2.1.

Khái ni n
2.1.1. H trình tuy n tính t ng quát
H n tính (n có d ng

là các s th c và g i là

các n s .
g i là các h s .

g i là các h s t do.

Ma tr n g i là ma tr n h s c a h (1).

Ma tr n g i là ma tr n h s t do hay c t t do c a h (1).

a11 a12 a1n b1

a21 a22 a2 n b2
Ma tr n A AB g i là ma tr n h s b sung hay ma

am1 am 2 amn bm

tr n m r ng c a h (1).

31
 Ma tr n g i là ma tr n n s hay c t n s .

H (1) có th vi i d ng ma tr n .
H (1) g i là h Cramer n u nó có s ng s n (n=m) và ma tr n h s
A không suy bi n .

H (1) g i là h thu n nh t n u c t t do v im i .

B ns g i là nghi m c a h (1) n
ng th
Gi i h n tính t mc ah .
Hai h n tính cùng s c g i là n u nghi m c a
chúng b ng nhau.
2.1.2. u ki n t n t i nghi m
nh lý Kronecker-Capelli: H n tính (1) có nghi m khi và ch khi
.

a gi s

-N u (n là s n) thì h (1) có nghi m duy nh t.

-N u thì h (1) có vô s nghi m ph thu c vào tham s .
Ví d 2.1. Các h m hay không?
x1 x2 x3 x4 1
a. 2 x1 2 x2 2 x3 2 x4 1
3 x1 3 x2 5 x3 3 x4 3

Ta tìm h ng c a ma tr n h s và ma tr n h s m r ng.
Ta có
1 1 1 11 d2 d 2 2 d1
1 1 1 1 1
d3 d3 3 d1
A AB 2 2 2 21 0 0 4 0 1
3 3 5 33 0 0 8 0 0
1 1 1 1 1
d3 d3 2 d 2
0 0 4 0 1
0 0 0 0 2

32
 V y nên h m.

b.

Ta tìm h ng c a ma tr n h s và ma tr n h s m r ng.
Ta có

Vì nên h nghi m ph thu c vào 1 tham s .

2.2. i h Cramer
Xét h n tính Cramer d ng ma tr n ( A là ma tr n vuông,
.
2.2.1. n ngh o
H m duy nh t .
Ví d 2.2. Gi i h n tính sau b

nh các ma tr n
1 2 1 12
A 2 3 3 ,B 4
3 2 5 8

Vì nên h có nghi m duy nh t.

33
 Tính . Ta có

Suy ra .

2.2.2. Cramer
H Cramer n n s có nghi m duy nh nh b i công th c

là ma tr n nh c t ma tr n b i c t i b i c t t do

Ví d 2.3. Gi i h n tính

Ta có

nh th c
2 1 1 1 1 1
det A 0 1 3 4;det A1 3 1 3 12
2 1 1 1 1 1
2 1 1 2 1 1
det A2 0 3 3 24; det A3 0 1 3 4
2 1 1 2 1 1

Nghi m c a h

34
2.3. i h t ng quát
2.3.1. nh th c
Tìm h ng c a và .
-N u thì h vô nghi m.

-N u nt nh th c con D c p r c a ma tr n khác
không.
Ta b tc n n ng
v i các c n gi l i bên trái làm n. Các n ng v i c n
chuy n sang bên ph i làm tham s Cramer.
Ví d 2.4. Gi i h

nh

1 1 1 1 1 1 1 1 1
2 1 1 1 2 1 1 1 3
A ;A
3 2 2 2 3 2 2 2 4
0 1 1 1 0 1 1 11

Tìm

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
2 1 1 1 3 d2
d3
d 2 2 d1
d3 3d1 0 1 1 11
A
3 2 2 2 4 0 1 1 11
0 1 1 11 0 1 1 11
1 1 1 1 1
d3
d4
d3 d 2
d4 d2 0 1 1 11
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0

Suy ra nt nh th c con c p 2,
35
 c aA( nh th c con c a ma tr c b ng cách l y các ph n t các
dòng 1, dòng 2, c t 1 và c t 3). Ta gi l u. Gi làm n và chuy n
sang v ph i làm tham s c

H cu i là h nh th c c a ma tr n h s chính là .

Áp d c
1 x2 x4 1
3 x2 x4 1
x1 2
D1213
1 1 x2 x4
2 3 x2 x4
x3 1 x2 x4
D1213
V y nghi m c a h là

2.3.2.
L p ma tr n . Dùng các phép bi v d ng b c thang.
N u trong quá trình bi i xu t hi n m t dòng bên trái b ng 0, bên ph i khác 0 thì h
vô nghi m.
N v d ng ma tr n b c thang thì các n ng v i các c t ch a ph n t
d u gi l i làm n, các n ng v i các c t không ch a ph n t u chuy n sang bên
ph i làm tham s ct n dòng 1.
Ví d 2.5. Gi i h

36
 L p ma tr n h s m r ng

Vì nên h có vô s nghi m ph thu c vào 1 tham s .

Ta vi t l i h

Ta gi làm n chính và chuy n qua v ph i làm tham s

x1 x2 x3 1 2 x4 x1 3 x4
x2 x3 1 x4 x2 x4
3 x3 3 x3 1

V y nghi m c a h là

2.4. H n tính thu n nh t

(2).

37
 .

-Capelli ta có
- th
-

Ta có
1 1 1 20 d2 d2 2 d1
1 1 1 2 0 1 1 1 2 0
d3 d3 3d1 d3 d3 2 d2
2 3 3 30 0 1 1 10 0 1 1 10
3 5 5 40 0 2 2 20 0 0 0 0 0

Vì

Xem

38
Chú ý

( .

- .
- .

39
 BÀI T

Bài 1.

a. b.

c. d.

e. f.

g.

Bài 2.
x1 2 x2 3x3 2 x4 6
2 x1 x2 2 x3 3x4 8
a. b.
3 x1 2 x2 x3 2 x4 4
2 x1 3x2 2 x3 x4 8

2 x1 2 x2 x3 x4 4
4 x1 3x2 x3 2 x4 6
c. d.
8 x1 5 x2 3 x3 4 x4 12
3x1 3x2 11x3 5 x4 6

Bài 3. .
mx y z 1 mx y z m
a. x my z 1 b. 2 x m 1 y m 1 z m 1
x y mz 1 x y mz 1

x 2 y z 2t m
c. x y z t 2m 1
x 7 y 5z t m

40
Bài 4.

Bài 5.

Bài 6.

Bài 7.

a. b.

c. d.

Bài 8.

6 x1 3x2 4 x3 3x4 0
a. 3x1 2 x3 3x5 0 b.
9 x1 3x2 6 x3 3x4 3x5 0

41
c.

Bài 9. Tìm

a. b.

42