REAKSİYON ZAMANI VE

KARAR VERME
Prof. Dr. Emine Çağlar
Hacettepe Üniversitesi
Spor Bilimleri Fakültesi
1
 REAKSİYON ZAMANI (RZ)
 Harekete hazırlanma zaman gerektirir.

 RZ karar vermenin verimliliğinin ve hızının

belirleyicisidir.

 RZ birçok motor becerinin önemli bir parçasıdır.

 RZ bilgi işleme basamaklarının birikimli süresini

ifade eder.

 RZ harekete hazırlanmanın zamansal ifadesidir.

2
 REAKSİYON ZAMANI (RZ)

 TEPKİ ZAMANI: Bir uyaranın sunumundan, ortaya

konan görevin bitimine kadar geçen toplam süredir.

REAKSİYON ZAMANI (RZ) HAREKET ZAMANI

Bir uyaranın sunumu ile Reaksiyon zamanı sona

tepkinin başlangıcı erdiğinde başlar ve hareketin
arasında geçen zaman. başlangıcından görevin
tamamlanmasına kadar geçen
süre olarak tanımlanır.
3
 Tepkinin
Uyarı Tepkinin sonu
Uyaran başlangıcı
sinyali

Zaman Hareket zamanı

Reaksiyon zamanı (RZ)

Tepki zamanı

Reaksiyon zamanı ve Hareket zamanının ölçümlerine ilişkin zaman

aralıkları
 RZ, sprint startı gibi sporlarda gecikmeyi yansıtmasının
yanısıra, bireyin karar verme ve eylemi başlatmasının ne
kadar zaman aldığını da göstermektedir.

 Birçok hızlı beceride başarı;

– çevredeki bir özelliği veya rakibin bir hareketini farkedebilme,

– ne yapacağına karar verme

– ve sonra etkili bir hareket başlatabilme hızına

DAYALIDIR.

5
 RZ, birçok becerinin temel bileşeni
olduğundan, araştırmacılar bu ölçümü
bilgi işleme hızının bir göstergesi olarak
kullanmaktadırlar.

6
 GİRDİ

Uyaranın
Tanımlanması
(algılama)

Tepki seçimi
İNSAN
(karar verme)

Tepkinin
Programlanması
(eylem)

ÇIKTI
 RZ, bir uyaranın sunumu ile başlar ve hareket
başladığında son bulur. Bu nedenle üç bilgi işlem
basamağının sürelerinin ölçümüdür.

 Bu basamaklardan birini veya daha fazlasını uzatan

herhangi bir faktör, RZ’yi uzatmaktadır.

Bu nedenle bilgi işleme konusunda çalışan

araştırmacılar, bu basamakların her
birindeki işlem hızının bir ölçümü olarak
RZ’yi kullanmaktadırlar.

8
 İNSAN

Uyaranın Tepkinin
GİRDİ Tepki seçimi ÇIKTI
Tanımlanması Programlanması
(karar verme)
(algılama) (eylem)

Reaksiyon Zamanı
 REAKSİYON ZAMANI

Premotor zaman Motor zaman

Bir uyaranın verilmesi ile Efferent sinir
efferent sinir impulslarının varışı ile
impulslarının, motor ekstremiteleri hareket
tepkinin meydana ettiren asıl kas
geleceği kasın motor kasılması arasında
noktasına ulaşması geçen zaman
arasında geçen zaman

10
 Uyaranın
sunumu Tepki

Premotor Motor
zaman zaman

zaman

Reaksiyon zamanı
 REAKSİYON ZAMANINA ETKİ EDEN
FAKTÖRLER

 Fiziksel faktörler (uyarana, tepkiye veya çevreye

ilişkin)

 Fizyolojik ve organik faktörler (organizmanın canlılığı,

yorgunluk, testin yapıldığı günün farklı zamanları,
alkol, sigara, kahve vb. gibi maddelerin etkisi)

 Bireysel faktörler (yaş, cinsiyet, deneğin kişiliği vb.)

12
REAKSİYON ZAMANINA ETKİ EDEN
FAKTÖRLER

 Tepki Alternatiflerinin sayısı

 Uyaran -Tepki Uyumu

 Alıştırmalar

 Önsezi

13
 UYARAN ve TEPKİ SAYISI
ALTERNATİFLERİ
 Uyaran sayısı RZ yi etkiler.
 En kısa RZ: sadece bir uyaran ve bir tepki
olduğunda meydana gelir (Basit reaksiyon
zamanı)
 Seçkili RZ: Kişi birçok tepkiden birini
seçer
 Alternatif hareketler artar
 Seçkili RZ artar
 Hick Kanunu
14
 HICK KANUNU
 Uyaran - tepki alternatif sayısı arttıkça
Seçkili RZ da o oranda artar

 Seçkili reaksiyon zamanı ile uyaran-tepki

sayısı arasında linear bir ilişki vardır.

15
 Seçkili
reaksiyon
zamanı
(ms)

Tepki alternatiflerinin sayısı

 UYARAN-TEPKİ UYUMU

 Uyaran ve tepkinin (U-T) doğal bir şekilde

bağlantılı olma derecesi.

 U-T uyumluluğu arttıkça Seçkili RZ kısalır.

 Tepki seçimi basamağında oluşur

 Örnek: Step-aerobik sınıflarında

ayna kullanımı, uyaran-tepki
uyumunu artırmaya yarar.
17
UYARAN-TEPKİ UYUMU
a b
Uyaran-tepki Uyaran-tepki
uyumu uyumlu değil

sol sağ sol sağ

 ALIŞTIRMA
MİKTARI
 Elit sporcular ya da çok fazla
antrenman yapan bireyler düşük
U – T uyumunun üstesinden
gelebilirler
 Alıştırmanın yapısı (doğası) ve
miktarı, RZ’yi etkileyen iki
önemli faktördür.
 Alıştırma miktarı arttıkça RZ
kısalır.
 Alıştırma, uyaran tepki
alternatifi arttıkça,
reaksiyon zamanında
meydana gelen artışı
azaltır.
 Alıştırmanın basit
reaksiyon zamanına etkisi
çok azdır, bunun yanı sıra
seçkili RZ etkisi fazladır.
 Fazla alıştırma yapmak
reaksiyonun otomatikleşme
sürecine yaklaşmasını
sağlar.
19
 ALIŞTIRMA
 Alıştırmanın yapısı
da önemlidir.

 Aynı uyaranın aynı

tepkiyi gerektirdiği
alıştırma ortamları
yararlıdır.

20
 ÖNSEZİ (SEZİNLEME)
(Anticipation)
 Deneyimli sporcular ortamda neler olacağını,
ne zaman olacağını tahmin edebilirler
 Deneyimli sporcular
 Ne tür uyarıcı olacak
 Nerede olacak
 Ne zaman olacak
 Hareketi nasıl oluşturacaklarını bilirler
21
 ÖNSEZİ (SEZİNLEME)
(Anticipation)
 MEKANSAL (uzaysal) ÖNSEZİ
(spatial anticipation):
 Ortamda neler olabileceğini tahmin
etme

 ZAMANSAL ÖNSEZİ (temporal

anticipation):
 Ne zaman olabileceğini tahmin etme

22
 ÖNSEZİNİN
AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI
AVANTAJLARI
 Başarı=?
 Eğer sporcu neler olacağını ve
ne zaman olabileceğini tahmin
edebilirse o zaman
sezinlemenin avantajları
fazladır.
Sezinleme bilgi gerektirir.

 Olayların düzenli olarak
olması sezinlemeyi etkiler.
DEZAVANTAJLARI
 Dezavantaj yanlış tahmin
olduğunda oluşur.
 Hazırlanan bir hareketten
yeni bir harekete geçmek
en az 40 ms gerektirir.
Ancak 40 ms sonra doğru
hareket organize
edilebilir ve başlatılabilir.
23
 ÖNSEZİ STRATEJİLERİ

 Rakibin doğru sezinleme yapmasını

engellemeye çalış
(hep aynı hareketleri yapma, ani ve
değişik hareketler yap)
 Rakibin sezinlemesine izin ver ama
sonra tahmin ettiği hareketin tersini
yap.

24
 Reaksiyon zamanı ve
karar vermeyi etkileyen faktörler

Uyaran-tepki
alternatiflerinin Alıştırma Uyaran-tepki uyumu
sayısı

Mekansal önsezi Zamansal önsezi

Avantaj Dezavantaj
önsezi doğru ise, önsezi yanlış ise,
tepki daha hızlıdır tepki daha yavaştır,
hatalıdır ya da her ikisi