1.1.

Khái ni n v ma tr n
1.1.1. Ma tr n
Ma tr n là m t b ng s x p theo dòng và theo c t. M t ma tr n có m dòng và n c t
c g i là ma tr n c p . Ma tr n c p có d ng t ng

.S n m trên dòng i và c t j c a ma tr n A g i là ph n

t c a ma tr n A. Ph n t n m trên dòng i và c c kí hi u là .

vi t ng n g n ma tr n A, ta dùng kí hi u .

T p h p các ma tr n c p v i c kí hi u .

Ví d 1.1.

là ma tr n c p , có .

1 2 3
B 4 6 3 là ma tr n c p , có .
5 3 7

1.1.2. Các d ng ma tr n
* Ma tr n không
Cho ma tr n A c p c g i là ma tr n không n u t t các ph n t ma tr n
u b ng 0, Kí hi u .

* Ma tr n dòng, ma tr n c t
- Ma tr n c p g i là ma tr n c t (ma tr n có 1 c t).
- Ma tr n c p g i là ma tr n dòng (ma tr n có 1 dòng).
Ví d 1.2.
là ma tr n dòng.

9
 là ma tr n c t.

* Ma tr n chuy n v
Ma tr n chuy n v c a A là ma tr cb i dòng thành c ng
c a ma tr n A. Ma tr n chuy n v c c kí hi u là . N u A là ma tr n c p thì
là ma tr n c p .
Ví d 1.3.

Chú ý: .

* Ma tr n vuông
Ma tr n có s dòng và s c t b c g i là ma tr n vuông c p n. Kí hi u

hay .

T p h p t t c các ma tr n vuông c c kí hi u .

Các ph n t có d ng c g i là ph n t chéo c a ma tr n. ng th ng ch a các

ph n t chéo g i là ng chéo chính c a A.

Ví d 1.4. là ma tr n vuông c p 3. Các ph n t 3, 1, 2 là ph n t

chéo c a A.
* Ma tr n tam giác
Cho A là ma tr n vuông c p n.
- Ma tr n A là ma tr n tam giác trên n u t t c ph n t n ng chéo
u b ng 0, t c là

- Ma tr n A là ma tr i n u t t c các ph n t n ng chéo
u b ng 0, t c là

Ví d 1.5.

10
 là ma tr n tam giác trên.

là ma tr i.

* Ma tr n chéo
Ma tr n vuông A c c g i là ma tr n chéo n u các ph n t n ng
chéo chính b ng 0, t c là .

Ví d 1.6. là ma tr n chéo.

* Ma tr
Ma tr n là ma tr n chéo mà các ph n t ng chéo chính b ng 1. Kí hi u
hay (n u là ma trân vuông c p n).

Ví d 1.7. là ma tr c p 3.

1.1.3. Các phép bi c p trên ma tr n

Ba phép bi i là ba phép bi p trên dòng c a ma tr n
- Nhân m t dòng v i m t s

- C ng m t dòng b i m c nhân v i 1 s

- i ch hai dòng cho nhau

11
1.2. n trên ma tr n
1.2.1. Phép c ng hai ma tr n
Cho hai ma tr n A và B cùng c p . T ng hai ma tr n, kí hi u A+B là ma tr n c p
nh b i v im i

Ví d 1.8.

Ví d 1.9. Cho và .

Ta có .

Chú ý: Hai ma tr n ch c c v i nhau khi chúng có cùng c p.

1.2.2. ng c a ma tr n v i m t s th c
Tích c a ma tr n c p v i s th c , kí hi u , là ma tr n c p m n xác
nh b i v i m i i,j.

Ví d 1.10. .

Chú ý: Khi , ta s vi t thay cho và g i là ma tr i c a A.

là phép tr hai ma tr n.
1.2.3. Tích c a hai ma tr n
Cho hai ma tr n . Ta g i tích c a hai ma tr n A và B, kí hi u

, là ma tr n c p

12
 Ví d 1.11.
1 3
1 2 1 1.1 2.2 ( 1).3 1.3 2.1 ( 1)( 1) 2 6
. 2 1 .
3 1 2 3.1 1.2 2.3 3.3 1.1 2.( 1) 11 8
3 1
Chú ý:
- tính tích hai ma tr n A và B thì s c t c a A ph i b ng s dòng c a B.
- Ph n t b ng t ng các tích t ng ph n t trên dòng i c a A v i ph n t

ng c t j c a B.
V i m i ma tr n vuông và s t nhiên
,
Ta g i là lu th a b c n c a A.

Ví d 1.12. Cho . Tính

Ta có

1.2.4. Tính ch t
Gi s u th c hi :
i.
ii.

iii.
iv.

v.

vi.

vii.

viii. .
1.3. nh th c
1.3.1. Hoán v

13
* Hoán v
Xét t p n s t u tiên . M i các s p x p có th t c g i là m t

hoán v t n s các hoán v khác nhau t n ph n t .

M i hoán v c a t p c kí hi u là v i

và .

Ví d 1.13. T p có hoán v là

* Ngh ch th
Trong m t hoán v , m i c p s liên ti p có s l c s bé g i là m t ngh ch
th c a hoán v . S ngh ch th c a hoán v c kí hi u là .
Ví d 1.14. V i các hoán v c a 3 ph n t trên, ta có

1.3.2. nh th c c a ma tr n vuông
nh th c c p n
Cho ma tr n vuông A c p n

nh th c c a ma tr c kí hi u là ho c

ng l y theo t t c các hoán v .

nh th c c p 1
Cho ma tr n vuông c p 1,

nh th c c p 2

Cho ma tr n vuông c p 2,

14
 .

nh th c c p 3

Cho ma tr n vuông c p 3,

a11 a12 a13

det A a21 a22 a23
a31 a32 a33
a11a22 a33 a12a23a31 a13a21a32 a 11a23a32 a12 a21a33 a13a22 a31 .

nh công th ng s d ng quy t c Sarrus :

Ví d 1.15.
2 4 8
1 1 3 2.( 1).7 4.3.5 1.8.4 8.( 1).5 2.3.4 1.4.7 66 .
5 4 7

1.3.3. Tính ch t c nh th c
Tính ch t 1: Cho A là ma tr n vuông, ta có .

Chú ý: T tính ch t chuy n v , m i tính ch t c nh th

t cl tc nh th c, ch phát bi u cho các
dòng, các tính ch n gi nguyên giá tr khi thay ch ng ch
Tính ch t 2: i ch hai dòng cho nhau và gi nguyên v trí các dòng còn l nh
th i d u.

Ví d 1.16. Ta có i ch dòng 1 và dòng 2 cho nhau).

15
 Tính ch t 3: Th a s chung c a m t dòng có th nh th c.

Chú ý: Cho A là ma tr n vuông c p n và s th c , ta có .

Tính ch t 4: Cho A là ma tr n vuông c p n. Gi s dòng th i c a ma tr n A có th

bi u di n v i

... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
' '' ' ''
det A ai1 a
i1 ai2 a
i2 ... ai n ai''n
'
ai'1 ai' 2 ... ai' n ai''1 ai''2 ... ai''n .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Ví d 1.17.
3 6 7 1 ( 2) 5 1 7 0 1 5 7 2 1 0
1 5 2 1 5 2 1 5 2 1 5 2 .
4 8 10 4 8 10 4 8 10 4 8 10

Tính ch t 5: nh th c c a ma tr n A b ng 0 n u tho m u ki n sau:

- Có m t dòng mà t t c các ph n t c u b ng 0.
- Có hai dòng b ng nhau ho c t l v i nhau.
Tính ch t 6: N u ta nhân m t dòng c nh th c v i s b t kì r i c ng vào dòng
nh th i.

Ví d 1.18. .

Tính ch t 7: nh th c c a ma tr n tam giác, ma tr n chéo b ng tích các ph n t n m

ng chéo chính.
Tính ch t 8: N u A, B là các ma tr n vuông c p n thì .
1.3.4. M t s nh th c
nh th c theo dòng ho c c t
Ph is
Cho A là ma tr n vuông c p n

16
 .

G i là ma tr n nh c t A b ng cách b

g i là ph i s c a ph n t , kí hi u là .

nh lý Laplace (Công th c khai tri nh th c)

Cho A là ma tr n vuông c

- ( khai tri n theo dòng i).

- (khai tri n theo c t j).

Ví d 1.19. nh th c c a ma tr n .

Khai tri nh th c theo dòng 1

2 1 3
det A 1 3 4 2 A11 1A12 3 A13 .
2 1 2

3 4 1 4
A11 ( 1)1 1 10, A12 ( 1)1 2
6,
1 2 2 2
1 3
A13 ( 1)1 3
7.
2 1

Suy ra

Ví d 1.20. nh th c c a ma tr n .

Khai tri nh th c theo c t th 2:

17
 1 3 2 1
2 1 3
2 0 1 3 3
det A 3 A12 3( 1) 1 2 1 3.( 10) 30.
1 0 2 1
4 3 1
4 0 3 1

nh th c v d ng tam giác
Các phép bi p trên ma tr n
Ba phép bi i là ba phép bi p trên dòng c a ma tr n
- Nhân m t dòng v i m t s

- C ng m t dòng b i m c nhân v i 1 s

- i ch hai dòng cho nhau

nh th c v d ng tam giác
S d ng các phép bi t) c a ma tr n và s d ng các
tính ch t c nh th bi n i ma tr n c nh th c v d nh th c sau
cùng s b ng tích các ph n t ng chéo chính.

Ví d 1.21. Tính

Ta có
2 4 8 1 2 8 1 2 4
d d 2 d1
M 1 1 3 21 1 3 2 20 3 1
d d 3 5d1
5 4 7 5 4 7 3 0 6 13
1 2 4
d3 d3 2d 2 2 0 3 1 2.1.( 3).( 11) 66.
0 0 11

1.3.5. nh th c c a ma tr n tích
N u A, B là các ma tr n vuông c p n thì c bi t, v i s t

nhiên ta có .

18
 Ví d 1.22. nh th c c a ma tr n .

Ta có .

Ví d nh th c v i .

Ta có
1 1 ... 1
1 x1 0 ... 0
y1 y2 ... yn
1 x2 0 ... 0
A 0 0 ... 0
... ... ... ... ...
... ... ... ...
1 xn 0 ... 0
0 0 ... 0

1 1 ... 1
1 x1 0 ... 0
y y2 ... yn
1 x2 0 ... 0 1 0 khi n 2
det A 0 0 ... 0
... ... ... ... ... ( x2 x1 )(y2 y1 ) khi n 2
... ... ... ...
1 xn 0 ... 0
0 0 ... 0
1.4. H ng c a ma tr n
1.4.1.
* nh th c con
Cho A là ma tr n c p . Ch n các ph n t n m trên k dòng và k c t c c
m t tr n vuông c nh th c c a ma tr n vuông c p k trên ta g i là nh th c con c p k
c a A.

Ví d 1.23. Cho ma tr n .

19
 Ch n các ph n t trên dòng 1 và c nh th c là m nh th c con c p 1

c a ma tr n A.

Ch n các ph n t n m trên dòng 1, dòng 3, c t 1 và c nh th c là

m nh th c con c p 2 c a ma tr n A.
Ch n các ph n t n m trên dòng 1, dòng 2, dòng 3, c t 1, c t 2 và c nh
1 0 2
th c 0 1 1 là m nh th c con c p 3 c a ma tr n A.
1 1 3

* H ng c a ma tr n
Cho A là ma tr n c p khác 0. H ng c a ma tr n A, kí hi u hay
chính là c p cao nh nh th c con khác 0 c a ma tr n A.
V y h ng c a A là m t s nguyên tho
T n t i ít nh t m nh th c con c p r khác 0 c a A.
M nh th c con c a A c p l u có) thì ph i b ng 0.
thì .

1 2 3
3 2 1 20 0.
0 0 5

.
1.4.2. M t s tính ch t c a h ng ma tr n
Tính ch t 1: .
Tính ch t 2: H ng c a ma tr i qua các phép bi i sau:
- Phép chuy n v ma tr n. T c là .
- Các phép bi p dòng ho c c t.

20
 -B c các c t có t t c ph n t b ng 0.
-B c các c t là t h p tuy n tính c a các dòng hay các c t khác.
Tính ch t 3: N u A là ma tr n vuông c p n thì
- i A là ma tr n không suy bi n.
- i A là ma tr n suy bi n.
Tính ch t 4: N u A, B là các ma tr n cùng c p thì .
Tính ch t 5: Cho A, B là các ma tr n sao cho ta có th th c hi n tích
.
1.4.3. M t s ng ma tr n
* Ma tr n b c thang
Ma tr n b c thang là ma tr n có d ng:
+ Các dòng b ng không (n u có) thì n i cùng.
+ Ph n t u tiên i luôn n m bên ph i c t các ph n t khác
u tiên c a dòng trên.
Ph n t u tiên này g i là các ph n t u c a ma tr n
Ví d 1.25.

là ma tr n b c thang. Các s là các ph n t u.

không là ma tr n b c thang. Các s là các

ph n t u.
* ng c a ma tr n b ng các phép bi p
Các phép bi p trên dòng (ho c theo c i h ng c a ma
tr n tìm h ng c a ma tr n A ta dùng các phép bi n
A v d ng ma tr n b c t ng c a A b ng h ng c ng s dòng
khác 0 c

Ví d 1.26. Tìm h ng c a ma tr n .

21
 Ta có .

V y .

Ví d 1.27. Tìm h ng c a ma tr n .

Ta có
1 1 1 2 1 d2 d 2 2 d1 1 1 1 2 1
d3 d3 3d1
2 3 1 4 5 d4 d 4 d1 0 1 1 0 3
3 2 3 7 4 0 1 0 1 1
1 1 2 3 1 0 2 1 1 2
1 1 1 2 1 1 1 1 2 1
d3 d3 d 2
d4 d4 2 d2 0 1 1 0 3 d4 d 4 d3 0 1 1 0 3
0 0 1 1 4 0 0 1 1 4
0 0 1 1 4 0 0 0 0 0

V y
nh th c bao quanh
nh th c bao quanh
nh th c con c p c a ma tr nh th nh th c con
(c p ) c a A khi và ch khi c thành l p b ng cách b sung thêm m t dòng và m t
c t c a A ngoài dòng và c l nh m c .
nh lý: N u ma tr nh th c con c p mà m nh th c con c p
bao quanh nó (n u b ng 0 thì h ng c a ma tr n A b ng r.
tìm h ng c a ma tr p sau:
- Tìm m nh th c con khác 0 c p s c a ma tr n A.
- nh th c con c p bao quanh nó (n u có)
+N ut tc nh th c con c p bao quanh u b ng 0 (ho c ma
tr nh th c con c p thì h ng c a ma tr n b ng .

+N ut nt nh th c con c p bao quanh D khác không thì ta l p

c trên. Sau m t s c h u h n ta s c h ng c a ma tr n.

22
 Ví d 1.28. Tìm h ng c a ma tr n .

Ta có .( nh th c con l y t dòng 1, dòng 2, c t 1 và

c t 2 c a ma tr n A).
Trong s nh th c bao quanh nó có

Do ma tr nh th nh th c ng c a ma tr n
A b ng 3.
1.5. Ma tr n ngh o
1.5.1.
Cho A là ma tr n vuông c c g i là ma tr n kh ngh ch n u t n t i ma tr n
vuông B c p n sao cho ,v i là ma tr c g i là ma

tr n ngh o c a A, kí hi u .

Ví d 1.29. Cho ma tr n và . Ta có th ki m tra

c n A kh ngh ch và .
1.5.2. u ki n t n t i và duy nh t
nh lý: Cho A là ma tr n vuông c p n, ma tr n A kh ngh ch khi và ch khi
(ma tr n A không suy bi a, ma tr n ngh o c a A là duy nh t.

m m3
Ví d 1.30. ma tr n A kh ngh ch.
0 m 1

Ta có . A kh ngh ch khi và ch khi

1.5.3. M t s pháp tìm ma tr n ngh o

* n ngh o b ng cách s d nh th c

23
 N u ma tr n tr n A kh ngh ch thì .

là ma tr n ph h p c a A.

Ví d 1.31. Tìm ma tr n ngh oc a .

Ta có ngh ch.
Tìm ma tr n ph h p c a A.

1 4 1
Suy ra, PA 1 2 1
1 0 1

1 4 1 1/ 2 2 1/ 2
1 1
A 1 2 1 1/ 2 1 1/ 2 .
2
1 0 1 1/ 2 0 1/ 2

* n ngh o d a vào phép bi p

tìm ma tr n ngh o c a ma tr n vuông A c p n ta l p ma tr n có c p sau

a11 a12 a1n 1 0 0

a21 a22 a2 n 0 1 0
A | In

an1 an 2 ann 0 0 1

24
 d ng các phép bi n v d ng

n B chính là ma tr n ngh o c a ma tr n A.

Chú ý: N u trong quá trình bi i n u kh i bên trái xu t hi n m t dòng v i t t c

ph n t b ng 0 thì ma tr n không kh ngh ch.

Ví d 1.32. Tìm ma tr n ngh o (n u có) c a .

L p ma tr n . Ta có

Dùng các phép bi và d ng

1 1 11 0 0 d2 d 2 d1 1 1 1 1 0 0
d3 d3 d1
1 2 20 1 0 0 1 1 1 1 0
1 2 30 0 1 0 1 2 1 0 1

d1 d1 d2 1 0 0 2 1 0 1 0 0 2 1 0
d3 d3 d 2 d2 d 2 d3
0 1 1 1 1 0 0 1 0 1 2 1
0 0 1 0 1 1 0 0 1 0 1 1

ngh ch và .

* Dùng ma tr n ngh o gi trình ma tr n

n v i A là ma tr n vuông c p n không suy bi n. Khi

.
n m là .
1 0 2 2
Ví d 1.33. Gi v i A ,B .
1 1 0 1
m
1
1 1 0 2 2 1 0 2 2 2 2
X A B .
1 1 0 1 1 1 0 1 2 1
25
26
 BÀI T

Bài 1.

b. Tính .

Bài 2. và . Tính

a. c.
Bài 3.

a. b.

Bài 4. Tính và .

Bài 5. Tính

a. b. c.

Bài 6. Cho . Tìm .

Bài 7.
0 1 1 cos 2 cos 2 sin 2
a. 1 0 1 b. c. d. cos 2 cos2 sin 2
1 1 0 cos 2 cos2 sin 2

27
 1 2 3 4
2 3 4 1
e. f. g. h.
3 4 1 2
4 1 2 3
Bài 8.

a. b.

Bài 9.

a. b.

c. d.

Bài 10.
y z z x x y x y z
a. y1 z1 z1 x1 x1 y1 2 x1 y1 z1
y2 z 2 z2 x2 x2 y2 x2 y2 z2

1 a a3
b. 1 b b3 (b a)(c b)(a b)(a b c)
1 c c3

Bài 11.

a. b. c. d.

28
e. f.

Bài 12.

, B=

Bài 13.
1 4 2 1 1 2
2 1 1 2
A ,B ,C 3 6 5 ,D 0 1 2
3 3 3 6
2 2 3 0 0 1

1 1 1 1 1 2 2 1
1 1 1 1 1 3 1 1
E ,F
1 1 1 1 0 1 1 1
1 1 1 1 3 5 1 1
Bài 14.
m 1 1 3
a. 2 m 2 0 b.
2m 1 3

Bài 15. .

.
.

29
Bài 16. Cho

30