GKgvÎ †g‡q| Zvn‡j †Q‡jwU gwnjvi wK
c) gv d) fvMœx
nq?
Ans: a
a) ¯^vgx b) fvB
12. gwng gwngv‡K wb‡`©k K‡i ivwRqv‡K ejj †h, Zvi gv n‡jv
†Zvgvi evevi GKgvÎ Kb¨v| gwnjvi mv‡_ gwngvi m¤úK© wK? c) gvgv d) `v`v
a) gv b) †evb Ans: a

104
21. GKwU †Nuvov gwnjv‡K GKvKx iv¯Ív w`‡q †h‡Z †`‡L GKwU evjK
Zv‡K VvÆv-we`ªæc Ki‡Z jvMj| gwnjv ejj, GB †Q‡j, Zzwg VvÆv
Ki Kvi mv‡_? Avgvi evev we‡q K‡i‡Q †Zvgvi evevi gv‡K|
Zvn‡j hyeK I gwnjvi m¤úK© wK?
a) Lvjv-fv‡Mœ b) dzdz-fvB‡cv
c) fvB-†evb d) †Kv‡bv m¤úK© †bB
Ans: b
22. †mw`b †Uª‡b ågYKv‡j GKwU †g‡q‡K †`‡L Lye gy» njvg|
†g‡qwUi cwiPq Rvb‡Z PvB‡j †m ejj, ÔAvwg Avgvi evev-gvi
GKgvÎ †g‡q|Õ Av‡iv Rvb‡Z cvijvg gv-evevi `ywU mšÍvb| Ab¨
mšÍv‡bi mv‡_ †g‡qwUi m¤úK© wK?
a) fvB-‡evb b) PvPv-fvwZRv
c) `v`v-bvwZ d) †Kv‡bv m¤úK© †bB
Ans: a
23. GKw`b nvwjgv I bvwQgv bv‡gi `y‡Uv †g‡q †nu‡U ¯‥z‡j hv‡”Q|
Zb¥‡a¨ GKwU †jvK Zv‡`i cwiPq Rvbv‡Z PvBj| nvwjgv ejj,
bvwQgv Avgvi Avcb †evb bq| Zvi evev Avgvi gv‡qi `yjvfvB|
Zvn‡j nvwjgv bvwQgvi wK nq?
a) Lvjv‡Zv †evb b) gvgv‡Zv †evb
c) PvPv‡Zv †evb d) dzdv‡Zv †evb
Ans: a
24. GKw`b wbD gv‡K©‡Ui mvg‡bi iv¯Ívq GK `yN©Ubvq GKRb gwnjv
gvivZ¥Kfv‡e AvnZ n‡j m‡½ m‡½ GKwU †Q‡j Kuv`‡Z Kuv`‡Z
†`․‡o G‡jv| Rvbv †Mj †Q‡jwU gwnjvi †ev‡bi mšÍvb| gwnjvi
wcZv †Q‡jwUi wcZvi k¦ïi| Zvn‡j gwnjv I †Q‡ji g‡a¨ m¤úK©
wK?
a) dzdz-fvwZRv b) Lvjv-fv‡Mœ
c) bvbx-bvwZ d) fvB-‡evb
Ans: b
25. `yRb gwnjv GKwU cyKz‡i †Mvmj Ki‡Q| nVvr GK †jvK G‡m
Zv‡`i m‡½ †Mvmj Ki‡Z jvMj| G‡Z gwnjvØq †gv‡UB j¾v
†cj bv| KviY Zviv †jvKwUi fMœx bq, I‡`i g‡a¨ GKRb
†jvKwUi ¯¿x| Aci gwnjvwU H †jv‡Ki fvex bq| gwnjv؇qi
m¤úK© wbY©q Ki|
a) gwnjvØq G‡K Ac‡ii mZxb b) †evb
c) bb`-fvex d) gv-‡g‡q
Ans: a
26. GKUv Qwei w`‡K Bw½Z K‡i GK †jvK ejj, ÔAvgvi †Kv‡bv
fvB‡evb †bB| Gi evev Avgvi evevi ‡Q‡j|Õ QwewU Kvi?
a) Zvi †Q‡ji b) fvB‡qi
c) evevi d) PvPvi
Ans: a
27. GKwU †Ljvi gv‡V `yRb `k©K SMov Ki‡Q| cÖ_g `k©K ej‡Q
Avgvi PvPxi fvB‡cvB fv‡jv †Lj‡Q| Ab¨ Rb ej‡Q H fv‡jv
†L‡jvqvowU Avgvi ZvjB-Gi †Q‡j| Zvn‡j G `k©K؇qi g‡a¨
m¤úK© wK?
a) `k©KØq G‡K Ac‡ii †eqvB b) PvPv
c) `v`v d) fvB
Ans: a

105

You might also like