Halil İbrahim Küçükkaya

Halil İbrahim Küçükkaya - Antrenmanlarla Matematik-4
www.CepSitesi.Net
Fonksiyonlar - üm it ve Süreklilik
Türev ve Uygulamaları ile
Integra! problemi olanlar içim..
ANTRENMANLARLA
I İ Â T E H Â T 0 G C
Dördüncü Kitap
Halil İbrahim KÜÇÜKKAYA

Matematik Bire Bir Öğretim Uzmanı
Ahmet KARAKOÇ Mehmet GİRGİÇ

‘Ü m î t f î ‘K u r b a ğ a
Bir kurSağa sürüsü ormanda yürürden, içferinden ikisi Sır çukura düştü. (Diğer
Sütün kurSağafar çukurun etrafında topfandıfar. Çukur Sır Sayfi derindi ve
arkadaş farının zıpfayıp dışarı çıkması mümkün görünmüyordu.
Yukarıdaki kurSağafar, Soşuna uğraşmamafarını söyfedifer arkadaşfarına:
“Çukur çok derin, dışarı çıkmanız imkânsız
(Ancak, çukura düşen kurSağafar onfarın söyfedikferine afdırmayıp çukurdan çıkmak
için mücadefeye devam ettifer. Yukarıdakifer ise Safa Soşuna çırpınıp durmamafarını,
öfümün onfar için kurtufuş ofduğunu söyfüyorfardı.
Sonunda kurSağafardan Sirisi söyfenenferden etkifendi ve mücadefeyi Sıraktı. Diğeri
ise çaSafamaya devam etti. Yukarıdakifer de, çırpınıp durarak daSa çok acı çektiğini
söyfemeyi sürdürdüfer.
Efe var ki, çukurdaki kurSağa son Sir Samfe daSa yaptı, Su kez daSa yükseğe
sıçramayı Şaşardı ve çukurdan çıktı.
Çünkü Su kurSağa sağırdı. O yüzden, arkadaşfannın ümit kırıcı sözferine kufak

asmamıştı.
Etrafınızdakiferin ofumsuz düşünceferine kufakfarınızı kapatın.

"dimidmizi kaySetmeyin ve Şifin ki ümidini kaySeden insanın kaySedeceği Saşka
şeyi kafmamıştırd
(Kararfı ofun ve Şaşarı kapısını saSırfa çafın. Sizden öncekifere nasıf açıfmışsa size de
öyfe açıfacaktır. Emin ofun.
Dördüncü Kitapta Neler Var?
1. Toplam ve Çarpım Sembolü 9 -2 8
2. Diziler 31 - 5 0
3. Fonksiyonlar 53- -100

4. Limit ve Süreklilik 103 --152
5. Türev Alma Kuralları 155 --190
6. Türev Uygulamaları 193 --252
7. Belirsiz Integra! 255 --298
S. Belirli İntegral 301- -360

Üsâelem eh baş armwv temel' u m u ru d u r. Kap iyi/yeterince/
u fm v hüre* v&yCÜc&eh s-e&ig/çoZo^Km ^ btrılerC n ı/
uyanduraca^ ara^â/M v em ^v o la b û ir^ ıC f;
H em y W admôrth LongfsUow
C a h ü tA yf
Toplam/ ve/ Çarpım /
Sem bolleri/
A radüğ wju bümeşyenş, buLduğ u n w cm laycvm a^.
C la d a e /'S e rn a rd
OJounu/hedeften/öteye/atarvû~İ<jçw} okAAtfu/shedefa
vCU%§tır(MnÂxycM/ ökçudom/ ddhcv baş o n lu değ Oüdir.
M o tn a ^ n e /
❖ TOPLAM VE ÇARPIM SEMBOLÜ
TOPLAM SEMBOLÜ 1- x>

k = 1
"Uzun uzun amele gibi yazmaktansa..."diye-düşünen toplamının değeri kaçtır?

lerin bulduğu bir gösterim şekli bu.©
Örneğin, 1 den 61 e kadar olan doğal sayıların topla

mını en kısa nasıl ifade edersiniz?
Ya da, 5 ile bölündüğünde 2 kalanını veren İki basa
maklı doğal sayıların toplamını.
İşte bu mesele.©
Bîr Latin harfi oian I (sigma) ile gösterilen toplam sem

bolü şu; a. £(-*♦,)
k = 2
n sayısı pozitif tam sayı olmak üzere,
toplamının değeri kaçtır?
j ^ ü s t s ı nı r
n
X 3k = a 1+ a 2+ a 3+ — + a n
(k';= 1
\
değişken
\ al t s ı n ı r
ifadesinin anlattığı şudur;

Değişkene (burada k ya) alt sınır değerinden başlaya
rak üst sınıra kadar olan ardışık tam sayı değerleri ver
ve her değerden sonra bulduğun sonuçları topla.
6
Yani, s. £ k
k= - 4
k 2 = 12 + 2 2 + 3 2 + 4 2 İfadesinin değeri kaçtır?

k=l
2
E O O O
Xj = Xl + x 2" ve
i* 1
2
^ x n = x 1+ x 2 ve aynı şekilde
n=l
1
£ f(k + 1) = f(-1 ) + f(0) + f(1) + f(2) demektir.
4
k=-2
2>3
k = -3
Var mı anlaşılmayan bir şey?
işleminin sonucu kaçtır?
Toplam sembolüyle ilgili soruların çoğunda temel man
tığı bilmek yeterlidir. Formüle mormüle gerek yoktur©
Birazdan göreceksiniz zaten.©
6
9. £ (V k 7 ı-V k )
5> k=ı
k = - 5
işleminin sonucu kaçtır? toplamının sonucu kaçtır?
120
10.
6. X ( 2 k -3 )
k= 4
k = 1
ifadesinin değeri kaçtır?
işleminin sonucu kaçtır?
10 12
7. £ ( - 1 ) k -2k 11. ^ ( V 2 k + 1 -V 2 k -1 )
k=1
k= 1
toplamının sonucu kaçtır? toplamının sonucu kaçtır?
65
12. (V 3xTT ~ V 3 x - 2 )
8. X ( “1)k+1‘3k x = 1
k =1
toplamının sonucu kaçtır?
Şunlarda biraz logaritma bilgisi lazım.
1.
ss4r*^
JM og k
5*
m
k=1
1
k
1
k +2
k =2 toplamının değeri kaçtır?

6, i 2 = -1 olmak üzere
83
2. 2 J ° g 2 ( ı+
24
k = 4 Z ,n
n = 1

10 7. i 2 = - I olmak üzere
3. Z ' ° 9 10lk 2011
k -1
y jk
k = 0
8. i 2 = -1 olmak üzere
Z15 Q
,
1_
18
vk k +1
k=l I
toplamının değeri kaçtır? n = 0
ifadesinin değeri nedir?

9. f(x) - 4x + 3 olmak üzere,

3 13. > Ia.K= 2n
/—
A=£f(k) k=1
k = 1 olduğuna göre, a ^ a g + a g toplamı kaçtır?

olduğuna göre, A kaçtır?
n
10. x1 = 3 , x 2 - " 4 olmak üzere
14. y ^ a k = n2 +1
2
k=1
X ( Xk+1M xk+2)
k= 1 olduğuna göre, (a,j+a2 + a 3) -(a .j+ a 2j farkı kaç-
İfadesinin değeri kaçtır?
n
11. f(x) = 3x ~ 1, x1 = 2 x 2 = - 2 olmak üzere,
15. ^ £ a k = 3n-11
2
k -1
£ x n 'f(n)
n = 1
olduğuna göre, a 5 kaçtır?
X
12. f(x) = x2 - 3x - 5 olmak üzere, 16. y ^ a k = x2 + x + 3
1 k=1
K = £ ( k + fW) olduğuna göre, a3 kaçtır?

k= 0
olduğuna göre, K kaçtır?
> TOPLAM VE ÇARPIM SEMBOLÜ
Art arda iki tane toplam sembolü olması korkutmasın 1

sizi. Önce içtekini halledin sonra da dıştakini. 4. y y (k m 2 +2)
k=3n=-2
Örnek Soru
y y (2k + n2)
k ~ 2 n =3
Çözelim©
Az önce ne dedim?
Önce içtekini halledin. Sonra da dıştakini.
Peki, öyle yapalım bakalım.
3 5 3 f
/ 0\
) (2k + n ) = / 2k + 9 + 2k+ 16 + 2k + 25
« ııj \ / ,rfwMiarf
k = 2n=3 k = 2 V, n = 3 n= 4 n= 5 5-
Gerisi bildiğiniz gibi. Düzenleyip k ya değer verecek k=ı i=ı
siniz. ifadesinin değeri kaçtır?

3
y (6k + 50) = 6.2 + 50 + 6.3 + 50 = 130

k = 2 k = 2 için k = 3 için
Anlaşıldı mı?
Devam edin bakalım©
1. V y (4 k -n )
jLmd ÂmA
*• E Z < k-»
k = 1 1=1
2 4
2.
m = 0 n=1
7. y y ( 2 k + 3 i)
k = 1 f= 1

2 3
3. y y (3 k + n 2)
k —1 n =2

15 .
12.
y j
8* S X^k+1^j~2)
k= 1 i= 1 k=ı
.k k +1
ifadesinin değeri kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?
2 2
k ~ 1 i= ı
Şu üç soruyu üstteki soruya benzetip çözmek lâzım©
23
43 V -__
k4 ı k(k+1)
Tabii üç tane olması da korkutmasın sizi.© Mantık

yine aynı. Değişkene değer verin ve toplayın.
m y y y ( n -k + P)
AmımuJ j&nam Mirmm
k=1 n= 2 p=0 11
toplamının sonucu kaçtır? 14.
K= 3 k 2 + k
ıı. y y y o + j+ k )
k = 3 s= 2 j = 1
27
ifadesinin değeri kaçtır? 15.
k = 1 k2 + 3k + 2

Gördüğünüz üzre bundan önceki antrenmanlarda so Sınır değiştirmeyi küçük bir iki örnekçik üzerinde izah
ruların hiç birinde formül filan yoktu. edeyim.
Artık özelliklere geçelim. Müsaadenizle© Gerçi son 5 5-2
sorular biraz gıcıktı ama olsun.© 4k toplamıyla ]T 4(k + 2} toplamı,

k=3 k=3-2
Toplam Sembolünün özellikleri Aynı şekilde

4 4 -i- 4
V k toplamıyla T (k - 4 )2 toplamı eşittir.
Hani Özellik dediysem öyle uzun uzadıya şeyler değil.
k = -3 k --3 + 4
Mantığınızla siz bile çıkarabilirsiniz bu sonuçları.©
Ama yine de yazdığımda korkup kaçmayın© Harfli Bir şey anladınız mı?
marfli yazınca zor gibi duruyorlar. Ama rakamlara dö Şunu yaptım. Alt sınırdan kaç çıkardıysam üst sınır
künce daha sevimli oiuyorlar.© dan da aynı sayıyı çıkardım. (Tabii alt sınıra eklediy-
sem üst sınıra da ekledim.) Fakat k yerine ne yazdı
n ğıma dikkat edin.
c = C + C H - C + ... + C = n .c
Sınırlardan 2 çıkarınca k yerine (k + 2) yazdım.
k=1 n tane
Sınırlara 4 ekleyince ise k yerine (k - 4) yazdım.
Şimdi anladınız mı?
Yani değişken içermeyen toplam olunca terim sayısı
8 8+3
ile sayıyı direkt çarpın. O zaman £ (5k + 2) = £ (5(k - 3) + 2) ol-
k~ - 2 k - - 2+3
Örneğin
duğunu görün ve şimdilik geçin bu olayı.
10
5 = 10-5 = 50 (Burada 10 tane 5 toplanıyor.)
k=1 İyi de ne zorumuz var ki sınırları değiştiriyoruz? Zo
rumuz olmazsa değiştirmeyiz herhalde.© Birazdan
Peki, şu toplamın sonucu ne?
göreceksiniz zaten. Bu konudaki formülerde alt sınır
18
y ü —? hep 1 den başlıyor. Formül dediysem biri, bilemediniz
k=ı 6 en fazla ilk ikisi önemli olan dört tane formül var zaten.
3n değil mi? Çünkü bunda da 18 tane-ji toplanıyor.
İşte formüller©
JE n(ri + 1)
> k = 1+ 2+3 + 4-K.. + n = “ ----- -
2. Değişkenin yanındaki sayı toplam sembolünün dışına
k=1 ... *
çıkarılabilir. Demek istediğim şu:
n. . a rn
3 3 V r■k-1
k 1=_ i , v ı r 2 , r3 ,
1+ r + r2 + r3 + . . . +. rPn-1
r
_ 1 -r
Meselâ, 4 k 2 = 4 ]T k2 olduğunu görün isterse- kTı 1“r

k=i k =1
s 5 X-1 3 a3 o3 o 3 3 n(n + 1)
niz. Veya ]T 3k = 3 ]T k olduğunu. 2 jk =1 +2 +3'5+... + n “ -
k=o k =o k=1 2
rt
3 n(n + 1)(2n + 1)
3. y fk 2 + 3k J gibi toplamlar hesaplanırken bunun 2 k2 = 12 + 2 2 + 3 2 + ... + n'
k-o 1 k=1
3 3 Formülleri zaman kazanmak İçin kullanacağız. Öyle

yerine T * k 2 + V 3k yazmanızda hiçbir sakınca ya vaktimiz çok değerli©
k=0 k=0
Ve formüllerde alt sınırların hep 1 den başladığına
yok. dikkat edin. Eğer alt sınır 1 değilse sınır değiştirme
Korkmayın. Sonuçlan aynı çıkar. Görün isterseniz.© olayına girip 1 yaparsınız artık.
Yalnız formülleri öğrendiniz diye gidip her soruda kul
lanmaya da çalışmayın. Alt ve üst sınır arasındaki
4. Sınır değiştirme olayı. fark az İse değer vererek çözmek daha güzel. Bence
Diğerleri de önemliydi. Ama bu sanki biraz daha tabii ki.© Tecrübe bunu gerektiriyor.
önemli gibi. Gerçi ÖSYM deki amcalar son 30 yılda Kısaca iş uzayacaksa formül kullanın.
sormamışlar. Ama belli mi olur?©
TOPLAM VE ÇARPIM SEMBOLÜ
16
1 . 5. £ ( x + 1) = 55
k=ı k =6
ifadesinin değeri kaçtır? olduğuna göre, x kaçtır?
11
20
2 ‘ 2 3 6.
k = 0
k=ı
25
20 10
3. ^jTk = 125
i =1 Z k~Ek
k=l k =1
olduğuna göre, k kaçtır?
14 9
4. ^ a = 1°0 2 >
m = -5 k=1
olduğuna göre, a kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?

10 20 12
^2 k +^ 3 5. £ (3 k -4 )
1.
k=1 k=1 k-1
15
6. £ ( 5 1 + 1)
İ=1
İ > - 1 )
k= 1
__V__
3.
2k~1 3k 2> +|) 108
i-1
ifadesinin değeri kaçtır? olduğuna göre, k kaçtır?
12
4. V ( 4 a + 2) 8. ^ ( a ■k + 1) = 168
■flLULd
a = 1 k=1
ifadesinin değeri kaçtır? olduğuna göre, a kaçtır?
10 10
9. (3n + a ) = 205 13. Y ( 4 k 2 -2 k )
L—yV /
n=1 k =1
olduğuna göre, a kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?
10 10
2
ı° . 2 ^n 14. X ( a 2 + 3a + 2)
n=1 a= 1
9
10 1 5 . X k (K + 1)
k= 1
11, S ( 6İ<2“ 5)
k - 1
10
16. £ ( ' - 2 ) 0 + 3)
10 İ =1
12. (4rı2 + l)
n=1 ifadesinin değeri kaçtır?

10 15
i. y y s. y/-—<2 k
m = 1 k= 0
10 11
2. y ( 8 m 3 -2 m + l)
■\ /
e. y 3k
m = 1 k ” 0
ifadesinin değeri kaçtır? İfadesinin değeri kaçtır?
11
y 4 .5k
3. £ ( 4 x 3 -6 x 2 +3)
k= 0
x = 1
100
6
8. a= y 3k
4. y a (a - 1)(a +1)
k- 0
a=1
olduğuna göre, a nın 5 ile bölümünden kalan kaç
ifadesinin değeri kaçtır? tır?
61 7
9. y 7n 13. V \ + 6k + 10 /)
Z j (k2
n= 1 k = -2
toplamının birler basamağı kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?
11
10. V (2 k -4 ) 14. y 2 k+4
k = -3
14
o t
11. y (k + 10)
15. £ y (2n+ k)
k = s n --ı
k = -8
12 3
12. y (3k - 9 ) 16 . y y (nk - 2)
k - 4
k = 3 n= 2
* TOPLAM VE ÇARPIM SEMBOLÜ
Bazen toplam sembolü altında verilmeyen İfadelerin 4. Aşağıdaki toplamları toplam sembolü kullanarak
de toplamını bulmak için toplam sembolünü kullan İfade ediniz.
mak icap eder. Ya da uzun uzun toplamak© 1 +1 1+ ! h... + 1
a)
önce şu toplamları toplam sembolü kullanarak ifade 1-2 2 -3 3 -4 11-12
edin bakalım.
1 1 -f.........1
^.......... ^ 1
b)
2 *5 4 *7 6 *9 20*23
1. Aşağıdaki toplamları toplam sembolü kullanarak
İfade ediniz.
a) 3 + 6 + 9 + ••* + 36
b) 3 + 7 + 11 + *** +99
5. Aşağıdaki toplamları toplam sembolü kullanarak

2. Aşağıdaki toplamları toplam sembolü kullanarak ifade ediniz.
ifade ediniz.
g j ^ j1-.---------f-
2 . 3— --j--------------
4 .. . .j----------
21
a) —8 —3 + 2 + 7 + *•• + 47 2 5 8 11 62
b) -5 2 - 47 - 42 - ... + 8 b) JL + -2-+ -L + ...+ J 5.
' 1! 2! 3! 15!
3. Aşağıdaki toplamları toplam sembolü kullanarak 6. 5 + 9 + 13+ 17+ ... +81

ifade ediniz.
a) 1-3 + 2 -4 + 3 -5 + - + 23-25
b) 2.3+ 4 .5+ 6.7+ -** + 26.27

7. - 4 + 3 +10 + ... + 45 11. 1.2 + 2.3 + 3.4 + ... + 20.21
toplamının sonucu kaçtır? toplamının sonucu kaçtır?
8. 50 den küçük 4 ile tam bölünen doğal sayıların 12. 1.3 + 2.5 + 3.7 + ... + 20.41
toplamı kaçtır?
9. 32 île 123 arasında 5 ile tam bölünen doğal sayıla* 13. —1!--- f. 1
— !— 1+ — L - + ...+
rın toplamı kaçtır? 1*2 2*3 3 *4 7
14, 1 + 4 + 9 + 16 + ... + 400

10.5 ile bölündüğünde 2 kalanını veren iki basamaklı
doğal sayıların toplamı kaçtır?
♦> TOPLAM VE ÇARPIM SEMBOLÜ
10
ÇARPIM SEMBOLÜ
3. Y[ (l<2 - 2 k - 1 5 j
k»-1

Çarpım sembolündeki mantık da toplam sembolün
deki gibi. Ama burada değişkenin her değeri için el
de edilen sonuçları toplamayıp çarpacaksınız.
O kadar...
Demek istediğim şu:
k =1,2.3.4.5 demektir.
k=1
Aynı şekilde, j f j ^n2 + lj = |2 2 + lj |32 + lj ve 4. n(2"-1)

k=~ 3
2
n ( X i - 1) = ( xı - 1) ( x 2 - 1) »ir.
1-1
Zaten birazdan göreceksiniz. Çarpım sembolü ile ilgili

gelebilecek çok da fazla soru tipi yok aslında.
önce formülsüz çözülebilenler... Buyurun bakalım.

Değer verip verip çarpın.
10 20
i. n (k -s) s- n f
-3
k =1 k=0
20 21
2. n (k2 25) 6. + 1)(k -1 5 )
k= -2 k = 1
Fark ettiniz mi?

Değişkenin herhangi bir değeri İçin çarpım sembolü
nün yanındaki ifade sıfır çıkıyorsa sonuç direkt sıfır.
Onun için sınırlar arasında sıfır yapan değer var mı
diye bakmak lâzım.
7- n-tfkr k= - 6
«• f l ( 1K )
k - 2
49
ft T T 3k -10 5
l i k -f 75
fİK )
k = 1
x= 6
9. E K
k = 1
63
122
10. J jio g ( k ~ l1 ) m . E K ( k+1)
k = 2
k=12
Çarpım sembolüyle ilgili şimdiye kadar kİ antrenman

larda formül mormül yoktu gördüğünüz gibi. Demek kİ 3. J ] [ 2 k = (2,1).(2.2).(2.3).(2.4}.(2.5) = 2 6. 5!
burada sembollerin ne anlama geldiğini bilip cesaret k =1
le bu işin üzerine gitseniz bu olay da tamamdır, 10
Çarpım sembolünü gördüğünüzde ne yapacağınızı J ] [ 3 k = 3 10 10!
bilin yeter. Gerçi özellik diyebileceğiniz bir İki şey var k =1
ama çok da önemli değiller.
12
j j [ ö k 2 = 5 12 (12!)2 dir.
İşte çarpım sembolünün özellikleri
k = 1
5
1. J j | 2 = 2- 2 ' 2 - 2 ' 2 = 2 5 demektir, Fark ettiyseniz burada ilk söylediğim iki şey bir arada
k=1 bulunuyor.
6
Aynı şekilde J ^ 3 = 3- 3- 3- 3- 3- 3 = 3 6 dır. Şu daha önemli gibi©
k =1 10 10 10
Anladınız mı ne yaptığımızı? 4. T T k(k +1) = TT k ■T T {k +1) olarak yazılabilir.

XX XX XX
k =1 k = 1 k =1
İlkinde 5 tane ikinin çarpımı olduğu için sonuç 2 üzeri
Hiçbir sakıncası yok. Hatta faydası bile var. Birazdan
5 e, İkincisinde ise 6 tane 3 ün çarpımı olduğu için
göreceksiniz.©
sonuç 3 üzeri 6 ya eşit oldu.© 15 15 15
Şunların sonuçlarını da siz bulun bakalım. Aynı şekilde T T (k2 - 4 ) = l~T{k - 2) ■]~T{k + 2)
20 JL JL \ / JL JL JL JL
n«-
k= 1
k = 3
şeklinde ifade edilebilir.

k = 3 k = 3
n+2
Yani, demek istediğim şu ki çarpım durumundaki bir
ifade iki ayrı çarpım sembolü kullanılarak da çarpıla-
E
k=1
K bîiir. Bunun işe yaradığı sorular genelde çok da kolay
değildir aslında. Ama siz yaparsınız©
İlkini 5 20 , İkincisini de 4 n+2 bulduysanız devam

edeyim.©
r nz
10
k -1
2. JfJk = 1- 2 ' 3 - 4 - 5 ‘ 6 = 6! dir. Aynı şekilde ifadesinin değeri kaçtır?

k «1
J^Jk2 = 12 • 22 • 32 • 42 * 52 * 62 = (6!)2 ve yine aynı
10
mantıkla J~Jk3 = (10!)3 dür.
k = 1
Siz de şunların sonucunu bulun bakayım.©
25
n-
ı—ır
k= 1
2.
34
T l 3
JL JL
İ = 15
12 ifadesinin değeri kaçtır?
E K
k=1
40
E K
k=1
Sırasıyla 25!, (12!)4 ve (40!)3 buîduysans2 aferin.©

Şu soruları iki ayrı çarpım sembolü kullanarak çöz

3‘ T I k = 27 mekte büyük fayda var.© Şu bizim 4. özellikteki gibi
î =1
yani.
15
7. J~J k(16 -k )
k=1
11
4- ri3k
k=1 *■
k~2
n o M
7
5. J "|2 k 3 9
k=1
9. n(k2-ıok)
k =1
10
e. n2(k+ı)
k-1
TOPLAM VE ÇARPIM SEMBOLÜ 10. ANTRENMAN
1- nj2-1
11 o
,2 4 3* n 3k
n= 3 k = - 3
ifadesinin değeri kaçtır? İfadesinin değeri kaçtır?
12
2. f l i1 + 21
rı = 4, .
- 9
*■ ri3k k =1
Son olarak şuna da bakıp bitirelim bu konuyu.

21
15
k= 1
2^ es 21 22 2 3 22^ 2^ 2 ^ 3 2^
ri2k
k = 5
2> İfadesinin değeri kaçtır?

= 2ks1
™ S(2n-1)
Aynı mantıkla 32n~ = 3 n“1 yazılabilir.
n=ı
Yani, sayının üssü k iı filan olursa üste toplam yapılı

yor.
Bu Özellik verdiğim örnekçikte biraz basit gibi duruyor.

Ama üs biraz karışınca azim faydası var bu Özelli
ğin.©
Peki, aşağıdakilerden hangisinin sonucu 2 90 a eşit 6. 0 2 —

olduğunu bulun bakalım© k=1
10 ifadesinin değeri kaçtır?
I. J ~ |2 3n “2
n= 1
12
II. 2 2p +1
p = 1
III. J ^ 2 4k”1t}
k= 1
Hangisinin miş? İH. nün diyorsanız haklısınız.©

7. n t3
i = 2 k=1
11- fıri2kn
k = 1 n =1
xn3- 2a"6
2 3
12. x2 + 2x + 4 = 0 denkleminin kökleri x., ve x2 dir.
s. 2
i - 0 k=1
Buna göre, ]^ [x i ifadesinin değeri kaçtır?
olduğuna göre, a kaçtır?
13. x2 - 3x + m = 0 denkleminin kökleri x1 ve x2 dir.
, 2 nK-H
a=2 b= 1 f l ( X i + l) = 8 olduğuna göre, m kaçtır?
i™ 1
11
nri(k+i)
3 2
' "n u 14. A — J”J 9 n +2
ıo . n= 1
k = 1i - 1
olduğuna göre, A2 sayısının birler basamağı kaç-
tır?
S C%0korluvtiM v H e r d ey Om/ <&üuç/> c e s a re t ve/ güv&nt
fc o fo -m iu a r. Ke/AÂÂlruêy ”13e/A/ bw ciehşetVyaşoubjM ;. B u n d a n /
&orwa/ g& lzceh § ey lere/ ha^trum /' cLerbOnOfy,
£ l e a n o r R c n n e v e lt
lyı/bir başlom ûç/, yoLTisyanyasbvuşarudem ektir.

A n d r& G u & e /
DİZİLER
Çözelim©
İlk terim birinci terim demek zaten. Bir dizinin birinci
DİZİLER terimi de n ye 1 değeri verilerek bulunur,
n " 1 için = 3.1 + 1 = 4 tür. Yedinci terimi ise n ye
Fonksiyonları biliyorsanız acayip kolay bir konu,
7 verilerek bulunur.
(Gerçi bilmiyorsanız da zor değil.) Hepinizin çok rahat
Bu da n - 7 için a7 = 3.7 + 1 = 22 dir.
anlayabileceği bir konu.
Önce dizinin ne demek olduğunu söyleyeyim. Var mı ki zor bir şey?
Belli bîr kurala göre yazılmış sayı gruplarına sayı di Gerisi de aynen böyle. Belki dizinin kuralı biraz deği
zisi denir. Diziyi oluşturan sayılara ise dizinin terim şik olabilir. Ve belki biraz da sorulan şeyler.© O ka
leri denir. dar.©©
Ama yaparsınız ki zaten.©
Fakat bir sayı kümesinin dizi olması için, dizinin
nasıl oluştuğunu gösteren bîr kuralı olması ve grup 1. Genel terimi,
taki her elemanın bu kurala uyması gerekiyor. a n = 3n + 2
Meselâ 2, 7, 12, 17, 22, 27, ... sayıları 5 e bölünün olan dizinin yedinci terimi kaçtır?
ce 2 kalanını veren doğal sayılardan oluşmuştur.
Peki, bu diziye bîr kural uydurmak isterseniz bunu
nasıl ifade edersiniz?
Aynı şekilde,1,4, 9, 16, 25, ...sayıları ise pozitif tam
sayıların karelerinin oluşturduğu bir dizidir.
İşte dizi böyie bir şey. Anladınız mı şimdi?©
Daha bilimsel bir tanım yapayım.

Tanım kümesi pozitif tam sayılar ve değer kümesi re-
2. Genel terimi,
ei sayılar olan her fonksiyona reel sayı dizisi denir.
Bir dizide n. terimi veren bağıntıya dizinin genei te an = n 2 +2n + 1
rimi denir ve an iie gösterilir. olan dizinin dokuzuncu terimi kaçtır?
Fonksiyonlarda f(1), f { 2 ) , g i b i değerleri buiabiliyor-
sanız (ki bulabildiğinizi biliyorum©) burada işiniz da
ha kolay. Yalnız burada f yerinde an var o kadar.
Genel terimi an olan dizi (a n) ile gösterilir.
f(n} = (a n) = (a ^ a2,a3, ... ,an, ...) dizisinde n ye 1
verince dizinin birinci terimini, 2 verince de ikinci te

rimini bulursunuz. Yani,
a1 : dizinin birinci terimi 3. Genel terimi,
a2 ; dizinin ikinci terimi
an = Vn3 +9
an : dizinin n. terimi (genel terimi) dir. olan dizinin üçüncü terimi kaçtır?
Bîr de dizilerle ilgili soruları çözerken n ye sadece
pozitif tam sayı değerler verebileceğinizi de hiçbir
zaman unutmayın. İ mi?
Örnek Soru
( a n ) ” ( 3 n + 1)
dizisinin ilk terimi ve yedinci terimi kaçtır?

❖ DİZİLER
4. Genel terimi,
8. (an)
an = 5n~2
olan dizinin kaçıncı terimi 28 dir?

olduğuna göre, — oranı kaçtır?
5. Genel terimi,
a „=2n ‘
9. (a „ )-(3 n -1 8 )
olan dizinin kaçıncı terimi 47 dir?
dizisinin kaç terimi negatiftir?
6. Genel terimi, 10. 2n-12

( a n) n+1
an =n 2 -3 n + 1 dizisinin kaç terimi negatiftir?
olan dizinin kaçıncı terimi 19 dur?
7. Genel terimi,
_ 5n + 4 11 . K)
20 -3n
n 2 n -5 2n+1
olan dizinin kaçıncı terimi 8 dir? dizisinin kaç terimi pozitiftir?
DİZİLER
1. (a„) = (n2 +2) Şu sorularda toplam sembolü kullanmak daha

mantıklı. Tecrübe öyle diyor. Ama yine de siz bilir
dizisinin İlk üç terim toplamı kaçtır?
siniz.©
5. Genel terimi,
an =4n+1
olan dizinin ilk 10 terim toplamı kaçtır?
2. (a„) = (2n-1)
6. Genel terimi,
dizisinin ilk 7 terim toplamı kaçtır?
a =6n2 +2n-1
n+2
3.
W- n+1 (an ) = ( î >
dizisinin ilk 16 terim çarpımı kaçtır? U=1
dizisinin ilk dört terim toplamı kaçtır?
4. (an) -( 1 0 - 2 n ) 8. *n)
]T (2 k +1)
k=ı
dizisinin ilk 15 terim çarpımı kaçtır?
DİZİLER
f n ^
9.
w- n* 13. (a U ■ ntekise
' n> [ 3n~2t n çift İse
olduğuna göre, a5 ~ a 6 farkı kaçtır?

dizisinin ilk dört terim toplamı kaçtır?
n2 +1, n - 2 {mod 3) ise

3n-1
10- (a„ H < - 1)n3n) 14. (an) n (mod 3) ise
2
dizisinin ilk 20 terim toplamı kaçtır? 4-n, n =0 (mod 3) ise
olduğuna göre, a3.+ a5 + a 7 toplamı kaçtır?
, . _ | n, n s 0 (mod2)
11- (a„) = (H>"(2" +3>) ™ |-n , n = 1 (mod 2)
dizisinin İlk 18 terim toplamı kaçtır?
olduğuna göre, dizisinin ilk 30 terim toplamı
kaçtır?
n2 + 2n( n s 0 (mod 3)
16‘ (a n)
n-2, n = 1 (mod 3)
12. (an) = ( ( - i r 15n)
n+ 1 , n = 2 (m o d 3 )
olduğuna göre, ~ 2 + 83 oram kaçtır?
♦> DİZİLER
1. Genel terimi,
an = 3 +İ °
n n
dizisinin kaç terimi negatiftir?
olan dizinin kaç terimi tam sayıdır?
2. Genel terimi,
a =n2 +—
n n
olan dizinin tam sayı olan terimlerinin toplamı
kaçtır? dizisinin kaç terimi pozitiftir?
7. ân]= |-n 2 4-n+30j

3-
dizisinin kaç terimi pozitiftir?
dizisinin kaç terimi tam sayıdır?
4' K ) -^ )
dizisinin kaç terimi tam sayıdır? 5
dizisinin kaç terimi —ten büyüktür?
9. Bir (an) dizisi için, 13. Bir (an) dizisi için,
an = an+ ^ + 5n + 2 ve a1 = 20 olduğuna göre, a2

a"+ı ve a, = 220 olduğuna göre.
kaçtır?
a10 kaçtır?
10. Bir dizisi için, an+1 = an +3n-1 veriliyor. 14. Genel terimi,
a ^ ~ 2 olduğuna göre, a3 kaçtır? a = - ! ____ 3 -
n n+2 n+3
11. Bîr (an] dizisi için, 15. Genei terimi,
a2n+ı = a2n_ı +r|2 ve ^ = 2 olduğuna göre, a5 a - 1...-

n n-(n+1)
kaçtır? olan dizinin ilk 12 terim toplamı kaçtır?
12. Bir (an^ dizisi için, 16. Genel terimi,
a = — L_
an+ı = n *an + 3 ve a2 = 2 olduğuna göre, a4
n n2 +n
kaçtır? olan dizinin ilk 20 terim toplamı kaçtır?
DİZİLER
1. Bir aritmetik dizinin ilk terimi 3, ortak farkı 4 ol

ARİTMETİK DİZİ duğuna göre, onuncu terimi kaçtır?
Dizinin belki de en önemli kısmı. Ve çok kolay.

Aritmetik dizide ardışık her İki terimin farkı sabittir.
ân) dizisi aritmetik dizi ise,
a2 - al “ a3 ~ a2 = - = an - a„ - 1 = d dir-
Ardışık terimler arasındaki farka (buradaki d sayısı
na) dizinin ortak farkı denir.
Aritmetik dizilerde soruların çoğunun çözümünde şu
yeterli olur. Ben birkaç örnek vereyim sonucu siz çı
karın.
2. Bîr aritmetik dizinin ilk terimi 25, ortak farkı
a10~31 =9 d
olduğuna göre, beşinci terimi kaçtır?
aı o " a4 = 6d
aıo ~ a5 =5d ’ Ç°9a|*abİîirsini2: bunları.
Aniadınız mı ne yaptığımı?
Ait indislerin (a nın sağ altındaki küçük sayılar©) farkı
neyse sonuç eşittir o kadar d ye©
Meselâ, a15 - a 8 farkı 1 5 - 8 = 7 olduğundan 7d ye
eşittir. a^5 ~ a 8 = 7d
Aynı şekilde a7 - a 3 =4ddir.
Kısacası, olay şuraya varacak; bir aritmetik dizide

herhangi iki terimi, ya da bir terim İle ortak farkı 3. Bir aritmetik dizide üçüncü ferim 5, dokuzuncu
verdiklerinde bulamayacağımız şey yok© terim 47 olduğuna göre, bu dizinin ortak farkı kaç
tır?
Örnek Soru
Bir aritmetik dizinin üçüncü terimi 5, ortak farkı 3
olduğuna göre, on ikinci terimi kaçtır?
Çözelim©
Soruda neyi vermiş?
a3 = 5 ve d = 3. İstenen ise a12 = ?
a12yi a3 ve d ye bağlı olarak yazın bakalım.
a12 - a 3 = 9d dır. Öyle değil mi?
O halde a12- 5 = 9.3 ten a12 =32 dir.

4. Bir aritmetik dizinin beşinci terimi 8, onuncu
Bir zorluğu yok değii mİ? © terimi 43 olduğuna göre, yirminci ferimi kaçtır?
Ayrıca aritmetik dizinin genel terimi (n.terimi)

an = a1 + (n-1)d
= a2 + { n - 2) d
= a3 + (n -3 )d
Mantığıyla bulunabilir.
❖ DİZİLER
5. İkinci terimi 6 ve beşinci terimi 24 olan bir aritme 9. Genel terimi an oian bir aritmetik dizide
tik dizinin genel terimi nedir?
*11 52 ve d = -~3 olduğuna göre, a* kaçtır?
6. Üçüncü terimi 4 ve yedinci terimi 32 olan bir arit 10. Genel terimi oian bir aritmetik dizide
metik dizinin genel terimi nedir? -34 ve d = 4 olduğuna göre, a7 kaçtır?
20
11. Genei terimi an olan bir aritmetik dizide

7. Genel terimi an olan bir aritmetik dizide
ai2 “ a7 olduğuna göre, a1g - a 12 farkı kaç
a 25 - a.j 3 =60 olduğuna göre bu dizinin ortak
tır?
farkı kaçtır?
12. Genei terimi an oian bîr aritmetik dizide

8. Genel terimi an olan bir aritmetik dizide
a13 - a 4 =36 ve a2 = 3 olduğuna göre, a3 kaç
a 13 = 75 ve a? = 33 olduğuna göre bu dizinin or
tır?
tak farkı kaçtır?
1. Genel terimi an oian bir aritmetik dizide Bir aritmetik dizide a g + a ^ = 4 0 olduğuna göre,
a 10 - a 8 = 10 ve olduğuna göre, a10 kaç a 7 +ag toplamı kaçtır?
tır?
2. Genei terimi a„
n olan bir aritmetik dizide 5. Genei terimi an olan bir aritmetik dizi için
a3 " a2 = 4
3 n + a. a
—3----- ıs. oram kaçtır?
34+85 = 24
olduğuna göre, a4 kaçtır?
6. Genei terimi an oian bir aritmetik dizi için

3. Genei terimi an olan bir aritmetik dizide
aı + a 4 + a 7 + a1(l
—------------ 12-oranıkaçtır?
a2 + a3 = 11 a5 + a 6
a4 + a 5 =
olduğuna göre, a6 kaçtır?
7. Bir aritmetik dizinin ardışık dört terimi 7, x, y ve 13

Aslında şu sonucu siz de çıkarabilirsiniz©
tür.
Bir aritmetik dizide eşit sayıdaki terimin ait indis
Buna göre, x + y toplamı kaçtır?
leri toplamı eşitse toplamları da eşittir.
Örneğin, a 1 + a 8 = a 3 + a 6 dır.
Aynı şekiide, a 5 + a1Q = a 3 + a 12 dir.

Ben öylesine kafama göre yazdım. Çoğaltabilirsiniz
bunları. Yeter kİ eşitliğin sağ ve sol tarafında eşit sa
yıda terim (genelde ikişer tane olur) olsun. Ve bu te
rimlerin alt indisleri toplamı eşit olsun.
❖ DİZİLER
8. Bir aritmetik dizinin ardışık altı terimi a, 4, b, c, 8 12. Bir aritmetik dizide a3 = x , a13 = yolduğuna
ve d olduğuna göre, a + b + c + d toplamı kaçtır?
göre, a23 ün x ve y türünden değeri nedir?
Aritmetik dizi de ardışık üç terim verilmişse ortadaki

1 7 terim diğer ikisinin toplamının yarısına eşit oiur.
9. ~< x< y< z< t< —
4 4
13. Ardışık üç terimi sırasıyla
sırlamasında ardışık her iki sayının farkı eşit ol
2m + 1, 4m - 3, 5m + 2
duğuna göre, x + y + z + 1 topiamı kaçtır?
olan dizinin bîr aritmetik dizi tanımlaması için m
kaç olmalıdır?
Aritmetik dizilerde herhangi bir terim kendisine sağ

14. Bir aritmetik dizinin ardışık üç terimi sırasıyla
dan ve soldan eşit uzaklıktaki iki terimin toplamının
yarışma eşittir. (Aritmetik ortalama gibi bir şey©) 3m + 1, 3m + 5, 5m - 3
a„ + a„ a^+a^g olduğuna göre, m kaçtır?
Yani, -2-----2 = a„ , UL = a 7 , ... dir.
2 2 2 7
10. Bir aritmetik dizide a2 + a 8 =24 oiduğuna göre,
a5 kaçtır?
15. x in hangi değeri İçin

x + 1, 3x - 1, 4x + 1
sayıları bir aritmetik dizinin ardışık üç terimi ola
11. Bir aritmetik dizide a2 = 7, a8 =10 olduğuna
bilir?
göre, a14 kaçtır?
* DİZİLER
\ . Bir aritmetik dizinin İlk üç terimi sırasıyla, Çözelim©

iog2( x - 1 ) , 3 v e log2 16 ilk terim 3, son terim 78. Araya 14 terim yerleştirilmiş.
Yani bu dizide toplam 16 terim var.
olduğuna göre, x kaçtır? 3 ............ 78
7^ 14 terim 7 ^
16
Dolayısıyla oluşturulan aritmetik dizide

a1 = 3 ve a16 = 78 dir.
Bu iki terim yardımıyla dizinin ortak farkını (d yi)
bulcaz.
aıe " aı = ^ c*en - 3 = "*5d ve d = 5 tir.
Bence formüle gerek yok. Ama mutlu olacaksanız ve
reyim©©
2, Bir aritmetik dizinin ilk üç terimi sırasıyla,
sin2 2 0 ° , x , cos2 20° 4. 5 ve 85 sayıları arasına bu sayılarla birlikte aritmetik

dizi oluşturacak şekilde 15 terim yerleştiriliyor.
olduğuna göre, x kaçtır?
Oluşan dizinin ortak farkı kaçtır?
5. - 2 ve 94 sayıları arasına bu sayılarla birlikte aritmetik

3. Bir aritmetik dizinin ardışık üç terimi sırasıyla
dizi oluşturacak şekilde 11 terim yerleştiriliyor.
a - 2b, 5 ve 2b + 4 Oluşan dizinin ortak farkı kaçtır?
İki sayı arasına (bu sayılarla birlikte) aritmetik 6. - 3 ve 24 sayılan arasına bu sayılarla birlikte aritme
tik dizi oluşturacak şekilde 8 terim yerleştiriliyor.
dizi oluşturacak şekilde belli sayıda terim yer
Oluşan dizinin ortak farkı kaçtır?
leştirilirse...
Taa... En başta söylediğim şeyler yeterli aslında. Bu
nun için yeni bir formülcüğe gerek yok.©
örnek Soru
3 ve 78 sayıları arasına bu sayılarla birlikte aritmetik
dizi oluşturacak biçimde 14 terim yerleştiriliyor.
Oluşturulan aritmetik dizinin ortak farkı kaçtır?
❖ DİZİLER
7. 11 ve 83 sayıları arasına bu sayılarla birlikte ortak Bir aritmetik dizinin ilk n teriminin toplamı
farkı 4 oian bir aritmetik dizi oluşturacak şekilde n ta İlk n terim toplamı sn ile gösterilir.
ne terim yerleştiriliyor.
s n = a„+a«+a,
i z a -t- ... + a„n demektir. Yani, ilk 5 terim
Buna göre, n kaçtır?
toplamı yerine a1 + a 2 + ag + a 4 + a 5 değilde s5 ya
zabilirsiniz.
Dolayısıyla s3 = a,, + a2 + a3
sı o ~ aı + a 2 + + aıo demek oluyor.

Bu İlk n terimin toplamı için küçük bir formülcük var©
Onu vereyim.
sn = •C-(a1 + an) dir. Yani sik ve son terimi toplayıp te
8. 8 ve x sayıları araşma bu sayılarla birlikte ortak farkı rim sayısının yarısıyla çarpıyoruz.
7 olan bir aritmetik dizi oluşturacak şekilde 10 tane
terim yerleştiriliyor. Örnek Soru
Buna göre, x kaçtır? ilk terim i 4, ortak farkı 2 oian aritm etik dizinin ilk
yirm i terim topiamı kaçtır?
Çözelim©
a1 = 4 ve d - 2 verilmiş.
Sorulan s20 nin değeri. Bunun için bize a20 lâzım.
a20 = a1 +19d = 4 + 19.2 = 42 yİ bulduktan sonra
s 20 = - y { aı + a20) = 1 + 42) = 460 ı bulursunuz
artık©
9. 10 ve 100 sayılan arasına, bu sayılarla birlikte aritme
tik dizi oluşturacak şeklide 17 terim yerleştiriliyor. 11. İlk terim i 10, ortak farkı 3 olan aritmetik dizinin ilk
on iki terim toplamı kaçtır?
Oluşturulan bu dizinin 10. terimi kaçtır?
10. - 8 ve 48 sayıları arasına, bu sayılarla birlikte arit 12. Birinci ve 30. terimlerinin toplamı 40 olan bir
metik dizi oluşturacak şekilde 13 terim yerleştiriliyor. aritmetik dizinin İlk 30 terim toplamı kaçtır?
Oluşturulan bu dizinin 6. terimi kaçtır?

♦> DİZİLER
1. Genel terimi, an olan bir dizide 5. Konveks bir dörtgenin iç açıları sonlu bir aritmetik dizi
oluşturmaktadır.
a1 = 3 , d=5
En küçük iç açısı 50° olduğuna göre, en büyük iç
olduğuna göre, bu dizinin ilk 20 terim toplamı açısı kaç derecedir?
kaçtır?
2. Genel terimi, an
n olan bir dizide 6. Genellerimi, an olan bir dizide
a ı=3, a2 = 7
a5 + ai 9 = olduğuna göre, bu dizinin ilk 23 te
olduğuna göre, bu dizinin ilk 15 terim toplamı rim toplamı kaçtır?
kaçtır?
3. Genel terimi, an olan bir dizinin İlk n terim toplamı sn 7. Onuncu terimi 15 olan bir aritmetik dizinin itk 19
olmak üzere, teriminin toplamı kaçtır?
a5 ~ a 4 = 2 , a18 =40 olduğuna göre, s18 kaçtır?
4. Yaşları toplamı 50 olan dört arkadaşın yaşları bir 8. Genel terimi an olan bir aritmetik dizide,
aritmetik dizinin ardışık dört terimidir. a6 - 1 2 , a14 = 44
olduğuna göre, ilk on terim toplamı kaçtır?
En küçüğünün yaşı 11 olduğuna göre, en büyü
ğünün yaşı kaçtır?
DİZİLER
9. tik terimi 5, son terimi 55 olan sonlu bir aritmetik 12. Bir aritmetik dizide ilk n terim toplamı sn olmak
dizinin terimlerinin toplamı 420 olduğuna göre, bu üzere,
dizinin terim sayısı kaçtır? sn = 3n2 + n olduğuna göre, a3 +a 4 toplamı kaç
tır?
^r- Nedenini izah edeyim.

13. 9 ve 61 sayıları arasına bu sayılarla birlikte aritmetik
ia^ +a„ + a0 +a . +a. + a0 + a„ +a. dizi oluşturacak şekilde 18 terim yerleştiriliyor.
Yani ilk 5 terim toplamından İlk dördünü çıkarınca
sadece beşinci terim kalıyor. Oluşturulan aritmetik dizinin terimlerinin toplamı
Aynı şekilde sq ~ sR = aQ, s 15 kaçtır?
s14= a 15 tir.
14. Bir aritmetik dizide iik n terim toplamı sn olmak

10. Bir aritmetik dizide iik n terim toplamı sn olmak
üzere,
üzere, s. 12
sn = n2 + 2n olduğuna göre, bu dizinin beşinci te
8 7
20
rimi kaçtır?
olduğuna göre, dizinin ortak farkı (d) kaçtır?
15. Bir aritmetik dizide ilk n terim toplamı

r ns olmak
11. Bir aritmetik dizide ilk n terim toplamı sn olmak
üzere,
üzere,
& a - s *=7
sn = 2n2 + 3n olduğuna göre, a4 kaçtır?
M0 ■Sg = 2 5
olduğuna göre, sfi kaçtır?

3. ikinci terimi ve ortak çarpanı Vö oian geo
GEOMETRİK DİZİ
metrik dizinin 8. terimi kaçtır?
Geometrik dizide çok fazia bir şey yok.

Geometrik dizide ardışık her iki terimin oranı daima
sabittir.
(a ) geometrik dizi İse— = — = = — G—= r dir.

V a„
"1 a„
a2 a
an-1
Buradaki r sayısına dizinin ortak çarpanı denir.
Geometrik dizi sorularını gözerken işinize en çok ya
rayacak oian şey şu;
,6
310 = ar r veya a1Q = a 2 . r veya a10 = a 4 . r 4. İlk terimi 2, altıncı terimi 64 oian geometrik dizinin
veya a10 = a5 . r5 ... yazılabilir. ortak çarpanı kaçtır?
Hangisi işe yarayacaksa o şekilde kullanmak lâzım.

Buradan varacağınız nihai netice şu: Bir geometrik
dizinin herhangi İki terimi veya bir terimi ile ortak çar
panı (r si) verilirse bir sürü şeyi bulabilirsiniz.
Geometrik dizinin n. terimi yani (genei terimi) ise
an = a1. rn" 1 = a2 . rn~2 = a3 . rn~3 =... biçiminde

ifade edilebilir.
Aritmetik ve geometrik dizi sorularının hepsi çok basit

mantıklarla çözülebilir. Yeter ki anlattığım şeyleri iyi
öğrenin.
Ama bu söylediğim, en basit soruları bile içinden çı O
5. üçüncü terimi ^ , dördüncü terimi 18 olan geo
kılmaz hale getirme konusunda mahir olanlar İçin de
ğil tabii ki.© metrik dizinin ortak çarpanı kaçtır?
1. İlk terimi 3 ve ortak çarpanı 2 olan geometrik

dizinin 5, terimi kaçtır?
_3 6. İlk terimi 4 ve ortak çarpanı 3 olan geometrik

2. Üçüncü terimi — ve ortak çarpan; 2 oian geomet-
4 dizinin kaçıncı terimi 324 tür?
rik dizinin 9. terimi kaçtır?
7. Altıncı terimi 96, ortak çarpanı 2 otan geometrik Bir geometrik dizide alt İndisleri toplamı eşit olan
dizinin ilk terimi kaçtır? eşit sayıdaki terimin çarpımları da eşittir.
örneğin, a1 -ag = a3 *a7 dir.
Aynı şekilde a5 a12 = a g ag , a2 -a8 = a4 a6 yazı
labilir.
Bunlar ezberlenecek şeyler değil tabii ki. Bîr mantığı
vermek için öylesine yazdım©
Şimdi anladınız mı ne demek istediğimi?
Yine aynı mantıkla •ag = a5 ■a5 ten
a1 -ag = ( a 5) yazılabilir.
8. Genei terimi a n otan pozitif terimli geometrik dizi İçin, 11. Genei terimi an olan geometrik dizide
a1 = 3 ve a5 = 48 olduğuna göre, bu dizinin ortak a1 *ag = 30 olduğuna göre, a4 ■a6 çarpımı kaç
çarpanı (r) kaçtır? tır?
12. Genei terimi a n oian geometrik dizide

9, Genel terimi a n otan pozitif terimti geometrik dizi için,
a5 ' ai 5 “ 2 veag • a ^ = 3 x - 1 0 olduğuna göre, x
a1 = 54 ve a7 = 2 olduğuna göre, bu dizinin or
kaçtır?
tak çarpanı (r) kaçtır?
13. Genel terimi a n olan pozitif terimli geometrik dizide

10. Bir geometrik dizinin 10. terimi 6. teriminin 5 katı
olduğuna göre, 15. terimi 7. teriminin kaç katıdır? a3 -a7 =64 olduğuna göre, a5 kaçtır?
# DİZİLER
Bir geometrik dizide, 4. Ardışık üç terimi sırasıyla x ~ 1 , x v e x + 2 olan

geometrik dizinin beşinci terimi kaçtır?
a , ' a3 =(a2)
a2' a6 = (a4 )
a3 ‘ a7 =(as) *•
Buradan bir sonuç çıkarabildiniz mi?
İki terimin çarpımı bu terimlerin ortasında bulu
nan terimin karesine eşit oluyor©
Örneğin, birinci ve üçüncü terimin çarpımı, buniarm
ortasındaki ikinci terimin karesine eşittir,
Yani, a1 • a3 = (a 2)2 dir.
5. tan 15°, x ve tan75° terimleri pozitif terimli bir

geometrik dizinin ardışık üç ferimi olduğuna göre,
1. Gene! terimi an olan pozitif terimli geometrik dizide
x kaçtır?
a1-as =25 olduğuna göre, a3 kaçtır?
2. a tam sayı olmak üzere, 8. log2 9, m, iog34

3 a - 2 , a + 1, a + 3 sayıları pozitif terimli bir geometrik dizinin ardışık
sayıları bîr geometrik dizi oluşturduğuna göre, a üç terimi olduğuna göre, m kaçtır?
kaçtır?
3. İlk uç terimi sırasıyla x - 3 , x - 1 ve x -s- 3 olan 7. 5 terimli bir geometrik dizinin terimlerinin çarpımı
geometrik dizinin ikinci terimi kaçtır? 32 olduğuna göre, bu dizinin 3. terimi kaçtır?
DİZİLER
8. Pozitif terimli bir geometrik dizinin ilk terimi 2 ve 12. İlk terimi 3 olan pozitif terimli bir geometrik dizide,
ilk uç teriminin toplamı 26 olduğuna göre, ortak a3 + a5 = 60 olduğuna göre, dizinin ortak çarpanı
çarpanı kaçtır?
kaçtır?
Bir geometrik dizinin ilk n terim toplamı

9. Pozitif terimli bir geometrik dizinin ilk terimi 2 ve
Geometrik dizinin ilk n terim toplamı şu şekilde bulu
ilk üç teriminin çarpımı 64 olduğuna göre, ortak
nuyor. (İspata girmiycem©)
çarpanı kaçtır?
, 1-rn
sn = a1 +a2+... +an 1 1 m r
dir.
Bu da geometrik dizi de bilmeniz gereken tek for

mül©
10. Pozitif terimli bir geometrik dizinin ilk terimi 3 ve

İlk üç teriminin toplamı 21 olduğuna göre, dör 13. İlk terimi 1 ve ortak çarpanı 2 olan bir geometrik
düncü ferimi kaçtır? dizinin ilk 10 terim toplamı kaçtır?
11. Genel terimi a olan pozitif terimli geometrik dizi için,

14. İik terimi 2 ve ortak çarpanı 3 olan bir geometrik
a1+a2 ^8 dizinin ilk 12 terim toplamı kaçtır?
a2 + 0 3
24
olduğuna göre, dizinin ortak çarpanı kaçtır?
1. İlk terimi 1, ikinci terimi 3 olan bîr geometrik dizi' 5. Bir geometrik dizinin ilk on terim toplamının İlk
nin ilk 10 terim toplamı kaçtır? beş terim toplamına oranı 33 olduğuna göre, bu
dizinin ortak çarpanı kaçtır?
2. Üçüncü terimi 12, beşinci terimi 48 olan pozitif

terimli bir geometrik dizinin ilk 20 terim toplamı 6. İlk terimi 2, ortak çarpanı 3 olan bir geometrik
kaçtır? dizinin ilk n terim toplamı 324 -1 olduğuna göre,
n kaçtır?
3. İlk sekiz terim toplamının ilk dört terim toplamına

7. İik üç teriminin toplamı 21, çarpımı 216 olan artan
oranı 5 olan pozitif terimli bir geometrik dizinin
bir geometrik dizinin dördüncü terimi kaçtır?
ortak çarpanı kaçtır?
4, Bir geometrik dizinin ilk altı terim toplamının ilk üç

terim toplamına oranı 28 dir.
8. İik üç teriminin toplamı 7, çarpımı 8 olan artan bîr
Bu dizinin kinci terimi 2 olduğuna göre, beşinci
geometrik dizinin ortak çarpanı kaçtır?
terimi kaçtır?
❖ DİZİLER
Terimler hem aritmetik, hem geometrik dizi oluş 13. Ardışık dört terimi
turuyorsa bu terimlerin hepsi birbirine eşittir. a + b, 2a + 6, a2 + 2c, 5b
olan dizi hem aritmetik hem de geometrik dizi be
9. a - 3, 2a + b ve 2a + 1 lirttiğine göre, c kaçtır?
sayıları hem aritmetik hem de geometrik dizi oluş
turduğuna göre b kaçtır?
10. x î* 0 olmak üzere, 14. x tam sayı olmak üzere,

2, x, y, 9
4xy, 2x+ y ve x2y
sayılarının ilk üçü bir aritmetik dizinin, son üçü
sayıları hem aritmetik hem de geometrik dizi oluş ise bir geometrik dizinin ardışık üç terimi olduğu
turduğuna göre x kaçtır? na göre, x.y çarpımı kaçtır?
15. iik terimi 2 oian bir aritmetik dizinin birinci, üçüncü ve1
11. y > 0 olmak üzere,
dokuzuncu terimleri artan bir geometrik dizinin ilk üç
2x+ y, 3xy ve — terimidir.
y
sayıları hem aritmetik hem de geometrik dizi oluş Bu geometrik dizinin beşinci terimi kaçtır?
turduğuna göre x + y toplamı kaçtır?
12. 2x+y , 23* " 5 ve 16

sayıları hem aritmetik hem de geometrik dizi oluş Amdtğ wtv bilmeyen/, buXdu&U¥\M/owlayas-
turduğuna göre x - y farkı kaçtır?
C h M lu & B e rn a râ /
İUoçağ la/rdas gpiiçto öla/A/} endü&tyC/ çağ unda/ alma/
kcL% G W \AA'clu ^ ü ^ ç c i^ ı^ ıd < ? u i4 ^ b ( l^ Û A /& la ^ h a ^ a ¥ m c a M :v r .
A. TöffLer
Ütfcel&meh baş ar uyur/temel/ ıvn&urudAAr. Kocpıyt/yeterince/

uîAM/yüre/ ve/yuk&eh &e&be/çalarbarur^ birCLerinO
u y a r u d c r a c a g u ru m d a n / e m lr u o h o C h ü in h L n ify .
H e n ry W ad^w ot€h LongfsUxyw

FONKSİYONLAR
Çözelim©
FONKSİYONLAR
Bu tür sorulan çözerken şunu unutmayın yeter.
Fonksiyonda x yerine değer yazarken o eşitlikte x
A kümesinin her bir elemanım B kümesindeki yalnız
gördüğünüz her yere aynı değeri yazmak lâzım. Yok
ca bir elemanla eşleyen A dan B ye her bağıntıya
fonksiyon denir ve sa cevap çıkmıyor da©
Bakaiım.
f ;A B biçiminde gösterilir. a) x = 4 için f(4) = 4.4 + 2 = 18 dir.
b) x=-~için f|^ .j = 4 - | + 2 = 5oiur.
Fonksiyon grafiği nasıl okunur?

Fonksiyonların grafiğini okuyabilmek acayip önemli.
Göreceksiniz zaten. Sadece burada değil, limitte, tü
Tanım Kümesi Değer Kümesi
revde ve integralde de lâzım olacak. Onun için bu
Burada, A kümesi fonksiyonun tanım kümesi, B kü olayı iyi kavramanızda fayda var.©
mesi de fonksiyonun değer kümesidir. Şimdi size yahşi bî grafik çizeyim.
Tanım kümesi = A = {1, 2, 3, 4}

Değer kümesi - B = {a, b, c, d}
Verilen f fonksiyonunda f : 1 b dır. Ve bu f(1) = b
biçiminde ifade edilir. Bu "1 in f fonksiyonu altında
ki görüntüsünün b olduğu” anlamına gelir.
Aynı şekiide f(2) ~ c, f(3) = c ve f(4) = d dir. Bu fonk

Bu grafik üzerindeki A(a,b) noktasının neyi anlattığını
siyon f = {(1 ,b), (2,c), (3,c), (4,d)} biçiminde ifade edi
izah edeyim.
lebilir. Dikkat ettiyseniz fonksiyonun görüntü kümesi Olay şu: f fonksiyonunun grafiği A(a,b) noktasından
f(A) ~ {b, c, d} dir.
geçiyorsa f(a) = b ve f (b)=a dır.
Anladınız mı?
Fonksiyonda görüntü (değer) bulma olayı
Bir fonksiyonda x e (değişkene) uygun koşuilarda her Örneğin " f(2) kaçtır?” sorusunun cevabı ite "fonk
değer verilebilir. Yeter kİ x gördüğünüz her yere aynı siyonun grafiği üzerinde apsisi 2 olan noktanın ordi
değeri yazmayı unutmayın. natı kaçtır?"sorusunun cevabı aynıdır. Çünkü ikisi de
(Ama x gördüğünüz her yere aynı değeri yazmazsa aynı soru da ondan©
nız yamulma olasılığınız yüksek©) Bu da fonksiyonun x —2 için aldığı değerdir.
Bakın Canlar! Bu söylediğim şeyler acayip derecede
önemli. Size şimdi a tı b İi değil de üzerinde sayılar olan bir
Ne demek istediğimi daha İyi aniamak için inceleyin grafik çizip onun üzerinde netleştireyim bunu.
bakalım şu çözümlü örneği.
Örnek Soru
f(x) ~ 4x + 2 olduğuna göre,
a) f(4) değeri kaçtır?
k) değeri kaçtır?
Çizdiğimi f fonksiyonunun grafiği (-3,0), (0,2) ve
(2,4) noktalarından geçiyor. İşte bunun anlamı
❖ FONKSİYONLAR
3.
f(- 3) = 0 ve f “ 1(0) = -3
f(0) = 2 v e f“ 1(2) = 0
f(2) - 4 ve f ” 1(4) = 2 dır.

Meselâ yukarıdaki grafiğe göre şöyle bir şey sorulabi
lir: ”(fof)(Û) kaçtır?”
ilk önce şunu hatırlayın. (fof)(0) = f(f(0)) demekti.
Önce f(0) ın kaç olduğunu görün. f(0) = 2 olduğuna
Yukarıda grafiği verilen f fonksiyonuna göre,
göre, f(f{0)) = f{2) olur.
f(~2) + f(Ö) + f(2) toplamı kaçtır?
f(2) de 4 e eşit olduğuna göre (fof)(0) = f(2) ~ 4 ol
muş olur.
Var mı bir zoriuğu?
Gerisini antrenmanlara bırakıyorum artık.
4.

Şekilde grafiği verilen f fonksiyonuna göre,
a) f(-2) + f(0) + f(3) topiamı kaçtır?
f(—2) + (fof)(2) toplamı kaçtır?
b) f “ 1(0) + f~ 1(5) toplamı kaçtır?
5.
2. f fonksiyonunun grafiği A(2, 5) ve 8(1, 2) noktaların

dan geçmektedir.
Buna göre, f{2) + f(1) toplamı kaçtır?

(fofof)(3)+f(4)
oranı kaçtır?
f(~4)
* FONKSİYONLAR

Şekilde dik koordinat düzleminde f ve g fonksiyonla
f(x) - 5 eşitliğini sağlayan x değerleri toplamı kaç
rının grafikleri verilmiştir.
tır?
Buna göre, ( f “1og)(0) kaçtır?

Şekilde f ve g doğrularının grafikleri verilmiştir.
f ( - 1 ) . f(2) çarpımı kaçtır?
Buna göre, (gof)(8) + f(0) toplamı kaçtır?
3. Reel sayılarda tanımlı f fonksiyonu A(2, 5) noktasın

dan geçmektedir.
f(x +1) = x2 + bx +1 olduğuna göre, b kaçtır?
f(x) = 0 eşitliği x in kaç farklı değeri İçin doğudur?
❖ FONKSİYONLAR
Şekiide f fonksiyonunun grafiği verilmiştir.

Buna göre, f(x*1) - 3 eşitliğini sağlayan x değer
a) f{x) K 3 eşitliğini sağlayan x değerleri toplamı
leri toplamı kaçtır?
kaçtır?
b) f(x) “ 2 eşitliği x İn kaç farklı değeri için doğ

rudur?
c) | f(x) | = 2 eşitliğini sağlayan kaç farklı x değe

ri vardır?
d) | f{x) - 2 j = 1 eşitliğini sağlayan kaç farklı x

değeri vardır?

Şeklide grafiği verilen f fonksiyonuna göre, a) f(x - 1 ) - 0 eşitliğini sağlayan x değerleri top
lamı kaçtır?
a) f(x) = 0 eşitliğini sağlayan x değerleri toplamı
kaçtır? b) | f(x) ] = 2 eşitliği x in kaç farklı değeri için
doğrudur?
b) f(x) = 2 eşitliği x in kaç farklı değeri için doğ
rudur?
c) I İ ^x) I " 2 1= 1 eşitliğini sağlayan kaç farklı
x değeri vardır?
FONKSİYONLAR
Grafiği verilen bir fonksiyonun tanım ve görün 1. f: [a,b] — [c, d]

tü kümesi nasıl bulunur?
Hatırlayın.© Fonksiyonun tanım kümesi x in alabi

leceği değerlerin kümesiydi.
Grafik çizip de göstereyim.
Şekilde grafiği verilen birebir örten f fonksiyonu

için b.d - a.c farkı kaçtır?
Üstte çizdiğim fonksiyonun tanım kümesi [-2, 3] tür.

(Grafiğin sağ ve so! sınırları)
Görüntü kümesi ise x in değerlerine karşılık fonk

siyonun (y nîn) aldığı değerlerin kümesiydi.
Yine grafikle göstereyim.
Şekilde grafiği verilen fonksiyonun tanım ve gö

rüntü kümesi nedir?
Üstteki fonksiyonun görüntü kümesi [-2, 5] tir. (Grafi

ğin ait ve üst sınırı)
Şimdi biraz daha değişik bi şey çizelim.
Aynı mantıkla bu fonksiyonun

Tanım kümesi:(~ °°,~ 1) u (-i,®»)
Görüntü kümesi ( - °°,0) u (0,2) u 14,^) dur.
Anladınız mı? Şekilde grafiği verilen fonksiyonun tanım ve gö'
Geçtim.© rüntü kümesi nedir?
Antrenmanları çözünce daha iyi anlarsınız... ©
❖ FONKSİYONLAR
Şekilde grafiği verifen fonksiyonun tanım ve gö

Şekilde grafiği verilen fonksiyonun tanım ve gö rüntü kümesi nedir?
8.
■+-y = f(x)
-3>X
-1 o
Yukarıda grafiği verilen fonksiyonun tanım ve gö

Yukarıda grafiği verilen fonksiyonun tanım ve gö rüntü kümesi nedir?
9.
6.
Şekilde grafiği verilen fonksiyonun tanım ve gö

Şekilde grafiği verilen fonksiyonun tanım ve gö rüntü kümesi nedir?
FONKSİYONLAR
Tanım kümesi ve kuralı verilen bir fonksiyonun

görüntü kümesi nasıl bulunur?
ilk önce şunu hatırlayın. Fonksiyonun tanım kümesi

ne demekti?
Tanım kümesi, bir fonksiyonda x in alabileceği değer
lerin kümesiydi. Buradan hareketle bir fonksiyonun
Şekilde grafiği verilen fonksiyonun tanım ve gö tanım kümesi yani, x in aldığı değerlerin kümesi ve
rüntü kümesi nedir? rilmiş ve görüntü kümesi istenmişse x in bu değerle
rine karşılık y nin alabileceği değerlerin kümesi bulu
nabilir. Bu biraz cebirsel yetenek isteyebilir tabiî ki©
Kısacası buradaki oiay x in değerlerine karşılık y nin
hangi değerleri atabileceğini bulma olayı.
Örnek Soru
(2, 5] te tanımlı
f(x) = 3 x - 2
fonksiyonunun görüntü kümesi (alabileceği de
ğerlerin kümesi) nedir?
Çözelim.©
x İn aralığı (2, 5] verilmiş. Buradan hareketle 3x - 2 yi
eide etcez.
2 < x < 5 eşitsizliğini 3 ile genişletin.
Şekilde grafiği verilen fonksiyonun tanım ve gö 6 < 3x < 15 bulmuş olmanız lâzım.
rüntü kümesi nedir? Şimdi her taraftan 2 çıkarın.
4 < 3 x - 2 £ 13 olur. Demek ki x in bu aralıktaki de
ğerleri İçin 4 < f(x) £ 13 oluyormuş.
Ne yaptığımı anladınız mı?
x in tanım aralığından yola çıkarak fonksiyonun kura
lını elde ettik.
Bu anlattığım şeyleri grafik üzerinde de görün ister
seniz.
Çizeyim.
Şekilde grafiği verilen f fonksiyonunun görüntü Evet, f(x) in görüntü kümesi (4,13) imiş.
kümesinin en küçük elemanı (yani fonksiyonun Var mı anlaşılmayan bir yer? Ya da anlaşılan?©
alabileceği en küçük değer) kaçtır?
Örnek Soru
[4,12] da tanımlı
f(x)~3V2x + 1
fonksiyonunun görüntü kümesi nedir?

❖ FONKSİYONLAR
Çözelim© 6, [0, 2] aralığında tanımlı

Bu tür sorularda yani, tanım kümesinin verilip de gö f(x)-3 -4 x
rüntü kümesinin istendiği sorularda x in aldığı değer fonksiyonunun görüntü kümesi nedir?
lere karşılık f(x) İn aldığı değerleri bulacaksınız.
Ne demek istediğimi bu soruda uygulayarak göstere
yim.
Fonksiyonun tanım kümesi [4,12]. Yani, .4 < x <12
aralığı.
Buradan yola çıkıp f(x) in kuralını elde edin. (Bu kıs
mı biraz cebirsel yetenek İsteyebilir. Ama olsun. Na
sılsa sizde çok©)
İlk Önce 4 ^ x ^12 yi 2 ile genişletin ve 8 ^ 2x < 24 ü
elde edin.
Şimdi de her tarafa 1 ekleyin bakalım. 7. Pozitif reel sayılar kümesinde tanımlı
9 < 2x + 1 < 25 İ buldunuz mu? f(x) = 3 - V x
Peki, şimdi ne yapmak lâzım?
Hepsinin karekökünü almak. Öyle değil mi?
Şimdi hepsinin karekökünü alın ve şunu bulun.
V9 < V2x + 1 < V25 i. Yani, 3< V2x+1 <5 i.
Şimdi de her tarafı 3 ile genişletip bitirin bu işi.©
Way be. Ne soruymuş.©
Demek ki 9 < 3V2x + 1 < 15 yani, 9 < f(x) <15 imiş.
Bunun anlamı x in [4,12] aralığındaki değerleri için
f(x) in aldığı değerler [9,15] aralığındaymış.
Biraz zor bir örnek soru yaptım. Ama kolaylarını çö 8. [2, 6] aralığında tanımlı
züp zorlarını size bırakmaya gönlüm razı olmadı©
f(x) = 2 V 4 x T l
4. f: (2, 5) - * A fonksiyonunun görüntü kümesi nedir?

f(x) = 3x - 2
5. f: A —> B
9. f: [- 2, 2] A
A = {0,1, 2} olmak üzere,
f(x) = 2x + 4 f(x) = 3-\/4-x2
fonksiyonunun görüntü kümesi nedir? fonksiyonunun görüntü kümesi nedir?
FONKSİYONLAR
f : [~ 1, 3] —> B 5. f :R - {2 } ~ »A
f(x) = x2 +1
£—1,3] aralığında tanımlı 6. f: [ 0, 2rr ] -»R
f(x) = ( x - 2 ) 2 +1 f(x) = 1 + 2sinx

fi J■*“2 , 2 J—Â 7. f: [1,15 j R
f{x) = (x2 + 2x + l) + 3 f(x) = log2(x + 1)

Şunda ilk önce x + 2 nin karesini elde etmek lâzım.
f:[-3,1]->A 8. f : [ —1,12 ] —>R
f(x) = x2 +4x + 7 f(x) = 1 + 2iog3(2x + 3)

❖ FONKSİYONLAR
Grafiği verilen bir fonksiyonun işareti 10.
Fonksiyonun işaretinden kastım x in aldığı değerlere

karşılık y = f(x) in pozitif mi? Negatif mi oiduğu.
İşte burada bunun adını koymaya çalışıyoruz.
Tek cümlelik bir özet İsterseniz©
Grafiğin x ekseninin üstünde oiduğu yerlerde Yukarıda grafiği verilen f(x) = ax2 + bx + c fonk
fonksiyon pozitif, altında olduğu yerlerde ise ne
siyonunun (parabolünün) işaretini bulunuz.
gatiftir.
Şu grafikleri incelerseniz ne demek istediğimi daha iyi

anlayacaksınız.
Şu grafiklerdeki artı eksiieri inceleyin bakahm.
11 .
Yukarıda grafiği verilen f(x) = ax2 + bx + c fonk

Burada grafiği verilen f fonksiyonu ( - 2) aralığında siyonunun (parabolünün) işaretini bulunuz.
negatif, (2, «>) aralığında ise pozitiftir.
Bir de şuna bakın.
12.
Bu grafikte verilen f fonksiyonu İse

{ - «o, - 1) u (2, 5) te pozitif,
Yukarıda grafiği verilen f(x) = ax2 + bx + c fonk
{-1, 2) u (5, «>) da negatiftir.
siyonunun (parabolünün) işaretini bulunuz.
f(x) fy
13.
Şekilde grafiği verilen f fonksiyonunun işaretini

(pozitif ve negatif oiduğu aralıkları) belirleyin.
Şekilde grafiği verilen f fonksiyonu x in hangi de

ğerleri için pozitiftir?
FONKSİYONLAR
Kuralı verilen iki fonksiyonun kesim noktası

nasıl bulunur?
Kuralı belli olan iki fonksiyonun kesim noktasının ap

sisi bütün fonksiyonlar için aynı şekilde bulunur.
Fonksiyonların kesim noktasını bulmak için daima
şunu yapın. Fonksiyonları birbirine eşitleyin ve kesim
noktalarının apsisini (x i) bulun. Bu noktalarının ordi
Şekilde grafiği verilen f fonksiyonunun işaretini
natını ise bulunan x değerlerini fonksiyonlardan her
(pozitif ve negatif olduğu aralıkları) belirleyiniz.
hangi birinde yerine yazarak bulun.
Anladınız mı?
Örnek Soru
f(x) = 3x - 5
g(x) = x + 3
fonksiyonlarının kesim noktasının koordinatları
nedir?
Çözelim.©
İki fonksiyonu eşitleyerek, yani, f(x) = g(x) diyerek
3x - 5 = x + 3 ten x = 4 ve bu x değeri için f(4) = g(4)
= 7 olur ki bu da f ve g nin (4,7) noktasında kesiştiği
anlamına gelir.
Başka bir örnek daha vereyim.
Örnek Soru
f(x) = x2 fonksiyonu île g(x) - x + 2 fonksiyonu
Şekilde grafiği verilen fonksiyonu pozitif yapan
nun kesim noktalarının koordinatları nedir?
tam sayıların toplamı kaçtır?
Çözelim©
Yine aynı şeyi yapın. Yani, iki fonksiyonu birbirine
eşitleyin.
f(x) = g{x) eşitliğinden x2 ~ x + 2 denklemini çöze

rek x = - 1 ve x = 2 yi bulun. İşte bu değerler f ve g
nin kesim noktalarının apsisleridir.
Bu noktaların ordinatları (yani, y değerleri) ise

x ——1 için y ~ - 1 + 2 - 1 v e x = 2 için y ~ 2 + 2 - 4
olur.
isterseniz bunu grafik üzerinde de görün, istemiyor
sanız geçebilirsiniz©
/ x 9(x)
\ 4
aralıktaki kaç tam sayı için negatiftir? (-1 ,1 ^ 1/ i
X -i 0 2 >X
Demek ki bu fonksiyonlar (-1,1) ve (2,4) noktalarında

kesişiyorlarmış.
❖ FONKSİYONLAR
4. f(x) = 4x - 3 8. f(x) = x2 + 2x + 1
g(x) = x + 9
g(x) - 3x + 7
fonksiyonlarının kesim noktasının koordinatları
fonksiyonlarının kesim noktalarının apsisleri
nedir?
çarpımı kaçtır?
5. y - 3x - 7
9. f(x) = 12x - 3 1
y - - 2x + 3
g(x) = 5
doğrularının kesim noktasının koordinatları ne
dir?
toplamı kaçtır?
6. f(x) = x2 10. f(x) —j | x - 3 j - 11

g(x}= 4 g(x)-7
fonksiyonlarının kesim noktaları arasındaki fonksiyonlarının kesim noktalarının apsisleri
uzaklık kaç birimdir? toplamı kaçtır?
7. f(x) = x2 + x + 1 11 . f(x) = log2(x~ 3 )
g(x) = 3x + 9 g(x) = 4
fonksiyonlarının kesim noktalarının apsisleri fonksiyonlarının kesim noktasının apsisi kaçtır?
toplamı kaçtır?
FONKSİYONLAR
Birebir Fonksiyon Örnek Soru

Tanım kümesindeki her bir elemanı değer kümesinin f sabit fonksiyon oimak üzere,
farklı bir elemanına eşleyen fonksiyondur.
« * 6x+4
Yani, tanım kümesinin her elemanının değer küme f(x) = - -------
3x + m
sindeki görüntüsü farklıdır.
olduğuna göre, m kaçtır?
Sabit Fonksiyon Çözelim©

Tanım kümesinin her elemanının değer kümesindeki Bu şeklideki bir fonksiyonun sabit olması için pay ve
görüntüsü aynı olan fonksiyondur. Yani, tanım küme paydadaki x lerin kat sayılarının oranıyla sabit sayıla
sindeki her eleman değer kümesindeki sabit bir ele
rın oranı eşit olması lâzım.
mana gidiyor.
Zaten gerekli olan kuralı üstte verdim. Bu kural ışı-
yi fi 4
ğında çözüm yaparsanız f(x) = “ -==“ ve buradan
c y ~c
da m yi 2 bulursunuz.
İsterseniz m yerine 2 yazıp da bakın bakalım f fonk
0 siyonu sabit oluyor mu?
Olur ya belki olmaz.©
Meselâ şekildeki sabit fonksiyon grafiğinde x e kaç
verirseniz verin yolunuz hep c ye çıkar. Bîrim (Etkisiz) Fonksiyon
f{0) ~ f{1) - f(2) = f(3) ~ .... ~ f(x) = sabit sayı Tanım kümesindeki her elemanı değer kümesinde
kendisiyle eşleyen fonksiyondur. Yani, her elemanın
Sabit fonksiyonda x li terim olmaz. Zaten x li terim ol
görüntüsü kendisidir. I ile gösterilir,
sa sabit olmaz.©
f birim fonksiyon ise
Eğer size verilen sorudaki sabit fonksiyonda x li te f(1) ~ 1
rimler varsa işiniz x li terimleri yok edecek ayarlan f(2) = 2
yapmak olmalı.
f(3) = 3
* Polinom türü bir fonksiyon sabit ise x ii terimlerin

kat sayılan sıfır olmalı. f(x) = x = I '
f(2x + 3) = 2x + 3
Örnek Soru
f{3x - 1) = 3x - 1
f sabit fonksiyon olmak üzere,
f^5x2 + 3 x - 2 j = 5x2 + 3 x - 2
f( x )= (4 - a ) x 2 + (2 b -4 )x4 -2 a --b
olduğuna göre, a ■* b toplamı kaçtır? Birim fonksiyonun içi dışı birdir. Yani fonksiyona ne
Çözelim© girmişse o çıkar.
f fonksiyonu sabit olduğuna göre içinde x li terim ol
maması ya da x li terim varsa kat sayısının sıfır ol Örnek soru
ması lâzım. Zaten fonksiyonda x li terim olursa fonk f(x) = (a - 2)x + b + 5
siyon sabit mabit olmaz.© fonksiyonu birim fonksiyon olduğuna göre, a.b
çarpımı kaçtır?
Onun için x2 nin kat sayısı olan 4 - a = 0 ve x in kat
sayısı olan 2b - 4 ~ 0 olması lâzım.
Çözelim©
Yani, a = 4 ve b = 2. Bîrim fonksiyonun içi dışı aynıdır. Yani, içerisi x oldu
Bu değerler için a + b = 6 olur. ğuna göre dışarısı da x e eşit olması lâzım.
—„ ax+ b Onun için x in katsayısı olan a - 2 = 1 olmalı ve x İn
t ger f(x) = ------- - fonksiyonu sabit fonksiyon ise
cx+d yanında başka bir şey de olmamalı.
f{x) = ~ = — dir. Yani, b + 5 = 0 olmalı.
c d Artık a.b ~ - 15 olduğunu bulursunuz,
❖ FONKSİYONLAR
Örnek Soru 4. f sabit fonksiyon ve

g birim fonksiyon oimak üzere, f(x) ~ (a + 2)x - 5a + b
f(3x-g(x+1)) = g(5x+2)
f(4) = 7
olduğuna göre, f(5) değeri kaçtır? olduğuna göre, b kaçtır?
Çözelim©
Çok basit bir soru.
g birim fonksiyon olduğundan g(x + 1) ~ x + 1 ve
g(5x + 2) = 5x + 2 dir. Öyle ya birim fonksiyonun içi
dışı aynı idi.
Dolayısıyla verilen İfadeyi f{3x - (x + 1)) = 5x + 2 ola
rak düzenleyebilirsiniz.
Artık x ~ 3 için f{5) = 17 yi bulursunuz.
5. f sabit fonksiyon ve
1. f :A B ye birebir ve örten fonksiyon ve f(x) = x n “ 3 -f3 n - 2
s(B) - 2n - 3 olduğuna göre, f(4) kaçtır?
s(A) = n + 4
olduğuna göre, s(A) kaçtır?
2. f sabit fonksiyon ve , mx + 4
f( x )= ^ r
f(x) = (a + 1)x + 3
,, , mx + 2m - 3
f(x) = (a-~3)x2 + (b -2 )x + a + b + 1 ,(x >— S T T -
olduğuna göre, f(4) kaçtır? olduğuna göre, f(0) kaçtır?

* FONKSİYONLAR
İ t f sabit fonksiyon ve 5. f birim fonksiyon ve
w \ 2 x “ a
f(3x + 1) = (a -2 )x + 4b™ 7
X - ir
olduğuna göre, a.b çarpımı kaçtır?
olduğuna göre, f(5) kaçtır?
2, f birim fonksiyon ve
6. f birim fonksiyon ve
f(x) = (m ~-2)x + n - 3
f (x2 +4x + 2} = mx2 4- (n — 1)x + 3p - 7
olduğuna göre, m + n toplamı kaçtır?
olduğuna göre, m + n + p toplamı kaçtır?
3. f birim fonksiyon ve 7, f birim fonksiyon ve

: f(2x + 3) - {m - 3}x + 2n - 1 g(3x - f(x - 1)) = 4x +3
olduğuna göre, m -s- n toplamı kaçtır? olduğuna göre, g(5) kaçtır?
4. f bîrim fonksiyon ve 8. g bîrim fonksiyon ve
f (x) ~ (a _ 2)x + (2b + 7)x 4- ab -s- c f(g(x™ 1)) = g(2x +3}+ 5

olduğuna göre, c kaçtır?
❖ FONKSİYONLAR
Ters fonksiyon Kuralı verilen bir fonksiyonun tersi nasıl bulunur?

f fonksiyonu A dan B ye bire bir Örten fonksiyon
y = f(x) olarak verilen bir fonksiyonun tersi bulunur
olmak üzere, tanım ve değer kümelerinin yer de
ken yapılacak işlem kesinlikle çok basit. Sadece biraz
ğiştirmesiyle elde edilen fonksiyona f nin tersi
cebirsel İşlem yeteneği gerek©
denir ve f ” 1 ile gösterilir.
İik önce verilen fonksiyonda x in y = f(x) türünden de
A B ğerini bulun.
Sonra da x yerine r 1(x) yazın, y = f(x) yerine ise x
yazın. Bu kadarcık© Aslında bütün mesele x i yal
nız bırakabilmek.
Örnek Soru
f :A —
■>B <=> f 1 : B -» A dır. Buradan da
f(a) = b o f “ 1(b) = a yazılabilir.

fonksiyonunun tersi nedir?
Yani, f bire bir Örten fonksiyon iken,
f(3) = 2 isef~1(2) = 3 tür. Çözelim©

Bir fonksiyonun tersini bulurken yapacağınız şey her
f(x+ 1) = 2 x - 1 is e f“ 1(2x~1) - x + 1
zaman aynıdır. x i yalnız bırakmak. Bunun için sade
ce birazcık cebirsel yetenek lâzım o kadar.©
f '" 1(x - 3) = x + 2 ise f(x+2) = x - 3 tür.
Ters fonksiyonla ilgili sorularda sayısal bir değerin f(x) = y demekti zaten.
görüntüsü bulunacaksa büyük bîr olasılıkla ters fonk y= eşitliğinde 2y = 5x - 3 tür. İtirazı olan Var
siyonu bulmanıza gerek kalmaz.
mı?
2 v ~~t~3
Örnek Soru Buradan 5x ~ 2y + 3 ve buradan da x = —^——
5
r 1(2 x + i) = ™ ^ olarak x i yalnız bırakmış olduk.
5
olduğuna göre, f(2) kaçtır? İşte fonksiyonun tersini bulduk. Sadece küçük bir
ayar yapın ve x yerine f “ 1(x) ve y yerinede x yazın o
Çözelim©
kadar.
Soruda sayısal değer sormuşsa kesinlikle fonksiyo
, , • j -1 / \ 2x + 3 . .
nun tersini almayın. Zaten daha tersini almayı gös Demek ki f ( x )~ ımış.
5
termedim© Anladınız mı?
Bu tür sorularda f(a) = b <=> f~1(b) = a mantığını kul
Bence olayın temel mantığını anlayın. Yoksa bir sürü
lanın.
fonksiyon yazabilir ve hepsi için formül gibi bir şeyier
3 x -2
Soruda f (2x4-1) = -------- olduğuna göre, çıkarabilirim. Ama doğru olanı bu. Yani, ezberleme
5
den işin mantığını bilerek işlem yapmak. İşin mantı
f ^ j = 2x + 1 olacaktır. ğını kaptınız mı gerisi kolay. Göreceksiniz.
Buradan da x = 4 için f(2) = 9 bulursunuz artık. 3x 4- 2

Sizde f(x )= --=■ fonksiyonunun tersini bulun ba
kalım f~ 1(x) = - ^ ^ mü çıkıyor?
Bulduysanız bu işi kapmışsınız demektir.

Bir fonksiyonun tersini bulurken aslında bütün mesele
ne demiştik?
x i yalnız bırakmak. (Yani, y türünden yazmak.)
* FONKSİYONLAR
5. f(3x + 1) = mx + 2
1.
f ~1(12) = 7
olduğuna göre, f 1(2) kaçtır?
6. Aşağıdaki fonksiyonların bire bir ve Örten olduk

ları aralıklar için ters fonksiyonları nedir?
2. f(x 3 + l) = 2x + 4 a) f (x) = 3x - 2
olduğuna göre, f~ (6) kaçtır?
3x +2
C) f(X) =
3. r 1 T +1h x +2
2x
d) f(x)=
4, y = f{x) oimak üzere, e) f(x) =

x -2
f “1(3x + a) = x -1
f(3) =17
f) f(x) = ™+ 2
❖ FONKSİYONLAR
lTSS bess
7. Aşağıdaki fonksiyonların bire bir ve örten olduk 8. Aşağıdaki fonksiyonların bire bir ve örten olduk
ları aralıklar için ters fonksiyonları nedir? ları aralıklar için ters fonksiyonları nedir?
3X4-5 a) f(x) = V x ~ 2
a) f(x) —
x™2
—4x 4“3
b) f( x ) —
x- 3 ‘
b) f(x) = 1 + V x -2
x+4
c) f(x) =
3 -x
2x + 4 c) f(x) = =\/x+2
d) f(x) =
-x + 1
e) f(x) =
3x~1
^x+î
4x d) f(x) —
f) f(x) =
2x + 3
-3
g) f(x) =
2 - 5x
FONKSİYONLAR İM M P ^ N M A N i
•j, a) f:R —^[4ı °o) 2. Aşağıdaki fonksiyonların bîre bir ve örten olduk
f(x) = x2 +4
fonksiyonunun ters fonksiyonu nedir? a) f(x) = 3sin(x - 2)
b) f(x) = a rc c o s fc ~ n
b) f: [3,«) [2,™)
f(x) = ( x - 3 ) 2 +2
fonksiyonunun ters fonksiyonu nedir?
3. Aşağıdaki fonksiyonların bire bir ve örten olduk

a) f(x) = !og3(x + 2)
c) f: [2,°°) [-1,°°}
f(x )-x 2 -4 x + 3
b) f(x) = log5 (2x~3)
c) f(x) = 1+log2 (4x-1)
d) f: {-«o, ~2] ^ [1 ,o o )
f(x)= x2 +4x + 5
❖ FONKSİYONLAR
4. Aşağıdaki fonksiyonların bire bir ve örten olduk (fog)(x) * (gof)(x)

ları aralıklar için ters fonksiyonları nedir? Fonksiyonlar yer değiştiremezier.
a) f(x) = 2x - 3 fogoh « (fog)oh = fo(goh)

Yani, parantezi nereye koyarsan koy. Fark etmiyor.
b) f(x) = 3-5* ~ 2
f " 1of = f o f “1= I »X
Yani, bir fonksiyonla bu fonksiyonun tersinin bileşkesi:
birim fonksiyonu {x i) verir.
fo I= Io f= f
Bir fonksiyonla (f ile) birim fonksiyonun bileşkesi f ye
eşit olur.
(fog)~1 = g _1 o f ~1
Bileşke fonksiyonun tersi alınırken fonksiyonlar hem

yer değiştiriyor hem de tersleri almıyor.
Peki, fog bileşke fonksiyonu verildiğinde f ve g yİ

nasıl yalnız bırakabilirsiniz?
Tabii ki çok mantıklı bir işlemle. Şöyle ki:
(fo g ) og~1 = f
Bileşke fonksiyon f ~1o (f og) = g dir. (Bir fonksiyonla tersi bileşke İş-
Bileşke fonksiyonda bilmeniz gereken en önemii şey Jeminde yan yana gelince İkisi birden oradan kaybo
(fog)(x) = f(g(x)) olduğudur. lurlar.)

Meselâ üstte ilkinde g yi yok edip f yi, İkincisinde ise f
iki fonksiyonun bileşkesini bulurken genei kural sağ yi yok edip g yi eide ettik.
daki fonksiyonu soldaki fonksiyonda x gördüğünüz
yerlere yazmaktır. Örnek Soru
Örnek Soru
f(x) = 2x+ 5 olduğuna göre, f(x) İn eşiti nedir?
g(x) = x2 + 3
Çözelim©
fonksiyonları için (fog)(x) ve (gof)(x) fonksiyonları
Bu çok klasik ama aynı zamanda çok da önemii bir
nedir? soru.
Çözelim© f nin parantez içinin x olmasını istiyoruz.
Önce (fog)(x) i bulalım. Nasıl bulacağıma dikkat edin. Çok basit.© Bunun için parantez İçindeki ifadenin
y O
(fog)(x) = (2x + 5) o (x2 + 3) = 2(x2 4 3)+ 5 (yani, ~ ün) tersini bulup x oian her yere yazın.
3
= 2x2 4-11 y O
Önce tersini bulun tabii ki. ün tersi 3x 4 2 idi
değil mİ? İşte x yerlerine bunu yazacaksınız.

Aynı mantıkla (gof)(x) i de bulalım.
Artık yazar ve f(x) = (3x 4 2)2 4-1 i bulursunuz, ister
(gof)(x)= (x2 4 3) o (2x 4 5} - {2 x 4-5)2 4-3
seniz parantez kareyi de açabilirsiniz. Müsaade edi
= 4x2 4 20 x42 3 yorum.©
Anladınız mı şimdi bileşke işleminin nasıl yapıldığını? Oldu mu şimdi?
Ayrıca bileşke işleminin özelliklerini de bilmek lâzım.
FONKSİYONLAR
1. f(x) = x^ +2 S. f(x) = x'i +x

g(x) = 4x - 1 olduğuna göre, (fof)(2) değeri kaçtır?
olduğuna göre, f(g{1)) kaçtır?
6. f(x) = 3x + n
2. f(x) = x + 3
olduğuna göre, (fof)(2) - 30 olduğuna göre, n
g(x) = 5x - 1 kaçtır?
olduğuna göre, (fog)(1) kaçtır?
3. f(x )= x +x + 1
7. f(x) = 2x ^ 3
g(x) ~ 2x + 1 g(x) ~ 4x - 1
h(x) = x - 3 olduğuna göre, (fog)(x) nedir?
olduğuna göre, f(g{h((4)) kaçtır?
f{x)= x2 +2x 8. f |x 2 + 2 x j = 3x2 + 6 x -1

g(x —1) = 3x —1
olduğuna göre, f(x) in eşiti nedir?
olduğuna göre, (fog)(Q) değeri kaçtır?
❖ FONKSİYONLAR
(fog 1)(x) x +x + 1 13. f(2x + 3) = x +1

g(x) = 2x + 1
x -3
14. x2 -1
10. (fog)(x) = 8x2 - 3
f(x) = 2x + 1 olduğuna göre, f(x) in eşiti nedir?

olduğuna göre, g{x) İn eşiti nedir?
2x _+ p
15. (g 1of)(x): _
11. (fog)(x) = 8 x 2 - 3 f(x) = 2x + 1

g(x) = 2x + 1 olduğuna göre, g(2) = 3 olduğuna göre, p kaç
olduğuna göre, f(x) in eşiti nedir? tır?
3x + c
16. (fog)(x) =
x -2
12. f{x-~2) = x 9(3) - 2

f(2) =15
olduğuna göre, f{x) in eşiti nedir?
FONKSİYONLAR
permütasyon Fonksiyon a b c d
f
b d c a
Permütasyon fonksiyonlar, tanım ve değer kümeleri
aynı olan bire bir ve örten fonksiyonlardır. olduğuna göre,
Permütasyon fonksiyonun gösterimi biraz değişik. Bir
a) f(a) değeri neye eşittir?
parantez içinde iki sıradan oluşuyor. Üst sıra tanım 4
kümesi, alt sıra ise değer kümesidir. b) f (a) nin değeri nedir?
Örneğin c) f{f(b)) değeri nedir?
{a, b, c, d} kümesinde bir f fonksiyonu tanımlayayım,
fia b C d|-\—> Tanım kümesi
f
id C a b U - * " Değer kümesi
Yazdığım bu fonksiyonda
f(a) ~ d, f{b) = c, f(c) - a ve f(d) - b dir.
dolayısıyla da f “"1(a) = c, f" 1(b)=d dir. a b c d e

f
Anlaşıldı mı bu olay? e d a c b
olduğuna göre,
örnek Soru a) f(f(b)) değeri nedir?
b) (fofof)(e) değeri nedir?
A - { a, b, c, d } kümesinde tanımlı
a b c d 'I f a b c d
f
c d b a j ^ b c d a
fonksiyonları için f~1, g~1 ve fog fonksiyonları

a b c d
nedir? 3.
b d c a
Çözelim©
olduğuna göre, f(f(x)) = b eşitliğini sağlayan x de
Hatırlayın. Bir fonksiyonun tersi alınırken tanım ve ğeri nedir?
değer kümeleri yer değiştiriyordu. Yalnız burada harf
leri karışık değil de sırayla yazın.
Dolayısıyla
-1 a b c d i ... _ı f a b c d
ve g = olur.
d c a b d a b c
Bileşke işleminde ise a b c d a b c d

4. f g=
c d ba b c d a
Diyelim ki (fog)(a) yı bulmak istiyorsunuz.
(fog)(a) = f(g(a)) ~ f(b) = d dir. Aynen bunun gibi b, c olduğuna göre, f(g(b» değeri nedir?
ve d için de aynı işlemi yapmak lâzım.
Bu İşlemleri yaparsanız fog fonksiyonunu
.. , a b c d H a b c d a b c d
fo g - | o
c d b a ) b c d a d b a c a b c d a b c d
5.
cd ba b c d a
olarak bulmuş olursunuz.
Var mı bi problem? olduğuna göre, f~1(g(a)) değeri nedir?
Aslında anlatırken daha kısa bu. Ama yazarak anla

tınca uzun gibi duruyor.©
❖ FONKSİYONLAR
* , f 1 2 3 4 'l fi 2 3 4) Tek ve Ç ift F onksiyonlar

6- 13 1 4 2 J f l İ 4 3 2 lj
Bu tanımları yeni duyuyor olabilirsiniz.
olduğuna göre, f^ g "1{3 }j kaçtır? Grafiği y eksenine göre simetrik oian fonksiyonlara
Çift fonksiyon, başlangıç noktasına yani, orijine göre
simetrik oian fonksiyonlara ise tek fonksiyon denir.
Tek ve çift fonksiyonlarla ilgili olarak size en çok şun

lar lâzım olacak.
Çift fonksiyonlar f ( - x ) = f ( x ) ,
1 2 3 4 5 ^ f 1 2 3 4 5 ')
5 1 4 2 3 J 9 ~ 1^3 2 5 1 4 J Tek fonksiyonlar ise f ( ~ x ) = ~ f ( x ) şartını sağ
larlar.
olduğuna göre, f “ 1^g"1(2}J kaçtır?
Bir de şunu bilin yeter©
Poitnom türü tek fonksiyonlarda çift dereceli terim ol
maz. Çift fonksiyonlarda da tek dereceli terim.
Örnek Soru
f çift fonksiyon oimak üzere,
f{x) = (a~2)x3 +ax2 +(b-h1)x + ab

olduğuna göre, f(2) değeri kaçtır?
abcd^ı b c d 1
b d a c j 9 (c b a d j Çözelim©
olduğuna göre, g|f|g"~1(d)jj değeri nedir? Soru çok zor gibi durmuyor. Aslında f(2) yi bulmak
sorun değil. Ama önce a ve b nin kaç olduğunu bul
mak lâzım.
f çift fonksiyon olduğundan bunda tek dereceli terim
olmaması iâzım. Eğer varsa da kat sayılarının sıfır
olması gerek.
Dolayısıyla bunda tek dereceli oian (a - 2)x3 ve
{b + 1)x terimlerinin katsayıları sıfır olmalı.
9. A = { a, b, c, d } kümesinde tanımlı f ve g fonksiyon Yani, a ” 2 ve b ~ - 1 olmalı,
ları
Bu değerler için f(x) = 2x2 - 2 ve f{2) de 6 bulunur.
a b c d 1 __fa b c d 1
Anlaşıldı mı? Zor değil di mi ?
c d b a j 9 [ b c d a j
Örnek Soru
olduğuna göre, fog fonksiyonunun eşiti nedir?
f fonksiyonunun grafiği orijine göre simetriktir.
f{x) = 6x3 + f(-x )+ 2 x
olduğuna göre, f(1) değeri kaçtır?
Çözelim©
Grafiği orijine göre simetrik oian fonksiyon tek fonksi
10. A = {1 , 2, 3, 4 } kümesinde tanımlı f ve g fonksiyon
ları yon idi.
12 3 4 (1 2 3 4 ] İyi de bu ne işe yarayacak. Onu da söyleyeyim.
4 12 3 j 9 ~( 3 1 4 2 J Tek fonksiyonda f(- x) ——f (x) olduğundan
Verilen eşitlik f(x) = 6x3 ~ f(x ) + 2x olarak yazılabilir

olduğuna göre, (hog)(x) - f(x) eşitliğini sağlayan
h fonksiyonu nedir? ve buradan da f(x) = 3x3 + x bulunduktan sonra
f(1) ~ 4 bulunur.
«$» FONKSİYONLAR
1. Aşağıdaki fonksiyoniarın tek mi çift mi olduğunu 5. f tek fonksiyon olmak üzere,

bulun bakalım.
f(x) = (m -2 )x 2 4-(m + 3)x
i. f(x) = 2x3 olduğuna göre, m kaçtır?
ii. f(x) = 3x3 +2x
III. g(x) - x2 +2
IV. h(x) = x 3 + x2
V. h(x) = 3x4 +2 x -S
VI. f(x) = x
6. f çift fonksiyon oimak üzere,
f(x) = (a -1 )x 3 +(& + 2)x2
2, f çift fonksiyon olmak üzere,

2 f{-x) -ı- f (x) = 6x2 + 9
olduğuna göre, f{1) kaçtır?
7, f çift fonksiyon olmak üzere,
f(x) = (a 4 İ)x 2 4 (a -2 )x 4 3 a
3. f tek fonksiyon olmak üzere,
f(x) = 2 f(-x) 4- 3x3 4 6x
Unutmayın© Polinom türü bir fonksiyon çift ise tek 8, f fonksiyonunun grafiği y eksenine göre simetriktir.
dereceli, tek ise çift dereceli terim içermez. (Eğer f(x) = 4x2 +(m -2)x4-m
varsa katsayıları sıfır olması lâzım.)
olduğuna göre, f(m) kaçtır?
4. f çift fonksiyon olmak üzere,
f(x) = -3 x 2 + (2m -8 )x + 5
❖ FONKSİYONLAR
9. f fonksiyonunun grafiği orijine göre simetriktir. Parçalı Fonksiyonlar

3 f (x) - f(~-x) = 2 x3 - 6x
Parçalı fonksiyoniarda tanım kümesinin farklı alt ara
olduğuna göre, f(4) kaçtır? lıklarında kural değişir.
Bir sürü şey söylemeye gerek yok.©
Kuralı verilen parçalı fonksiyon sorularındaki en
önemii şey x e değer verdiğiniz zaman bu değer için
hangi parçayı kullanacağınıza doğru karar vermenîz-
dir. Eğer doğru parçayı seçmişseniz sıkıntı yaşamaz
sınız. Ama seçilen parça yanlış ise geçmiş olsun©
Örnek üzerinde izah edeyim.
Örneğin,
10. f fonksiyonunun grafiği orijine göre simetriktir, f x 2 +2x ,x > 2 is e

f(x) = |
f (x) - f(~x) = 4 x3 - 2x + a - 2 [2 x + 5 ,x < 2 is e
olduğuna göre, f(a) kaçtır?
fonksiyonunda 2 veya 2 den daha büyük değerler için
üstteki parçayı yani, x2 +2x i, 2 den daha küçük de
ğerler İçin ise alttaki parçayı yani, 2x + 5 i kullanmak
lâzım.
Bu söylediklerim ışığında
f(3) = 15, (3 > 2 olduğu için üsttekini kullandık)
f(2) = 8 (2 = 2 oiduğu İçin üsttekini kullandık)
f(—1) = 3 (™1< 2 olduğu için alttakini kullandık)
11. f çift fonksiyon oimak üzere, Siz de f(0) = 5 olduğunu görün İsterseniz.
Hadi bir de bu fonksiyon için (fof)(1) = 63 olduğunu
f(x) = (a - 2)x5 + (b + 3)x3 + x2 + 2
görün bakalım.
olduğuna göre, a + b toplamı kaçtır? Anlaşıldı mı ne demek istediğim?
Bir de şu fonksiyonda sorduğum değerleri hesaplar

mısınız?
4 f 2™x2 ,x > 0 is e
f(x )= |
[3 x + 2 ,x < 0 is e
olduğuna göre, f(1 ), f(0) ve f(-2) nin kaça eşit oldu

ğunu buiun bakalım.
12. f tek fonksiyon oimak üzere, Ne buldunuz?
f(x) = kx3 + ( k - 2 ) x 2 +m~-1 f(1) —1, f(0) = 2 ve f(“ 2) = ~ 4 bulduysanız bu işi

anlamışsınız demektir.
olduğuna göre, f(m+k) kaçtır?
Dolayıssyia sıkıntı yok. Devam edebilirsiniz.
Bakın ne diycem.
Şu Antrenmanlarla Matematik olayı iie o kadar çok
öğrenci matematik öğrendi ki. Ama nasıl?
Çünkü hepsi adam gibi çalıştılar da ondan. Bütün
olay pes etmeden çalışmak. Evet. Unutmayın ki
"{Matematikte zekâdan önce sabtr gelir."
FONKSİYONLAR
9 ~ x 2, x>1ise, x2 +1, x irrasyonel ise,

1. f(x) 5. f(x)
3x~1, x<1ise 5 -2 x , x rasyonel ise
olduğuna göre, f(1) + f(3) toplamı kaçtır? olduğuna göre, f(V 2)-f(2) çarpımı kaçtır?
X2 + 2, X - 2 S; 0 ise, x~mj, x>3ise,

2. f(X): .
2x + 4, x ~ 2 < 0 ise
6. f(x)=
4 - x, x < 3 ise
olduğuna göre, f(0) + f(4) toplamı kaçtır? olmak üzere, f{4) = f(1) olduğuna göre, m nin ala
bileceği değerler çarpımı kaçtır?
mx + 2, x>öise, 4x, x > 1 ise,

3. f(x)=
[5x4-1, x<0ise f(x) = ~x2 +1, ~ 1 < x < 1 ise,
2x + 2, x < -1 ise
olmak üzere, f(2) - f(~1) olduğuna göre, m kaçtır?
olduğuna göre,
a) f(2) + f(0) + f(~1) topfamı kaçtır?
b) (fofof)(“-1) değeri kaçtır?
4* 2x4-4, x tek ise,

f(x) = x ™4, X iO (mod3)
[6 - 2x, x çift ise
8. f(x)= -2x + 3, x = 1 (mod 3)
olduğuna göre, (fof)(-1) kaçtır? 2x + 2, x = 2 (mod3)
olduğuna göre, f(2) + f(3) + f{4) toplamı kaçtır?

FONKSİYONLAR
3x4-2, x>1İse, 4, x < 0 ise

9. f (x) = 13. f(x) =
-2x + 1, x<1ise, 3x~2, x > 0 ise
olduğuna göre, f(x - 1) fonksiyonunun eşiti ne

X43, x < -3 îs e
dir?
g(x) = - x2 ~2, - 3 < x < 2 ise
-2 x 4 1 , x > 2 ise
olduğuna göre, {gof)(1) değeri kaçtır?
x 42, x > 0 İse,

10. f(x) =
2 ~x, x < 0 ise
olduğuna göre, f(3x - 6) fonksiyonunun eşiti ne

dir?
(2 x + 1, x çift ise
g( x) =j x 41
x tek ise
(gog)(5)
olduğuna göre, oranı kaçtır?
g(2) + g(1)
2x41, x>1İse,
11. f(x)
x 4 3, x<1ise
olduğuna göre, f“1(7) kaçtır?
15. f(x) = 3x + 1
/ \ J X3 4İ, x < 5 İse

12. f(x) = 4 x - 8 . g(x) =
-2 x 4 4 , x > 5 ise
2X2 - 6 , x < 3 ise
g(x) =
-4 x 4 2 , x > 3 ise olduğuna göre, [g o f ”i j(10) değeri kaçtır?
olduğuna göre, (gof)(2) değeri kaçtır?

FONKSİYONLAR
Mutlak Değerle İlgili Önemli Özellikler

Mutlak Değer Fonksiyonu
Mutlak değer içindeki bir ifade eksi ite çarpılabilir.
Sonuç değişmez.
Önce şunları hatırlayın bakalım.
Bir sayının mutlak değeri, o sayının sayı doğrusunda
Örneğin
sıfıra olan uzaklığıydı. Dolayısıyla negatif olamazdı.
12 —x | ~ | x —2 1 dir. Aynı şekilde
f f(x), f(x )> 0 is e | “~2“~xj = jx + 2j olarak yazılabilir.
M H -f(x ), f(x) <0 ise Ha! Bu özellik daha çok mutlak değerli denklem ve
eşitsizliklerde lâzım olacak.
Bunun anlamı da şu idi:

Kök derecesi ile kök içindeki ifadenin üssünün aynı
Mutlak değerin içi pozitif ise mutlak değerin önemi
olduğu durumlarda; eğer kök derecesi tek ise içerdeki
yoktu. Mutlak değeri kaldırmanızda bir sıkıntı yok.
ifadeyi aynen çıkarın. İşaretine filan dokunmayın.
Fakat mutlak değer içi negatif ise mutlak değer eksi
Örnek vereyim.
- " parantezinde açılıyordu, (ki sonuç pozitif olsun.)
4 - 2x \ f(-2)3 = -2
f(x)=
3
3/(aTb)3 = a - b dir.
otduğuna göre, f(8) değeri kaçtır?
Fakat kök derecesi çift ise kök içindeki ifadeyi kök dı
şına mutlak değer olarak çıkarın. Sonra mutlak değe
ri de halledersiniz,
Meselâ
V(~3)2 = |-31 = 3
t/(~5)4 - j~ 5 |- 5
1 < x < 2 olmak üzere, V ("x ~ y ? “ | x - y |
f (x )= 12x —4 1- 1x - 1 1 Anlaşıldı mı?
fonksiyonunun eşiti nedir?

4. \j(-2)3 + V ( - 5 ) 2 +^( - 3 f
1 < x < 3 olmak üzere,

5. a < 0 < b < c olduğuna göre,
f (x )= 12x —13x —3 11
|a ~ 2 b j~ |c ~ a |+ |--2 a j
ifadesinin eşiti nedir?
❖ FONKSİYONLAR
6. a < 0 < b olduğuna göre, 10. f(x)=|2x + 4| + |2 x -2 |
^ /( a - 2 b ) 3 - ^{2a ~ b )2 4- Vb^~ fonksiyonunun x e ( - 2 ,1 ) için eşiti nedir?
7. a < 0 < b olduğuna göre, 11. 2 < x < 3 olmak üzere,
^ ( 3 a - 2 b ) 3 - 7 ( a " 2b)2 + V 4a2 « x ) - - j^ + |3 x - 6 |

12. x < 1 olmak üzere,

8. 1 < x < 3 olmak üzere,
f(x) = x2 +>/(x-1 f - 2
f ( x ) ^ ( x - 3 ) 2 ~^ (x~1)3
13.1 < x < 2 olmak üzere,

9. 1 < x < 2 olmak üzere,
f(x) = jx2 ” 4j,-~|x + l[

* FONKSİYONLAR
Mutfak değerii denklemlerin Çözümü 5. 11x - 2 1+ 4 1= 5
Birinci ve ikinci kitapta vardı. Hatırlayın orada epey bi denkleminin çözüm kümesi nedir?
eğilmiştim bunun üzerine. Ama genel tekrar oisun di
ye bahsedeyim yine.
denkleminin çözüm kümesi nedir?
6. 11x 4- 3 1—5 1—2
2. jx - 2 j = 3
f(x) = 11x —3 f —2 j
g(x) = 3
toplamı kaçtır?
f(x)= 11x —1 1—4 1
g(x) - 2
f(x)~ j 2x —
-5 1
g(x) = 3 toplamı kaçtır?
toplamı kaçtır?
❖ FONKSİYONLAR
9. 3 | x - 1 | + | 1 - x | = 20 13. | 3 x + l | = |2x + 4|
denklemini sağlayan x değerleri toplamı kaçtır? denklemini sağlayan x değerleri toplamı kaçtır?
10. | 2 x - 4 | + | 2 - x | = 12 14. | x2 - 4 j = j 3x 4-61

15. f(x) =| x2 - 1 6 1
11. [ 3 x ~ 3 j + | 2 ~ 2 x | = 15
denklemini sağlayan x değerleri toplamı kaçtır? g(x) = j 2x + 8{

toplamı kaçtır?
12. | x - 6 1 = 12x | 16. j x~2 | + 3 x - 4
* PONKSİYONLAR
Mutlak değer dışında x ti mix li şeyler olursa mutlak Kritik değerleri (mutlak değerin içini sıfır yapan
değeri bir artı bir de eksi olarak açın. Ama dikkatli değerler) farklı iki mutlak değer içeren denklemler
olun. Bulduğunuz değerleri ilk denklemde yerine ya de mutlak değerleri bir artı artı, bir artı eksi, bir eksi
zın ve kontrol edin. Bazıları sağlamayabilir. artı, bir de eksi eksi olarak dört durumda da açın ve
Nedenini merak ettiğinizi bitiyorum. Ama siz yine de bulduğunuz değerlerin ilk denklemi sağlayıp sağ
benim dediğim gibi çözün.© lamadığını kontrol edin.
13x —5 | = x+1 5. |x + 4 | + | x - l j = 7
2, x | x —3 | = 4 6. 2 jx | + jx + l | = 5
İşte şıklardan gideceğiniz bir İki soru©
3. |x ~ 2 ||x + 3 |= 2 x + 2 7. j x - 2 | + | x + 3j = 11
denklemini aşağıdaki x değerlerinden hangisi denkleminin çözüm kümesi nedir?

sağlar?
A }~ 3 B )-1 C) 1 D) 2 E) 3
|x 2 - 5 | j x - 2 | = x + 1 8. f(x) =| 2 x ~ 4 |
g(x) = 7 ~ | x * 4j
denklemini aşağıdaki x değerlerinden hangisi
sağlar? fonksiyonlarının kesim noktalarının apsisleri top
lamı kaçtır?
A )-4 B )—1 C) 1 D )3 E) 5
❖ FONKSİYONLAR
Mutlak Değerli Eşitsizliklerin Çözümü a < |f(x) j < b ise a < f(x) < b veya a < -f(x ) < b idi
|f(x)j < a : ise ~ a < f (x) < a idi.

13. 2 < Jx | < 5
9. |x-2|<1 eşitsizliğini sağlayan tam sayıların çarpımı kaç

tır?
eşitsizliğinin çözüm kümesi nedir?
[x-l|<3
10. 14. 1 < | x~2 j <4
eşitsizliğini sağlayan tam sayıların toplamı kaç eşitsizliğinin çözüm kümesi nedir?
tır?
x -ı-3 15. 1 < j x - 1 J< 3

11. <1
eşitsizliğini sağlayan tam sayıların toplamı kaç
eşitsizliğini sağlayan tam sayıların toplamı kaç tır?
tır?
12.
f(x) = j 2x + 1 1
g(x) - 3
olduğuna göre, f(x) S g(x) eşitsizliği x in kaç farklı eşitsizliğini x in kaç farklı tam sayı değeri için
tam sayı değeri için doğrudur? doğrudur?
FONKSİYONLAR
x+1
1. 1< <2 5. £3
eşitsizliğini sağlayan pozitif tam sayıların toplamı

kaçtır?
2. || x —1|—2 1^ 1
6. 10,3x —11> 2
eşitsizliğini sağlayan en büyük negatif tam sayı
kaçtır?
| f(x) | > a ise f(x) > a veya - f{x) > a idi.

7. 12x —3 1> 11
3. |x |> 1
eşitsizliğini sağlayan en küçük pozitif tam sayı He
en büyük negatif tam sayının toplamı kaçtır?
8. x - 2y = 5
12x+11 > 3
|4 y ~ l| > 5
eşitsizliğinin çözüm kümesi nedir? olduğuna göre, x in alabiJeceği en küçük p o z itif
tam sayı kaçtır?
❖ FONKSİYONLAR
Mutlak değer fonksiyonunun Grafiği
y = | f(x) | biçiminde tanımlanan fonksiyonlara mutlak

değer fonksiyonu deniyor.
Bir fonksiyonun mutlak değerinin grafiği çizilirken

fonksiyonun pozitif olduğu kısımlar (x ekseninin üst
tarafındaki parçaları) aynen kalır, negatif olduğu kı
sımların (x ekseninin alt tarafındaki parçaların) ise x
m.
eksenine göre simetriği alınır.
Örneğin,
Bu şekilde yani, grafiği verilen bir fonksiyonun mutlak

değerinin grafiğini çizmek kolay. x ekseninin altında
kalan kısmı x ekseninin üstüne taşıyoruz o kadar.
Ama fonksiyonun kuralını verip de grafiğini isterse
bunun grafiğini çizmek baya bi zahmetli. (Korkmayın,
Zaten ben de çızmiycem© Ama soruları yapabilecek
Şekilde grafiği verilen f fonksiyonunun mutlak değeri siniz yine©
olan | f(x) | in grafiğini çizerken, Yine de meraklıları için söyleyeyim. Aslında mutlak
değer fonksiyonu parçalı olarak yazılabilir. Ve daha
Yapacağınız tek şey x ekseninin altında kalan kısmın
sonra da bu parçalı fonksiyonun grafiği çizilerek gra
x eksenine göre simetriğini almak. (Simetrinin ne
fik çizimi halledilmiş olur.
demek olduğunu biliyor olmanız lâzım. ©) Fakat özellikle test soruiarında kesinlikle grafik çizi-
İşte yukarıdaki fonksiyonun mutlak değerinin grafiği© miyle uğraşmak hiç de akıl kârı değil. Test tekniğine
göre çözmek daha akıllıca. Onu da aniatcam. Merak
etmeyin. Ben sizi bu konuda cahil bırakır mıyım hiç©
Bir iki şeyi bilin yeter.

Birincisi, mutlak değer fonksiyonlarının grafikleri
kritik noktalarında (içini sıfır yapan x değerlerin
de) kırıtır.
İkincisi de eksenleri kesim noktalarına bakın.
Siz de grafiklerini çizdiğim şu fonksiyonların mutlak Belki üçüncü olarak grafik üzerinde olan bazı
noktaları görmek gerekebilir. Ama çoğu zaman ilk
değerlerinin grafiğini çizin bakalım.
ikisi yeter. Göreceksiniz.
(Yeniden çizmenize gerek yok. Çizdiğim grafik üze
Örneğin bu söylediklerimi şu grafikte görün isterse
rinde de gösterebilirsiniz. ©)
niz.
y = 2 jx + 2| + j x - l j
fonksiyonunun grafiği şu:
f(x) v-
Bu grafik y eksenini x = 0
için y = 5 olduğundan 5
te kesiyor. Ve mutlak de
ğerlerin içini sıfır yapan
kritik noktalarda kırılıyor.
Ayrıca kritik değerlerde x ~ - 2 için y = 3 olduğundan
kırılma noktalarından biri ( - 2, 3) diğeri de x - 1 İçi
y ” 6 olduğundan (1,6) noktasında kınlıyor.
* FONKSİYONLAR
Grafiği verilen mutlak değer fonksiyonunu 3. y = |x + 2| + | x - l |

bulma (Test soruları için) fonksiyonunun grafiği aşağıdakîlerden hangisi
olabilir?
Bir iki şeyi bilin yeter.
Birincisi; mutlak değer fonksiyonunun grafiği, mutlak
A) İly
değerlerin İçini sıfır yapan x değerlerinde (kritik de
ğerlerde) kırılır.
İkincisi de
V J
x = 0 için y nin kaç olduğuna bakın. Çoğu zaman
~G>X
bunlar yeterli olur. Olmazsa kritik değerler için y de -2 1
ğerinin kaç olduğuna bakın. Eğer bu da olmazsa bir
alo dersiniz artık©
C) Ay D) Ay
3
2
-2/ : -8»- X
-£> X
-2
-1
E) Ay
3
Yukarıda grafiği verilen fonksiyon aşağıdakîier-
den hangisidir?
-> x
-2
A) y = |x + 2 j
B) y = | x - 1 1~2
C) y = | x —2 1
D) y = 2| X -1 1
E) y = 2 ~ jx |
4.
Ay
\
-2 O
Yukarıda grafiği verilen fonksiyon aşağıdakiler-

Yukarıda grafiği verilen fonksiyon aşağıdakiler- den hangisidir?
den hangisidir?
A) y = J x - 2 | + 2
A) y = | x - l j + 1
B) y ~ jx + 2 | - x
B) y = j x - l | - | x - 3 j
C) y = |x + 2 j + x
C) y = Jx + 2|™1
D) y = j x - 2 | - x
D) y » | x - 2 | - 1
E) y = x ~ | x + lj
E) y = 1 - | x - 2 |
❖ FONKSİYONLAR
y = j 1—x2 |
7.
fonksiyonunun grafiği aşağıdakîlerden hangisi
olabilir?
A)
Yukarıda grafiği verilen fonksiyon aşağtelakiler x

-1
den hangisidir?
A) y = s |x - l|+ ] x + 2 j C) D) 4y
8) y = |x + 2 | - | x - 1 |
C) y = j2x + 4|~~| x ~ 2 j >x *>x
D) y = | x - l | - | x + 3|
E) y = | 3 x - 3 | “ jx + l| E) Ay
1
-Î5-X
6. 8. y = x |x - 2 |

olabilir?
Yukarıda grafiği verilen fonksiyon aşağıdakiler- c) Ay Ay

D)
den hangisidir?
A) y = | x - l | + | x + 3j AA
-2 -2
B) y = j2 x - 2 | + jx + 3|
\
C) y = |2x + 6| + ( x - 1 j iıy
D) y = |x + 1| + |2 x --6 j
E) y = | 3 x - 3 | + jx + l| -2
* FONKSİYONLAR
3.
Ay
-> x
-1 o
Yukarıda grafiği verilen bağıntı aşağıdakiterden

hangisi olabilir? Yukarıda grafiği verilen fonksiyon aşağıdakiler-
den hangisidir?
A) y = | x - 1 1+ 2
A) y = |x ™ l|+ |2 x + 6j
B) x = |2 y - 2 |+ 1
B) y = | x - 3 | + |x + l j
C) x = | y ™2 1+1
C) y = |x - /f| + |x - 3 |
D) x = | y - l | + 2
x+1 x -3
E) y = j x ~ 2 1+1 D) y=
E) y = |3 x ~ l| + jx + 3|
x2 - 4
2. V |x-2|
4. y = jx + l|-|x-l|
fonksiyonunun grafiği aşağtdaküerden hangisi
olabilir? fonksiyonunun grafiği aşağtdaküerden hangisi
olabilir?
❖ FONKSİYONLAR
5. y = | x - | x - 2 || 7. S+| y| - i
fonksiyonunun grafiği aşağıdakîlerden hangisi bağıntısının grafiği aşağıdakîlerden hangisi olabi
olabilir? lir?
D) i
0
-1
E)
^y
1
-1 0 1 * x
-1
8. y —[ x [ > 0
6. | y —2| —x —1 bağıntısının grafiği aşağıdakîlerden hangisi olabi

lir?
bağıntısının grafiği aşağıdakîlerden hangisi
olabilir? B) yA
C)
■Ay D)
Ay
/ ' O . ______
7 ir ~ ' / \
E)
Ay
\ / x
FONKSİYONLAR
Hatırlayın. © 4. 12x +10 j + j x + 2 1

İki veya daha fazla mutiak değerin toplamı sıfır ise
her biri tek tek sıfıra eşit idi. toplamının alabileceği en küçük değer kaçtır?
Jx - 2 j + 1y - 4 1= 0
olduğuna göre, x + y toplamı kaçtır?
j x3 +1j+j y + 3 j + | z - 4 | = 0 T = |x + 2| + | 2 x ~ 8 |
olduğuna göre, x * y + z toplamı kaçtır? olduğuna göre, T nin alabileceği en küçük değer
kaçtır?
3. 12x + 101 +3
6. f(x)= j x + 11+ j x - 4 j -§-[ 2x + 4 1
toplamının alabileceği en küçük değer kaçtır?
fonksiyonunun görüntü kümesinin en küçük ele
manı kaçtır?
Örnek Soru
f(x) = | 2 x +4 j + | x - 4 |
fonksiyonunun en küçük değeri kaçtır?
Çözelim©
iki mutiak değerin toplamının en küçük değerini bu
A = 12x ■+■2 1+ j 2x —4 1+ 1x + 3 J
lurken önce kritik noktaları (mutlak değerleri sıfır ya
pan değerleri) bulun. Sonra da bu değerleri fonksi olduğuna göre, A nın alabileceği en küçük değer
yonda yerine yazın. Yani, bu soruda f(-2) ve f(4) ün kaçtır?
kaça eşit olduğunu buiun. Hangisi küçük çıkarsa ce
vabınız odur.
f(-2) - 6 ve f(4) - 12 dir. Küçük olanı 6 olduğu için bu
sorunun cevabı 6 dır.
Eğer üç tane mutiak değer olsaydı aynı şeyi üçü için
de yaparsınız.
Anlaşıldı mı?
❖ FONKSİYONLAR
8. |2x + 4 j + |x ~ 3 [ + M 11. K = [x + 4 | - | x - 3 |
toplamının alabileceği en küçük değer 4 olduğuna olduğuna göre, K nin alabileceği en küçük değer
göre, M kaçtır? kaçtır?
24
|x + l | + j 2 x - 6 [
12. A = |x + 2 | - | x ~ 3 |
İfadesinin alabileceği en büyük değer kaçtır?
olduğuna göre, A kaç farktı fam sayı değer alabi
lir?
Örnek Soru
A = j x + 2 1--| x -4 1
olduğuna göre, A nin alabileceği en büyük ve en

küçük değer kaçtır?
13. R de tanımlı,
Çözelim© f(x )= |3 x -1 2 | + |2 x -1 0 |
Bu soruda A nin en büyük değeri x - 4 için aldığı de
ğerdir. Yani, Amax = | x + 2 | - | x - 4 İ dolayısıyla da x fonksiyonunun görüntü kümesi nedir?
0 olmalı
= 4 için A nin en büyük değeri 6 oluyor.
A nin en küçük değeri için ise x - - 2 vermek lâzım.

Amjn = jx +2| —| x - 4 | b u d a x " ~ 2 için- 6 dır.
0 olmalı
Bu sorudan şu sonucu da çıkarabilirsiniz©

A nin değer aralığı (yani, görüntü kümesi) - 6 < A < 6
dır.
14. R de tanımlı,
10. A = | x + 5 | - j x~11
f(x)= |x + 2 | - | x - 4 |
olduğuna göre, A nin alabileceği en büyük değer
kaçtır? fonksiyonunun görüntü kümesi nedir?
Fonksiyonların Tanım Kümesi • Köklü Fonksiyonların En Geniş Tanım kümesi:
En geniş tanım kümesi oiayı önemii. Köklü fonksiyonlarda

Bir fonksiyonun en geniş tanım kümesinden kasıt x e Kök derecesi tek ise kök yokmuş gibi düşünebilirsi
verilebilecek değerlerin kümesidir. Yani, x e hangi niz. Yani, kökten dolayı tanımsızlık olmaz.
değerleri verebiliriz. Ya da hangilerini veremeyiz. Fakaaat...
Önemli kısımlarını vereyim© Kök derecesi çift ise fonksiyon kök içi & 0 şartını
sağlayan x değerleri için tanımlıdır. Veya kök içini
s Poiinom fonksiyonların fanım kümesi
negatif yapan x değerlerinde tanımsızdır.
f(x) = 3x2 -2 x 4 -5
Örnek Soru
g( x) = 2x4 - 3 x 3 -ı-5x + 1
f{x) = 1/5 - |2 x - 1 |
h(x) = “ 5x3 4- X 4- 4
fonksiyonunun en geniş fanım kümesi nedir?
gibi polînom tipi fonksiyonları tanımsız yapan x değeri
yoktur. Onun için bu tip fonksiyonların en geniş tanım Çözelim©
kümesi reei sayılardır. Yani, R dir.
Kök derecesi çift olduğu İçin kök içi £ 0 olması lâzım.
Yani, 5 ~ 12x - 1 1> 0 olmalı. Artık bunu çözüp en ge
o Rasyonel fonksiyonların en geniş tanım kümesi
niş tanım kümesini (aralığını) [ —2, 3] olarak bulur
Hatırlayın. sunuz.
Rasyonel ifadeler paydalarını sıfır yapan x değerleri
için tanımsız idi. Yani, x e paydayı sıfır yapan değer Örnek Soru
ler verilemezdi.
f(x) ~ Vx - 2 4- VfTöt 4- ^ 2 x - 8
fonksiyonu x İn kaç farklı tam sayı değeri için ta
Dolayısıyla bir rasyonel fonksiyonun en geniş tanım
nımlıdır?
kümesi reei sayılardan paydayı sıfır yapan değerler
çıkarılarak bulunur.
Çözelim©
Örnek Soru Tek tek değer vererek bakmıycaz tabii ki.

Az önce ne dedik?
Kök derecesi çift ise kök içi > 0 olması lâzımdı.
Dolayısıyla x - 2 > 0 d a n x > 2 v e 6 - x ^ 0 d a n
fonksiyonu x in hangi değerleri İçin tanımsızdır?
x < 6 oimah. ^2x™8 ifadesi ise daima tanımlıdır.
Çözelim© Çünkü kök derecesi tek. Demek kİ 2 den 6 ya kadar

Çok basit. Paydayı sıfır yapan değerler için. oian yani, [2, 6] aralığındaki tam sayılar için tanımlı.
Yâni, beş tam sayı için.
Yani, bu fonksiyon x2 4- x - 6 = 0 dan x = 2 v e x = : -~3
için. Bir de x ~ 5 - 0 dan x = 5 için tanımsızdır,
o Logariîmik fonksiyonun en geniş tanım kümesi
Öyle değil mî? Meselâ f{5) kaçtır? Veya f(2) kaçtır?
Bu son. Bunu da verip bitireyim.
diye bir şey sorabilir miyim?
f(x) = f°9gM h(x) biçimindeki bir fonksiyonun en
Tabiî ki hayır.
Peki bu fonksiyonun en geniş tanım kümesi nedir? geniş tanım kümesi g(x) > 0, g(x) 1 1 ve h(x) > 0
Onu da yazayım. Reei sayılardan tanımsız yapan eşitsizlik sisteminin çözüm kümesidir.
değerleri çıkaracaksınız. Bu da R - ( - 3, 2, 5} şeklin Yazarken biraz gıcık gibi duruyor. Ama o kesinlikle
de ifade edilir. çok kolay.©
© 3 x 4- Özet olarak hepsi pozitif olacak ve taban 1 e eşit ol
Sizde f(x )= — ----------- 4- fonksiyonunun en
x2 - x - 1 2 x4-2 mayacak.
geniş tanım kümesini bulun bakalım. Zor mu ki?
R - { - 3 „ 2 , 4 } buiduysanızaferin©. Geçtim.....
❖ FONKSİYONLAR
.. , 3x+1 1 ■x + 1
1. f( x )= - +• 5. f(x)=
x -2 x -3 ıx -5 - 2
fonksiyonunu tanımsız yapan x değerlerinin
toplamı kaçtır?
toplamı kaçtır?
X2 4-3
6. f(x)
[2x —11—9
2x fonksiyonunu tanımsız yapan x değerlerinin
fonksiyonunu x in kaç farklı değeri için tanım toplamı kaçtır?
sızdır?
f(x)=
x+1 x - 5 - x+1
3, f(x)*
-4x
fonksiyonunu x in kaç farklı değeri İçin tanım toplamı kaçtır?
sızdır?
x+1 f(x)=
f(x)= x2 ™ ( m- 1 ) x~3
t2 - 2 x - 8
toplamı 2 olduğuna göre m kaçtır?
toplamı kaçtır?
* FONKSİYONLAR ü iılr a
f(x) = 3 + / “ X + 2
S. f(x) = ^ | f î
fonksiyonunun en geniş tanım aralığı nedir?
2. f(x) = 2x + V 5 ^x 6. f(x) = V ^ ? + 3
7 2 ^ ıo
fonksiyonunun en geniş tanım aralığı nedir? fonksiyonunun en geniş tanım aralığı nedir?
3, f{x) =
7. f(x) = 3Vl~x2 + ^ X r 2 -h3
f(x) = a/^ x2 f-2x + 3 8. f(x) = ^/ 5 x ~11

fonksiyonunun en geniş tanım aralığı nedir? fonksiyonunun en geniş tanım aralığı nedir?
❖ FONKSİYONLAR
9. fW = / H 5 ^
13. f ( x ) - f a ' 1— -
1 x ™5x™6
fonksiyonunu x in kaç farkiı fam sayı değeri için
tanımlıdır? fonksiyonunun en geniş tanım aralığı nedir?
10. f(x) = ^ | x +1|--4" 14. f(x)=3-v/T^x^

fonksiyonu x in kaç farklı tam sayı değeri için fonksiyonunun en geniş tanım kümesi T, görün
tanımsızdır? tü kümesi G olduğuna göre, T n G kümesi ne
dir?
15. f(x)=2‘/ l - x
11. f(x) = ^ 2 5 - x2 + ^ lx - 2 - Vx + 2
fonksiyonunun en geniş tanım kümesi T, görün
fonksiyonunu tanımlı yapan x tam sayılarının
tü kümesi G olduğuna göre, T u G kümesi ne
toplamı kaçtır?
dir?
16. f(x) = 2+ J 9 ~ x 2
12. f(x ).^ 1 +- 4 g
fonksiyonunun en geniş tanım kümesi T, görün
fonksiyonunu tanımsız yapan tam sayıların top tü kümesi G olduğuna göre, T U G kümesi ne
lamı kaçtır? dir?
* FONKSİYONLAR
5- f(x) = logs(2X“ 8)
i. fM -ırrr
fonksiyonunu tanımlı olduğu en küçük tam sayı
fonksiyonunun en geniş tanım araiığı nedir? kaçtır?
2, f (x) = 42% - 6 +
+1 6. f(x) = log3(S -x )
fonksiyonunun tanım kümesindeki en küçük x
fonksiyonunu tanımlı yapan pozitif tam sayıların
değeri İçin Vx + 7 ifadesinin değeri kaçtır? toplamı kaçtır?
3. f(x) = 4 i + * ± ı
V ' Vx^-1 ~2 7. f(x) = !og2( x - 3 )
fonksiyonunu x in hangi pozitif tam sayı değeri
fonksiyonunun ten geniş tanım kümesi nedir?
için tanımsızdır?
4. flv \- 5x"3 x2 8. f(x) = iog2 { - x 2 +2x + 8j

2 x -m x +2
fonksiyonunu tanımsız yapan x değerleri toplamı fonksiyonunun en geniş tanım aralığı nedir?
3 olduğuna göre, m kaçtır?
FONKSİYONLAR
13. f( x H o g 2 ( 3 - | x - l | )
9. f W = log2 ( i ^
fonksiyonu x in kaç farklı tam sayı değeri için ta
fonksiyonunun en geniş tanım aralığı nedir? nımlıdır?
t2 ~ x - 2 0 14. f(x) = log(Xm1}(7 ~ x )

10. f(x) = iog.
1 -x
fonksiyonunun en geniş tanım kümesindeki tam
fonksiyonunu tanımlı yapan pozitif x tam sayıları
sayıların toplamı kaçtır?
nın toplamı kaçtır?
11. f(x) = log2 (2x2 -5 0 ) 15. f(x) = logx ( 4 x - x 2j

fonksiyonunu tanımsız yapan pozitif tam sayıların
toplamı kaçtır?
16. f(x) = iog^~ (7 -2 x )

12. f(x) = log2 ^x2 -2 x~ 1 5 ^
fonksiyonu x İn kaç tam sayı değeri için tanımlı?
fonksiyonu x in kaç farklı tam sayı değeri için ta
dır?
nımsızdır?
BCr mÂJl^ttYi/bü^üMüğü/, ytMftuutfUAn çökliA%w ile/ değ d y
cü cd h y ve/ fa zilet w ü ru b v otfLwvılaronwv kayıw de/ belli/ ö I ajut.
VCctorHotg<r
Yetenekler ortcüctır; herke&om lara; s>ahıpt(r omj&/ n a d ir

olcm /yetenekler(m Âîn bvŞfOgötürdü^ ü/yere/ gitm e/
ce&aretCdlr.
LİMİT ve SÜREKLİLİK laştığı bir değer varsa) bu limit değerine f(x) in x ~ a
noktasındaki soldan limiti denir.
ymtt konusu kolay sayılabilecek bir konu. lim f(x ) = ...şeklindegösterilir.
x —> a ”
Size önce bilimsel bir tanım©
x değişkeni a sayısına yaklaştığında f fonksiyonu da Ve burada da a nin üssündeki eksi x in a dan bi
b sayısına yaklaşıyorsa, b sayısına; x, a ya yaklaşır razcık küçük bir değer olduğu anlamına gelir.
ken f fonksiyonunun limiti denir. Yoksa a nin negatif olmasıyla ilgisi yoktur. Ona
göre.
Ve üm f(x) ==b şeklinde gösterilir.
x -> a
B irşey anladınız mı?

Neyse... Birazdan ne demek istediğimi daha iyi anla
yacaksınız. Gerçi bu konuyu anlatarak öğretmek da
ha kolay. Ama üzgünüm kİ burada yazarak İzah et-
; mek zorundayım®
Ayrıca burada bir de sağdan limit ve soldan limit

■ muhabbeti var. Limit olayının İyi anlaşılabilmesi için Şekildeki f(x) fonksiyonun da Hm f(x) = c dir.
sik önce bu sağ so! olayını halletmek lâzım.© Dolayl x—>â
ısıyla da ilk önce sağdan ve soldan limitin ne olduğu Sağdan ve soldan ümit olayını bir de şöyle izah ede
nu iyice bi öğrenin bakalım. yim. Ama önce güzel bir şekil çizeyim.
-f(x)
Fonksiyonun grafiğinden yararlanarak limit
A '
bulma ve sağdan -soldan limit olayı
2
->x
Sağdan Limit “7 ^
x değişkeni a ya sağdan {yani, a dan büyük ve aza

Şimdi diyelim ki yukarıdaki fonksiyonun x = 3 nokta
lan değerlerle) yaklaşırken f nin limiti varsa (her han
sında sağdan limiti ve soldan limitini, yani Hm f(x)
gi bir değere yaklaşıyorsa) bu ümit değerine f nin x =
x —>3+
a noktasındaki sağdan limiti denir,
ve lim f(x) değerlerini bulmak istiyorsunuz.
üm f(x ) =... şeklinde gösterilir. x —^3
x~> a +
Yapmanız gereken şey şu: tim f(x) değerini bul-
Yalnız bu yazımda şuna dikkat edin. Buradaki a nin x -» 3 +
üstündeki artı x in a dan birazcık daha büyük ol mak için 3 ün sağından (Ama hemen dibinden©) yu
duğu anlamına gelir. Bunun a nin pozitif olmasıy karıya doğru (Aşağıya doğru da olabilir.) düz bir çizgi
la bir ilgisi yoktur. Bilginiz oisun. çizin ve ilk önce bu çizginin eğriyi kestiği noktayı bu
lun. Sonra bakın bakalım bu noktaya karşılık gelen y
değeri yaklaşık olarak kaç?
>x
Şekildeki f(x) fonksiyonun da Hm f(x) = b dir.

x —> a + İşte 3 noktasındaki sağdan limit budur. Yukarıdaki
Soldan Limit fonksiyonda bu değerin îim f(x) = 4 olduğunu
x -» 3 +
x değişkeni a ya soldan (yani, a dan küçük ve artan bulmuşsunuzdur artık©

değerlerle) yaklaşırken f(x) in limiti varsa (yani, yak Aynı mantıkla soldan limiti bulurken aynı işlemi 3 ün
hemencecik solundan bir çizgi çizerek bulun bakalım.
❖ LİMİT VE SÜREKLİLİK
2 yi buldunuz mu? Çok yahşi.© x in 2 ye sağdan ve soldan yaklaşırken f nin yaklaştı

ğı değerdir, f fonksiyonu sağdan ve soldan 4 e yak
Ve gelelim can alıcı noktaya; laştığından x = 2 noktasındaki limiti 4 tür.
Bir fonksiyonun herhangi bir noktada limitinin
Yani, iim f(x) = 4 tür.
olması için bu noktada sağdan ve soldan limit x —> 2
değerinin birbirine eşit olması gerekir. Dolayısıyla Herhangi bir noktada fonksiyonun limiti ile tanım-
bir fonksiyonun herhangi bir noktada sağdan ve lı olduğu değerin farklı olması limit değerini etki
soldan limiti eşit değilse bu noktada limiti yoktur. lemez.
Aslında bu dediklerimi şöyle özetleyebilirim. Fonksi

yonun grafiğinde sıçrama olan noktalarda ümit
yoktur. Meselâ az önceki fonksiyonun x ~ 3 nokta
sındaki sağdan ve soldan ümitleri farklı olduğu için bu
noktada limiti yoktur. Zaten sıçrama yaptığı da çok
net görünüyor. Öyle değil mi?
Meselâ şu grafikte x = a da eğride sıçrama olmadığı
için bu noktada limit vardır.
Örneğin, şekildeki f(x) fonksiyonu için f(2) = 5 tir.
Ama bu noktadaki limit lim f(x ) = 4 tür.
x-» 2 v *
Grafikte limitin od olması ve x - » co için limit

hesabı
Bilimselliği yok ama şu bahsettiğim sayının sağından

ve solundan çizgi çizerek limit bulma yöntemi bunda
da işe yarıyor. Deneyin isterseniz©
Şekildeki f fonksiyonunda
lim f (x ) = iim f(x) = L olduğundan lim f(x ) = L
x-> a * x~-> a " X H fa
dir.
Ayrıca, bîr fonksiyonun herhangi bir noktada limi
tinin olması için bu noktada tanımlı olması ge
rekmez.
Yani, bir fonksiyon limiti olduğu noktada tanımlı ol
mayabilir veya tanımlı olduğu değer limit değerinden
Dediklerimi yapın ve şekildeki f fonksiyonunun grafi
daha farklı bir değer de olabilir. Hiç Önemli değil.©
ğine göre,
lim f(x ) = oo lim f(x ) = -o o
x~»-2+
iim f(x )= iim f(x ) = «>

x —y 2 x .. > 2
Demek kİ, x = - 2 de limit yoktur, Çünkü sağdan ve

soldan limiti farklı çıktı.
Ama x ~ 2 de limit co dur. Çünkü ikisi de oo çıktı.
Bir de x -> oo için limiti bulun bakalım. Yani,
Şekildeki f fonksiyonu x = 2 noktasında tanımlı değil lim f(x ) değerini.
dir. Yani, f(2) değeri yoktur. Ama bu noktada limiti X-* co
vardır. Çünkü fonksiyonun x = 2 noktasındaki limiti, lim f(x )= lim f (x) = 1 olduğunu görebildiniz mı?
X —y oo X “">►
bu noktada aldığı değer (tanımlı olduğu değer) değil,

Grafiği verilen fonksiyonun herhangi bir
noktadaki sağdan ve soldan limit olayı
Şekilde grafiği verilen f fonksiyonuna göre, a) lim f(x)+ lim

x ~> 2 ~ x -» -3 +
a) lim _ f(x) =
x -> a
b) lim f(x)+ lim =
x -* 2 + 4
b) lim f(x) =
x -»■ a +
c) lim f(x) =
x -> b '
d) üm f(x) =
x —^ b
e) lim f(x) =
X c
a) iim f(x) =
x 2
b) üm f(x) =
X 2+

c) lim f(x) =
x -3 “
a) iim f(x) + lim f(x) =
x --■» 2 x~> 2
d) iim f(x) =
x -» - 3 +
*0 iim f(x ) =
x ~2
e) iim f(x) =
x A
a) Hm f(x) + iim = ~3 olduğuna göre, b Şekilde grafiği verilen f fonksiyonuna göre,

x -> - 2 ~ x--» - 2 +
kaçtır?
a) lim f(x)+ lim f(x) =
x ~> 0 x -» 4 +
b) Hm f(x) - iim f(x) =

b) lim f(x)+ lim = 5 olduğuna göre, a kaç- x~>3" x“* 2
x —> 2 x —>-'2'^'
tır?
c) f(2) + lim f(x) =
x ~> 4 “
d) lim f(x) + İim f(x) =

x -► 2 ~ x —>3”

a) Hm f(x)+ lim f(x) = a) lim f(x)+ lim f(x) =

x ~4 x~>2
x —> a x —>b+
b) Hm f(x)- lim f(x) = b) lim f(x) ■ lim f(x) =

x —> a+ . x -"> b~ x -~2*' x”>0
C)
lim f(x)
x~»2
* LİMİT VE SÜREKLİLİK
a) iim__f(x) + lim f(x) — a) iim f(x) =

x -2 “ x™ »3+ X ~2+
b) lim f(x) =
b) iim f<x) — lim f(x) = x “ 2
x —> ""3"* x —>1
c) iim f(x) =
X oo
c) iim f(x)+ lim f(x) =
x 1+ x 3“
d) tim f(x)=
X *“ oo
d) iim f(x) ■ lim f(x) =

X -* -2 + x~> ~ 3 +

a) iim f(x) =
a) iim f(x) ~ x --> ~3+
x ” 1+
b) lim f(x) =
b) lim _ f(x ) = x 3“
x -> - 1
c) iim f(x) =
c) İİm f(x) = X ~-> co
X —> <o
d) lim f(x)=
X —> - oo
d) iim f(x)=
X “ > — (30
e) iim f(x) =
x 3+
Şekilde grafiği verilen f fonksiyonuna göre, Şeklide grafiği verilen f fonksiyonunun apsisi - 3,
- 2, ~ 1, 0,1, 2, 3 olan noktaların hangilerinde li
a) (im f(x) = miti yoktur?

x -> 3 *
ö) lim f{x) =
x -» 3
c) lim f(x) =
X co
d) iim f(x)~
X —> - co

Şekilde grafiği verilen f fonksiyonunun apsisi
- 5, - 4, - 3, - 2, - 1 , 0, 1, 2, 3 olan noktalarda var
a) lim f(x) =
x --> ~2 oian ümitleri toplamı kaçtır?
t>) lim f(x) + Sim f(x) =

x -4 x -> 5
c) İim f (x )- iim f(x)=

x “> Û x -» 2
d) f(2) + lim f(x)=

x "“> 2
Polînom ve Mutlak Değer Fonksiyonlarının Limiti

3. lim ( x 2 -5x4-1')
x -> 2 v /
Grafik olmayan limit sorularında yapmanız gereken

limitinin değeri kaçtır?
şey çok daha basit. Soru ne olursa olsun. Yapılması
gereken ilk şey x İ yerine yazmak. Eğer sıkıntı çıkar
sa (ki bazılarında çıkacak©) onu da nasıl halledece
ğinizi sonra söyliycem.
Demek istediğim şu; f(x) bir poiinom fonksiyon ise,
lim f ( x ) = f(a) dır. Yani, fonksiyonda x yerlerine a
x-»a
:: yazılır.
Ayrıca, x = a da limiti oian f(x) fonksiyonu için,
: lim |f(x )| = |f(a )|
x~»a
lim 2n+VfÖÖ - 2n+y m dır. 4. lim ( x 3 -4x4 -2 }

x -*s x -1 ' ’

Bîrörnekçikie ne demek İstediğimi daha İyi anlaya
caksınız.
Örnek Soru
lirn^ (Vx3 + 3 —j x —4 | + 5xj
Çözelim©
Normalde sorular genelde bu kadar da uzun olmaz.

Fakat ben soru uzun ve daha karmaşık olsa bile fark 5. lim^ (3x + 2m + 5) = 17
. etmediğini görün diye böyle yazdım.
Az önce ne dedim? Soru nasıl olursa olsun, yapaca olduğuna göre, m kaçtır?
ğınız iik iş verilen x değerini yerine yazmak. Problem
Çıkarsa onu sonra düşünürsünüz.
Yazın bakalım.
■M (V x 3 + 3 ~ | x ~ 4 | - f 5 x ) - V l3 -f3 ~ |l~ -4 | + 5.1
Buradan da sonucu 4 bulursunuz artık.
1- lim (5x - 3 )
x 2
S. üm (x 2 ~ax} = 0
x~>3\ /
xlim (x V 2 "-V 8 ')

LİMİT VE SÜREKLİLİK
7. Hm f(x) = 2 olmak üzere, m x -2 _

x -> 3 11. îım =3
x~> 1 x 4 -1
lim (4 f(x ) + 3m) = 11 olduğuna göre, m kaçtır?
X““> 3
lim m x 2 4 -3 x 4 -2 = 4
8. |im V3x + 1 12.
x— >5 x-> 2 X —1
limitinin değeri kaçftr? olduğuna göre, m kaçtır?
13. 13x + 4
lim
lim -3x4-1 x-» -1 V 5 -4 x
9. x— 1 limitinin değeri kaçtır?
Normal bir soruda sağdan ve soldan ümit sorulması

bir şey değiştirmez. Aynı şeyi yapın. Sağı solu boş
verin. x yerine yine verilen değeri yazın
14. Sim (4x - 2)

x 2 +
3x + 1
10. iim limitinin değeri kaçtır?
x—> -3 X 4- 2

* ÜMİT VE SÜREKLİLİK
\ lim (- 2 x 3 + 4 ) 5. iim İ3 - v 2x 2 - 2 x + 4
x-> - 1 " x-*--1 '
iimîtinîn değeri kaçtır?
2. iim + (8x2 ~ 2 x - 3 )
6. üm (Vx -ı- 7 - Vx - 1 )
x - > 2 + V 1
limitinin değeri kaçtır? limitinin değeri kaçtır?
3, lim 13x 8 j
X -> 3 ”
7. üm (x 2 + V 6 -2 x ")
limitinin değeri kaçtır? x~> 3 “ '
4. xJim4V 2 lH 2 x + 3|
lim (3 x+1- 2 ) = 79
limitinin değeri kaçtır? x -> n \ '
olduğuna göre, n kaçtır?

9. lim (2 2x~1-~17) = 15 13. iim ^x2 +logx(x + 6 )j

X->-C \ >
olduğuna göre, c kaçtır? limitinin değeri kaçtır?
14. Sim (2x + log2 (5x + 7))

10. lim (a2x+1 -43') = 200 x —^ 5
x-»2' >
15. lim (|2x_2- x | - 3 )

11. Hm (x 2 - i ) = 4 c ~ 5
X—
>C' *
16. Sim ( j2 x —7 1~3) = 4

x -» m
12. lim (4 X + 2 X" 1 - 3 )
X— > ' * olduğuna göre, m nin pozitif değeri kaçtır?

ÜMİT VE SÜREKLİLİK
Parçalı fonksiyonun limiti x = 3 teki limiti sormuşum. Ama dikkat edin. Bu nokta
kritik nokta. Ve unutmayın ki parçalı fonksiyonların
Parçalı fonksiyonlarda limit hesaplanırken bakmanız
kritik noktalarındaki limitleri hesaplanırken bu nokta
gereken ilk şey verilen noktanın kritik nokta (yani,
lardaki hem sağdan hem de soldan limitlerine bakılır.
fonksiyonun parçalara ayrıldığı x değeri) olup olma
Bakalım.
dığıdır. Kritik nokta değilse önceki limit hesaplarından
Önce sağdan limiti bulalım.
farkı yok. Verilen değere uygun olan parçayı kullanıp
limiti hesaplayın. Amma verilen noktakritik nokta ise lim f(x) = lim (1 - 2x) = 1 - 2.3 = -5
x 3^ x —^3 ^
bu noktadaki sağdan ve soldan limite bakmanız lâ
Bîr de soldan limiti bulalım,
zım.
Bir örnek Soruyla izah edeyim. lim f(x )= lim (5 ~ x 2) - 5 - 32 = - 4
x 3 x —y 3
Hımm...
Örnek Soru
İkisi farkiı çıktı. O halde bu fonksiyonun x = 3 apsisli
’ 3x + 1, x < 1 ise,
noktada limiti yoktur. Öyle ya. Bu noktadaki sağdan
f(X): 5 -x , 1 < x < 3 ise, ve soldan limiti eşit çıkmadı,
1-2x, x > 3 ise, Anlaşıldı mı olay?
olduğuna göre, 2 x -5 , x > 3 İse,

1. f(x )
x +2 , x < 3 İse,
a) lim f(x ) lim itinin değeri kaçtır?
x -> -2
olduğuna göre,
b) lim f(x ) lim itinin değeri kaçtır?
X~4 1+
a) Sim f(x) lim itinin değeri kaçtır?
x -> 3 +
c) iim f(x ) lim itinin değeri kaçtır?
x->3
b) lim f(x) lim itinin değeri kaçtır?
x —> 3
Çözeyim© c) lim f(x) limitinin değeri kaçtır?

x-~> 4
■Bu soruda anlatmak İstediğim her şey var.
a şıkkına bakalım. Ama daha önce şuna bakın. Bu d) lim f(x) lim itinin değeri kaçtır?
x™> -1
fonksiyonun kritik noktalan hangileri acaba? x = 1 ve
; x “ 3 öyle değil mi?
İlk önce bu kritik nokta meselesini halledin.
Neyse... Gelelim soruya.
x ~ ~ 2 noktasındaki limiti sormuşum. - 2 kritik nokta
olmadığından direkt x yerine - 2 yazcaz. Ama hangi
sinde?
En üsttekinde tabii ki. Çünkü x < 1 İçin kullanılacak
olan o.
3x +1, x > 2 ise
lim f(x )= lim 3x + 1 = 3.(-2)+1 = -5tir.
x- > - 2 -2 2. f(x ) = 5, x = 2 ise
b şıkkına bakalım. 7 - x2, x < 2 ise
1 noktasındaki sağdan limiti sormuşum.
Peki, bunda hangi parçayı kuilanacaz? x 1 den azıcık olduğuna göre, lim f(x)+ lim f{x) toplamı
da olsa büyük. Ne kadar büyük olduğu önemli değîl. x-»2“
Önemli olan büyük olması.1 den büyük x değerleri kaçtır?
için kullanacağımız parça ortadaki olduğundan
Hm f(x) lim (ö - x2) 4 tür.
X-»1 + x->ı + v ;
Var mı bi problem?
Gelelim en önemli kısmına. Yani, c şıkkına.
2x + 5, x < -1 is e , , x = 2 ise,
3. f(x ) = x 2 -2 x , - 1 < x < 2 is e ,

6- f(XH 2 A
x +1 , x & 2 ise,
x2 +2, x > 2 ise, olduğuna göre,
olduğuna göre, a) lim f(x) limitinin değeri kaçtır?

x -» 2 +
a) lim f(x) limitinin değeri kaçtır?
x—
^ ““1 b) lim f(x) iîmitinin değeri kaçtır?
x -» 2 ~
b) iim f(x) limitinin değeri kaçtır?
X --» -1 4’ c) lim f(x) limitinin değeri kaçtır?
2
c) lim f(x) limitinin değeri kaçtır?
X-> -1 d) lim f(x) limitinin değeri kaçtır?
x~> -3
d} lim f(x) limitinin değeri kaçtır?
X 2
3x + 1 , x > 1 ise a x -8 , x > 2 ise

f(x ) 7. f(x)
x 2 + 3, x < 1 ise 1 0 - x 2, x < 2 ise
olduğuna göre, f(x) fonksiyonunun x = 1 nokta fonksiyonunun x - 2 noktasında limitinin olması

sında limiti kaçtır? için a kaç olmalıdır?
x +a, x > ~2 ise 2 x -1 ( x > m ise

5. 8. f(x ) =
f.W x + 4, x < m İse
[~3x2 , x < -2 ise
fonksiyonunun x - m noktasında limiti olduğuna

olduğuna göre, f(x) fonksiyonunun x = - 2 nokta
göre, m kaçtır?
sında limiti olması için a kaç olmalıdır?
x~1 , x > 3 ise, , x = 2 ise,

3. f(x)
*• f (xH .(2 , x < 3 ise. 2 x -5 ,x 94 2 İse,
olduğuna göre, olduğuna göre,
a\ lim f(x) limitinin değeri kaçtır? aj lim f(x) limitinin değeri kaçtır?
X-»3+ x->2+
b) limitinin değeri kaçtır? b) Un1 f(x) limitinin değeri kaçtır?

x->3” x~»2
c) lim f(x) limitinin değeri kaçtır? c) üm f(x) limitinin değeri kaçtır?

x -» 4
x->2
d) lim f{x) limitinin değeri kaçtır? d) iim f(x) limitinin değeri kaçtır?
x-> -3
x-»-1
'x + 4, x < 0 ise,

x +1, x < - 1 is e t
x + 3t - 1 < x < 2 is e , 4. f(x) 4~x , 0 < x ^ 2 is e ,
2. f(x) =
x2 + x ~ 6 , x > 2 ise,
x 2 +2, x > 2 ise,
olduğuna göre,
olduğuna göre,
a) üm f(x) limitinin değeri kaçtır?

x—^—1 a) üm f(x) limitinin değeri kaçtır?
x ~ >~4
b) lim f{x) limitinin değeri kaçtır?

b) Üm f(x) limitinin değeri kaçtır?
x-»3+
c) lim f(x) limitinin değeri kaçtır?
x-> -1 c) İİm f(x) limitinin değeri kaçtır?
X“->0
d} lim f(x) limitinin değeri kaçtır?
X“">2 d) Üm f{x) limitinin değeri kaçtır?
x—^ 2
4x - 1 , x > 2 ise ax + 1, x > 2 ise

8. f(x)
5, 3, x = 2 ise x + 7, x < 2 İse
f (x) =
3 “- x 2, x < 2 ise
fonksiyonunun x - 2 noktasında limitinin olması
için a kaç olmalıdır?
olduğuna göre, tim f(x) + lim f(x) toplamı
^ —y 2 x—> 2
kaçtır?
2 x - 5 , x > 1 ise 2x ~ x + 3, x * 1 ise,

6. f( x) 9. f(x ) =
x3 -1, x < 1 ise 5, x = 1 ise,
olduğuna göre, iim f(x)+ lim f(x) toplamı

olduğuna göre, f(x) fonksiyonunun x = 1 nokta x -> r x->-2
sında limiti kaçtır? kaçtır?
2x-ı-a1 x > ~ 2 ise

7. f(x) 3x + 4 , x > m ise
10 . f(x)
x2 , x < ~2 ise 2x~-1, x < m ise
olduğuna göre, f(x) fonksiyonunun x - - 2 nokta fonksiyonunun x * m noktasında limiti olduğuna

sında limiti olması İçin a kaç olmalıdır? göre, m kaçtır?
Limiti oo olan ifadeler Pay için sıkıntı oluşturan bir şey yok. Direki 3 yazabi
lirsiniz. Bu durumda limit değeri de
1 Hm = Z 3 ^ L = _5_ = „ olur.
Aşağıda y = — eğrisinin grafiği üzerinde bir iki minik
X~>3" x- 3 Q+
yorum yapalım ve bazı önemli neticelere ulaşalım,
Şunları da İnceleyin. Eğer bir kesrin paydasını ya
ilk önce grafiği çizeyim.
zarken
3+“ 3 = 0+
3 “ ~ 3 = 0~
2~2 + = 0 "
2 - 2 ” = O+ olarak düşünmek lâzım. ( ki sıkıntı ya-

şamayasımz.)
Şimdi şu antrenmanları takır takır yaparsınız.
1
lim — = ——=
1 1. iim
x~> O+ x 0 +
x~*2+ x ” 2
1 = -----
lim — 1 =■ -eo
x~>0” x O
2. lim 2
Buradan şu sonuca varabiliriz. x-»3+ 3 - x
s <» dur
0+ o+ 0+
Aynı mantıkla 3. lim “ 2

x->1+ x - I
■.■- 0 0 dur
O" O" O"
Bu grafikte bir de şunu görün İsterseniz,

4. iim 2x + ^
x-->3 + x -3
lim l = J - = o
X-> <x> X co
lim l = _ L = o
. X~>-oo X “ 00 5. Üm
XH>1+ X ” ^
Yani, ™o dır.
■■■. oo
Örnek Soru 6. iim 4x

■
* pY d x->2+ 2 - x
lim — ~ limitinin değeri nedir?
x-»3 + x ” d
Çözelim©
xe kaç verecez? 3 mü? Yoksa... 7. iim x + 2
x-»-1+ X + 1
İşte burada dikkatli olun. x e 3 verirseniz payda sıfır
olur. Ve hiçbir şey bulamazsınız. Zaten soruda x e 3
fen azıcık büyük bir değer verin diyor©.
Yani, 3 * = 3.000....01 gibi bir şey.© 8. üm ?x2+1
X -» 2 “ X —2
:8u durumda paydanın değeri
x - 3 ~ 3 + - 3 = (3,0....01) - 3 = 0,00,,,01 - O+ olur. „2

9. lim x -1
x—
>“ 2 “ x + 2
2x + 8 Bir polinom fonksiyonda x -» 00 için ümit hesaplanırken;:

10, Hm
en büyük dereceii (en büyük üslü) terime bakmak ye-
x-*2* ( x - 2 ) '
terlîdîr. Gerisini sallamakta bir beis yok©
Yani,
2x + 8 . n çift ise,
11. lİrrı
İim x" = ^
x ^2 -2 ) x->-od [-so n tek ise,
lim f a „ x n + a „ ■ 1x n'"1 + ;.. + a n ) = üm a x dir.

x-> + n n~1 0/ n n
2 x+8
12, lim Örneğin,
x-> 2 ^x~2)i
lim ( - 3 x 4 + x 3)= iim - 3 x 4 = ~ 3 (-c o )2 = - 3.00 ^ .
X-»
— -00 * X"4 “ CO
Aynı şekilde
Hm (3x5 - x 4 + 2 ) = lim 3x5 = 3(~-<x>)5 =-

13. lim lim itinin değeri kaçtır? x ~ »~ «A > x-->-*«>
x —> o ■ 5* - 3 X+ 5
18.Aşağıdaki lim it değerlerini bulunuz.
a) lim ( x 2 + x -f1 ]
x~> a>\ ’
14. iim lim itinin değeri kaçtır?

O 3.4 x + 3 X +1
b) İim (-4 x 3 +2)
X “—> co \ *
c) Hm ( x 2 + 3 x + 1)
15. lim lim itinin değeri kaçtır? d) üm (5x9 ~ 2 x~ 3 )

5 x + 2 X+1 + 4 x —> - < » ' ’
x-~> o '
e) iim (~ 3 x 2 +4x + l)
X—>co' t
16. lim 5 x -i + 4 X - 2 lim itinin değeri kaçtır? f) lim (~ 4 x 2 - x )

X””* 1 X - - > ” CO' '
g) lim ( ~ 3 x " + x 9 + x~ 4 )
17. iim 32 X 4. 3 lim itinin değeri kaçtır?

X'™*2
h) Hm (~2x22 - 1 IX7)
Trigonometrik Fonksiyonların Limiti 3. lim (5 sinx~ 2co sx)
Diğer ümitlerden hiçbir farkı yok. Tek fark) içinde tri- limitinin değeri kaçtır?
gonometrik ifadeler var. O kadar.
Yalnız burada birazcık trigo ihtiyacınız olacak. En
azından bazı özel açıların trigonometrik oranlarını ve
biraz da yarım açı formüllerini bilmek lâzım.
Eee.. O kadar da olsun yani. Limit yapıyorsunuz.©
Tabii ki mantık yine aynı. x gördüğünüz yere verilen
değeri yazacaksınız. Ama dediğim gibi 30°, 45°,
60°,90° veya bunların katlan olan açıiarın trigonomet
rik oranlarım bilmek lâzım.
Demek istediğim şu
lîm sinx = sinö
x->9
.. sinx + cosx
iim -----------------
lim cosx = cos9 dır. x-> o 2
x-> 0
Örneğin, lim tanx = tan— = V3 tür.

v^JL 3
4
olur.
1.
3
îimitinîn değeri kaçtır?
6, lim
X -> îT
1+ cos—
8
3
iimitinin değeri kaçtır? limitinin değeri kaçtır?

sin x 4-1 1 *1. Sim sinxcosx

7. hm
TT 1-fC0SX 12

i2 . üm (tan x+co tx)

f cos2 x~ sîn 2x
8. lim 12
x -> — v 1+ sİnx
İimiti nin değeri kaçtır?
cos2x+sinx
13. Sim
3rr x
|—
lim fÇ O â l±Ş m x) 2
, _ n V co sx-sin xy 3
ümitinîn değeri kaçtır?
1 ~ 2 sin 2 x cos2 x - s in 2x
10. Sim lim 2 j3
it 2sinxcosx 14. ■
x->{î smxcosx
ümitinîn değeri kaçtır? olduğuna göre, p dar açısı kaç derecedir?

Belirsizlikler x3-4 x
4. fim
x-»-2 x2 +3 x + 2
0. belirsizliği
O
En Önemlisi bu. Ama önce şu soruya bakın bi.
lim limitinin değerini kaçtır?

x-»ı x -1
Normal bir soru gibi çözmeye çalışalım. Yani x yerine
verilen değeri yazalım bakalım.
x yerine 1 yazınca ~ çıkıyor. Değil mi?
Yani, hem pay, hem de payda aynı anda sıfıra yaklaşı

yor. İşte bu sorudaki gibi limiti değerini bulurken karşı
nıza — belirsizliği çıkarsa x değerini belirsizliğe neden

3a 4 - 2
5. tim
oian çarpanları sadeleştirin ve ondan sonra tekrar yeri a-M 2a2 - 2 a
ne yazın. Bunun İçin biraz çarpanlara ayırma biraz da
İimitinîn değeri nedir?
başka şeyler biimeniz lâzım.© Gerisi teferruat.©
Meselâ üstteki soruda bu dedikierimi yaparsanız
. p ^ f ( x + 1)
um = iim (x+1) = 1+1 = 2 oiur.
x~+1 x —>1
1. lim 4 x -1 6
x-> 43x —12
x2 + 2 x - 3
6. lim — =—
x-»ı 2 x -2
2. iim
x~>2 xJİ - 2 x
jim ± 7rz l
x -> 1 x —1
x2 +5x + 6 limitinin değeri kaçtır?

3. lim
x -> -3 x 2 + 4 X + 3

-2x- 1 5 (x + 2h)2 - x ^
8. lim 12. iim
x—>-3 2x + 6 h->0 h
limitinin değeri kaçtır? limitinin değeri nedir?
13. f{x) = xa + 2x
2x-8
9. lim
x->4 7 x - 2 olduğuna göre, lim limiti kaçtır?
x—*2 x —4
14. f(x) = x3 -f-1

*16
10. lim
x-> 4 >/x^ —2 olduğuna göre, lim limiti kaçtır?
x—+3 x —9
15. f(x) = —x
11. lim 4 ^ olduğuna göre, iim ~ X limiti kaçtır?

x->1 X -1 x-~* 2 x —4

* UMiT v e s ü r e k l il ik
f(x) = x2 - 2 5. iim tanx~ cotx

cos2x
f(h 4“ 2) ““ f(4)
olduğuna göre, lim —— ^ ™ limiti kaçtır?
h“-+2 __ 4 limitinin değeri kaçtır?
2, f(x) = x 2 + x
f(h +1) —f(1)

olduğuna gore, tim —— ™— — limiti kaçtır? lim ta n x - 1
*o 2n , . tf sinx--cosx
belirsizliği olan trigonometrik ifadelerden oiuşan

o
kesirlerde belirsizliğe neden olan çarpan çoğu kez
yarım açı formülleri kullanılarak sadeleştirilir.
cos2x ve sin2x in yarım açı formülünü hatırlıyor mu-
:sunuz? cos2x - s in 2 x
üm
, , it 1 -ta n x
cos2x = cos2 x - sin2 x
= 2 cos2 x - 1 limitinin değeri kaçtır?
' ■= 1 - 2sin2 x
sin2x - 2.sinx.cosx İdi.
3. lim 1~cos2x
x-»o sin x
8. iim 1+ cos2x
4, lim s*n2x JL sin2 x -1
, , n cosx
Hm 13. lim 2x2 t a *

, , TT COSX x~>3 x~3
limitinin değeri kaçtır? limitinin sonucu bir reel sayı olduğu bilindiğine
göre m kaçtır?
10. hm cos2x-1 14. lim J S Î+ â lz â

2sinx
X - * TT
X -> 2 X ~ 2
limitinin değeri kaçtır? limitinin reei sayı olduğu bilindiğine göre a kaç.
tır?
cos4x~1 15 m ve n reel sayıları İçin

11. tim
x~> o 2sinxcosx
iim x 2 +™ *~ 3,g n
limitinin değeri kaçtır? X ~ > -1 X —1
olduğu bilindiğine göre, m kaçtır?
16. m ve n reel sayılar olmak üzere,

12. iim
1+ cosx
x~> rr C O S-
lim * 2 " m x — - = n
x->1 x -1
olduğuna göre, m + n toplamı kaçtır?
sin8x
5. belirsizliğinin klasik bîr tipi de şu. lim
O x— ^ 0 2x
lim itinin değeri kaçtır?
îim [im a dir.:
x~> o bx x-> o bx b
Hatta sinax yerine tanax ya da sadece ax veya
bxyerine sinbx yada tanbx yazılabilir.Sıkıntı
olmaz.
Bu kısımda öyle özel türde sorular yok. Bir iki örnek-

çikle izah edeyim.
Örnek Soru
üm sin 5x + tan7x
x-^ o 2x +sin2x tan12x
2. lim
limitinin değeri kaçtır? x-> o sın3x
Çözelim© iîm İtin İn değeri kaçtır?

Burada korsan çözüm yapayım©
x -» 0 iken belirsizliği var ve kesrin payı ve pay
dası sin ve tan lardan oluşmuşsa sin ve tan lan sile

rek işlem yapın. Hem doğru çıkıyor. Hem de çok pırt.
Demek istediğim şu
|îm —sin5x4-tan7x
------ = jirn ı;„ 5x4-7x = -----
12 = 30
x-^ o 2x 4- sın2x x-> o 2x 4- 2x 4
Anladınız mı şimdi?
Peki, her zaman yer mi?
Waila. Ben yapıyom oluyo©
3. iim 10x
x-*o sînöx
Örnek Soru lim itinin değeri kaçtır?
lim sın(3x - 6) 4- tan{x - 2)

x~"> 2 2x2 - 8
Çözelim©
Fark etmiyor.
Bunda da belirsizliği var ve sin tanlar var sadece.
sin ve tan ı silip işlem yapalım bakalım bu da çıkacak

mı?
4, iim 6x
x-> o tan3x
iim sin<3x ~ 6) + tan(x - 2) = 3x - 6 4- x - 2
2x2 - 8 x-*2 2x2 - 8 lim itinin değeri kaçtır?
bir sonraki adımı biliyorsunuz zaten.
lim 3xr 6 + x - 2 ^ (im = JL

2x2 - 8 x ^ 2 2 j z ^ t f ( x + 2) 2
Bu da oldu. İsterseniz başka yollardan da çözüp gö

rebilirsiniz. © Biliyorsanız tabii kİ©
ÜM İT VE SÜREKLİLİK
tan5x + tan7x
9. i,m —-— -----
x-> o x - tan 2 x
sine
5. lim — 5 *- limitinin değeri kaçtır?
X ““> co c.
sin2 cx
10 . lim — -= 8
«in™ x-»o 2x2
sm—
6. Hm — - û - olduğuna göre, c nîn pozitif değeri kaçtır?
n—^co
11. lim 4x*

x-»o sınx
iim 7x-ssnkx
x->0 ianx limitinin değeri kaçtır?
Tabii cosian silmek yok©
8. Ijm tan5x-hsin3x sin 7x + xcos2x

12. Ssm
x-»o x + sinx x™>o 2x

sin 6-/x sin(3x-"12)

üm 5- iim -----
x-^0't & x —> 4 2tan(x~4)
.. 4Vx + sin 2-Jx sin(x2 ~1)

iım ------------= -----
x-»o+ tanVx
6 . iim ■ v '
x-»1 x4 -1
4x - 4
iim 7. İim x +3x+2
x~*1 sin {x -1 ) x-> -i sin(x + 1)
Hmitinin değeri kaçtır? limitinin değeri kaçtır?
sin(2x-8) tan(3x-9)
ıım 8. üm
x~> 4 x -1 6 x -> 3 x2 -5 x + 6
g ta n (2 x -4 ) + ta n (x ~ 2 ) 1 ~cosx
13. lim
o 2 x2
x -> 2 x 2 ~4

tan( 2 x ~ 1) + sin{10x~5)
10. hm
4x -1 1 ~cos 2 x
14. iim
x^ o îan2x
■yjtan4x
11. Mm 1 -c o s 2 Vx
15. lim
x ->c rt x -*o + x
1 -c o s 2 x
12. iim x (1 - cos2 x )
x -» 0 16. lim - i ----- -
x™>o tan '3 x
Biz de onu yapalım.

belirsizliği
00 Rayın en büyük dereceli terimi 6 x2 , paydanınki ise
Bu belirsizlikle daha çok pay ve paydanın poiinom tipi 2 x 2 olduğundan bunları alıp kalan diğer terimleri
olduğu rasyonel fonksiyonlarda karşılaşacaksınız. atalım. Bu durumda limit
6x2 >x^îr 3" a”x2
6
lim iim 3 olur.
a„x x -> =o 2yt/ s x->» 2 x2
"n -r
lim — fim dir.
x-->=o b „ x m +b m-Y, m - 1 Anladınız mı?
x oo ve — belirsizliklerinde mantık hep aynı as-
CO
Imda. Yeter ki en büyük dereceli terimleri belirlerken

Payın derecesi paydanın derecesinden büyükse yamuimayın©
limit değeri ±co ,
payın derecesi daha küçükse limit değeri 0 (sıfır), 1. iim 2x + 5
X - > OS X “ ö
Pay ve paydanın dereceleri eşit ise limit baş kat
sayıların oranına eşit olur. limitinin değeri kaçtır?
Derece Sırası
Sonsuza en hızlı hangisi gider?
Bu muhabbeti anlamak için mantığınızı devreye

sokun. Aşağıda x co için x li ifadeleri sonsuza
gitme hızlarına göre sıraladım.
5* >e' > logx > sinx,cosx,sayı 2. üm 't x,2 + 5 * - 1- 1

x +X +3
X -> c o
(s a y ı)*
:Bu İfadelerden herhangi ikisi ya da daha fazlası bir
arada ise sonsuza hızlı gideni tespit edip diğerleri
ni sallayın. Sonsuza ilk kim giderse bayrağı son-
suza o diker.
■Gerisi yolda telef olur. Onun için taa en başta sal
layın gitsin.©
Aslında sonsuzları karşılaştırmak doğru değil. Lâkin

burada anlatmak istediğim x değişkenine bağlı ifade
lerin bazıları çok hızlı bir şekilde sonsuza koşar ve di
ğerlerini yutar! Kısaca işimiz hızlı koşanlarla. Gerisiyle
işimiz oimaz.© 3. lim 6 x 2 +5x + 1
x->ro 3x -1 0
Örnek Soru limitinin değeri kaçtır?
6 x 2 -t- x + 3
iim
x —> oo 2x —1
Çözelim©
x —> co ve - belirsizliği var. Böyle bir durumda iik
yapmanız gereken pay ve paydanın en büyük dere

b il terimlerini belirleyip diğerlerini sallamak©
3 -2X + 2 5 *2 X + 1
4. iim 8. lim
x -» « > 2 X “ 1 x->w 7X~10
îimîtînin değeri kaçtır? limitinin değeri kaçtır?
3*2X+2 +1
5. iim
X— >00 2X”1 - 3 İim 5 x-1
X-»*> X 2 4*3
Tabanı büyük olanın derecesi daha büyüktür!

7x + 2
10. hm
3*2 X+5 +3> X -» c o x3 +3x + 2
hm
x-»«) 3 * 1 -h2 x+2 limitinin değeri kaçtır?
e x in derecesi xn nin derecesinden her zaman daha

Sttl
büyüktür.
2 ■5X 4-3x -t-2
7. iim
x -> » 5 * 4 .3 .4 X -f-1
11. lim Ü İ± 1
x~>oo e x —1
♦♦♦ LİMİT VE SÜREKLİLİK
«m - 4 ± * ± i - x(3x -1 )*
1. 5. lim
5xi: + 3 x -2
X~»oo x-> co x3 - x + 2
limitinin değeri nedir?
2+4 1+ 3 + 5 +... + {2n —1)

2. lim 6. iim
X'+«> x + 3 n co 2 n2 + 1
iîmîtînin değeri kaçtır?
(n + 2)! + n(n 4-1)!

1 7. Hm
iim n-> oo (n -f- 2 )!
x-»«> x ö + 2
limitinin değeri nedir? limiti kaça eşittir?
ax 2 ~hx + 1
üm
4. ||m |2 x + 1 )2 - S x —+oo (2 a -3 )x 2 - 3 x + 1
x-> oo 2 x 2 + x ™1
limiti kaça eşittir?
3*4-n + 2 X
lim £ ( 4 k + 3)
x —> oo 3>x~
? 1 2X
13. s _______
n~ 2n2 +1
olduğuna göre, iim sn limitinin değeri kaçtır?
n —>oo
14. n reel sayı oimak üzere,

3 + 2 x-f1
10 . iim
x™> oo 5 —2 X+2 (m - 2)x2 + (m + 1)x + 5
x imoo (m - 1)x +1 n
olduğuna göre, m +■n toplamı kaçtır?
oX“f 2 o^x-l™3 lim (m + 1)x ~ ( 5 m - n ) x + 1

15.
11. Sim - — :— - — 7T- X—>00 3x + 1
X™, co 3 X - 1 + 2 ” X+1

,n - 8
+ 2
16. lim O
X -~ + o o x 9 -n + 7
12. sn = 4 - £ ( ® < - 1) olduğuna göre, n nin alabileceği doğal sayı de

n k=ı
ğerlerinin toplamı kaçtır?
olduğuna göre, lim sn limitinin değeri kaçtır?
■
■
ili
M
^ ______
x~* ± co iken — belirsizliğinde mutlak değer varsa
5. lim -i-------- '■
— = = :..... —
dikkatli oiun. X“><x> | x - 1 | - V 4 x 2 + x + 3
x —> oo İse mutlak değeri aynen, x - » ise eksi
açın. Tabiî ki derece sırası önemini korumaya devam limitinin değeri kaçtır?
ediyor. Siz de dikkat etmeye devam edin.©
3x + 5x
lim *. \ | J
oo 12x J—| x J
2x +Vx
6. iim
X“ >" 00| 3 x - 1 1-74x2
4x+1 + 2 x - 6 limitinin değeri kaçtır?

2. Jım
|X -1 | + |x + 2
: Kök derecesi çift ise mutlak değer olarak çıkıyordu. |2x + 5| + ^ ( x - 3 ) 3

Ama tek ise mutlak değer filan yoktu. 7. lim
^co ^ 3x _ 4 ) 2 + 1 _ ^ x + 2 )2
Hatırlayın. = Jx j ve = x idi. ©
5x +
3 lim -
X~> oo
J3 x j-V 4 x 2"
Ix + 2 + V x 2 + 1
8. lim
4. |x + 5| + ^(2x+-l)3 x^ " ^ | 2 x -1|~-V x 2 + Î
5t"^” )J ~V(3x + 1)2

Ürnitrnin değeri kaçtır?
+ $ 8 x3 + i 3x2 4 2
13. lim 4 a
iim x2 4 5
X --* — 0 0
V4x2 - x + 2 - X
X2 4 2x 4 1
14. lim 4 m —1
2 x -s irı4 x X -+ 0 0 X 4 5x —2
10 . lim
X —> 00 x+1
4x2 4 2
15. Sim 4 (a - 2 )x
X—>00 x2 4 x- 5
11 . f ( x ) = X2 + X
olduğuna göre, ü m — limitinin de- olduğuna göre, a kaçtır?

x~">«f(x) + x +3
ğerî kaçtır?
- 6 x2 4 2x
16. iim 4 (a ~ 1)x 4 2
X—>00 2x 2 - 5
12. f(x) = 3x + 2
f(4x) - 2x 4 - 1 olduğuna göre, a + b toplamı kaçtır?
olduğuna göre, iim ———— -— — limitinin
x~* oo f(x) 4 2x —3
değeri kaçtır?
$ LİMİT VE SÜREKLİLİK
oo-oo belirsizliği
4. iim
0 0 -0 0 belirsizliği ile karşılaşırsanız bunları iik önce x~> 2 4 -x - 2 x-2
veya — biçimine getirin ve daha sonra da bilinen limitinin değeri kaçtır?

0 00
yöntemlerle limiti hesaplayın.
Çok uzatmaya gerek yok. Bakın antrenmanlara.©

Eğer belirsizlik aşağıdaki gibi ise payda eşitleyin ve
H a dönüştürerek devam edin.
0
1
lim
x -» rv x ‘'~ 1 x -1 , 1 1
5. hm
limitinin değeri kaçtır? x-* 5+ l x 2 - 9 x + 20 x -5
2 . lim 6 1
x->3 +Vx" - 9 x -3 6 . lim 1 1
x~» - 1 " Vx 2 +3 x + 2 X+ 1
lim 1
lim
x->2"l,x; i - 4 x-2 4 + Vx 4 ,/x —2
Ama bazen belirsizliği yok etmek o kadar kolay ol Formül dediğim şey de şu. Bilirseniz epey bir kolayla
mayabilir. Ya pay ve paydayı paydanın eşleniği ile sağladığı sorular var. Göreceksiniz.
çarpıp işlem yaparsınız ya da formül (biliyorsanız
tabii ki) kullanırsınız.
lim Vax2 +bx + c = lim Va dır.
X~> T oo X -» T 2a
8. üm f x - V x 2 + 2 x
X —İ o o V
Örnek Soru
lim f J x 2 + 4x +1 - V x 2 - 2x - 3
X - i c o ' ı\
Çözelim©
Formüi kuliancaz. Ne de olsa vaktimiz değerli©
iim (Vx 2 + 4x +1 - 4 x 2 - 2x - 3 ] yerine

X - t oo \ /
lim ^ ( x + - ^ p j - > / r | x + - ^ - J j yazabiliyoruz

9. lim f V x 2 + 4x + 4 - x + 3
X~>coV
Gerisi zaten koiay. Gerekli işlemlerden sonra sonu
limitinin değeri kaçtır? cun 3 olduğunu bulursunuz artık.
12. lim ( 2 x - \İ4 x2 - 8x + 1

x —» c o \
13. İim f x - Vx 2 - 8x +1
10. iim f V x 2 - 4x +~3 - x + 3 x oo V
X ” > OO V

14. lim fV 9x 2 + 6x+~2 - 3 x 4- 2 )

11* iim f 4 x 2 + 4x - 2 - x+5 X —> 0 0 \ 1
X V

Hmitinin değeri kaçtır?
Üm (3 x - V 4 x2 + 16 x + 3 5. lim f \/9x2 4 6x 4 2 - TÖT2

X—>co\ X —> 0 0 \
limitinin değeri nedir? limitinin değeri kaçtır?
iim (^/x2~+ 6x 41 - x 6. iim ( x - 7 x^ 4 6x42

X —> oo \ X --+ co \
limitinin değeri kaçtır? limitinin değeri nedir?
lim f2x - \'4x2 - 8x 41 7. iim f x - 2 - V4x2 4 4 x 41

X -> oo \ X—*oo\
lim İ 2x - 1 - 7 4 x2 - 1 6 x 4 7 8. iim [V x 2 4 m x ~ x j= 1
X ~-+ 0 0 \ X -+ CO \ /
(imitinin değeri kaçtır? olduğuna göre, m kaçtır?

9. iim (V 4x 2 ~~bx ~fc - 2x + 1 ) = 2 11. lim n 2 . s i n e

x -> oo \ / ri--» w n
olduğuna göre, b kaçtır? limitinin değeri kaçtır?
10. lim f \lx 2 -f bx + 2 - x + 3 ) = 6 12, lim 4n.sin-

X co \ i n->» 2n + 3
olduğuna göre, b kaçtır? limitinin değeri kaçtır?
6 ■ oo belirsizliği
Bu tür bir belirsizlikle karşılaşırsanız ilk önce bunları 13. iim - 2x tan —
X“> oo X
™ veya — belirsizliklerinden birine dönüştürün ve
00 O
ümitlerini ondan sonra hesaplayın.
Tamam mı?
Nasıl yapacağınızı da siz düşünün. Benden söyle
mesi.©
Neyse... Bi tanecik göstereyim bari©
Örnek Soru
lim n.sin— lim itinin değeri kaçtır?

rı ~> oo n
14. lim (2x + 1 )s in —

Çözelim© X —>(X) x
f] CO için verilen limit değeri oo .0 oluyor. Peki, bunu limitinin değeri kaçtır?
a nasıl dönüştüreceğiz? O da şöyle:
_• 3
sm—
lim n.sin— = lim — - 2 - = 3 olur. (Hatırlayın.
n — oo n n 00 i
n
sin leri ve tan ları silerek İşlem yapıyorduk. O mese
le.) Gerçi taaa en başta süseniz de olur da...
Ama neyse... ©
lim (2x - 3) tan— 1*° belirsizliği
X— >oo X
Şimdilik 11:0 belirsizliğiyle ilgili olarak şimdilik sadece
limitinin değeri kaçtır? özel bir durumunu göstereceğim. Siz de şimdilik bu
kadarını öğrenin yeter. Buna bile gerek yok da aslın
da. Her neyse işte... Meraklıları için anlattım.©
Gerisini türevden sonra öğrenirsiniz.
!im f l + — 1 =e
X-»CG\ xj
/ \n x + m ML
iim 1 + — ^— ! =e b
x —>oo L bx + c
2
2, Hm ( 3 n - 1 ) s in —
n—>co n

5. Üm f l + ~ l
X™>coV x J
lim itinin değeri nedir?
3. lim 2 n 2 .sin~~~~~5------
n -»« n ^ _ n + 2 6. lim ( l - l V
X cO\ X/
lim itinin değeri nedir?
4. lim^ I ~ j tan(5x -1 0 )
9 >3x
7. iim | 1 h— s_
X-> oov x +1,
2x+1
8. lim 1 + — - — n. «m ( J î + f f
x --> co \ 2 x -t-1 x->«a 2 x + 1 )
limitinin değeri nedir? limitinin değeri nedir?
4x+3 2x+1
9. Hm M + — L _ 12. lim
x->«>v 2 x -3 x -><» v 2 x “f 1
İimİtinin değeri nedir? limitinin değeri nedir?
-3x+1 2 x~1
10. iim 1— — 13. üm f - ^ 4
x —><x>V. X+ 2 x—»«A 3x +1
limitinin değeri nedir? limitinin değeri nedir?
Bazen parantez içindeki 1 i hazır vermezler. Ama

2 x+ 3
olsun sıkıntı değil. Siz de payı paydaya bölüp elde iim
14.
edersiniz.© x -> «V x - 2 J
Örneğin limitinin değeri nedir?

2x + 2
1+ * olarak yazılabilir. (Bunu
2x-1 2x -1
poiinom bölmesi yaparak da görün isterseniz.© ü i
* SÜREKLİLİK
Dizinin Limiti
3. iim f | = 2 û '
n ~> col, 2 nn
Dizinin limitinde yeni bir şey yok. Önceki bilgilerle çö
zülebilecek şeyler. Burada tek fark dizinin limitine lim itinin değeri kaçtır?
n - » oo için bakılır.
|an) bir reel sayı dizisi olmak üzere, n -» oo için an
bira sayısına yaklaşıyorsa ân} dizisinin limiti a dır
denir. Ve bu lim (a ) = a biçiminde gösterilir.

n —> co n/
Yani, dizinin lim iti n -» oo için dizinin yaklaştığı

değer demektir.
Anlayacağınız dizinin limiti için co ile ilgili işlemleri
bilmek lâzım.
4n 2 +1
îim
örnek Soru kn 2 + 3n-1
4 D 4" 5 / \
Genel terimi a — t oian a J dizisinin limiti lim itinin değeri kaçtır?
n 2n + 1 \ n>
kaçtır?
Çözelim©
Aslında burada yeni bir şey yok©
Dizinin limiti n 0Qiçin dizinin yaklaştığı değer oldu
ğu için bu dizinin limiti
( 4n + 5'
lim (a )= lim T = 2 dir.
n oo ^ ’ n ooV 2 n + 1 J
5, 4n + 1
lim
1, Genei terimi, a =4 + - oian f a j dizisinin lim iti n -*■«- l^n2 +n + 1
o n V n/
kaçtır? lim itinin değeri kaçtır?
, 2n2 + 4
2- Genel terimi, a = 3n .1 olan ( a j dizisinin limiti
n n+ 3
kaçtır?
SÜREKLİLİK
7. lim I 3n-ssn^
n—
$■oo v 11. an = £ ( 6 k - 1 )
k=1
olduğuna göre, lim — limitinin değeri kac.

n->oo n +2
tır?
12. Genel terimi, an = /n ^ + 2 n - n + 2 olan ( a j dizi-

8. lim (4n + 2)-tan7r- ~
sinin iimîtî kaçtır?
9. iim ( yj n2 + 4n -H İ-n + 3 13. Genel terimi, na = 2 n t a n — olan\ (a„) dizisinin

n '^0 \ f'j n/
limiti kaçtır?
H
14. Genel terimi, an ^ (4 k -1 ) olan (an) dizisi-
2n + 1
n+ 4 k-1
10. Genel terimi, a, olan ( a j dizisinin
n " l 7T+T
nin limiti kaçtır?
limiti kaçtır?
SÜREKLİLİK
Sonsuz Geometrik Dizinin Toplamı
Sonsuz toplamı bulm ak im kânsız gibi gelebilir. Ama 1' S p r

k = 1 13
burada hesaplanabilenlerle uğraşcaz.
Ve kesinlikle acayip kolay©
Bir sürü ayrıntıya girmeyîp sadece soruları gözerken
size ne lâzımsa onu verecem.
Ortak çarpanı r olan sonsuz terimli bir geometrik dizi

nin ilk n terim toplamının limiti dizinin toplamına eşit
tir.
Dolayısıyla sonsuz geom etrik dizinin terimleri toplamı
1„ rn a.
üm s„ = iim a 1 —L. olur.
n ->« n~>co ı—r ı-r
y _ı_
Yani, size lâzım oian sadece ilk terim ve r dir. Bu ' J nk
k =1
nun için toplamın iik iki terimini yazmanız yeterli.
Zaten a1 den kasıt iik terimdir, r yi de ikinci terimi
birinci terime bölerek bulun.
Bir örnekle de izah edeyim. Göreceksiniz ki çok ko
lay©
Örnek Soru
“ r. 1
y fi]
Autad \ 3 /
n =1
jn -1
3.
cn
Çözelim© n =1
Çok kolay.© toplamının değeri kaçtır?
Sonsuz toplamları hesaplarken yapmanız gereken İlk
:iki terimi yazmak. Yazalım.
Daha fazlasına gerek yok.
Bu toplamdaki iik terim a 1 = 1 ve ikinci terim a2 = ~
tür. Zaten bize ilk terim ve r lâzım.

Hımmm.
_3_
Demek ki r yi bulmak icap ediyor. ©
ryi daima İkinci terimi birinci terime böierek buluyo-
4.
Z
n =0
An
2. toplamının değeri kaçtır?

ruz. r = f 2 - = JL = ! - tür.
a1 1 3
Bu durumda sonsuz toplamın değeri
at 1
y-— = — = 3 e eşit olur.
1~ Z
Var mı bir zorluğu?
❖ SÜREKLİLİK
9. 0 < a < 3 olmak üzere,

n -1
y a H
n =1 1
i
toplamının değeri kaçtır? n =1
2 10 . i +,
6.
3 3n V3
n = -1 n =0 v '
toplamının değeri kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?
7. x 2 - 2 x + 5 = 0 denkleminin kökleri p ve q dur.

«•
n=0 4
Buna göre, + "q i *°Plarn* kaçtır?
n=1
8. a < b < 2 olmak üzere, 12. 0 <x< 1 olmak üzere,

00 n 00 o
Z f ^ ^
v2b J i x" = !
n= 1
n~ 0
olduğuna göre, x kaçtır?
<1 5 metre yükseklikten düz bir zemine bırakılan bir top 4. Çevresi 18 cm olan bir üçgenin kenarlarının orta
her yere vuruşundan sonra bir önceki yüksekiiğinin noktaları birleştirilerek yeni bir üçgen elde ediliyor ve
bu işlem elde edilen her yeni üçgene uygulanarak
Z. ü kadar yükseliyor.
3 sonsuz çokiukta üçgen elde ediliyor.
Topun dengeleninceye kadar alacağı yol kaç met
redir? Bu üçgenlerin çevreleri toplamı kaç cm dir?
2. 6 metre yükseklikten düz bir zemine bırakılan bir top 4 cm

her yere vuruşundan sonra bir önceki yüksekliğinin
En büyüğünün yarıçapı 4 cm oian ve her birinin
o
~ i kadar yükseliyor. yarıçapı bir öncekinin yarıçapını yarısına eşit oian
sonsuz çokluktaki yarım daire şeklindeki levhala
Topun dengeleninceye kadar alacağı yol kaç met
rın çevreleri toplamı kaç cm dir?
redir?
6. Bir kenarı 6 cm olan eşkenar üçgenin içine ke

3. Yarıçapı 4 cm olan bir çember içine, aynı merkezli ve
her birinin yarıçapı bir öncekinin yarısı kadar olan narlarının orta noktalan birleştirilerek yeni bir eşkenar
sonsuz tane çember çiziliyor. üçgen çizilerek bu işleme sonsuz çoklukta devam
ediliyor.
Elde edilen çemberlerin çevrelerinin toplamı kaç
tt cm dir? Buna göre, elde edilen eşkenar üçgenlerin çevre
leri toplamı kaç cm dir?
Şekilde kenar uzunluğu 2 cm olan eşkenar üçgenin
sağına kenar uzunluğu bunun yarışma eşit bir eşke
nar üçgen daha çiziliyor ve bu işleme sonsuz çokluk
ta devam ediliyor. Bir kenarı 6 cm olan karenin İçine kenarlarının orta
noktaları birleştirilerek yeni bir kare çizilerek bu İşle
Elde edilen üçgenlerin alanları toplamı kaç cm 2
me sonsuz çokiukta devam ediliyor.
dır?
Buna göre, elde edilen karelerin alanları toplamı

kaç cm2 dir?
10.
Şekilde en dıştakinin yarıçapı 3 cm olan çemberin içi

ne aynı merkezli yarıçapı bunun yarıçapının yansına
eşit olan yeni bir çember çiziliyor. Bu İşleme içe doğru
Bir kenarı 4 cm otan karenin İçine kenarlarının orta
devam edilerek sonsuz çoklukta çemberler çiziliyor.
noktalan birleştirilerek yeni bir kare çizilerek bu işle
me sonsuz çoklukta devam ediliyor.
Elde edilen sonsuz çokluktaki çemberlerin çevre
Buna göre, elde edilen karelerin çevreleri toplamı leri toplamı kaç cm dir?
kaç cm dir?
x = c noktasında limit değeri ile tanımlı olduğu değer
SÜREKLİLİK
aynı olduğundan sürekli.
Süreklilik olayı çok daha kısa. Ve ümitten daha basit
x = d noktasında limit olmadığından sürekli değil.
kesinlikle. Ve çok fazla soru çeşidi de yok.
Önce şu küçük soruya cevap verelim. x ~ e noktasında limit var ve de tanımlı. Ama limit
Sürekli eğri (fonksiyon) ne demektir? değeri İle tanımlı olduğu değer farklı olduğundan do
Biraz ilkel ama çok mantıklı bir tanımı var.© layı bu noktada sürekli değil.
Bir eğriyi (ya da doğruyu) koordinat düzleminde elini x = f ve x = g de ise süreklidir.
zi kaldırmadan çizebiliyorsanız bu eğri (ya da doğru) Aslında bu otayın özeti ne biliyor musunuz?
süreklidir. Grafikte sıçrama ve boşluk olan noktalarda fonk
siyon süreksizdir. Bir de bu gözie bakın az Önceki
Bu arada şunu da söyleyeyim. Limit kapısından gir
grafiğe.
meden süreklilik kapısı tıkiatılamaz. Yani, limit ol
x = a ve x = d de sıçrama olduğundan, x = b, x = d ve
mayan noktada süreklilik olmaz.
x ~ e nin hizasında da boşluklar olduğundan bu nok
talarda süreksizdir. Geri kalan her noktada süreklidir.
Bir Noktada Süreklilik
Bir fonksiyonun herhangi bir noktada sürekli ol

ması için bu noktadaki limit değeri ile tanımlı ol
duğu değerin eşit olması gerekir.
Birazdan izah etcem. Ama şunu bilin ki, bir fonksiyon
herhangi bir noktada
Tanımlı değilse,
Limiti yoksa
Tanımlı oiduğu değer iie limiti birbirinden farklıy
sa bu noktada sürekli değildir. Şekilde f(x) fonksiyonunun grafiği verilmiştir.
Yani, bir f fonksiyonunun x = a noktasında sürekli Buna göre, f fonksiyonu (- 6, 7) aralığındaki kaç
olması için bu noktadaki limit değeri iie tanımlı noktada süreksizdir?
olduğu değer eşit olmalıdır.
Yani, fim f(x ) = f(a ) olmalıdır.

x —ya
Bu söylediklerimi grafik üzerinde İzah edeyim.

Aşağıdaki f fonksiyonun apsisi a, b, c, d, e, f ve g
olan noktalarda sürekli olup olmadığına bakalım.
x = a noktasında, fonksiyonun limiti yok. (Çünkü bu

Şekilde grafiği verilen f fonksiyonunun {- 4, 5]
noktada sağdan ve soldan limiti aynı değil). Dolayı
aralığında sürekli oiduğu fam sayıların toplamı
sıyla sürekliliği incelemenin alemi yok. Limit oimayan
kaçtır?
noktada süreklilik zaten olmaz..
. b noktasında limit var. Ama fonksiyon bu noktada

tanımh olmadığı için burada da sürekii değil.
❖ SÜREKLİLİK
Süreklilik sorulan daha çok şimdi vereceğim şekilde ax + a ~ 1, x <1 ise

(Yani, parçalı fonksiyonda) sorulur. 5. f(x ) =
-x +6, xz 1 ise
Ama göreceksiniz ki bu da çok basit. Birini ben çöze
fonksiyonunun x = 1 noktasında sürekli olması
yim.
Örnek Soru
mx+ 2 , x < 2 ise
f(x ) = 8 , x = 2 ise
n -x , x >2 ise
fonksiyonu x = 2 noktasında sürekti olduğuna gö

re, m + n toplamı kaçtır?
Çözeyim©
x = 2 bu fonksiyonun kritik değeri. 2 dışında her yer ax 2 +4, x * 3 ise
de süreklidir zaten. Bu ayrı mesele. Ama x = 2 de sü 6. f(X ):
13, x = 3 ise
rekli olması için bu noktadaki sağdan limiti, soldan li
miti ve f(2) nin eşit olması lâzım. Yani, fonksiyonunun x = 3 noktasında sürekli olması
iim f(x )= iim f(x) = f ( 2 ) olması lâzım.
x~» 2 + x~> 2 "
Buradan dan n - 2 - m.2 + 2 ~ 8 eşitliği eide edilir

ki bundan sonrası cebirsel yetenek©
2 m + 2 = 8 isem = 3 v e n - 2 - 8 is e n ~ 1 0 v e m + n
de 13 tür.
Anladınız mı bunu?
Kısacası 2 yi üstte, ortada ve bir de altta yerine
yazıp eşitledik. Siz de öyle yapın©
* mx + 6 , x < 1 İse
f 3x + m, x > 2 ise 7. f(x) = 9, x = 1 İse
3. f(x )= i n -x , x > 1 ise
(x + 2 , x < 2 ise
fonksiyonu x " 1 noktasında sürekli olduğuna
fonksiyonu x = 2 de sürekli olduğuna göre,
göre, m + n toplamı kaçtır?
m kaçtır?
mx + n, x < - 1 ise
ax + 1, x > 2 ise 8. f(x} = 9, x = - 1 ise

4. f(x)
2x +n, x > - 1 ise
x + x + 1, x s 2 ise
fonksiyonu gerçei sayılarda sürekli olduğuna
fonksiyonu x = 2 de sürekli olduğuna göre,
göre, m.n çarpımı kaçtır?
a kaçtır?
SÜREKLİLİK
x +m, x < —2 ise Bir fonksiyon paydasının sıfır olduğu yerde sürekli
değildir. Ama niye?
f(x) = - 2 1 x = - 2 ise
Bir de bu fonksiyon parçalı filan ise paydayı sıfır
3x 2 n, x > - 2 ise yapan değerin tanım aralığında olup olmaması da
fonksiyonu gerçei sayılarda sürekli olduğuna önemli.
göre, m + n toplamı kaçtır? Kısacası tanım aralığındaki paydayı sıfır yapan
x değerleri için fonksiyon sürekli değildir. Tabiî
ki kritik değerlerdeki sürekliliği de incelemek
gerek. Yoksa yamulma olasılığı mevcut.©
x+ 10
x < 1 ise
x 3 ~4x
4. f(x)
4x + 2 x > 1 ise
x -3 x
fonksiyonunun kaç farklı noktada süreksizdir?
2x +m, x< -1 İse

f(x) -2 , -1 < x < 1 ise
2x+6
3x + n, x > 1 ise x <1 ise
x+3
fonksiyonu gerçei sayılarda sürekli olduğuna 5. f(x) = —X + 2 , 1 < x < 3 ise
x2 - 1
x > 3 İs e
L 3 x -1
fonksiyonunun süreksiz olduğu noktaların ap
sisleri toplamı kaçtır?
x + 10 x < - 1 ise
sin 2 x
x < 0 ise x2 - 4
6. f(x ); x+4, -1 < x < 2 ise
f(x) = m, x = 0 ise
x 2 +2
ncos x + x > 2 ise
x >0 ise x2 - 3 x
fonksiyonunun süreksiz olduğu noktaların ap

fonksiyonu x ~ 0 noktasında sürekli olduğuna
sisleri toplamı kaçtır?
❖ SÜREKLİLİK
Bîr fonksiyon tanımsız olduğu noktalarda sü 1 -x

11. f(X ):
reksizdir. Aslında bu tür sorularda fonksiyonun x-"6 x -m
tanım aralığını bulun yetiyor. Tanımlı olduğu fonksiyonunun süreksiz olduğu noktaların top,
aralık aynı zamanda sürekli olduğu aralıktır da. lamı 4 olduğuna göre, m kaçtır?
f(x):
x -4 x -2
fonksiyonu kaç noktada süreksizdir?
- X 4' 2
12. f( X):
|2 x -1 - 5
f(x) 2 . + -3 _ _ + 4x~1
x -3 x -2
fonksiyonunu süreksiz yapan x değerlerinin
fonksiyonun süreksiz olduğu x değerlerinin top toplamı kaçtır?
lamı kaçtır?
xJ + 1
1 -x +, _ 3 13.
9. f(x) |x -3 |-|2 x |
x -4 x
fonksiyonunu süreksiz yapan x değerlerinin
fonksiyonu kaç noktada süreksizdir?
toplamı kaçtır?
14. f(x) = — ------ - ----------

10. m - x -~{m--1)x--1
x -3 x -4 x +1
fonksiyonunun süreksiz olduğu noktaların top
fonksiyonu kaç noktada süreksizdir? lamı 4 olduğuna göre, m kaçtır?
5. f(x) = 1+ ^ x ^ 2
2~y}X
fonksiyonunun sürekli olduğu en geniş araiık
fonksiyonu x in hangi değeri için süreksizdir? nedir?
3 x -5
f(x) =
1 -iog 7 |x 2 +ej 6. f(x ): 3 / 1 -
x -2
fonksiyonu x in hangi pozitif değeri için sürek fonksiyonunun sürekli olduğu en geniş aralık
sizdir? nedir?
Köklü fonksiyonların tanım aralığını hatırlıyorsunuz

7. f(x) = V x ^ 5 + $ 3 ^ x
değil mi?
Kök derecesi çift ise kök içi > 0 olmalı fonksiyonunun sürekli olduğu en geniş aralık
Kök derecesi tek ise kökten dolayı tanımsızlık nedir?
olmaz. Kök îçî tanımlıysa sıkıntı yoktu.
f(x) = V x ^ 5
fonksiyonunun sürekli olduğu en geniş aralık
nedir?
8. f(x) = V x ^ 2 + V 7 ^ x
fonksiyonunun sürekli oiduğu tam sayıların top

f(x) = V x İ2 lamı kaçtır?
fonksiyonunun süreksiz olduğu en geniş aralık
nedir?
❖ SÜREKLİLİK
9. f(x ) = V9 + 8 x - x 2 13. =
fonksiyonu x İn kaç farklı tam sayı değeri için
fonksiyonunun süreksiz olduğu en geniş aralık
süreklidir?
nedir?
14. f ( X) = 7 7 " l 2 x “ 3 l
10. f(x ) = ^ 2 + 2 x~ 2 4
fonksiyonu x in kaç farklı tam sayı değeri için
nedir?
süreksizdir?
15. f{x) = .Ji x 2 j- 3

nedir?
nedir?
12. f(x ) = ——-------- — 16. f(x) = logs (3x~12)

' V x -1 x+2
nedir?
nedir?
T ü re v
A lm a /K iA r a U a r u
briş meh itâedCklerO b ir hedefi/ olmwyomlcır,
ç a lış m aktan/ %ex/h alm aklar.
b m ile / U c u A jc /
Vdo çoh IcöYvudci/ baş ourv, bw§ arma^vun/ v\& Ic&dour va h it

oMplco^ uyu/ bûz/ney& frog ludur.
Mov\£e&tyCew
Tü r e v ALMA KURALLARI
TÜREV ALMA KURALLARI f(x ) = x n fonksiyonunun türevi
Türev muhabbeti biraz uzun sürecek.©

f(x )= x n ise f'{x ) = n ‘ Xn “ 1
Ve kesinlikle çok çok önemli bir konu. Ne kadar çalı
şılsa değer. Size tavsiyem; bu konuya çalışırken her
Yani, x in üssü kat sayı olarak başa geliyor ve üs bir
bîr alt başlığı tek tek ele alın ve probleminiz olmadı
azalıyor. İşte bu çok önemli.
ğından emin olup öyle geçin. Erken bitirme telaşına
Ayrıca f(x) = a x n olursa f'(x ) = a -n -x n “ 1 olur.
kapılmadan sindire sindire gidin. Ki integralde rahat
edesiniz. Aşağıdaki fonksiyonların türevini alarak başlayın ba
Ve çalışırken daha ne kadar çok şey kaldığına değil kalım. Hadi kolay gelsin.©
de ne kadar çok şey öğrendiğinize odaklanın. Ki mo
raliniz bozulmasın.© 1. y = x 3 ise y* ~
Ve şunu da söyleyeyim. Türev alma kurallarım adam
gibi öğrendiğinizde antrenmanları çok rahat bir şekil
de yaptığınızı göreceksiniz. Ve antrenmanları yapa
bildiğinizi görünce de acayip bir keyif alacaksınız. 2. y = x ise y' =
Ne de olsa artık türev yapıyorsunuz.©
Ayrıca hiç hoşlanmadığınızı bildiğim o teorik ve so
ğuk tanımlara ve İspatlara da çok fazla girmiycem.
Onun için canınızı sıkmayın.© 3. y = -3 xise y’ =
y = f(x) fonksiyonunun türevi f '(x), y ', , — gös-
dx dx
terimlerinden herhangi biriyle gösterilebilir. o
4. y = ~ x ise y' =
4
— ifadesi f fonksiyonunun x e göre,
dx
:
ifadesi f fonksiyonunun t ye göre,
dt 5. y = ~ x 6 ise y' =
d
— ( f) ifadesi f fonksiyonunun a ya göre türevi de-
dav
mektir.
6. y = 3 x 5 ise y' =
Türev Alma Kuralları

Sabit Fonksiyonun Türevi
7. y = ~ x 8 ise y' =
2
f(x) = c İse f '(x) = 0 dır
Yani sabit fonksiyonun (sayıların) türevi sıfırdır.

Bîr fonksiyonun sabit olup olmadığını da anlarsınız
8 . y = ™ ise y' =
sherhalde.© 3
a) f(x) = 5
b) f(x) = 3a + 2 9.. y = x “ 1 ise y' =
c) f{x) = V2 + 1
d) f(X) = o
10. y = — ise y' =
a) f(x )*-l
x
2
türev a lm a kurallari
❖ TÜREV ALMA KURALLARI
Hatırlıyor olmanız lâzım. Köklü ifadeler üslü biçimde Tabii ki türev her zaman y ' = ? şeklinde ifade ed Is. Bir diğer kural toplamın türeviyle ilgili 7. y = 2x - 5 x +3x~2
cek diye bîr kural da yok.
yazılabiliyordu. Meselâ y x 2 = x 3 idi. (f+"g),(x)“ f ,(x) + g'(x)
11. y = Vx ise y' = 20. y « 4 x 2 ise ^ İfadesinin eşiîi nedir? Yani, iki fonksiyonun toplamının (veya farkının) türe
dx
vini aiırken her birinin tek tek türevini alın ve bırakın.
Gördüğünüz gibi bi zorluğu yok. Öyle değil mi? Ben
ce örnek bile yapmaya gerek yok. Direkt antrenman
lara başlayın.© 8. y = 2 x3 - — + 1 ise ^ neye eşittir?
x dx
12. y = 1fxF ise y '~ 21. JLi_2x3) İfadesinin değeri nedir? Aşağıdaki fonksiyonların türevlerini bulun bakalım.
dx \ /
1, y = 3x2 - 2x + 3
13. y = —x 6 ise y 1’
3 2 9. f( t) = 2 t 3 ~ 4 t + 2 İse ~ neye eşittir?
dt
22. — (4Vx) ifadesinin değeri nedir?
dxv }
2. y = 5x3 ~2x 2 - 4
14. y = - 3 x2 ise y'-
23. — j 2 ' | ifadesinin değeri nedir?

Bazen küçük ayarlar gerekebilir. dxi^3 x 2 10. f{t) = t 3 - 6 t2 - 3 t + 2 ise neye eşittir?
Meselâ -%- = 2 -x " 3 olarak düşünülebilir. 3. y = —x —x3 —4x —3

x3 ' 3
15. y = ~ ise y' =

vx ■
Ve fonksiyon her zaman x e bağlı olacak dîye de bir
kural yok. Aşağıdaki gibi farklı değişkenlere de bağlı
olabilir,
4. y - 3x + 2 11. y = x 2 ( 2 x + 1} ise ^ in eşiti nedir?

dx
24. y = 5 t 2 ise ^ ifadesinin eşiti nedir?
16. y = ~ ~ İse y’ dt
x3
17. y « ~ 3 x~ 4 ise y' 25. y = 4 a3 ise —£■ İfadesinin eşiti nedir? ;,*■ y = x 2 + 2 '/x
da 12. y = x3 j j + ™-j ise -X. in eşiti nedir?
x6
18. y = — ise y =
* 3
26. y = - 3 m2 ise ifadesinin eşiti nedir?
dm
6. y a 1 ıo _ 2 6
5 3
13. y = 3x 4 ( - x 2 +2x) İse in eşiti nedir?
v > dx
-3
19. y = — t - ise y' =
4x
-
Örnek Soru 17. f(x) = x 2 - 2x -1
f(x) = 2 x 5 + 6-s/ k - x 2 + 2 f'(m ) = 6

olduğuna göre, f ’( 1) kaçtır? olduğuna göre m kaçtır?
Çözelim.©
Bu tür sorularla epey bi karşılaşacaksınız, f fonksiyo
nunun x ~ 1 noktasındaki türevini sormuşum.
Yapacağınız şey çok basit. Fonksiyonun türevini al
dıktan sonra x yerine 1 yazmak.
Yapalım.
f '( x ) = 2-5x 4 + 6 - ~ 2 x 1 +0
v ; 2
18. f(x) = 2 x 2 - x + 5
= 10x + 2x
f'(a) = f( 2 )
Şimdi x yerine 1 yazabilirsiniz.
x“ 1 için f ( 1 ) = 11 bulursunuz artık©
Var mı anlaşılmayan bi şey?
Devan edin bakalım.
14. f(x) = 2x 4 + 3 x 2 + 4x +1
dy
olduğuna göre, değeri kaçtır?
dx x=2
19. f(x) = x 2 - 3 x + 7
f'(a )-2 f'(1 ) = 3
15. f (x) == x 3 + 2 m x- 4
olmak üzere, f '(1) = 5 olduğuna göre, m kaçtır?
20. m pozitif reel sayı olmak üzere,

f(x) = ~ x 3 ~2m x~ 3
16. f{x) = mx 3 + {m ~ 1)x2 -1 3 x + 4

f(m ) = 15
olmak üzere, f'(1) = 10 olduğuna göre, m kaçtır? olduğuna göre, m kaçtır?
$ TÜREV ALMA KURALLARI
Çarpımın Türevi
6. A l x 2 |x 3 ~ x + 1)]
dx
( f.g ) ’(x) = f l {x)-g(x ) + g '(x ).f(x ) ifadesinin x = 1 için değeri kaçtır?
Yani, birincinin türevi çarpı ikinci artı İkincinin türevi Yine türev alıp x yerine 1 yazacaksınız.
çarpı birinci©
Aşağıdaki fonksiyonların türevlerini alınız lütfen© Ki

pratiğiniz artsın. Yaw böyle şeyler sorulur mu diye
de düşünmeyin. Dediklerimi yapın. Ve tecrübeye
güvenin. Soruyorsak bi bildiğimiz var herhalde©
1. f(x) = [x 2 + x ) ( x 2 'se âçbr?
7- A x2+x)(2x2- 3x+1)]
ifadesinin x = 1 için değeri kaçtır?
2. f{x) = ^x4 - l j | x 3 - x j is e f ( 1 ) kaçtır?
8, f(x} = ( 2 x 2 ~x + l ) ( 2 V x + 1)
3. f{x) = |x 2 --3 ^ x 2 -~lj ise f '(2) kaçtır?
olduğuna göre, f '( 1 ) kaçtır?
4. f(x) = ( 2 x + 3 )(x2 - x + i j ise f (0 ) kaçtır?
9. f{x) = ^x 5 ~ x 4 + 2 ^ x 2 ~ 2 x + 3^
oiduğuna göre, f '( 1 ) kaçtır?
f(x)=(x2 + 2 x ~ l)(x + 3) isef'(1) kaçtır?

Bölümün Türevi
15. f(x) = - * ■■■" — — ise f ( D kaçtır?
f(x) f ‘(x)-g(x) - g'(x)-f(x) x +1
dx g(x) [9(x)]2
Bunun Türkçesi şu; bölümün türevi eşittir birincinin
türevi çarpı ikinci eksi İkincinin türevi çarpı birinci bölü
İkincinin karesi.©
Bi daha okuyun bakalım.
Tabi birinci dediğim pay İkincisi de payda olduğunu
aniamış olmanız lâzım.
Biraz değişik gibi. Ama zor değil.
_d_ 2x2 ~4x + 1
16.
dx x +x~-1
Bu formüicükieri bol soru çözerek kavramanız lâzım
ki Önünüze gelen soruları rahat çözebilesihiz. ifadesinin x «1 için değeri kaçtır?
3x ~ 1
10 , ise y' neye eşittir?
3x + 1
17. JL xJ - x + 1
dx nX2 + 3x~1,
4x + 3 fonksiyonunun türevi nedir?
11 .
3x + 2 İfadesinin x = 0 için değeri kaçtır?
x2 +1 .
12. ise y’ neye eşittir?
x -1 x2 -4-2
18. f(x) =
x2 -1
olduğuna göre, f '(2) değeri kaçtır?
3x
13. y= ise y' neye eşittir?
x2 + 2
X 4-1
19. f(x ) = -
x -1
olduğuna göre, f ’(2) değeri kaçtır?
2x + 1
l. y = — fonksiyonunun türevi nedir?
x -1
* TÜREV ALMA KURALLARI 4. ANTRENMAN
Sadeleştirme yapmanız gereken yerde bunu ıskalar Şaka şaka.© Çözemeyeceğiniz soruyu zaten sor
sanız amele gibi uğraşırsınız vvalla.© mazlar©
Biliyorum. Örnek Soruyu bekliyorsunuz.
X4 - X 2
Örnek Soru
f(x)'
x2 -1
olduğuna göre, f '(5) değeri kaçtır? , x 3 + 2 x, x > 2 İse

f(x) —\
[ 4x - 6 x , x^ 2ise
fonksiyonunun x = 0, x = 2 ve x = 3 noktaların
daki türevleri kaça eşittir?
Çözelim mi?
Bir kere baştan şunu söyleyeyim. Bu fonksiyonda
kritik nokta olan x = 2 dışındaki noktalarda türev
bulmak çok basit. Meselâ x = 0 daki türevi bulalım.
x ™0 için fonksiyonun alttaki parçasını kullancaz.
x3 - x 2 - 6 x
2. f(x ) = Öyle değil mi?
x 2 -3 x
Yani, 4 x 2 - 6x in. Türevini alıp x yerine 0 yaza
oîduğuna göre, f '(10) değeri kaçtır?
caksınız.
Bunun türevi 8 x - 6 ve x = 0 için de f ’(O) = - 6 dır.
Anlaşıldı mı şimdi?
Peki, x = 3 deki türevi bulabilir misiniz?
Hangi parçasını kullancaz fonksiyonun? Üsttekini
öyle değil mi?
O zaman üstteki parçanın türevini alarak x yerine 3
ü yazın ve f '(3) - 29 u bulun bakalım.
Ha! Bu arada "Niye birinde aittakini diğerinde üste-
kini kullandık ki?” diye akima takılanlar olabilir.
Parçalı Fonksiyonun Türevi İzah edeyim. x in 2 den küçük veya eşit değerleri
İçin alttaki parça, 2 den büyük değerler için ise üst
: Parçalı biçimde tanımianan bir fonksiyonun herhangi
teki geçerii de ondan. Bunu nereden mi anlayacak
bir noktadaki türevini alacaksanız ilk önce bu nokta
nın kritik nokta olup olmadığına bakın. Eğer bu nokta sınız? Yanlarında yazıyor zaten.© Dikkatli bakın.
kritik nokta değilse uygun oian parçaya göre türev
Gelelim x = 2 deki türeve.
alın. Ama bu nokta kritik nokta ise iş biraz sakat.
Bir kere x = 2 kritik nokta. Onun için ilk önce bu
(Onun İçin bundan sonrasını okumayanlara
kızmıycam.©) noktada sürekli olup olmadığına bakmak lâzım.
Peki bakalım.
Fonksiyonun iik önce bu noktada sürekli olup olma
dığına bakmak lâzım. Sürekli değüse zaten türeve de lim f(x) = 2 3 + 2 . 2 = 12
bakmaya gerek yok. Çünkü fonksiyonun sürekli ol
madığı yerde türevi de olmaz. Kritik noktada sürekliy lim f(x) ~ 4.2 2 -6 .2 = 4
se eğer bu noktadaki sağdan ve soldan türevinin eşit 2~
olması lâzım. Kısacası kritik noktada, sürekli olup ol Sağdan ve soldan limiti eşit olmadığından sürekli
madığına ve sağdan - soldan türevlerinin eşit olup değil. Onun için türevi var mı diye bakmanın bir
olmadığına bakın. âiemi yok.
Neyse... Uzunca bir metin oldu. Ama parçalı fonksi Ama yine de söyleyeyim. Diyelim ki x = 2 de sürekli
yonların kritik noktadaki türevinin sorulacağını san olsaydı o zaman iki parçanın da x ~ 2 İçin türevi
mıyorum. Sorarlarsa da bir soru yapmayıverirsîniz ar aynı olmalıydı.
tık© Ok©
Destan gibi oldu yaw© Bunu anlatırken hiç bu ka Mutlak Değer Fonksiyonunun Türevi
dar uzun olduğunu düşünmemiştim daha önce.
Mutiak değer fonksiyonunda, türev değeri aranan
nokta kritik nokta değilse ilk önce bu nokta için veri
3x +4x, x > 1 ise
3. f(x) = - len fonksiyonu tanımlayın. (Yani, mutlak değeri artı
5x 2 - 2 x , x<1ise mı yoksa eksi mi açacağınızı belirleyip açın.) Sonra
normal türev alın. Yafnız verilen nokta kritik nokta ise
olduğuna göre, f (2) değeri kaçtır? bir sağdan bir de soldan türev alıp eşit olup olmadık-
Sarına bakmak lâzım.
Gerçi kritik noktalarda türev yoktur deseniz çoğu za
man isabet edersiniz. Adamlar gıcıklık yapmamışsa
tabii ki,© Benden söyiemesi©
Sebebini boş verin.©
Örnek Soru
f(x ) = x3 + | 2 x 2 ~6xj
x +mx, x > 2 İse olduğuna göre, f '(-1)» f '( 2 ) ve f '(3) değerini

f(x) = 2
X -X , x ^ 2 ise bulalım.
Ve çözelim tabii ki©
f ‘(3) = 11 olduğuna göre, m kaçtır? x = - 1 için mutlak değerin içi pozitif olduğundan (ya
zıp görün isterseniz©) mutlak değeri artı olarak (yani.
aynen) açın ve f(x) = x 3 + 2 x 2 - 6x İ elde edin.
Sonra da türevini aldıktan sonra x yerine -1 yazın.
Kaç buldunuz?
f '( - 1 ) = - 7 bulduysanızf'(2) yi hesaplayabilirsiniz.
x = 2 için mutlak değerin içi negatif. İlk önce bunu gö
rün. Mutlak değerin içi negatif olduğundan mutlak
değeri eksi parantezinde açın.
x + mx, x < 0 ise
Ne buldunuz?
„3
5, f(x}= 0 s x < 4 ise
f(x) = x3 ~İ 2x2 ~ 6 x j ^ x 3 - 2 x 2 +6x d im i?
3x 2 - 2 x , xs 4 ise
Şimdi türevini alın ve x yerine 2 yazın bakalım.
f '(—1) + f '(2) = 6 olduğuna göre, m kaçtır? f ’(x) = 3x 2 - 4 x + 6 ve f ’(2) = 10 sa sıkıntı yok.
Gelelim x = 3 deki türeve. x = 3 için mutlak değerin içi
sıfır oluyor.
Eee... Şimdi n’tcez? Bu noktada türevi yoktur deyin
geçin. %95 doğru çıkar© Sebebi mi?
Bence boş verin. Girmeyelim demiştim ya.©
v , x3 + n , x >1 ise
6. f(x) = <j
xr ■+■mx , x< 1 ise
fonksiyonu x = 1 noktasında türevlenebiîir ol

duğuna göre, m + n toplamı kaçtır?
TÜREV ALMA KURALLAR!
f(x) = | x2 -3x4-1 j olduğuna göre, 5. f(x) = jx 3 -4 j4 -2 x -1
a) f ’{1) değeri kaçtır? olduğuna göre, f(1)-f'(1) çarpımı kaçtır?

*>} f ’(3) değeri kaçtır?
f(x) = | x - 2 | + |x + l|
6. f{x)= x-| x3 ~3x |
fonksiyonunun hangi noktalarda türevi yoktur?
olduğuna göre, f'(2) değeri kaçtır?
: f(x) = j X2 - 25 | 4-1x2 + X | 7, f(x) = |x 3 - x 2 | + |2 x -1 |
fonksiyonunun kaç noktada türevi yoktur? olduğuna göre, f ’(—1) değeri kaçtır?
f(x) = j X2 - 4 j4- j X 4- 5 | 8. f(x) = |3 x - 5 | + |7 - 2 x |
fonksiyonunun x = 2 noktasındaki türevi nedir? olduğuna göre, f(0)+f'(2) toplamı kaçtır?

■3x Bileşke Fonksiyonun Türevi

9. f< x H
x-1
f ve g türevienebiien iki fonksiyon olmak üzere,
olduğuna göre, f'( 2 ) değeri kaçtır?
(fo g )‘(x) = f ’(g (x }),g ,(x)
Bileşke fonksiyonun türevinin en çok kullanıldığı soru

türünü İzah edeyim.
Örnek Soru
f£x 3 ~4) = 2 x 3 + 6 x - 2
olduğuna göre, f '(4) kaçtır?
Çözelim©
f nin türevindeki 4 ün değeri soruimuş. İlk önce f nin
3 x~ 2
10 . f(x) = türevini bulcaz. Ama ortalıkta f(x) yok. Olsun önemli
2 x -7
değil. Yapmanız gereken şey şu; eşitliğin her iki ya
olduğuna göre, f'( 2 ) değeri kaçtır? nının türevini alın.
Alalım.
3x 2 • f ’ (x 3 - 4 j = 6 x 2 + 6
Bileşke fonksiyonun türevini alırken içinin türe

viyle çarpmayı unutmayın. Unutursanız bîr şeylerin
yanlış olduğunu anlamanız çok da uzun sürmez za
ten©
Gelelim bizden neyin istendiğine. İstenen f ’(4). Bu
nun için x e kaç vermek lâzım, önce bunu butun.
Evet, x - 2 İçin 3 -2 2 • f'( 2 3 - 4 ) = 6 * 2 2 +6
11. f ( x ) = |V x - 5 |
Bu eşitlikten de f'(4 ) = ~ yi bulmuşsunuzdur artık.
olduğuna göre, f'{4 ) değeri kaçtır?
13. f(2x + 1) = 4x 3 -h 2x - 5
olduğuna göre, f'(3) kaçtır?
12. f(x) = 2 x + |3 x - 1 0 |- 2
olduğuna göre, f(3) + f'(3 ) toplamı kaçtır?

Tü r e v ALMA KURALLARI
1t f(5 ~ 2x ) = 6x f f ü Z İ ) = x3 - 2 x + 1
5.
olduğuna göre, f*(1) kaçtır?
olduğuna göre, f ’(--2) değeri kaçtır?
6. f(x) = ^x2 4- xj -g(2x)

2, f ^x3 + 1^ = x3 + 12x2 + 3
olmak üzere, g(2) ® g'(2) - 3 olduğuna göre,
olduğuna göre, f (9) kaçtır?
f'(1) kaçtır?
7. f(x) = 2x 4-1
3. f^x3 + ij = x4 + 4x + 4 g(x) = x2 -3
olduğuna göre, f'(2) kaçtır? olduğuna göre, (fog)(x) fonksiyonunun türevi

nedir?
8. f(x3 ) = (2x2 -l)-g {3 x ~ 1 )
olmak üzere, g(5) - g'{5) = 4 olduğuna göre,

f (3x +1) = 2x3 4- 6x2 - 3x +1
f '(8) kaçtır?
olduğuna göre, f(1) + f '(4) toplamı kaçtır?
9. 2f(x + 1 ) - f ( 3 - x ) = x 2 + 1 0 x -9
f(x) = [g(x)]n ise f'(x ) = n *[g (x )]n 1• g’(x)
Evet, üs başa geliyor ve bîr azalıyor. Bir de için n

reviyle çarpılıyor.
Bir Örnek yapalım.
Örnek Soru
f ( x ) = ^ X 2 4- X 4- i j
olduğuna göre, f ' ( 1 ) kaçtır?
Çözelim©
10. f(x + 3) + f (3x~-1) = 8 x 4-10 Üs başa geiecek ve bir azalacak. Ama...
olduğuna göre, f '(5) kaçtır? içinin türeviyie çarpmayı unutmuyoruz tabii ki.
Dediklerimi yazayım.
f{ x ) = 4 ^ x 2 4 -x 4 -i j (2X4-1)
Şimdi x yerine 1 yazın bakalım f'(1) = 324 ü bulabi

lecek misiniz?
13. y = (2 x -1 ) 4 ise y ' =
11. 2 noktasında türevienebilen bir f fonksiyonu için

3 f ( x ) 4- f ( 4 - x ) = 2x 3 ““ 4x
olduğuna göre, f ‘(2 ) değeri kaçtır?
14. y = | x 2 - x j 3 ise y' =
12. Gerçek sayılar kümesi üzerinde, tanımlı ve

türevlenebilir bîr f fonksiyonu için f (0) = f ’(0) = 4
olduğuna göre,
15. y = (x 2 -2 x -ı-3 ) 5 ise y ’
g (x 4-5 ) = f ( x «f(x ))
ile tanımlanan g fonksiyonu içîng'(5) kaçtır?

TÜREV ALMA KURALLARI
6. y = V3X “ 2 ise y ' nedir?

= ^3x2 - l ) ise y" -
7. y = x-Vx + 1 ise y ' nedir?

y = (4x + 3)3 ise y* =
+1
8, y= _ — ise x = O için y ' kaça eşittir?
ise y x +1
i <2x~5)3
9. y = Vx2 +x + î ise y ' nedir?
(x2 +x)
y = V xT î ise y ' nedir? 10. y = Vx3 ~2x ise y' nedir?

15. y = f(x) oimak üzere,

11. y- ise y ' nedir?
İl 2 x +1 = 2x +1
16. f(x) = {x 2 + 3 x j- V x 2 +3
12. f(x) = ^ ? + 4
dy
olduğuna göre, f '( 2 ) kaçtır? olduğuna göre, değeri kaçtır?
dx x=1
17. f(x)
Vx + 3
13. f(X ):
x+1 olduğuna göre, f '( 1 ) kaçtır?
olduğuna göre, f ’(1 ) kaçtır?
14. y ~ f(x) oimak üzere,

18. f<X);
{1+( 2 + x’ Y Y
ı
V x+ V y =4
olduğuna göre, f ’(1 ) kaçtır?
£ TÜREV ALMA KURALLARI
Ters Fonksiyonun Türevi 2. f(x 2 + x)= 3x -1

Genellikle bir fonksiyonun tersinin türeviyle ilgili soru
olduğuna göre, “ 1| (5) değeri kaçtır?
ların çoğunda fonksiyonun tersi alınmaz,
Ama tersi alınarak çözülen sorularda yok değil.
Ters fonksiyonun türevini bileşke fonksiyonun türevi

ve f(a) = b İse f " 1 (b) = a bilgisi ışığında çözebilirsi
niz, Şöyie ki
Örnek Soru
f( x 2 + 2 x] = 2 x -1
olduğuna göre, | f " 1 j ( 3 ) değeri kaçtır?
Çözelim©
Şimdi gidip f yi bul. Sonra tersini al. Sonra da türevini
al ve tersinin türevinde x eşittir bilmem kaç için işlem
yap. Epey bi zahmetli işe benziyor. Aslında benzemi 3. f(x 3 + 4 x )= x 3 ~2
yor. Öyle.
olduğuna göre, ~ 1j ( - 1 ) değeri kaçtır?
Yada şöyle yapın.
f|x 2 +2xj = 2 x- 1 ise f~ 1 ( 2 x - 1) = x2 + 2 xtîr.
Şimdi her iki yanın türevini alın bakalım. (Bu arada

içinin türeviyle çarpmayı unutmayın i mİ?)
2• ~1 ) '( 2 x - 1) = 2 x + 2 yi elde ettiniz mi?
Şimdi x e kaç verirseniz ^f ~ 1j (3) ü elde edeceğinizi

bulun.
Evet. x = 2 İçin 2 - (f “ 1)'(3) = 2.2 + 2 dan
( f _1) (3) = 3 olduğunu bulursunuz artık.©

Ama dediğim gibi. Eğer fonksiyonun tersini bulabilir
seniz onun türevini alarak da yapabilirsiniz.
Tercih sizin,
4. ffe ± 2 l= 4 * -1
\3 x ~ 2 J
İ* f{4x ~~ 1) ~ 2x + 5
olduğuna göre, | r 1 j (3) değeri kaçtır?
olduğuna göre, j ( 7 ) değeri kaçtır?
Fakat aklınızda olsun. Fonksiyonun tersini kolaylık Türevde Z in c ir Kuralı

la alabiliyorsanız önce tersini bulun. Sonra türev
y = f(u), u = g(v), v = h(x) yani, y, u ya, u v ye, v dB]{
alın ve öyle çözün. Mesela şunlar öyle©
e bağlı olsun. Bu durumda
dy dy dıu dv
5. f(x) = V x'-4 dx du dv dx
olduğuna göre, ( f “ 1j ( 2 ) değeri kaçtır? olarak yazılabilir ki bu eşitliğe zincir kuralı île türev
alma denir.
Yani, y nin u ya göre, u nun v ye göre, v nin de x e
göre türevini alıyorsunuz ve çarpıyorsunuz.
Örnek Soru
y = u 3 4- 2u
u = t 2 —3t
t = 2x -1
dy
olduğuna göre, - değeri kaçtır?
6.
x =1
olduğuna göre, ( r 1 j (4) değeri kaçtır?

Çözelim©
Soruda y u ya, u t ye ve t de x e bağlı verilmiş. Yani

zincirin halkaları gibi birbirine bağlı bunlar.
^7 = ^7 . flü . İÜ olduğunu düşünürseniz yapmanız

dx du dt dx
gereken şey belli aslında.
dy = dy . M . J i - /(3u
0. .22 4- 2 ) - ( 2 t - 3 )-2
dx du dt dx
İyi de bundan sonra?
3x4-5 x= 1 için t = 2.1 ~~ 1 ~ 1 ve u = 12 -3 ,1 = - 2 dir.

7. f( x ) s
2 x -4 Bu değerleri yerlerine yazarak sonucu ~ 28 buiursu-
nuz.artık.©
olduğuna göre, (f~ 1 j ( 2 ) değeri kaçtır?
9. y = u 4-u
u =(x™ 2 ) 3 4-( x 4-1)^
dy
olduğuna göre, - değeri kaçtır?
x =1
8. f ; [2,oo) [3,oo)
f(x ) = 2 x 2 ~ 8 x + 11 m

y ss ( 4 u + 1 )3 y =* (u + 1) + 2 u2 ~3
u = (x ~ 1 )3 + x + 2 U = 4 t 2 —2
t = x2 - x -1
olduğuna göre değeri kaçtır?
* dx x= Ö dy
olduğuna göre - değeri kaçtır?
x=1
5. y = t 3 + 2 t2 + t + 1
y = 4u - 6 u + 3
t = U +u + 1
U ~ ( x - 1)3 + (x + 1)^
u = x2 +x + 1
dy
dx x= 0 olduğuna göre değeri kaçtır?
x= -1
Parametrik Ponksiyonların türevi
u= r +2t - ı Göreceksiniz. Bazı sorularda y ~ f(x) fonksiyonunun x
t = x2 + x + 1 e bağiı olarak değil de; atıyorum x = 2 t 3 + 1 ,

y = t 2 ~ t + 1 gibi hem x hem de y t ye bağlı olarak
verilmiş olacak, işte bunun gibi hem x in hem y nin t
x= 0
gibi bîr parametreye {bu arada parametre ~ değişken
demek oluyor.) bağlı olduğu denklemlerde türev alma
yöntemi biraz daha farklı.’Ama çok çok kolay.
y = f( t) , x = g(t) biçiminde verilen parametrik fonksi

yonda y nin x e göre türevi zincir kuralı yardımıyla bu~
,unan dir.
dx _dx^
dt
Yani, y nin t ye göre türevi bölü x in t ye göre türevi.
Tabii ben parametreye t dedim ama başka bir harf de
olabilir.
Örnek Soru 8. y = at +4t + 1

y = t + 3t x = 3t + 1
x = t —t dy
olmak üzere, değeri 8 e eşit olduğuna
dx x= 7
dx t =1 re, a kaçtır?
Çözelim©
dy
Soruda hem y hem de x t ye bağlı verilmiş ve ~ so
rulmuş. Dolayısıyla bu parametrık fonksiyon dediği

miz fonksiyonun türevi.
Az önce dedim. Bu da 4^- = ^ 3t 2 +3 dir.

dx dx_ 2 t ™1
9, y = 6t + 2VF
dt
Ve t - 1 için sonuç 6 dır. X= 2 r - 3 t
Anlaşıldı mı kİ?
dx t= a 1
6. y « 2 t 3 + 41
X = t 2 + 2t

dx t= 1
10. y = f(x) olmak üzere,
y = t 2 + V2 t + 1
x = 3 t-1
7. y = 3t + 6 t 2
x = 5 1 -2

dx x= 3
y = 4t 2 + —
t
x = 2t -1

Kapalı Fonksiyonların Türevi Neyse...

dy __ 3x 2 y2 - 4 + 0 - 3 y + 0 3x2y 2 - 3 y - 4
Size kapalı fonksiyonun ne olduğunu izah etmeden
Önce birkaç tane kapaiı fonksiyon yazayım da öyle dx 2x 3 y - 0 + 2 - 3 x + 0 2 x 3ır~ 3x +2
başlayayım. olarak bulunur.
3 x „2 y + 4xy + 1 = 0 , 2 x2 + 5x~-2xy + y = 0 ,
(x - 2 ) 2 + (y + 3 )2 - 9 = 0 gibi x ve y nin İç İçe ol 1. 2xy + 4x - 3y + 1 = 0

duğu fonksiyonlar kapalı fonksiyondur. Bunların
olduğuna göre, ^ nedir?
çoğunda y yalnız bırakılarak x e göre türev alına dx
maz veya alınmaz.
işte bunlar gibi x e göre çözülemeyen ama y ~ f(x)
fonksiyonu oiduğu bilinen x li y ii denklemle gösteri
len fonksiyonlara kapalı fonksiyonlar denir.
Ama unutmayın, y yi yalnız bırakabildiğiniz fonksi
yonları kapalı fonksiyon olarak düşünmeden de tü
rev alabilirsiniz.
Kapalı fonksiyonların türevini alırken şu formüicük
işe yarıyor.© Onun için bilmek lâzım.
5xy ~ 4x + 3y - 2 = 0
olduğuna göre, nedir?

dy _ x e göre türev _ F 'x dx
dx y ye göre türev F'
Formüldeki eksiyi unutmayın. Bu bir. İkincisi de

x e göre türev alırken y yi, y ye göre türev alır
ken de x i sabit sayı kabul edeceksiniz.
Evet. Burası izaha muhtaç. Bir örnek üzerinde izah
edeyim.©
Örnek Soru 3. y = f(x) olmak üzere,
■y = f(x) olmak üzere, 5x 2 - 3y3 + 2xy + 4 = 0

x 3 y 2 - 4x + 2y - 3xy + 2 = 0 olduğuna göre, ^ nedir?
dx
olduğuna göre, ~ in eşiti nedir?
Çözelim©
x e göre türev alırken y leri kat sayı gibi düşünün ve
öyle türev alın.
Meselâ x 3 y 2 nin x e göre türevi 3x 2 ■y 2 dir. (Sa-
: dece x 3 ün türevini aldık.)

Aynı şekilde 3xy nin x e göre türevi 3y dir.
y ye göre türev alırken de x leri kat sayı gibi düşü 4. y = f(x) oimak üzere,
neceksiniz.
2y 2 - 3xy + 4x -1 = 0
Meselâ x 3 y 2 nin y ye göre türevi x 3 *2 y dir. {Sa
olduğuna göre, nedir?
dece y 2 nin türevini aldık.) dx
Yine aynı şekilde 3xy nin y ye göre türevi 3x tir.

Anlaşıldı mı şimdi? Aslında çok da uzatmak istemi
yorum. Because bu bir antrenman kitabı.
5. F(xty) = 3x 2 - 2xy 3 + x + 3 y - 4 = 0 9. y = f(x) olmak üzere,

y<0
fonksiyonunun türevi nedir?
{x -~2)2 + (y 3 )2 =25
6. y - f(x) olmak üzere,

2x2y - y 2 + 5xy - 4x ~ 2 = 0 10. y = f(x) olmak üzere,
a/x - 1 + y[y~~2 = 2
olduğuna göre, 1^- in (1,1) için değeri kaçtır?
dx
Ama fonksiyonun bir noktadaki türevi sorulduğunda

sadece x i verirlerse verilen fonksiyonda x İ yerine
yazıp y yi de bulmak lâzım. Aklınızda olsun.
7, y = f(x) olmak üzere, 1 +1=1

x y
y> 0
olduğuna göre, f '(2) kaçtır?
x 2 + y 2 = 25

8, y > 0 olmak üzere, 1 1 1
denklemi x 2 + y 2 = 25 oian eğrinin apsisi - 4

olan noktadaki türevinin değeri kaçtır? olduğuna göre, f '(4) kaçtır?
Trigonometrik Fonksiyonların Türevi 3, f(x) = x ~3cosx
y = sinx ise y' = cosx

y = co sx ise y' = -~sinx
2 1 4. f{x) = x-sinx
y - ta n x is e y ' = 1 + tan x = — —
cos x
y = cotx ise y' = - ( l + cot2 x] = — \ —

^ 1 sin x
5. f(x) = ~x+tanx
Hatta bileşke fonksiyonun türevinden yaralanarak
y = s in g (x ) ise y' = g'(x)- cosg(x)
y ~ c o s g {x )is e y ' = - g '( x ) - s in g ( x )

Kısacası sin in türevi cos, cos un ki - sin dir. sınx
6. f(x)
Ama içinin türeviyle çarpmayı unutmayın.
y ~ tang(x) ise y' = g’(x) ■^1 + tan2 g(x)j
g ’(x)
cos2 g (x)
x2
y = cotg(x) ise y' - - g’(x) * (i + cot 2 g(x)j 7. f(x) = ———
cosx
- 9 ’{x)
sin2 g(x)
Tan ın türevi bir artı tan kare, cot un ki eksi parante
zinde bir artı coi kare. Ama neyi unutmuyoruz? İçinin
türeviyle çarpmayı. (Şimdi kalkıp "İçi neresi?" diye
sormazsınız herhalde© 8. f(x) = tan4x
Aslında yine de bunların çok sevimli durmadıklarını
biliyorum. Ama bunları türev aia ala hallettiğinizi gö
receksiniz, Yeter ki her birinin türevini alırken kuralı
nın ne olduğunu hatırlamaya çalışın ve tecrübeye
güvenin.©
Aşağıdaki örnekçiklerde verilen fonksiyonların türevi 9. f{x) = cos(3x-h1)

ni alarak başlayın bakalım.
f(x) = sînx + cosx
f(x) = tanx~ cot x 10. f(x) = sin(4x -ı- 2)

❖ TÜREV ALMA KURALLARI m
11. f{x) = cot^x2 ~ 5 xj 18. — (sin 2 4x -co s 2 4x
dx \
19. — (sinxcosx)
12. f{x) = cos(3~5x) dx ;
13. f(x)== tan(2X“ 1) 20. — (sîn4xcosx + cos4xsinx
14. f(x) = cot(x 2 +2)

21, — (cos 2 xcosx ~-sin2 xsİnx)
dx
22. f(x) = sin2 x

15. f(x ) = sin(1 + cosx)
Türev almaya devam bakalım. Biliyorsunuz türev al 8. f(x) = 2 tanx

İP
#8 ma kuralları türev ala ala öğreniliyor©
111
fonksiyonunun x = —■ noktasındaki türevi kaç
t f(x) = cos5 (2x + 3) tır?
2. f(x) = sin2 ( 2 x -- 1)
9. 0 < x < — olmak üzere,

2
f(tanx) = 2 cosx
3. f(x) = Vsİnx
4, f(x) - secx
IIP
■
«
10. f(x) = sin 5x •cos 3x + cos 5x *sin3x
III
olduğuna göre, f [ — [ değeri kaçtır?
5. f(x) = cosecx
f(x) = tan 2 x
2tan3x
11. f<x) =
1 -ta n 2 3x
TT
olduğuna göre, f r| ~~ [ değeri kaçtır?
7 £ h 2 4!<)

12. f| 2x - y j = tanx
y = 2 + sin2 0
olduğuna göre, değeri kaçtır? x = cos28

dy .
olduğuna gore, ~ ın x = ~ için değeri kaçtır?
13. 3f| ~ - x ] + f [ x + ~ l = tanx 17. y = 1 + cos 20
x = sin2 Ö
TT
olduğuna göre, f j — j değeri kaçtır? dy
olduğuna göre, - L in x = ~ için değeri kaçtır?
dx

18. f ( 2 x) = (tanx + cot x)"
y = cos2 0
x = ian 0 olduğuna göre, f " 77 değeri kaçtır?
dy
dx

19. f( 1 -~sinx) = cos3 x
y = sin 0
x = cos 40 olduğuna göre, r ( l ) değeri kaçtır?
olduğuna göre, m değeri kaçtır?

dx 0=
Ç TÜREV ALMA KURALLARI
Ters Trigonometrik Fonksiyonların Türevi Aşağıda verdiğim ters trigonometrik fonksiyonların tü
revlerini aldığınızda bu İşi de halletmiş olursunuz
Ters trigonometrik fonksiyonların türevinin nereden
herhalde. Yapın bakalım©
geldiğini çok merak etmediğinizi biliyorum. Onun için
ispata gerek yok. Yanılıyor muyum?
1. f(x) = arcsîn(x + 1)
Bir kez daha anlamış olmanız lazım. Trigonometri
acayip önemliymiş demek ki.©
Ters trigonometrik fonksiyoniarın türevinin formülleri
şunlar:©
■ . ise
y =sarcsınx • y , = - = 1= •
V l~ x 2 2. f(x )-a rc c o s 2 x
v = arccosx ise y = — =====

■
Görmüş olmanız lâzım. arcsinx ve arccosx in türevleri

aynı sadece arccosx in başında eksi var.
3. f(x) = arctanx2
y - arctanx ise y' = -------

1+ x
: y - arccobc ise y' = -----

1+ x
Burada da şuna dikkat edin. arctanx ve arccobc in tü

revleri aynı sadece arccobc in başında eksi var.
4. ~(arctanVx
Zaten cos ve cot un türevlerinde başında arc ı olsun dxv
olmasın hep eksi olur.©
Yine bileşke fonksiyonun türevinden yaralanarak
y = arcsin(g(x)) ise y r = — â iü î-----
5. f(x} = arctan(2 x - 1)
Y - arccos(g(x)) ise y- = — İ M .,
vM gööf
y ~ arctan{g(x)) ise y ’ = — ^ ^ ^
1 + [g (x ) f
YT arccot(g(x)) ise y' = -----

6. f(x) = arctan{x + 2)
ı+ [g (*)]
\ Bunlara bakmayın öyle tuhaf tuhaf.

: . Bunları da bilmeniz lâzım. Yoksa bunlarla ilgili ge~
T İŞbiIecek integral sorularında yamulursunuz
■ WaHal© Tabii ki türev sorularında da.
.T .... NeVse... Takmayın!

13. f(x) = arc tan (2-JxJ

7. f(x) = arctam
8. f(x ) = arccot(~~ 14. f(x ) = arctan(cotx)
15. f(x) = arccos(sinx)

9. f(x ) = arccos (1 - x)
16. — fx2 • arcsin x)

dxl /
10. f(x ) = arcsin i ] ise f '(O) kaçtır? 1
Ix + 1 J ifadesinin x - — için değeri kaçtır?
11. f(x ) = arccos( 2 x - 1)

17. t/i~ x 2 *— (arccosx)
dx }
12. f(x) = arccos|x2 + lj 18. f(x) = i ise f (1) kaçtır?

|t f(x} = arctan(3x~1)
5. f (x) — •arcsinx
olduğuna göre, f ’( 1 ) değeri kaçtır?
dfl
dx x=0

2 q < y < J L olmak üzere, y = arctant
x = 2r - t
f(x) = arccosj
U +1
dy dx t =1
olduğuna göre, —L in x - 0 İçin değeri kaçtır?
dx

3. f(x)â rctan f~ ~ ~
y = arcsin|-|
solduğuna göre, f ' ( 2 ) değeri kaçtır?

t =1
^ f(x) = arc tan(cos x)

8. f(x ) = ~j~~(arcsinx)
olduğuna göre, f ’j — | değeri kaçtır?
fonksiyonunun en geniş tanım kümesi nedir?
Logaritma Fonksiyonunun Türevi 14. y = Sn(tan x)
y = loga x ise y , = —-toğa e
\ ■■ ■ .
y ~ lnxse y' = —: ■
X
Yine bîîeşke fonksiyonun türevi yardımıyla
15. y = ln(!nx)
Logaritmaiı fonksiyonların türevini alırken logaritma

ile ilgili kuralları bir kez daha hatırlayın bence. Gerçi
aklınızdan hiç çıkmadığını biliyorum da...©
Ama unutmayın. Türev alma kuralları türev ala ala
öğrenilir.
Onun için buyurun bakalım.
9. y = ln (2x + 4)
17. y = )og3 (sinx)
10. y = ln|x 2 + 3 xj
18. y = iog2 ^x2 + 2 xj
11. y = în(x + 2 )~în(x + 1)
19. y = (inx)'
12. y = 2 ln ( x ~ 1) + 3ln(x + 2 )
20. y = (x + İnx)2
13. y = ln(sinx)
y=
lnx
lnx
8. y = x2, lnVx
inx 9. (x.inx3)
dx
y = ln x
y = ln(^ 2 x - l )
11 ’ ^ cos(,nx))
cos3 X
12. _~(arctan (lnx))
13. y = f(x) oimak üzere, 17. f(lnx) = 2 x + 5

2ln X “ 3lny + xy~1 = 0 olduğuna göre, f ‘(1) değeri kaçtır?
olduğuna göre, ^ nedir?

dx
3x + 2 18. f(1+2inx)=3x2 +2
olduğuna göre, f *(3) değeri kaçtır?

olduğuna göre, f ’{2) kaçtır?

19. y = e x ~-2
y =t + 1
olduğuna göre, ^f~1j (1) değeri kaçtır?
x = Int

dx x = 0
20. f(x )= ^
16, “ ( /3 + lnx)' olduğuna göre, | r 1j (2) değeri kaçtır?

dxv >
ifadesinin x * e için değeri kaçtır?

$ T ü r e v ALMA KURALLARI
üstel Fonksiyonun türevi .x + 2 x -1

7. y
Nereden çıktıklarına hiç girmeden formüllerini vere

yim.
y = e x ise y ' « e*
y = e s(x) İse y ' = g'{x) • e9^

8. — (x • e 2x+1)
dxl /
y = a9(x) İs e y ' = g '(x )- a 9*x* ■ Sna
Evet. ex İn türevi kendisi. Eğer x yerine bir şeyler ge

lirse gelen şeyin türeviyle çarpılıyor.
,tan x
örneğin, 9.
2 2
y - ex +sınx in türevi ex +sınx çarpı üssün türevidir©
Yani y’ = (2x + cosx)ex +S!nx tir.

Buna göre aşağıdaki antrenmanlara dalın bakalım.
10. y = e arctanx
1, y = ex - e " x
2, y = e3x
x +3x - 1
11. y =e
3, y = e 2x~3
3
12. y
^2 x
4- y = esînx - 2 x + 1
13. y = x 2 e*
5. y = 6^*
14. y = ex| x2 + 2 x - 2 j
* y = 2 e ^ +x
23. y = ex lnx
15. y = es
16. y = ex tanx 24. y = •
17. y -
x+1 25. y = e M
18. y = / e A +1 26. y = ln^x + ex
19. y = 27. y = cosêx + i j

in x
28. y = tan|e2xj
20. y = arctane*
21 . y = arcsın
in |e x - i j 29. y = ln(3sin4x)
22. y = ex sinx 30. y = lnê2x + sin2 x j

5. f(3x~1) = 6ex +5
1* ~ dx
İfadesinin değeri nedir?
x~1
6 . f(x) —İn
2 e'"x — fex -cosx)
dx \ > olduğuna göre, 1J'(ln4) değeri kaçtır?
İfadesinin değeri nedir?
3. x= 1 İçin, y = e* + 2 t
e~x ™-|jex ^x2 + x)] ifadesinin değeri kaçtır? x = 2 t +1

dy
olduğuna göre, — değeri kaçtır?
dx t= İn 2
8. .3t -1
y = e”
4. f|e xj = x2 +x + 1
x, = ln (3t“ 2)
dy
olduğuna göre, în x = ln4 için değeri kaçtır?
dx
❖ TÜREV ALMA KURALLARI TÜREV ALMA KURALLARI
9. y =u +u 13. f(x) = ln(ex +e~x ) yüksek mertebeden Türev 3. f(x) = x 3 + bx2 + cx + d olmak üzere,
İsmi korkutmasın sizi. Yeni bir şey yok burada. Peş
u = e, x + x olduğuna göre, f'(0) değeri kaçtır? f( 1 )= f '( 1 } = f "(2 ) = 0
peşe türev alacaksınız sadece.
dy olduğuna göre, b.c.d çarpımı kaçtır?
olduğuna göre, — değeri kaçtır?
dx u~e+1
y = f(x) fonksiyonu için
y. "d
- ^ a f*(x) birinci türev
x
„ = _d_('dy'|= d Ş r= fl,
(x) ikinci türev
dx
d y d y 4. f(x) = (x - 2 )2 ,( 2 x + m)
10. f(e 2x) = 6 x + 1 14. f(x) = sin|ex + 3 x j y - dx = — L = f m(x) üçüncü türev
dx^ dx" f ’'( 1 ) = 12
olduğuna göre, f '(1) değeri kaçtır? olduğuna göre, f'(ö) değeri kaçtır?
d61y
Gösterimi bu şekilde. Artık bundan sonra — ~ ifade-
61
dx
sinin x e göre 61. türev olduğunu anlarsınız di mi?
örnek Soru
f(x) = x 3 +ax 2 +bx + 2 fonksiyonu için,
f "(i) = f *{1 ) s 8 olduğuna göre, b kaçtır?
Çözelim©
f{x) in birinci ve ikinci türevlerinde x = 1 için sonuç 8
çıkıyormuş.
11, f(x) = e1^4 xT I
f(x) in birinci türevi f ’(x) = 3x2 + 2ax + b ve ikinci türe 5. (x3 ex)
olduğuna göre, f (1) değeri kaçtır? dxJ
vi f "(x) - 6x + 2 a. ilk önce bunları bulun.
Sonra f '( 1 ) - 6.1 + 2a = 8 den a = 1 i sonra da birinci
türevdenf'(1) = 3 + 2a + b ~ 8 den byi 3 bulun.
Anladınız mı bu olayı?
Geçtik©
,L f(x) = x 3 + ax2 - 5 fonksiyonu için,

f "(1) = 11 olduğuna göre, a kaçtır?
S aş a//~vwuw idrlarvnÂ a/A/ bt/rO, geçici'başay'iM şfâ'

12. f(x) = es la r m / bi%Oye#ım&&Cft& vermetfî&ktif-
olduğuna göre, f ' i ~ l değeri kaçtır? MarfcKot/
f(x) = x 3 + bx2 +cx + 2 fonksiyonu için, 6. ~|cos2 x~sİn2 xj

dx'
Y apabüdigC m i#hexr şeyO yapâyd^h f ’( 1 ) = 2
dimifybü&'ŞCLş a fd ik f "(2 ) =16
T h tn n m 1£ olduğuna göre, b + c toplamı kaçtır?
-
11. f(x) = e2x 1 oimak üzere

~^sin2 4xj
dx‘ d f
= m -f<x)
dx3
1£
12. y = cosx + sinx

f(x) = e2x +1
d17v
olduğuna göre, f "(İn 2 ) değeri nedir? olduğuna göre, — — ifadesinin değeri nedir?
dx
13. f ( x ) = x 6 +2x 3 +1
9. f(x) = sın 6 x
olduğuna göre, f (6 )(x) değeri nedir?
olduğuna göre, f "| ) değeri nedir?
10. f(x) = e 2x+3 oimak üzere

14. f(x) = x 61 +61x + 1967
f(x) d61x
olduğuna göre, değeri nedir?
olduğuna göre, n kaçtır? dx 61
H a tc u d e ğ ü / ç a re '
Henry
TüreA/
Uygulam aları/
£>£§ m eh L^tedÂhLerO b ir hedefi/ olm cıyay/dar,
çah § m aktam / %eA/hcÜMWı$j®jf.
tm C L e /R c u ty /
9 eh çoh IcoYvuda; b aş o n /, b aş curwwwwA/ ne/ koddur vakÂt

o d a c u g u r u / b ilm e y e ' î> a ğ IaA a/ t .
M o n te & g le u /
TÜREVİN UYGULAMALARI
TÜREV UYGULAM ALARI

Bu arada analitikten hatırlayın©
Türev aima kurallarını yuttuğunuzu biliyorum .© İki doğru paralel ise eğimleri eşittir.
■Önün İçin uygulamalarına geçmenizde bir sakınca d1//d 2 ise m1 = m2 ...
yok. Ve geçmeniz de lâzım zaten.
■En başta şunu söyleyeyim. Burada size türevle ilgili İki doğru dik kesişiyorsa eğimleri çarpımı -1
bir sürü yeni bilgi vermiycem. Göreceksiniz zaten. dir.
Ama burada kafayı biraz daha fazla çalıştırmanız ge d1 1 d2 ise m1-m2 = - T
rekebilir. Bu sıkıntı olur mu sizin için? © Ayrıca şu çok çok önemli.

Burada ilk önce şunu bilm eniz hatta hiç unutmam anız
Eğimi m oian ve A ( x 0,y 0 ) noktasından
lâzım. Bir fonksiyonun herhangi bir noktadaki tü
geçen doğrunun denklemi
revi, fonksiyonun grafiğine o noktada çizilen te
ğetin eğimi demektir. y- y0 = m (x -x 0) ; ■
Teğet, eğriyi kesmeden ona bir noktada değip geçen Hatırladınız mı? ■■■
■doğru demekti. Aranızda bunu bilmeyen yok değil
mi?
Eğim olayını biraz daha açayım mı?
Burada bir de normal diye bîr şey var.
Bir doğrunun eğimi, bu doğrunun x ekseninin pozitif
Normal, teğete dik oian doğrudur.
yönüyie yaptığı açının tanjantı idî. Dolayısıyla
Neyse... Bunları şekille göstereyim.
x ekseninin pozitif yönüyle dar açı yapan doğru
ların eğimi pozitiftir.
Şekildeki doğrunun eğimi(m) = tan a > 0 dır.
x ekseninin pozitif yönüyle geniş açı yapan doğ.

Gerçi bunları söylerken bir doğrunun eğiminin ne
rulartn eğimi negatiftir.
demek olduğunu bildiğinizi kabui ettim. Ama bilme
yenler için eğim olayını açmakta yarar var.
Bîr doğrunun eğimi, o doğrunun x ekseninin pozi
tif tarafıyla yaptığı açının tanjantıdır.
Ve y a f(x) fonksiyonunun grafiğine x = x q apsis

Şeklideki doğrunun eğimi (m)= tan a < 0 dır.
ti noktadan çizilen teğetin eğimi m{ = tana ol
mak üzere, nv = tana = f ’(x ) dır. Fakat doğru x eksenine paralel ise eğimi sıfırdır,
t o
Yani, bîr eğrinin herhangi bir noktadaki teğetinin y=c

eğimi, eğrinin bu noktadaki türevine eşittir.
Şekildeki doğrunun eğimi{m) - tan 0° = 0 dır.

❖ TÜREVİN UYGULAMALARI
Bîr doğrunun üzerindeki iki nokta belli İse eğimi

A „ A = -j denkleminde y yi yalnız bırakırsanız eğimin
bulunabilir.
2 olduğunu görürsünüz.
Anladınız mı burayı?
A (xr y1] ve B[x2,y2] noktalarından geçen doğru
Şimdi gelelim asıl konuya.©

nun eğimim m = tana •
Bir fonksiyonun herhangi bir noktadaki teğetinin
eğimi o noktadaki türeviydi.
Örneğin
Bu kadar hatırlatmadan sonra fonksiyonun apsisli

noktasındaki teğet ve normalinin denklemini yazalım
artık©
y = f(x) fonksiyonuna A ( x 0,y 0 ) noktasından çizilen
teğetin denklemi m t =: f ,(x 0 ) yazarsanız

Üstteki doğrunun eğimi m = tana > 5 - 3 : 1 dir.
3 -1
y - y 0 =f'(x0) ‘(x ” x0jolur. Ayrıca, teğet ve norma
. . karşı dik kenar ,
Zaten tana = -— ~ ~ değıi mıydı?
komşu dik kenar lin eğimleri çarpımı (birbirine dik iki doğru)
-1 ~1
Örneğin, m m = -1 olduğundan m = — = —— - alarak
1 n n m t f'(x 0)
bu noktadaki normalin denklemini de yazabilirsiniz.
Örnek soru
3 Denklemi f(x) = x 3 + x2 olan eğrinin x = 1 nokta

Şekildeki d doğrusunun eğimi m - tana = —tür.
4 sındaki teğetinin denklemi nedir?
Çözelim©
Teğet denklemi yazmak için bize o noktanın koordi
natları ve eğim (o noktadaki türevin değeri) lâzım.
Onun İçin ilk önce noktanın koordinatlarını bulalım.
x = 1 için y = 13 + 12 = 2 . Demek kİ noktanın koordi

i
Şekildeki d doğrusunun eğimi m = tana = - ~ tür. natları (1,2) imiş.
Teğetin eğimini ise türev yardımıyla buicaz.
f ’(x) = 3x2 +2x ve f'(1) ~ 3.12 +2.1 = 5 olduğundan

Denklemi verilen doğrunun eğimi
eğim ~ m = 5 tir.
y = mx + n doğrusunun eğimi m dir. Yani, y yi
yalnız bırakırsanız x in kat sayısı eğimi verir. Yani, (x0,y0) = (1, 2) ve mt = 5 tir.
Artık teğetin denklemini yazarsınız©.

Örneğin,
y = 3x + 2 doğrusunun eğimi 3, Bu değerleri, y - y 0 = m ( x - x 0) eşitliğinde yerlerine
O O
y= + 2 doğrusunun eğimi ~ , yazarak y ~ 2 “ 5 ( x - 1 ) v e bunu da düzenleyerek
3 3
y = 5x - 3 bulun.
2x + 3y = 6 denkleminde y yi yalnız bırakırsanız eği
min -ôlduğunu,
Bîr fonksiyonun herhangi bir noktadaki teğetinin eği 5. f(x) = ln(4x + 2)
mini bulmak istiyorsanız fonksiyonun türevini aiıp ve İ’
eğrisinin x = apsisti noktadaki teğetini eğimi
rilen x değerini yerine yazmanız yeterli,
kaçtır?
çünkü fonksiyona üzerindeki bîr noktadan çizilen
teğetin eğimi o noktadaki türeve eşitti.
^ f(x) = 2 x2 ~3x + 1
e ğ ris in in x = 1 noktasındaki teğetinin eğimi kaç
tır?
Normalin eğimini bulmak için önce teğetin eğimini

buimak lâzımdı. Çünkü m -m = —1 di.
t n
3 x2
f(x )= —i 5x+1 6. f(x) ~ ln(cosx)
i 2
TT
; eğrisinin x = a noktasındaki teğetinin eğimi 4 of eğrisinin x = — noktadaki normalinin eğimi kaç-
duğuna göre, a kaçtır?
i tır?
m ğlğm :':
pili:
7. f{x) = - ~ - - 3 x + 1
3. f(x) = ax2 - 3 x - 2
eğrisinin x = 2 apsisi i noktasındaki teğetinin Ox
eğrisinin x = 2 apsisii noktasındaki teğeti Ox ek- ekseninin pozitif yönüyle yaptığı açı kaç derece
i şeninin pozitif yönüyle 45° lik açı yaptığına göre, dir?
I a kaçtır?
P İ İ ::
aSlpISî S;;V
m
s ,
H m
ı V'
8. f(x) = arcsinx
i X4
4
: 4. f(x) = - ~ + 5X“ 1
2 eğrisinin x = ~ apsisii noktadaki normalinin eği
i v-
i eğrisinin hangi noktadaki teğetinin eğimi 21 dir? mi kaçtır?
İ5
i .
I :-'r
1 İS İIİ-
:-
❖ TÜREVİN UYGULAMALARI TÜREVİN UYGULAMALARI
f{x ) = sin2 x J 1_ , Teğetin eğimini bulmayı öğrendiyseniz devam ede

9. 13. lim Gerçi tecrübeyle sabit ki buradaki temel sıkıntı 4, f(x )= y -3 x -1
TT çoğu zaman türevden kaynaklanmıyor. Daha çok
eğrisinin x = — apsisii noktasındaki teğetinin
8 eğrisinin x = 4 noktasındaki teğetinin eğimi kaç. analitik geometri ve cebirsel bilgi eksikliğinden kay eğrisinin hangi noktadaki teğeti y = 13x + 3 doğ
eğimi kaçtır? tır? naklanıyor. Onun için en azından doğru analitiğindeki rusuna paraleldir?
eğimle ilgili oian şeyleri hatırlamakta fayda var. Hem
de ço kk©
Bir kere şunu unutmayın. Bir fonksiyonda teğetin
eğiminden bahsedilmişse bu birinci türevle ilgilidir.
Bir de îkî doğru birbirine paralel ise eğimleri eşit,

dik kesişiyorsa eğimlerinin çarpımının - 1 olduğu
aklınızda olsun.
14. f(x) = sİn(cos6x) ^ f(x) = x2 + 2 x -1

10 . f(x) =
x -1
eğrisinin x = ^ noktasındaki normalinin eğimi eğrisinin x = 2 apsisii noktadaki teğeti
eğrisinin x = 3 noktasındaki normalinin eğimi kaç Bir kerem verilen nokta fonksiyonun üzerindeyse
v s mx + n doğrusuna paralel olduğuna göre m
tır? kaçtır? denklemi sağlaması lâzım.
kaçtır?
5. f(x) = ax2 + 3 x -2
fonksiyonunun (1, 3) noktasındaki teğeti

y = mx + 2 doğrusuna paralel olduğuna göre, m
kaçtır?
11 . f(X ):
(x + m)^ S 2
15. x +y -3xy+1 = 0 2. f(x) = ex +1
eğrisinin x = 2 noktasındaki normalinin eğimi - denklemiyle verilen eğrinin A{1,2) noktasındaki eğrisinin x = ina apsisii noktadaki teğeti
teğetini eğimi kaçtır? y —2x + 1 ~ 0 doğrusuna paralel olduğuna göre a
kaçtır?
6. f(x) = x2 + 2 x -1
„3
g(x) •+ bx + 5
Teğetin eğimi için kapalı fonksiyon türevi almanız ge

fonksiyonlarının x = 2 apsîslî noktadaki teğetleri
rekiyorsa hem x hem de y yi bilmeniz lâzım, onun için 16. y = 2t + t f(x) = x2 + 6x - 3
birbirine paralel olduğuna göre, b kaçtır?
sadece x i verirlerse denklemde yerine yazıp y yi de eğrisinin hangi noktadaki teğeti y - 4x + 1 doğru
x= 3t - 2
buimanız lâzım., suna paraleledir?
denklemleriyle verilen y = f(x) eğrisinin t = 2
12. y > 0 olmak üzere, noktasındaki teğetinin eğimi kaçtır?
x 2 + y 2 =25
eğrisinin x = 3 noktasındaki normalinin eğimi kaç

tır?
7. f(2 x -1 ) = x3 +ax + 3 veriliyor. Şu üç soruda teknik yardıma ihtiyaç duyabilirsiniz

Ben uzaktayım.©
y » f{x) fonksiyonunu x - 3 apsîsii noktasındaki Ama isterseniz siz yine de 3,antrenmandaki çözümlü
_ -ı örneği iyice bi anlayıp öyle çözün.©
teğeti y = ~~-x + 1 doğrusuna dik olduğuna göre,
3
a kaçtır? 10. f(x) = x2 + 6 x -m + 2
fonksiyonunun grafiği y - 2 doğrusuna teğet o|.

duğuna göre, m kaçtır?
X
8. y= eğrisine x ~ 1 ve x ~ - 1 noktalarındaki 11. f(x) = x2 +4x™2
fonksiyonunun hangi noktadaki teğeti y eksenine

teğetlerin birbirine göre durumu nedir?
diktir?
Aklınızda olsun. x eksenine paralel olan (y = 2, y = 3 12. f(x) = x3 -3x4*2

gibi) doğruların eğimi sıfırdır. fonksiyonunun x eksenine paralel teğetlerinin y
eksenini kesim noktalarının ordinatları çarpımı
9. f(x) = ax2 + 6 x + c kaçtır?
fonksiyonu A(1, b) noktasında x eksenine ( y = 0
doğrusuna) teğet olduğuna göre, a kaçtır?
* TÜREVİN UYGULAMALARI
gir önceki antrenmanda şunu demiştim. 2. f(x) = x2 +bx + c

İki doğru paralel ise eğimleri eşitti. Dik kesişiyor-
sa eğimleri çarpımı -1 idi. fonksiyonunun grafiği apsisi 1 oian noktada Ox
Birde x eksenine paralel doğruların (teğetlerin) eksenine (y = 0 doğrusuna) teğet olduğuna göre,
eğimi sıfır îdi. c kaçtır?
Bunları unutmamak lâzım.
Bu antrenmandaki sorular belki de türevin en zor so
ruları. Ne yalan söyleyeyim©
Ama şu çözeceğim örneği iyi anlarsanız burada da
sıkıntı yaşamayacaksınız.
Örnek Soru
x3
f(x )= —— a x + b
fonksiyonunun x - 2 noktasındaki teğeti

y = 3 doğrusu olduğuna göre, b kaçtır?
Çözelim©
Size tavsiyem bu tür sorularda aklınızda hep şu şekil
olsun,
A(2,3) 3. f(x) = x3 +ax+b
teğet(y = 3 doğrusu)
fonksiyonunun grafiği apsisi 2 olan noktada Ox
eksenine teğet olduğuna göre, (a,b) nedir?
:Her seferinde bunu çizin ve A(2,3) noktasıyla ifade

ettiğim noktanın (tabii ki soruya göre değişecek bu
nokta) koordinatlarım belirleyin. Sonrası kolay.
Bu şekilde birinci olarak f(2) = 3
İkincisi de f (2) = 0 olduğunu görün.
Hemen hemen hepsinde bu grafiğe benzer bir durum
olduğunu göreceksiniz,
Artık işlem yapıp b yi •— olarak bulursunuz.

O
Buldunuz mu?
Bence bu örneğe bi daha bakın© Daha sonra dönüp
bakmaktansa...©
* ' V3 4. f (x) = x3 ™2x2 +cx + d

1. f(x)= zL— bx + c
6
fonksiyonu apsisi 2 oian noktada y - - 6 doğru
fonksiyonunun x = 2 noktasındaki teğeti
suna teğet olduğuna göre, d kaçtır?
y s 6 doğrusu olduğuna göre, b + c toplamı kaç
tır?
!!
ili
TÜREVİN UYGULAMALAR!
5. f (x) = x3 + bx2 + cx - 2
8. y ™10 x + 2 doğrusu y = ~ + x + k fonksiyonunun
eğrisi x = 1 apsisii noktada y = 7 doğrusuna teğet
grafiğine teğet olduğuna göre, teğet noktasının
olduğuna göre, b -s- c toplamı kaçtır?
ordinatı kaçtır?
Teğet ve normal denklemi bir doğru denklemi oldu

6. y = 4x + m doğrusu y = — ~-4x + 1 fonksiyonunun ğundan bu denklemleri yazmak İçin bize koordinatları
belli olan bir nokta (x0,y0) ve eğim (m) lâzım, eğimi
grafiğine teğet olduğuna göre, m kaçtır?
ve bir noktası belli olan doğru denklemi
Üstteki soruya dikkat edin. Teğet olan doğrunun denk y ~ y 0 = m (x ~ x 0)idi.
lemi zaten verilmiş. Ve eğimi 4. Peki fonksiyonun hangi
noktadaki teğetinin eğimi 4? Ya da şöyle sorayım.
Fonksiyonun türevinin 4 e eşit olduğu nokta ne? 9. f(x) = 2x - 3 x + 1
fonksiyonuna (1,0) noktasından çizilen teğetin

y = 4x + m
denklemi nedir?
Taslak şekil yandaki gibi

olabilir meselâ.
x —?
3x2
10. f(x )= — -5 x + 1
7. y = 3x + 2 doğrusu y = 5x + k fonksiyonu-
4 fonksiyonunun x = 2 apsisii noktasındaki teğeti
nun grafiğine teğet olduğuna göre, k kaçtır? nin denklemi nedir?
x4 5. f(x) = x2 +bx+c
1. f(x )= T - 3 x
eğrisinin x = 2 apsisii noktasındaki normalinin
eğrisinin x = 1 apsisii noktasındaki teğetinin
-1
denklemi nedir? denklemi y = — x + 3 olduğuna göre, c kaçtır?
2, f ( x ) = ^ - - x 2 +2 6. f(x) = ex
eğrisinin x = In3 noktadaki teğetinin denklemi ne

eğrisinin A(3, k) noktasındaki teğetinin denklemi
dir?
nedir?
7. f(x) = arcsinx
3. f(x) = x3 -x + 1
1
eğrisinin x = 1 apsisii noktadaki normalinin denk eğrisinin x = - apsisii noktadaki normalinin denk
lemi nedir?
lemi nedir?
Unutmayın. Fonksiyon üzerindeki noktalar fonksiyon

denklemini sağlar.
8. y > 0 olmak üzere,

f(x) = x2 ™bx+2
( x - 1 ) 2 + (y ~ 2 )2 =25
eğrisinin Â(1, 2) noktasındaki normalinin denkle
mi nedir? eğrisinin x = 4 apsisii noktasındaki teğetinin
denklemi nedir?
Bir doğrunun x ekseni ve y eksenini kestiği noktalar 12. y > 0 olmak üzere,
nasıl bulunuyordu? Hatırlıyor musunuz? 2 2
=25
x = 0 için y eksenini kesim noktasını, y = 0 için de x
eksenini kesim noktası bulunuyordu. eğrisinin x = 3 apsisii noktasındaki teğeti Ox ^
şenini hangi noktada keser?
Bir kere eksenleri kesim noktasından filan bahsedil
mişse ilk Önce eksenleri kesim noktası sorulan doğ
runun (teğet veya normalin) denkleminin yazılması
lâzım. Gerisi dediğim gibi©
9. f(x) = x 3 - 2 x
eğrisinin x ~ 2 noktasındaki teğeti Oy eksenini

hangi noktada keser?
13. 4x + - J y - 4
eğrisinin x = 4 apsisii noktasındaki teğeti Oy ek

senini hangi noktada keser?
10. f(x) x2 +1
eğrisinin x = 3 noktasındaki normali Oy eksenini
14. f(x) = sin(cos4x)

ti
eğrisinin x = — noktasındaki normali Oy eksenini
11. f(x) =
<2 +1
eğrisinin x = 1 apsisii noktasındaki teğeti Ox ek
senini hangi noktada keser?
15. x4 +y2 + 2 xy-4 = 0

eğrisinin A(1,1) noktasındaki teğeti Ox eksenini
Şekilli fonksiyon sorularında genelde bir fonksiyon

grafiği ve bir de bu fonksiyonun teğeti verilir. Bu tür
sorularda önemli olan teğetin eğimini doğru yazabil
medir. Teğetin eğimini yazabiliyorsanız fonksiyonun
teğet noktasındaki türevini de bitiyorsunuz demektir.
Meselâ aşağıdaki şekilde f fonksiyonu ve bu fonksi
yonun A noktasındaki teğetinin grafiğini verdim.
y Şekilde y = f(x) fonksiyonunun grafiği ve x = 1 apsisii
noktasındaki teğeti verilmiştir.
g(x) = x.f(x) olduğuna göre, g'(1) kaçtır?
Şekilde f(x) in x = 2 apsisii noktadaki teğeti (4,0) ve

(0,3) noktalarından geçmiş.
Dolayısıyla eğimi m = - ^ —^ 1 = - ^ - = ^ -tü r .

2 1 U ^ H
Artık bundan da şu sonucu çıkarabilirsiniz.
-3
V(2) = m = “ tür. Ve ilginç olan ne biliyor musunuz.
Bu tür soruların türevle ilgili otan tek kısmı da bura

sı©
Şekilde y = f(x) fonksiyonunun grafiği ite
A{4,-1) ve B(1,3) noktalarındaki teğetleri verilmiştir.
g(x) = x2 ■f(x ) olduğuna göre, g'(1) kaçtır?
Şekilde y = f(x) fonksiyonunun grafiği ve x = - 2 ap

sisti noktasındaki teğeti verilmiştir.
g(x) = x3 - 5f(x) olduğuna göre, g'{-2) kaçtır?
Şekilde y = f(x) fonksiyonunun grafiği ve x = 1 apsisii

g(x) = x3 + f(2 x -1 ) olduğuna göre, g'(1) kaçtır?

Şekilde y = f(x) fonksiyonunun grafiği ve T (- 2,k) nok

Şekilde y = f(x) fonksiyonunun grafiği ve x = 1 apsisii tasındaki teğeti verilmiştir.
g ( x ) - ( x 2 + ljf( x ) olduğuna göre, g'(~2) kaçtır?
g (x ) = x 3 + f | x 2 j olduğuna göre, g'(1) kaçtır?
8.
Şeküde y - f(x) fonksiyonunun grafiği ve A{2,3) nok

Şekilde g(x) fonksiyonunun grafiği ve A{4,1) nokta tasındaki teğeti verilmiştir.
sındaki teğeti verilmiştir.
3
g (x) = 1 ^ 1 olduğuna göre, g’(2) kaçtır?
f (x ) = ------ 4g(x) olduğuna göre, f (4) kaçtır?
Şekilde y = f(x) fonksiyonunun grafiği ve x = 2 nok Şekildeki f fonksiyonunun T(3,2) noktasındaki teğeti
tasındaki teğeti verilmiştir. Ox eksenine paraleldir.
g (x ) = x2 f(x ) olduğuna göre, g'(3) kaçtır?
- 1
q(x) = -------- olduğuna göre, g'{2) kaçtır?
v J f(x )
Şekildeki f fonksiyonunun T(2,2) noktasındaki teğeti

Şekildeki f fonksiyonunun T(2, -1 } noktasındaki te
Ox eksenine paraleldir.
ğeti Ox eksenine paraleldir.
g(x) = olduğuna göre, g'(2) kaçtır?

x-~1 g (x) = in^x2 + f(x ) j olduğuna göre, g'(2) kaçtır?
5. ?.
Şeklide f{x) fonksiyonunun grafiği ve A{-2,3) ve

Şekilde g(x) fonksiyonunun grafiği ve A(3,1) nokta 8(2,1) noktalarındaki ortak teğeti verilmiştir.
sındaki teğeti verilmiştir.
f(x)
f (x) = ln(g(x)) olduğuna göre, f '(3) kaçtır? olduğuna göre, g'(2) kaçtır?
S.
6.
Şekilde f(x) fonksiyonunun grafiği ve A(-2,3) nok

tasındaki teğeti verilmiştir.
Şekilde g(x) fonksiyonunun grafiği ve A(1,2) nokta
g(x) = olduğuna göre, g '(”2) kaçtır? sındaki teğeti ve normaii verilmiştir.
f (x )
f( x ) = ğ(>ö ol(lu9una * T0
Artan ve Azalan Fonksiyonlar Örneğin
ponksiyoniarda artan azalan olayı önemli.

Aslında bir fonksiyonda x in değerleri artırıldığında
fonksiyonun aldığı değerlerin arttığını ya da azaldığı
nı grafikte gayet net bir şekilde görebilirsiniz.
Grafik üzerinde izah edeyim.
Şekilde grafiği verilen f fonksiyonu

(_ oof -1 ) de azalan
( - 1 ,3 ) de artan
(3, w) da azalandır.
Burasını anladıysanız geçeyim©
Peki, fonksiyonun türevinin grafiği verildiğinde artan

Şekilde grafiği verilen f fonksiyonu azalan olduğu aralıklar bulunabilir mi?
[a, b] aralığında artıyor (yukarı çıkıyor©) Evet, fonksiyonun türevinin grafiğini verir de bu fonk
(b, c] aralığında azalıyor (aşağı iniyor©) siyonun artan - azalan olduğu aralıkları sorarlarsa bu
[c, djaralığında sabittir, (düz gidiyor.) da kolay©

Türev grafiğinin x ekseninin üstünde olduğu yer
lerde türevi pozitif olduğundan fonksiyon artan,
Kısacası, grafiğin sol ucunu bulun ve üzerinde yürü altında olduğu yerlerde ise azalandır.
meye başlayın. Yukarı çıkıyorsanız fonksiyon artan,
aşağı iniyorsanız azalan, düz gidiyorsanız da sabit. Örneğin
Bu kadar basit işte.©
iyi de bunun türevle ne ilgisi var?

Öyle değil mi?
(Amma yaptınız ha! Türevle ilgisi olmasa burada niye
anlatayım ki?©)
îzah edeyim.
Şekilde türevinin ( f 1nün) grafiği verilen f fonksiyonu
Şimdi dediklerimi yapın bakalım.
( - -1 ) de azalan (Eğri x ekseninin altında)
Şekildeki f fonksiyonuna artan olduğu aralıkta teğet
ler çizin ve bu teğetlerin eğiminin pozitif olduğunu gö (-1, 5) te artan (Eğri x ekseninin üstünde)
rün. (5, 8) de azalan,
Gördünüz mü? (8, co) da artandır.
Bir de azalan olduğu aralıkta teğetler çizin ve bu te
Bütün bu anlattıklarımı özetleyeyim.
ğetlerin eğimlerinin negatif olduğunu görün.
Bir fonksiyonun artan olduğu aralıkta türevi pozi
Dedikleri mi yaptınız mı?
tif, azalan olduğu aralıkta ise türevi negatiftir.
Sonra da kendinize şu soruyu sorun. Ya da bunu tersten düşünürsek,
Fonksiyona çizilen teğetin eğimi ne demekti? Herhangi bir aralıkta bir fonksiyonun türevi pozitif ise
fonksiyon bu aralıkta artan, negatif ise azalandır.
Fonksiyonun bir noktadaki türevi o noktadaki teğeti
nin eğimi demek değil miydi? O halde denklemi verilen bîr fonksiyonun artan
Şimdi bunları yorumlayın bakalım. veya azalan olduğu aralık sorulmuşsa birinci tü
Şaka şaka© revinin İşaretini incelemek lâzım. Pozitif oiduğu
Sır fonksiyon türevinin (teğetin eğiminin) pozitif yerlerde artan, negatif olduğu yerlerde azalandır.
olduğu aralıklarda fonksiyon artan, negatif oldu
ğu aralıklarda ise azalandır.
Şu da aklınızda olsun. Bir fonksiyonun grafiğindeki
tepecik ve çukurcuklarda türevi sıfırdır. Niye kİ?
Şekilde f fonksiyonunun türevinin (f ’ nün) grafiği

Şekilde grafiği verilen f fonksiyonu için aşağı- verilmiştir.
dakîierden hangileri her zaman doğrudur?
Buna göre, f fonksiyonu için ağıdakilerden harç,
I. ( - 00, 1) de azalandır. gileri daima doğrudur?
SI. ( -1 , 3) te azalandır.
i. Daima artandır.
İH. (1, «>) da artandır.
Si. 2) de azalandır,
IV. ( — 1) de artandır.
ili. (2, «>) da artandır.
V. x =~ 1 ve x = 3 te türevi sıfırdır.
IV. x = 2 de türevi sıfırdır.
VI. x = 1 de türevi sıfırdır.
Viî. x - 2 deki teğetinin eğimi pozitiftir.
Vill. x = - 2 deki teğetinin eğimi pozitiftir.
Şeküde f fonksiyonunun türevinin ( f ' nün) grafiği :

Şekilde grafiği verilen f fonksiyonu için aşağı- veriimiştir.
dakilerden hangileri daima doğrudur?
Suna göre, f fonksiyonu için ağıdakilerden han
|t ( _ oo - 1) de azaiandır. gileri daima doğrudur?
SI. ( - 1 , 3 ) te artandır,
I. (-*<>, ~ 1) da azaiandır.
ili. (1, 4) te azalandır.
ii. (-«=,1) de azaiandır.
İV. ( - °°t1) de artandır,
V. x = 1 ve x = 4 te türevi sıfırdır. İH. { - 1, 3) te azalandır.
IV. (1, 5) te artandır.
VI. (4, «) da artandır.
VII. x = ~-1,x = 3 v e x = : 5 te türevi sıfırdır. V. (3, °°) da artandır.
VI. x = - 1 ve x = 3 te türevi sıfırdır.
Vîll. x ~ 2 deki teğetinin eğimi pozitiftir.
SX. f '(5) İ '(-3) < 0 dır.
TÜREVİN UYGULAMALARI 8tİV N iR iN M A N
1 3.
1. ay
f(x)
-2 \0 . y 2 3 5\ "
^ f ‘(x)
->x
o
Şekilde f fonksiyonunun türevinin ( f ' nün) grafiği
verilmiştir. Şeklide (a, b) de pozitif tanımlı ve azalan f fonksi
yonunun grafiği verilmiştir.
Buna göre, f fonksiyonu İçin ağıdakilerden han
gileri daima doğrudur? Buna göre, aşağıdaki fonksiyonlardan hangileri
negatif tanımh ve artandır?
j. {„ da azalandır.
IS. { - «>," 2) de artandır. -1
a) 3f{x)~1 b)
IH. ( - 2, 2) de azalandır. f (x)
: IV, (0, 3) te artandır.
c) -f(x ) d)
V. (5, °°) da azalandır. f (x)
VI. x = 0 ve x " 3 te türevi sıfırdır.
: Vii. x - - 2 , x = 2 v e x ~ 5 d e türevi sıfırdır.
Viil. (3,50) da azalandır.
Bİr f fonksiyonunun (a,b) aralığında

Pozitif tanımlı olması f{x) > 0,
Negatif tanımlı olması f{x} < 0,
Artan olması f {x) > 0
Azalan olması f (x) < 0 olması anlamına gelir.
4.
a b
“1---------- 1--
f(x)
Şekilde (a, b) de negatif tanımlı ve azalan f fonksi

yonunun grafiği verilmiştir.
Şeklide (a, b) de pozitif tanımlı ve artan f fonksiyo
nunun grafiği verilmiştir.
Buna göre, aşağıdaki fonksiyonlardan hangileri
pozitif tanımlı ve artandır?
Buna göre, ağıdakilerden hangileri negatif ta
nımlı ve azalandır?
-1
a) 1 -3 f{x ) b)
a) 2f(x) +1 f (x)
-t
c) - f 2 (x ) d)
b) L f(x )
f(x)
C) - f 2 (x )
d) - x - f ( x )
5. O < a < b oSmak üzere, 7.

f fonksiyonu {a, b) aralığında negatif tanımlı artan
bir fonksiyondur.
Buna göre, aynı aralıkta aşağıdaki fonksiyon

lardan hangileri kesinlikle pozitif tanımlı ve aza-
iandır?
a) f( x ) * 2 b)f(-x)
Şekilde verilen f fonksiyonunun grafiğine göre
aşağıdaki ifadelerden hangileri her zaman doğru-
dur?
c) d) - f 3 (x )
f 2 (x) a) f '( 2 ) . f ,(1 )> 0 b) f '(5) - f '(3) > 0
e) 1 - f(x)
f(x ) c) f ( - 4) + f '(7) < 0 d) f (0) + f '(5) s 0
e) f '(—2).f(2) < 0 f) f'( 4 ) < f'( 6 )
8.
Ay
f{x)
6. a < b < 0 olmak üzere, -3>X
f fonksiyonu (a, b) aralığında pozitif tanımlı ve aza

lan bir fonksiyondur.
Buna göre, aynı aralıkta aşağıdaki fonksiyon Şekilde verilen f fonksiyonunun grafiğine göre
lardan hangileri negatif tanımlı ve artandır? aşağıdaki ifadelerden hangileri her zaman doğru
dur?
-1 a) f(1) + f'(2 )< 0 b) f '( - 6) + f '(2) < 0

a) - f 2 (x) b)
f(x )
c) f '(3) + f ’{- 3) > 0 d ) f ( - 5 ) + f ’(5) = 0

-x
c) f(x)~3x d)
f(x)
e) f ,( 0 ) - f '( 4 ) < 0 f ) f ( - 4 ) + f ’(3)<0
; ^ f(x) = x 2 ™4x + 1 4. f{x) = x3 ~3 x2 ™24x + 5

fonksiyonu hangi aralıkta artandır? fonksiyonu hangi aralıkta azalandır?
2. f(x) = x ™3x2
5. f{x) = —— 8x
fonksiyonu hangi aralıkta artandır? v ' 6
fonksiyonu hangi aralıkta azalandır?
X 6. m nin hangi değerleri için

f(x )
72 ,, X), = ---------
mx + 4
f(
fonksiyonu hangi aralıkta artandır? x+m
fonksiyonu daima azalandır?
i
7. m nin hangi değerleri için 10. c nin hangi değerleri için

. mx + m + 12 f(x) = x3 - 3 x 2 +cx + 1
f ( x ) = ------------------
x +m
fonksiyonu daima artandır?
fonksiyonu daima azalandır?
8. k nin hangi değerleri için 11. a nin hangi değerleri için

f(x) = J2Ld f(x) = x3 - a x 2 -ı- 3x - 2
x -k
fonksiyonu daima artandır? fonksiyonu daima artandır?
9, m nin hangi değerleri için

12. f(x) = ~x3 +6x2 "(3m + 1 8 )x -2
f(x) = |m2 ~ 4 jx + 3
fonksiyonu daima azalan olduğuna göre, m
fonksiyonu daima azalandır? hangi değerleri alabilir?
Örnek Soru
Ekstremum Noktalar ve 1. Türevle İlişkisi
f(x) = x3 - 3 x 2 +2
Acayip önemli bir yerdesiniz. Ona göre,© fonksiyonunun yerel ekstremum noktaları nedir?
Onun için sağa soia daimadan dikkatli bir şekilde ta
kip edin bakalım.© Çözelim©
İlk şunu söyleyeyim. Bir fonksiyonun ekstremum Çok klasik ve önemli bir soru.
noktaları o fonksiyonun grafiğindeki tepecik ve Bir kere aklınızdan şunu hiç çıkarmayın. Eğer soruda
çukurcuklardır. kuralı verilen bir fonksiyonun ekstremum noktalan
(yerel minimum ve yerel maksimum değerleri) soru-
luyorsa bu 1. türevle ilgilidir. 1. türevin işaretini ince
Tepecikler yerel maksimum noktalar, çukurcukiar
leyip tablo yapın ve gerçekleri görün.
da yerel minimum noktalardır.
Yapalım. Ama önce türevini alıp köklerini bulmak lâ
yerel
zım. f'(x) = 3x2 - 6 x = 0 dan x - 0 ve x = 2 imiş©
Şimdi birinci türevin işaret tablosunu yapabilirsiniz.
0 2
yerel yerel
max. min.
1. türevin pozitif oiduğu aralıklarda (yukarı oklarla

nokta gösterilen aralıklarda) fonksiyon artan, negatif oidu
f'(-1) = 0 ğu aralıkta (aşağı okla gösterilen aralıkta) ise aza
landır.
Şekilde grafiği verilen f(x) fonksiyonunun
Zaten tabloyu adam gibi yaparsanız nerede yerei
:x - - 1 apsisli noktasında yerei minimumu var ve bu
maksimum, nerede yerei minimum var göreceksiniz.
yerel minimum değeri - 4 tür. (Bu noktada f nin türe
Bunda x = Û da yerel maksimum var. Ve bu yerei
vinin, yani teğetinin eğiminin sıfır olduğuna dikkat
maksimum değer f(0) ~ 2 dir. Dolayısıyla yerel
edin.)
maksimum noktası (0,2) dir.
:X- 3 apsisli noktasında yerel maksimumu var ve bu
Aynı şekilde x = 2 de yerel minimum var. Ve bu ye
yerel maksimum değer 4 tür. (Bu noktada da f nin tü
rel minimum değer f(2) - - 2 dir. Dolayısıyla da
revi sıfırdır.)
yerel minimum nokta (2, -2 ) noktasıdır.
Oldu mu şimdi?
Bir fonksiyon x = a noktası öncesinde artan, son
ra azalan ise grafikte bu noktada bîr tepecik olu
şur ve bu noktada yerel maksimum vardır. 1. f(x) = x2 - 4 x + 3
Ama x - a dan önce azaian, sonrasında artan ise fonksiyonunun yerel minimum noktasının apsisi
bu noktada bîr çukurcuk oluşur ve bu noktada bir kaçtır?
yerel minimum vardır.
Bir fonksiyonun yerei maksimum ve yerel minimum
noktalarının hepsine birden yerel ekstremum nokta
ları denir.
Ve şunu aklınızdan çıkarmayın. Çok Önemli©
Bir fonksiyonun ekstremum noktalarında türevi
varsa bu türev değeri sıfırdır.
Şurası da Önemli... 2. f(x) = - x 2 -fbx + 3
Türevin işaret değiştirerek sıfır olduğu noktada fonksiyonunun x - 1 de yerei maksimumu oldu
ekstremum vardır. ğuna göre, b kaçtır?
Onun için türevin işaretini inceleyerek ekstremum
noktaları çok daha koiay bulabilirsiniz.
3. f(x) = -2 x 2 -~8x + 1 7. f(x) = x3 ~ 3 x2 - 9 x + 2
fonksiyonunun yerel maksimum değeri kaçtır? fonksiyonunun [2,4] aralığındaki en küçük değeri
kaçtır?
8. f(x) = ^ - + 3x~5
f<*)-£-4x
fonksiyonunun [1,3] aralığındaki en büyük değeri
fonksiyonunun yerel maksimum değeri kaçtır? kaçtır?
9. f(x) = x3 - b x 2 h-4 x + c
5. f(x) = x3 - 6 x 2 +3
eğrisinin yerel minimum noktası Â(2,6) olduğuna
fonksiyonunun yerel minimum değeri kaçtır? göre, (b,c) nedir?
6. f(x) —x3 ™2x2 + x ~ 2

10. f(x) = x3 ~ 2 x2 +ax + b
fonksiyonunun yerel ekstrem um noktalarının ap‘
sisleri toplamı kaçtır? eğrisinin yerel minimum noktası A(1,4) olduğuna
göre, (a,b) nedir?
I f(x) = x + mx + n Şu şekii iyi inceleyin. Aslında bu kısımla ilgili her şe

yin Özeti var bunda, f nin türevinin ( f 1nün) grafiği ve
eğrisinin ( - 1 ,5 ) noktasında yerel ekstremumu rildiğinde f fonksiyonunun nerde azalan, nerde artan
olduğuna göre, m.n çarpımı kaçtır? olduğunu ve hangi noktanın yerel minimum, hangisi
nin yerel maksimum olduğunu çok net bir şekilde gö
rebilirsiniz. Ama görmek için bakmanız lâzım tabii ki©
yerel yerel yerel

min. m ax. min.
2, f{x) = x3 +bx +cx + 4
fonksiyonunun x = 1 ve x = - 4 apsisii noktaların Yukarıdaki şekilde f nin türevinin ( f ' nün) grafiğinden
da yerel ekstremumu olduğuna göre, b - c farkı işaret tablosuna nasıl geçtiğime dikkat edin.
kaçtır?
4. Aşağıda, her noktada türevlenebilir bir f fonksiyonu

nun türevinin (f ’ nün) grafiği verilmiştir.
Yukarıdaki verilere uygun olarak alınacak f fonk

siyonu için aşağıdakiierden hangileri kesinlikle
+mx doğrudur?
f(x) =
x -1
i. _ w < x < 1 aralığında azalandır.
fonksiyonunun x = 2 apsisii noktasında yerel
ekstremumu olduğuna göre, m kaçtır? M. 1 < x < «> aralığında artandır.
İH. x = 1 de yerel maksimumu vardır.
IV. x = 1 de yerel minimumu vardır.
V. ( - °°, 00) da artandır.
lilll
5. f(x) = x3 ~ -|x 2 +-1
fonksiyonu için aşağıdakiierden hangisi yanlıştır?
A) x = O da yerel maksimumu vardır.

Soruda f nin türevinin (f " nün) grafiği verilir ve artan,
B) x = 1 de yerel minimumu vardır.
/azalan olduğu aralıklar ile ekstrem um noktalarıyla ilgili
■.ŞSyler sorulursa yapmanız gereken yine 1. türevin işa- C) Yere! maksimum değeri 1 dir.
tablosunu hazırlamak olsun. Çünkü en rahat Öyie D) 1 < x < 00 aralığında artandır.
/ Çözülüyor©
E) O < x < 1 aralığında artandır.
6. Aşağıda, her noktada türevienebilir bir f fonksiyonu 8. Aşağıda, her noktada türevienebilir bir f fonksiyonu
nun türevinin { f ' nün) grafiği verilmiştir. nun türevinin (f ‘ nün) grafiği verilmiştir.

siyonu için aşağıdakilerden hangileri kesinlikle
doğrudur?
Buna göre, y = f(x) fonksiyonunun yerel
ekstremum noktalarının apsisleri toplamı kaçtır?
I. - 2 < x < 4 aralığında azalandır,
il. 4 < x < 00 aralığında artandır.
III. x ~ - 2 de yerel maksimumu vardır.
İV. x = 4 te yerel minimumu vardır.
V. x = 1 de yerel minimumu vardır.
9. Aşağıda, her noktada türevienebilir bir f fonksiyonu

7. Aşağıda, her noktada türevienebilir bir f fonksiyonu
nun türevinin ( f ' nün) grafiği verilmiştir.
nun türevinin ( f 1nün) grafiği verilmiştir.

Yukarıdaki verilere uygun olarak alınacak f fonk' siyonu için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle
siyonu için aşağıdakilerden hangileri kesinlikle doğrudur?
doğrudur?
A) - 1 < x < 3 aralığında artandır.
I. ~ 6 < x < - 2 aralığında azalandır. B ) 3 < x < 5 aralığında azalandır.
II. - < x < - 4 aralığında azalandır. C) x = 1 de yerel maksimumu vardır.
III. x - 1 de yerel maksimumu vardır. D) x = - 1 de yerel minimumu vardır.
IV. x™ - 2 de yerel minimumu vardır. E) x = 5 te yerel maksimumu vardır
V. x = 5 te yerel maksimumu vardır.
Vi. - 2 < x < 5 aralığında artandır
Maksimum ve Minimum Problemleri Bunun için ilk önce eğri üzerinde bir nokta alın. Sonra
da bu noktanın orijine olan uzaklığını formülle ifade
Pİyeiim ki elinizde bir fonksiyon var.© Bu fonksiyo edin. (Formülü de bilin gari©).
nun minimum ya da maksimum değerini buiamaz mı O
sınız? İşte buradaki olay da bu. Ama çoğu zaman Eğri üzerindeki bu nokta A(x,y) olsun. Ve y = msş
fonksiyonu vermiyorlar tabii. Siz yazıyorsunuz.
zaten. Dolayısıyla alınan nokta a | x, ^-joldu.
Birazdan göreceksiniz zaten. Maksimum - minimum
sorularında genel olarak, bir uzunluğun, alanın, Şimdi bu noktanın 0(0,0) a uzaklığını koordinatları bi
hacmin veya başka bir şeyin en az ya da en çok linen iki nokta arasındaki uzaklık formülünü kullana
kaç olabileceği sorulur. rak yazın.
Maksimum ve minimum sorularını çözerken genel bir Hatırlayın© A(x1,y 1) veB(x2,y 2 ) noktaları arasın
yöntem bitmek önemli. Yoksa farklı gibi duran her so
daki uzaklık [AB j = idi.
ruda " Şimdi n'tcez?” diye düşünmenin âlemi yok.
ilkönce kafanızda şunu netleştirin.
Buradan da istenen uzaklığı x e bağlı olarak
Sizden maksimum ya da minimum olması îstenen
nedir? Bir uzunluk mu? Bir alan mı? Her neyse iş | AO[ = ^(x™ 0)2 + |~ ~ o j şeklinde ifa
te... Bunu belirleyin.
Daha sonra bunu bir değişkene bağlı olarak ifade de edin.
edin. (Yani, bir fonksiyon elde edin.) Artık bundan sonrası önceki antrenmanlar gibi.
Bundan sonrası ise kolay. f(x) = ^ + - y fonksiyonunun en küçük değeri kaç
Şimdi elinizde bir fonksiyon var ve siz bu fonksiyonun
maksimum ya da minimum değerini bulmak İstiyor tır? Bunu bulacaksınız.
sunuz. Artık yapmanız gerekeni biliyorsunuz. Yapa
Bunun için bu fonksiyonun türevini alıp sıfıra eşitle-
cağınız şey; bu fonksiyonun türevini ahp ve sıfıra
eşitlemek ve maksimum ya da minimum yapan değe 2* - Ji
ri bulmak. yin. Ve f'(x } = — ======■ = 0 dan x = 42 yi bulun.
Herhalde bir şeyler bulursunuz.©
z - F 7?
Ama cevap 42 değil tabii ki. Eğer soruda sorulan eğri
Örnek Soru
üzerindeki orijine en yakın noktanın apsisi olsaydı cevap
o
x > 0 oimak üzere, y eğrisinin başlangıç nok 42 olurdu. Ama istenen x ~ 4 2 için | AO I nun değeri.
tasına en yakın olan noktasının, başlangıç nokta Artık x = V2 için j AO I - 2 yi bulursunuz.
sına olan uzaklığı kaç birimdir?
Evet, biraz uzun gibi. Ama olayın temel mantığını an
Çözelim© layabilmeniz için hem biraz zor bir soru seçtim. Hem
ilk önce sizden neyin İstendiğini kafanızda netleştirin. de bu soruyu çözerken düşündüğüm her şeyi yaz
dım.
i 2
istenen y eğrisi üzerindeki orijine en yakın nok Anladınız mı bari©
tanın tespit edilerek bu noktanın orijine olan uzaklığı x.(4 - x)

nın hesaplanması,
çarpımının en büyük değeri kaçtır?
Yani, iki nokta arasındaki uzaklığın en küçük değeri.
O halde yapmanız gereken şey bu uzaklığı bir değiş-
kene(x e) bağlı ifade edip sonra x e göre türevini al
mak.
Kısacası y = ~ eğrisi üzerindeki bir noktanın orijine
olan en kısa uzaklığı soruluyor.

2. y=8- x
6. |AB| = V ( x ~ 2 ) 2 + ( x - 4 ) 2
olduğuna göre, x.y çarpımının en büyük değeri
kaçtır? olduğuna göre, |AB| en az kaçtır?
3. y = V"4 - X2 7. Hangi x değeri İçin
olduğuna göre, x + y toplamı en çok kaçtır? | A B j = / x 4 -i- (3 -
uzunluğu en az kaçtır?
4. A ve B noktaları arasındaki uzaklık L dir. 8. x pozitif reei sayısı için

4
X “i-------
X
toplamının en küçük değeri kaçtır?
olduğuna göre, L en az kaçtır?
5. y = x2 ~ 9 x - 2 9. 3x -s- y - 120 olduğuna göre, x,y çarpımının

olduğuna göre, x in hangi değeri için x + y topla^ büyük değeri kaçtır?
mı en küçük olur?
^ a + b = 6 olduğuna göre, a b2 çarpımının en 4. x ve y pozitif reel sayılar olmak üzere,

büyük değeri kaçtır? x.y - 1 6 olduğuna göre, x + y toplamının en küçük
değeri kaçtır?
2. Kenar uzunlukları 20 - x2 cm ve 4x + 2 cm olan

dikdörtgenin çevresi en çok kaç cm dir? 5. Farklı iki kenarının uzunlukları (x + 4) cm ve
(12 - 2x) cm olan dikdörtgenin alanı en çok kaç
cm2 dir?
y = \/ 4 - X2 6. f(x) = x2 + 3x eğrisi üzerindeki A(xi ,y1)noktası
olduğuna göre, x.y çarpımının en büyük değeri nin koordinatları toplamı x1 in hangi değeri için
kaçtır? en küçük olur?
7. y ~ x 2 parabolü üzerindeki P(a,b) noktası alınıyor. 10. x2 + (m - 3)x + m + 3 = 0 denkleminin kökleri ^

ve x 2 dir.
Buna göre, a nin hangi değeri için a3 - 3b farkı
minimum olur? 2 2
Buna göre, \ +K, toplamını minimum yapan ı
değeri kaçtır?
11. x2 + (m2 + 5)x 4- m - 2 = 0 denkleminin kökleri

8. y = 4sinx + 3cosx in O .İL aralığında aldığı en
2 ve x 2 dir.
büyük değer kaçtır?
1 1
Buna göre, z ~ +— toplamım maksimum yapan
X1 2
m değeri kaçtır?
9, f(x) = 2sinx + cosx 12. Bir imalatçı, tamamım Q - 2x + 1 TL ye mal ettiği x

fonksiyonunun [0, 2ız] aralığında aldığı en küçük tane kalemin tanesini P = 4 - 0,02x TL den satıyor.
değer kaçtır?
Buna göre, imalatçının toplam kârının maksimum
olması için kaç kalem imal etmesi gerekir?
^ Analitik düzlemde A(2, 2) ve B(k - 2, k) noktaları 4. y = ~~ fonksiyonunun başlangıç noktasına en

veriliyor.
yakın olan noktasının, başlangıç noktasına olan
Buna göre, k nin hangi değeri için | AB | en küçük uzaklığı kaç birimdir?
değerini aiır?
5.
2, Dik koordinat düzleminde, A (- 5,0), B(2,0), C{6,0)
noktaları veriliyor
Buna göre, Ox - ekseni üzerindeki hangi noktanın

bu noktalara olan uzaklıklarının kareleri toplamı
en küçüktür? x
İ
Şekilde grafiği verilen y = ~ fonksiyonunun ori
jine en yakın noktası P(a,b) olduğuna göre,

jO P İkaç birimdir?
; ?• Dik koordinat düzleminde y + 2x = 4 doğrusunun

başlangıç noktasına (orijine) en yakın noktasının 6. y = x2 parabolünün A(3,ö) noktasına en yakın
apsisi kaçtır?
noktası B olduğuna göre, B noktasının apsisi
kaçtır?
❖ TÜREVİN UYGULAMALAR!
7. 9.
i
Mutfak 2x
I
î
Çalışma odası 3x
Şekildeki gibi dikdörtgen biçiminde ve bir kenarında
duvar bulunan bir bahçenin üç kenarına bir sıra tel
çekilmiştin
Koridor, mutfak ve çalışma odasından oluşan bir iş.
Kullanılan telin uzunluğu 80 m olduğuna göre, yerinin yukarıda verilen modeli ABCD dikdörtgenidir
bahçenin alanı en fazla kaç m2 olabilir? ve bu dikdörtgenin çevresinin uzunluğu 48 metredir.
Bu iş yerindeki mutfağın en geniş olması için x

kaç metre olmalıdır?
10. M
8. 1 cm
C
1 cm 1 cm
1 cm
K L
Dikdörtgen biçimindeki bir bahçenin [AD] kenarının
Çevresi 8 cm oian ABCD dikdörtgenin dışına kenarla
tümü iie [AB] kenarının yansına şekildeki gibi duvar
rından 1 cm uzaklıkta KLMN dikdörtgeni çiziliyor.
örülmüş, kenarlarının geriye kalan kısmına bir sıra tel
çekilmiştin
Buna göre, KLMN dikdörtgenin alanı en cok kaç
Kullanılan telin uzunluğu 120 m olduğuna göre, cm2 olabilir?
bahçenin alanı en fazla kaç m2 olabilir?
ptrt. yöntem (Tabir-i diğerle korsan yol©)

Belki işinize yarar diye söylüyorum. Bir üçgenin içine
çizilen dikdörtgenlerden alanı en büyük olanın alanı
üçgen alanının yarısına eşittir. Ve her zaman öyle
dir©
Çember içine çizilen max. alanlı veya çevreli dikdört
gen de karedir.
Şekilde taban uzunluğu j BC [ ~ 8 cm ve bu tabana

Ay ait yüksekliği 6 cm olan ABC üçgeninin iç bölgesin
de şekildeki gibi dikdörtgenler çiziliyor.
Bu dikdörtgenlerden alanı en büyük olanının

alanı kaç cm2 dir?
Şekilde, koordinat düzleminin birinci bölgesinde B

köşesi 2x + y = 16 doğrusu üzerinde olan OABC
dikdörtgeni verilmiştir.
Buna göre, dikdörtgenin alanı en çok kaç birim

karedir?
4. b
O K A
Yukarıdaki şekilde merkezi O, yarıçapı

Şekilde, dik kenar uzunlukiarı 4 cm ve 5 cm oian j OAI - j OB i = 2 cm otan dörtte bir çember yayı üze
ABC dik üçgeninin içine M ve N köşeleri dik kenar rindeki bir N noktasından yarıçaplara inen dikme
lar üzerinde K ve L köşeleri de hipotenüs üzerinde ayakları K ve L dir.
olan KLMN dikdörtgeni çizilmiştir.
Buna göre, OKNL dikdörtgeninin en büyük alanı
Buna göre KLMN dikdörtgeninin aianı en çok kaç cm2 dir?
kaç cms dir?
Şu iki soruda üçgenlerin ikizkenar olmass gerek©
Şekilde, yarıçapı j OB | ~ 4 cm olan yarım çemberin

içine ABCD yamuğu çizilmiştir.
Buna göre, alanı en büyük ABCD yamuğunun

Dik yarıçapları [OA], [OB] ve yarıçapı 4 birim olan yüksekliği kaç cm dir?
çeyrek çember üzerindeki değişken bir P noktası
nın OA üzerindeki dik izdüşümü H olduğuna göre,
POH üçgeninin çevresi en çok kaç bîrim olabi

lir?
8. Yarıçapı 6 cm olan bir çember içine çîzilebüecek

en büyük alanlı dikdörtgenin çevresi kaç cm
dir?
Şekilde, denklemi x2 + y2 = 4 olan dörtte bir çem

berin P noktasının x ekseni üzerindeki dik izdüşü
mü A(x,0) noktasıdır.
Buna göre, OAP üçgeninin alanı x in hangi de

ğeri için en büyüktür?
Şekildeki P(x1,y 1) noktası denklemi y = x(4 - x)

olan parabol üzerindedir. Şekilde y = x2 parabolü üzerindeki B noktasının
y = 3 doğrusu ve Oy ekseni üzerindeki dik izdüşüm
>q in hangi değeri için x1 + y 1 maksimumdur? leri sırasıyla A ve C dir.
y s 3 doğrusunun Oy eksenini kesim noktası D

olduğuna göre ABCD dikdörtgeninin alanı en
çok kaç cm2 dir?
Denklemi y = Vx" oian şekildeki parabolün P noktala

rının x ekseni üzerindeki dik izdüşümü H(x,0) dır.
A ve B noktaları Ox ekseni üzerinde, C ve D noktalan
ise y = 3 - x2 paraboiü üzerinde pozitif ordinatı s nok A(12,0) olduğuna göre, HAP üçgeninin alanı, x İn
talar olmak üzere şekildeki gibi ABCD dikdörtgenleri hangi değeri İçin en büyüktür?
oluşturuluyor.
Bu dikdörtgenlerden alanı en büyük olanın alanı

kaç birim karedir?
S.
7.
y = 8 x+ 9
■£> x
Şekilde grafiği verilen y — 2x2 parabolü İle

Şekilde dik koordinat düzleminde grafiği verilen y =
y = 8x + 9 doğrusu arasında y eksenine paralel ola
lnx eğrisinin üzerinde alınan B noktasının Ox ve Oy
cak biçimde | MN | çizilmiştir,
ekseni üzerindeki dik izdüşümleri sırasıyla C ve A dır.
Buna göre, j [\fljg I en cok kaç birimdir?
Buna göre, OABC dikdörtgeninin alanı en çok kaç
birim karedir?
8. Bir üretici, üretim maliyeti Q ~ 10x + 20 lira olan x

6. Bir kare dik prizmanın tabanının bir ayrıtı île yük
adet ürünün tanesini P - 90 - 0,2x liradan satıyor.
sekliğinin toplamı 6 cm olduğuna göre, bu priz
manın hacmi en çok kaç cm3 tür? Buna göre, üreticinin toplam karının maksimum
olması için kaç adet ürün satması gerekir?
-----
j, TÜREVİN UYGULAMALARI
Büküm (Dönüm) noktası, iç bükeylik, dış O halde genel bir özet yapıp şunları not edelim.
bükeyük ve İL türevle İlişkisi Bir fonksiyonun içbükey, dışbükey olduğu aralıklar
veya dönüm (büküm) noktası sorulmuşsa bunlar ikin
Önce güzel bi şekil yapayım© ci türevle ilgilidir.
Örnek Soru
f(x) = x3 + 6 x2 - 3 x + 2
fonksiyonunun içbükey, dışbükey olduğu aralık
lar ve büküm(dönüm) noktası nedir?
iç b ü k e y ( k o n k a v ) d ış b ü k e y (k o n v e k s )
çu k u rlu k y ö n ü a ş a ğ ı ç u k u r lu k yön ü y u k a rı
Çözelim.©
f"(x ) < 0 f"(x) > 0
Aklınızda olsun. Bir fonksiyonun
Bir eğriye tanım aralığının belli bir ait aralığında çizi İçbükey (konkav), dışbükey (konveks) olduğu aralık
len teğetler eğrinin üstündeyse eğri bu aralıkta içbü lar veya büküm (dönüm) noktası sorulmuşsa bunlar
key (çukurluğu aşağı doğru), altındaysa dışbükey ikinci türevle ilgilidir. Onun için hemen fonksiyonun
(çukurluğu yukarı doğru) dır. ikinci türevini alın kökleri bulun ve işaret tablosu ya
parak İşaretini inceleyin.
Bunun türevle ilişkisi ne? Onu da izah edeyim. Alalım bakalım ikinci türevi. Ve sıfıra eşitleyip kökle
Bir fonksiyonun ikinci türevi (f ”) fonksiyonun iç rini bulalım. Sonra da tablo tabii kİ.
bükey (çukurluğu aşağı) olduğu aralıkta negatif, Ama önce birinci türev.
dışbükey (çukurluğu yukarı) olduğu aralıkta ise f'(x ) = 3x2 + 1 2 x -3 bunun da türevini alıp ikinci tü
pozitiftir. Bütün olay bu işte©
revi bulalım.
Özetleyeyim.
f H(x) = 6x +12 = 0 dan x = ~ 2 yi bulun.
f ”(x) < 0 ise fonksiyon içbükey (çukurluk aşağı)
f "(x) > 0 ise fonksiyon dışbükey (çukurluk yukarı)
Büküm (Dönüm) Noktası
Fonksiyonun içbükeylikten dışbükeyliğe veya dsşbü-

keylikten içbükeyüğe geçiş noktalarına fonksiyonun büküm
noktasi
büküm (dönüm) noktaları denir.
Tabloda her şey var. Bakıp anlayın artık©
(_ oo, -2 ) aralığında İkinci türev negatif olduğundan
fonksiyon bu aralıkta içbükeydir.
( -2 , co) aralığında ise ikinci türev pozitif olduğundan
bu aralıkta dışbükeydir.
Bu fonksiyonun büküm (dönüm noktasının apsisi ise
- 2 dir. Doğru. Peki, ordinatı kaçtır?
f(—2) değil mi?
O da f(-2) = 24 olduğundan dönüm noktası (-2,24)
tür. Var mı bi problem?
Şekilde x = a noktasında türevlenebilen f fonksiyonu
bu noktanın solunda içbükey (f "(x) < 0), sağında Gördüğünüz gibi birinci ve ikinci türevin yorumu aca
dışbükey (f "(x) > 0), olduğundan x = a da dönüm yip zor bi şeye benzemiyor. Biraz bilgi birikimi, biraz
(büküm) noktası vardır. da cebirsel yetenek varsa sıkıntı olmuyor. Aksi du
rumda üzgünüm tabii ki.
Sir fonksiyon büküm (dönüm) noktasında Aslında eşitsizliklerdeki gibi tablo yapmayı ve ne an
türevienebilir ise bu noktadaki ikinci türevi sıfır lama geldiğini bilmiyorsanız öğrenip gelmenizde fay
dır. Yanî, verilen şekilde f "(a) - 0 dır. da var© Gidip Öğrenin de öyle gelin.©
1. Denklemi y = x3 + x2 oian eğrinin dönüm (büküm) 5. f(x) = ~x3 + 3x2 + 2x + 3

noktasının apsisi kaçtır? fonksiyonunun dönüm (büküm) noktasının koor
dinatları nedir??
6. f(x) = x4 -m x 3 +mx + m
2. f(x) = -2x3 + 6x2 + 3x +1
fonksiyonunun büküm(dönüm) noktasının apsisi fonksiyonunun büküm (dönüm) noktasının apsisi
- 1 olduğuna göre, ordinatı kaçtır?
kaçtır?
3. f(x) = -x 3 + 3x2 + x -1 7. f (x) = -2x3 + 6x2 + 4x - 3
fonksiyonunun büküm (dönüm) noktasının ordi fonksiyonu hangi aralıkta dışbükeydir? (Çukurluk
.
natı kaçtır? yönü yukarı doğrudur?)
4. f(x) = kx3 +6x2 - 7 x - 2 8. f(x) = x4 - 6 x 2 ~2
fonksiyonunun büküm (dönüm) noktasının apsisi fonksiyonu hangi aralıkta İçbükeydir? (Çukurluk
1 olduğuna göre, ordinatı kaçtır? yönü aşağı doğrudur?)

f(x) = x3 +ax2 +b 5. Denklemi y = x3 - 3x2 + x + 2 olan eğri,

fonksiyonunun büküm (dönüm) noktası B(1,3) ol a) Hangi aralıkta İç bükeydîr?
duğuna göre, b kaçtır?
b) Hangi aralıkta dış bükeydir? >
c) Dönüm (büküm) noktası nedir?
2. f(x) = x3 + ax2 + bx~-4

eğrisinin dönüm noktası A (-1 ,3) olduğuna göre,
a.b çarpımı kaçtır?
o )Ç
6. Denklemi y = -x + — + 3 olan eğri,
a) Hangi aralıkta iç bükeydir?

b) Hangi aralıkta dış bükeydir?
c) Dönüm (büküm) noktasının apsisi kaçtır?
3. f(x) = ~2x3 + ax2 ~bx + 4
denklemiyle verilen eğrinin dönüm (büküm) nok

tasının apsisi -1 ve eğrinin x - 1 de yerei
ekstremumu olduğuna göre, (a,b) nedir?
4 3
X X
7. Denklemi y = ------------ 1 olan eğri,
12 3
a) Hangi aralıkta İç bükeydir?
b) Hangi aralıkta dış bükeydîr?
c) Dönüm (büküm) noktasının apsisleri kaçtır?
f{x) = x3 ~ 3 x2 +4x + 2
fonksiyonuna büküm (dönüm) noktasında çizilen

teğetin eğimi kaçtır?
Yukarıda grafiği verilen f fonksiyonunun çukurluğu

Yukarıda grafiği verilen f fonksiyonunun çukurluğu
x = 4 apsisli noktada yön değişmektedir.
x = 2 apsisli noktada yön değişmektedir.
Buna göre, ( - 00, 00) aralığında tanımlı f fonksi

Buna göre, ( - 00, 00) aralığında tanımlı f fonksi
yonu için aşağıdaki soruları cevaplayınız.
yonu için aşağıdaki soruları cevaplayınız.
15. Aşağıdakîlerden hangisi yanlıştır?
S. f fonksiyonunun yerel maksimum noktasının
apsisi kaçtır?
A) f(3) > 0 B ) f ‘(2) = 0 C ) f !,{1)<0
D) f "(6) < 0 E )f'(9 )> 0
9. f fonksiyonunun yerel minimum noktasının apsisi

kaçtır?
16. Aşağtdakİlerden hangisi yanlıştır?
A) f{5) = 0 B )f'(-2 ) = 0 C) f "(7) > 0

1 0 .f fonksiyonunun yerei maksimum değeri kaçtır?
D) f "(4) = 0 E) f '(5) < 0
11. f fonksiyonunun artan olduğu en geniş aralık

nedir?
17, Aşağıdakîlerden hangisi doğrudur?
A ) f( -2 ) = f'(7) B) f ’{£>) > f(10)
12. f fonksiyonun azalan oiduğu en geniş aralık ne C) f '(0) < f "(2) D) f '(1).f '(2) > 0
dir?
E) f '(~3),f "(3) > 0
13. f fonksiyonunun büküm noktasının apsisi kaçtır?
18. Aşağıdakîlerden hangisi doğrudur?
14. f fonksiyonu hangi aralıkta içbükeydir? A) f f(3) < f(4) B) f '(8) < f(8)
C) f "(0) > f "(4) D) f "(2).f{2) > 0
E )f'(1).f"(1)> 0
$ TÜREVİN UYGULAMALARI 19,ANTPİffllAN
Yukarıda her noktada türevienebüen f fonksiyonunun

birinci türevinin ( f ' nün) grafiği verilmiştir.
Aşağıdaki soruları bu grafiğe göre cevaplayınız.

Yukarıda her noktada türevienebüen f fonksiyonu
f fonksiyonunun yerel maksimum noktalarının nun çukurluğu x = 3 ve x = 8 apsisii noktalarda yön
apsisleri toplamı kaçtır? değiştirmektedir.
Buna göre, f fonksiyonu için aşağıdakiierden

hangisi yanlıştır?
2. f fonksiyonunun yerel minimum noktasının apsisi A) - oo < x < 3 aralığında içbükeydir.

kaçtır? B) x = 3 te büküm noktası vardır.
C) 3 < x < 8 aralığında f "(x) > O dır.
D) 8 < x < °° aralığında dışbükeydir.
E) f "(8) > f "(1) dir.
Şunu da bilseniz hiç fena olmaz.© Biraz ayrıntı gerçi,
Ama olsun. Yine de bakın siz.©
Bir fonksiyonun 1. türevinin grafiğine çizilen te
ğetin eğimi 2. türevi verir. Dolayısıyla 1. türevin
fonksiyonunun artan olduğu aralıklarda ikinci tü
rev pozitif, azalan olduğu yerlerde ise negatiftir.
3. f fonksiyonunun büküm noktalarının apsisleri

kaçtır?
4. f fonksiyonun artan olduğu en geniş aralık nedir?
5. f fonksiyonun azalan olduğu en geniş aralık ne

dir?
Yukarıda her noktada türevii f fonksiyonunun ikinci
türevinin grafiği verilmiştir.
Buna göre, f fonksiyonu için aşağıdakiierden

8. f fonksiyonunun içbükey (çukurluğu aşağı) oldu hangisi doğrudur?
ğu en geniş aralık nedir?
A) 2 < x < ^ aralığında azalandır.
B) (-«>,00) aralığında artandır.
C){-■*>, 2) aralığında artandır.
D) x - 2 de dönüm (büküm) noktası vardır.
f fonksiyonunun dışbükey (çukurluğu yukarı)
olduğu en geniş aralık nedir? E) 00) aralığında dışbükeydir.
Yukanda her noktada türevlenebilen f fonksiyonu

nun birinci türevinin (f ’ nün) grafiği verilmiştir.
Şekilde f fonksiyonunun türevinin ( f ' nün) grafiği
Buna göre, f fonksiyonu için aşağıdakilerden verilmiştir.
hangisi yanlıştır?
Buna göre, f fonksiyonu için aşağıdaki ifadeler
A) - «o < x < 1 aralığında dışbükeydir. den hangileri doğrudur?
B) x = 7 de büküm noktası vardır.

A) - 3 < x < 2 aralığında dışbükeydir.
C) 3 < x < 7 aralığında iç bükeydir.
B) x = 7 de ekstremumu vardır.
D) - 2 < x < 3 aralığında iç bükeydir.
C) 2 < x < 7 aralığında iç bükeydir.
E) f "(1) > f "(2) dir.
D) 5 < x < 9 aralığında iç bükeydir.
E )„« ,< x < - 3 aralığında dışbükeydir.
Şekilde f fonksiyonunun türevinin ( f ' nün) grafiği Yukanda her noktada türevlenebilen f fonksiyonu
verilmiştir. nun ikinci türevinin ( f " nün) grafiği verilmiştir.
Buna göre, f fonksiyonu için aşağıdaki ifadeler' Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
den hangileri yanlıştır?
A) - 5 < x < - 1 aralığında içbükeydir.
A ) ~ 6 < x < - 1 aralığında artandır
B) x = - 3 te bir büküm noktası vardır.
B) x ~ 5 te ekstremumu vardır.
C) x = 6 da bir büküm(dönüm) noktası vardır.
C) - 1 < x < 5 aralığında azalandır.
D) - < x < - 5 aralığında içbükeydir.
D) - 1< x < 5 aralığında dışbükeydir.
E) x = 2 de bir büküm noktası vardır.
E) 7 < x < aralığında içbükeydir
Limit Sorularında Türevin Kullanılması Örnek Soru
Bunu kesinlikle çok seveceksiniz© lim Y + / - 2

X 1 X —X
Çünkü daha önce bir sürü zaman harcayarak çöz
düğünüz© bazı gıcık limit sorularını şimdi acayip
koiay bir şekilde çözeceksiniz. Ama baştan söyle Çözelim©
yeyim. Türev aima kurallarını biliyor olmanız lâzım. Limit sorularını çözerken yapacağınız ilk şeyi hatırla
Türev aima kurallarını bitmiyorsanız üzgünüm. yın. x yerine verilen değeri yazıyorduk.
Yazalım bakalım.
L’Hospital Kuralı (Lopİtai dîye okuyun.©) lim

12 _1 0
Dayanamayıp söylicem. © Bîr kerem bu adam! bu
kuralı çalmış, ‘bu bir. Sonuç çıkınca daha önce çarpanlara ayırma yön
Şimdi "Nereden biliyorsun ki?” diyeceksiniz.
temlerini ve müthiş cebirsel yeteneklerinizi kutlanıp
Eee... Araştırdık herhalde© bu belirsizlik olayını halletmeye çalışıyordunuz.
Aslında bu kural John Bemolü denen adama ait Yine deneyin bakalım.
miş. Adamcaz kuralı bulmuş ama nimetini Yemiyor di mi?
L'Hospîtal amca yemiş. Başka şeyler yiyip yemedi İşte L' Hospital kuralı bu sıkıntılı durumdan kurtulmak
ğini bilmiyorum.© Bu da iki© İçin kutlanılıyor.
Neyse o kısmı boş verin. Sizi ilgilendiren kısmına Kuralı az önce anlatmaya çalıştım. Ama isterseniz
geleyim. tekrardan hatırlayın. Kural şuydu; soruda — Ve ~

0 oo
Diyelim ki limiti hesaplarken x e değer verdiniz. Ve belirsizliği varsa payın ve paydanın ayrı ayrı türevini
bir de baktınız ki sonuç ~ veya — çıkıyor. Bu du- alıp x e tekrardan değerini veriyorduk.
U 00
Alıp da verelim bakalım kaç çıkıyor?
rumda yapmanız gereken payın türevini ayrı, pay
iim x5 + x 2 ~2 = |im 5 ^ ± | x = 5^ t | ,1=7
danın türevini de ayrı almak ve x yerine değerini x 1 x —x x— >1 2x —1 2.1 —1
tekrardan yazmak. Sonuç kaç ise ümit değeri de o
işte sonucu bulmuş olduk.
dur.
Şimdi anladınız mı hangi limit sorularında L’Hospital
Bu kurala L’Hospital kuralı denir. Ve acayip fayda kuralı kullanıldığını?
lı bîr kural.© Göreceksiniz.©
Eğer belirsizlik devam ederse problem değil. Siz de X2 - x - 6
1. üm
kuralı uygulamaya devam edersiniz. x 3 —9
Ama unutmayın kî bu kural sadece ~ ve — limitinin değeri kaçtır?

O OD
belirsizliği varsa kullanılır. Yoksa kafanıza göre

her soruda kullanamazsınız. Bilginiz olsun©
Bir kez daha söyleyeyim. Bu kuralı uygularken
payın türevini ayrı, paydanın türevini ayrı ala
caksınız. Anladınız mı?
Anlamadıysanız bir daha okuyun©
Yine anlamadıysanız bi daha.©
Ve lütfen kuralı uygulamadan önce soruda x3 - 8
2. iim
x -» 2 x 2 „ 9 x + 14
— ve — belirsizliği olduğundan da emin olun.
U oo
Bir örnek çözersem anlattıklarımı daha iyi anlaya
caksınız©
x + 5x - 6
3. hm 2
x "">1 X -X 7. lim ------
X -> -1 X + X
V - ı
a3 - 2 a 2b + b3 8. ıım
4. lîm x->1 x-1
a-> b
a -a b limitinin değeri kaçtır?
9. lim
x10~ x 5 ~2 x —>64 J x - 8
5. lîm
x -i x +1 limitinin değeri kaçtır?
/x +3 2
x +3x+4 10, tim
6. lim x->1 Vx~1
x -> -1 x - X- 2
lnx x ln x
lim Hm
x —>1 X - 1
x “ > W x 2 -1
lim
İn x r ln(x -1)
8. iim ■ ... .......
-> 1 Vx" ~ 1 x -> 2 ,y x 2 _ 4
limitinin değeri kaçtır? ümitinîn değeri kaçtır?
x - 1 + İn x
lim ln (co sx)
x —> 1
7. lim
x 2 —1 x -> 0 x2 + X
1 - \fx 8. iim --------

lim x -—
>0 X
x-»ı lnx
ln(x + 1) sın-6x ■
9. lim
13. lim
TT sin4x
s ın iT X
14. lim
x 1 X ■1
10. lim
x-»ı lnx limitinin değeri kaçtır?
1-sin3x
15, lim
x + arcsin x IL 4sin2x -1
11. lim
x -> o tan x
2 cos x -1 1+ sin3x
12. lîm 16. lim -----------------
v ™sin2x + cosx
tt tanx - VgT

'-1 + cos 2hx

lim .. x2 +2x
x -»1 x ~1 5. lim -----------
x -> o arctanx
x + sîn4x
1- cos x 6. tim
lim x o 5x
x -» o x
2x + sîn4x
lim > /x -c o s (2 T rx ) 7. lim
x— >o x + îan2x
X 1 x -1
2tanx 8. lim l -o o s 'fr

lim X -» 0 + ^
X - » ît x - TT

sirs(x - 1 ) 6x3 - 6 y 3
9. lim 13. tim —r~7z— L—r
x2 -1 y„> x sın(2x~2y)
ta n~
14. lim
ta n (x2 - 4 ) n —> <x>
10. lim
2 x 4 -1 6
sın 24
15. iim —
sin(2x - 6 ) n -><» <6
11. lim ■ n
■3 x2 - 9
ta n (-^ -r
\x + 1
16. iim
16x2 - 1 6 c 2 X CO 2
12. lim x -1
c~»x 4 s in (x~ c)
£ TÜREVİN UYGULAMALARI â llİİiiS M M İM
sin 1 5. f r(3) = 4 olduğuna göre,

fim X.
f( 5 - 2 h ) - f ( h + 2)
X -> e o 1 iim
2x + 1 h—>1 h -1
limitinin değeri kaçtır? lim itinin değeri kaçtır?
2, f(x) = 2x2 4- 3 6. f: R —> R ye her noktada türevli bir fonksiyon ve

f ( 1 ) = 4 olduğuna göre,
r f( h + 3 ) -f(3 ) . „ ..
olduğuna gore, hm —----- ~— — değeri kaç
tı —>o n f(1 + 3 h )-f(1 -2 h )
hm
tır? h-4d
lim itinin değeri kaçtır?
3. f(x) = etarıx olduğuna göre,

7. f(x) = x2 4-3 x - 2 olduğuna göre,
' it '
f(h + 1 )-f(1 -2 h )
İim lim
n h -> o h
TT
x ->
4 4 lim itinin değeri kaçtır?
f(x) = sin2 x olduğuna göre, 8. f(x) = 2x3 4- x - 1 olduğuna göre,
f(2h + 1 )-f(1 -3 h )
f(x)-f(§) lim
lim h 0

6
9. Türevlenebtiir bir f: R —> R fonksiyonu için x -t- x - sın x

13. lim
f'(x) = 2x2 +1 x -> o 1- cos x
f (3) = 6 limitinin değeri kaçtır?
olduğuna gore, r -----------

tim f (X) ~—6 limitinin değeri
x~>3 x ~ 3
kaçtır?
L’hospital kuralını uyguladınız ama belirsizliği gide 1 -c o s 2 x

14. lim
remediniz diyelim. Ne yapacaktınız? x ->o sınx
Aynı kuralı bir kez daha uygulayacaktınız değil mi? limitinin değeri kaçtır?
10. lim x3 + x 2 - 5 x + 3
x ->1 x3 + 2x2 - 7 x + 4
c o s ( ttx) + 1
15. lim
X -» 1 . ( rrx
sın ■1
Sn(cos x) ^ 2
11. lim
x —> 0
, TT
x.sın —-x 1
2
16. lim
12. CO S 2 x - COS X X-~^1 x~1
lim
x -> 0
FONKSİYON GRAFİKLERİ y = (x + 1) ( x - 1)2(x - 2 )3 gibi bir fonksiyonun gra

Fonksiyonların grafiğini çizebilmek önemli. Fakat
fiği y eksenini x = 0 için y = -8 olduğundan (0,™ 8)
çizemeseniz bile test sorularında kuralı verilen bir
noktasında keser.
fonksiyonun grafiğini veya grafiği verilen bir fonk
siyonun denklemini şıkları irdeleyerek bulabilirsi x eksenini ise y = 0 için x - ~ 1 de keser.
niz. Zaten size de bu lâzım.© Onun için boş verin. . x = 1 de x eksenine teğet
Bütün grafikleri çizmenizin bir âlemi yok. © x = 2 de büküm nok. vardır.
Bu eğrinin grafiği taslak olarak şu şekilde olabilir.
İlk olarak;
Polinom Fonksiyonların Grafikleri

f(x) = x2 - 3 x ~ 4
f(x) = -2 ( x -- 3)2 (x +1)

gibi fonksiyonların (polinom fonksiyonların) grafikle
riyle İlgili sorularda,
Test sorularını gözerken sadece bunları bilmek bile
Eksenleri kesim noktalarına bakın. yeterli.
x eksenine teğet olup olmadığına bakın. Var mı bi zorluğu?
Eğer çok gerekliyse© fonksiyonun artan, azalan ol
duğu aralıklar, yerel ekstremum noktalan ve büküm 1. Aşağıdaki fonksiyonların y eksenini kesim nokta
noktalarını bulun. (Çoğu zaman buna gerek bile ol larının ordinatları kaçtır?
madığını göreceksiniz.)
a) y = x2 - 2x - 8
Hatırlayın.
Eksenleri kesim noktalan bütün fonksiyonlar için
b) y = -2(1-- x)2(x + 1)
aynı şekilde bulunuyordu.
x = 0 İçin fonksiyonun y eksenini kesim noktası,
y = f(x) = 0 için de x eksenini kesim noktaları bu c) y = x3 - x2 - 4x + 4
lunuyordu.
Şu x eksenine teğet olma olayını da İzah edeyim.

Fonksiyon grafikleriyle İlgili test sorularında (özellikle
polinom fonksiyonlar) x eksenini kesim noktalarını
bulmak İşinizi acayip kolaylaştıracak. Göreceksiniz©.
Şu yazdığıma bakın.©
y = (x - a)(x~ b)2 2. Aşağıdaki fonksiyonların a eksenini kesim nokta
/
x = a da keser
\
x ^ b d e teğet
larının apsisleri kaçtır?
a) y = x 2 - x - 2
Bunu grafik üzerinde de temsili olarak göstereyim.

Meselâ bunun grafiği şöyle olabilir. b) y = - 2 ( x - 3 ) 2(x -1 )
c) y = ( x - 1 ) 3(x + 2)2(x - 4)
Aslında buradaki bütün olayın özeti şunda var©

3. Aşağıdaki fonksiyonların eksenleri kesim nokta 5.

ları nedir?
a) y — (x + 1)(x —2 )2
b) y —- 2 x 2 ( 3 “- x )3
Şekilde grafiği verilen fonksiyon aşağıdakîlerden

c) y = (x 2 - 9 ) ( x + 2)
hangisidir?
d) y = - r ( x2- 1)(x+4) A) y = -~-(X - 1)(x ~ 2 ) 2
B) y = { x - 1 ) 2 { x ~ 2 )
C) y ™ (x + 1)2 ( x -~2)
D) y ^ Z - l ( x .f1 ) 2( x ~ 4 )
E) y = (x + 1)2 {2™ x)
6.
4.
Şekilde grafiği verilen fonksiyon aşağıdakilerden

hangisidir?
hangisidir?
A) y = (x2 ™l)(x~3)
A) y = {x + 1 )(x ~ 4 )2
B) y = (x2 - l j 2{x~3)
B) y — {x - 1)2 (x - 4}
C) y = _ _ ^ x 2 —lj( x 3 )4
C) y = (x - 1}{x —4)2
D) y = ~ JL^x2 - lj { x —3 ):
D) y ^ ( x - ~ 1 ) 2 ( x - 4 )
E) y = -~-(x--1) (x —3)
E) y = - i . ( X- 1 ) 2( x - 4 )
3.
Şekilde grafiği verilen fonksiyon aşağıdakiierden Şekilde grafiği verilen fonksiyon aşağıdakiierden
hangisidir? hangisidir?
A) y = (x™3)(x + 1)2(x + 2) A) y = - 2 ( x 2 - l )
B) y = ™ (x2 -f x - 6 j( x + 1)2 B) y = ( x -1 ) 2(x+1)
C) y = 2(x2 - l ) ( x - 2 )
İ C) y = - - l ( x - 1)2{x + 3)(x - 2 )
: 6
; ^ D) y = 2(x2 - l ) 2
i p) y = ^ | x 2 4 -x -6 )(x + -1 )2
E) y = - 4 ( x 2 ~-l)2
E J ys= ( x 2 + x ~ - 6 ) ( x - i r
Şekilde grafiği verîien fonksiyon aşağıdakiierden

Şekilde grafiği verilen f{x) fonksiyonu aşağıdaki-
hangisidir?
lerden hangisidir?
' A) y = - 2^x2 - i) 2 A)f(x) = (x2 -1 )(x + 3)
B) y = - -™-fx2 - i j 2 (x + 4 ) B)f{x) = ~ ( x 2 - 1 ) ( x - 3 )
J C) y ™ — 2 | x 2 - l ) 2 (x i-4 )
C) f(x) = “ (1 - x2)(x + 3)
D) y = - ~ ( x - 1 ) 2 ( x + 4 )
D) f(x) = {x2 - 9 )(x 4-1)
E) y = ~ ( * 2 ~ l ] ( x + 4 )
E) f(x) = 2"(x2 - 1)(x 4- 3)
7. y = ± ( x ~ 1 )2 (x + 2)
fonksiyonunun grafiği aşağıdakilerden hangisi,

dir?
A) B)
-2' X
Şekilde grafiği verilen f(x) fonksiyonu aşağıdaki- ~>x
ierden hangisidir?
A) f(x) = (x2 - 1)(x ~ 2) C) D)
yA
B) f(x) = (x2 - 1)2(x ~ 2) 2
C) f(x) = {x2 - 4)(x -1 )
D) f(x) = (x2 - 1)(x - 4}

E)
E) f(x) = (x2 - 2)(x2 -1 ) yA
-1
->x
7 -1
8. f(x) = 2 (x - 1 ) (x + 2)
6. f ( X) = _ L ( x + 2 )2 (x - 1 )
fonksiyonunun grafiği aşağıdakilerden hangisi
olabilir?
olabilir? A) B)
A) B)
E)
y = ~ ( x —2 )2 ( x + 3)

dir?
2
Yukarıda y = k(x + a) ( x - b ) ( x - c ) fonksiyonunun
grafiği verilmiştir.
Buna göre, a + b + c toplamı kaçtır?
Yukarıda y = (x - a){x ~ b )(x + c )2 fonksiyonunun

Buna göre, a + b + c toplamı kaçtır?
Yukarıda f(x) — k (x - a)2 (x - b ) fonksiyonunun

Buna göre, a + b + k toplamı kaçtır?

Şu ana kadar gördüğünüz gibi türev bilgisi hiç kul
lanmadık. Ama türev bilgisine ihtiyaç duyulan sorular
da olabilir.
Türev bilgisi fonksiyon grafiklerinde yerel ekstremum
noktalan (tepecik ve çukurcukları) bulurken bir de
büküm noktasını bulurken lâzım olabilir. Ama genel
likle test sorularının çoğunda türev bilgisine gerek
kalmaz.
Rasyonel F onksiyonların Grafiği Genel olarak

P(x)
y — -------- --------------
2 x —4 x2 (x - a)(x - b)2
y= y -------- gibi rasyonel fonksiyonların
x +1 x —2
grafiğiyle ilgili test sorularım gözerken de işinize ya
x = a da KELEB EK X = b de BACA
rayacak bir iki şey var. Ve soruları doğru çözmek için
bunlar yeterli.
Fonksiyonunun grafiği taslak olarak (yani, öylesine
çizersem) şöyle olabilir.
e Eksenierî kesim noktalarına bakın.
x = 0 için y eksenini, y = 0 için de x eksenini kesim
noktaları bulunur.
Genei olarak ifade edeyim.
x = a da keser x = b de teğet
\ /
(x - a)(x - b)
V QM Burada şuna dikkat edin. Şekildeki eğri de kelebek
olan asimptotta yani x = a da eğri asimptotun sağın
Yani, payın tek katlı köklerinde eğri x eksenini da ve sofunda birinde aşağı diğerinde yukarı gider.
kesiyor, çift katlı köklerinde ise x eksenine teğet Baca olan asimptotta ise hem sağ hem de solda ya
oiuyor. Burası önemli işte. aşağı ya da yukarı gider. Bu dediklerimi üstteki şekil
de görün isterseniz.
« Asim ptotları bulun.
Örneğin,
Asimptot olayı sizin için yeni bir kavram. Ama sıkıntı
x2 ~ 3x
etmenize gerek yok. Çünkü zor bi şey değil.
Asimptot, fonksiyon grafiğine sonsuzda teğet olan (x2 - l]( x - 2)2
doğrudur, (ya da eğri) Rasyonel fonksiyonlarda olur.
Eğrisinin düşey asimptotları x2 -1 = 0 dan x ~ 1 iie
Polinom fonksiyonlarda böyle bi şey yoktu.©
x = - 1 (Bunlarda kelebek var.) doğrularıyla
Düşey asimptot ( x - 2 ) 2 - 0 dan x = 2 doğrusudur. (Burada baca var.
P(x) ve Q(x) sadeleşmeyen iki fonksiyon olmak üze- Çünkü tam kare ifade)
Rasyonel fonksiyonların grafiğiyle ilgili test soruların:
P(x)
re, f(x) — fonksiyonunda Q(x) ~ 0 eşitliğini sağ gözerken bu kelebek ve baca olayı çook çok önemli.
Göreceksiniz.©
layan x değerlerinde düşey asimptot vardır.
Yatay Asimptot
Örneğin,
p/x\
x2 - 4 f(X) = fonksiyonunda payın derecesi payda-
W ~ (x -1 )(x + 3)
nınkinden küçük ya da eşit olursa eğrinin bir de yatay
fonksiyonunun düşey asimptotları paydayı sıfır yapan
asimptotu olur. Yatay asimptot x -» w İçin ümit değeri
x - 1 ve x ~ - 3 doğrularıdır. Asimptotlar grafikte ke
neyse ona eşittir.
sikli çizgiyle gösterilir.
Yani, y = lim f( x )= a ise y = a doğrusu fonksiyo-
Nasıi diye merek ediyorsanız aşağı bakın.© X->T 00
. - yf i nun yatay asimptotudur.
Örnek verince daha iyi anlayacaksınız.
Ayrıca önemli bir husus da şu;

Eğri paydanın çift katlı (tam kare) köklerinde BACA,
tek katlı köklerinde KELEBEK oluşturur. Bakalım siz
de baca ve kelebeği görebilecek misiniz?© Eğri düşey asimptotu kesmez. Ama yatay asimptotu
kesebilir.
% A ş ıd a k i fonksiyonların düşey asimptotlarını 3x -}-1

4.
pulunuz. y= T = T
2x - 3 eğrisinin asimptotlarının kesim noktasının koor
a ) f(x) = T T y
dinatları nedir?
x +1
b) f(x)
(x - 2) (x + 3)
2
c) f(x)
^ x 3 + l j ( x 2 4* 1)
3x - 6
y — x +1
eğrisinin asimptotlarının kesim noktasının koor
2. Aşağıdaki fonksiyonların yatay ve düşey asimp dinatları nedir?
totlarını bulunuz.
4x +1
a) y ; x- 2
6x2 - x - 1
b) y
2x2 - 8
3x - 1
c) y
(x + 2)2
mx - I
6.
x3 -f” 1 . y==- ^ T
d) y
( x ^ 1 ) 2 (x + 2; eğrisinin asimptotlarının kesim noktasının
kordinaiları (2, 3) olduğuna göre, m + n toplamı
kaçtır?
Şu da lâzım olabilir. Aklınızda olsun,
y= ^ biçimindeki fonksiyonların asimptotları
nın kesim noktası eğrinin simetri merkezidir.

_ a x -2
7.
(m + 2)x +1 y ” bx +1
İ 3.
2x - 3 eğrisinin simetri merkezî {1, -3 ) olduğuna göre,
eğrisinin yatay asimptotu y = 3 doğrusu olduğuna a.b çarpımı kaçtır?
göre, m kaçtır?
Eğik ve Eğri Asimptotlar

9.
Çok lâzım olmayacak belki. Ama yine de bilmek ge
rekiyor.© eğrisinin asimptotlarının kesim noktasının koor-
dinatları nedir?
p/xi
f(x) = fonksiyonunda paym derecesi paydanın
derecesinden 1 fazla ise eğik, 2 veya daha fazla faz

la© ise eğri asimptot vardır.
Eğik ya da eğri fark etmiyor, ikisi de aynı şekilde bu
lunur. Eğik veya eğri asimptotu bulurken payı payda
ya bölün, (polinom bÖimesi)ve bolüm sonucunu bu
lun. Diyelim kİ bölüm sonucu B(x) olsun. Bu durumda
y = B(x) eğik (eğri) asimptottur.
Örnek Soru
x2 + 2
y ~ X - 1 2x
10.
eğrisinin eğik asimptotunun denklemi nedir? x 4” 1
eğrisinin asimptotlarının kesim noktasının ordina
Çözelim© tı kaçtır?
Eğik veya eğri asimptotu bulurken pay paydaya bölü

nür. Bölün bakalım.
Böldünüz mü?
Bölüm sonucu x + 1 i buldunuz mu?
Buldaysanız bu işi hallettiniz demektir.
Demek ki y = x + 1 doğrusu bu eğrinin eğik asimptotu
oluyor.
Anlaşıldı mı şimdi?
S. Aşağıdaki fonksiyonların asimptotlarını bulunuz.

4x
10.
x -1
x2 +1
a) y , fonksiyonunun asimptotlarının kesim noktasının
x- 2
koordinatları toplamı kaçtır?
x3 + 2 x ~ 1
b) y
c) y
x+2
x3 + 2x2 - 1
d) y
x+ 2
Olayı özetleyelim.
Rasyonel fonksiyonların grafikleriyle İlgili test sorula
rını çözerken,
Asimptotlara bakın. (Düşey asimptotta baca, kelebek
olayına dikkat edin.)
Eksenleri kesim noktalarını bulun. (Payın çift katlı
köklerinde eğrinin x e teğet olduğuna dikkat edin.)
Genelde gerek kalmaz. Ama gerek olursa fonksiyo
nun artan azalan olduğu aralıklar ile ekstremum ve
büküm noktalarına bakın.
2x + 3 x2 - 4
y==T ^ 2 “ 3.
y=_7 r r
eğrîsinin grafiği aşağıdakîlerden hangisidir? fonksiyonunun grafiği aşağıdakîlerden hangisi
dir?
A) B)
C) D)
E)
2x - 4
y- x +1
eğrisinin grafiği aşağıdakîlerden hangisidir?
A) B)
D)

hangisi olabilir?
x2 - 1 x —
■4
A) y B)y
x -2 x2 -1
x2 -1 x2
C)y D)y
1 X2 4 (x - 1 ) '
K
X -i- 4
-2 E)y
x2 -1
7.
5.
Şekilde grafiği verilen fonksiyon aşağıdakiierden

Şekilde grafiği verilen fonksiyonun denklemi hangisidir?
aşağıdakiierden hangisidir? _ 1 x -1
A) y B) y =
(x -h 1)2 x+ 1
A )y B)y X2 - 1
(x +1Y (x _ ı y x ~~ 2
C) y D) y
X2 - 4 {x + ıy
C) y D) y x +1
x -f 1 x -i-1 E) y
x -1
(x + 1)'
E )y
8.
x2 - 2x +1
eğrisinin grafiği aşağıdakiierden hangisidir?
A) B)
V
5.
1 pk
0 İ1 X
D)
ya
Şekilde grafiği verilen fonksiyon aşağıdakiierden

hangisi olabilir?
3.
Şekilde grafiği verilen fonksiyon aşağıdakilerden

hangisidir?
Şekilde grafiği verilen fonksiyonun denklemi
aşağıdakilerden hangisidir?
x x+ 1
A) y = B) y =
(x -2 )2 x-2
X + X —2
A)y = B)y = ■
(x —2)2 (x -2 )2
( x - 1 )2 x2 +1
D) y =
x2 - 1 C )H ^ 2 (x —2)s
x2 -1
C)y = D )y =
(x - 2)2 ır ^ 2
x~2
E) y =
"jT -T
- 4
x - 9
4, y=
x- 2
dir?
y= . A) B)
(x —1)2
eğrisinin grafiği aşağıdakilerden hangisidir?
A) B)
C) 0}
E)
E)
VöşiteıcelOoUm/, çurkto karş daştuğ im # herkM

'Bir hıtccp bir aynadır. O na/bir eşeh bak a cd h wxanwo/e*v£tg4>/v kadar ğcrlu/bir mücadele
olurca/ karş t4tnda/ elbette/ b ir &vUyougörvmfy. veriyor.
Cjoergcr C .Lırhtenberg^ plato-
'D ünyada'bir çokkcdyİlİyetU/kvşder, k üçiik bir M&vcut bilgi/ bteikimtmlfyle' öyle/ borurdcu' yartr
cesaret StaKibOoim adddart/ Cçivvkaybolurlar. turify kOayvw birüUmtmi^ bw boranları/ çfrtfMZ’'
S ydney S vnrt wu%&yefiıW%-
A. Efcnrfe«v
'B e tir b O fr C Y V te g rc d /
Zor bir û§, ya/mÂMvuAÂ^ycOpmomu^gerekip de/yapvriadAg ımjuy
kolay şeylerC^birıhmMİyl&öliAJşur.
H & n ry f o r d /
PlcMUfyçafaşcMvkCMM/, ıdke/üLÜoe/doluşcp hafine/oiraya/A /bir

ü w # w ts b e # \§ e r.
V e ^ c a rte fr
BELİRSİZ İNTEGRAL
Anlaşıldı mı?
İNTEGRAL Biliyorum. Şu dx ter c ler de neyin nesi diyorsunuz.
Onları da söyleyeyim.
Türev alma kurallarını bilenler için kolay bir konu. Önce c den bahsedeyim. Ama önce size çok basit bir
Onun için türev alma kurallarından unuttuklarınız var soru.
sa tekrar hatırlayarak başlasanız hiç de fena olmaz. Aşağıdaki fonksiyonların türevi nedir?
Kesinlikle türevden daha kolay bir konu. Yeter ki
y = x3, y = x 3 +2 , y = x 3 - 5 , y = x 3 -ı-61 , ...
adam gibi çalışın.©
Şimdi de şuna cevap verin.
Türev alma İşleminin tersi olan bir işlem integral al Hangi fonksiyonunun türevi 3x2 dir. ©
ma. Ya da şöyle söyleyeyim.
Biliyorum. y = x3 -n... gibi bir şey diyorsunuz,
İntegral, türevi belli olan fonksiyonu bulma işle
midir. işte gördünüz. Türevi 3x2 olan bir sürü fonksiyon var
Burada size bi belirli bi de belirsiz integral diye iki
ve bunların hepsi de x lüdür. Ama ya yanındaki sa
integralden bahsetcem.
yı. İşte onu bilmeniz imkânsız.
Onun için bilemediğiniz o sayılara ayıp olmasın diye
Belirsiz Integra!
hepsini temsilen c (integral sabiti) kullanılır.
İntegralin şekli şu: J
Dolayısıyla J 3x 2dx = x 3 + c olur ki buradaki c reei
Şimdiki olayımız bu sembole yüklenen anlam. Ama
sayısına integral sabiti diyoruz. Ve bütün belirsiz
önce şunları bi dinleyin bakalım.
integraîlerde muhakkak ki bir c sabiti vardır. Bilginiz
f(x) = sinx fonksiyonunun türevi cosx idi öyie değil olsun. Yani, c siz belirsiz integral sonucu olmaz.
mi? Bunu biliyorsunuz. Gelelim dx olayına.
Şimdi size ‘'Neyin türevi cosx tir?” diye sorsam he Hatırlayın. Türevde de vardı.
men sinx in diyemez misiniz?© j I ! l xJl~ f '(X) idi. İşte buradaki dx.
dx
Eğer diyebiliyorsanız J cos x dx = sin x + c olduğunu
Takip edin beni©
da biliyorsunuz demektir.
Bu eşitlikten d[f(x}| = f *(x)dx yazılmış. Bu kadar. Ge
İşte buradaki olay bu. Yani, türevi veriimiş olan fonk
siyonu bulma olayı. risi kolay©
İsterseniz bunu daha genel İfade edeyim.
f(x) fonksiyonunun türevi f ’(x) olsun diyelim, O J d (f(x )) = J f'(x )d x = f(x )+ c
zaman türevi f '(x) olan fonksiyonun belirsiz
întegralî f(x) tir.
Şimdi olayı biraz daha netleştireyim. Aslında sabah
Biliyorum. Anlar gibi oldunuz. Amma...©
tan beri anlatmaya çalıştığım şeyin Özeti şu.
Örnek vereyim. integral i

f(x) = e x in türevi f'(x) = ex olduğunu biliyorsanız.
J f'(x)dx = f(x) + c
j e x dx = e x + c söyleyebilirsiniz
türevi
Veya f(x) = x3 ün türevi f '(x) ~ 3x2 olduğunu biliyor Nasıl özet ama©
sanız j*3 x2 dx = x 3 + c olduğunu da söyleyebilirsi
Örnek Soru
niz.
Başka bir örnek daha vereyim.
A
J x-f(x)dx = x5 + 2 x 3
f(x) ~ lnx in türevi y ' ~ ~ olduğunu biliyorsanız.

olduğuna göre f(x) in eşiti nedir?
|^-dx = !nx+-c olduğunu da söyleyebilirsiniz.

t— M S M » ....... .
❖ BELİRSİZ İNTEGRAL n f—e s fflfiü
— m™
Çözelim© Örneğin
Eşitliğin sağ tarafmm türevi integrai işareti ile dx ara
- ~ J ( x 2 “ x 'Sİn x )dx = x 2 - x -s in x tir.
sındaki ifadeye yani, xi(x) e eşit olacak. Onun için
sağ tarafın türevini alırsanız
xf (x ) = 5 x 4 + 6x 2 bulursunuz. Ve buradan da A J^x-exjdx = x-ex
f ( x ) = 5 x 3 + 6 x yi elde edersiniz artık©.
Nasıl amma?© ^ ~ J (x2 'f(x)jdx = x2 -f(x)
Şunu biraz daha açayım.

Şunları da siz yapın©
J d(f(x)) = J f ’(x)dx= f(x) + c
Örnek vereyim. 9. A J fx-tanVx)dx
Jd(sinx)=Jcosxdx = sinx +c
| d |x 2e x + 2 j = x2e x +c dir. ıo . A f — |dx

dx J inx
Var mı bi zoriuğu?©
Aynı mantıkla şunları yapın bakalım.
1. j d(x3 + 5x2 + 2) 11. A j ( x 2 + f(2 x -1 ))d x
2. J d fx 2 + ta n x j
12. A f A A | d)t
dx J V x + 5
J'fe)
Türev alma kurallarını unutanlar İçin. Burada lâzım
4. J d ( x - 2 ln x ) olacak olanları yazayım. Biliyorsanız sıkıntı yok. Ge
çebilirsiniz:©
y = ex ise y= e x
5. J dfex cosxj
. 1
y = lnx ise y =—
x
y - sinx ise y ' = cosx
* M “ )
y ~ cosx ise y ’ - ~ sinx
? 1
y = tanxıse y' = 1+ tanAx =
7. J° d { x - V"3x-~2 j cos2 X
y - cotx ise y’ = - ( l + cot2 x) = -------

' t cır»
sın2x
8. J d(arcsin{x + 1)) . . , 1
y = arcsınx ise y’ =
V1 -x 2
Peki, bir fonksiyonun Önce integralini sonra da türevi
1
ni alsanız? y ~ a rd a n x ise y ,;
1-ı-x2
Ne olacak. Aynı fonksiyonu elde edersiniz.
$ BELİRSİZ İNTEGRAL
^ | f(x)dx = x 4 + 2x2 + 3x 5. |(f(x )+ x )d x = x 4 +3x2
olduğuna göre, f(x) in eşiti nedir? olduğuna göre, f(2) değeri kaçtır?
,2 x
J f (x)dx = ■+ X 6. Jf(x)dx = x3 +2x + c
olduğuna göre, f(x) in eşiti nedir? olduğuna göre, f fonksiyonunun x = 1 apsisii nok
tasındaki teğetinin eğimi kaçtır?
f f00 dx = 2sinx + c 7. f(x ) = J ( x 2 + 2 x -5 jd x

J x
olduğuna göre, f '(x) in eşiti nedir?
8. f(x ) = J ( x 2 - 6 x + 8jdx
4. J (f(x )+ x 2jdx = x3 + 2 x 2
olduğuna göre, f fonksiyonunun x = 3 apsisii
noktasındaki teğetinin eğimi kaçtır?
9. Jxf(x)dx = 3x4 h-3 x ' 13. + 2 x 2)dx
olduğuna göre, f fonksiyonunun yerel ifadesinin eşiti nedir?

ekstremum noktasının apsisi kaçtır?
10. f(x) = j^ x 2 + 2 x -ö jd x 14. A -j êx +Snxj dx

dxJ L
olduğuna göre, f fonksiyonunun dönüm (bü İfadesinin eşiti nedir?
küm) noktasının apsisi kaçtır?
15. -dx
11 . “ f(cosx-sİnx)dx
dxJv ' ifadesinin eşiti nedir?
16. f(x) = ~-j^1 + tan2 xjc
12- sf( olduğuna göre, f değeri kaçtır?

* BELİRSİZ İNTEGRAL
İntegral Alma Kuralları 3x;

■dx
İntegral, türevin tersi bir işlem olduğuna göre, türevi
verilen fonksiyonu tahmin ederek© bu işi halledebilir
siniz.
f* udu
Belki de en fazla karşılaşacağınız kural şu 10
J ~t ~
' ' "xn +t-
| x n dx = -~—™+ c (n 5* - 1 için)
Yani, üs artıyor ve bölüm olarak geliyor.

Bazen üs ve kök bilgisine ihtiyacınız olabilir©
j x 4 dx 1 n/— m
— = x ~ n ve Vxm = x n olarak yazılabiliyordu, m
xn
ve n yi kaç verirlerse siz de ona göre yazarsınız ar
tık©
1\ 6 x2 dx
11. dlx_
„2
3. J 3 x 5 dx
12 . J Vxdx
13 . J 6^/>Tdx
5ydy
14. J ^ x 2~dx
3dx
İ 7. dx
15. f _|=rdx
J V7
3u2 du
16. J ^ x 2 +2x~-3) dx
❖ BELİRSİZ İNTEGRAL
Çarpma bölme filan varsa önce onları halledin.©
18. J ( x - 1 ) ( x + 1)dx
19. j (x + 1)^x2 - x + ljd x
20. jx ^ V x + 2 ^ d x
r x3+ 2 .
«• j — ■*
22.
Bir fonksiyonun türevi belli İken aslını (türev alınma 2. f'(x ) = 3 x 2 +2x-h1
dan Önceki halini) bulmak İstiyorsanız integralini al
f (1) = 7
manız lâzım. Örnek üzerinde izah edeyim.
Örnek Soru
f "(x) = 6x + 2 olmak üzere,
f'(1) = 4 ve f(0) s* 2 olduğuna göre, f(1) kaçtır?
Çözelim©
Fonksiyonun ikinci türevi verilmiş. Ama istenen f(1).
Yani, fonksiyonun kendisi lâzım bize. Bunu da ancak
türevi alınmadan önceki halini bularak yani integralini
alarak elde edebiliriz.
Peki, bulalım bakalım. Nelerle karşılaşacaz. 3. f fonksiyonunun grafiği A{2,6) noktasından geçmek
İkinci türevin integrali bize birinci türevi verir. tedir.
f ’(x) = 3 x 2 +2 olduğuna göre, f(1) kaçtır?
J(6x + 2)dx = f*(x) tir. Buradan f'(x) = 3x2 + 2x + c1
diyebilirsiniz. Di mi?
Buradaki c1 i bulmak için verilen f '(1) = 4 eşitliğini
: kullanmak lâzım. Zaten başka türlü de bulamazsı

nız.© c1 = -1 i buldunuz mu?
Artık f fonksiyonunun birinci türevini biliyorsunuz.

Ama bize f nin kendisi lâzımdı. Onun için hiç üşen
meden bunun da integralini alıp f nin kendisini bul
manız lâzım.
BuSalım. J(3x2 + 2 x - lj dx = x3 + x2 ~x + c2 İşte bu 4. f"(x ) = 3 x 2 -1

f '(2) = 8
bize iâzım oian f(x) fonksiyonudur. Ama burada da bir
c olayı var. Onu da f(Q) ~ 2 eşitliğini kullanarak olduğuna göre, f '(1) kaçtır?
bulcaz. Bulalım. c2 =2dsr.
Artık sonunda f(x) i yazabilir ve sonra da f(1) i bulabi

lirsiniz.
f(x) = x3 + x2 - x + 2den f(1) = 3 tür.
Biraz uzun. Ama yapacak başka bir şey yok©
f'(x) = 4x + 2
f(1) = 2
olduğuna göre, f(0) kaçtır? 5. f M(x) = 6x + 2
f '(1) = f(1) = 6
6. f "(x) = 12x 4
f'(1) = 0
-2
f(-1 ) = 10
integralinin değeri kaçtır?
2
8. J (4 x -3 )d x
o
Asiında belirli integraürı ne demek olduğunu da verip

devam edersem daha mantıki) olacak. Dinleyin baka
lım. Kesinlikle daha mantıklı ve faydaiı.
İntegral işaretinin altına ve üstüne sayı yazılırsa yani,

İntegralde sınırlar veriiirse ne yapmanız iâzım? On
dan bahsedeyim. Tabii ki örnek üzerinde©
1
Örnek Soru
2
9. J (x 2 -1)dx
J 3 x 2dx belirli integralînîn değeri kaçtır? o
1 integralinin değeri kaçtır?
Çözelim©
Bu gibi bir soruda İlk önce sınırlar yokmuş gibi düşü
nerek integralin eşitini bulun.
J 3 x 2dx = x 3 + c İdi. Ama burada c yİ yazmayın. Ne
denini daha sonra izah ederim©

Daha sonra da şunu yapın.
2
* .12
İ3 x 2dx = x 3|ı = 2 3 - 1 3 = 7 yani, bulduğunuz ifade- 1
1
de önce üstteki sayıyı (üst sınırı) sonra da alttaki sa -1
yıyı (ait sınırı) yazın ve farkını alın. İntegralinin değeri kaçtır?

Bunu genel olarak şöyle ifade edelim.©
b ..
J f'(x )d x = f(x j| —f(b) f(a)
3: ;;
Anlaşıldı mı?
Bu kadarcık bir şeyi de yaparsınız artık©
Aşağıdaki integralierin neye eşit olduğunu 3. dx

verilen ifadelerin hangi fonksiyonun türevi
olduklarını düşünerek bulabilirsiniz. integralinin eşiti nedir?
J - ld x = lnx + c
I e xdx = e x +c
I a dx = ------+ c
Ina
4 J (x -*-3x)dx
J cosxdx = sin x + c
integralinin eşiti nedir?
J sınxdx = ~cosx + c
| —-d* - J ( l + tan 2x j dx = tan x + c
f ■— * = f ( l + cot2x)dx = -c o tx + c
sın x
dx
-a rc s in x + c=~arccosx+c
f V l- -x 2 5. dx
J (4x+ı
f (jx = arcianx + c= -arccotx + c
İntegralinin değeri kaçtır?
■+ 2 dx
integralinîn eşiti nedir?

6.
I 3x2 + J»| dx
J ( 3 e x +2)dx

7. J (2cosx~sirsx) dx

■■■■"'H is
13. J |e x -ı-x2jdx
8. J (2cosx-sinx)dx
o
1 4. J
9. J (4sinu~3)du
l
15. J (x + e x) dx
10. J (2 + cosx)dx
16. 3x2 - - idx

11. J (2 + sinx)dx
o
17. J ^ 2 x -e x +ljdx
12. J ^3x2 +2sinxjdx
i ;* BELİRSİZ İNTEGRAL
sin2xdx
^ J(3cosx + sinx)dx 6.
J cosx
İntegralinin eşiti nedir? integralinin eşiti nedir?
i 2. J s in ^ - x jd x cos2 f - s i n 2 f | d x
i
7- f
| 3. jW f-x \:x 8. | 2 |l + îan2xjdx
i İntegralinin eşiti nedir? integralinin eşiti nedir?
cos[ - ^ - + x |dx 9. J |2 + tan2 xjdx
İntegralinin değeri kaçtır? integralinin değeri kaçtır?
5- J(sir I sin--cos™ ! dx
10. j° (i + cot2 x| dx
İntegralinin eşiti nedir?
B E C S a ig ^
16. J 2X*ln2dx
11. J ^2-ian2xjdx
2dx
17.
12. | ^cos4-^~sin4^-jdx İntegralinin eşiti nedir?
18. -dx
/T
13. cos^sin-^- du
h ~ - 2 - 2 .
dx
19.
J 2 + 2x2
14. J(3x2 + cosxjdx
20. -dx
1+ x'
15. J(^3ex ~-|4-cosxjdx
integraiinin değeri kaçtır?
5dx
Jb + X
dx 6.
J V4~4x2
7- | ( f ’(x)-g(x) + g,(x)-f(x))dx
3x2 + 2x ■ dx
1+ x 2 ‘ integralinin eşiti nedir?
8. J(f(x) + x *f’(x))dx
2-V t
dx
J V î^ 2 integralinin eşiti nedir?
3~tan2 [ — - x i |dx 9. J *Hx>-f(x)dx

J V1 + x :
dx
10.
J
f f( x ) - x f'(x)dx
f 2(x)
İNTEGRAL ALMA YÖNTEMLERİ

11. J (x~1)3dx
Şimdiye kadar anlattığım iniegrallerin sonucunu ne
yin türevi olduklarını kolaylıkla tahmin edip bulabili integralinin eşiti nedir?
yordunuz.© Ama bazı sorularda küçük ayarlara ge
rek duyulabilir. Verilen ifade üzerinde bir iki ufak de
ğişiklik yapıp daha basit görünümlü bir hale getirebili
riz. Zaten başka işimiz yok. Bir şekilde çözcez artık©
Değişken Değiştirme Yöntemi

Integra! alma yöntemlerinden en önemlisi budur. Ya
ni, değişken değiştirme yöntemidir.
Ne kadar önemli olduğunu bu yöntemi anladığınızda
daha İyi anlayacaksınız.
Ve bir sürü yerde kullanıldığına şahit olacaksınız.
Onun için adam gibi öğrenmek lâzım bunu.
12. J 2x(x2 + 2j3dx
J [ f ( x ) f . f'(x) dx biçimindeki integrallerde
d(f(x)) V-
f(xj = u derseniz — =f (x) te n f'(x) dx = du
■■■ dx ..
olur. Bu durumda Integra!,
f un+1
J un du = — + c biçimine gelir.
Bundan sonra ise u yerine değerini yazarsınız..
13. J ^x2 - x + l j 4 (2x -1 )d x
Örnek Soru integralinin eşiti nedir?
j* 6xz ^x3 +1^3dx integralinin eşiti nedir?
Çözelim©
Bu tür soruların çoğunda üssü alınmış olan pa
rantezin İçine u denilerek parantez dışında du
aranır.
Bakalım.
x3 +1 = u ise 3x2dx = duolur. (Unutanlar için, fonksi
1
yonun türevi çarpı dx eşittir du idi©)
14. J (X4-1)4 dx
Artık integrali u ya bağlı olarak İfade edebilirsiniz. '
o
f 6x2 [x3 + 1)3 dx = f 2.(x3 +1)3 3x2dx = integralinin değeri kaçtır?
f 2u3du = 2 - ~ + c = ~ + c
J 4 2
( X 3 4 -1 )4
Artık sonucu u yerine de x3 4-1 yazıp -— } 4-c
olarak bulursunuz.
1 2dx
J x^x2 + l)4 dx (2x + 1)2
o İntegralinin eşiti nedir?
6.. f_2iüx
i
x 2 ^x3 +1^2 dx (x2 ~4)
o integralinin eşiti nedir?
1 y f x2 dx
3. J* x -V x 2 +1dx
■' ( x3 +2)3
o
integralinin değeri kaçtır? integralinin eşiti nedir?
(V 7 + 2 f d x 8. j V x 7 îd x

9. J v 3 x -2 d x 13. j x ^3x^-2dx
integralinin eşiti nedir? integralinin eşiti nedir?
10 . J ^ ( x - 2 ) 2”dx 14. J (4x3 +l).\/x^ +x-1dx
15. 4x + 2 dx
11 . Jv2?+ 1dx •* y!x2 +x + 1
xdx
16.
12 . J xVx2 -f1 dx
i(x 2 + ı r
Tabiî u diyeceğiniz ifade her zaman polinom tipi bir

5. J cos2 xssn2xdx
ifade olmayabilir. Bazen iogaritmik, bazen trigono
metrik, bazen üstel ya da ters trigonometrik bir ifade integralinin eşiti nedir?
de olabilir. Ona göre©
f cos2 x s in x d x
e.
J Vcosx
j integralinin eşiti nedir?
2, Jsinxcos2 xdx
o
z
3
f cosxdx
J sin2x 7. J t a n x ( l + tan2 x )dx
integralinin eşiti nedir? o
In3
J c o s x y]s\nx dx
8. | e x ( l + e x ) 2 dx
integralinin eşiti nedir? İn 2

(arcsinx)'i I
9. ■dx
13. J 3^x3 + d (x 3 }
a/ 1- x 2
14. j* sin3 xd(sinx)

10. arctanx dx
f ar
J 1
15. Jcosxsin2 xdx

11. f ÜS3İ 2 dx o
e
16. J(1 + lnx):ld(İnx)
dx
12.
J x(inx)2
e
4 f 3dx
f I L XI İ X. biçimindeki İntegraiierde J 3 x~1
J f(x) integralinin eşiti nedir?
f(x) = u derseniz f '(x)dx = du olur..
: Bu durumda verüen integra!
I — =İnu-hc oiur.
u
Tabii kİ İşiemierin sonunda u yerine f(xj i yazmayı

■unutmayın, ; ;
Tamam mı?
Yani, paydanın türevi payda varsa bu işinizin acayip

derecede koiay olduğu anlamına geiiyor. ©
5.
J 3x ~5
f f ’(x)
J f(x)
e. r
J 4x 2
J T dx integralinin eşiti nedir?
Ilı
f 4dx
;j* K1+f>x 7
J 2x + 3
integraiinin eşiti nedir?
I İntegralinin eşiti nedir?
|IİS
f dx
d> 12. dx
8. X - 3
J x+ 3
13. dx
O x- 2 x -1
xdx
9.
li +1
14. f (2x" 3)dx

J x 2 -3 x -i-3
3x2 +1 integralinin eşiti nedir?
10. dx
X 2 4- X 4-1
2x , .
15. x 4— ------ idx
11 . 3x‘ dx x 2 4-3
x+3
]> x^x2 + l j 2 dx
f sin2xdx
sin 2
J 1+ sin2
sı x
1
İ (x 2 + l) +1

integralinin değeri kaçtir?
x (x 2 + 2 j2 dx
xdx 6.
f (x 2 +2) - 5
f x dx f cosx -dx
7.
J x3 - J sinx
integraünin eşiti nedir? integralinin eşiti nedir?
^x2 - xj(2x~1)dx
J ^x2 ~ x j +3 8.
J 1-co sx

9. f 1 + sin2x ^ 13. J tanxdx

J x-ı-sin2x
sin2xdx J 3cotxdx
10 .
li + cos2 x
14.
x-cos (x 2 + 1)dx
11. r ~i4' e? -dx 15.
J x+e i + s in ^ x 2

16. dx
12. dx cos x-(1 + tanx)
J x ln x
In5
J ef (x>f'(x)d x biçimindeki integrailerde 5. f e xdx

İn 2
f(x) - u dersek, f '(x)dx = du olur.
Bu durumda integral
J eudu = e u +c olarak bulunur.
1, J 2e3x dx
1
6. J e3x ~1dx
o
2. j 2e2x+1 dx
7 - Jfjdx
o
3. J (2x + 1)-e*2+ x dx integralinin değeri kaçtır?
4
C a tanx
8. f ^ - d x
^ J cosxesinx dx J COS X
o
integralinin eşiti nedir? integralinin değeri kaçtır?
— H
9. j earCta?* dx 13. J êx dx
+x
\ 14. J sin2xe1+sin2x dx
10 . J (2 x ~ e x+1)dx
İn 2
11.
15. j° e x -(e x + 2 j2 dx
•dx
12. dx
,2x~1 16. J 2X* 1 In2 dx
o
| $ BELİRSİZ İNTEGRAL
8
j f(g (x ))*g '(x )d x
4. J cos4xdx
® biçimindeki integraiierde g(x) - u ve dolayısıy o
la da g’(x)dx = du diyerek J f(u )d u integrali
hesaplanır.
Örneğin
Jf'(x)*cos(f(x))dx = Jcosudu
= s in u + c
= s in (f(x )) + c
olarak bulunur.
Bunları çoğaltabilirsiniz tabii ki.
5. J5sin(x-5)dx
TT
2f
1, (slnx-cosx)dx
o
|
6. J e x cosêx + ljd x
;
i 2. J sin2xdx
i
J (4 + $İnx)dx 7, J xsin^x2 + ljd x

12. j x -c o s |3 -2 x 2 jdx
8. J 2cos(4x--1)dx
9. J-~x-sin(x2 -1}dx
13. J (x + 1)cos^x2 + 2x + 3jdx
14. J s in (^ -|d x
1°. j (sinx -4 c o s 2 x )d x
J-jM ih
11 J (sîn2x ~ sinx)dx
1s-
f sin(tanx) sın(1 + lnx)

i.
J
— V
COS
^ dx
X
5.
f dx

sin-/xdx 6. J sin^cos2 xjsin2 xdx

2a / x
7. J 12■ sin3x c o s 3 x d x
I cosVx + 2dx
Vx + 2 İntegralinin eşiti nedir?
co s(ln x)
J
dx 8. J ^sin2x~ co s2 x jd x
İ lil
FT Şu ilk soruda dönüşüm mönüşüm yok.©

9. J (s in x -c o s x )2 dx Diğer üç soru İçin temel olsun diye yazdım. Son üç
soru tanx in kuvvetlerinin İntegraliyie ilgili. Hepsini
integralinin değeri kaçtır? aynı yöntemle çözmeye çalışmayın tabii.
13. J ^1 + tan2x jd x
10. f cosx(1 + sinx)2 dx

14- J tanx-|l-ı-tan2xjd x
15. J ^tan2 x + tan4 xjdx

11. J s in x -(2 -c o s x }3 dx
TT
2
16. j* (tanx + cotx)' dx

12. J xtanx2 dx TT
6
integraiinin eşiti nedir? integralinin değeri kaçtır?
İntegral i ters trigonometrik fonksiyon olan * . e xdx

4. f-!
ifadeler ı+ e*2 x
J 1-
Bunlarda da f(x) = u diyerek sonuca gidebilirsi integralinin eşiti nedir?

niz.
f f fo)dx _ afCtan(f(X))+ C
j 1 + [f(x )f
= -arccot(f(x)) + c
f —.f ,(x )dx— = a rcsin (f(x))-fc

J V H fö o f
= - a rccos ('f(x)'l-rC
f xdx
5.
^ 1+■fx2
^x2 +
f 2dx integralinin eşiti nedir?

1 J w
cosxdx
6.
İ l ı+ sın x
h dx
+ xJ integralinin eşiti nedir?
dx
I
f— ^
J 1+ (x
fx + 2)
J A/ı „ x 2
dx
f cos(arctanx)
12. dx
V m *-s f J 1+ x
r dx_ dx
9. 13.
j /
J x (l
fl + ln2 x)
^ - ( 2 x + 1)2
integralinin eşiti nedir? İntegralinin eşiti nedir?
10. exdx 14. dx

.2 x J x2 +2x + 2
r dx____ 15. 2 x +1
dx
x2 +1
^ x -/l~ (ln x )2
Kısmi (Parçalı) İntegra! Yöntemi Çözelim©

e üssü bir şeyler görünce insan hemen üssün türevini
Çarpım şeklinde olup da değişken değiştirme yönte arıyor. Bakıyor ki yok. O zaman anlıyor ki bu iş öyle
minin bir işe yaramadığı bazı sorularda büyük bir ola kolay pabuç bırakacak gibi değil. Belki ondan sonra
sılıkla şu yöntem işinizi görür. Denemekte fayda aklına bu yöntem geliyor. Yani kısmi İntegral yöntemi.
var.© Bu yöntemin en önemli ayağı u nun seçimidir, iki tür
Tabiî ki Önce bunun ne olduğunu bilmek lazım.
fonksiyon var burada. Biri üstel ( e x ), diğeri polinom
Kısaca izah edeyim. İspatına gerek yok.©
(2x + 1) fonksiyon. Üstel fonksiyona u demeyeceğini
J udv = u - v - J vdu dur. zi biliyorsunuz.©
O halde 2x + 1 = u ve geri kalan exdx = dv dir.

Ama J v d u nun integraîi J u d v nin integralinden
Şimdi formülü hatırlayın.
daha zor olacaksa böyle bir sıkıntıya girmeye de ge
Ju dv - uv - J vdu idi. Bu formüldeki u ve dv yi bili
rek yok bence.©
İyi de nereden bileceksiniz bunu. Öyle değil mi?© yoruz.. Ama du ve v yi?
Eee... Biraz da tecrübe iazım elbette.© Onun İçin bi Onun için du ve v yİ bulmak lâzım,
raz antrenman yaparak en azından hangi sorularda du yu bulmak kolay, u ~ 2x + 1 İse du = 2dx oiur. (An
kullanıldığını görün. ladınız mı bunu? Diferansiyel olayı©)
Bu arada, bir de neye u, neye dv diyeceksiniz?
v yi bulmak biraz daha meşakkatli. exdx = dv eşitli
En önemlisi de bu zaten.
ğinde her iki yanın integraîi alınarak v bulunur,
Söyleyeyim. Önce u yu seçeceksiniz, u yu doğru se
çince geri kalanların hepsine (dx ile beraber) dv de J e xdx - Jdv ise e x = v olur.
mek zorundasınız zaten.
Gerisi bulunan değerleri formülde yerine yazmak.
u nun seçiminde öncelik sırası J udv = uv - Jvdu
1) (L) Logaritmik fonksiyon (İnx, in(x + 1),....)

(2x + 1)exdx = (2x + 1)ex - 2exdx
2) (A) Ters trigonometrik fonk. (arctanx,...)
(2x-ı-1)ex ™2ex = (2 x -1 )e x +c olarak bulup rahat
3) (P) Polinom fonksiyon ^x, x 3, (x2 +1),...j
layabilirsiniz.
4) (T) Trigonometrik fonksiyon (cosx, sinx,...) Ohh beee...
1. J lnxdx
5) (Ü) Üstel fonksiyon { ex, e ^ 2 \ .. . )
Kısmi integral yöntemi dedikleri bu yöntemle çözülen
sorularda logaritmik fonksiyon varsa u odur.
Ve üstel fonksiyon varsa bu hiçbir zaman u ola-
maz.Yani üstel fonksiyona u denilmez.©
Ok,©
Tabii ki bir fonksiyonu görünce üstel mi, logaritmik mi
olduğunu anlarsınız herhalde ©
O kadarını da bilin yani.©
örnek Soru
J(2x + 1)exdx

2. J ln(x + 1)dx 5. J x-lnxdx
3. J {2x~-lnx)dx 6. J x2 *lnxdx
4, J ln(x + 3)dx
o
Şu söyleyeceğim şey İşinize yarayabilir.
J P (x )-e xdx = e x (P (x )“ P'(x) + P M(x )~ P ,,,(x)+...}
şeklindedir.
Meselâ
J x3 exd x= e x fx 3 ~ 3 x <: +-6x~6) + c
J x 2 *exdx = e x ^x2 - 2 x + 2 j + c dir.
Böyle yaparsanız 15 saniye. Öbür türlü düşünürseniz

vaktiniz çok olmalı©
4. J |x 2 + x j*e x dx
I x e x dx
5, J x - ( l - e x)dx
2. J (x + 2 )e x dx
integralinin eşiti nedir? İntegralinin eşiti nedir?
3. J x2ex dx
6. J x cosxdx
^ n l l
Rasyonel Fonksiyonların İntegrali

2x
Ve Basit kesirlere Ayırma Yöntemi 10. -J- |dx
x^+1 x
Önce iyi bildiğiniz birkaç şeyi size tekrardan hatırla integralinin değeri kaçtır?
tayım.
Inu + c
Jt=
du = arctanu + c
1+ uJ
du =... idi.
Eğer paydanın türevi payında yoksa o zaman baka

Dolayısıyla rasyonel bir ifadenin integraüni alırken
cağınız ikinci durum paydanın 1 + u2 gibi yazılıp
bakacağınız ilk husus paydanın türevinin payında
yazılamadığıdır. Eğer yazıiabiliyorsa biliyorsunuz ki
olup olmadığıdır. Eğer varsa maceraya girmeye hiç
f du = arctanu + c idi.
gerek yok... Şip şak... Cevabı iogaritmik oiarak bu
1 + u'
lun.© Ok.
7. dx
x -2
11.
U 3 dx
+ x'
dx
12 .
8.
h 2x +1
+ x™ 5
dx j ı+(x-2r
4x 6dx
9. dx 13.
x +5 İ Tl + (2 x -5 )
integralinin değeri kaçtır? İntegralinin eşiti nedir?
f dx_
J 1+■(3x~2)
(3 x - J x2 -2x+1
f _____
h dx
+ ^x2 +2x + lj
J x 3 + 3x2 + 3 x + 1

Eğer payda un biçiminde olursa. Onu da biliyoruz.
3. f dx f ~
J 4x +4x+1
J (x + 2)2
f dx
(2 x -3 )3 J x +6x+9
integralinin eşiti nedir? integraiinin eşiti nedir?
Paydanın türevi üstte (payında) yok ve payda 1 + u 2 9. — 3x + 3— + — 1— olmak üzere,

(x + 2 ) ( x - 1) x -1 x+2
gibi de yazlam ıyorsa.Dedikten sonra...
Devam edeyim. f— — çx İntegralinin eşiti nedir?
J (x + 2)(x -1 )
P(x) ve Q(x) polinom fonksiyonlar olmak üzere,
dx sntegrali hesaplarken ilk Önce pay ve
paydanın derecesine bakın.
J Q(x) dX int^ ra!inde>

Payın derecesi paydanın derecesinden küçük ve
payda çarpanlarına ayrıiabiiiyorsa bu tür
integralier de basit kesirlere ayırma yöntemi kul
lanılır.
Biliyorum...
Şimdi basit kesirlere ayırmanın ne olduğunu da
açıklamak lâzım şimdi©
10. f J L t^ d x
J X + X
Basit kesir meselesi şu integraiinin eşiti nedir?
A Ax + B
ax + b ax2 +b x + c
şeklindeki ifadelere basit kesir denir.
Ama buradaki ax 2 + bx + c in çarpanlarına ayrılma
yan bir İfade olması lâzım.
3 x *] x 2
Ama —5------, —^ ------- gibi paydası çarpanlarına
x -4 x +x- 6
ayrılabilen ifadeler basit kesir değildir. Çünkü bunla
rın paydaları çarpanlarına ayrılabiliyor.
Sorularda karşınıza nasıl geleceğini de söyleyeyim.

Aşağıdaki eşitliklerin sol tarafındaki ifadenin integrali 11. dx
sorulduğunda bu rasyonel ifadeler eşitliğin sağ tara J X + x - 6 ■
fındaki ifadeler gibi düşünülerek basit kesirlere ayrılır. integralinin eşiti nedir?
Sonra integrailerî hesaplanır.
2x+3 A ; B
x2 + x ~ 2 x+2 x -1
4 A | B
x 2 +4x + 3 x+1 x+3
Bu eşitliklerdeki A, B, C değerleri gerekli İşlemler ya

pılarak bulunur.
Nasıl bulacağınızı da bana sormayacaksınız değil
mi?©
Polinom eşitliğiyle. Ya da...
m
J 2x ~5
x + x —2
-dx
x2+x
dx
5x~7 dx
•dx
J x2 -2 x -3 J x 2 -1
integraiinin eşiti nedir? integraiinin değeri kaçtır?
2x - 8 dx
X2 - 4
6.
JI ~x 2 - 129 dx
İntegraiinin eşiti nedir?
I ^
J Q(x) dx integralînde payın derecesi paydanın 1°.
derecesinden büyük veya eşit ise İlk önce payı integralinin eşiti nedir?
paydaya bölün.
Sonra ne yapacağınıza karar verirsiniz artık.©
'• i m -
11. f x dx
8. f 3 x İ± ld x j x -2
q f x +2
2 dx
9- J ttt 12. f
J x+1
^=1 dx
integralinin eşiti nedir? 0
2x2 +1
4, dx
iI 1.'* Jf A
X + 1* J x2 +1
1 integraiinin eşiti nedir? İntegralinin eşiti nedir?
f 3x - -2x
2 dx 5. dx
J x -1
integralinin eşiti nedir? İntegraiinin değeri kaçtır?
f x2 - x + 1 6. f x "~x-+ 2 dx
dx J X“ 1
J
x 2 + 2 x - 4 dx
7. 4x2 - 6 x
J x -2 10. dx
2x + 1
8. liS İt^ c b , 11. dx

x+1 x+2
integralinin değeri kaçtır? integralinin değeri kaçtır?
I
(x + 2)J 12. r fx+3 x+2
dx
9, dx J U +2 x + 1
x+4
Iniegralde dönüşüm yapma muhabbeti
2. J (sin3 x + sinxj-cosxdx
Aslında değişken değiştirerek çözülen integrallerde

İntegralinde sinx = u dönüşümü yapılırsa hangi
yaptık bunu. Hatta orada neye u diyeceğinize bile siz ifade elde edilir?
karar vermek zorundaydınız. Oysa burada yapacağı
nız dönüşüm bile hazır veriliyor. ©
Tek mesele değişken dönüşümünü yapabilmek.
Kesinlikle çok kolay©
Ama aklınızda olsun©

Köklü ifadeleri integral altında görürseniz ilk İşiniz kö
kün ortadan kalkacağı basit dönüşümleri düşünmek
olmalı.
Gerçi sınavlarda bu tür sorularda çoğu kez hangi dö

nüşümü yapacağınızı veriyorlar. Onun için burada
yeni bir bilgiye gerek yok. Ben de vermiycem zaten©
Yalnız dönüşüm yaparken dx i ve sınırları (varsa
tabii ki) dönüştürmeyi unutmayın. 3. J (e2x -hlj-ex dx
Örnek Soru
integralinde u = ex dönüşümü yapılırsa hangi
J x2 !nxdx ifade elde edilir?
integratinde Enx - u dönüşümü yapılırsa hangi

ifade elde edilir?
Çözelim©
İlk önce x in eşitini bulalım. Inx = u ise x = eu dur.
(Hatırlayın. Logaritmadan©)
dx i de bulalım. x = eu ise dx = eüdu olur.
x ve dx i integratde yerine yazıp olayı bitirelim. Baka
lım neye dönüşüyor.
u-eüdu = j°u -e 3udu elde ediliyormuş.
Var mı bir zorluğu? ©
1. J x 2 -(x 3 + ljd x 4. J e4x dx
integralinde x3 +1 = u dönüşümü yapılırsa hangi integralinde e x = t dönüşümü yapılırsa hangi ifa

ifade elde edilir? de elde edilir?
BBÜBSBI
5. J (e4x- e xjdx
integralinde ex = u dönüşümü yapılırsa hangi İntegraünde sinx * t dönüşümü yapıiırsa hangi

ifade elde edilir? ifade elde edilir?
6. J —^lnx+ln2 xjdx
9. J ( c o s x - s in x ) d x
İntegraünde lnx ~ u dönüşümü yapılırsa hangi

ifade elde edilir? İntegralinde t = Tr-x dönüşümü yapılırsa hangi
ifade elde edilir?
f --—1---- - - --- dx
•1 x - ( l + ln2 x j
10. J s in (a rc c o s x )d x
integralinde t ~ arccosx dönüşümü yapılırsa

integralinde inx = u dönüşümü yapılırsa hangi hangi ifade elde edilir?
ifade elde edilir?
| fx+Vx+2ldx 4. J x\f9~x2 dx
integral inde ^Jx + 2 = u dönüşümü yapılırsa hangi integralinde x = 3sİnt dönüşümü yapılırsa hangi
ifade elde edilir?
İfade elde edilir?
2, j x e ^ dx
5. f -jJL=dx
integralinde x = sint dönüşümü yapılırsa hangi

İntegral inde x = t2 dönüşümü yapılırsa hangi ifa
ifade elde edilir?
de elde edilir?
J V i - x2 dx 6. J V4 + x2 dx
I integralinde x = sînt dönüşümü yapılırsa hangi integralinde x ~ 2tant dönüşümü yapılırsa hangi
ifade elde edilir? İntegral elde edilir?
❖ BELİRSİZ İNTEGRAL İ S I
7.
b?V l + xs
-dx 10.
J v n
dx
İntegralinde tant = x dönüşümü yapılırsa hangi integralinde x = 1-u' dönüşümü yapılırsa hangi
ifade elde edilir? ifade eide edilir?
f x+
8. dx 11. dx
-Vx
İntegralinde u = Vx dönüşümü yapılırsa hangi integralinde x -1 = u4 dönüşümü yapılırsa hangi

ifade elde edilir?
ifade elde edilir?
9.
I¥ dx 12.
f V x T u ^ x + T dx
i 1+?x+î
integralinde x + l = u2 dönüşümü yapılırsa hangi integralinde x + 1 = u6 dönüşümü yapılırsa hangi
İfade elde edilir? ifade elde edilir?
B e lC rU / C v v tB g rc d /
Zor bir Cşj gamanModa/yapmamı^g&rekip de/yapm ada t r n ^
kolay ş eylerin/ birikmesiyle/ oluş ur.
H erry Ford/
Pla/A&ısfrçaluşar/kCm&e/j uUce/uüce/dolaşıp hafine/araya4vbir

C r\s a ra /b e r^ e r.
Vesoartes'
BELİRLİ İNTEGRAL
Bazı özel sorular hariç ama©
BELİRLİ İNTEGRAL O zaman şunu anlamış olmanız lâzım. Eğer belirsiz

integrali hallettiyseniz burada bir problem yaşamaya
Bu son konu. Arttk ANTRENMANLARLA MATEMA
caksınız. Ama halledememişseniz sıkıntı kaçınıl
TİK yolculuğunun sonuna geldik.©
maz.©
Bu sette elbette ki size lâzım olan konulan vermeye
Birde, belirli integralde c sabiti sadeleşeceğinden
çalıştım. Ama daha çok özgüven ve cesaret vermeye
bunu yazmaya gerek yok. Bilginiz olsun.
çalıştım. Ve ısrarla şunu vurguladım. Kararlı ve sa
bırlı bir şekilde planlı ve programlı çalışırsanız
Olayın derinliklerine dalmadan şu soruma cevap ve
kesinlikle başarabilirsiniz. Unutmayın ki matematiği
rin bakalım.
çok iyi olanları diğerlerinden ayıran en önemli fark
sabırlı ve planlı çalışmış olmalarıdır. Yoksa zekâları
2
filân değil.
J 2xdx integralinin değeri iie
isteyin. Başarılı olmayı isteyin. Ve unutmayın ki gü
o
zel bir şeyi ısrarla isterseniz ona eninde sonunda
şekildeki y = 2x ve x = 2 doğ
ulaşırsınız. Çünkü O "Vermek istemeseydi (bize) ruları ile Ox ekseni arasındaki
istemek (duygusunu) vermezdi,” Demek kİ vermek aian eşit midir?
istiyor©
Peki diyelim ki eşit çıktı.
Neyse... Konuya başlayalım© Öyleyse her fonksiyon için böyle bîr durum söz konu
su mudur?
Aslında daha önce belirli (sınırlı) İntegralin ne oldu
Var mı bir fikriniz?
ğundan bahsettim. Ama yine ifade edeyim. Belirli Ne dersiniz?
inîegraiin ne olduğundan kastım sınırları olan Siz bu soruların cevabını ararken©©© ben gerçeği
integral. Belirsiz İntegral olayını halledenler için belir söyleyeyim. "Sadece bu soruda değil her zaman eşit
lisi daha kolay. Belirli integralin de özellikleri filan var. çıkar.”
Demek ki belirli integral eğri iie x ekseni arasın
Fakat işinizi zorlaştıracak cinsten değil kesinlikle.
daki alanı veriyor. Ama bu kısmıyla şimdilik
Soğuk tanımlan çok sevmediğinizi de biliyorum. Ama
iigiienmiycez.
küçücük bir tanım yapalım yine. Ne dersiniz?
Örnek Soru
(a,b) aralığındaki bütün x değerleri için 1
b 3x2 + 4 x ~ 2 jd x
|f'(x ) d x = f( x ) + c ise, J f ’(x)dx İfadesine f'(x) fonk- o
a belirli integralinin değeri kaçtır?
siyonunun a dan b ye kadar belirli integraü denir ve
Çözelim©
Göreceksiniz çok kolay.
İlk önce sınırları yokmuş gibi davranıp integralin eşi
I f'(x)d x = f(x) = f (b ) -f ( a ) dır. tini bulun. Sadece sonuna c yi yazmayın.
.3 ' ' Bunu nasıl İfade ettiğime dikkat edin.
r 3 2 1
| ( 3 x 2 + 4 x - 2 ) d x = 3 - - ^ - + 4-4>— 2x
İşte. Bu integral hesabının birinci kuralıdır. Başka bir
şey de yok aslında. Yani, belirsiz gibi düşünüp sonucu buldum. Sonra
sağ tarafına çizdiğim çizginin sağ altına integralin alt
sınırını üstüne de üst sınırını yazdım©
Yani, belirli integral sorularında ilk önce belirsiz
Sonra?
integrali bulun, sonra bulduğunuz fonksiyonda
Sonrasına da bakın©
üst sınır değerini yerine yazarak elde ettiğiniz de
ğerden, alt sınır değerini yerine yazarak bııiaca-
ğınız değeri çıkarın. Tamam mı?©
❖ BELİRLİ İNTEGRAL
önce 3 ü sonra da 1 i yerine yazıp çıkarıyoruz.

x 3 + 2 x2 ~-2x | ; = ( l 3 +2.12 - 2 . l ) - ( o 3 +2.02 -2 .o )
,2
^— 3 + tn{3 + 1) ± _ _ 1 + In(1 + 1)
Önce üst sınırı yazdım. Sonra da alt sınırı. Ve ikisinin
farkını aldım.
Ve sonucu 1 buldum. Bu işlemin sonucunda da 2 + |n2 yi bulursunuz artık
Şaka gibi.© Kofaymış yaw© Gördüğünüz gibi. Buradaki olayın zorluğu integralin
belirli kısmında değil belirsiz kısmında.
Başka bi tane daha yapayım. Onun için tekrar tekrar söylüyorum. Lütfen belirsiz
integraii adam gibi öğrenin. Yoksa her seferinde ol
Örnek Soru masa bile baya bi yamuiursunuz.©
Belirli integralin Özellikleri

J x+1 a
1
1. J f( x )d x = 0
a
Çözelim© Gayet mantıklı zaten. Açıklamaya bile gerek yok bu

Aslında soruların belirli İntegralie ilgili kısmı kolay. Siz nu. Çünkü belirli Integra! eğri ile x ekseni arasındaki
yeter ki belirsiz kısmını adam gibi halledin.© alan idi. Ama a dan a ya kadar aian oimaz ki©
Bunda da öyle. 2
2 Örneğin J |x 5 + in x jd x = Odır. Herhalde gidip
Bir kesrin yani, „ kesrinin integralini bulcaz.
x-h1 2
Hatırlayın. Kesirli bir ifadenin integralinde sırayla ne
x 5 + in x in integralini hesaplayıp da yapmazsınız
ye bakıyorduk?
bunu. Değil mi? ©
İlk önce paydanın türevi payda var mı?
Şimdi şunu yapın bakayım.
Yok©
61 .
ı-tf t
İkinci olarak ifade ——— gibi yanılabiliyor mu? 2x3 + ^ |dx İfadesin değeri kaçtır?
1+ u X"hil )
er
Hayır©
Sıfır buldunuz değil mi?
Üçüncü olarak payın derecesi paydadan büyük veya Aferin. Siz süpersiniz yaw©
eşit mi? Neyse diğer özellikleri de verip geçeyim.
Büyük veya eşit ise polinom bölmesi yapıyor ve de
vam ediyorduk. o a
Bu soruda bu durum var. 2. J f(x )d x = -J f(x )d x tir.

Ama diğerini de söyleyeyim. Payın derecesi payda
dan küçük ve payda çarpanlarına ayrılıyorsa basit Bu da gayet mantıklı. Öyle değil mi?
kesirlere ayırma yöntemini kullanıyorduk. Çünkü f(b) - f(a) = - (f(a) - f(b)] dır.
Devam edelim.
Bir de şunlar var.©,
Polinom bölmesi yaparak
b b
- = x - 1 + — — olduğunu görün ve ifade edin. Jc.f(x)dx = cjf(x)dx
X -h1 X 4“1
a a
3 3
Daha sonra da
J
f x + 1 fJ l,
— — dx = fx ~ 1 + —
x +1)
ldxoSa-
Fonksiyonun önündeki kat sayıyı dışarı çıkarmakta
hiç bir sakınca yok. Gerekli olduğuna inanıyorsanız
i 1 çıkarabilirisiniz. Müsaade ediyorum©
rak yazıp integralin değerini hesaplayın.
b b b
Hesaplayalım.
3 3
J [f(x) + g(x)]dx = J f(x)dx + | g (x)dx
a a a
| ( x ~ 1 + ^ ) d x = 4 - x + ln(x + 1) Toplam fark biçimindeki fonksiyonlarda fonksiyonların
1 1 ayrı ayrı integralleri hesaplanabilir.
Gerisini biliyorsunuz© Bu da çok mantıklı bence.©
BELİRLİ İNTEGRAL
£. I
J (3 x 2 + 2 x ) dx 4. J (6 x ~ a )d x =
integralinin değeri kaçtır? olduğuna göre, a kaçtır?
U 5. J (2m x + 1)dx = 7
| (2x + 1) dx
-2 olduğuna göre, m kaçtır?
1 6. I (2 x -1 )d x = 24 v e b - a = 2
3, J |x2 +4j<dx
o
BELİRLİ İNTEGRAL
7. a 1 0 olmak üzere,
Hatırlayın. Jdf(x) = f(x) + c idi.
a a
2
J 6xdx = J x 2dx
J d |x 2 +2xj
o o
o
8. a 1 0 olmak üzere, 11. J d^3x3 - x + l j
2 0
xdx J 3x2 dx
o
x+4
12. f(x ):
9. n 3* m olmak üzere, x -2
n
2xdx
f n -m
12 olduğuna göre, J d ^ f” 1(x)J değeri kaçtır?
2
olduğuna göre, n + m toplamı kaçtır?

♦♦♦ BELİRLİ İNTEGRAL
f~1 2x +1
1' W "3 7 T î
2
4.
■ I
i I 2x + ~ | dx
1
olduğuna göre, J d (f(x )) değeri kaçtır? integralinin değeri kaçtır?
ı
TT
2,
4
J (2cosx-si nx)dx
5.
K2+^ dx
o
6. cosxdx
{1 + tan2 x)dx

BELİRLİ İNTEGRAL
JT 10. a > 0 olmak üzere,

6
a
7. J ^cos2 x~sin2 xjdx
o
fo
* ^ .d x
integralinin alabileceği en küçük değer kaçtır?
8. f ^ - 11. m > 0 olmak üzere,

J 1+ x
o m
integralinin değeri kaçtır? J jx2 -4-Jdx

1
integralinin alabileceği en küçük değer kaçtır?
12. m >0 oimak üzere,

9. a > O olmak üzere,
m
a
J (“ X2 + x + 2 jd x
J (4 -x )d x
o
o
integralinin alabileceği en büyük değer kaçtır?
integralinin alabileceği en büyük değer kaçtır?
* BELİRLİ İNTEGRAL
Belirli integralin sonucu bir sayı ve bir sayının türevi

de sıfır olduğuna göre© 4. A. f x İ± l dx
dxj x+3
2 1
A J ( 3x 2 + 4 x - l)d x ifadesinin değeri kaçtır?
1
1
6
5. J (x + 1)3 dx
^ -J ( x 4 + x 3 + x 2 + l)d x
o
~2
İn 3 2
J (®2X~e"X)cfx 6. |
1
(2 x -1 )3 dx
İn 2

BELİRLİ İNTEGRAL
5
(*
j x (x 2 + l) : dx 10. n/3 x + 1 dx
o
İfadesinin değeri kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?
I 1 _____
8. J ( x 2 + x + l) (2x + 1)d) 11. J X 'V x ^ H d x
û
integraiinin değeri kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?
9. f ( 2 + V ? ) dx 12. J 3x2 -\/x 3 +1 dx

_1

f dx 4. dx
dx In2
2.
i. o
V4^ 5. J e x ^1 + e x J' dx
inîegraiinin değeri kaçtır?
I Vx2 +9
dx 6.
(!nx)‘
dx
ifadesinin değeri kaçtır? integralinin değeri kaçtır?

10. 0 < 0 < — olmak üzere,

7. f dx_ 2
J xflnx
(İn x) O
ifadesinin değeri kaçtır? J ^tan3x+tanxjdx = 1
olduğuna göre, 0 kaçtır?
8. J sin3 x;*cosxdx
-
11. f d*
rr J 4x + 1
6
12. dx = inp
9. J tan2 x -^1 + tan2 x jdx 2x + 1
olduğuna göre, p kaçtır?

♦> BELİRLİ İNTEGRAL
O 4. k > 0 olmak üzere,
J xdx
x 2 -1 k
2x dx = 3in 2
integralinin değeri kaçtır? x —4
i
i
J 2x + 1
x2 + x + 2
dx 5.
Jq
(2x + 1 )|x 2 + x + ljd x
^x2 + x + i j ~1
6. dx
■dx = In5
2x -1 x lnx
olduğuna göre, m kaçtır? integralinin değeri kaçtır?

in4
f cosx
cos x d x 10. J exdx
J 1+ sin
sİ x İn 2

n2xdx
f sin2: 11. J x e 'dx
8.
J 3 + sisınt x o
In4
9. dx 12. J c o s x -e sinxdx
2+ eJ
o
O
r x+2
dx 4.
Jf— X rf-1
dx
I
x2
+2
f x+1
dx 5.
x 2 -1
dx

d.
dx 6. dx
JJ X-
- r +-X

7. f 2 | ± İ dx 10. J x 2 -e x dx
J x 2 -1
2 o
8
1
11. J !nxdx
8. J x *e x dx
1
o
TT
1 (i
9. J (x-t-2)*ex dx d
| sin2xdx
dt J
o ^0 j
BELİRLİ İNTEGRAL
Belirli integral de dönüşüm olayı

ı+ 7 x
1. dx
Baştan söyleyeyim de.© Belirli integralde değişken V x -1
değiştirirken sınırları ve dx i değiştirmeyi unutmayın.
Unutursanız yamulursunuz waiia.©
İntegralinde Vx = u dönüşümü yapılırsa hangi
Gerisi kolay.
integral elde edilir?
Bir örnek vereyim.
Örnek Soru
5
J 4x + 1
V 2 x -1
dx
integralinde V 2 x -1 ^ u dönüşümü yapılırsa

hangi integral elde edilir?
Çözelim©
ilk önce elde edeceğiniz integralin yeni sınırlarını be
lirleyin. Büyük bir olasılıkla şıklardan İkisi veya üçü
gider. (Gerçi bunda şık mık yok. Ama yine de aklınız
da olsun©)
x 2 dx
BakaSım neymiş yeni integralin sınırları. İlk integralin
sınırları x in değerleridir. x İn bu değerleri için u nun
değerlerini bulmak lâzım. integralinde x - sint dönüşümü yapıldığında elde
edilen İntegral nedir?
Alt sınır x = 1 için 7 2.1-1 = 1 ve üst sınır x ~ 5 için
7 2 .5 -1 = 3 imiş.
3
Demek dönüşümden sonraki integraİ .... gibi ola-
1
cak. Sınır olayını hallettikten sonra x li oian bütün ifa

deleri u türünden yazın.
Bu da şöyle oluyor.
72 x - 1 = u ise 2 x -1 = u2 ve x = ^-(u 2 + l) ve bu
radan da dx = udu olur.

Burayı (şu dx İ bulma meselesini) bi daha izah ede
yim. Şöyle yaptım, ‘'sol tarafın x e göre türevi çarpı 3. J sin(arcco sx)d x
dx eşittir sağ tarafın u ya göre türevi çarpı du©"
Anladınız mı şimdi?
İntegralinde t - arccosx dönüşümü yapılırsa han
Şimdi bu değerleri ilk integralde yerine yazarsanız
gi integral elde edilir?
3
4 K + 1)
-udu elde edilir. Ve bunu da dü-
zenlediğinizde J^2u2 + 3 jd u integralini elde edersiniz.
Uzun uzun anlattım. Olayın temel mantığı bu işte.

1 In 3
4. J x 2 (x 3 + l)d x 7. J |e 3x- e x jdx

~1 in 2
integralinde e x dönüşümü yapılırsa hangi

integralinde x3 +1 = u dönüşümü yapılırsa hangi
Integra! elde edilir?
TT
Irs4
2 8. J e3xdx
5. J* (sin3 x + sinxjcosxdx
ln 2
o
integralinde ex = t dönüşümü yapılırsa hangi
integralinde sinx = u dönüşümü yapılırsa hangi
Integra! elde edilir? ifade elde edilir?
In3
6. J ^ e 2x+ lje xdx g. J —|in x + ln2 x j dx
o e
integralinde İnx = u dönüşümü yapılırsa hangi

İntegralinde ex = u dönüşümü yapılırsa hangi
ifade elde edilir?
e 1
2
fJ x (l+ ln 2 x)
dx
4. J sin (arccosx)dx
o
integralinde lnx - u dönüşümü yapılırsa hangi integralinde t = arccosx dönüşümü yapılırsa
ifade elde edilir?
hangi ifade elde edilir?
M.
2
2cosx J cos(arcsinx)dx
dx 5.
J -SinX + Sin‘ ' X o
integraünde sinx « t dönüşümü yapılırsa hangi integralinde t = arcsinx dönüşümü yapılırsa

İfade elde edilir? hangi ifade elde edilir?
ı 1
J (sinx- ■cosx)dx
6. J sin(arctanx)dx
o
integralinde t = rr - x dönüşümü yapılırsa hangi İntegralinde t = arctanx dönüşümü yapılırsa
İfade elde edilir? hangi ifade elde edilir?

BELİRLİ İNTEGRAL
7. | ( x + V 5 T 2 ) dx 10. dx
V1-x2
integralinde u2 - 2 = x dönüşümü yapılırsa han

integralinde x = sint dönüşümü yapılırsa hangi
gi ifade elde edilir?
ifade elde edilir?
£ ______
11. JV*4+"x2"dx
I x■ dx
integralinde x = 2tanf dönüşümü yapılırsa hangi

İntegralinde = t dönüşümü yapılırsa hangi integral elde edilir?
ifade elde edilir?
O 12. dx
J x . V 5 ^ dx o
v w
integralinde îant - x dönüşümü yapılırsa hangi

integralinde x = 3sint dönüşümü yapılırsa hangi
ifade elde edilir?
ifade elde edilir?
BELİRLİ İNTEGRAL
Şu soruda x + 2 = u demek lâzım. Niye ki?

dx 5
1+ yfx 4. | f(x)dx = 8
1
integralinde u = dönüşümü yapılırsa hangi 3
ifade elde edilir? olduğuna göre, J f(x + 2)dx İfadesinin değeri

-1
kaçtır?
3 Şunda 2x + 1 - u demek lâzım.

J Vx+1 5
dx
5. J f(x)dx = 20
O
1
İntegralinde x+1 = U2 dönüşümü yapılırsa han
gi ifade elde ediiir? jöre, Jj f(2x + 1)dx ifadesinin değeri
olduğuna göre,
kaçtır?
Şunda 3x - u demek lâzım.

6
J
-3
^/:^ x
dx
6, J f(x )d x = 12
integralinde x = 1 + u
gi İfade elde ediiir?
dönüşümü yapılırsa han
olduğuna göre, J f(3x)dx ifadesinin değeri
1
kaçtır?
7. J f(3 x -1 )d x = 8
1
10.
J 4x
V2x + 1
dx
5
İntegraiinin değeri kaçtır?
olduğuna göre, J f(x)d x ifadesinin değeri kaç
tır?
6x
J f ( x 2 +1) dx = 18 11. dx
V2x -1
10 integralinin değeri kaçtır?

olduğuna göre, J x *f(x)dx İfadesinin değeri
kaçtır?
Köklü ifade olunca köklü ifadeye u demek lâzım.

12. dx
3
7x + ı
J x+3
Vx + 1
dx

Parçalı Fonksiyonun İntegral i 4, x < 0 İse

1. f{x) =
Parçalı fonksiyon integralinin hiçbir Özeüiği yok. 2x -+■3,, x > 0 ise
2
Sadece şuna dikkat edin. Parçalı fonksiyonun
integrali hesaplanırken fonksiyonun kritik değerleri olduğuna göre, J f(x)dx integralinin değeri
(sınır değerieri) integralin sınırları arasında İse bu -2
değerlere göre İntegral parçalanır ve iki (parça sa kaçtır?
yısına göre üç te olabilir.)farklı integralin toplamı bi
çiminde yazılır. Gerisi biidiğiniz gibi©
Örnek Soru
4x~-2, x< 1 ise

f< X ) =
2x + 3, x>1ise
3
olduğuna göre, J f(x)dx integralinin değeri
kaçtır?
2 x -3 x>1ise
2. f(x) =
Çözelim© 3x2 + 1, x<1ise
İntegralin sınırları -1 ve 3. Ve verilen fonksiyonun 2
kritik değeri 1. İlk bakmanız gereken kritik değerin
olduğuna göre, J f(x)dx integralinin değeri
sınırlar arasında olup olmadığıdır. Ki bunda sınırlar
o
arasında. Dolayısıyla bu durumda integralin iki fark kaçtır?
lı İntegralin toplamı biçiminde yazılması lâzım.
Yazıp toplayalım bakalım.
Önce tablo üzerinde nerede hangi parçayı kullana
cağınızı görün İsterseniz.
-1 1 -— >
<î-------
4x - 2 2x + 3
Alt kritik üst

sinir değer sınır
Şu şekilde;
3 1 3 6x2 , x > 1 ise
3. f(X):
J f(x)dx=J (4x~2)dx + J (2 x + 3)dx 8 x -1 0 , x ^ 1 ise
-1 -1 1 3
Bunu hesaplarsınız artık© olduğuna göre, J f(x)dx integralinin değeri

Ama problemi olanlar için bir defaya mahsus göste -1
reyim yine. kaçtır?
1 3
J (4x~2)dx + J (2x + 3)dx = 2 x 2 —2x|1^+ x 2 + 3x|^

-1 1
gerisini hesaplayın artık©
Cevap kaç?
10 çıkıyor di mi?
4~x, x < 2 is e 3 -x , x < 0 is e

4. f(x) = 7. f(x) —
2x + 3, x S: 2 ise 4 x -1 , x > 0 is e
3 2
olduğuna göre, J f(x )d x integralinin değeri olduğuna göre, J f ( x + 1 )dx integralinin değeri
-2
kaçtır? kaçtır?
~2x + 1 , x < -1 ise

8. f(x) = 3x2 +1, ~ 1 < x < 1 İse
2 x-1, x<1ise
5. f(x) = 2x + 3 , x>1 İse
~x + 3t x>1İse
3
olduğuna göre, J (x + f(x ))d x integralinin de olduğuna göre, J f( x )d x integralinin değeri
-1
ğeri kaçtır? kaçtır?
~sinx, x> — İse

3
9. f(x )=
2 -x , x <1 ise
6. f(x~1) = cosx,
x < — ise
2x + 1, x> 1ise 3
2 JT
2
olduğuna göre, J f(x)d x integralinin değeri olduğuna göre, J f(x)d x integralinin değeri
o
kaçtır? kaçtır?
BELİRLİ İNTEGRAL
Mutlak Değer Fonksiyonunun Belirli İntegrali

J ^3x2 - 6xjdx + J^-3x 2 + 6xjdx +J^3x 2 - 6xjdx
Mutlak değer fonksiyonunun integralinin zor bir tarafı
- 1 0 2
yok. Ama İlk önce mutlak değer fonksiyonunun işaret
tablosunu yapmak lâzım. (kİ mutlak değerin hangi Artık bundan sonrasını hesaplarsınız.
aralıklarda eksi hangilerinde artı açıldığını göresiniz.) Sonuç 12 galiba©
Anladınız mı?
Mutlak değer fonksiyonunun belirli integralini hesap Özetlersek; mutlak değer integralinde sınırlar arasın
larken kritik değer(İer)in İntegralin verilen sınırları
da kritik değer varsa bu değerlerde sınırlar değişiyor.
arasında olup olmadığına bakm. Eğer sınırlar arasın
da ise bu sınırlara göre integralin sonucu İki veya du Bir de mutlak değerin nerede artı nerede eksi açıla
ruma göre üç farklı İntegralin toplamı biçiminde yazın cağını görmek için tablo yapılıyor.
ve Öyle hesaplayın. Özeti bilem uzun©
Aslında olayın özeti tek cümleyle şu©
Kritik noktalarda integrali parçalara ayırın!
1. dx
Örnek Soru I |x
3
| 13x2 -6 x jd x
-1
Çözelim©
Sonra hoca kolaylan çözüp kazıkian bize bırakıyor
demeyin diye kazık olanı ben çözüyorum.©
Mutlak değerli fonksiyonların integralinde en önemli
olay kritik değerler ve bu değerlerin sınırlar arasında
olup olmadığının tespitidir.
Onun için ilk adım bu.
Buradaki kritik değerler (mutlak değerin içini sıfır ya
pan değerler) 3x2 ~6x = 0 dan x ~ 0 ve x = 2 dir. Bu

değerlerde integrali parçalara ayırcaz.
ikinci olarak diğer bir önemli husus da mutlak değerin 2. j | x - 1 dx
nerede artı nerede eksi açılacağının tespitidir. Bunu
da tablo yaparak görcez. integralinin değeri kaçtır?
Tabloyu yapalım. (Tablo yapmayı bilmeyenler lütfen
eşitsizlik konusunda bu kısmı tekrar çalışsınlar. Bi
zahmet©)
Tabloda kritik değerlere ve integralin sınırlarına dik
kat edin.
-1 0
i 3x2- 6xj •j. o C)

alt kritik kritik üst
sınır değer değer sınır
Şimdi integralin değerini hesaplayabiliriz. - 1 den 0 a

kadar mutlak değeri artı, 0 dan 2 ye kadar eksi, 2 den
3 e kadar artı açıp sonucu bulcaz.
Bu durumda verilen integralin son hali şöyle olacak.
> BELİRLİ İNTEGRAL
O
3. J |2 x ~ 4 dx 6. J j x2 -1 |dx
o
4. |
I
2 |x + l|d x
7.
1 i 2x ~
1 dx
-2
5. 1 dx
8.
J x2 -2 x dx

BELİRLİ İNTEGRAL
j 4 x |+ |“ 2xt'idx 4.
j 3İ x2 -2 x |d x
£
5, J | x2 - 2 x -3 |d x
f (4 x 2 | x -1 |) d x
o
J ^3x2 + |2 x ~ 2 |jd x 6. J |~ x 2 -4 x + s|dx
O ~z
JL
4
7. sinx I dx 10. J j cos x~-sin x |d x
o
integralinin değeri kaçtır? İntegralinin değeri kaçtır?
Şu İki soruda ilk önce cos un yanındaki 1 i yok edin;

il
8.
1' cosx dx
11. cos2x dx

12. I V1 + cos2xdx
9. sin x dx
f si o
İNTEGRAL YARDIMİYLA 1.
ALAN HESABİ
Bu kadar belirli integral antrenmanından sonra bu

acayip kolay geiecek size. Hatta burada öyle soru
lar var ki "Bu kadar kolay şeyier de sorulur mu?” fi y = x 2 + 2 eğrisi ve x = - 1 , x = 1 doğruları ve x
lan diyeceksiniz. © Ama soruluyor işte. ekseni ile sınırlı alan kaç birim karedir?
Atan hesabında çok basit bir iki şeyi bilin yeter.
Adım adım vereyim.
ilk önce
Eğri ite x ekseni arasındaki alanın nasıl bulun
duğunu öğrenin.
y = f(x) eğrisi Ox ekseninin üst tarafında (+y tara

fında) ise taralı alan y = f<x) fonksiyonunun a dan b
ye kadar belirli İntegraline eşittir.
Neyi kastettiğimi önce taslak bir şekil üzerinde gö

rün.
2.
>x
Yani, f(x) eğrisi, x = a, x - b doğruları ve x ek-
b
seni ile sınırlı bölgenin alanı A = J f(x ) dx tir. y = 3x eğrisi ve x = 2 doğrusu ve x ekseniyle
a sınırlı bölgenin alanı kaç birim karedir?
Buradaki en önemii şey İntegralin sınırlan. Sınırlar

verilmişse problem yok.
Ya hesaplanacak alanın sınırları verilmemişse?
Oturup bulacaksınız artık.© Ama merak etmeyin.
Nasıl bulacağınızı söyîicem.
Bir de şu var tabii. Fonksiyonun grafiği her zaman
çizili olarak verilmeyecek. Onun için bazı önemli
(Çok sorulduğu için önemli.©) fonksiyonların grafik
lerini çizebilmek lâzım.
Peki, ya fonksiyonun grafiğini çizemezsentz?
O zaman yandınız işte.© Şaka şaka.©
Panik yapmayın. Grafiği çizmeyi beceremeseniz bi
le yine de istenilen alanı bulabilirsiniz.
Ama önce grafiğini çizdiğim fonksiyonlarda alan
bulma olayını kavrayın bi.
3. 5.
y = 4 - x2
y = (x - 2)2 eğrisi, x ekseni ve y ekseniyle sınırlı y = 4 - x2 eğrisi ve x = - 1 , x - 1 doğruları ve x

bölgenin alanı kaç birim karedir? ekseni ile sınırlı alan kaç birim karedir?
Eğer hesaplayacağınız alanın sınırları belli değilse

sınırları siz bulacaksınız demektir. Hatırlayın x ek
senini kesim noktalarını bulmak İçin y = 0 verip bu
luyorduk. Örneğin, alttaki soruda sınırlar
4 - x2 =0 dan 2 ve - 2 dir.
y = (x - 2)2 eğrisi, x - 4 doğrusu x ekseni ve y

ekseniyle sınırlı bölgenin alanı kaç birim kare
dir?
y = 4 - x2 eğrisi x ekseni ile sınırlı alan kaç bi

rim karedir?
3.
y = x3 eğrisi ve x = 2 doğrusu ve x ekseniyle sı y = 24*. eğrisi x = 1doğrusu ve x ekseni ile sı
nırlı bölgenin alanı kaç birim karedir? nırlı alan kaç birim karedir?
2. 4.
y = ax3 eğrisi ve x = 1 doğrusu ve x ekseniyle y = Vx" eğrisi x - 1, x = 4 doğrulan ve x ekseni
sınırlı bölgenin alanı 3 birim kare olduğuna göre ile sınırlı alan kaç birim karedir?
a kaçtır?
5. 7.
y = V ^ eğrisi, x = a, x = 9 ve x ekseniyle sınırlı

y = - i eğrisi, x ekseni, x = e ve x = e3 doğrula-
alan birim kare olduğuna göre, a kaçtır?
v rıyla sınırlı alan kaç birim karedir?
8.
6.
y - ~ eğrisi, x ekseni, x = 2 ve x - 6 doğrularıy y = e"x eğrisi x = 0, x = In2 doğrulan ve Ox ek

seni ile sınırlı alan kaç birim karedir?
la sınırlı alan kaç birim karedir?
i 1. 3.
y = e x eğrisi x - - 1 , x ~ 2 doğrulan ve Ox ek 1 eğrisi, x ekseni, x = - 1 ve x = 1 doğ-

x2 +1
seni İle sınırlı alan kaç birim karedir?
rularıyla sınırlı alan kaç birim karedir?
4.
İ 2. Ay
y = lnx eğrisi, x ekseni, x = e ve x - e2 doğrula

Şekilde grafiği verilen yST + 7 7 ~ 1 î*e ek-
rıyla sınırlı alan kaç birim karedir?
senler arasındaki alan kaç birim karedir?
i
m
lı
Eğri Ox ekseninin altında olursa...
Hiçbir şey fark etmez.

En fazla işlem sonucu eksi çıkabilir. Kİ bu da prob
lem değil. Sonucu eksi ile çarpar bunu da artıya
dönüştürürsünüz© Alan negatif olacak değil ya.
Bu tür aian hesaplarında şekil şöyle olabilir meselâ.
y „ „3 (X- 1 ) 2 eğrisi, x ekseni ve y ekseniyle sı
nırlı bölgenin alanı kaç birim karedir?
Eğri x ekseninin altındaysa, taralı alan, fonksi

yonun a dan b ye kadar belirli integralinin eksi
lişine eşit olur.
Anladınız mı? ©
Yani bu durumda taralı alan
A = | [ f ( x ) | d x = J - f ( x ) d x olur.
a'.-"
Aslında şöyle de yapabilirsiniz. Alanı norma!

şekilde bulun. Eğer eksi çıkarsa mutlak değerini
alın olsun bitsin.©
y = x2 - 4 eğrisi, x ekseni, x = - 1 ve x = 1 doğ

rularıyla sınırlı aian kaç birim karedir?
-1
y = x 2 -1 eğrisi İte x ekseni arasındaki alan

kaç birim karedir?
1. Şimdi de size grafiği verilmeyen eğrilerle x ek
seni arasındaki alanı bulmayı vereyim.
Fonksiyonun grafiği çizilmemişse istenilen alanı bul

mak sanki zor muş gibi. Ama aslında gayet kolay.
Göreceksiniz. Yeter ki dediklerime dikkat edin.
Eğer eğri ile x ekseni arasındaki alan sorutuyorsa
önce eğrinin x eksenini kesim noktalarını bulun.
y = x3 eğrisi, x - - 2 doğrusu ve x ekseniyle sı (Bir eğrinin x eksenini kesim noktaları y = 0 vererek
nırlı bölgenin alanı kaç birim karedir? bulunuyordu. Hatırlayın.©)
Sonra bulduğunuz değerlerden küçük olanı alt sınır
büyüğünü de üst sınır olarak alın ve verilen fonksiyo
nun belirli integralini hesaplayın. Sonuç eksi çıkarsa
artıfısını alın. Ama eğri x eksenini üç farklı noktada
kesiyorsa? O zaman aşağıda yaptığım gibi yapın©
Ok©
Örnek soru
y = x —x3 eğrisi île x ekseni arasındaki sınırlı
bölgenin alanı kaç bîrim karedir?
Çözelim©
Soruda grafik mîrafik verilmemiş©
2.
Olsun. Problem değil. Grafiği çizmeden de yapabilir
siniz. Ama ilk önce verilen eğrinin x eksenini kesim
noktalarını bulun.
Eğri, x eksenini - x 3 + x = 0 dan x = - 1, x - 0 ve
x = 1 de kesiyor.
İşte bu x değerleri integralin sınırları olacak.
y = - ~ eğrisi, x = 1, x = e doğrulan ve x ekseni İntegralin sınırları ilkinde bu değerlerden en küçüğü
ile sınırlı bölgenin alanı kaç birim karedir? ile ortancası, İkincisinde ortancası ite en büyüğü ola
cak. iki integralin değerini de ayrı ayrı butun. Ama
sonucun eksi çıkma ihtimaline karşı da mutlak değer
lerini alın ve toplayın.
Bu kadar basit işte. ©
Demek istediğim şuydu.
0 1
J \
f
İstenenAlan =■ /~-x 3 h- x)dx + | ( - x 3 + x)dx
! J \ *
-1 0
1 1 1
birim karedir.
4 4 2
Ama verilen eğrinin grafiğini taslak olarak çizebilirse

niz ne aiâ.
■î
❖ BELİRLİ İNTEGRAL g j— i
Örnek soru 5. y = x3 -4 x eğrisi İle Ox ekseni arasındaki alan

y = - x 2 + x + 2 eğrisi iie x ekseni arasındaki sı- kaç birim karedir?
nırlı bölgenin alanı kaç birim karedir?
Çözelim©
Bu soruda da grafik çizilmemiş. (Genelde çizilmez
zaten.) Olsun. Problem değil. Dedim ya grafiği çiz
meyi beceremeseniz de çözebilirsiniz.
Şöyle yapın. İlk Önce eğrinin x eksenini kesim nokta
larmt bulun.
Yani, ~ x 2 + x + 2 = 0 dan x = -1, x - 2 yi bulun.
İşte bu değerler belirli integralin sınırları olacak.
Sonrası kolay.
2
İstenenAian = J | - x 2 + x + 2jdx
Hesaplarsınız artık. yi buldunuz mu?

6. y = - 3 x 2 -t-12 eğrisi x = 0 ve x ~ 1 doğrulan ve x
3, y = 4 - x2 eğrisi ile x ekseni arasındaki sınırlı
ekseni arasındaki alan kaç birim karedir?
bölgenin aiant kaç birim karedir?
4. y = x2 -1 eğrisi ile x ekseni arasındaki sınırlı 7. y = x2 eğrisi, x = 2 doğrusu ve x ekseniyle sınırlı

bölgenin alanı kaç birim karedir? alan kaç birim karedir?
2
y = - x 3 eğrisi, x ekseni, x = - 1 v e x = 1 doğru 4. y = — eğrisi x - 2 ve x - 4 doğrularıyla sınırlı
x
su ile sınırlı bölgenin alanı kaç birim karedir?
alan kaç birim karedir?
5. y = cosx eğrisi, x = 0, x = ^ doğruları ve x

a > 0 olmak üzere,
y = ax3 eğrisi, x ekseni ve x = 1 doğrusu ile sı ekseni arasındaki alan kaç birim karedir?
nırlı alan 3 birim kare olduğuna göre, a kaçtır?
6. y = tanx eğrisi, x = 0, x = doğruları ve x ek

y = e x eğrisi, x = 0, x = In3 doğruları ve x ekseni
arasındaki kapalı bölgenin alanı kaç birim kare seniyle sınırlı bölgenin alanı kaç birim karedir?
dir?
Hesaplanacak alanın bir kısmı x ekseninin al-

tında bir kısmı üstündeyse...
y = x2 ™4x eğrisi, x = 2 ve x = 5 doğrulan ile x

Şekildeki gibi eğer (a, c) aralığında eğrinin bir kısmı x

ekseninin altında ( - y tarafında) bîr kısmı üstünde (+
y tarafında) ise o zaman taralı alan
b c
A = J f(x)dx-Jf(x)dx tir.
Yani, bunun özeti şu; eğri ile x ekseni arasındaki

aian; Eğri x ekseninin üstünde ise belirli İntegraiie
aynı, altında ise belirli integralin eksilişine eşittir.
Ve asıl şunu unutmayın. İntegraiie alan hesabında
eğrinin x eksenini kestiği noktalar muhakkaka bu
lunmalı. (kesiyorsa tabii ki)
Bu noktalar belirli İntegralin sınırlarıdır. Ve bu
değerlerde İntegral parçalanır ve sınırlar ona göre
düzenlenir.
8. y = x2 - 2x eğrisi, x ekseni, x = 1 ve x = 3 doğ
Örnek soru rularıyla sınırlı alan kaç birim karedir?
y = 4 ~ x 2 eğrisi x = - 3 v e x - 0 doğrulan ve x
Çözelim©
Bu soruda grafik verilmeyebilirdi de. Eğeri x eksenini
x~ ~ 2 ve x = 2 de kesiyor.
Bu durumda istenen alan bulunurken - 3 ten 0 a ka
dar değil. Önce - 3 ten - 2 ye kadar sonra da - 2 den
0 a kadar olan kısım ayrı ayrı bulunması lâzım.
Yani,
İstenenAlan = J ^4 - x2jdx ■) ğ x
J(‘
Hesaplarsınız artık©
BELİRLİ İNTEGRAL
1. y = x 3 eğrisi, x = - 1 v e x = 2 doğrulan ve x İki eğri arasındaki alan nasıl bulunur?

ekseniyle sınırlı alan kaç birim karedir? Önce taslak bi şekil çizeyim.
İki eğri arasındaki alanı hesaplarken öncekilerden

farklı bîr şey yapmayacaksınız.
Meselâ yukarıdaki şekilde taralı alanı bulurken f(x) iie
x ekseni arasındaki alandan g(x) ile x ekseni arasın
daki alanı çıkarmak lâzım.
Bunun da integralle ifadesi şu:
'■ b ■
A = J [f(x )-g (x )]d x tir.

'■■■a '"■■■
iki eğri arasındaki alanı bulurken daima üsttekinden

2. y - x3 - x 2 eğrisi, x ekseni, x = 0 ve x = 2 doğru
altta kini çıkarın.©
lartyia sınırlı alan kaç bîrim karedir?
Ama grafik çizilmemiş ve hangisinin üstte hangi
sinin altta olduğunu bilmiyorsanız o zaman kafa
nıza göre takılın© Yani, birinden diğerini çıkarın
ve sonucu bulun. Eğer eksi çıkarsa çaktırmadan
artı yapın. Olsun bitsin.©
Fakat sınır mımr verilmemiş ve İki eğri arşındaki alan
sorulmuşsa o zaman sınırları siz bulacaksınız de
mektir.
Peki, sınırları nasıl bulacaksınız?
Hatırlıyor musunuz? ‘
Hatırlatayım, y leri birbirine eşitliyorduk.
Meselâ y = 4 - x2 parabolü iie y = 2x + 4 doğrusu
nun kesim noktaları 4 ~ x 2 = 2 x + 4 eşitliğinden

x = 0 ve x - 2 dir.
Buradaki en önemli hususlardan biri kesim noktaların
apsislerini doğru bulabilmek. Bu çok önemli. Ona gö
re. Çünkü bu noktalar integralin sınırları olacak.
Olayın Özeti bu yani.
3. 5.
Şekildeki taralı alan kaç birim karedir? Şekildeki parabol ile doğru arasında kalan aklan
kaç birim karedir?
4. x+2
y = 4 - x2 parabolü İle y ~ x + 2 doğrusu ile sı

y = Vx^, y = 2sİx eğrileri ve x = 4 doğrusuyla nırlı kapalı bölgenin alanı kaç birim karedir?
sınırlı alan kaç birim karedir?
❖ BELİRLİ İNTEGRAL IM IS ffiA N j
1. 3.
y = 2 ~ x z parabolü île y - 1 doğrusuyla sınırlı y = e x , y = e~x eğrileri ve x = In2 doğrusuyla

kapalı bölgenin alanı kaç birim karedir? sınırlı alan kaç birim karedir?
4.
y = x “ 6 eğrisi ve y = x doğrusu ile sınırlı böl

genin alanı birim karedir?
genin alanı kaç birim karedir?
5. y = x + x + 2 eğrisi ve y = 2x+4 doğrusuyla 7. y = 2 - x2 eğrisi ve y - x doğrusuyla sınırlanan
sınırlanan alan kaç birim karedir? alan kaç birim karedir?
y=x eğrisi ve y = x + 2 doğrusuyla sınırlanan

alan kaç bîrim karedir?
y = x2 ve x = y2 eğrileri İle sınırlanan alan kaç

birim karedir?
1. y2 = 4x
y = 2x2
eğrileriyle sınırlı bölgenin alanı kaç birim kare

dir?
y = x3 eğrisi ve y = x doğrusuyla sınırlı (sonlu)

bölgenin aianı kaç birim karedir?
1. x2 ~ 2y
4. y = - x 3 eğrisi ve y = - 4x doğrusuyla sınırlı
y2 =2x (soniu) bölgenin aianı kaç birim karedir?
eğrileriyle sınırlanan bölgenin alanı kaç birim
karedir?
BELİRLİ İNTEGRAL
5, x +x y = X'
y = ~x2 + X+ 8
eğrileriyle sınırlanan bölgenin alanı kaç bîrim eğrileriyle sınırlanan bölgenin alanı kaç birim
karedir? karedir?
6* y = 2x -1 8. y = ~ eğrisi ve y - 3 - x doğrusunun sınırladığı

2
y=x alan kaç birim karedir?
eğrileriyle sınırlanan bölgenin alanı kaç birim
karedir?
1. y = e x , y = 4e‘"x eğrileri iie x = In2 ve x = ln4 2. y - x * 2 doğrusu, y = x2 eğrisi ve x = 1 ve

doğrularıyla sınırlı alan kaç birim karedir? x - 3 doğrularıyla sınırlı kapalı bölgenin alanı
kaç birim karedir?
Eğer fonksiyonlar aşağıdaki şekildeki gibi kesişiyorsa

taralı alanı iki ayn integralin toplamı şeklinde yazarak
bulun.
Kesim noktalarında sınırları değiştirin. {Demek ki ilk
önce kesim noktalarını bulmak gerekiyor©)
Daima üsttekinden alttakini çıkarın. Ya da her se

ferinde mutlak değer alın.
Şekildeki y = x2 ~ 2x eğrisi ile y - x ve x = 4

doğrusu İie sınırlı taralı aian kaç birim karedir?
tanır.
U U
A1+A2 =|[9(x) - f(x)]dx +|tf(x)"-9(x)]dx
Dikkat ettiniz mi?

İki eğri arasındaki alanı hesaplarken eğrilerin x ekse
ninin altında veya üstünde olmasının hiçbir önemi
olmuyor.
Önemli olan hangisinin üstte olduğu.
^ h b i
p -t
4. y=x parabolü, y = — eğrisi, x ekseni ve
x Yalnız şu hususa dikkat edin.
x = 3 doğrusuyla sınırlı alan kaç bîrim karedir?
Diyelim kİ f(x) fonksiyonunun grafiği aşağıdaki gibi
Ve soruda size sorulan a dan d ye kadar belirli

Integra! İse bu
d
J f(x)dx = + A 2 - A 3 tür.
a
Ama sorulan a dan d ye kadar f(x) eğrisi ile x
ekseni arasındaki alan ise bu
b c d
A1 + A a + Ag = |™f (x )d x + |f (x)dx-ı-|-f(x)dx tir.

a b c
Yani anlayacağınız sadece belirli integral sorulursa
cebirsel toplam yapıyor; alan sorulursa mutlak de-
; ğer alıyorsunuz.(Zaten alan da negatif olmaz.)
5. y = 4 - x 2 , y = x2 - 4 eğrileri ve x = 1, x = 3 Dikkat etmezseniz yamu! ursunuz waila©

doğrularıyla sınırlı alan kaç birim karedir?
6. i
‘y
J ll\ yV Ml
0 3 \ 8 * / 6 '
Yukarıda verilen taraiı bölgelerin alanları sırasıyla:

S1 ve S2 dir.
6
jf(x )d x = 7ve, S2 =10 bîrim kare
o
olduğuna göre, S1 kaç birim karedir?
f(x)
Şekilde y =f(x) fonksiyonunun grafiği verilmiştir.
A1 = 5 b r2 , A 2 = 3 b r 2 , A3 = 7 b r2 Yukarıdaki şekilde y = f(x) in grafiği verilmiştir.

6 x- ekseninin, AB yayı île sınırladığı bölgenin
olduğuna göre, J f(x ) dx kaçtır? alanı 14 birim kare, BC yayı İ!e sınırladığı böl
genin alanı 11 birim kare, CD yayı ile sınırladığı
bölgenin alanı 16 birim kare olduğuna göre,
6
J f( x ) d x değeri kaçtır?
-5
Yukarıda verilen taralı bölgelerin alanları sırasıyla

Şekilde f(x) fonksiyonunun grafiği verilmiştir. a, b ve c dir.
6 6
5 2
Buna göre, J [f(x )j dx™ J f(x )d x değeri nedir?
J f(x)d x = 8 , J f ( x ) dx = 13,
~3 -3
olduğuna göre, B atanı kaç birim karedir?

5. 7.
8 3 8
Şekilde f(x) ve g(x) fonksiyoniarınm grafikleri veril
J f( x ) d x = 10, J f( x ) d x = 2, J f( x ) d x = 6 miştin
-7 -2 3 b b
8 J f(x)dx = 20 , J g(x)dx = 6
olduğuna göre, J jf(x )|d x kaçtır? a a -
”7 olduğuna göre, A - B farkı kaçtır?
8,
6.
>x
Şekilde f<x)ve g(x) fonksiyonlarının grafiği

Şekilde f(x) fonksiyonunun grafiği verilmiştir. verilmiştir.
5 2 2
Buna göre, J f{x)d x kaçtır? J f { x ) d x = 12, J g ( x ) d x = 10,
-3 -3
olduğuna göre, | A1 - A2| farkı kaç bîrim kare*

dir?
Bîr eğri ile y ekseni arasındaki atan nasıl bu
lunur?
Eğri ile y ekseni arasındaki alandan neyi kastetti

ğimi aşağıdaki şekle bakarak anlayın.
xsO olmak üzere,

y = x2 eğrisi, Oy ekseni ve y = 1 ve y = 4 doğru
larıyla sınırlı alan kaç birim karedir?
Asiında bir eğri ite y ekseni arasındaki alanın hesa

bı da öncekiler gibi.
Yalnız burada fonksiyonu y türünden yazmanız

lâzım, (yani, x i yalnız bırakmanız lâzım.)
Örneğin üstteki şekildeki taralı alan
■A = J g(y)dydir.
m
Göreceksiniz zaten. Hiçbir zorluğu yok. öncekilerin
aynısı.© Ve bir şey daha.
Neyse... Vazgeçtim©
1. y= eğrisi, Oy ekseni ve y = 1 ve y = 4 doğru y * !nx eğrisi, y - 1, y = 2 doğruları ve y ekseniy

iarıyia sınırlı alan kaç birim karedir? le sınırlı alan kaç birim karedir?
4* y = x2 +1 eğrisi ve y « 2, y = 5 doğrularıyla
Şekilde grafiği verilen bire bir ve örten
f : [2,6] -»[3,8] fonksiyonunun îersi f “1 dir.
6 8
Buna göre, J f(x)dx + J f “1{x)dx toplamı kaç-
2 3
tır?
Eğri y eksenini kesiyorsa...

5. y = e x eğrisi, y = e 3 doğrusu ve y ekseni ile
Yani, hesaplanacak alanın bir kısmı y ekseninin

sağında (+x tarafında) bir kısmı solunda (~x tara
fında) ise
Yine aynı mantıkla üstteki şekilde verilen taralı alan
n p
A 1 + A 2 = J ~ 9 { y ) dy + j s ( y ) d y dir.
m n
Yani, + x tarafmdakini aynen alıyor, - x tarafındaki-;:

nin eksilişini alıyor ve topluyoruz.
3
1. y = x3 eğrisi, y = - 1 , y = 1 doğruları ve y ekse

niyle sınırlı aian kaç birim karedir?
y = x eğrisi ve x = y * 2 doğrusu ile sınırlı alan

kaç bîrim karedir?
4. y2 = x eğrisi, y ~ x - 2 doğrusu ve y ekseniyle

2. y - x3 4-1 eğrisi, Oy ekseni, y » 0 ve y ~ 9 doğru sınırlı alan kaç birim karedir?
larıyla sınırlı alan kaç bîrim karedir?
Dairede alan bilgisi yardımıyla daha kolay

çözülebilen integral soruları.
Herhalde aranızda dairenin, daire diliminin ve daire

kesmesinin aianını hesaplayamayan çıkmaz©
Var mı yoksa?
Dairede alan bilgisiyle çözülen sorularda karşınıza

yarım çember denklemleri çıkacak. Onun için önce
Şekildeki dik koordinat düzleminde verilen taralı
yarım çember denkleminden neyi kastettiğimi alanın Integra! yardımıyla ifadesi nedir?
açıklayayım.
Merkezi orijinde M(0,Û) ve yarıçapı r olan çember
denklemi, x2 + y2 = r2 idi. Bu denklemde y yi
yalnız bırakırsanız, y = ±V r2 - x2 olur.

Burada, çemberin x ekseninin üstünde kalan yarı
parçasının denklemi, y = Vr2 - y2 dir.
x ekseninin altında kalan yarı parçasını denklemi

ise y =* - V r 2 - x 2 dir. alanın integral yardımıyla ifadesi nedir?
Bu iki yarım çember birleşince tam çember oluyor.

Ama bu x2 + y2 = r2 denkleminde x i yalnız
bırakırsanız x = ± ^ r 2 ~ y 2 olur.
Mesela y = V4 ~ x2 denklemi merkezi orijinde, ya

rıçapı 2 birim olan aşağıdaki yarım çemberdir.
Şekildeki dik koordinat düzleminde verilen

çeyrek çember ite doğru arasındaki taralı alanın
integralle ifadesi nedir?
Sorularda ne demek istediğimi daha iyi anlayacak

sınız.
çember ile doğru arasındaki taralı alanın alanın integraile ifadesi nedir?
İntegral yardımıyla ifadesi nedir?

Şekildeki dik koordinat düzleminde verilen taralı alanın integraile ifadesi nedir?
alanın integral ile ifadesi nedir?

Şekildeki dik koordinat düzleminde verilen taralı çember ile doğru arasındaki taralı alanın
alanın integral ile ifadesi nedir? integral yardımıyla İfadesi nedir?
Tabii ki her zaman şekil hazır verilmez. Çoğu zaman ı

yarım çember denklemini tanımanız ve şekli sizin 10. | V l - X 2~d>
çizmeniz gerekebilir. Bİ zorluğu yok. Ama bilmeyince
de çözülmüyor işte©
7. J V 4 - x 2 dx
o
42
11. J ^ İ 4 - x 2 - x j dx
8. j V 3 6 “ X dx
o integralinin değeri kaçtır?
12. \ {S -x dx
9. J dx

72 1
1, j* 4 —x2 - dx
o
1
2 _____
2. J f >/ 4~x2 - (~x + 2)j dx 5. J jV î^ -V ^ d K
o o
3 _________ e. J * ) dx
3. J fV 9 --x2 + x --3 j dx O
O integralinin değeri kaçtır?
8.
İN T E G R A L Y A R D IM IY L A H A C IM H E S A B I
Hacim hesabıyla alan hesabındaki temel mantık ay

nıdır, Sadece burada fonksiyonun karesi aiınıyor. Ve
sonuç tt İle çarpılıyor o kadar.
Bîr eğri ile Ox ekseni arasındaki alanın Ox ekseni

etrafında döndürülmesiyle oluşan cismin hacmi: y = Vx eğrisi, x - a, x = 4doğruları ve x ekseni
ile sınırlı alanın x ekseni etrafında döndürülme
siyle oluşan cismin hacmi 6 it birim küp oldu
ğuna göre, a kaçtır?
y = f(x) eğrisi, x ekseni, x = a ve x = b doğrularıyla sı

nırlı alanın x ekseni etrafında döndürülmesiyle oluşan
dönel cismin hacmi,
u u
V = TT J f 2(x)dx = n |* y 2 dx şeklinde hesaplanır.
y = x eğrisi, x ekseni ve x = 1 doğrusuyla sı

y = 2 a/ x eğrisi, x = 1 doğrusu ve x ekseni ile nırlı alanın Ox ekseni etrafında döndürülmesiyle
sınırlı alanın x ekseni etrafında döndürülmesiyle oluşan cismin hacmi kaç birim küptür?
oluşan cismin hacmi kaç bîrim küptür?
1. 3.
y = 2 ~X *-x
y = 2- parabolü x » - 1 , x = 1 doğruları ve x y = (x —1) parabolünün eksenlerle oluşturduğu

ekseniyle sınırlı alanın x ekseni etrafında dön- sınırlı alanının x ekseni etrafında döndürüime-
dürülmesiyle oluşan dönel cismin hacmi kaç bî siyie oluşan cismin hacmi kaç birim küptür?
rim küptür?
Ay 4.
O
y = 1 - x2
Şekilde grafiği verilen y = 1- x parabolünün x

ekseniyle oluşturduğu sınırlı alanının x ekseni 1
eğrisi, x - 1, x = 2 doğruları ve x ekseniy
etrafında döndürülmesiyle oluşan cismin hacmi
kaç birim küptür? le sınırlı atanın 0x ekseni etrafında döndürül-
mesîyle oluşan cismin hacmi kaç birim küptür?
5. 7. y = e* eğrisi, x ekseni, x = 0 ve x = In2 doğrusu

île sınırlı bölgenin x ekseni etrafında döndürül-
mesiyle oluşan cismin hacmi kaç birim küptür?
Şekildeki verilen y = e " x eğrisi, x ekseni, y ek

seni ve x = In3 doğrularıyla sınırlı alanın x ekse
ni etrafında döndürülmesiyle oluşan cismin
hacmi kaç birim küptür?
yA
8. y = tanx eğrisi, Ox ekseni ve x doğrularıy
/ la sınırlı alanın Ox ekseni etrafında döndürül-
~>x
x = -1 0
Şekildeki verilen y = e x eğrisi, x ekseni,

x = - 1 ve x = a doğrularıyla sınırlı alanın x ek
seni etrafında döndürülmesiyle oluşan cismin
hacmi ~ .|e a+4 -e ~ 2J birim küp olduğuna göre,
a kaçtır?
İki eğrî arasındaki alan x ekseni etrafında dön
dürülürse...
Bu da basit.
Üsttekinin oluşturduğu hacimden alttakinin oluşturdu
ğunu çıkarırsın.
yA
Şekilde verilen y = 2 - 2 x 2 ve y = 1 - x 2 parabol
leri arasında kalan sınırlı alanın x ekseni etra
fında döndürulmesiyle oluşan cismin hacmi kaç
birim küptür?
y - f(x), y = g(x) eğrisi, x ekseni, x ~ a ve x = b

doğrularıyla sınırlı alanın x ekseni etrafında döndü-
rüimesiyle oluşan dönel cismin hacmi,
b
V = ttJ [ f 2( x ) - g 2{x)]dx şeklînde hesaplanır.
a
3. y = 2 ~ x 2 ve y = 4 - 2 x 2 eğrileri ile x = ~ 1 ve
Şekildeki y = 2>/x ve y = eğrileri ve x = 1
x = 1 doğrularıyla sınırlı alanın Ox ekseni etra
doğrusuyla sınırlı alanın x ekseni etrafında fında döndürüimesiyle oluşan cismin hacmi kaç
döndürüimesiyle oluşan cismin hacmi kaç birim birim küptür?
küptür?
6. y = 4 - x 2 parabolü ve y - 3 doğrusuyla sınırlı
alanın x ekseni etrafında döndürüimesiyle olu
şan cismin hacmi kaç birim küptür?
Şekilde verilen y = e x ve y = e x eğrileri ve

x = In2 doğrusuyla sınırlı alanın x ekseni etra
fında döndürüimesiyle oluşan cismin hacmi kaç
birim küptür?
Şekilde verilen y = 4 - x2 parabolü ve y * x + 2 y = x2 ve x = y2 eğrileriyle sınırlı alanın x ekse

doğrusuyla sınırlı alanın x ekseni etrafında ni etrafında döndürüimesiyle oluşan cismin
döndürüimesiyle oluşan cismin hacmi kaç bîrim hacmi kaç bîrim küptür?
küptür?
Eğri ile y ekseni arasındaki alan y ekseni et 2. y = x 3 eğrisi, y ekseni, y - 1 doğrusuyla sınırlı
rafında döndürülürse... alanın y ekseni etrafında döndürüimesiyle olu
şan cismin hacmi kaç birim küptür?
x = g{y) eğrisi, y ekseni, y = m ve y ~ n doğrularıy

la .sınırlı alanın y ekseni etrafında döndürüimesiyle
oluşan cismin hacmi
n rı
V= tt | g 2( y ) d y ~ r r j x 2dx şeklinde hesapla
rı m
nır.
y ekseni etrafında döndürüyorsanız verilen denk

lemde x i yalnız bırakmanız lâzım, {yani, x in y tü
ründen değerini bulmanız lâzım.)
y = inx eğrisi, y = 1, y = 3 doğruları ve y ekseniy

le sınırlı alanın y ekseni etrafında döndürülme-
siyle oluşan cismin hacmi kaç birim küptür?
Şekilde verileni y = 2 x2 eğrisi y - 1 ve y ~ 2
doğruları ve y ekseniyle y ekseni etrafında dön-
dürülmesîyte oluşan cismin hacmi kaç bîrim
küptür?
4. y=x eğrisi, y ekseni, y = 1 ve y - 8 doğrula 5,

rıyla sınırlı alanın y ekseni etrafında döndürüi
Şekilde verileni x - y eğrisi ve x = y + 2 doğru

larıyla sınırlı alanın y ekseni etrafında döndü*,
rülmesîyle oluşan cismin hacmi kaç birim küp
tür?
İki eğri arasındaki alan y ekseni etrafında

döndürülürse...
x = g(y) x - f(y)
6. y = Vx" eğrisi ve x = t doğrusuyla sınırlı alanın y
ekseni etrafında döndürüimesiyle oluşan cismin
hacmi kaç bîrim küptür?
>x
x = f(y), x = g(y) eğrisi, y = m ve y = n doğrularıyla

sınırlı alanın y ekseni etrafında döndürüimesiyle
oluşan cismin hacmi:
n
V= tt J [f 2(y }~ g 2(y)]dy şeklinde hesaplanır.
Aslında bütün alan ve hacim hesaplamalarındaki

temel mantık aynı. Sadece küçücük bir formüiü
bilmek yetiyor©
C e v a f lm r
'B ir m lU £tı^geleeeğO hcü<hvnd ^keb (M \£tte
buluM M ak/ iste ye n le r cr vmMetOn/ genÛğ One
v e r i l e n / t e r b i y e y e b a h ^ v n lc v r . K e H o A o e tL e r C n d e
y ii% < L e y ü jy t i a b e t e d e r l e r .
* * *
CEVAPLAR
12.165 9. 0
T O P L A M ve 12.—
16 13.395 10. o
ÇARPIM SEM BO LÜ 23
13. 14. 216- 2 İl.—
24 15 .475 89
1. Antrenman 12. 61
1 4 .1 16. 335
Sayfa 9 - 1 0
1 3 .—
1. 10 15.
27 62
2. 15 58 1 4 .6
7. Antrenman
3. 11
Sayfa 21 —22
4. 64
5. 12 4. Antrenman 9. Antrenman
12
6. 18 Sayfa 15 - 1 6 1. a}£3k Sayfa 25 - 26
k=ı
7. 10
S. 21 1.45 b ) |(4 k -1 ) 1. 210
9. 2 2 .3 6 k=1
2. 320
10. 9 3 .5
2. a) £ ( 5 k - i 3 ) 3.3
11. 4 4 .5 k=ı 4. 311.11!
12. 13 5.4
6.210 b)g(5k-57) 5. 27 (7!)3
k=ı
7.155 6. 210.11!
23
2. Antrenman 8.1 80 3 .a )£ k (k + 2)
k»ı 7. (1S!)2
Sayfa 11 - 1 2
13
8. 5.8L9!
b) £ 2 k ( 2 k + l)
1. 1 5. Antrenman k=1
9. -< 9 !)2
2. 4 Sayfa 17 - 1 8 11 A
4. a) V — l — 11
3. 1 kTıKk + 1} 10.
20
4 İŞ I.1 7 0 10 1
* 16 2.225 b>E 2k (2k + 3)
91 3.108
5. 21 k
72 5. a) V _JL_
6. 0
4.1 98
t,3 k~ 1
5.1 86 10. Antrenman
15 t,
7. 0 6. 615
b>z~î Sayfa 2 7 - 2 8
8. - i 7.3 k=1
9. 33 8.2 6. 860
10. 26 7 .1 6 4
1.®
9.4 13
11. -6 10. 385 8. 312 2 .4
12.-11 II.2 2 6 0 9 .1 3 9 5 3.81
13. 18 12.1550 10. 981
4. 3231
14. 5 13.1430 11 .308 0
5. 2110
15. 3 14. 570 12. 5950
16. 6 7
6. 2S4
15.330 1 3 .-
8 7. 225
16. 380
14.2870 8 .5
3. Antrenman 9.0
Sayfa 13 - 1 4 10 .144 0
6. Antrenman
Sayfa 19 - 20 11. 220.(4!)5 .(5!)4
1. 14
1 2 .4
2. 30 Çarpım Sembolü
1.3025 13.4
3. 44 8. Antrenman
2.24100 14.1
4. 58 Sayfa 23 - 24
3. 585
5. 54
4.4 20
6. 15 1. 0
5.2.16
7. 54 2. 0
312-1
8 .- 9 6. 3. 0
2
4. 0
9 .-H 7. 512 -1
5. 0
2
10 .108
8. 1 6. 0
9. 7 7. 0
11. 60
10.104 8. 0
11.54
CEVAPLAR
4. Antrenman 7. Antrenman 10. Antrenman

DİZİLER
Sayfa 3 7 - 3 8 Sayfa 43 - 44 Sayfa 49 ” 50
1. Antrenman
Sayfa 31 - 32 1.39 1. 1010 310-1
2 .1 3 2.465 ' 2
1. 23 3.7 3. 414 2. 3 (2 20 -1 )
4 .1 1 3 4.14
\ )
2. 100
3.V2
3. 6 5. 6n - 6 S. 130
4. 54
4. 6 6. 7n - 1 7 6.230
5. 2
5. 5 7. 5 7 .2 8 5
6. 24
6. 6 8.7 8.100
7.24
7. 4 9. 70 9.14
10. -86 10.11 8 .2
„ 3
8. - 9.1
4 11.12 11.17
12.7 12.38 1 0 .4
9. 5
13.700 11.2
10. 5
1 4 .4
11.6 12.2
15.33
13.-37
14. 24
2. Antrenman 15.162
Sayfa 3 3 - 3 4 5. Antrenman
Sayfa 39 - 40 8. Antrenman
1. 20 Sayfa 45 - 46
2. 49 1 .4 7
3. 9 2.10 1.48
FONKSİYONLAR
4. 0 3 .1 6 2.48
5, 230 4.40 3. 75
1. Antrenman
6. 2410 5 .1 4.2
Sayfa 53 - 54
7. 40 6.2 5. 27
8. 495 7. 20 6.5
1. a)7
9. 33 8.24 7 .3
b) 1
10. 30 9. 4 8.2
1 1 .1 8 2 .7
10.12 g 1
1 2 .4 0 S 3.3
11 .13
13. 9 12. 2 y - x 4.2
10.25
14. 37 5.-2
1 3 .9 11. 30
1 5 .1 5 1 4 .6 1 2 .4
16. 9 15.4 1 3 .8
3. Antrenman
Sayfa 35 “ 36 9. Antrenman 2. Antrenman
Sayfa 47 - 48 Sayfa 5 5 - 5 6
1 .4 6. Antrenman
2.14 1.5 1. 2
Sayfa 41 - 42
3 .4 2 .1 2. 6
4.5 3.4 3.3
1.5
5 .1 0 4 .1 6 4. 2
2 .1
6.5 2 5.1 5.-2
7. 5 3 .6 6 .2 6. 3
8.4 4.5 7 .2 7.0
9.13 5. 8 8 .3 8. a) 2
10.9 6 .3 9. 2 b) 3
11.7 10. 24 9. a) 2
7.17
12.24
8. 85 1 1 .3 b )3
13.4
9.55 12.2 c) 4
1?
14. —
60 1 0 .1 2 13. 210 -1 d) 5
11.318 14. 312 ~ 1 1 0 .a ) 8
- _ 12
13 12.600 b) 4
c )8
16. —
91
CEVAPLAR
3. Antrenman 5. Antrenman 4. 6
Sayfa 5 7 - 5 8 Sayfa 6 1 - 62 5 .1 0 3.a) f~1(x) = 3* - 2
6 .9
5* + 3
1.13 7 .1 1 b) r 1( x ) -
1. [1,10]
8 .1 4
2. Tanım kümesi: [-5 ,6 } 2. [1,10] ' =x-1
c) f (x) = -
Görüntü kümesi: (-3 ,5 ] 3. [3,12]
9. Antrenman 4. a) f 1{x) = log2 (x + 3 )
4. [3,12]
3.Tanım kümesi: [-3 ,2 ) Sayfa 69 - 70
5 . R - {1} b) f “1(x ) - lo g s ^ + 2
Görüntü kümesi: (-3 ,4 ]
6. [-1,3] 1.3
4. Tanım kümesi: R 7. [1,4] 2.2
Görüntü kümesi: R 3.2
8. [1,7]
4 .5 11. Antrenman
5.Tamm kümesi: [~1,oo) 9. ( - 00,3 ) te pozitif 5.5 Sayfa 7 3 - 7 4
(3,oa) te negatif
Görüntü kümesi: {2} 6. a ) r ,1{x) =
10. Daima pozitif 1.11
6-Tamm kümesi: [--1,«>) 11. Daima negatif b ) r 1(x) = 5x + 2 2 .7
12. (~«>rı) u (3,«>) pozitif 3.13
Görüntü kümesi: (-oo,3] 4x_ +_ 2
c) f"1(x) = - _
(1,3) negatif 4 .8
7 .Tanım kümesi: R 13. ( - w,0 )u (4 ,8 ) 3x 5.42
d ) r 1(x) =
2 6 .3
Görüntü kümesi: [0,co)
2x + 3 7. f(x} = 8x -f 1
e )f~ 1(x) -
8. Tanım kümesi: R - {2} 6. Antrenman 8. f(x}= 3x -1
Sayfa 63 - 64 f ) r 1(x) = 3 x - 6
Görüntü kümesi: r - { 3 } 9. f(x) = 4x2 + 6x -ı- 3
2x + 5
7. a ) f “1(x} = 10. f(x) = 4x2 - 2
9,Tanım K: [~ 4 ,Q )u (0 ,2) 2) de negatif x -3
îx + 3 11. f(x) = 2x2 - 4 x - 1
(-2 ,5 } u ( 5,co) da pozitif b) r 1{x ) =
Görüntü K: (- 3 ,0 ) u (2,4] x+4
2 .4 12. f{x) = x2 + 4x + 4
3 x -4
3 .4 c) f ^(x ) ~
x +1 13.f ( x ) = d -j r ± l .3
4. (4,13) x -4 4
4. Antrenman d ) r 1(x) =
5. (2 ,-1) x+2 14. f(x ) = 4 x 2 + 12x + 8
Sayfa 5 9 - 6 0
x+ E 15. -6
6 .4 e) f" 1(x) =
~3x~
1.Tanım K: (-3,1)vj(1 ,4] 7.2 16.
-3x
8. '6 f) r 1<x}
= 2x - 4
Görüntü kümesi: [-2 ,4 ] 9.3
2x -i- 3
10. 6 g} r 1(x) =
5x
2. Tanım K: (- 4 ,2 ) w (2,5)
11 .19 12. Antrenman
8. a) f 1(x }= x2 + 4x + 4
Görüntü kümesi: (-3 ,6 ) Sayfa 75 - 76
b} f~1{x) = x2 - 2x + 3
3.1
7. Antrenman 1. a}b
c) r 1(x} = ( x - 2 ) 3
4 . ( 4 ,1 3 ) Sayfa 6 5 - 6 6 b} d
d) f “1{x) - 8x3 -1 c) a
5 . { 4 ,6 ,8 }
1.11 2. a}c
6. [-5 ,3 ] 2.-1 b) c
3.6 10. Antrenman 3. d
7. (-C0.3] 4. b
4. -3 Sayfa 7 1 - 7 2
5.8 5. c
8. [6,10]
6.2 ı.a } r 1(x) * Vx ~ 4 6. 1
9 . [0 , 6 ] 7.-3 7. 4
b) r 1(x}-~ v‘x - 2 +3
8. a
8. Antrenman c) r 1{x) = ^/xTî + 2 (a b c d)
9.
Sayfa 67 - 68 d) ^ 1(x) = -^ ^ ^ ^ 1 -2 (d b a c j
f1 2 3 4
1.2 10.
(1 3 4 2
2.6 2, a) f*"1(x} - arcsin--+ 2
3 .7
b) r 1(x) - 2cosx + 1
CEVAPLAR
1,3. Antrenman 8. 4 - 2 x 18. Antrenman 22. Antrenman
Sayfa 77 - 7 8 9. ~x2 ~ x + 3 Sayfa 87 - 88 Sayfa 9 5 - 9 6
1 0 .6
1.1. Tek 11. 4 x - 3 1. 30 1.5
II. Tek 2. [-2 ,0 ] u [2,4] 2 .4
12. x2 - x - 1
Mi. Çift 3 .3
W
1
3. (-w ,-~ ı) u (ı,® )
IV. Çift veya tek değil 4. 2
4. (-00,-2] l ;[1, w} 5 .1 0
V. Çift
p"tjT
yj
6 .1
\
"T
JL
s
VI. Çift
c
16. Antrenman
2 .5 7. 2
Sayfa 83 - 84 6 .- 4
3.12 8. 3
7. 3
4 .4 8. 1
1. {-4,4}
5.2
2. {-1,5} 23. Antrenman
6. 27
7. 2 3- {-4,1} 19. Antrenman Sayfa 9 7 - 9 8
8 .1 8 4. {1,4} Sayfa 8 9 - 9 0
9.26 1. (™oo,2j
5- {1,3}
1 0 .1 4 IX
6. {-1 0 ,-6 ,0 ,4 } 2. ( - 00, 5 ]
11.-1 2. D
7. 6 3. [2,6]
12. 54 3.A
8. 4 4 .[-1 ,3 ]
4. B
9. 2
5.B 5. [1,6)
1 0 .4
6. C
11. 2 6. [-2 ,2 ]
14. Antrenman 7.A
Sayfa 79 - 80 1 2 .-4
8. B 7- [-1,1]
13. 2
8. [-4 ,6 ]
1.8 14. 2
15. 4 9. 4
2. 22 20. Antrenman
16. 1 10. 7
3. -3 Sayfa 91 - 92
11 .12
4 .2 1 2 .1 5
5 .3 1.D 13. (-50,-1) u [1,6)
17. Antrenman
6 .7 2. A
Sayfa 8 5 - 8 6 14. [0,1]
7.a) 9 3. D
b )4 4. C 15. [-1,2]
1 .4 5. A 16. [-3 ,5 ]
2 .4
8. 6 6. D
3. C
« ,, . f3 x -l x>2 7. B
4. D
v 1 (~ 2 x + 3 x<2 8. A
24. Antrenman
5 .-3
^ f3 x -4 x>2 Sayfa 99 - 1 0 0
10. f ( 3 x - 6 ) = {
v ' [~3x + 8 x<2
6- f
21. Antrenman
1 1 .3 7-{-6.5} 1. R -{2 }
Sayfa 93 - 94
12. —6 2. VTö
10
13. -1 s .T
1.6 3 .5
14. ~ 9. (1,3) 2 .0 4 .1 0
3
1 0 .7 3. 3 5 .5
İS . 28
1 1 .- 1 5 4 .3 6 .1 0
1 2 .4 5 .6 7. (3,eo)
15. Antrenman 13 .144 6. 7 8. (-2 ,4 )
Sayfa 81 - 82 14. (-2,1}u (3,6) 7 .8

9- (1,6)
1 5 .4 8. -1
1 0 .9
1 .4 1 6 .6 9. 6 11.15
10. 6 1 2 .9
2. - 3 x + 5
11. -7 1 3 .5
3. 3 —x
12.11 14.18
4 .6
13. [2,<») 15. (0 ,4 )-{ 1 }
5. 2b - 2a - c
16.2
6. 3a - 2 b 14, [-6,6]
7. 2a - 4b
CEVAPLAR
LİMİT ve 6, a) —1 4 .4 C ) - oo
b)2 5 .-4 d) - oo -
SÜREKLİLİK c) - 2 6. a) S e) - co
d) 4 b) 5
f)
1. Antrenman 7. - 2 ve 1 de limit yoktur. c) 5
Sayfa 105 ~ 106 g} »
8. 2 d) 10
h) _ co
7.7
1. a) 0 3. Antrenman 8. 5
b )-2 Sayfa 1 0 9 -1 1 0 8. Antrenman
c} 0 6. Antrenman Sayfa 1 1 9 - 1 2 0
d} 2 1. 7 Sayfa 115 - 1 1 6
e) 4 2. 72 1.~
2. a) 4 4
3 .-5 1. a) 2
b) - 1 2. 4
4. 5 b) 9
3. a ) - 3 3. 2
5. 3 ,c) 3
b) 4 d) 1
6. 3
4. a) 0 2. a) 2
7. 1
b) 2 5. 2
8. 4 b) 2
c) 0 6. O
9. 4 c) 2
d )- 2
7.1
10. 10 d) limit yoktur.
e) 4 11. 8 3. a) - 1 8. -
3
5. a ) - 4 12. -1 b) - 1
9 .2 + 7 3
b )4 c )" l
6 .3 ) 3
13. - 10.1
3 d )-1 1
b) -3 14. 6 4. a) 0 11. i
4
7, a) 3 b) 6
12. 4
b) 3 4. Antrenman c) 4
1 3 .-1
c )6 Sayfa 1 1 1 -1 1 2 d) 0
1 4 .1 5 °
d) 4 5. 6
8. a) 1 1. 6 6. Limit yoktur
b) 6 9. Antrenman
2 .- 2 7. 8
Sayfa 1 2 1 -1 2 2
c) S 3 .1 8. 4
4 .4 9. 17
5.1 1 0 .-5
3
2. Antrenman 6 .2
Sayfa 1 0 7 - 1 0 8
2. 2
7.9 7. Antrenman
8 .3 Sayfa 1 1 7 -1 1 8 3- l
1. a) 3 9.3
4. -8
b) -1
10.3 1, 00 1
c) 0
11. 2
5.
2. ~ co 2
d) 0
12,15 3. —00 6.1
2, a) —oo
13.11
4. 00 7 .1
b) t» 14.15 2
5* oo
c}2 1 5 .- 2 8 .-4
—00
d) 2 16.7 9. 8
7* co
3.a) m 10. 32
8 .-0 0
b) co 1
9 .-0 0 11.
c) oo 5. Antrenman 4
d) - co Sayfa 1 1 3 - 1 1 4 10. co 12. 4x
11. oo
4. a) «, 13. -
1. a) 1 12. oo 2
b} - oo
b) 11 1 3 .4
c) 2 14.
c) 3 14. 2
d) 2
d) 3 15. 6
ıs.
e) oo
2 .1 0 1 6 .2
S, a) ~~ co
3. a) 3 1 7 .3
b) - e» 18. a) e»
b) 3
c) 4 c) 3 a) - w
d) 4 d) Limit yoktur b) w
CEVAPLAR
10- Antrenman 13. Antrenman 15.2 8. e3
Sayfa 123 - 1 2 4 Sayfa 1 2 9 - 1 3 0 1 6 .0 9, e2

1. 2 10. e6
1 .2 11. e
2 .5
2 2 .4 16. Antrenman
12. e4
3. 2 3 .2 Sayfa 135 - 1 3 6
8
4. 2 4 .3 13. e3
S. ” 2 5. 24 ı.- l 14. e0
2
6. -J2 6 .3
7. 1 7. 2 2. - 1
6
8. -2 8 .0
1 19. Antrenman
9. 0 9 .0
3- i Sayfa İ4 1 - 1 4 2
1 0 .0 1 0 .0
1 1 .0 1 1 .0
< •-1 1 .4
1 2 .0
5 .-1 2 .3
1 3 .-6
6 .-1 3 .-1
14. 1 14. Antrenman
_ 1 4 .4
1 5 .-2 Sayfa 131 - 1 3 2 4 5 .0
16. 2 8 .-1 6. °o
1. 00
9. 5 7 .6
11. Antrenman 2. co
1 0 .1 8 .2
Sayfa 1 2 5 - 1 2 6 3. co
11. 7 9 .5
4. 2
1 2 .2 10. e6
1 .4 5 ,9 1 3 .4 1 1 .3
2 .4 1 4 .3
6 ' 12 12. 3
3 .2
1 3 .6
4. 2 7 .2
8 .2 1 4 .2
5 .3
6 .5 9 .4
7. 3 ı° .d 17. Antrenman
20. Antrenman
8 .4 Sayfa 1 3 7 -1 3 8
11. 27 Sayfa 1 4 3 - 1 4 4
9 .-1 2
1 0 .4 1 2 .3 1. OO
1 1 .0 1 3 .1 2. 3
2
1 2 .4 1 4 .5
3. 2
1 5 .-5 2, 1
12. Antrenman 4. 3
Sayfa 1 2 7 - 1 2 8 16. 28 5. 1
* 5
6 .-3
4 .4
1 .6 7,-co
15. Antrenman 5 .4
2 .6 8. 2 _
Sayfa 1 3 3 - 1 3 4 6. -
3 .4 9 .-4 2
A 1 10. 6 o
4. — 1.8
4 11. 5 7 !
2. 3 .
5 5 12. 6 o 2b
*2 3.6
1 3 .-6 . 2 b -a
6. 1 , J 1 4 .1 2 9. 2
2
9
7. î 5 .- 5 10. -
2
8 .3 6. 3
18. Antrenman 16
1 1 .—
7. İ2 Sayfa 1 3 9 -1 4 0 3
9 .-
4 2
8 .2 12. -
1 0 .3 1 .2 5
11. 2 9 1 2. 6
12. 2 3
3 .8
10. 2
1 3 ,1 4 .5
4 1 1 .2
5. e2
1 4 .2 12. 2
1 3 .4 6. e”4
15. 2
16. 2 1 4 .3 7. e6
CEVAPLAR
21. Antrenman 7 -[5 .-) 2. Antrenman 4. Antrenman

Sayfa 145 - 1 4 5 Sayfa 157 - 1 5 8 Sayfa 161 - 1 6 2
8. 27
9,1 1
1. 25 1. 6 x - 2 1. 10
10.9
2. 14
11. (3 ,5 j 2 . 15 x 2 - 4 x 2. 1
3. 16 tî 3. 16
12. [ - 5 , - 2 } u ( 1 . oo ) 3. 4 x s ~ 5 x 'i - 4
4. 36 4. 5
4.3
5. Sn + 16 13. ( - 0 3 ,- 3 ) u (1,4) 5 .- 4
5. 2 x + -4=.- 6. 2
6. 36V3 14. [ ” 2 ,5 ] VX
15. ( . „ , - ı ] u ( 5 . » ] 6. 2x9 - 4xs

7.
3 16. ( 4,m) 7. 8 x 3 - 1 0 x + 3
5. Antrenman
8. 32 + 16^2
8. 6x2 + 4 " Sayfa 163 - 1 6 4
9. 72 X
10.12* TÜREV A LM A 9. 8t 2- 4
1. a) 1
10. 3! 2-- 1 2 ! - 3
KURALLAR! b) 3
1 1 .6 x 2 + 2x 2. - 1 ve 2 de
22. Antrenman
1, Antrenman 12. x3 + x2 3 .4
Sayfa 147 - 1 4 8
Sayfa 155 - 1 5 6 1 3 .- 1 8 x 5 + 3 0 x 4 4. Yoktur
14. 80
5 .- 4
1 .5 15.1
1. 3 x 2 6. 20
2.0 1 6 .5
2.1 7 .- 7
3 .4 1 7 .4
3 .-3 8 .1 3
4 .3 18. 3
'l 9 .-3
5.3 4. - 19. 2
4
6.1 10.11
20. 5 9
5. 2x5
7 .1 3
8 .-1 4 6 . i5 x 4 11. --
4
7. 12x7 12. 4
3. Antrenman
13. 7
8. İ Sayfa 1 5 9 -1 6 0
23, Antrenman 3
Sayfa 1 4 9 - 150 9. -x"2

1. 1
6. Antrenman
2. 0
10- - 4 Sayfa 165 - 1 6 6
1.8 - X
3. 16
•1
2 .-9 ıı.-V 4 .-1
3 .6
2s/x 1.-12
5. 18
12.
2. 5
4 .4 6. 4
4.tfx
5 .1 3. -
7 .2 3
6.2 13. ~ x 4
2 8 .1 1 4.6
7 .2 14. -6 x 9 .2
8 .5 5. İŞ
10. 6 - 3
15. ~
9. 3 (3x + 1)2
XV x 6.21
10.2
16. ~ 11. “1 =
1 1 .3 x4 (3x + 2) 7 . 1 2 x (x 2 - 3 ^
12.1 12
1 7 .4 12 . x 2 -:2 x ; 1 29
1 3 .-2
x5 (x ~ 1 )2
14 .5
18. 2xs 9. 4
13. „6 ~ 3x2
10. 2
1 9 -4 (x 2 + 2 f
X5 \ / 11.10
24. Antrenman
20. 8x ^ 2x2 + 2x 4-2 12.16
Sayfa 151 - 1 5 2
2 1 .” 6x2 13. 8 (2 x -1 )3
1. 8 22. ~
1 5 .5 1 4 .3 ( x 2 -~x J \ ( 2 x ~1)
2.1 2
3 .[ 5>» ) 23. - - L 1 6 .3
3x 1 5 .1 0 ( x 2 - 2 x + 3 ) \ ( x
1 7 .-2
4. ( - * , 2 ) 24 -1 ot
5. R 25.12a2 18. ~~
0
6. R - {0,2} 26. -em
19.3
CEVAPLAR
7. Antrenman 9. Antrenman 8. 4 + tart2 4xj

Sayfa 167 - 1 6 8 Sayfa 171 - 1 7 2 13. Antrenman
9. - 3 s in ( 3 x + 1 }
Sayfa 179 - 1 8 0
1.1200 10. 4 c o s ( 4 x -r 2 )
1. ~ 1 2 x (3 x 2 - l ) "
2 .-3 0
11. - ( 2 x - 5 ) ^ 1 + cot2 |x 2 - 5 x j j
3. 52 j l - ( x + 1)
2 . | ( 4 x + 3 )-£
4 .-2 8 0 1 2 . 5 sin (3 - 5 x )
3. - ^ ^ - s ) -4 5. -120 2 .-^ —
1 3 .2 ( l + tan2 ( 2 x - l ) ) V1 - 4 x 2
12x + 6
‘• İ 14. - 2 x ( l + cot2 (x 2 + 2 ) j
■3
|x £ + x j „ 12 1 + x4
15. cos{1 + c o s x ).(-s in x )
1 4. — -------
8 ,5 16. -2 s în 2 x 2ı/x (1 + x)
2
9.7 17. -4 s in 4 x
3 5. :-------
273x^2 10. 25 18. 8sin8x 1 + (2x - 1)
9
3x + 2 19. cos2x 6. ----- 1 _
21
2VxTî 11. 20. 5 cos 5 x 1 + (X + 2 )
32
21. -3 s in 3 x 7 .-1 —
s'5 x2 + 4
22. sin 2x
2x + 1
9. 10. Antrenman 23. 4(1 + sin 2x)cos2x 8.
2s/x2 + x +1 x2 + 4
Sayfa 1 7 3 - 1 7 4 24. -3 cos2 x.stn x
3x2 - 2
10. 9' ~) 1 2
2Vx3 ~ 2x 2y + 4 V1 —(1 “ x )
1.-
2 x -3 12. Antrenman
11. -~~(2x + 1)~4 ıo. İ _ .
5 y -4 Sayfa 1 7 7 -1 7 8 ( x + 1)V2x + 1
2. -
5x + 3
12. 1 -2
3 10x + 2y 11. - — = = = = —
1. ~10cos4 (2 x + 3 ).s İn (2 x + 3)
-9 y 2 + 2x ‘ ^ 1 -(2 x -1 )2
1 3 .—
8 2. 2 s in ( 4 x - 2 }
1 4 .-3 4. 3y~ 4
4 y -3 x COSX
15. 54
2 •s/sin x
1 6 .1 2 2 6 x - 2 y 3 +1
sin x
-6 x y 2 + 3 13. -------
17. 2 4. 38 cos2 x %/x {1 + 4 x )
6 .- 1
18. 3600 cosx
5. - 14. - 1
7. ~ — ssn x
3 15. - 1
2sinx
6.
8. - cos x m n+^
3 —î ~
7. 4 sin 8x
9. 3
4 8. 8 1 7 .-1
10. - 1 4 -_ ît
8. Antrenman 18. _
1 1 .-1 *■ -1
Sayfa 169 - 1 7 0
12, - 1 10. 8
11. 12
1. 2
12. 1 14. Antrenman
2. - 11. Antrenman Sayfa 1 8 1 -1 8 2
3 13. - -
Sayfa 175 - 1 7 6 3
9- I 14. - 1
1. ^
1. cos x - s in x 5
4 J 9 15. JL
4 2 .2 + tan2 x + cot2 x 8 2 .-1
5. 4 3. - -
3. 3 x 2+3sin x 16. - I 5
6. 96
4. sinx + xcosx
7 .-2 2 17. - 1 4 .-2
5. tan2 x 7
18. 0
8. ~ 5. 1
4 , x .c o s x -s în x
t>............. ^ —......
9. 49 X2 6. 1
6
7 2x.cosx + x2 stnx
1
COS2 X
V3
CEVAPLAR
a. {-1,1}
16. ~ 26. 1+ e *
4e
1 x + ex
9.
x+2 1 7 .2 e
T Ü R E V
2 7 . ~ e x . s in ( e x + l )
2x 4- 3 18. 3 e 2 \ I
10.
x2 + 3 x 28. 2 e 2* + ta n 2 ê 2 x ))
UYGULAMALARI
-1 ö
11. 29. 4 c o s 4 x ,ln 3
x2 + 3x +2 3 1 . Antrenman
20. - 2 .e 2x + s in 2 x
5x + 1 4 Sayfa 1 9 5 - 1 9 6
12. &
2x - ?
+ sın x
x 2 -ı- x - 2
13. cotx 1 .1
1 6 . Antrenman 2 .3
1 + tan2 x 1 7 . Antrenman
14. Sayfa 1 8 5 - 1 8 6 3. 1
tarsx Sayfa 1 8 7 - 1 8 8
4 .(2 ,1 7 )
1
15. 5. 1
x!nx 1. e * + e " *
1. x 3 + 3 x 2
6. 1
4 __ 2. 3 e *
16. 2. cos x - s i n x
(4 x -l) ln 2 7. 4 5 °
3. 2 e 2*™3
3 .5
cotx 4 . c o s x e sinx - 2
17. 4 .1
In T » - #2
5
3 * .....1V 5 . 2e
2x + 2 2V x
18. 6. 8 9 .Ü
o
£.
(x 2 + 2 x jin 2
e /x 7. 2 A
6. + 1 10. —
3 (in x )2 Vx 8. 4 e 5 3
19.
7 . e x2 + 2 x - 1 ( 2 x + 2 ) 9 . 2 e 2 -!■ 5 e + 3 1 1 .-1
A
10 .3 1 2 .-
20. 2 (x + lnx)j^1 + ~ 3
8 . (2 x + 1)e2lt+1
1 1 .2 e
1 3 .-1
„ta n x
n e 1 2 .0 1
2 14. mn = —
COS X 1 3 .0 n 6
15. Antrenman 14. 4co s1 1 5 .3
10 1 e arctanx
Sayfa 183 ~ 184 ‘ 1 + X2 1 6 .3
1 1 . ( 2 x 4 3 )e x2+3* “1
1 2 . Antrenman
1. - 1 2 . ~ 6 e " 2*
1 8 . Antrenman
xln2 x Sayfa 1 8 9 - 1 9 0 Sayfa 1 9 7 - 1 9 8
1-lnx 13. ( x 2 + 2 x ) .e x
2. _ _
1 .6
2xln x - x
14. e x f x 2 + 4 x 'l
\ 1 1. *
2
3. 2 .2
jn2 x 15 . s m 2 x .e Sir|2 x 2 .-3 3 . (-1 , -8}
4, 3. 216 4 . (2 ,1 )
16 . [1 + t a n x + ta n 2 x ) e x
4 .8
5 .7
5. 5. x 3 + 6 x 2 + 6x
17. X e\ 6 .2
6 x -3
(x + 1) 6. - 4 cos 2x 7. -6
7 .3 2 c o s 8 x 8 . B irb irin e p a ra le ld ir
,o
18. .... .1.. .
8 .1 6 9 .-3
2 v e x +1
9. - 3 6 1 0 .-9
e x f ln x ~ ~ 'j 10. 6 1 1 .( - 2 ,-6 )
19 . - A ..- ...... 1 2 .0
11. 8
İn x
12. - s i n x + c o s x
20. e 3 . Antrenman
1 3 . 6!
1 + e 2x Sayfa 1 9 9 - 2 0 0
14. 61!
21. ______
1 .®
ıM 6* - 1)2 3
2. 1
22. e x (s in x + c o s x )
3. (-1 2 ,1 6 )
{ 1
2 3 . ex ln x + —
13 y(xy -i-2) l xj 4. 2
x (x y -3 )
5. 8
(2x - x 2)
24. ^ > 6 .-1 1
14. -
8 ex
7. 14
1 5 .3 2 5 . e e" +x
8 . 32
CEVAPLAR
3 .9 14. Antrenman
9. y = x -1 5. I
3 . 32 Sayfa 221 - 222
10. y ~ x - 5 4. —
3
4. Antrenman 6 .1
6 5 .- 2 9 1. 3
Sayfa 201 - 202
2- (1,0)
7 .-1 6 .1
2 3
1. y = - x - ~ 7 .-2 5 3 .3
8 .1 6
4 8 .-1
2. y - 3x - 7 4 . 2 V2
9. (4, 6)
, -x + 3 5. İ İ
3. y - — 10. (1,4)
y 2 6 .1
4, y = 3 - x 7. Antrenman 7.800
11. Antrenman 8. 2400
5 .2 Sayfa 2 0 7 -2 0 8
Sayfa 2 1 5 -2 1 6
6. y = 3x + 3 - 3 lr ı3 9 .2
1 0 .1 6
Vs tî Vs 1 . 1, m vı, vıı
7. y = - _ x + —+ — 1 .- 9
y 2 6 4
2.111, IV, V, VI 2 33
8. y = —-~x + 9 ' 2
y 4 3. M, lil, IV
3. 0
9. (0 ,- 16) 15. Antrenman
4.111, v, VI 4.!, İS, IV
Sayfa 223 - 224
5. E
ıo - ( » ■ D
6.1, il, III, IV
11. (2,0) 8. Antrenman 1 .3 2
7.1, IV, V,VI
Sayfa 2 0 9 - 2 1 0 2. 5
12. ( Ş . O İ 8 .2
3 .1 2
13. (0, 8) 9.E
1.11,111, V, VII 4. 2
M. fû ,™ l 2. c,d 5. 4 + 4-V2
l 32 j
3. c 6. V2
f£ > 12. Antrenman
4. b, d
Sayfa 2 1 7 -2 1 8 7 .2 V 3
“ • ( i ' 0] 5. d, e
8. 24s/2
6. a
1, 4
7. a ve c
2. 16
8. a, c, e
3. 2V 2 16. Antrenman
5. Antrenman
4. 2 Sayfa 2 2 5 -2 2 6
Sayfa 203 - 204
5. 4
9. Antrenman
1 .7 Sayfa 2 1 1 - 2 1 2 6.V2
i- |
2 .0 7. Vs
2 .4
3. 6 1 .(2 ,» } 8. 4
3 .2
4 .3 ~~2V3 9 .1 2 0 0
2. ( - « ,,0 ) u (?.,«=) 4 .4
5. --
3
3. (9.«) 5 .1
e
6 .2 4. (» 2 ,4 )
6 .3 2
21 5. (»4,4) 13. Antrenman
7 .1 7 ■
' 2 Sayfa 2 1 9 -2 2 0
6. (-2 ,2 ) 8. 200
8- î 7. (-3 ,4 )
1 .3 2
8. (-1.1) 2. 52 17. Antrenman
9. (-2 ,2 ) 3 .2 Sayfa 227 - 2 2 8
4.8
10. ( 3 ,™)
5. 50
6. Antrenman 11. (-3 ,3 ) 1. ...1
6 .- 2 3
Sayfa 205 - 206 12. ( - 2 . * ) 7. 2 2 .1
8 .5 3. 2
1.11 9 . -V5 4 .-5
4 10. Antrenman 1 0 .4 5.(1 ,7 )
2 .- 4 Sayfa 2 1 3 - 2 1 4 11. - 1 6 .- 1
3 .1 2
12. 50 7. (-» ,1 )
4
4 .- 1.2
3 8. (- 1,1 )
2 ,2
CEVAPLAR
18. Antrenman 20. Antrenman c) x eksenini x = - 3, x =

1 0 .1
Sayfa 229 ~ 230 Sayfa 2 3 3 - 2 3 4 8 3 ve x = - 2 de keser, y
ıı.l eksenini y = -1 8 de
3
1 .5 ^ 5 keser.
1. - 12.8x
2 .-1 5 6 d) x eksenini x = -1, x = 1
1 3 .9 x 2
3. ( - 6 ,- 1 8 ) 2 12 ve x = - 4 te keser, y
14.6
5 eksenini y = 3 te
4 .1 15.4
3. 8 16.3 keser.
S. a) ( - « , 1)
4. - b 4. E
b) (1 ,*) 5 .- 3 5. E
c) (1,1) 6 .- 2 23. Antrenman 6. D
7. 3 Sayfa 2 3 9 -2 4 0
^
6.a)v r ~,oo
i 'ı -
U J 8. 2 25. Antrenman
3 1 .6 Sayfa 243 - 244
b )( - “ ’ 6 j 2.12
9- l
3
. 1 3. 2e 1. B
c - 10. -
' 6 4 —V3- 2.B
2 4,
7.a) (0 ,2) 2 3. D
5 .-6 4. C
b) (-33 , 0 ) kj (2, CO)
21. Antrenman 6. 20 5. C
c) 0 , 2
Sayfa 2 3 5 -2 3 6 7 .1 5 6. B
8.35 7. C
8. 1 9.19 8.8
1 .1
9. 4
2 .2 ıo .l
10. 3 6 26. Antrenman
3 .1
1
11. ( —«3,1)u (4, co) 1 1 .-- Sayfa 2 4 5 - 2 4 6
4 .- i 2
12. (1,4) 2
.* 3
5 .0 1 2 .-- 1. A
13. 2 2
6 .0 13. 2 2 .3
14. ( —33,2)
7 .0 1 4 .0 3 .8
15. D
8 .1 1 5 .-4 4. 6
16. B 16. î
9 .-1
17. A
10. e 27. Antrenman
18. A. 11.2 Sayfa 247 - 248
12.
4
1. a) x = - 2 düşey asimptot
19. Antrenman 1
13. - — b) x = 2 düş. as. (baca var)
Sayfa 231 - 232 4
x = - 3 düşey asimptot
14. —u fonksiyon Grafikleri
c} x = - 1 düşey asimptot
1 .4 15.0
1 6 .0 24. Antrenman 2. a) x = 2 düşey asimptot
2 .2
Sayfa 2 4 1 -2 4 2 y = 4 yatay asimptot
3. 0 ve 3
b) x = 2 ve x = -2 düşey
4. (-« > ,-1 )u (2 ,5)
1. a) - 8 asimptot
5. ( - 1 ,2 ) u (5 ,® ) y = 3 yatay asimptot
b )-2
6. (-«3,ö ) u (3 ,t») 22. Antrenman c) x = -2 düşey asimptot
c) 4
Sayfa 237 - 238 (baca var)
7. (0,3) 2. a} - 1 ve 2
b) x = 3 te teğet, x = 1 y = 0 yatay asimptot
8. D
1 .0 d )x = 1 düşey asimptot
9. D c) x = - 2 de teğet, x= 1
2 .0 (baca var)
10. D v e x = 4 de keser
11. D 3. a) x eksenini x = -1 de x = -2 düşey asimptot
3- 52.
12, E keser, x = 2 de teğet, y = 1 yatay asimptot
13. D 4* 2 3. 4
y eksenini y = 4 te
S* 2
keser. 4. (2,3)
6 .1
b) x = 0 da x eksenine 5. (-1, 3)
7*2
teğet, x = 3 te keser, y 6. 4
1
eksenini y = 0 da 7 .- 3
8’ î .
keser. 8. a) x = 2 düşey asimptot
9.12 y = x +2 eğik asimptot
CEVAPLAR
b) x = 3 ve x = -3 düşey 2. Antrenman 6. Antrenman

__ 2x-'2 4 x? +c
20.
asimptot Sayfa 257 - 258 5 Sayfa 265 —266
y = x eğik asimptot x2 —2 + C
c) x = -2 düşey asimptot 1. 4x3 +4x +3 21. — 1. 3sin x - cos x 4c
2 x
2. - sinx 4c
y = x2 - 2x + 4 eğik 2. e2x +1
22. 2X'/2 4 4X/^4 c 3. COSX4 C
asimptot 3. 2xcoSX v2
d) x = - 2 düşey asimptot 4.12 23. İ— 2x +c 4 .=O
£ +1
2 £.
5.42
24. —2 -3X4 c
X 5. x 4 cosx 4 c
y = x eğri asimptot 6.6 2
6. -2 COSX+c
9. {3,6) 7. x2+ 2x ~ 5 25. —2 - X4c
X
10.-4 2 7. sinx +c
8. -1
11.0 26, 3x 4 2y 4 c 8. 2tanx4c
9.0
ıo.-ı 27. x3 4 y4 4 c 9. —+1
11. cos x-sin x 4
28. Antrenman 5 un-2x s 4 c
x 1 28. — 10. - cot x 4c
Sayfa 249-250 12. 6 4 — 3
X 11* 3x - tan x 4c
13. x5 +2x2 12. sin x 4 c
i.* tt
1 A
14. e* +İnx
2. D 4. Antrenman 1
13. — cosu4c
15.—1— Sayfa 261-262 2
3. B 1+x
4.8 14. x3 4 sin x 4c
16.4
5. A 1 .- 2 15. 3ex -2inx4smX4C
6. E 2. 4
7. B 3.-3 16. 2* 4c
3. Antrenman
8. E 4. 2
Sayfa 259 - 260
5. 3 17. 2arcsin x 4c
29. Antrenman v5 6 .-6 18. 7î
Sayfa 251-252 *
j1. —^ +c 7. 18 1
5 19. -arctanx4c
1.C 8. 2 2
2. 2x3 +c 20. 2rc
2. A 9 -2
3. B x6 +c 3
3. —
4. A 2 10.4
4. ~x"3 +c 7. Antrenman
Sayfa 267-268
5 . ^ +c 5. Antrenman
2
BELİRSİZ Sayfa 263-264
fi* 3x “}■c 1. x-2arctanx4c
İNTEGRAL 2. x3 4 x2 - 3 arctan x 4c
7. x + c
1. 4 İnx + 2x4 c
8. u3 + c 3. 2arcsinX” X4C
1. Antrenman 2.3ex 4 2x 4 c
Sayfa 255-256 4. 4x 4 cot x 4 c
o—
9. 3x4- +c X2
8 3 .-----2x + inx +c 5. arcsinx4C
2
î. x3 +5x2 +c lö.id +c „6, —
5 arcsinx4c
6 X2
4. — 2
2. x2 + tan x -!■c O + 3x + c
tC
11. İL-+C 7. f (x).g (x) 4c
_ tanx
3, --- +c -1 5. 24 4 in2
x +1 8. x.f (x) 4 c
1? 2x^ +c 6. 7 4in2
4. X- 2lnx + c 12. —
3 7. 2sin x 4 cosx4C 9.ÎM +c
5. e* cos x +c 13. —x/3 +c „ 3V2 ,
X
2 8. ^r- -1
6.îM +c 2
X 14. |x% + c 10-f M +c
9. -4 cos u-3u 4 c
7. xV3x - 2 +c 10. 2x 4 sinx 4c ıı.<x- 1)4 +c
8. arcsin (x +1) 4 c 15. 4x^+c 11. 2Tl4 2 4
A
.
V3 +x ~3x *c 12. x3 - 2cos x +c
9. xtanVx 16, — „ Ax2+2 „
3 V3 12. ——2—4C
e* 13. e* 4 — 4 c 4
10.-^- 3
înx 17. — _ +x2 - 5x +c / X2 -X4-1
36 4 14. ex - 2inx 4c
11. x2 + f (2x-1) 13. A— — i_ +c
x3 1 5
18. — -x +c 15. e —
3 2 14.
12.2x~3 —
x+ 5 X4 16. x3 “ 5 İnx 4 c 5
19.i_4.X4-C
4 17. x2 ~ e* 4 x 4 c
CEVAPLAR
8. Antrenman 7. in |sin x| + c „ s ın {4 x -1 )
8 . ----- *............. 4 + c
Sayfa 2 6 9 - 2 7 0 2 2
8. |n (1 - c o s x )
11 0nx)3 co s[x2 - 1 )
11,1— i-+ c 9. In|x -h sin2 xj + c 9, ™ +c
1.— 3
10 10. - In2
12 . - 10. - c o s x - 2 s in 2 x + c
4 ^ -2 2 11. Jn |x + e * j + c
9 1 3 .7
„ cos2x
I X , -------- _ ----- + cos X + c
12. 2
2 ^ -1 ol İn ;ln x | + c
4 13. - in jcos x| + c s in ( 3 - 2 x 2 )
1
14. 3 İn jsin x| + c
12. ---------
4
}
-+ C
(Vx + 2)4 15-1
4. V ,L + c
sin(x2 + 2 x + 3 'l
16. Ş 15. l | n j l + sin{x2 + 1)| + c 13. v „ + c
4 2
5. - +c
2x + 1 16. JnJ1+ tan x j + c
14. ^ 2 cos( 2 |J )
6 ,~ 3
2 jx —4 ] 10. Antrenman 1C 1 c
15. cos—i-
Sayfa 2 7 3 - 2 7 4 12. Antrenman X
1
7. Sayfa 277 - 278
6 (x 3 + 2 )
1. !n |f(x )[+ c
1. ! e 3* c
8 . | ( x + 1 )% + 2. 2 İn jxj + c 3
3. x + 2 İn |x| + c Z.e2Ûc 14. Antrenman

9 ,| ( 3 x - 2 ) % +c
!< 4. İn |3x - 1| + c 3. e **+* + c
Sayfa 2 8 1 -2 8 2
1 0 .§ (x -2 )% + c 4. e sinîl + c
5 5.'n|3X-5 |.c 1- -cos(tan x) + c
5 .3
26
11. 2. —cos V x + c
6. - In |4 x - 2 | + c e2 - e~1
3. 2sin v x r 2 t c .
12. l^x2 + lj^ + c 7 . 2 ln |2 x + 3 | + c 4. sin (fn x) +c
7. e~1
8. İn 2 8. e - 1 5. -cos(1 + İn x)+ c
İ3 .|(3 x2 -2 )^ + c
9 . earcian* + c
6. cos^cos2 xj + c
14. ^'(x4+x“ 1)/ ^ +c 10. -e 2 + e+ 1
10. In3
y 7. -c o s 6 x +c
15. 3 |x 2 + x + i) 73 + c 11. x3 -2 ln |x + 3| + c 11. ~e/x + c „ sin2x
8 . --------+ c
„ “2x+1 2
12 . în |x - 1| + 2 !n |x - 3 | + c 12. -+ c
16. | ^ x 2 + 1 ^ + c 2 9. n
13. 3 in |x - 2| - 2 İn jx - 1| + c
e 2x
(1 + Sinx)3
14. !nlx2 - 3 x + 3İ + c 13. — + 2e* -t- x + c 10. i ------------— + c
2 3
9. Antrenman 1 5 . 1 + |n 1 14. el W *4-c 1 1 .®

2 3 4
Sayfa 2 7 1 - 2 7 2
1 5 .H
3 -ln c o s x 2
1 6 .2 12. ----- >--------- U c
-c o s 3 x 2
1. ----- +c 11. Antrenman
13. ta n x + c
Sayfa 275 - 276
_ . tan2 x
24 13. Antrenman 14. ------------
9
+ c
1 . İn 2 Sayfa 2 7 9 -2 8 0
3. — ;— + C 1
sınx ln jx2 -2İ 1 5 .-
3
2 3/ 2. —L—— - + c 1 .0
4. —(s in x)/2 + c 2
J « cos2x 16. J 3 ~ l
2 . ------------ + c S
_ cos4 x
-2İ
ln |x3 2
5 . ------ — + c 3 J !+ c
2 3 ,3. 4x - cos x + c
6. -2-7cos x + c
ln f^ x 2 - x j 2 + 3 İ 4.41 15. Antrenman
7.Ş A __>•_____ .___ / tt Sa^rfa 283 - 284
2 2 5. -5 cos (x - 5 )+ c
İn 9 —in 2
6. sinê* + l ) + c 1. 2arctanx-i-c
- î
2 .Î
_ (arcssnx) c o s (x 2 + 1) 4
9. ~------r — i~ + c
3
c ln((x2* 2) ~5; |c 7 .- v„ ; +c
2 ■ 3. arctan (x + 2) +c
CEVAPLAR
4. a rc ta n e * + c 18. Antrenman 20. Antrenman 22. Antrenman

Sayfa 2 8 9 - 2 9 0 Sayfa 293 - 294 Sayfa 2 9 7 -2 9 8
arctan(x2 + 2 )
5ı +e
.2
1. |^2 u 3 + 2u2 - 4 u jdu
6 . a r c la n (s in x ) + c
1. — - x + İn jx + 1| + c
7. arcsin x + c 2 .1 2 tV d t
3x , , ,ı
2 , — ~ -h x + in ]x — + c
8 . a rc s in ( x - 5 ) + c 2. a r c ta n ( x + 1) + c
3. jc o s 2 tdt
arcsin(2x + 1) - 1
9 . — ........... >............- i + e 3. - ■+ c 3. — + x + 31njx ~2j + c 4. J 27 sin t cos2 tdt
2 x+ 2
1 0 . a rc s in e 5' + c 1 4. 2 x -a r c ta n x + c 5. J sin tdt

4.
1 1 . a r c s in (İn x ) * c
4 (2 x -3 )
5. - l + in2
2 6. f -d t
1 2 . s in (a r c t a n x ) + c 5. - _ +c cosJ t
x -1
1 3 . a r c ta n ( l n x ) + c 6. ~ —i- 2!n|x —1j + c
1 7. ( — !—dt
6. - J r.nss t
14. arctan(x -i-1)+ c 2 (x + 1)
7, „ j. 4x + 4 İn |x - 2\ + c 2u
1 ■du
1 5 . in ( x 2 + 1 j + a rc ta n x + c M u +1
7. -
2 (2 x + 1)
8. — 2 in2 2u
2 9 .} , -du
8. — J— ,.c J u2 „1
x+3 9. i + l n |
16. Antrenman
2 4 10. |[ 2 u 2 -2 jd u
9 . 2 ln j x - 1[ + in }x ■* 2 | + c
Sayfa 285 - 286
10. 2 in x - İn [x + 1 ]+ c 10. -1 + 2in-
11. | ^4u6 + 4u^ -i- 4u2 jdu
1. x !n x ~ x + c i x —2
11. in f, —
11. 10 + 8o.in —
2
2. 1 2 . | 6 u 7d u
x+3 3 3
(x + 1)in (x + 1) - x - 1 + ı
12. İn -
3. x 2 - xln x + x + c
4. 4 n 4 - 3 ! n 3 “ 1
x2 x2 B E L İR L İ
5 . ~~~inx +c
2 4
İN T E G R A L
6. —-inx +c
3 9
i. Antrenman
Sayfa 303 - 304
21. Antrenman
Sayfa 295 - 296
17.Antrenman 1 .1 2
19. Antrenman 2.-2

Sayfa 287 - 288 r UCİU
Sayfa 2 9 1 - 2 9 2 * J"3”
3- f
1. 1
2. J |u3 + ujdu 4.2
1. 3 İn ]x + 2j - İn |x - 1| + c
2. e * ( x + 1) + c
5 .2
2. 2 İn jx - 3| + 3 İn jx + 1| + c 3. J (u2 +1 jdu
6.3
3. e ^x2 - 2 x + 2 j + c
3. 3 Sn |x * 2 j - İn |x - 2 |+ c 7 .9
4. J t3dt
* tİn —
10 8.4
4. e (x 2 - x + lj + c 4.
9 5. | f u 3 —1jdu 9.12
E. iİn —
32 10.8
5. 3 L _ ( x _ i ) e ,<+c 5
9 6 . J(u2 + ujdu 11.2
12.-3
6. xsinx + cosx + c 6 . 3 !n jx + 3 j - l n j x - 3 | + c
7- in [x - 2j + c 7. 5lnx + 2x + c J 1 + u2 2. Antrenman
8. in x2 + x - 5 + c 3x 2 Sayfa 305 - 306
8.
2
+ 2lnx + c 8- ^
9. 2Jn- 9 . J(cost + sint)du
9. x + İn }x + 1| + c
l- - !
10. 2x + S in |x - 1j + c 10. J - sin2 tdt
10. i n -
4 3V2 x
1 1 . x + 2 İn jx - 2] + c
2
11. 3 arctan x + c
12 . 3 .1
1 2 . a r c ta n (x - 2 ) + c
4 .3 + 3 İn 2
13. 3arctan(2x - 5)+ c
5. 2 + 4 İn 2
CEVAPLAR
5. Antrenman 1 9. Antrenman
Sayfa 3 1 1 - 3 1 2 5 . J(u3 +ujdu Sayfa 319 - 320
0
7. A4 1
3
1. —İn — 6 . J(u 2 +ljdu 2 u 2du ■
2 3 ı-l
8. “ 1 u +1
4 2. in 2
9. 8 3 .1 7 . J (t2 -l)d u
1 0 .-4
2 .f4 ^ u
4 .6 2 tu -1
ıı. z l 5. in 8
1
6. İn 4 8. j t 2 dt
3. J (2u2 ~2)du
12. — 2
7. İn 2 -2
3
2
4. 8
8. İn- 9 . j [ u 2 +ujdu
3 5. 40
3. Antrenman 1
Sayfa 307 - 308 9. İn 2 6. 36
10.2 7. 24
8 . Antrenman
1.0 11 . g.2....-..? Sayfa 317 ” 318 8 .9
2
2.0 12 . e ~1
26
3.0 3
4.0
1. T —du 10.—
q U2 +1 3
5 .1 ® 1 o 11. 32
4
2. f —f —dt 12.15
6 . 10 J u t 2
6 . Antrenman 15
Sayfa 3 1 3 - 3 1 4
-I "6"
3. | ~ (s in t + co st)d t
8 .* 1. 2 + 3 İn 3
3
10. Antrenman
32 2. -I.(.3in2
9. 2 Sayfa 3 2 1 -3 2 2
3
10.14 3. - . 1 + in 2 4 . | sin2 tdt
2
1 .1 8
_ ™1 4. 2 - !n 2
TC
2.2
12.* $2 5. In| 4 3. 32
2 2 5. |c o s 2 tdt 4 . 14
o
6. |n-l 13
3 TC
5.
2
4
7. 5ln3 - ~|n 5 6. 6
2 6. | sin t ^1 tan2 tjd t
o
8. 1 7 E
4. Antrenman 3 ' 2
Sayfa 309 - 310
9 . 2e -1
7. 1 2 |u 3 + g2 ~2ujdu 8.10
10. 2e2 - 2
1 .4 11.1 9, £ z i
8. J2 t3e* dt
2 .4 12. 3
4
3.2
4.
4_ 11. Antrenman
15 9. j 27 sin t cos2 td t
7. Antrenman Sayfa 3 2 3 - 3 2 4
5.1® Sayfa 3 1 5 - 3 1 6
3
1 .4
*! 10. J sin tdt 2.2

x f f2u{1
ü i :+ u) du 3 .2
1
7 . 1
2 4 .5
5.1
8. 1® 11. f — V - d t
64 2. | cos2 tdt Q cos3 1
6.2
o 7 .1
9 .-1 71 2
3 Jt 4 1
10. 60° 2 1 2 . f —:— dt 8. 2
3 . J sin2 tdt J cos t
İn9
11.
4
12. ■M r udu
3" 4 .J -ğ -
CEVAPLAR
12. Antrenman 15. Antrenman 19. Antrenman 22. Antrenman

Sayfa 325 - 326 Sayfa 3 3 1 -3 3 2 Sayfa 339 - 340 Sayfa 3 4 5 - 3 4 6
1.6 1. -9
1. e2 - i ı . l
2. 6 e 3 2. 5
3. İO 2 .4 3 .1 9
2 .1
4, 8 6 4. 2b
3 .1
34 2 5 .1 4
5.
3 2 . _125
4, 6 .-H
4. e2 6 2
6.“
3 7. 8
5 .1 5- l2
7. 1 3 8. 2
8. 2 6 .1
22 2
9. 4 23. Antrenman
10. a/2-1 ' 3
Sayfa 3 4 7 -3 4 8
7- f
11.2V2
12. 2V2 s ' l3 1. 21
16. Antrenman
13. Antrenman 2 .“
Sayfa 3 3 3 - 3 3 4 3
Sayfa 3 2 7 - 3 2 8
3. e2 - e
1 .4
14 4 .—
1. 2.2 3
„ 32
2.8 5. 2e3
3" 3
20. Antrenman 6.42
3 ' „ 4
Sayfa 3 4 1 -3 4 2
3
5 .8
4- f 24 Antrenman
6.11 1 .5
B 3 Sayfa 3 4 9 - 3 5 0
5. , 8
3
3
32' 4
3- i
17. Antrenman
4*8
Sayfa 3 3 5 - 3 3 6
3 .®
* • ! ■ 2
„ 1
14. Antrenman 1. - 4
2 4.5
Sayfa 3 2 9 - 3 3 0 3 2
2 .1 2
, 1
3 .2 5. | v 4 ~ x 2 dx
1. 4 '1 2
2.12
4. 2 in 2 O
5 .1 8. ^ ~ 2 ln 2 2
2
3. i 6. } v 4 - x 2 dx
3 6. în-H?
^3 -2
2
1 23 ~2 2~X\.
-x — — |dx
’ 3
5. 1
8 .2 21, Antrenman
6. 2ln3
18. Antrenman Sayfa 3 4 3 - 3 4 4
7.2
Sayfa 337 - 338
25. Antrenman
8. -
2 1 .1
Sayfa 3 5 1 - 3 5 2
2 .3
1 * T4
s .H
2 .5 3 . j j V 4 - x2 ~ (2 -x )jd >
2
4 . ! + In3
3. 3 İn 4 3
_ . | ^ 4 - x 2' - x j d x
4. ■ 5 , „20
3 3
6.17
x2 + x^jdx
6- I
CEVAPLAR
28. Antrenman
Sayfa 3 5 7 - 3 5 8
J V 4 - x 2 dx + f ( \ £ dx
.'l rt v-
3j£
1 6 -y 2 [cfy 7 4 tr
2 -3 *
„ _83a
3l ~
g_ | f i l ™ £ + 7 4 “ X2Sjd x 5
J0 l 2 j , 9a
4, —
7. a 8
8 . 9 ji 5. 24*
5
9 . 4a
e . 4*
10. - 3
O
7 .1 ü
1 1 .- 10
2
12. -
29, Antrenman
Sayfa 359 - 3 6 0
3a
26. Antrenman
Sayfa 3 5 3 - 3 5 4
2 . -ıt
5
1. -
2
2.«-2
93a
9rt 9
3.
4 2
,5. 72 TC
4 . ± + 1 5
4
5. — 6-§
12
6 .-
6
7 . 2rc
8.2
7 .~
7
27. Antrenman
Sayfa 3 5 5 - 3 5 6
1 ü®£
15
, 26
Zt15*
4. —
2
s.L
18
6.4
y 3a
g îî2
ö. ft ——
4
Bandrol Uygulamasına İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında liğin
5. Maddesinin İkinci Fıkrası Çerçevesinde Bandrol Taşıması Zorunlu Değildir.
………SON……..
Buraya Yüklediğim E-Bookları Download Ettikten 24 Saat Sonra Silmek Zorundasınız.
Aksi Taktirde Kitabin Telif Hakkı Olan Firmanın Yada Şahısların Uğrayacağı Zarardan
Hiç Bir Şekilde Sitemiz Sorumlu Tutulamaz ve Olmayacağım.
Bu Kitapların Hiçbirisi Orijinal Kitapların Yerini Tutmayacağı İçin Eğer Kitabi
Beğenirseniz
Kitapçılardan Almanızı Ya Da E-Buy Yolu İle Edinmenizi Öneririm.
Tekrarlıyorum Sitemizin Amacı Sadece Kitap Hakkında Bilgi Edinip Belli Bir Fikir
Sahibi Olmanız Ve Hoşunuza Giderse Kitabi Almanız İçindir.
Benim Bu Kitaplar Da Herhangi Bir Çıkarım Ya Da Herhangi Bir Kuruluşa Zarar
Verme Amacım
Yoktur.
Bu Yüzden E-Bookları Fikir Alma Amaçlı Olarak 24 Saat Sureli Kullanabilirsiniz.
Daha Sonrası
Sizin Sorumluluğunuza Kalmıştır.
1)Ucuz Kitap Almak İçin İlkönce Sahaflara Uğramanızı
2)Eğer Aradığınız Kitabı Bulamazsanız %30 Ucuz Satan Seyyarları Gezmenizi
3) Ayrıca Kütüphaneleri De Unutmamanızı Söyleriz Ki En Kolay Yoldur
4)Benim Param Yok Ama Kitap Okuma Aşkı Şevki İle Yanmaktayım Diyorsanız
Bizi Takip Etmenizi Tavsiye Ederiz
5)İnternet Sitemizde Değişik İstedğiniz Kitaplara Ulaşamazsanız İstek Bölümüne
Yazmanızı
Tavsiye Ederiz
Bu Kitap Bizzat Benim Tarafımdan By-Igleoo Tarafından
www.CepSitesi.Net - www.MobilMp3.Net - www.ChatCep.Com -
www.İzleCep.Com
Siteleri İçin Hazırlanmıştır. E-Book Ta Kimseyi Kendime Rakip Olarak Görmem
Bizzat Kendim Orjinalinden Tarayıp Ebook Haline Getirdim Lütfen Emeğe Saygı
Gösterin.
Gösterinki Ben Ve Benim Gibi İnsanlar Sizlerden Aldığı Enerji İle Daha İyi İşler
Yapabilsin. Herkese Saygılarımı Sunarım .
Sizlerde Çalışmalarımın Devamını İstiyorsanız Emeğe Saygı Duyunuz Ve Paylaşımı
Gerçek Adreslerinden Takip Ediniz.
Not Okurken Gözünüze Çarpan Yanlışlar Olursa Bize Öneriniz Varsa Yada Elinizdeki
Kitapları Paylaşmak İçin Bizimle İletişime Geçin.
Teşekkürler. Memnuniyetinizi Dostlarınıza Şikayetlerinizi YönetimeBildirin
Ne Mutlu Bilgi İçin Bilgece Yaşayanlara.
By-Igleoo www.CepSitesi.Net

Halil İbrahim Küçükkaya - Antrenmanlarla Matematik-4.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Halil İbrahim Küçükkaya - Antrenmanlarla Matematik-4.

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Halil İbrahim Küçükkaya - Antrenmanlarla Matematik-4.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Halil İbrahim Küçükkaya - Antrenmanlarla Matematik-4

Ahmet KARAKOÇ Mehmet GİRGİÇ

Çünkü Su kurSağa sağırdı. O yüzden, arkadaşfannın ümit kırıcı sözferine kufak

Etrafınızdakiferin ofumsuz düşünceferine kufakfarınızı kapatın.

1. Toplam ve Çarpım Sembolü 9 -2 8

3. Fonksiyonlar 53- -100

5. Türev Alma Kuralları 155 --190

6. Türev Uygulamaları 193 --252

7. Belirsiz Integra! 255 --298

S. Belirli İntegral 301- -360

TOPLAM SEMBOLÜ 1- x>

"Uzun uzun amele gibi yazmaktansa..."diye-düşünen­ toplamının değeri kaçtır?

Örneğin, 1 den 61 e kadar olan doğal sayıların topla­

Bîr Latin harfi oian I (sigma) ile gösterilen toplam sem­

ifadesinin anlattığı şudur;

k 2 = 12 + 2 2 + 3 2 + 4 2 İfadesinin değeri kaçtır?

işleminin sonucu kaçtır? toplamının sonucu kaçtır?

toplamının sonucu kaçtır? toplamının sonucu kaçtır?

Şunlarda biraz logaritma bilgisi lazım.

k =2 toplamının değeri kaçtır?

ifadesinin değeri kaçtır?

ifadesinin değeri nedir?

9. f(x) - 4x + 3 olmak üzere,

k = 1 olduğuna göre, a ^ a g + a g toplamı kaçtır?

ifadesinin değeri kaçtır?

K = £ ( k + fW) olduğuna göre, a3 kaçtır?

Art arda iki tane toplam sembolü olması korkutmasın 1

toplamının sonucu kaçtır?

siniz. ifadesinin değeri kaçtır?

y (6k + 50) = 6.2 + 50 + 6.3 + 50 = 130

toplamının sonucu kaçtır?

ifadesinin değeri kaçtır?

toplamının sonucu kaçtır?

ifadesinin değeri kaçtır?

toplamının sonucu kaçtır?

ifadesinin değeri kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?

Tabii üç tane olması da korkutmasın sizi.© Mantık

ifadesinin değeri kaçtır?

sorular biraz gıcıktı ama olsun.© 4k toplamıyla ]T 4(k + 2} toplamı,

Toplam Sembolünün özellikleri Aynı şekilde

Meselâ, 4 k 2 = 4 ]T k2 olduğunu görün isterse- kTı 1“r

3 3 Formülleri zaman kazanmak İçin kullanacağız. Öyle

ifadesinin değeri kaçtır? olduğuna göre, x kaçtır?

olduğuna göre, a kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?

ifadesinin değeri kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?

ifadesinin değeri kaçtır? olduğuna göre, k kaçtır?

olduğuna göre, a kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?

ifadesinin değeri kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?

ifadesinin değeri kaçtır?

ifadesinin değeri kaçtır? İfadesinin değeri kaçtır?

toplamının birler basamağı kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?

ifadesinin değeri kaçtır? ifadesinin değeri kaçtır?

5. Aşağıdaki toplamları toplam sembolü kullanarak

3. Aşağıdaki toplamları toplam sembolü kullanarak 6. 5 + 9 + 13+ 17+ ... +81

b) 2.3+ 4 .5+ 6.7+ -** + 26.27

7. - 4 + 3 +10 + ... + 45 11. 1.2 + 2.3 + 3.4 + ... + 20.21

toplamının sonucu kaçtır? toplamının sonucu kaçtır?

14, 1 + 4 + 9 + 16 + ... + 400

"Uzun uzun amele gibi yazmaktansa..."diye-düşünen toplamının değeri kaçtır?

Örneğin, 1 den 61 e kadar olan doğal sayıların topla

Bîr Latin harfi oian I (sigma) ile gösterilen toplam sem

Çarpım sembolüyle ilgili şimdiye kadar kİ antrenman

Şu soruları iki ayrı çarpım sembolü kullanarak çöz

Yani, sayının üssü k iı filan olursa üste toplam yapılı

verince dizinin birinci terimini, 2 verince de ikinci te

1. Bir aritmetik dizinin ilk terimi 3, ortak farkı 4 ol

a 10 - a 8 = 10 ve olduğuna göre, a10 kaç a 7 +ag toplamı kaçtır?

Aritmetik dizilerde herhangi bir terim kendisine sağ