Professional Documents
Culture Documents
Tüm Ayt Tekrar - Kopya
Tüm Ayt Tekrar - Kopya
Tüm Ayt Tekrar - Kopya
GENEL TEKRAR
ATOM
5%
ORGANİK PERİYODİK SİSTEM GAZ
31% 11% 6%
ÇÖZELTİ
10%
ENERJİ
6%
ELEKTROKİMYA
9% KÇÇ DENGE
ASİT BAZ
ORGANİĞE 3% 6% 5%
GİRİŞ
4%
HIZ
4%
https://www.youtube.com/c/paraksilenkimya
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
denir yörüngelere enerji düzeyi (seviyesi), katman
▶ Bu spektrum sürekli spektrumdur yani tüm görü- veya kabuk denir
nür bölge renkleri vardır. ▶ Enerji düzeyi bir tam sayı ile belirtilir. Çekir-
değe en yakın enerji düzeyi 1 olmak üzere sayı
(n = 1, 2, 3, 4...) veya harflerle (n=K, L, M, N...)
ifade edilir.
▶ Güneş ışığı prizmadan geçirilmeden önce bir ▶ Çekirdeğe en yakın kabuk minimum, en uzak-
gazın içerisinden geçirilirse gaz ışık enerjisinin bir taki kabuk maksimum enerjiye sahiptir.
bölümünü gaz absorblar (emer, absorption;em- ▶ Temel hâlde atom kararlıdır ve ışın yaymaz.
me). ▶ Elektronun dışarıdan enerji alarak daha yüksek
enerji düzeyine geçmesine atomun uyarılmış
Paraksilen Kimya
2
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Enerji
Paraksilen Kimya
1
3
KUANTUM SAYILARI
1. Baş Kuantum Sayısı;
0
▶ n ile gösterilir ve elektronun çekirdeğe olan 1
ortalama uzaklığını belirler. 2
▶ Enerji düzeyi veya kabuk olarak da adlandırılır
▶ 1,2,3,4,5,... gibi tamsayılarla veya K,L,M,N,O,... 0
Paraksilen Kimya
sini belirler.
3
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
O
sayısıdır.
▶ ml -l ile + l arasındaki tam sayı değerlerini alır. p 6
(l=1)
-1 O +1
d10
(l=2) -2 -1 O +1 +2
f14
(l=3) -3 -2 -1 O +1 +2 +3
Paraksilen Kimya
ELEKTRON DİZİLİMİ
▶ Her bir manyetik kuantum sayısı bir orbitale ▶ AUFBAU kuralına göre elektronlar düşük ener-
karşılık gelir, yani s alt enerji düzeyi 1 orbital- jili orbitalden başlayarak yerleşir, düşük enerjili
den, p alt enerji düzeyi 3 orbitalden, d alt enerji orbitali doldurmadan yüksek enerjili orbitale
düzeyi 5 orbitalden f alt enerji düzeyi 7 orbital- geçmezler.
den oluşur. ▶ Bir orbitalin enerjisi (n+l) değeri ile doğru oran-
▶ Her bir orbital bir çember veya kare ile gösteri- tılıdır.
Paraksilen Kimya
4
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
▶ Yani aufbau kuralına göre elektronlar yukarıdaki
sıra ile dolmalıdır, yukarıdaki sıra aynı zamanda
orbitallerin enerji sıralamasıdır.
Mg : 1s2 2s2 2p6 3s2
12
Paraksilen Kimya
V : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d3
23
• Bu nedenle aynı orbitale giren iki elektronun baş ▶ Küresel simetrik atom, küresel simetrik olmaya-
kuantum sayısı, açısal momentum kuantum sayı- na göre daha kararlıdır ve elektronunu daha sıkı
sı, manyetik kuantum sayısı aynı olduğu için spin çeker.
kuantum sayısı farklı olmak zorunadır. ▶ Küresel simetri iki yerde elektron diziliminde
istisna oluşmasına sebep olur;
S2d4 ile biten atom s1d5 olarak
İyonların Elektron Dizilimi S2d9 ile biten atom s1d10 olarak dizilir.
▶ Elementlerin periyodik tablodaki yerleri bulunur-
ken iyon dizilimi yapılmaz, nötr dizilim yapılılr Dikkat edilmesi gereken aynı durum s ile p arasında
▶ Negatif iyonların elektron dizilimi sorulduğunda olmaz. Yani s1p6 diye bir dizilim sözkonusu değildir,
doğrudan elektron sayısı dizilir. doğru olanı s2p5’tir.
Paraksilen Kimya
5
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
ATOM YARIÇAPI
Değerlik Orbitali ve Değerlik Elektronları
• Bir A grubu elementi için (elektron dizilimi s veya A R T A R
p ile biten atomlar için) en yüksek enerji düzeyin-
Paraksilen Kimya
• Bir elementin yörünge sayısı onun periyot
deki orbitallerine değerlik orbitalleri, değerlik orbi-
numarasını verir. Bu nedenle periyodu bü-
tallerindeki elektronlara değerlik elektronları denir. A
yük olanın yörünge sayısı dolayısıyla ato-
• B grubu elementleri için (elektron dizilimi d ile bi-
mun çapı da büyüktür.
ten atomlar için) ise değerlik orbitalleri ns ile (n-1) R
• Aynı periyottaki elementlerden proton sayısı
d orbitalleridir.
fazla olan (yani sağda olan) elektronlara T
• Değerlik elektronları en yüksek enerji düzeyindeki
daha fazla çekim uygulayacağı için proton
elektronlar olduğundan atom çekirdeğinin çekim A
sayısı fazla olan elementin çapı küçüktür.
gücünden daha az etkilenir.
• Farklı periyottaki elementlerde sol veya sağ-
• Tepkimeye katılan, kimyasal bağ oluşturan; bağ R
da olmasına bakılmaz periyodu büyük olan
oluşturmak için alınan, verilen, ortaklaşa kullanılan
elementin çapı da büyük olur.
elektronlar değerlik elektronlarıdır.
Paraksilen Kimya
▶ He : 1s2 Helyum gazı soygaz olduğu için aynı iki atom çekirdeği arasın-
2
değerlik elektron sayısı 2 olmasına rağmen daki mesafenin yarısıdır
• Hidrojenin kovalent yarıçapı + +
8A grubundadır.
▶ Periyodik sistemde 3 tane 8B grubu vardır, 0,37 Å dır.
bunların elektron dizilimleri s2d6 , s2d7 ve s2d8
ile sonlanır. VAN DER WAALS YARIÇAPI
▶ Küresel simetriden dolayı s1d10 ile sonlanan • Birbirine bağlı olmayan iki atomun en yakın çe-
elementler 1B grubundadır. kirdekleri arasındaki uzaklığın yarısıdır.
▶ s2d10 ile biten elementler 2B grubundadır. • Hidrojen atomunun Van der Waals yarıçapı 1,20
Å dır.
Paraksilen Kimya
+ +
6
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
arasındaki uzaklığın yarısı değildir.
X(g) + İE1 g X+(g) + 1e-
Ca atomu Yarıçapı O atomu Yarıçapı Ca2+ İyon Yarıçapı • Bir elementten 1 elektron kopardıktan sonra ikinci
1,75 Å 0,75 Å 1,0 Å elektronu (iki elektronu değil) koparmak için veril-
mesi gereken enerji 2. İyonlaşma enerjisidir;
+ + + + +
X+(g) + İE2 g X2+(g) + 1e-
O2- İyon Yarıçapı
1,40 Å
• Aynı mantıkla 6. İyonlaşma enerjisi 5 elektron
METALİK ÖZELLİK kopardıktan sonra altıncı elektronu koparmak için
Paraksilen Kimya
• Metaller elektron verme eğilimi yüksek olan R X5+(g) + İE6 g X6+(g) + 1e-
elementlerdir. T
• Bir elementin kolay elektron verebilmesi için • Bir element elektron verdikçe geri kalan elektron-
A larına uyguladığı elektron başına çekim arttığı için
çapının büyük olması gereklidir.
R geri kalan elektronları koparmak güçleşir.
A AMETALİK ÖZELLİK
• Yani ardışık gelen iyonlaşma enerjileri daima artar;
R İE1 < İE2 < İE3 < İE4 < İE5 < İE6 <….
T • Ametaller elektron alma eğilimi yüksek olan
Paraksilen Kimya
7
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
ELEKTRON İLGİSİ
• Tablodaki elementler incelendiğinde sodyu-
mun 1. İle 2. İyonlaşma enerjileri arasında • Gaz halindeki nötr bir atomun bir elektron
yaklaşık 9-10 kat artış vardır. Bu sodyumun 1A alması sırasında gerçekleşen enerji değişi-
A
grubunda olması nedeniyledir. İlk elektronunu mine elektron ilgisi denir.
Paraksilen Kimya
enerjisi çap ile ters orantılıdır. R fazla sahip çıkacağı için çap ile ters oran-
T • Soldan sağa artış sırasında 2A ve 5A (küre- tılıdır.
A
sel simetriden dolayı) elektronlarını bek-
lenenden daha çok çekerler, bu grupların
A R T A R
R iyonlaşma enerjileri kendilerinden bir sonra
gelen 3A ve 6A’dan daha yüksektir;
• 1A<3A<2A<4A<6A<5A<7A<8A
A R T A R
8
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
• Bazik oksitler su ile tepkimeye girerek bazlara
A
dönüşürler.
• Metal oksitler bazik olduğu için metalik özellik R
arttıkça oksitin bazlık kuvveti artar.
• Asidik oksitlerin suda çözünmesi sonucu asitler • 1A daima +1 (hidrojen -1de alabilir.) 2A ise
oluşur. daima +2 değerliktedir.
• Ametal oksitlerde asidik karakter sağa ve yukarıya • Bloktaki metaller çok aktif oldukları için mine-
doğru artar. ral yağ içinde veya vakumlu kaplarda saklanır-
• Oksitler dışında halojenlerin hidrojenli bileşikleri lar.
de (HF, HCl, HBr, HI) asittir.
• Halojenlerin hidrojenli bileşiklerinde yukarıdan
aşağıya doğru asitlik kuvveti artar. p Bloku Elementleri
9
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
d Bloku Elementleri
Paraksilen Kimya
oluşur.
• En kalabalık bloktur.
• d bloku metalleri diğer metallere göre daha sert
ve erime noktası diğer metallerden daha yüksek-
tir.
• B grubu elementleri bileşiklerinde birden fazla
pozitif iyon yüküne sahip olabilirler.
f Bloku Elementleri
10
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
GAZ YASALARI
2V 3V 2V
N
1. BOYLE YASASI (P-V İLİŞKİSİ) M
P atm Boş Boş
Paraksilen Kimya
1. kap 2. kap 3. kap
Şekildeki sistemde M musluğu açılıp sabit sıcaklıkta
basınç dengesi kurulduktan sonra kapatılıyor. Daha
sonra sabit sıcaklıkta N musluğu açılıp basınç dengesi
P1.V1=P2.V2 kuruluyor.
P
Buına göre son durumda 1. kaptaki basıncın 3. kaptaki
basınca oranı kaçtır?
a
Paraksilen Kimya
b
T2
T1
c d e V
DİKKAT !
Bu tip sorularda sıcaklık sabit değilse,
11
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
V1 = V2
T1 T2
Paraksilen Kimya
P1= P2
T1 T2
4. AVOGADRO YASASI (n-V İLİŞKİSİ)
Paraksilen Kimya
V1 V2
=
n1 n2
12
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
▶ Gaz molekülleri arasındaki uzaklık gazın öz
hacmine göre çok büyük olduğu için gazların öz
hacmi ihmal edilir.
▶ Gaz molekülleri arasındaki uzaklık oldukça faz-
ladır. Bu nedenle gaz moleküllerinin birbirleriyle
çarpışma anı dışında aralarında hiçbir zayıf etkile-
şim olmadığı varsayılır.
▶ Gaz moleküllerinin kinetik enerjileri mutlak sıcak-
DİKKAT ! lıkla doğru orantılıdır. Bu nedenle aynı sıcaklıktaki
İdeal gaz denklemi işlem için kulla- gaz moleküllerinin ortalama kinetik enerjileri
birbirine eşittir.
Paraksilen Kimya
nılacaksa,
▶ Kinetik enerjileri eşit olan gaz moleküllerinden
P : Atmosfer molekül kütlesi küçük olanın hızı daha fazladır.
V: Litre ▶ Bir gaz, kinetik teori varsayımlarına ne kadar
T: Kelvin olmalıdır. yakın davranıyorsa ideal gaz olmaya da o kadar
R: 22,4 veya 0,082 yakındır.
273
DİKKAT !
▶ Bir gazın ortalama kinetik
enerjisi sadece mutlak sıcaklığa
DİKKAT ! bağlıdır, gazın cinsi, mol kütlesi,
Paraksilen Kimya
13
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
GAZ KARIŞIMLARI
1. KISMİ BASINÇ GERÇEK GAZLAR
Gazların kinetik teoriye göre davranabilmesi için
▶ Bir gaz karışımında bulunan her bir gazın tek başı- “ideal” olması gerekir. İdeal gaz molekülleri arasındaki
na yaptığı basınca o gazın kısmi basıncı denir. çekimin ihmal edildiği gazdır. Doğada ideal gaz yoktur
▶ Bir gazın kısmi basıncı mol sayısı ile doğru orantı-
Paraksilen Kimya
ancak her gazın ideal davrandığı sıcaklık ve basınç ara-
lıdır, lığı vardır. Bir gazın ideal davranış gösterebilmesi için;
▶ Düşük basınç,
▶ Yüksek sıcaklık,
▶ Geniş hacim,
▶ Düşük molekül kütlesi,
▶ Düşük moleküller arası çekim,
▶ Apolar,
▶ Yoğunlaşma noktası düşük
olmalıdır.
Paraksilen Kimya
olmalıdır.
H2O
14
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
ÇÖZÜCÜ-ÇÖZÜNEN ETKİLEŞİMLERİ
▶ Çözünen madde çözücü içinde dağıldığı zaman
çözünme süreci
başlar. Çözünme süreci üç basamakta gerçekleşir
Paraksilen Kimya
1. Çözünen tanecikleri arasında etkileşim zayıflar.
2. Çözücü tanecikleri arasındaki etkileşim zayıflar.
3. Çözücü ve çözünen molekülleri etkileşir. Etkileşi-
min şiddeti ne
kadar fazla ise çözünme oranı da o kadar fazla olur.
▶ Çözünen madde ile çözücü molekülleri birbirine
ne kadar çok benziyorsa, çözünme o kadar fazla 0,4 M 200 ml NaBr çözeltisi ile 0,6 M 300 ml CaBr2
olur. Yani “polar madde polar maddede, apolar çözeltisi bir çökelme olmaksızın karıştırılıyor.
madde apolar maddede iyi çözünür.” Buna kısaca
“Benzer benzeri çözer.” de diyoruz. Paraksilen Kimya
Son çözeltide Br- iyon derişimi kaç mol/L olur?
çözer.
• Katı maddenin tamamı çözündükten sonra balon
jojenin ölçü çizgisine kadar su ilave edilir.
ÇÖZÜNEN MADDE MİKTARI VE DERİŞİM • Balon jojenin ağzı kapatılarak çözelti etiketlenir.
BİRİMLERİ
MOLARİTE
MOLALİTE
1 kilogram (1000 g) çözücüde çözünmüş maddenin
mol sayısına molalite denir. Molalite “m” ile gösterilir.
Molalitenin birimi mol/kg’dir. Birim kısaltılarak “mo-
lal” olarak da belirtilebilir.
Paraksilen Kimya
15
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
KOLİGATİF ÖZELLİKLER
KÜTLECE YÜZDE (%) DERIŞIM
Çözeltilerde çözünen türün (atom, iyon veya molekül)
toplam derişimine, bağlı olarak değişen özellikleri de
vardır. Bu özellikler buhar basıncı alçalması, donma
noktası alçalması, kaynama noktası yükselmesi ve oz-
Paraksilen Kimya
motik basınçtır. Bu özelliklere koligatif özellikler denir.
RAULT YASASI:
PKARIŞIM = XA . PA + XB . PB
Paraksilen Kimya
DİKKAT
16
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
derişimi ile doğru orantılıdır. ▶ Ozmoz olayında çözeltiden çözücü mole-
küllerin geçişine izin veren ancak çözünenin
geçişini engelleyen küçük gözenekli, yarı
geçirgen bir zar bulunur.
▶ Bu yarı geçirgen zardan seyreltik çözeltiden
derişik çözeltiye seçimli olarak çözücü geçişi
olur. Bu olaya ozmoz denir.
▶ Derişik çözelti üzerindeki basınç artarsa
çözeltideki çözücü bu kez seyreltik tarafa geç-
meye başlar ve ters ozmoz meydana gelir.
▶ U borunun her iki tarafında derişimler eşit
Paraksilen Kimya
17
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
1. Sıcaklık
Paraksilen Kimya
Paraksilen Kimya
ÇÖZÜNÜRLÜK 2. Basınç
Paraksilen Kimya
Çözünürlük
▶ Belirli sıcaklık ve basınçta 100 gram çözücüde Gaz
çözünen madde derişimine çözünürlük denir.
▶ Çözünürlük birimi genellikle g/100 g su olarak
kullanılır.
▶ Maddelerin çözünürlüğü sıcaklık, basınç, çözü-
cünün türü ve ortak iyon etkisi ile değişebilir.
Katı, Sıvı
▶ Çözünürlük maddelerin kimlik özelliğidir. Bir
başka deyişle ayırt edici özelliğidir.
Basınç
Paraksilen Kimya
18
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
toplam enerjisini oluşturur. Sistemin sahip olduğu
bu toplam enerji ısı kapsamı, potansiyel enerji,
tepkime ısısı veya entalpi olarak tanımlanır, H
1M
KCl
Su
1M
Şekerli Su
1M
Na2SO4
harfi ile gösterilir.
}
4. Cins ▶ Bir tepkimenin entalpi değişimi
Paraksilen Kimya
}
▶ Bir tepkimenin entalpi değişimi BAĞLI
* Tepkimenin izlediği yola
* Tepkimede kullanılan katalizöre
DEĞİLDİR
Paraksilen Kimya
A) 20oC’de hazırlanan 70 gram doygun çözel- ΔH = (Ürünlerin entalpi toplamı) – (Girenlerin entalpi toplamı)
tide 20 gram X çözünmüştür.
B) X katısı suda çözünürken ısı açığa çıkar.
C) 50oC’de hazırlanan 60 gram çözeltide 5 Formülü ile hesaplanır.
gram X çözünmüşse, 5 gram daha X çözebilir.
D) 20oC’de 100 gram su ile hazırlanan doy-
gun çözelti 50oC’ye ısıtılırsa 30 gram X çöker.
E) 20oC’de hazırlanan 70 gram doygun çözel-
ti 50oC’de halen doygun olur.
19
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
H2 + O2
Paraksilen Kimya
H
H22O
O
2
T.K.
H2 + ½ O2 g H2O + 285kj
H2O + 285kj g H2 + ½ O2 T.K.
H2 + ½ O2 g H2O ∆H = -285 kj
H2O g H2 + ½ O2 ∆H = +285 kj ▶ Ekzotermik tepkimelerde ürünlerin toplam
▶ Endotermik tepkimelerde ürünlerin toplam entalpisi girenlerin toplam entalpisinden
entalpisi girenlerin toplam entalpisinden
Paraksilen Kimya
küçüktür.
büyüktür. ▶ Ekzotermik tepkimeler ısıca yalıtılmış kap-
▶ Bu nedenle (Ürün - Giren) yaptığımızda tep- larda gerçekleşirken bulundukları ortamın
kime entalpisi pozitif (∆H>O) çıkar. sıcaklığı artar.
▶ Endotermik tepkimeler ısıca yalıtılmış kap- ▶ Ekzotermik tepkimelerde ∆H<O olur.
larda gerçekleşirken bulundukları ortamın ▶ Ekzotermik tepkimelerde enerji bakımından
sıcaklığı düşer. ürünler kararlıdır ancak yüksek sıcaklıkta
DİKKAT girenler daha kararlıdır.
Herhangi bir sıcaklık söylenmiyorsa veya soğuk-
ta kararlılık soruluyorsa düşük enerjili maddeler,
yüksek enerjili maddelerden daha kararlıdır. BAZI EKZOTERMİK OLAYLAR
Paraksilen Kimya
jisi)
- Birçok analiz tepkimesi
- Bağ kırılması
- Azotun yanması
20
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
zünme ısısı denir.
▶ Dikkat edilmesi gereken hangi ısı olursa olsun tep-
▶ 25oC sıcaklık ve 1 atm basınçta(yani standart kimenin denkleştiği katsayıya bağlıdır.
şartlarda) bir bileşiğin, elementlerinden oluşması ▶ Yani:
sırasındaki ısı değişimine standart oluşum en-
talpisi (standart oluşum ısısı) adı verilir ve ΔHfo H2SO4 + 2NaOH gNa₂SO₄+2H₂O
şeklinde gösterilir. tepkimesi için ΔH = X dersek
▶ Elementlerin standart koşullarda en kararlı hâlle- H2SO4 için molar nötrleşme ısısı = X
rinin oluşma entalpisi “sıfır” kabul edilir. Paraksilen Kimya
NaOH için molar nötrleşme ısısı = X/2 olur.
DİKKAT!
formülü ile hesaplanır.
▶ Bir bağın koparılması için gereken enerji ne
kadar büyükse bağ o kadar sağlamdır.
DİKKAT ▶ Bağ uzunluğu ne kadar kısa ise bağ da o
Elementlerin en kararlı doğal hâllerindeki standart kadar sağlamdır.
oluşum entalpileri sıfır kabul edilir. Standart şartlarda ▶ Bağ oluşurken paylaşılan elektron çifti sayısı
birden fazla allotropu olan elementlerin en kararlı al- arttıkça bağ uzunluğu kısalır, bağ kuvveti
lotropları esas alınır. artar. Bu nedenle üçlü bağlar ikili bağlardan,
Paraksilen Kimya
21
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
TEPKİME ISILARININ TOPLANMASI (HESS YASASI) ▶ Bir tepkimede yeterli kinetik enerjiye sahip
türler çarpıştıklarında atomlar arasındaki
▶ Hess yasası entalpisi bilinen tepkimeleri kullana- bağlar kopar ya da zayıflar. Atomlar yeniden
rak entalpisi bilinmeyen tepkimelerin entalpisini düzenlenirken yüksek enerjili kararsız atom
hesaplamak için kullanılır. grupları (ara ürün) oluşur. Bu şekildeki atom
Paraksilen Kimya
▶ Bir tepkime ters çevrilirse entalpisinin işareti gruplarına aktifleşmiş kompleks denir.
değişir ▶ Tepkimeye girenlerin aktifleşmiş kompleks
▶ Bir tepkime bir sayı ile çarpılırsa entalpisi de aynı oluşturmaları için sahip olmaları gereken en
sayı ile çarpılır düşük enerjiye ileri tepkimenin aktifleşme
▶ Birden fazla tepkime toplanırsa entalpileri de enerjisi (Eai), ürünlerin aktifleşmiş kompleks
toplanır. oluşturmalarını sağlayacak en düşük enerjiye
ise geri tepkimenin aktifleşme enerjisi (Eag)
denir.
Paraksilen Kimya
* Yeterli enerjide
Paraksilen Kimya
* Uygun doğrultuda
olması gereklidir.
22
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
TEPKIME HIZLARININ ÖLÇÜLMESI
MADDE MİKTARI TEPKİME HIZI
▶ Bir kimyasal tepkimenin hızını tepkime ▶ Bir tepkimede birim zamanda madde mikta-
sırasında değişimini izleyebildiğimiz, basınç, rında meydana gelen değişimeye tepkime hızı
hacim, iletkenlik, renk, pH gibi özelliklerle denir
ölçeriz.
Paraksilen Kimya
▶ Basınç (veya hacim) değişimi; tepkimede gaz N2 + 3H2 g 2NH3
maddelerin katsayısı ile kabın basıncı (veya
hacmi) doğru orantılıdır.
▶ Çözünme - Çökelme
23
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
▶ Genelleme yapılmak istenirse hız basınçla doğru,
▶ Bu nedenle tepkime hızı denklemine yalnız reak- hacimle ters orantılıdır.
tifler yazılır, reaktiflerden saf katı ve sıvı olanlar ▶ Basınç veya hacim değişimi hız sabitini etkilemez.
yazılmaz, gaz ve çözeltiler yazılır.
▶ Basamaklı (Mekanizmalı) tepkimelerde hız denk-
DİKKAT!!
lemi yavaş basamağın reaktiflerine göre yazılır.
Kaptaki toplam basıncın artması hızı etkilemek
▶ Hız denklemindeki derişim terimlerinin üsleri
zorunda değildir. Hızın artması için hız denklemin-
toplamına tepkimenin mertebesi (derecesi) denir.
de yer alan maddelerin kısmi basınçlarının artması
▶ Tepkimede ara basamakta oluşarak sonraki basa-
gerekir.
makların herhangi birinde harcanan maddeye ara
N2(g) + 3 H2(g) g 2NH3(g)
ürün denir.
Paraksilen Kimya
3. SICAKLIK
24
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
4. KATALIZÖR
Paraksilen Kimya
▶ Aktifleşmiş kompleksin türünü değiştirip enerjisi-
ni azaltır.
▶ Toplam tepkime denkleminde yer almaz
▶ Basamaklı tepkimelerde önce girer, sonra çıkar.
▶ Yavaş basamağa etki eder.
▶ Tepkimenin izlediği yolu değiştirir.
▶ Tepkimenin başlaması devam etmesi ve bitmesi DİKKAT!!!
için şart değildir. Bir tepkimede aktifleşmiş kompleksin türünü ve
enerjisini sadece katalizör değiştirebilir.
▶ Ürün miktarına ve verimine etki etmez.
Paraksilen Kimya
6. REAKTFILERIN CINSI
25
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
Hız Hız Hız
İleri ve Geri
İleri Hız
İleri Hız Tepkime hızı
Maksimum
Azalıyor Eşit
Geri Hız
Artıyor
Zaman Zaman Zaman
26
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
lenmesi gerekir.
lerden herhangi biri eklenirse, denge o maddeyi
▶ Bunu yaparken elimizdeki maddeler denge bağın- harcayacak şekilde ilerler.
tısında yerine yazılır ve denge sabiti hesaplar gibi
▶ Dengede bulunan bir sistemde dengedeki mad-
hesaplama yapılır. Bulunan sabite denge kesri (Qc)
delerden biri ortamdan çekilirse sistem çekilen
denir
maddeyi tekrar oluşturacak şekilde ilerler.
▶ Denge kesri, denge sabitine eşitse (Kc= Qc) sistem
▶ Yapılan etki , sistemin verdiği tepkiden her za-
dengededir.
man1 büyüktür; yani eklenilen maddenin derişimi
▶ Eğer denge kesri denge sabitinden küçükse son durumda artar, çekilen maddenin azalır.
(Kc>Qc)sistem henüz dengeye ulaşmamıştır. Den-
▶ Madde ekleyip çekmek denge sabitini etkilemez.
Paraksilen Kimya
27
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
1
NOT:
2. BASINÇ VEYA HACİM
KC = [X]Y
▶ Dengedeki bir sistemde hacmin azalması (veya
basıncın artması) gaz katsayısının çok olduğu ▶ TIPI TEPKIMELERDE ETKI = TEPKI OLUR.
tarafta derişimleri daha fazla arttıracaktır.
Paraksilen Kimya
▶ BU TIP TEPKIMELERDE EKLENILENIN TA-
▶ Bu nedenle hacim azalırsa denge gaz katsayısının MAMI HARCANIR VEYA ÇEKILENIN TAMA-
az olduğu tarafa kayar. MI OLUŞUR.
▶ Yapılan etki , sistemin verdiği tepkiden her za- ▶ HACIM AZALIRSA X’IN DERIŞIMI ESKI HA-
man1 büyüktür; yani hacim azalırsa dengedeki LINE DÖNÜNCEYE DEK X OLUŞUR.
tüm maddelerin derişimi artar, hacim artarsa
dengedeki tüm maddelerin derişimi azalır. ▶ KC DEĞIŞMEDIĞI SÜRECE BU TIP TEPKIME-
LERDE X MADDESININ DERIŞIMI DEĞIŞ-
MEZ.
Paraksilen Kimya
Sola
kayar
Paraksilen Kimya
28
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
hâlindedir:
▶SICAKLIK
KC’Yİ ET-
KİLER! H2O(s) D H+(suda) + OH-(suda)
mez. Dengeye ulaşma süresini kısaltır. °C) [H+] ve [OH-] iyon derişimleri 10-7 şer M
olur.
5. YABANCI MADDE EKLEME
▶ Dengedeki bir tepkimeye eklenen yabancı maddenin ▶ Ksu bir denge sabiti olduğu için sadece sıcaklıkla
direk dengeye etkisi yoktur ancak; değişir.
▶ Kap pistonluysa hacmi arttırır hacmi arttırdığı için ▶ Suyun içinde asit, baz veya tuz çözmek sudaki
dengeye etki edebilir. [H+] iyonu ile [OH-] iyonu derişimi çarpımını
değiştirmez, bu çarpım standart şartlarda daima
▶ Tepkimede asit var ve baz ekleniyorsa ortamdan 10-14’e eşittir.
asidi uzaklaştırır tam tersi baz var ve asit ekleniyorsa
Paraksilen Kimya
ortamdan asidi uzaklaştırır ve bu nedenle dengeye ▶ Suyun içinde asit çözersek H+ derişimi artar, H+
etki edebilir. ile OH- derişimi çarpımı değişmediği için OH- de-
rişimi azalır, baz çözdüğümüzde tam tersi gerçek-
▶ Suda gerçekleşen bir tepkimeyse eklenilen maddenin leşir.
direk kendisi olmasa bile iyonlarından biri tepkime-
de yer alıyor olabilir.
29
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
Dikkat edilmesi gereken sıcaklık arttıkça saf suda asit OH- iyonu veren maddeler bazdır.
[H+] . [OH-] çarpımı değişir, [H+] ‘nın [OH-]’ye
▶
eşit olması değişmez.
H2SO4 4 2H+ + SO4-2
Örneğin bir t sıcaklığında
NaOH 4 Na+ + OH-
Ksu = 10 -10
0,01 HCl 1.10-14 ▶ Proton veren asit konjuge bazına, proton alan baz
konjuge asidine dönüşür;
pH VE pOH KAVRAMLARI
Paraksilen Kimya
Paraksilen Kimya
▶ Her ikisininde sulu çözeltisi iletkendir. • Amfoter metaller kuvvetli bazlar ile tepkimeye gi-
rer, zayıf bazlarla (örneğin NH3) tepkime vermez.
1. ASİT + BAZ → TUZ + H2O
• Amfoter metaller asitlerle de tepkimeye girer,
asitlerde kuvvetli veya zayıfın bir önemi yoktur,
asitlerin tamamı ile tepkimeye girer.
• Bu tepkimede baz olarak NH3 kullanılırsa su oluş-
maz, sadece tuz oluşur. • Yeterince baz varsa 1 mol metal tepkimeye girdi-
ğinde metalin değerliğinin yarısı mol sayıda H2
• Asit veya bazın cinsi-kuvveti bu tepkimeyi vermesi-
gazı oluşur.
ne engel teşkil etmez.
Paraksilen Kimya
çıkaramazlar.
• Bu tepkimeyi yarı soy metaller dışındaki hiçbir
• Bu beş metalden üçü (Cu,Hg,Ag) sadece H2SO4 ve
metal vermez
HNO3 ile tepkime verirken, Au ve Pt kral suyu dışın-
da hiçbir asit ile tepkime vermez. • Diğer metallerde asit ne olursa olsun (HNO3’te
dahil olmak üzere) H2 gazı açığa çıkar (Au, Pt
• Yeterince asit varsa 1 mol metal tepkimeye girdi-
hariç)
ğinde metalin değerliğinin yarısı mol sayıda H2 gazı
oluşur. • Asidin derişik olması gereklidir, seyreltik HNO3
ile gaz olarak NO açığa çıkar.
7. 1A ve 2A METALLERİ + SU → BAZ + H2
Paraksilen Kimya
(Li,Na,K,Mg,Ca)
Paraksilen Kimya
varsayıldığı için çözünme tepkimeleri tek yönlü
okla gösterilir.
Paraksilen Kimya
SU
32
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
asidik özellik gösterir.
Kuvvetli Asit + Kuvvetli Baz g Nötr Tuz
NH3 gibi zayıf bazların eşlenik asitleri su ile tepki-
meye girdiklerinde Kuvvetli Asit + Zayıf Baz g Asidik Tuz
proton verici olarak davranır.
Zayıf Asit + Kuvvetli Baz g Bazik Tuz
ANYONLAR
NH4+(aq)+ H2O(s) D NH3(aq) + H3O+(aq)
Zayıf asitlerin eşlenik bazları olan bütün anyonlar
su ile tepkimelerinde proton alıcısı olarak davran-
dıkları için bazik özellik gösterir
33
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
TAMPON ÇÖZELTİLER KUVVETLİ ASİT-BAZ TİTRASYONU
▶ Az miktarda asit ya da baz eklendiğinde ortamın 2H3PO4 + 3Mg(OH)2 g Mg3(PO4)2 + 6H2O
pH değerinin değişmesine direnç gösteren çözel-
tilere tampon çözeltiler denir ▶ Yukarıdaki nötrleşme tepkimesini inceleyecek
Paraksilen Kimya
olursak tepkime sonrasında ortamın pH’sini etki-
▶ Tampon çözeltiler zayıf eşlenik asit-baz çözeltile- leyecek herhangi bir madde yoktur.
rinden oluşur.
▶ Yani kuvvetli asit ve kuvvetli bazdan oluşan bir
▶ Tampon çözeltilere asetik asit ve eşlenik bazı nötrleşme tepkimesinde ortamın pH’sinin 7’den
olan, asetat iyonu içeren çözelti örnek verilebilir. farklı olması ancak reaktiflerden artan olması
Bu çözelti asetik asit (CH3COOH) ve sodyum halinde mümkündür.
asetatın (CH3COONa) uygun miktarlarının suda
çözünmesi ile elde edilir. ▶ Bu nedenle nötrleşme tepkimelerinde pH işlemi
yaparken tepkimedeki maddelerin toplam mol
▶ Sodyum asetat bir tuzdur ve suda aşağıdaki şekil- sayısı yerine, H+ ve OH- iyonlarının mol sayısı
de iyonlaşarak asetat iyonu oluşturur. üzerinden işlem yaparız.
Paraksilen Kimya
34
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
sabittir. Doygun Çözeltinin Mg2+
Derişimi iyon derişimi
}
▶ Çözünme ve çökelme aynı anda aynı hızda ger- (çözünürlük)
çekleştiği için kabın dibindeki katı başlangıçta bir 5S
noktada toplanmış olsa bile bir süre sonra kabın Toplam iyon
tabanına tamamen yayılır. derişimi
* Sıcaklık
* Ortak iyon
* Cins
▶ Kçç doygun çözeltide hesaplandığı için Kçç’yi • Kçç = [Mg2+]3 . [PO43-]2 formülü ile hesaplanır.
hesaplarken kullanılan derişim aynı zamanda o
• Bizim tuzumuz için çözünürlük çarpımı değe-
tuzun molar çözünürlüğüdür.
ri 108 . S5 tir.
▶ Başka bir deyişle molar çözünürlük 1 litre doy-
• Kçç bir denge sabitidir SICAKLIK VE CİNS
muş çözeltideki çözünen maddenin mol sayısıdır.
Kçç değerini ETKİLER ancak ORTAK İYON
Birimi mol/L ’dir.
Kçç değerini ETKİLEMEZ
35
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
Paraksilen Kimya
36
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
İndirgenme-Yükseltgenme (Redoks) Tepkimeleri
▶ Elektron alışverişi sonucu gerçekleşen tepkimele-
re redoks tepkimeleri denir.
▶ Reaktif veya ürünlerinde bir tane dahi elementel
halde (Fe,H2...) madde bulunan kimyasal tepki-
Paraksilen Kimya
meler redoks tepkimesidir.
▶ Asit baz tepkimeleri, çözünme-çökelme tepkime-
leri redoks tepkimesi değildir.
▶ Redoks tepkimeleriden elektron verip değerliğini
arttıran madde yükseltgenmiştir.
▶ Sadece yükseltgenme olayının gösterildiği tepki-
melere yükseltgenme yarı tepkimesi denir.
H2 2H+ + 2e-
Na Na+ + e-
Paraksilen Kimya
37
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Standart Yarı Hücre İndirgenme Potansiyelleri ▶ Aktif metal elektron vermeyi daha çok istediği
için, kendinden daha pasif bir metalin iyonu
▶ Bir yarı hücrenin 25oC sıcaklık ve 1 atm basınçlı ile aynı çözeltide olursa kendisi yükseltgenir-
ortamda indirgenme eğiliminin ifade edildiği ken, pasif olan metal iyonunu indirger.
sayısal değere o yarı hücrenin standart elektrotpo-
Paraksilen Kimya
tansiyeli denir.
▶ Bu değere voltaj ya da standart indirgenme potan-
siyeli de denir ve Eo sembolüyle gösterilir.
▶ Bir elementin standart yükseltgenme potansi-
yeliyle standart indirgenme potansiyeli mutlak
değer olarak birbirine eşittir fakat birbirinin zıt
işaretlisidir.
▶ Yarı tepkimeler tek başına gerçekleşmediğinden
yarı hücre potansiyelleri de tek başına mutlak ▶ Şekildeki sistemde X+ çözeltisi Y ve Z metallerin-
olarak hesaplanamaz. den aktif ise hiç bir tepkime gerçekleşmez, çünkü
▶ Yarı hücre potansiyelleri hesaplanırken Standart yükseltgenme gerilimi yüksek olan metal zaten
Paraksilen Kimya
38
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
tepkime, kendiliğinden gerçekleşmeyen tepkime-
lere istemsiz tepkime denir.
▶ İstemli tepkimelerin gerçekleştiği hücrevlere gal-
vanik hücre, istemsiz tepkimelerin gerçekleştiği
hücrelere elektrolitik hücre denir.
▶ Bir sistemin toplam potansiyeli sıfırdan büyük ise
o sistem istemli, küçük ise istemsizdir.
indirgenme potansiyeli
doğru orantılıdır. Yani büyük olan madde ▶ Pil potansiyeli elektrodun kütlesine, boyutları-
indirgenme potansi- katottur. na, derişim değişmiyorsa çözelti hacmine bağlı
yeli küçük olan madde ▶ KATOT DAİMA ÇÖ-
anottur. ZELTİDE YER ALIR. değildir.
▶ Anotta gerçekleşen ▶ Katotta gerçekleşen
tepkime NERST DENKLEMİ
tepkime X+n + ne- g X
X g X + ne
+n -
şeklindedir
şeklindedir ▶ Katotta çözeltideki
▶ Anotta çubuk çözü- katyonlar indirgenerek
nerek çözeltiye geçer; çubuğun üzerine yapı-
şır. Çubuğun üzerinde
çubuğun kütlesi azalır- çözeltideki madde ▶ Nerst denklemi bir pil sisteminde elektrolit çözelti-
ken çözeltideki + iyon birikir. Eğer çözeltide- lerin derişiminin 1M’den farklı olduğu durumlarda
(katyon) derişimi artar. ki madde H2 değilse
Paraksilen Kimya
39
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
çalışır. ve toksik madde içermediğinden çevreye
▶ Derişim pilinde derişimi az olan madde anot- verdiği zarar azdır.
tur. • Kütlesinin küçük, ürettiği enerji miktarının
▶ Derişim pilinde derişim farkı arttıkça pil po- fazla olmasından dolayı dizüstü bilgisayar,
tansiyeli artar. tablet ve cep telefonu gibi elektronik eşya-
▶ Derişim pilinde derişimler eşitlenince pil larda yaygın olarak kullanılır.
çalışmaz.
40
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
ELEKTROLİZ
▶ Elektrik enerjisini kimyasal enerjiye dönüştüren
elektrokimyasal hücreye elektrolitik hücre (elekt-
roliz hücresi), elektrolitik hücrede gerçekleşen
+ e-
e-
- + e-
e-
-
e- e-
olaya ise elektroliz denir. e- e- e- e-
Paraksilen Kimya
e- e- e- e-
▶ Elektroliz ile kendiliğinden gerçekleşmeyen bir e- e-
kimyasal tepkimeyi elektrik enerjisi yardımıyla
gerçekleştiririz.
▶ Bir pil sistemine en az ürettiği kadar akım veren
üreteç (devreye ters olarak) bağlanırsa, olaylar
tam tersine döner, buna pilin şarjı veya elektroliz
denir.
NaCl(s)
NaCl(suda)
Paraksilen Kimya
Paraksilen Kimya
ANOT KATOT
▶ (-)’ler toplanır ▶ (+)’lar toplanır
▶ Yükseltgenme olur ▶ İndirgenme olur
▶ Birden fazla madde ▶ Birden fazla madde
varsa elektron verme varsa elektron verme
Paraksilen Kimya
41
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
Paraksilen Kimya
▶ 1 F’lik yük aynı zamanda 96.485 C’lik yüke
eşittir.
▶ Bir devreden geçen yük miktarı
Q = I. t (I=Amper, t=Saniye)
42
www.youtube.com/paraksilenkimya
www.paraksilen.com
fb.me/paraksilen
instagram.com/paraksilen
1.4dimetilbenzen@gmail.com
KOROZYON
Paraksilen Kimya
• Her ne kadar seramik, ahşap, plastik vb. madde-
ler çevre şartlarından dolayı bozulma gösterse de
korozyon terimi genellikle metaller için kullanılır.
• Korozyondan korunmak için başvurulan yöntem-
ler şunlardır:
▶ Metalleri boyamak
▶ Korozyona dayanıklı malzemeler kullanmak
▶ Metali başka bir metalle kaplamak
▶ Katodik koruma sistemleri kullanmak
• Bir metali korozyondan korumak için metale, ak-
tifliği bu metalden daha fazla olan bir metal bağla-
Paraksilen Kimya
43