1 (4) .5 Lecture Sheet (Scholars)

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 29

mxgv AZGe, lim

sin( x ) sin o o
= o =o=
x →0 x
dvsk‡bi mxgv: †Kvb Pj ivwk x Gi gvb †Kvb aªæe msL¨v a Gi evg ev
Step 3: †h‡nZz dvskbwU Differentiate Kivi ciI Awb‡Y©q AvKv‡i
Wvbw`K †_‡K a Gi w`‡K AMÖmi n‡j †Kvb dvskb f(x) Gi gvb hw` L
Gi w`‡K AMÖmi nq ZLb L †K f(x) dvskbwUi mxgv e‡j| _v‡K| myZivs Avevi je I ni‡K Differentiate Ki‡Z n‡e|
lim sin x cos x
f(x) = L
lim = lim
x →0 x x →0 1
x →a
L2 GLb, Avevi Limit emv‡Z n‡e,
L
lim cos x = cos o = 1
L1 x →0
myZivs dvskbwUi Limit n‡e 1|
x1 a x2
–a +a mxgv wbY©q
lim f(x) f(a) 0 ∞
Awb‡Y©q AvKvi: hw` = g(a) Gi gvb 0 , ∞ , 0  ∞,
x→a g(x) lim x2 – 9
Ex.
0  , 1∞ AvKv‡ii n‡j GB me AvKvi‡K Awb‡Y©q AvKvi e‡j| x →3 x–3
lim 2x – 0
f (a) 0 ∞ = [je I ni‡K AšÍixKiY K‡i]
L`Hospital's Rule: hw` g (a) = 0 A_ev ∞ AvKv‡ii nq Z‡e, x →3 1–0
lim f (x) lim f' (x) f' (a) = 2  3 = 6 Ans.
= = [hw`, g' (x)  0nq]
x → a g (x) x → a g' (x) g' (a) lim x2 – 4
Ex.
x → 2 x – 5x + 6
2

L`Hospital's Rule cÖ‡qv‡Mi wbqg:


lim 2x 4
†Kv‡bv dvsk‡bi mxgv wbY©‡q L Hospital's rule cÖ‡qvM Kivi = 2x –5 = 4 – 5 = – 4 Ans.
x→2
†¶‡Î wb‡gœv³ welq¸‡jv †Lqvj ivL‡Z n‡e|
Step 1: dvskbwU Awb‡Y©q AvKv‡ii wK bv Zv cÖ_‡g †`L‡Z n‡e| lim 2x
Ex.
x +2
2
x→ +1 x
†hgb- †Kv‡bv dvskb lim Awb‡Y©q AvKv‡i Av‡Q wK bv
x →0 x lim
= 2 = 2 Ans.
Zv †`L‡Z n‡e| x→
x2 + 2 0 + 2
A_©vr lim = 0 = Ex.
lim x+3
x →0 x 2
x →  x + 5x + 6
myZivs GB dvskbwUi Limit wbY©‡q L Hospital's Rule cÖ‡qvM
lim 1 lim 0
Kiv hv‡e| = 2x + 5 = = 0 Ans.
x→ x→ 2
Step 2: dvskYwUi je I ni‡K Differentiation Ki‡Z n‡e|
lim 3x – 3–x
x2 + 2 2x + 0 Ex. x x
A_©vr, lim = lim GKevi Differentiation x →  3 + 3–
x →0 x x →0 1 lim 1 – 3–2x 1
K‡i Avevi Limit ewm‡q †`L‡Z n‡e dvskbwU Awb‡Y©q AvKv‡i = –2x =
1 = 1 Ans.
x→1+3
Av‡Q wK bv| hw` Awb‡Y©q AvKv‡i bv _v‡K Z‡e Limit emv‡jB
lim tanx – sinx
dvskbwUi Limiting value cvIqv hv‡e| Ex.
x→0 x3
2x + 0
A_©vr lim = 2.0 = 0 lim sec2x – cosx lim 2sec2xtanx + sinx
x →0 1 = 2 =
x→0 3x x→0 6x
myZivs GB dvskbwUi Limit 0
2 2 4
Av‡iKwU D`vniY †`Lv hvK, lim 4sec xtan x + 2sec x + cosx
= 6
1 − 2 cos x x→0
lim 2+1 1
x →0 x2 = 6 = 2 Ans.
Step 1: dvskYwU Awb‡Y©q AvKv‡i Av‡Q| myZivs L Hospital's rule
cÖ‡qvM Kiv hv‡e| lim 1 – cosax
Step 2: je I ni‡K Differentiate K‡i cvB, Ex.
x → 0 1 – cosbx
lim asinax lim a2cosax a2
2 sin x = = 2 = 2 Ans.
lim
x →0 2x
x → 0 bsinbx x → 0 b cosax b
GLb, Limit emv‡j dvskbwU Awb‡Y©q AvKvi aviY K‡i| lim sin7x – sinx
Ex. sin6x
x→0
lim 7cos7x – cosx 7 – 1 lim x2 + 3x 1
= = 6 = 1 Ans. 4. Ans. 2
x→0 6cos6x x →  2x2 – 5
lim 2x2 + 1 –2
5. Ans. 3
lim 1 – cos4 x →  6 + x – 3x2
Ex.
→0 2 lim cosecx – cot x 1
6. Ans. 2
lim 4sin4 lim 16cos4 16 x→0 x
= = 2 = 2 = 8 Ans. lim 1 – cos 7x 49
→0 2 →0 7. Ans. 6
x→0 3x2
lim 1 – 2cosx + cos2x
Ex. lim sin 2x
x→0 x2 8. Ans. 2
x → 0 2x2 + x
lim 2sinx – 2sin2x 2cosx – 4cos2x lim 1 – x – 1
= 2x = 2 Ex
x→0 x→0 x
2–4 1
= 2 = –1 Ans. (–1) – 0
lim 2 1 – x –1 1
lim 3sinx – sin3x = = = – 2 Ans.
Ex. x→0 1 2 1–0
x→0 x3
lim 1 + 3x – 1 – 4x
lim 3cosx – 3cos3x Ex. x
= 3x2 x→0
x→0 lim 1 1
lim –32sinx + 92sin3x = ×3– (– 4)
= x → 0 2 1 + 3x 2 1–4x
x→0 6x
3 7
lim –33cosx + 273cos3x = 2 + 2 = 2 Ans.
= 6
x→0 lim a – a2 – x2
Ex. x2
243
= 6 = 43 Ans. x→0
–1
lim sinx – siny (– 2x)
lim 2 a 2
– x2
Ex. =
x→y x–y x→0 2x
lim cosx – 0 lim x 1 1
= = cosy Ans. = × 2x = 2a Ans.
x→y 1–0 x → 0 a –x
2 2

lim ex + e–x – 2 ❑ Practice Problem:


Ex. x
x→0 mxgv wbY©q Ki:
lim e – e–x
x
lim 1+x– 1–x
= = 0 Ans. 1. Ans. 1
x→0 1 x→0 x
lim lim
1 – sinx –cosx lim x–1
Ex.  cosx =  = 0 Ans. 2. Ans. 0
x→ x → –sinx x→1 x2 – 1 + x – 1
2 2
lim sinx
Ex. lim x
x→ –x 3.
x→0 1+x–1
Ans. 2
lim cosx –1
= = –1 = 1 Ans.
x →  –1 lim x – 2 – x2
4. Ans. 2
Lim Sin(2x) 2
0 x → 1 2x – 2 + 2x2
Ex. x 0 form
x→0
†gŠwjK mxgv
2
Lim cos(2x) . 2 . 2x . 2
x→0
= 1 =0 lim xn – an
 n Gi g~j` gv‡bi Rb¨, = nan–1
❑ Practice Problem: x→a x– a
mxgv wbY©q Ki:
lim x5/2 – a5/2
lim x–4 1 Ex.
1.
x → 4 x2 – x – 12
Ans. 7 x→a x– a
lim x2 – 2x – 8 lim ( x)5 – ( a)5
2. Ans. 6 = = 5 ( a)5–1 = 5a2 Ans.
x→2 x–2 x→a x– a
lim 2x2 + x – 3 5
3. Ans. 2
x → 1 3x2 – 4x + 1 lim x9/2 – b9/2
Ex.
x→b x– b
9 9
lim ( x) – ( b) A. 1 B. 0 C. 2 D. ½
= = 9b4 Ans. Soln: [C]
x→b x– b
lim sin( 2 x) 2
6. = ? (08-09)
x→0 x
m~PK AvKv‡ii dvskb 1
A. 1 B. 2 C. D. 0
lim f(x) j‡ei x Gi mnM (abvZ¥K) 2
hw` g(x) nq Z‡e wjwgU n‡e, n‡ii x Gi mnM Soln: [D]
x→
Lim Sin x2
7.
x→0 x
= KZ? (09-10)
lim 3x – 3–x j‡ei abvZ¥K x Gi mnM 1 A. 1 B. –1 C. 0 D. 2
Ex. –x =
x
x → 3 +3 n‡ii abvZ¥K x Gi mnM = 1 = 1 Soln: [C]
Lim Sin−1 2x
8. Gi gvb: (11-12)
Ex.
lim
ln(2x − 1) − ln(x + 5) x→0 x
x→ 1
2x – 1 A. 1 B. 0 C. 2 D.
ln  x + 5 
lim 2
=
x→   Soln: [C]
= ln 1 = ln2 Ans.
2 ex–1
  9. gvb wbY©q Ki: limx→ 0 x (12-13)
A. 1 B. –1 C. 2 D. 3
❑ Practice Problem: Soln: [A]
lim x2 + 3x 1
1. Ans. 2 10. (14-15)
x →  2x – 5
2
3 1
A. 0 B. 2 C. 2 D. 1
–x
lim 6 – 6 x
2. x –x Ans. 1 Soln: [C]
x → 6 +6
Previous Years' Questions ey‡qU/ Kz‡qU/ iæ‡qU/ Pz‡qU
XvKv wek¦we`¨vjq lim e x + e − x − 2
1. Gi gvb KZ? [BUET 05-06]
x→0 x2
1 − sin x 
1. Gi gvb wK hLb x → ? (00-01) A. 2 B. 1 C. –2 D. –1
cos x 2
Soln:[B]
1 Lt 1 − cos7x
A. 0 B. C. 2 D. 1 2. Gi gvb wbY©q Ki| [BUET 07-08]
2 x → 0 3x 2
Soln: [A] 6 49 7 2
A. 49 B. 6 C. 3 D. 3
lim 3+ x − 3− x Soln:[B]
2. -Gi gvb− (04-05)
x→0 x
Lt x 2 − x
3. Gi gvb wbY©q Ki| [BUET 09-10]
3 x →  4x 3 − 1
A. B. 1
2 C. 1
D. 1
2 2 3
1
Soln: [D] A.  B. 1 C. 0 D. 4
tan −1 x Soln:[C]
3. wjwgU , hLb x → 0 KZ? (05-06)
x 4. gvb wbY©q Ki: [BUET 10-11]
1 lim 1 − e −2x
A. 1 B. 0 C. D. does not exist. , [x < x < 1]
2 x → 0 (1 + x)
Soln: [A] 1

4. lim
(e x
−e −x
) Gi gvb − (06-07) A. 0
Soln:[C]
B. 1 C. 2 D. 3

x →0 2x
lim
1 1 – sin x
A. 0 B. 1 C. D. Does not exist 5.  Gi gvb nj- [BUET 11-12]
x→ cos x
2 2
Soln: [B] 1
A. 2 B. 0 C. 2 D. 1
tan −1 2 x
5. hLb x → 0, wjwgU KZ ? (07-08)
x Soln:[B]
Lt ex – e–x – 2x 2 3
6.
x→0 x – sin x
Gi gvb KZ? [KUET 10-11] A. B. 0 C. D. 
3 2
A. 4 B. 3 C. 2 D. 1 E. 0 Soln: [C]
Soln:[C] lim 1 − cos x
lim  x  4. x Gi gvb n‡e -------( 05-06)
x→0
7. = ? [RUET 10-11]
x→0 1 + x 1 1
A. – B. –1 A. − B. 1 C. D. 0 + E. -1
2 2
C. e–1 D. e E. 1 Soln: [D]
Soln:[E] lim sin x2
RMbœv_ wek¦we`¨vjq 5. Gi gvb KZ? ( 05-06)
x→0 x
A. 1 B. 0 C. -1 D. 2 E. 
tan −1 (2x )
1. hLb → 0, wjwgU KZ? (06-07) Soln: [B]
x
1+ x − 1− x
1 6. lim = ? ( 05-06)
A. 1 B. 0 C. 2 D. x →0 x
2
Soln: [C] 1
A. 0 B. C. 1 D. 2 E. ï× DËi †bB
2
3+ x − 3− x
2. Lim Gi gvb-(08-09) Soln: [C]
x →0 x
3x − 2
1 2 3 1 7. lim n‡e ( 05-06)
A. B. C. D. x → 9x + 7
3 3 2 2 3 2 2 3 1 1
n A. − B. C. D. E. −
Sol : [A] 7 7 7 3 3
 1 − cos x  Soln: [D]
3. lim   Gi gvb- (09-10)
x →0  x  1 − cos x
8. lim Gi gvb ( 05-06)
A. 1 1
B. /2 C. 0 D. /4 1 x →0 2x
Soln: [C] A.0 B. -1 C. 1/2 D. –1/2 E. 1/4
x + 2x − 8
2 n
Sol : [A]
4. lim mxgvi gvb KZ? (10-11)
x →2 x −3 9. lim
tan 5 x
Gi gvb( 05-06)
A. 6 B. –6 C. 5 D. 7 x →0 x
Soln: [*] A. 5/2 B. 1/5 C. 5 D. 0 E. 
lim x + 8 Gi gvbÑ (11-12)
3 n
Sol : [C]
5.
x → −2 x + 2 e x −1
A. 12 B. 21 10. lim = KZ? ( 06-07)
x→0 x
C. 14 D. 15
A. 0 B. 1 C.  D. -1 E. AwbY©vwqZ
Soln:[A]
Soln: [B]
x
6. lim x →0 = ? (12-13) x3 + 8
1+ x −1 11. lim Gi gvb n‡e( 06-07)
x →−2 x + 2
A.1 B. x C. 2 D. 0
Soln: [D] A. 12 B. 0 C.  D. 4 E. 68
PÆMÖvg wek¦we`¨vjq Soln: [A]
1 − sin x
1 − cos x 12. lim Gi gvb KZ? ( 06-07)
Gi gvb KZ? ( 04-05)

1. Lt  2
x2 x→ 
x →0 2
 − x
A.
p
B.
q
C. pq D. 2 
q p 1 1 0
A. − B. C. 0 D.
Soln: [C] 2 2 0
 1
n Soln: [A]
2. lim 1 +  Gi gvb ( 04-05) x
n →
 n  1
13. lim 1 +  = ? ( 06-07)
A. e2 B. e3 C. e D. gvb bvB x →
 x
n
Sol : [C] A. e B. 1 C.  D. 2 E. 0
sin 3x Soln: [A]
3. lim Gi gvb( 04-05)
x→ 0 2 x
1 Lim  5x − 2 
14. lim  sin Gi gvb n‡e ( 06-07) 25. x→   = KZ ? (11-12)
 →   3x + 2 
A.  D. 
 5 5
B. 1 C. 0 E. A.  B. −1 C. D. E. †KvbwUB bq
2 4 2 3
Soln: [B] Soln: [D]
Lim e x − 1
26. = ? (11-12)
x → x
lin e x − 1
15. x → 0 Gi gvb KZ? ( 07-08) A. 0 B. 1 C. e x D. 2 E. 1/2
x Sol : [*] mwVK DËi bvB|
n

A. 0 B.  C. 1 D. –1 E. e
Soln: [C] Lim 2x
2x 27. Gi gvb †KvbwU? (11-12)
16. Lim Gi gvb- ( 08-09) x→ x +1
x → x + 1
A. 3 B. 4 C. 5 D.2 E. 1
A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 E. 5 Soln: [D]
Soln: [B]
lim 3x 2 − 2 28. lim 2x 2 − 8
x→2 x − 2 -Gi gvb †KvbwU? (11-12)
17. = KZ? ( 08-09)
x →  x2 + 5 A. 0 B. 8 C. 2 D. 4 E. 
A.  B. 0 C. 1/5 D. 3 E. -2/5 Soln: [B]
Soln: [D] kvnRvjvj weÁvb I cÖhyw³ wek¦we`¨vjq
lim e x − 1
18. = KZ? ( 08-09) 1 − e −2 y
x→0 x 1. x = lim
y →0 log(1 + y )
, 0 < y < 1 n‡j GB dvsk‡bi mxgvi gvb:
A. 0 B. 1 C. –1 D.  E. Awb‡Y©q
Soln: [B]
(04-05)
ln(1 + x) A. –1 B. 1 C. -2 D. 2
19. Lim ( 08-09)
x →0 x Soln: [D]
A. 0 B.  C. 1 D. –1 E. e
Soln: [C] e x − e− x − 2x
2. lim Gi gvbt( 04-05)
Sin4 x x→0 x − sin x
20. Lt
x →0
Gi gvb- ( 09-10) A. 0 B. 2 C. 4 D. 
7x Soln: [B]
A. 7 B. 4 C. −4/7 D. 4/7 E. −4
Soln: [D] lim | x |
3. = KZ ?
lim 1 + x − 1 − x x→0 x
21. Gi gvb nq: ( 09-10)
x→0 x A. wjwg‡Ui Aw¯ÍZ¡ †bB B. 1
C.– 1 D. Both B and C
1
A. 0 B. 2 C. D. 1 E. -1 Soln: [A]
2 −1
Soln: [D] 4. Lt x→0 Sin x = ? ( 08-09)
lim 1 − cos x x
22. Gi gvb n‡e-( 09-10) A. 0 B. 1 C.  D. †KvbwUB bq
x→0 x
Soln: [B]
1 1 lim
A. B. 0 C. 1 D. 2 E. 5. (1 + 1/N)N = ? (11-12)
2 3 N→ x
Soln: [B] A. 1 B. 0 C.  D. e E. 
Lt Sinx Soln: [A]
23. = KZ? ( 09-10)
x →− x lim 1 − sin α − cosα
2
6. α →0 Gi gvb †KvbwU? (11-12)
A. 0 B. 1 C. 2 D. 3 E. 4 α2
Soln: [B] A. −1/2 B. 2/3 C. 3/2 D. 1 E. −
cos x Soln: [A]
24. Lt x→0 =?
x 7. lim ax sin (b / ax), a > 0 Gi gvb KZ? (12-13)
x →
A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 E.0
Soln: [E] A. b B. 1/b C. ab D. 0 E. 1
Soln: [D]
ivRkvnx wek¦we`¨vjq x2 − 9
12. lim Gi gvb KZ? ( 09-10)
x −4
2 x→ 3 x − 3
1. Lim -Gi gvb KZ? ( 08-09) A. 0 B. 3 C. 6 D. 9
x→2 x − 5x + 6
2
Soln: [C]
A. -4 B. 4 C. -2 D. 2
sin x 2
13. lim Gi gvb KZ? ( 09-10)
Soln: [A] x→ 0 x
sin x A. 0 B. 1 C. 3 D. 1/2
2. Lim = KZ? ( 08-09) Soln: [A]
x→ 0 x
sin x
A. 0 B. 1 C. x D. sin x 14. Lt =? ( 09-10)
x→ 0 x
Soln: [B]
lim f(2 + h) − f(2) A. 1 B. 0 C. cos x D. sin x
3. = KZ? ( 08-09) Soln: [A]
h →o h
Lt x
A. h B. 2 C. f(2) D. f(2) 15. x→ -Gi gvb KZ? ( 09-10)
2x + 1
Soln: [C] A. 1/3 B. 1/4 C. 1/2 D. 3/2
lim e x − 1 Soln: [C]
4. = KZ? ( 08-09)
x→0 x ex − 1
16. Lt Gi gvb KZ? ( 09-10)
1 x→0 x
x
A. 0 B. 1 C. D. e A. −1 B. 0 C. 1 D. †KvbwUB bq
x
n
Sol : [B] Soln: [B]
lim x − 1 1 − sinx
17. lim = KZ? ( 10-11)
5. e Gi gvb- ( 08-09) x → π/2 (π/2 − x )2
x→0
1 A. −1/2 B. 1/2 C. −1/4 D. 1/4
A. 0 B. C. –1 D. + Soln: [A]
e
Soln: [B] ex − 1
18. lim Gi gvb KZ? ( 10-11)
x→0 x
lim
6. cos x Gi gvb n‡e- ( 08-09) A. 1 B. 0 C. 1/2 D. 2
x→0
Soln: [A]
 3x − 2
A. 0 B. –1 C. 1 D. 19. lim = ? ( 10-11)
2 x →  9x + 7
Soln: [C] 1 2 2 1
lim x 2 − 16 A. B. C. D.
7. Gi gvb KZ? ( 08-09) 3 3 9 9
x→0 x−4 Soln: [A]
A. 8 B. –8 C. 4 D. –4 cos2x − cos3x
Soln: [C] 20. lim x → 0 Gi gvb wbY©q Ki| ( 10-11)
x2
Lt x 3 + 8 A. 3/2 B. 7/3 C. 5/2 D. 9/4
8. -Gi gvb KZ? ( 08-09)
x → −2 x + 2 Soln: [C]
x
A. 4 B. 8 C. 12 D. 16 lim  1
21. x →1 
1 +  Gi gvb KZ? (11-12)
Soln: [C]  x
sin -1 x A. 2 B. 3 C.  D. e
9. Lim -Gi gvb KZ? ( 08-09)
x→0 x Soln: [A]
A. 0 B. 1 C. -1 D.  Lim a x − b x
Soln: [B] 22. x →0 = ? (12-13)
x
1n(1 + x )
10. lim Gi gvb KZ? ( 09-10) a a
x→o x A. logea B.−loge   C. −logeb D. loge  
b b
A. 1 B. 0 C. −1 D. †KvbwUB bq n
Sol : [D]
Soln: [A]
tan ax
f ( x ) − f ( 0) 23. Lim Gi gvb KZ n‡e? (12-13)
11. lim = KZ? ( 09-10) x → 0 sin bx
x→o x
A. 0 B. 1 C. a/b D. b/a
A. f(x) B. f1(0) C. f(0) D. †KvbwUB bq
n Soln: [C]
Sol : [B]
1− x −1
24. lim = KZ? (12-13)
x→0 x
A. 1/2 B. –1/2 C. 1 D. 2 Lim n‡j x 2 − a
5 5
2

Soln: [B] 1. x→0 Gi gvb KZ n‡e? (11-12)


x− a
Kzwgjøv wek¦we`¨vjq
A. −5a2 B. 5a2
x
1. Lim = ? (COU 08-09) a2
x →0 x C. D. 5a
A. 0 B. –1 C. 1 D. Limit Gi Aw¯ÍZ¡ †bB 5
Soln: [B]
Soln: [D]
Lim sin 5 x
2. x →0
7x
= ? (COU 08-09) AšÍiK
7 1 5 1 AšÍixKiY:
A. B. C. D. †Kvb dvsk‡bi AšÍiK wbY©q Kivi c×wZ‡K AšÍixKiY e‡j Ges ¯^vaxb
5 7 7 5
Soln: [C] Pjivwk eySvevi Rb¨ ejv nq x Gi mv‡c‡¶ f(x) Gi AšÍiK|
Rvnv½xibMi wek¦we`¨vjq
m~Îvejx:
−1
tan x d
1. Lt = ? (09-10) 1. dx (c) = 0
x →0 x
A. 0 B.  C. 1 D. −1 d d
2. dx {c, f(x)} = c dx {f(x)}
Soln: [C]
d n
sin x 3. ( x ) = nxn–1
2. Lim mxgvwUi gvb wbY©q Ki| (09-10) dx
x →  − x
d –n
n
A. 2 B. 1 C. 3 D. 5 4. dx (x ) = – xn+1
Soln: [B] d
1 − sin x  5. (sin x) = cos x
3. Gi wjwgU wK hLb x → ? (09-10) dx
cos x 2 d
A. 0 B. 1 C. −1 D. 2 6. (cos x) = – sin x
dx
n
Sol : [A] d
ln(3 + h ) − ln(3) 7.
dx
(tan x) = sec2 x
4. Lt = ? (09-10)
h →0 h d
8. (sec x) = sec x . tan x
A. 0 B. ln(3) dx
1 1 9.
d
(cot x) = – cosec2 x
C. D.
3 ln (3) dx

Soln: [C] d
10. (cosec x) = – cosec x . cot x
dx
2x
5. Lt Gi gvb KZ? (09-10) d
x → x + 1 11. (ex) = ex
dx
A. 1 B. 2 C.  D. 4
d 1
Soln: [B] 12. (ln x) =
dx x
2x − 20
6. Lt 2 Gi gvb KZ? (09-10) 13.
d
(ax) = ax ln a
x → 10 x − 100 dx

A. 0 B.
1
14.
d
dx
( )
log a x = 1 log a e
x
10
C.
1
D. 2 15.
d
dx
( )
x =
1
2 2 x
Soln: [B]
mivmwi m~Î c&ª‡qvM K‡i
Bmjvgx wek¦we`¨vjq
1. (3ex – 5 ln (x) + 4 cos x) †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
lim log(1 + x)
1. x→0 = ? (11-12) d
x Soln: (3ex – 5 ln x + 4 cos x)
dx
A. 0 B. 1 C. 1/2 D. 3/4
Soln: [B] 5
= 3ex – – 4sin x Ans.
Lyjbv wek¦we`¨vjq x
2. axn – bxn–1 †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
= anxn–1 – b (n – 1)xn–2 Ans.
3. tan–1 ax †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
1 ❑ Practice Problem:
= a
1 + (ax) 2 1.
d
(x2 sinx) Ans. 2x sinx + x2 cosx
dx
a
= Ans.
1+ a 2x 2
 1
2 2.
d
dx
(
x 3 loga x ) Ans. x2 logae + 3x2 logae
4.  x +  †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
 x

=
d  2 1 
 x + 2 + 2 
dx 
3.
d
(5e x
loga x )  1
Ans. 5e x  loga x + loga e 



x  dx x
2
= 2x – Ans. d
x3 4. (x2 + 7) (x2 – 7) Ans. 4x3
1 dx
5. x+ †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
x
Soln: dx  x + 
d 1 5.
d
dx
(
e ax sin 2 x ) Ans. e ax sin x (a sin x + 2 cos x )
 x
d d 1
= dx ( x) + dx
 x 6.
d
dx
(
ln x − a + x − b ) Ans. 1
2 ( x − a )(x − b)
1 1
= −
2 x 2 x3
d    1
ln x − x − 1 
2
❑ Practice Problem: 7. Ans. –
dx    x 2 −1
1. 2x – 5e + b sin x †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
a x
`yBwU dvskb fvM AvKv‡i _vK‡j
Ans. 2axa–1 – 5ex + bcosx
ln( x )
2. 4 sin x – cos x †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| Ex. †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
sin x
Ans. 4 cosx + sin x
d  ln( x ) 
Soln:  
3. ex – 3sin x + 9x †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| dx  sin x 
Ans. ex – 3 cosx + 9
sin x. 1 − ln x cos x
= x Ans.
`yBwU dvskb ¸Y AvKv‡i _vK‡j sin 2 x
e x + ln x
Ex. x2 ln (4 – x) †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| Ex. †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
log a x
Soln: GLv‡b, y = x2 ln (4 – x)
d  e + ln x 
x
dy –1
 dx = x2 4 – x + ln (4 – x)  2x Soln:
dx  log x 
 a 
x2
= 2x ln (4 – x) – 4 – x Ans. 

1
x
1
(
loga x  e x +  − e x + ln x loga e
x
)
(log )
Ex. sin x . ln (sin x) †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| = Ans.
x 2
a
Soln: GLv‡b, y = sin x . ln (sin x)
dy 1 tan x − cot x
 = sin x . cos x + ln(sin x ) cos x Ex. †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
dx sin x tan x + cot x
= cos 1+ ln(sin x) Ans. d  tan x − cot x 
Soln:  
dx  tan x + cot x 
Ex. x2 sin–1 (1 – x) †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
Soln: GLv‡b,y = x2 sin–1 (1 – x) sin x cos x

tan x − cot x
dy (−1)
+ sin −1 (1 − x )  2x Ans.
Here, = cos x sin x
 = x2 tan x + cot x sin x cos x
dx 1 − (1 − x ) 2
+
cos x sin x
sin 2 x − cos 2 x
Ex. x 2 log a x + 7e x cos x †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| = = – (cos2x – sin2x) = – cos2x
sin 2 x + cos 2 x
Soln: GLv‡b,y = x 2 log a x + 7e x cos x d
 (– cos 2x) = 2 sin 2x Ans.
dy 1 dx
 = x 2 . loga e + loga x  2x + 7e x (− sin x ) + 7 cos xe x
dx x x
Ex. x2 + a2 †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
= x loga + 2x loga + 7e (cos x − sin x ) Ans.
e x x
(x2 + a2) . 1 – x(2x) = n (ax + b)n–1  a
Soln: dx x2 + a2 =
d x
 
(x2 + a2)2 = an (ax + b)n–1 Ans.
x2 + a2 – 2x2
= (x2 + a2)2
5x 2 − 4
3
Ex.
a2 – x2
( )
= (x2 + a2)2 Ans. 1
5x 2 − 4 = 5x 2 − 4 3
3
Soln: y =
ln x 1
du 1 −1
Ex. x †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|  dx = 3 (5x − 4) 3  (10x – 0)
2

d d 1
xdx (lnx) – lnx dx (x) x . x – lnx 1 -
2

Soln: dx  x  =
d ln x 2
= 3 (5x 4) 3  10 x
= Ans.
  x2 x2
10x
ln x = Ans.
Ex. sin x †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| 3 (5x 2 − 4 ) 2
3

d d
sinx dx (ln x) + ln x dx (sin x) Ex. sin2 x2
Soln: dx sin x  =
d ln x
  (sin x)2 Soln: awi, y = sin2 x2 = (sin.x2)2
1 dy
sinx.x – ln x cos x  dx = 2 sin x2  cos x2  2x
sinx – x ln x cos x
= sin2 x = x sin2x Ans. = 4x sin x2 cos x2 Ans.
Ex. 2x cos 3x
❑ Practice Problem: Soln: awi, y = 2x cos 3x
  
1 + sin x 2 cos x = 2x . 180 cos 3x 180 [1 = 180 rad ]
1. †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| Ans.
1 − sin x (1 − sin x ) 2 x x
= 90 cos 60
tan x + cot x
2. †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| dy x x  x 
3e x  dx = 90 – sin 60 60 + cos 60  90
(tan x + cot x )(tan x − cot x − 1)    
Ans.  x x x
3e x = 90 cos60 – 60 sin 60 Ans.
 
x2 x (2 − x ) ❑ Practice Problem:
3. x+2
†K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| Ans.
e e x +2 cos x
1. sin x †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| Ans.
 1 + e 2x 
4.
d   †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| 2 x
dx  1 − e 2x 
  1 1 −x 2
2x 2. x
†K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| Ans. – e
4e e 2
(1 − e )
Ans.
2x 2
wecixZ e„Ëxq dvsk‡bi AšÍiK
1 + e 2x
5. †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| 1.
d
(sin–1x) =
1
1 − e 2x dx 1− x2
2 sin x
Ans. d 1
(1 + cos x ) 2 2. (cos–1x) = –
dx 1− x2
ms‡hvwRZ dvsk‡bi AšÍKi d 1
3. (tan–1x) =
dx 1+ x2
Ex. (ax + b)n †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
d 1
Soln: awi, y = (ax + b)n 4. (sec–1x) =
dx x x 2 −1
dy
 dx = n(ax + b)n–1
d 1
5. (cot–1x) = –
d dx 1+ x2
Avgiv Dc‡ii dvsk‡b ax + b †K x a‡i dx (xn) Gi m~Î cÖ‡qvM
d −1
K‡iwQ wKš‘ †h‡nZz x Gi gvb Avm‡i ax + b †m‡nZz GB ivwkwU‡K 6. (cosec–1x) =
dx x x 2 −1
Avevi x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki‡Z n‡e|
Ex. x tan–1 x †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
 dvskbwUi AšÍixKiY Ki‡j,
d
d Soln: dx (x tan–1 x)
dx (a + b) = n (ax + b)  (a . 1 + 0)
n n–1
d d y cos 2t
= x dx (tan–1 x) + tan–1x dx (x) Soln: =
x 2 sin t
1 dy − 2 sin 2t − 4 sin t cos t
= x . 1 + x2 + tan–1 x . 1  = = = −2 sin t = − x Ans.
dx 2 cos t 2 cos t
x dy
= 1 + x2 + tan–1 x Ans. Ex. hw` tany =
2t
; sin x =
2t
nq Z‡e, wbY©q Ki|
1− t2 1+ t2 dx
Ex. ln (cos–1 x) †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
2t
d Soln: Here, tany =
Soln: dx {ln (cos–1 x)} 1− t2
 2t 
= cos–1 x –
1 1   y = tan–1    y = 2 tan–1 t
 1–x2  1− t 2 
1 dy 2
=– Ans.  =
cos–1x 1–x2 dt 1 + t 2
Ex. tan (sin–1 x) †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| 2t
and, sinx =
Soln: awi, y = tan (sin–1 x) 1+ t2
 −1   2t 
= tan  tan
x   x = sin–1  
 2   1+ t 2 
 1− x 
dx 2
x  x = 2tan–1 t  =
y= dt 1 + t 2
1 – x2 dy
x2 dy
1–x2 +
1–x2  dt = = 1 Ans.
dy dx dx
 dx = 1 – x2 dt
1 – x + x2
2
1 dy
= = 2 3/2 Ans. Ex. hw` x = at2 Ges y = 2at nq Z‡e, wbY©q Ki|
(1–x2) 1–x2 (1–x ) dx
Ex. sin–1 (2x – 1) †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| Soln: Technique: Parametric Function-Gi †¶‡Î cÖ_‡g
d x I y dvskb‡K parameter -Gi mvnv‡h¨ AšÍixKiY Ki‡Z nq
Soln: dx {sin–1 (2x – 1)}
dy
1 Ges c‡i ‡ei Ki‡Z nq|
= 2 dx
1– (2x – 1)2
dx
=
2 x = at2  = 2at.
1 – 4x + 4x + 1
2 dt
2 dy
= Ges y = 2at  = 2a.
4x – 4x2 dt
1 dy 2a 1
=
x – x2
Ans.  = = Ans.
dx 2 at t

civwgwZK mgxKi‡Yi AšÍixKiY 2t 2t dy


Ex. hw` tan y = , sin x = nq Z‡e, wbY©q Ki|
1− t 2
1+ t 2 dx
x I y Gi gvb hw` Avjv`v †Kvb Pjivwk Øviv cÖKvk Kiv nq Z‡e y Gi 2t
gvb‡K x Øviv fvM K‡i je I ni‡K AšÍixKiY Ki‡Z n‡e| Soln: y = tan −1 = 2 tan −1 t..............(i )
1− t2
dy
Ex. hw` x = a sec2; y = a tan3 nq Z‡e, wbY©q Ki| Ges x = sin −1 2t 2 = 2 tan −1 t.............(ii )
dx 1+ t
y a tan 3  GLb, (i) -†K (ii) Øviv fvM K‡i cvB,
 =
x a sec2  y
= 1 ev, y = x
dy x
= d
dy
 dy
dx dx
d
 = 1 Ans.
dx
dy 3a tan 2  sec2  3 3xy dy
 = = tan  = 2 Ans. Ex. hw` x = cos Ges y = cos + sin nq Z‡e, wbY©q Ki|
dx 2a sec  tan 
2 2 2a dx
dy dx dy
Ex. hw` x = 2 sint ; y = cos 2t nq Z‡e, wbY©q Ki| Soln: = − sin  Ges = − sin  + cos  .
dx
d d
dy dy −1  
− sin  + cos  = 1-cot  Ans.  = x cos x  1 cos −1 x − ln x  Ans.
=  =
dyd
 dx x 1− x 
2
dx dx − sin  x

d Ex. e x †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|


x
dy Soln: y = e x
Ex. hw` x = a( - sin) Ges y = a(1 - cos) nq Z‡e,
dx  ln y = xx
dx dy  ln (ln y) = x ln x
wbY©q Ki| Soln: = a(1-cos) Ges = a sin 1 1 dy 1
d d  . = x. + ln x
ln y y dx x
 
2 sin cos dy
 dy
=
a sin
= 2 2 = cot  Ans.  = (1 + ln x ) ln y.y
a (1 - cos)  dx
dx 2
2 sin 2 dy x
2  = e x .x x (1 + ln x ) Ans.
dx
dy
Ex. hw` y = a sin, x = a cos n‡j, (−1, 1) we›`y‡Z = x
Ex. ee †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
dx x
KZ? Soln: awi, y = ee
 ln y = ln ee
x
dy dx
Soln: = a cos Ges = - a sin  ln y = ex . ln e
d d  ln y = ex
dy a cos  x 1 dy
 = = −  y dx = ex
dx − a sin  y
dy
( −1) = 1 Ans.  dx = ex . ee [y Gi gvb ewm‡q] Ans.
x
dy
(−1, 1) we›`y‡Z t =−
dx 1 Ex. xx †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
Soln: awi, y = xx
dvsk‡bi mv‡c‡¶ AšÍixKib  ln y = ln xx
 ln y = x ln x
hvi mv‡c‡¶ AšÍixKib Ki‡Z n‡e Zv‡K Ges hv‡K AšÍixKib Ki‡Z 1 dy 1
n‡e Zv‡K Av‡M AšÍixKib K‡i fvM Ki‡Z n‡e |  y dx = x. x + ln x . 1
4 3
Ex. ln x †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| dy
 dx = (1 + ln x) xx [y Gi gvb ewm‡q] Ans.
1
 4x 3 Ex. aln (cos x) †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
d(ln x 4 )
x 4 4
n
Sol : 3
= 2
= 3 Ans. Soln: y = aln (cos x)
d( x ) 3x 3x
 ln y = ln aln(cos x)
2
Ex. cos x 2 †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|  ln y = ln (cos x) . ln a
d(cos x 2 ) − sin x 2 .2x  1 dy = ln (cos x) . 0 + ln a 1 . (– sin x)
Soln: = = − sin x 2 Ans. y dx cos x
d( x 2 ) 2x
dy
 = – tanx ln a. aln(cosx) Ans.
❑ Practice Problem: dx
2
1. sin x 2 †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| Ex. xy = ex–y †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
Ans: cos x 2 Soln: GLv‡b, xy = ex–y
2. e x + 5 sin x †K e x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|  ln xy = ln ex–y
 y ln x = x – y ln e
Ans: e x +x 5 cos x
x
1 dy dy
2e x  y . x + ln x dx = 1 – dx
dvsk‡bi m~PK dvskb AvKv‡i _vK‡j dy
 dx (1 + ln x) = 1 – x
y

dvsk‡bi m~PK dvskb AvKv‡i _vK‡j cÖ`Ë mgxKi‡bi Dfq cv‡k ln dy x–y
 dx = x(1 + ln x) Ans.
wb‡Z n‡e Ges AšÍixKiY Ki‡Z n‡e|
−1 Ex. (1 + x)x †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
Ex. x cos x †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
−1 x
Soln: awi, y = (1 + x)x
Soln: y = x cos  ln y = ln (1 + x)x
−1
 ln y = ln x cos x  ln y = x ln (1 + x)
 ln y = cos–1 x ln x 1 dy 1
1 dy 1 (−1)  y dx = x 1 + x + ln (1 + x)
 = cos −1 x. + ln x
y dx x 1− x2
dy  x  y x–y
 dx = (1 + x)x  + ln(1 + x ) Ans. 1–x
1 + x 
x y (x – y)
= – ln (xy) – 1 =x = x (x + y) Ans.
x
y+1
x
Ex. x †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
x
Soln: awi, y = x
x dy
Ex. x3 – 3xy + y3 = 1 ‡_‡K wbY©q Ki|
2 dx
y= x
x
dy − (3x 2 − 3y) x2 − y
x2 Soln: GLv‡b, = = Ans.
 ln y = ln x dx − 3x + 3y 2 x − y2
 ln y = x2 ln x
dy
1 dy 1 Ex. x + y = xy2 ‡_‡K wbY©q Ki|
 y . dx = x2 . x + ln x . 2x dx
dy xx
Soln: GLv‡b, x + y = xy2  x + y – xy2 = 0
 dx = (x + 2x ln x) x Ans. dy − (1 − y 2 ) y2 −1
= = Ans.
a x
dx 1 − 2xy 1 − 2xy
Ex. a †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
x dy
Sol : awi, y = a
n a Ex. xy = yx ‡_‡K wbY©q Ki|
dx
x
 ln y = ln a
a
Soln: GLv‡b, xy = yx  y ln x = x ln y  y ln x – x ln y = 0
 ln y = a ln a
x  1  y
−  y. − ln y  ln y −
1 dy

dy
=  x  = x Ans.
 y dx = ax.0 + ln a . ax . ln a x x
dx ln x − ln x −
dy ax y y
 dx = a . ax . (ln a)2 Ans.
❑ Practice Problem:
Ae¨³ dvsk‡bi AšÍixKiY dy y x −1
1. ln (xy) = x + y ‡_‡K wbY©q Ki| Ans.
dx x 1− y
Step 1: cÖ`Ë mgxKib‡K mgvb wP‡ýi evgcv‡k G‡b Wvbcvk = 0 (k~b¨) dy y
wjL‡Z n‡e| 2. e xy − 4xy = 2 ‡_‡K wbY©q Ki| Ans. –
dx x
Step 2: Gici y †K aªæeK a‡i x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki‡Z n‡e Ges x
†K aªæeK a‡i y Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki‡Z n‡e| dy ln(sin y) + y tan x
3. (cos x ) y = (sin y) x ‡_‡K wbY©q Ki|Ans.
Step 3: cÖvß gvb `ywU‡K fvM AvKv‡i wjL‡Z n‡e Ges fvM AvKv‡i wj‡L dx ln(cos x ) − x cot y
mvg‡b GKwU Ô⎯Õ wPý w`‡Z fyj‡e bv|
dy w·KvbwgwZK dvsk‡bi AšÍixKib
GKwU D`vnib †`Lv hvK,xy + x2y2 = c †_‡K dx wbY©q Ki‡Z n‡e|
Step 1: xy + x2+y2 – c = 0
Step 2: y †K aªæeK a‡i x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY, y + y2 . 2x 1 − cos x
1. ln †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
x †K aªæeK a‡i y Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY, x + x2 . 2y 1 + cos x
dy y + y2 . 2x x
Step 3: dx = – x + x2 . 2y 2 sin 2
1 − cos x 2
Sol : GLv‡b, y = ln
n
= ln
y (1 + 2xy)
= – x (1 + 2xy) 1 + cos x 2 cos 2 x
2
dy y
 x
dx = – x Ans. = ln  tan 
 2
dy
Ex. x2 + y2 = sin (xy) ‡_‡K wbY©q Ki| 1 x
dx sec2
dy 2 2 = 1 1
Soln: GLv‡b, x2 + y2 – sin (xy) = 0 = = = cos ecx Ans.
dx x x x sin x
tan 2 sin cos
dy 2x + 0 – y cos (xy) 2 2 2
 dx = –0 + 2y – x cos (xy)
 cos x − sin x 
y cos (xy) – 2x 2. tan–1   †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki|
= 2y – x cos (xy) Ans.  cos x + sin x 
 cos x − sin x 
dy Soln: GLv‡b, y = tan–1  
Ex. x – y = ln (xy) ‡_‡K wbY©q Ki|  cos x + sin x 
dx
Soln: GLv‡b, x – y ln (xy) = 0  1 − tan x    
= tan–1   = tan–1 tan  − x  = − x
1  1 + tan x  4  4
1 – y . xy . y + ln (xy) . 0
dy dy
 dx = – = −1 Ans.
1 dx
0 – y . xy . x + ln (xy) . 1
 sin 2x 
2 ... ... ... ... ... ... ... ...
3.   †K x Gi mv‡c‡¶ AšÍixKiY Ki| ... ... ... ... ... ... ... ...
 1 + cos 2x 
(–1)n–1 (n–1)!
2
 2 sin x cos x 
2 yn = (–1)n–1 (n–1)! x–n =
 sin 2x  xn
Soln: GLv‡b, y =   =   = tan2 x
 1 + cos 2x   2 cos 2 x 
Ex. y = sinx n‡j, y4= ?
dy Soln: y = sin x
= 2 tan x.sec2 x Ans.
dx  y1= cos x
❑ Practice Problem:  y2 = – sin x
1. y = ln sin cos  Ans. cot 2  y3 = – cos x
   y4= sin x
1− x  2
−2
2. y = sin–1  2  Ans.  y4= y
 1+ x  1+ x2
 y4– y = 0
1 + x 2 −1 1 1
3. y = tan–1 Ans. Ex. y = Gi n Zg AšÍixKiY KZ n‡e?
x 2(1 + x 2 ) a−x
 1+ x   Sol : y = (a – x)–1
n

4. y = cot –1
  Ans. − tan −1 x  y = (+1) (a – x)–2
 1− x  4
 y = (+1) (+2) (a – x)–3
1 − cos x 1
5. y = tan–1 Ans. n!
1 + cos x 2  yn =
(a − x ) ( n +1)
x −a 1
6. y = 2 tan–1 Ans.
b−x ( x − a )(b − x ) Ex. y = Aemx + Be–mx n‡j m Gi gvb †ei Ki|
Soln: y = Aemx + Be–mx
 1 − x  −x
7. y = sin 2 tan
−1
 Ans.  y1= m Aemx– m Be–mx
 1 + x  1− x2  y2= m2 Aemx + m2 Be–mx
 y2 = m2y
ch©vqµwgK AšÍixKiY
y
Ex. xn Gi n Zg AšÍiK wbY©q Ki|  m2 = 2
y
Soln: awi, y = xn
y2
 y1 = n xn–1 m=
y2 = n(n–1) xn–2 y
y3 = n(n–1) (n–2) xn–3 ❑ Practice Problem:
... ... ... ... ... ... d2y cos x
... ... ... ... ... ... 1. y = tan x + sec x n‡j, = KZ? Ans.
dx 2
(1 − sin x ) 2
... ... ... ... ... ... 2
−1
yn = n(n–1) (n–2) ... ... ... 3.2.1 2. y = e a sin x
n‡j, (1 − x x ) d y2 − x dy = KZ? Ans. a2y
= n ! Ans. dx dx
Ex. sin (ax+b) Gi n Zg AšÍiK wbY©q Ki| d2y
3. y = sec x n‡j, y (2y2 – 1) Gi gvb KZ? Ans.
Soln: awi, y = sin (ax+b) dx 2
 y1 = a cos (ax+b) AšÍi‡Ki cÖ‡qvM

= a sin 2 + ax + b eµ‡iLvi Xvj wbY©q
 

y2 = a2 cos 2 + ax + b †Kvb eµ‡iLvi mgxKiY y = f(x) Gi Dci Aew¯’Z (x, y) we›`y‡Z
 
 Aw¼Z ¯úk©‡Ki Xvj = dy
= a2 sin 2.2 + ax + b
  dx
.... .... .... .... .... .... Ex. x3 + xy2 – 3x2 + 4x + 5y + 2 = 0 eµ‡iLvi (1, –1) we›`y‡Z
.... .... .... .... .... .... Aw¼Z ¯úk©‡Ki Xvj KZ?
Soln: x3 + xy2 – 3x2 + 4x + 5y + 2 = 0
yn = an sin  2 + ax + b Ans.
n
   3x2 + x.2y.
dy
+ y2 – 6x + 4 + 5.
dy
=0
dx dx
1
Ex. x Gi n Zg AšÍiK wbY©q Ki| dy − 3x 2 − y 2 + 6x + 4
 =
dx 2xy + 5
1
Soln: awi, y = x = x–1 dy 2
(–1, 1) we›`y‡Z = − Ans.
y1 = (–1) x–2 dx 3
y2 = (–1)(–2)x–3 = (–1)2 1.2.x–3 Ex. 4x2–3y=12 †iLvi (1, 2) we›`y‡Z Aw¼Z ¯úk©‡Ki Xvj KZ?
Soln: GLv‡b, 4x2 – 3y = 12 Ex. y (x–2) (x–3) – x + 7 = 0 eµ‡iLvwU x -A¶‡K †h
dy
 8x – 3. dn = 0
we›`y‡Z †Q` K‡i H we›`y‡Z Awfj‡¤^i mgxKiY wbY©q Ki|
Soln: eµ‡iLvwU X -A¶‡K †Q` Ki‡j †Q`we›`yi y ¯’vbv¼ 0
dy 8
 dx = 3 x myZivs, –x + 7 = 0
8 8 x+7
(1, 2) we›`y‡Z ¯úk©‡Ki Xvj = 3  1 = 3 Ans. †Qv`we›`yi ¯’vbv¼ (7, 0)
❑ Practice Problem: GLb, y (x–2) (x –3) – x + 7 = 0
1. x2 + y2 = 25 eµ‡iLvi (3, –4)we›`y‡Z Aw¼Z ¯úk©‡Ki Xvj KZ?  y (x2 – 5x + 6) – x + 7 = 0
3 dy 2
Ans.
4
 (x – 5x + 6) + y (2x –5) –1 = 0
dx
2. x2 + y2 – 2x – 3 = 0 eµ‡iLvi (1, 2) we›`y‡Z Aw¼Z ¯úk©‡Ki dy 1 − 2 xy + 5y
Xvj KZ? Ans. 0  =
dx x 2 − 5x + 6
3. y = ax (1–x) 0 eµ‡iLvi (0, 0)we›`y‡Z Aw¼Z ¯úk©‡Ki Xvj dy 1
KZ? Ans. a (7, 0) we›`y‡Z, =
dx 20
4. y = (x – 3)2 (x – 2) 0 eµ‡iLvi (0, 0)we›`y‡Z Aw¼Z ¯úk©‡Ki
 Awfj‡¤^i mgxKiY, y = –20 (x – 7)
Xvj KZ? Ans. 21
 20x + y = 140

cwieZ©‡bi nvi wn‡m‡e AšÍiK


¯úk©‡Ki mgxKiY

Ex. y = x3 – 2x2 + 4 eµ‡iLvi (2, 4) we›`y‡Z ¯úk©‡Ki mgxKiY wbY©q hw` y, x Gi dvskb nq A_©vr y = f(x) nq Z‡e x Gi mv‡c‡¶ y
Ki| dy
Gi AšÍixKiY dx, x Gi mv‡c‡¶ y Gi cwieZ©‡bi nvi wb‡`©k K‡i|
Sol : y = x – 2x + 4
n 3 2
1

dy
= 3x 2 − 4x Ex. GKwU †Uªb t †m‡K‡Û 3t + 8 t2 wgUvi AwZµg K‡i| 5 wgwbU ci
dx
dy
Zvi †eM KZ n‡e?
(2, 4) we›`y‡Z = 12 − 8 = 4 1
dx Soln: GLv‡b, S = 3t + 8 t2
myZivs (2, 4) we›`y‡Z ¯úk©‡Ki mgxKiY,
d
y – 4 = 4 (y – 4) GLb, †eM, v = dt (s)
 y – 4 = 4x – 8
= dt 3t + 8 t2
d 1 1 t
 4x – y – 4 = 0 = 3 + 8  2t = 3 + 4
 
❑ Practice Problem: 300
1. x2 – y2 = 7 eµ‡iLvi (4, –3) we›`y‡Z ¯úk©‡Ki mgxKiY †ei  5 wgwbU c‡i †eM, v = 3 + 4 = 78 wgUvi/ †m‡KÛ
Ki| Ans. 4x + 3y = 7 Ex. GKwU we›`y mij‡iLvq Ggbfv‡e P‡j †hb s = t nq| we›`ywUi Z¡ib
2. (2, 2) we›`y‡Z ga¨ w`‡q, x2 – y2 = 16 Awae„‡Ëi ¯úk©‡Ki wKiƒc n‡e?
mgxKiY wbY©q Ki| Ans. 5x – 3y = 16
Soln: GLv‡b, s = t
ds d  
1 1
Awfj‡¤^i mgxKiY  s = t 2 GLb, †eM, v = dt = dt  t 2 
 
†Kvb eµ‡iLv f(x) Gi (x1, y1) we›`y‡Z Aw¼Z Awfj‡¤^i mgxKiY,  
dv d  1 − 2 
1 1 3
y – y1 = − ( x − x1 ) 1 −2
f ( x1 ) myZivs Z¡ib, f = dt = dt t =–4 t
2 
Ex. x2 – y2 = 7 eµ‡iLvi (4, –3) we›`y‡Z Awfj‡¤^i mgxKiY wbY©q  
Ki|  we›`ywUi Z¡iY FYvZ¥K n‡e|
Soln: x2 – y2 = 7
dy dy x
 2x – 2y =0  =
dx dx y ¸iægvb I jNygvb wbY©q
dy
 (4, –3) we›`y‡Z, =−4 ¸iægvb ev jNygvb wbY©‡q wb‡Pi avc¸‡jv AbymiY Ki‡Z n‡e,
dx 3
dy
myZivs Awfj‡¤^i mgxKiY, y + 3 = – 1 (x − 4) Step 1: cÖ`Ë dvskbwUi †¶‡Î dx wbY©q Ki‡Z n‡e| awi, GKwU
 − 4 
 3  dvskb †`Iqv Av‡Q
y = x3 – 6x2 + 9x – 8
 y + 3 = (x − 4)  3x – 4y = 24
3
4
dy x
GLb, dx wbY©q Kwi| Ex: f(x) = Gi ¶z`ªZg gvb KZ?
ln( x )
dy ln x − 1
 dx = 3x2 + 12x + 9 Soln: f' (x) = = 0  lnx = 1  x = e
dy {ln( x )}2
Step 2: ¸iægvb ev jNygv‡bi †¶‡Î dx = 0 n‡e| Gici x Gi gvb 1 1
{ln( x )}2 − {ln x − 1}.2 ln( x )
dy x x
wbY©q Ki‡Z n‡e| GLb, Avgiv dx Gi †h gvb wbY©q K‡iwQjvg f" (x) =
{ln( x )}4
†mwU‡K k~‡b¨i mgvb †jwvL| 1
dy x = e n‡j, f" (e) = hv abvZ¥K|
 dx = 3x2 – 12x + 9 = 0 e
l
GB mgxKiY †_‡K x Gi gvb wbY©q Kwi|  ¶z`ªZg gvb, y = =e
3x2 – 12x + 9 = 0 ln e
 x2 – 4x + 3 = 0 Ex. 4ex + 9e–x Gi ¶z`ªZg gvb wbY©q Ki|
x = 1, 3 Soln: awi, y = 4ex + 9e–x
d2 y dy
Step 3: G‡¶‡Î dx2 A_©vr wØZxq AšÍiK wbY©q Ki‡Z n‡e Ges x Gi  dx = 4ex – 9e–x
†Kvb gv‡bi Rb¨ dvskbwUi ¸iægvb Av‡Q ev †Kvb gv‡bi Rb¨ e„nËg I ¶z`ªZg gv‡bi Rb¨
dvskbwUi jNygvb Av‡Q Zv wbY©q Ki‡Z n‡e| dy
2
d y dx = 0
myZivs wØZxq AšÍiK ev dx2 wbY©q Kwi|  4ex + 9e–x = 0
d2 y  4e2x+ = 9
dx2 = 6x – 12 9
 e2x = 4
d2y
GLb, x = 1 n‡j, dx2 = 6.1 – 12 = –6
3
d2y  ex = 2
Ges x = 3 n‡j, dx2 = 6.3 – 12 = 6
d2y
j¶¨ Kwi †h, x = 1 Gi Rb¨ wØZxq AšÍi‡Ki gvb FYvZ¥K GLb, dx2 = 4ex + 9e–x
n‡q‡Q| myZivs x Gi GB gv‡bi Rb¨ dvskbwUi ¸iægvb cvIqv 3 d2y 3 2
ex = 2 n‡j, dx2 = 4  2 + 9  3
hv‡e|
Avevi x = 3 Gi Rb¨ wØZxq AšÍi‡Ki gvb abvZ¥K nIqvq x Gi =6+6
GB gv‡b dvskbwUi jNygvb cvIqv hv‡e| = 12 hv abvZ¥K
Step 4: x Gi gvb cÖ`Ë dvsk‡b ewm‡q ¸iægvb I jNygvb wbY©q Ki‡Z n‡e| 3 2
 dvskbwUi ¶z`ªZg gvb, y = 4  2 + 9  3
GLb, x = 1 n‡j, y = (1)3 – 6(1)2 + 9(1) – 8
=6+6
=1–6+9–8
= 12 Ans.
=–4
GwU dvskbwUi ¸iægvb| Previous Years' Questions
Ges x = 3 n‡j, y = (3)3 – 6(3)2 + 9(3) – 8
= 27 – 54 + 27 – 8 XvKv wek¦we`¨vjq
=–8
GwU dvskbwUi jNygvb| −1 dy
1. hw` y = e tan x
, nq, dx KZ? (00-01)
dy
Note: memgq g‡b ivL‡Z n‡e †h dx Gi gvb hw` k~b¨ bv nq Z‡e tan −1 x −1
. (1 + x
2
A. e B. e tan x
)
dvskbwUi †Kvb jNygvb ev ¸iægvb †bB| tan −1 x
Ex. y = x3 – 6x2 + 24x + 4 Gi ¸iægvb I jNygvb †ei Ki| e 1
C. D.
dy 1+ x2 1+ x2
Soln: = 3x 2 − 12x + 24 = 3( x 2 − 14x + 8) = 3 Soln: [C]
dx
{(x–2)2 + 4} dy
dy
2. y= sec x, n‡j, =? (00-01)
  0 myZivs dvskbwUi †Kvb ¸iægvb ev jNygvb †bB| dx
dx y y2
Ex: f(x) = 2x3 – 21x + 36x – 20 Gi ¸iægvb †ei Ki| A. tan x B. y tan x C. y
tan x D. tan 2 x
4 2 2 2
Soln: f' (x) = 6x – 42 x + 36 = 0
Soln: [B]
 x = 1, 6
f" (x) = 12x – 42 x +1 dy
3. y= n‡j, = KZ ? (00-01)
x = 1 n‡j f" (x) = – 30  ¸iægvb = 2(1)3 – 21(1)2 + 36(1) x −1 dx
– 20 = –3
1 −1 1
A. B. A. x2 + a2 B.
x ( x − 1)2 x ( x − 1) 1 + x2 + a2
−2 −1
1
C.
x ( x − 1)2
D.
x ( x − 1)2 C. 1 + x2 + a2 D.
Soln: [D] x2 + a2
x Soln: [D]
4. y= e n‡jÑ(01-02)
dy
e x
ex x ex 12. hw` x 2 + 3xy + 5 y 2 = 1 nq, mgvb - (07-08)
e dx
A. 2 x B. 2 x C. 2 x D. 2x 2x + 3y 2x – 3y
A. 3x + 10y B. 3x + 10y
Soln: [A]
df 2x + 3y 2x + 3y
5. f(x) = 1 − x n‡j =? (01-02) C. 3x – 10y D. − 3x + 10y
dx Soln: [D]
−1 1 d
A. B. 13. (log x e) = ? (08-09)
4 x (1 − x ) 4 x (1 − x ) dx
log x e 1 Inx −1
1 1 A. B. C. − D.
C. D. x xInx x x( Inx) 2
8 x −1 8 x −1 n
Sol : [D]
Soln: [A] x +1
14. y = n‡jÑ(08-09)
dy x
6. x2+y2 =25 n‡j (3,–4) we›`y‡Z KZ? (01-02)
dx d2y d2y 4
A. x2 2
=1 B. 2 x = 3x + 2
dx dx
5 3 7 d2y dy 2 x + 1
A. B. C. 0 D. C. x3 =2 D. =
6 4 2 dx 2 dx x2
Soln: [B] Soln: [C]
7. hw` y = cos ( ) x n‡j ZLb
dy
dx
(02-03) 15. x2 + xy + y2 = 2 n‡j (3, –4) we›`y‡Z
dy
dx
Gi gvbÑ(09-10)

A. sin ( x ) ( ) 2 5 3 8
B. –sin x A. B. C. D.
sin ( x ) sin ( x )
5 2 8 3
C. − D. −
x 2 x Soln: [A]
16. hw` y = In  x + x 2 + 4  nq, Z‡e
dy
Soln: [D] mgvbÑ(09-10)
  dx
dy
8. hw` y= cos 2 x nq KZ? (03-04) 1
dx A. x 2 + 4 B.
sin 2x cos 2x 1+ x2 + 4
A. − B. 1
cos 2x sin 2x C. 1 + x 2 + 4 D.
2 sin x x2 + 4
tan 2x
C. D. n
Sol : [D]
tan x sin 2x tan x − cot x dy
Soln: [A] 17. y = nq, Z‡e mgvb-( 11-12)
tan x + cot x dx
1
− 13 dy
9. y=x3+x n‡j 3(y2−1) mgvb Ñ (04-05) A. 2 sin 2x B. 2 cos 2x C. 2 tan 2x D. 2 cot 2x
dx
Soln: [A]
A. 1− 1 B. − 1 C. 1+ 1 D. 1 dy
x2 x2 x 2 x2 18. hw` x2 + 3xy + 5y2 = 1 nq, Zvn‡j mgvb n‡e- (12-13)
n
dx
Sol : [A]
2x + 3y 2x + 3y
dx A. – 3x + 10y B. 3x + 10y
10. xy + x2y2–c=0 n‡j = KZ? (06-07)
dy 2x – 3y 2x + 3y
C. 3x + 10y D. 3x – 10y
x x y y
A. − B. C. D. − Soln: [A]
y y x x
dy
Soln: [D] 19. hw` y = cos2x nq, Z‡e = ? (12-13)
dx
11. hw` y = In( x + x 2 + a 2) nq Z‡e dy mgvb - (07-08)
dx
sin2x cos2x 2sinx tan2x [BUET 10-11]
A. – B. – C. – D.
cos2x sin2x tanx sin2x 1 1
A. 4 B. 17 C. 9 D. None
Soln: [A]
20. sin (ax + b) Gi n-Zg AšÍiK n‡e- (12-13) Soln:[B]
 
A. ansin 2n + ax + b B. ancos 2n + ax + b
dy
6. y + x = x–y mgxKiY nB‡Z Gi gvb KZ? [KUET 10-11]
    dx
C. (–1)nansin(ax + b) D. (–1)nancos(ax + b) x2 + 2y x + 2y + 5
A. 2x + logx B. (x + y) + logx
Soln: [A]
21. GKRb K…lK GKwU AvqZvKvi evMv‡bi wZb w`K †eov w`‡q Ges xy + y2 + 1 xy + x + y2
C. x + logx D. x[1+ (x + y) logx]
PZz_©w`‡K GKwU †`Iqvj w`‡q †NivI w`j| hw` Zvui Kv‡Q 100m
†e‡o _v‡K Z‡e †NivI †`Iqv ¯’v‡bi m‡e©v”P AvqZb n‡e- (12-13) x + xy – y2
E. x2[(x + y) logx]
A. 2500 m2 B. 1250 m2 C. 750 m2 D. 2000 m2
n
Sol : [B] Soln:[D]
22. x = 0 we›`y‡Z y = x + ex Gi †jLwP‡Î ¯úk©‡Ki mgxKiY n‡e- dy
7. hw` xpyq = (x + y)p+q nq Zvn‡j dx Gi gvb †KvbwU? [RUET
(14-15)
A. y = x B. y = x + 1 C. y=2x+ 1 D. y = 2x 10-11]
Soln: [C] x y y2 y
dy A. y B. x C. x D. x2 E. xy
23. exy+1 = 5 n‡j (If) = ? (14-15)
dx Soln:[B]
ln5 ln5 y ln5
A. xy B. –x2 C. – x D. y 8. x Gi mv‡c‡¶ sin x Gi AšÍiK mnM wbY©q Ki| [CUET 10-11]
Soln: [ C] cos x sin x
A. B.
4 sin x 4 x cos x
ey‡qU/ Kz‡qU/ iæ‡qU/ Pz‡qU
cos x
dy C. D. None of these
1. hw` x = a( – sin) Ges y = a(1 + cos) nq, Z‡e dx Gi 4 x sin x
gvb n‡e- [BUET 06-07] Soln:[C]
  9.
d
AšÍwiKiY dx 3 (5x 2 − 4) [CUET 10-11]
A. –cot 2 B. – sin C. 1 – cos D. – tan2
Soln:[A] x 10x
A. +c B. +c
dy
2. hw` y = x −1 / x nq Z‡e dx Gi gvb n‡e- [BUET 07-08] 33 (5x 2 − 4) 33 (5x 2 − 4) 2
1 10x
−2+
x (log − 1) 1 C. +c D. None of these
A. x B. (log x − 1)
2+
1 3
(5x 2 − 4) 2
x x Soln:[B]
1
1 −2+ 10. cos 3x-Gi n Zg AšÍiK mnM n‡e: [BUET 05-06]
C. 1
(1 − log x ) D. x x (1 − log x )
A. 3n sin  2 + 3x B. 3n cos  2 – 3x
2+ n n
x x
   
Soln:[B]
C. 3n sin  2 – 3x D. 3n cos  2 + 3x
a + bx dy n n
3. hw` y = tan–1 b – ax nq, Z‡e dx Gi gvb KZ? [BUET 09-    
10] Soln:[D]
ab 1 1 1 11. mvev‡bi GKwU †MvjvKvi ey`ey‡`i AvqZb e„w×i nvi I Zvi
A. 1 + x2 B. ab + x2 C. 1 + x2 D. abx2 + 1 e¨vmv‡a©i e„w×i nv‡ii AbycvZ KZ? [BUET 10-11]
Soln:[C] 4 4
A. r2 B. 3 r2 C. 3  D. 4r2
dy
4. hw` yx = xy nq, Z‡e dx Gi gvb n‡”Q- [BUET 10-11] Soln:[D]
y x y y y2
ln y + x ln y – y ln y – x ln x – x 12. hw` x = tan ln y nq, Z‡e Gi gvb KZ? [KUET 10-11]
y1
A. x B. y C. x D. x 1+x 2
2x – 1
ln x + y ln x – x ln x – y ln y – y A. 2x – 1 B. 1 + x2
1 – x2 2x – 1 1 + x2
Soln:[C] C. 2x – 1 D. 1 + x2 E. 1 – x2
4 x 
 nq, Zvn‡j dx (4,2) Gi gvb n‡”Q-
dy Soln:[D]
5. hw` y = sin–1 
1 + 4x  13. hw` sin y + y cosx =  nq, y" (0) Gi gvb n‡e- [RUET 10-11]
A.  B. –
C. 1 D. 0 E. None n‡e- [BUET 11-12]
Soln:[E] A. 1 B. –1 C. 0 D. 2
t Soln:[B]
14. GKwU †Uªb t †m‡K‡Û 3t + dzU `~iZ¡ hvq| 5 wgwbU ci †UªbwUi
8 RMbœv_ wek¦we`¨vjq
†eM KZ n‡e?
dy
17 145 1. hw` y = sin–1 (sinx) nq Z‡e mgvb-(05-06)
A. 78 ft/sec B. 4 ft/sec C. 75 ft/sec D. 8 ft/sec dx
A. sinx B. 1
Soln:[A]
C. cosx D. tanx
15. x2 + y2 + 2x – 4y – 11 = 0 (–1, –2) we›`y‡Z ¯úk©‡Ki mgxKiY Soln: [B]
n‡e- [BUET 08-09] 3
A. y + 2 = 0 B. y – 2 = 0 2. ln5-2ln 2 + ln 16 Gi gvb-(06-07)
2
C. x – 2 = 0 D. x + 2 = 0 A. ln 80 B. 12
Soln:[A] C. 2 ln 10 D. 0
16. x2 – 2x + 5 Gi b~¨bZg gvb n‡e- [BUET 09-10] Soln: [A]
11 dy
A. 3 B. 4 C. 4 D. 5 3. x2+y2=25 n‡j, (3,– 4) we›`y‡Z Gi gvb-(06-07)
n
dx
Sol :[C] 1 3 3
17. Zvc cÖ‡qv‡Mi d‡j avZzi ˆZwi GKwU e„ËvKvi _vjvi e¨vmva© cÖwZ A. B. C. D. 1
2 2 4
†m‡K‡Û 0.25 †m. wg ev‡o| hLb _vjvwUi e¨vmva© 7 †m. wg. ZLb Soln: [C]
Z‡ji e„w×i nvi †ei Ki| [BUET 09-10] x dy
7 4. y= n‡j Gi gvb-(07-08)
A. 49 cm2 B. 11 cm2 C. 25 cm2 D. 1 cm2 x2 +1 dx
Soln:[B] 1 −1
A. B.
18. xexy = y + sin2x Gi Rb¨   (0, 0) Gi gvb wbY©q Ki|
dy x2 +1 x2 +1
dx
1 1
[BUET 09-10] C. D.
1 2 x2 +1 ( x 2 + 1) 3 / 2
A. 1 B. 0 C. e D. e n
Sol : [D]
Soln:[A]
19. y2 = 2x3 eµ‡iLvi †Kvb we›`y‡Z ¯úk©KwU 4x – 3y + 1 = 0 dy
5. xy + x3y3–5 = 0 n‡j Gi gvb-(07-08)
mij‡iLvi mv‡_ j¤^ n‡e? [BUET 10-11] dy
 1 1 1 1  y 2x
A.  − ,  B.  , −  A. B.
 8 16   8 16  x y
 1 1 1 1  2y y
C.  − , −  D.  ,  C. D. −
 8 16   8 16  x x
n
Sol :[B] Soln: [D]
20. x Gi †h gv‡bi Rb¨ f(x) = sin3x cos x, (0 < x < ) Gi gvb 6. hw` x2 + 3xy + 5 y2 = 10 nq, Z‡e
dy
mgvb-(08-09)
e„nËg n‡e Zv n‡”Q- [BUET 10-11] dx
    2 x + 3y 2 x − 3y
A. 6 B. 4 C. 3 D. 12 A. B.
3x + 10 y 3x + 10 y
Soln:[C]
2 x + 3y  2x + 3 y 
 C. D. −  
21. 1 + 3 sinx + 9 cos2x Gi Pig gvb KZ? hLb 0 ≤ x < 3x − 10 y  3x + 10 y 
2
[KUET 10-11] Soln: [D]
A. 4 B. 13 x dy
41 –13 7. y= e n‡j KZ? ( 10-11)
C. 10 D. 4 E. 4 dx
x
Soln:[D] e ex
A. B.
22. y = x3 – 3x2 – 9x + 5 eµ‡iLvi †h me we›`y‡Z ¯úk©K x-A‡¶i 2 x 2 x
mgvšÍivj Zv‡`i f~‡Ri gvb n‡jv| [RUET 10-11] e x
ex
A. x = 0 and 0 B. x = 1 and –1 C. D.
C. x = 1 amd –3 D. x = –1 and 3 2x 2x
n
E. x = –1 and –1 Sol : [A]
Soln:[D] t2
1 8. GKwU †Uªb t †m‡K‡Û 3t + dzU `~iZ¡ hvq| 5 †m‡KÛ ci
23. x Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ f(x) = x + dvskbwU m‡e©v”P gvb m¤úbœ 8
x
†UªbwUi †eM KZ? ( 10-11)
17 4 1
A. ft/s B. 17 ft/s C. + D. cos −1 x
4  2
1− x 2
1+
145 16
C. 75 ft/s D. ft/s
8 Soln: [B]
Soln: [A] dy
2t 2t dy 3. hw` y = log(log x), Zv n‡j = (04-05)
9. sin x = , tan y = n‡j = ? ( 10-11) dx
1+ t 2
1− t 2
dx 1 1 1 1
A. 2t B. 2 A. B. C. D. 2
C. 1 D. 1+ t2 (log x) 2 x x log x x
Soln: [C] Soln: [C]
1
1 d2y dy
10. y = x2 + 2 n‡j, x 2 2 + x − 4 y = ? ( 10-11) 4. y = x 2 eµ †iLvi Dci †Kvb we›`y‡Z ¯úk©K x A‡¶i mwnZ 45
x dx dx
†Kvb m„wó K‡i? ( 04-05)
A. 2 B.  5 C. 1 D. 0
1  1 1 1 1  1 1
Soln: [D] A.  ,1 B.  ,  C.  ,−  D.  − , 
11. ex = ? ( 11-12) 4  4 2  4 2   4 2
n
x2 x3 x4 Sol : [B]
A. x− + − + ..... dy
2 3 4 5. y = 3x − 1 n‡j nq(04-05)
dx
x2 x4 x6
B. 1 − + − + .....
3 3

2! 4! 6! A. (3x − 1) 2 B. 3(3x − 1) 2
−1 −1
x3 x 4 3
(3x − 1) 2
2
D. (3x − 1) 2
C. x − + − .... C.
3! 4! 2 3
Soln: [C]
x 2 x3
D. 1 + x + + + ..... 6. y = f (x) Øviv wb‡`©wkZ †iLv‡Z 1 / f ' ( x0 ) n‡”Q ( x0 , f ( x0 ))
2! 3!
we›`y‡Z(04-05)
Soln: [D]
1 A. ¯úk©‡Ki Xvj B. Awfj‡¤^i Xvj
12. x > 0 Gi mv‡c‡¶ e wfwËK log Gi Derivative- (11-12) C. y=f(x) †iLvi Xvj D. y=f’(x) Gi Xvj
x
1 1 1 1 Soln: [C]
A. B. − C. D. − 2
x2 x x x dy
n
7. hw` y = xlogx nq, Z‡e n‡e(05-06)
Sol : [B] dx
13. s = 6 + 4t − t2 n‡j 2 †m. ci Gi Z¡iY KZ n‡e? (11-12) 1
A. +x B. logx
A. 4 m/s2 B. −4 m/s2 C. 2 m/s2 D. −2 m/s2 x
n
Sol : [D] 1
14. loge(1+x) = ? (12-13) C.1+logx D. logx + x E. log x + 1
2
x2 x3 x 2 x3 Soln: [C]
A. x + + + ... B. x − + − ...
2 3 2! 3! dy
8. y = Secx n‡j Gi gvb n‡e -----(05-06)
x x 2 3
x2
x 3 dx
C. 1 + + + ... D. x − + − ... A.tan2x B. Secxtanx
2 3 2 3
Soln: [C]
PÆMÖvg wek¦we`¨vjq  
C. Secx tan x D. Sec 2 x
180 90
dy
1. y = log10 x n‡j Gi gvb KZ? (04-05) E. Sec2x
dx
Soln: [C]
1 1
A. B. 10x C. 0 D. log10 e dy
x x 9. y = 10x n‡j Gi gvb n‡e -------(05-06)
n dx
Sol : [D]
 dy 10 − x
2. y = 4 tan −1 + sin −1 x n‡j Gi gvb KZ? (04-05) A. B. 10 x log e 10
4 dx log 10 e
4 1 10 x 10 x
A. B. C. D. x (10) x −1 E.
1− x2 1− x2 log e 10 10
n
Sol : [B]
10.
d
(log a X ) KZ? (05-06) C. logx + x D. 1 + log x E.
1
lo g x + 1
dx 2
1 1 Soln: [D]
A. 1 B. log a e
x x 19. tan = c n‡j Sin n‡e- (06-07)
1
C. log a X D.
1
ln X E.
1
1na −1 1
x X X A. B.
n
Sol : [B] 1+c 1+ c 2
dy c 1+c −2
11. hw` x2+xy+y2 =0 nq, Z‡e = ? (05-06) C. D. E.
dx 1+ c 2 c 1+ c 2
2x + y 1+ x n
Sol : [C]
A. B.
1+ x 2x + y dy
C. −
(1 + x ) D .–
2x + y
E. -1
20. y = x secx n‡j
dx
n‡e- (06-07)
2x + y x + 2y A. sec x(1+tan x) B. sec x (tan x +x)
n
Sol : [D] C. sec x (1+x tan x) D. sec x (1 –tan x)
12.
d 2 x
dx
(
x e
2
)
= ? (05-06)
Soln: [C]
d  −1 x 
21.  tan  = KZ? (06-07)
A. 4 x 2 e x
2
B. 2 xe x 1 + x 2
2
( ) dx  a
C. 2 xe 1 − x
x2
( 2
) D. xe 1 + x
x2
( 2
) (
E. xe x 1 − x 2
2
) A.
a2 B. 2
a
Soln: [B] a + x2
2
a + x2
dy a2 a 1 x
13. lnY = a+bt n‡j Gi gvb KZ? (05-06) C. D. E. sec −1
dx a −x 2 2
a − x2
2
a a
A. a B. b C. -a D. –b E. 0 n
Sol : [B]
Soln: [E] d
22. t2 + 4 = KZ? (06-07)
dy dt
14. y = sin −1 x Gi nq: (05-06)
dx 1 t
A. B.
1 1
A. B. t +4
2
t +4
2
1− x2 1− x2
t t2
1 1 1 C. D. E. †KvbwUB bq
C. D. − E. t +4 2
t2 + 4
1+ x2 1− x 2
1+ x 2
Soln: [B]
Soln: [B]
d
dy 23. ln x = KZ? (06-07)
15. y = log (sinx) n‡j nq- (05-06) dx
dx
A. cosx B. tanx 1 1
A. B.
C. cotx D. secx E. cosecx 2x
x
Soln: [C]
dy 1 1
16. y = 2 x − 1 Gi nq(05-06) C. D. E. ‡Kvb ï× DËi †bB
dx ln x ln x
A.(2x-1)3/2 B. 2(2x-1)1/2 Soln: [B]
3 2 24. y = x2-3x+2 eµ‡iLvwUi †h mg¯Í we›`y‡Z ¯úk©K¸‡jv X-A‡¶i
C. (2 x − 1) −1 / 2 D. (2x-1)-1/2 E.
2 (2 x − 1)1 / 2 mgvšÍivj Zv‡`i ¯’vbvsK KZ? (06-07)
n
Sol : [D] A.  − 3 , 1  B. (3,2)
dy  2 4
17. hw` y = Sin 2 (log x ), Zv n‡j = (05-06)
dx C. (–3, –2) D.  3 , 1  E. (3, 4)
2 4
Sin(log x ) B. Sin(2 log x )
1
A. Soln: [B]
2
−1 a + bx dy
C. Sin(2 log x )
1
D. xSin(2 log x ) E.
1
Cos(2 log x ) 25. hw` y = tan nq Z‡e =? (06-07)
x x b − ax dx
Soln: [C] A. 1 B. 1
dy 1+ x2 1− x2
18. hw` y = x log x nq Z‡e n‡e- (06-07) 1
dx C. 1 D. E. 1
1 a+b a2 + b2
A. logx B. x +x Soln: [A]
2
26. y = In(cos x) Gi dy nq- (06-07) Soln: [A]
dx 35. y = x 2 log x n‡j y3 Gi gvb KZ? (07-08)
A. -sin x B. -In(sin x)
C. sec x D. -sec x E. -tan x 2 x
A. B.
n
Sol : [E] x 2
27. y = tan −1 x Gi dy nq- (06-07) C. 1 D. −
x
E. 0
dx 2
A. sec-1x B.
1 Soln: [A]
1+ x2
1 36.
d
(sec−1 x ) Gi gvb- (08-09)
C. 1 D. − 1 E. − dx
1− x 2 1+ x2 1− x2 1 1
A. − B. −
Soln: [B] x x −12 1 − x2
dy  x  x x 1
28. ‡ei Ki hLb y = log tan +  (06-07) C. − D. = – E.
dx  4 2 x −1
2 x x −1
2
x 1 − x2
A.cos x B.cos2 Soln: [D]
C. logcos x D.logsecx E. sec x 37. ee x Gi AšÍiK mnM- (08-09)
Soln: [E]
A. ex B. e x x
dy
29. hw` y = log (sec x+tan x) nq Z‡e =? (06-07) C. e x x .e x D. ee x .e x E.
dx n
Sol : [D]
A. cos x B. sec x
d
C. sec x tan x D. sec2 x E. cos2 x 38. (3 sin2 + 5 cos2)= KZ? (08-09)
d
Soln: [B]
A. -4SinCos B. 6SinCos C. 0
30. y = Aemx + Be− mx n‡j y2 − m 2 y =? (06-07) D. -10SinCos E. mwVK DËi †bB
A. 0 B. y Soln: [A]
C. y1 D. y2 E. y3 1 n‡j Y Gi gvb KZ? (08-09)
Soln: [A] 39. Y =
x+a
n

q ( n − 1)!
31. hw` y = px + nq Z‡e x2y2+xy1 = ? (06-07) A. n
n! B.
x x x n −1
A. x B. y
C. px+qy D. qx+px2 E. 0 1 ( −1) n n! (−1) n n!
C. D. E.
Soln: [B] (x + a) ( x + a ) n +1 xn
1 Soln: [D]
32. y = n‡j, yn Gi gvb KZ? (07-08)
x dy
40. y = (sin x)x n‡j = KZ? (08-09)
n! (n − 1)! dx
A. n B. n −1 A. x(sin x)x–1 cos x B. x log cos ecx
x x
C. (sin x)x (x cot x + log sin x)
1 (−1) n n! (−1) n n! D. (sin x)x–1cot x E. †KvbwUB bq
C. D. E
x x n +1 xn Soln: [C]
Soln: [D] d
dy 41. (log a x ) Gi gvb-(09-10)
33. x = a( – sin) Ges y = a ( 1 – cos) n‡j Gi gvb KZ? dx
dx 1 1
(07-08) A. log a e B. log a e
 
a x
A. tan 2 B. cot 2 1 1 1
C. log a e D. log a x E. log a e
   a e e
C. sin 2 D. sec 2 E. cos 2
Soln: [B]
Soln: [B] 42. 2x+3=32 n‡j 3x+2 Gi gvb-(09-10)
x dy A. 5 B. 9
34. hw` y = e e nq Z‡e = KZ? (07-08)
dx C. 17 D. 81 E. 125
Soln: [D]
ex
A. e
ex
.e x B. e x . log x
ex
43. (
d 2 2x
dx
)
x e = ? (09-10)
C. e . log x D. log e E. log e x
A. 2xe2x B. 4xe2x
C. e2x(1–x) D. 2e2x(1+x) E. 2xe2x(1+x) dy
n
Sol : [E] 51. hw` x = a( −sin), y = a(1−cos) nq, Z‡e Gi gvb
dx
d  1 − Cosx 
44.   = ? (09-10) n‡e−( 10-11)
dx  1 + Cosx 
 
A. Sinx B. − Sinx A. sin
2
B. cos
2
(1 + Cosx )2
(1 + Cosx )2
 
− 2Sinx 2Sinx C. tan D. cot E. †KvbwUB b‡n.
C. D. E. ï× DËi †bB 2 2
(1 + Cosx )2 (1 + Cosx )2 Soln: [D]
Soln: [D] d 2y
45. y = x n‡j y n Gi gvb n‡e-(09-10)
n 52. y = tanx n‡j Gi gvb KZ? ( 10-11)
dx 2
A. nx B. n! A. 1+ y2 B. y2
C. C1n
D. 4x! E. (2n)! C. 2y (1+y2) D. 2y E. 0
Soln: [C]
Soln: [B]
53.
d (log x 5 ) = KZ? (08-09)
46. y = log(log x ) n‡j
dy a
= KZ? (09-10) dx
dx A. 5/x B. 5logax4
1 1 1
A. B. C. 5x4logax D. 5logae E. 5x4logae
log x 2 log x x
Soln: [E]
1 2 3
C. D. E. logx
x log x log x log x 54. x Gi mv‡c‡¶ Gi AšÍiK mnM KZ? (11-12)
x
Soln: [C] 1− log x
1− log x
dy A. B.
47. y = log(log x ) ; = ? ( 10-11) x2 x
dx 1+ log x 1+ log x
1 1 C. l − log x D. E.
A. B. x x2
log x 2 log x n
Sol : [A]

C.
1
D.
2
E.
3 55.
d
dx
( )
tan −1 x = KZ? (11-12)
x log x log x log x
Soln: [C] 1 x
A. B.
1+ x 2(1 + x )
d  1 
48. Gi gvb KZ? ( 10-11)
dx  e x  C. −
1
D.
1
E.
2 x
x −x 1+ x 2
2 x (1 + x ) 1+ x
A. e 2 B. 2e 2
Soln:[D]
1 x2 1 x2 56. x 2e 4x Gi AšÍiM mnM- (11-12)
C. e D. − e E. †KvbwUB b‡n.
2 2 A. x 2 e 4 x + e 4 x B. x 2 e 4 x + 2xe 4 x
Soln: [E] −4 x
C. 4 x (e + e ) D. 2 xe 4 x (2 x + 1)
2 4x
1
49. y = n‡j yn Gi gvb n‡e−( 10-11) E. 2 x 2 (e 4 x + e −4 x )
x
A. n
n!
B.
(n − 1)! Soln: [D]
d3y
x x n −1 57. y = (2x − 5) 3 n‡j 3 = (11-12)
(1)n (− 1)n n!
dx
C. D. E. †KvbwUB b‡n A. 24 B. 48
x x n −1 C. 64 D. 76 E. 2
Soln: [E] Soln: [B]
1 2 dy
50. GKwU †Uªb t †m‡K‡Ð 3t + t wgUvi AwZµg K‡i. 5 wgwbU ci 58. y = sin −1 1 − x 2 n‡j = ? 11-12)
8 dx
Zvi †eM KZ n‡e? ( 10-11) A. 1 / 1 + x 2 B. − 1 / 1 − x 2
A. 70 wgUvi/†m‡KÐ B. 72 wgUvi/†m‡KÐ
C. − 1+ x 2 D. 1− x 2 E. 1 / 1 − x 2
C. 74 wgUvi/†m‡KÐ D. 76 wgUvi/†m‡KÐ
Soln: [B]
E. †KvbwUB b‡n.
dy
Soln: [E] 59. y = logax n‡j n‡e (06-07)
dx
1 1 Soln: [A] y = x
A. B.  y=x
x x lo g a
dy
log e a  dx = 1
C. D. ax E. †KvbwUB bq
x dy
9. hw` xy = ex – y nq Z‡e Gi gvb n‡e- (06-07)
Soln: [C] dx
I n( x )
kvnRvjvj weÁvb I cÖhyw³ wek¦we`¨vjq A. 0 B.
dy {1 + I n ( y )}
1. x = 2sint Ges y = cos2t n‡j Gi gvbt (04-05)
dx I n( x ) I n (x )
C. D.
A. sint/cos2t B. –2sint {1 + I n ( x )} {1 + I n ( x )}2
n
Sol : [D]
C. tant/2 D. cost
dy
Soln: [B] 10. hw` y = x + x + x + .... nq Z‡e Gi gvb- (06-07)
dx
2. f(x) = x3 – 6x2 + 24x + 4 Gi ¸iægvbt(04-05)
A.
1
B.
1
A. 5 B. 10 1−2 y 2 y −1
C. 15 D. ‡KvbwUB bq 1
C. D. 1
n
Sol : [D] 1− 4 y 4 y −1
2t 2t dy Soln: [B]
3. tan y = , sin x = n‡j Gi gvbt(04-05)
1− t 2
1+ t 2
dx
11. hw` m < n nq Z‡e ( ax + b)m Gi n Zg AšÍiK : (08-09)
A. 0 B. 1
A. 1 B. an.n! C. an(ax+b)m–n D. 0
n
3t 3t Sol : [D]
C. D.
1+ t2 (1 + t )(1 − t 2 )
2 12. GKwU AvqZ‡¶‡Îi cwimxgv 160 wgUvi. ˆ`N©¨ I cÖ¯’ KZ n‡j
Bnvi †¶Îdj e„nËg n‡e? (08-09)
Soln: [B] A. 40, 40 B. 50, 30
4. f(x) = x3- 6x2+ 24x + 4 dvsk‡bi- ( 04-05) C. 60, 20 D. 45, 35
A. ïay jNygvb Av‡Q B. ïay ¸iæ gvb Av‡Q Soln: [A]
C. jNygvb, ¸iægvb DfqB Av‡Q dy
D. jNygvb, ¸iægvb †KvbwUB †bB 13. x a y b = (x − y)a + b Gi Gi gvb− (09-10)
dx
Soln: [D] x y
dy A. B.
5. hw` x = a( + sin  ), y = a(1 + cos ) nq Z‡e Gi y x
dx x2 y2
gvbt (04-05) C. D.
y2 x2
   
A. − tan B. tan C. − tan D. tan n
Sol : [B]
2 2 4 4
Soln: [A] 14. a I b Gi gvb KZ n‡j y = ax2 + b cive„ËwU (0, 1) we›`y w`‡q hv‡e
6. y = f(x) dvsk‡bi (x0, y0) we›`y‡Z ¯úk©‡Ki mgxKiY I (1, 0) we›`y‡Z Dnvi ¯úk©‡Ki Xvj 6 n‡e? (09-10)
y = 2 x + 3 n‡j f'(x0) = KZ? (05-06) A. −1, 1 B. 3, 1
C. 1, −1 D. 1, 3
A. 0 B. 2 C. 1 D. ‡KvbwUB bq
Soln: [C]
Soln: [D]
d(lny)
dy 15. y = az Ges z = ax n‡j =? (09-10)
7. xy = ex-y n‡j, Gi gvb KZ? (05-06) dx
dx
A. az ln a B. ax ln ln a
1 − log x log x
A. B. C. a (ln a)
x 2
D. 2ax ln a
(1 + log x )2 (1 + log x )2 Soln: [C]
1 + log x x− y 16. y = −cosx Ges z = sinx n‡j dy/ dz = 09-10)
C. D.
(1 + log x ) 3
x(1 + log x) A. tanx B. cosec x
n
Sol : [B] C. sec x D. −tanx
dy Soln: [A]
8. y = x n‡j Gi gvb KZ? (06-07)
17. y = (cos x )(cos x )
(cos x ) dy
dx n‡j Gi gvb KZ? (05-06)
dx
A. 1 B. -1 C. 0 D. ‡KvbwUB bv
y 2 tan x tan x 25. GKwU eM©‡¶‡Îi cÖwZwU evû 20% e„w× Ki‡j †¶Îdj KZ e„w×
A. B.
y log cos x − 1 y log tan x − 1
2 cv‡e? (06-07)
y 2 tan x y 2 log cos x A.40% B. 44% C. 20% D. 100%
C. D. Soln: [B]
y 2 log x − 1 1 + cos x
26. hw` y = x30 nq, d40y/dx40 Gi gvb KZ? (11-12)
Soln: [C] A. 0 B.1
dy C. 30! D. 30 −x 10 E. 30
18. y = sin-1 {sin(x +1)} n‡j = ? (06-07)
dx Soln: [A]
c o s (x+ 1) 27. Inx Gi mv‡c‡¶ In(1/x) Gi AšÍiK mnM n‡jv- (11-12)
A. B. 1 A. 1/x B. −1/x
1 + ( x + 1)
C. 1 D. −1 E. 0.
s in( x + 1) Soln: [D]
C. − D. 0
1 − ( x + 1) 2 28. y = exp(exp(x)) n‡j dy/dx=? (11-12)
n
Sol : [B] A. x exp(x) B. exp(x)exp(xx)
19. y = f (x) Gi wPÎ nj: C. exp(x) exp(exp(x)) D. xxexp(x) E. Inx
. Soln: [C]
29. x Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ y = (2x – 3) ex Gi ¸iæ ev jNy gvb cvIqv
dy hv‡e? (12-13)
Gi wPÎ †KvbwU n‡e? (06-07) A. 3/2 B. 1/5
dx C. 1/2 D. 1 E. 1/2
n
Sol : [C]
A. B. 30. y = 2x n‡j (-2, 4) we›`y‡Z dy/dx Gi gvb KZ? (12-13)
A. -1 B. 1
C. D. C. -2 D. 2 E. 4
Soln: [D]
31. y= 3x2 hw` 2x2y'' + 5xy' + ky = 0 mgxKi‡Yi mgvavb nq, Z‡e
Soln: [C]
k Gi gvb KZ? (12-13)
20. y3 + mx2 + 2x - 9 = 0 eµ‡iLvwU (1, 2) we›`y w`‡q AwZµg A. –10 B. 10
K‡i. D³ we›`y‡Z ¯úk©‡Ki Xvj KZ? (07-08) C. 5/2 D. –14 E. 14
Soln: [D]
A. m B. 1
C. 0 D. 2
ivRkvnx wek¦we`¨vjq
Soln: [C] 1. y = sinx n‡j y4 Gi gvb KZ? (08-09)
21. y = x2 + 1 n‡j †Kvb we›`y‡Z y I dy/dx Gi gvb mgvb? (07- A. 2cosx B. 2sinx
08) C. cosx D. sinx
A. (1, 2) B. (2, 1) Soln: [D]
C. (0, 1) D. (-1, 0) dy
2. y = 5x3 n‡j = ? (08-09)
Soln: [A] dx
22. y = (1 − 2x ) /(x 3 + 5) n‡j x = 1 Gi R‡b¨ dy/dx Gi gvb A. 15x B. 15x2
2
C. 3x D. 5x2
KZ? (07-08) n
Sol : [B]
A. 0 B. -1/6 dy4
C. -1/4 D. 1/4 3. y = x3logx n‡j dx4 Gi gvb KZ ? (08-09)
Soln: [C] A. 6 B. 6x
dy x
23. x2 + y2 = log(xy) n‡j = ? (09-10) C.
6
D.
dx x 6
( )( ) ( )(
A. y − 2x 2 y / 2xy2 − x B. x − 2x 3 / y − 2y3 ) Soln: [C]

C. (2x − x )/ (y − 2y ) D. (y − 2x y)/ (x − 2xy )


d −x
3 3 2 2
4. (e ) = KZ? (08-09)
n
dx
Sol : [A] 1
24. y = 2x2 Ges z = 3x2 n‡j dy/ dz = ? (09-10) A. -ex B. -e-x C. logx D.
x
A. 4/(9x) B. 9/(4x) Soln: [B]
C. 4/(9x2) D. 2/ (3x3) d x
Correct Ans:2/3 5. (a ) = KZ? (08-09)
dx
Soln: [*] A. x.ax-1 B. axloga C. exloga D. 0
Soln: [B]
16.
d n
( )
x + a n = KZ? (09-10)
6.
d
dx
( )
log x 2 = KZ? (08-09) dx
A. nxn−1 + nan−1 B. nxn−1 + an
n−1
1 1 2 C. nx D. nxn−1 + anloga
A. B. C. D. 2 Soln: [C]
x2
( )
2x x d x
Soln: [C] 17. x = KZ? (09-10)
dx
dx A. xx (log x+1)
7. xy = 4 Ges = 0 n‡j x Gi gvb n‡e- (08-09) B. x (log x+1)
dy C. x log x D. xx log x
1 1 Soln: [A]
A. 0 B. 3 C. D. 18. y = x2 log x n‡j y3 = KZ? (09-10)
2 3
2
Soln: [A] A. 2x B. C. (x+1) logx D. x (log x+1)
dy x
8. g‡b Kwi y = sin  Ges 0 <   180 n‡j Gi gvb †KvbwU Soln: [B]
d
19. y = (x−1)3 n‡j y4 Gi gvb KZ? (09-10)
n‡e? (08-09)
A. 0 B. 6 C. 3 D. −6
A. 0 B. 1 C. -1 D. 2
Soln: [A]
Soln: [C]
20. y=Aemx + Be−mx n‡j- (09-10)
9. y = x2logx n‡j, y3 = KZ? (08-09)
A. y2 = m2y B. y2 = −m2y
1 2 3 2
A. B. C. D. − C. y2 + my = 0 D. y2 = my
x x x x Soln: [A]
Soln: [B] d
21. sin x 3 = ? (09-10)
10.
d x
dx
( )
e − 3 sin x + 9 x Gi gvb- (05-06)
dx
A. 3x2cosx3 B. 3x2 sinx cosx2
A. ex - 3cos x + 9 B. e-x + 3cos x + 9
2 2
C. 3x sinx cosx D. †KvbwUB bq
C. e + 3cos x + 9
x
D. †KvbwUB bq Soln: [A]
Soln: [A] d sin x
22. x = ? (09-10)
( )
d dx
11. 5x 3 − 3x 2 + 7 x − 9 -Gi gvb- (05-06) 1
dx A. xcosx (cosxln(x)+ sinx)
A. 5x2 + 3x-7 B. 15x2 - 6x + 7 x
C. 5x -3x + 7
2
D. 15x2 + 6x + 7 1
B. xsinx ( cosx +sin ln(x)
Soln: [B] x
1 1
12. f ( x ) = x 3 − x 2 + x + 1 eµ‡iLvi (1, 0) we›`y‡Z ¯úk©‡Ki Xvj
2 C. xsinx (cosxln(x)+ sinx)
x
KZ? (08-09)
D. †KvbwUB bq
A. 3 B. -3 C. 4 D. 5
Soln: [C]
Soln: [A]
d  1 − cos x 
13.
1
xy = 7 n‡j
dy
= KZ? (08-09) 23. tan −1   = ? (09-10)
2 dx dx  1 + cos x 
y y 2y 7 A. 1 B. 1/2 C. sinx D. cosx
A. B. − C. D. x
x x x 2 Soln: [B]
Soln: [B] dy
24. xy = cx-y n‡j, = KZ ? (09-10)
4 dy dx
14. y = n‡j = KZ? (08-09)
x dx ln( x ) ln( x )
A. B.
A.
2
B. −
2
C. 2 x 3 D. − 2 x 3 1 − ln( x ) 1 + ln( x )
3 3
x x ln( x ) ln( x )
C. D.
Soln: [B] {1 + ln( x )}2 {1 − ln( x )}2
2
 1 dy Soln: [C]
15. y =  3 +  n‡j, = KZ? (08-09)
 x dx d
25. sin 2 x =? (09-10)
2 x3 2 2 dx
A. 2x − B. +2 C. D. 2 + A. cos2x B. 2sinx cosx C. sin2x D. cos2x
x 3
3 x +13
x2
Soln: [*] Soln: [B]
26.
d
(x ) = ? (09-10) A.
4
B.
1
C.
6
D.
6
dx x x x x2
A. (n−1)xn−1 B. 2n x3n C. n xn−1 D. (2n−1)xn−1 Soln: [C]
Soln: [C] 36. hw` x = sin, y=cos nq Z‡e wb‡Pi †KvbwU mZ¨? (09-10)
dy
27. x + sin y = x2 mgxKi‡Y KZ? (09-10) dy x dy
dx A. =− B. = tan 
dx y dx
2x −1/ 2 x 2x − 1/ 2 2x
A. B. dy y dy
cos y cos y C. =− D. = − cot 
dx x dx
2x −1/ 2x Soln: [A]
C. D. †KvbwUB bq
cos y dy
37. px+qy+c = 0 n‡j Gi gvb KZ? (09-10)
Soln: [A] dx
x dy
28. y= aa n‡j Gi gvb KZ? (09-10) p
dx A. 0 B. p C. −q D. −
q
x x2
B. a .a (log a )
ax x 2 Soln: [D]
A. a . a loga
38. cos-Gi Mwió gvb KZ? ( 10-11)
x
C. a .a (log a )
a x 2
D. ax loga A. 1 B. 3/2
Soln: [C] C. 1 / 2 D. 0
29. e5 ln − r Gi AšÍiK mnM- (09-10) Soln: [A]
5 52 2 3 3 52 4 2   x − 1  5/2  dy
A. x B. x C. x D. x 39. y = ln e x    n‡j, = KZ? ( 10-11)
2 x 5 5   x + 1   dx
Soln: [*]
30. Sin−13x Gi AšÍiK mnM- (09-10) x2 + 2 x2 − 2
A. B.
3 2 x2 −1 x2 −1
A. B.
1 − 5x x2 + 4 x2 − 4
1 − 9 x2 C. 2 D. 2
3 3 x −1 x −1
C. D. Soln: [C]
1 − 8x 2
1 − 9x 2
dy
Soln: [D] 40. y = log xa n‡j = KZ? ( 10-11)
dx
dy
31. y = x( x 2 − 2) Ges = 1 n‡j x-Gi abvZ¦K gvb KZ? (09-10) A. −
log a
B. −
ln a
x (log x )
dx 2
x (ln x ) 2
1 1
A. − B. −1 C. D. 1 log a ln a
3 3 C. D.
x (log x ) x (ln x )
2 2
Soln: [D]
d −1 / x Soln: [B]
32. (e ) = KZ? (09-10)
dx 41.
d
(log a x ) (log x ) Gi gvb KZ? (05-06)
2 −1 / x dx
−2 −1 / x −2 1 / x
e −1 / x
2
A. x e B. x e C. x e D.
1 1 1
Soln: [B] A. log a x + log e a B. a x log e a + log x log a e
dy x x x
33. x2y = 50 n‡j KZ? (09-10) 1
dx C. log a x + log x log e a D. †KvbwUB bq
100 50 100 50 x
A. B. C. − D. − n
Sol : [A]
x3 x3 x3 x3 42. x5 - 5x4 + 5x3 - 1 dvskbwUi jwNô gvb KZ? (05-06)
Soln: [C]
9 A. –20 B. –28 C. –24 D. –22
34. y = x+ ; (x>0) eµ‡iLvi ¯úk©‡Ki Xvj ïb¨ n‡j x -Gi gvb n
Sol : [A]
x
KZ? (09-10) dy
43. hw` x y = e x − y nq, Zvn‡j = ? ( 10-11)
dx
A. ±3 B. −3 C. 3 D. 3
Soln: [C] ex ln x
A. B.
35. hw` y = x3 lnx nq Z‡e
4
d y
=? (09-10)
1 + ln x 2 1 + ln x 2
dx 4
ln x ln x 1. 3x – x2 – 5 Gi Mwiôgvb- (08-09)
C. D.
1 + e 
x 2
e x
+ ln x 
2
A. 3 B.
− 11
4
C. 5 D.
11
4
Soln: [B] Soln: [B]
d  1 2 ln x  d (a x ) = ? (08-09)
44.  e  = ? ( 10-11) 2.
dx  x  dx
A. 0 B. 1 A. ax B. xlna C. xax–1 D. axlna
Soln: [D]
C. x D. 1/x
dy
Soln: [B] 3. y = e x n‡j, = ? (08-09)
45. f(x) = x 3 − 3x 2 − 45x + 13 Gi Mwiô gvb KZ? (11-12) dx
A. 100 B. 0 C. 94 D. 50 x e x e x e x
A. xe B. C. D.
Soln: [C] x x 2 x
d 100 Soln: [D]
46. (x 99 ) = KZ? (11-12)
( ) dx
2
d y dy
dx 100 4. y=sin−1x n‡j 1 − x 2 −x
2
= ? (08-09)
A. 99! B. 100! C. 0 D. 99!x dx
Soln: [C] A. 0 B. 2 C. 3 D. 1
Soln: [A]
d  xsinx  2x − 
47.   = ? (11-12)
dx  1 + cosx  5. Lt = ? (09-10)
x → 0 cos x

A.
sin x
B.
x sin x A. 0 B. 
1 + cos x 1 + cos x C. −2 D. 2
x + sin x x Soln: mwVK DËi –|
C. D.
1 + cos x 1 + cos x Rvnv½xibMi wek¦we`¨vjq
Soln: [C]
dy d2y
48. x2 + y2 =25 n‡j (3,–4) we›`y‡Z
dx
(12-13) 1. y = ax n‡j = ? (09-10)
dx 2
5 3 7 A. ax(ln a)2 B. (ax)2
A. 6 B. 4 C. 0 D. 2
C. ax D. (ln a)2
Soln: [B] Soln: [A]
dy
49. y = c x n‡j = ? (12-13) d2y
dx 2. y = ln(1+x) n‡j = ? (09-10)
c 1 x dx 2
A. 2c x B. C. D. 1 1
2 x 2 x c x A. B.
Soln: [B] 1 + x2 1 + x2
1
C. −
50. x Gi mv‡c‡¶
1
x Gi AšÍixKiY wK? (12-13)
3 1
(
1 + x2 ) D. − (1+x)2

1 1 − − 1 Soln: [D]
A. x 2 B. x 4 C. x 2 D. x
4
Soln: [B]
4 2 x
3.
d m m
dx
( )
x − a Gi gvb wbY©q Ki| (09-10)
dn A. 0 B. x m-1 C. a m-1 D. mx m-1
51. (xn–1) Gi gvb KZ n‡e? (12-13)
dx n Soln: [D]
A. 1 B. (m–1)xn–2 C. xn D. 0 4. hw` f(x) = x nq, Z‡e f'(5) Gi gvb KZ? (09-10)
Soln: [D] 1
A. 0 B.
dy 5
52. xy = yx n‡j Gi gvb KZ? (12-13) C. 1 D. 5
dx
y y log x − x y log y − y Soln: [C]
A. . B.
x x log y − y x log x − x 5.
d 2
( )( )
x + 7 x 2 − 7 AšÍi‡Ki gvb KZ? (09-10)
x x log x − y y x log y − y dx
C. . D. . A. 7x2 B. 4x2
y y log y − x x y log x − x
Soln: [D] C. 4x 3
D. 7x3
Soln: [C]
Kzwgjøv wek¦we`¨vjq
( )
6. GKwU Mvwo t †m‡KÛ mg‡q 3t + t2/8 †mt wgt `~iZ¦ AwZµg K‡i| d3y
2 †m‡KÛ ci Gi †eM KZ? (09-10) 15. hw` y = x x 2 − 5 nq, Z‡e Gi gvb KZ? (09-10)
dy 3
A. 9/8 B. 7/2 C. 7/4 D. 17/8
A. 3x B. 6x
Soln: [B]
C. 6 D. 5 Soln: [C]
x
7. y= Gi ¶z`ªZi gvb KZ n‡e? (09-10) dy
lnx 16. hw` y = tan-1 (ex) nq, Z‡e Gi gvb KZ? (09-10)
A. e2 B. e-2 C. 1/e D. e Soln: [D] dx
ex
8. sin x Gi AšÍiK mnM wbY©q Ki| (09-10) A. e x B.
1 + e2x
cos x sin x
A. B. e2x ex
6 sin x 6 sin x C. D . Soln: [B]
1 + ex 1 − e2x
cos x cos x
C. D.
= cos(2x ) nq, Z‡e y Gi gvb KZ? (09-10)
dy
6 cos x 4 sin x 17. hw`
dx
cos x
Correct ans:
A. − cos(2x ) + c B. − cos (2x ) + c ) C.
1 1 2
2 sin x
2 2
dy
x3 − 3xy + y3 = 1 n‡j
sin(2x ) + c D. sin (2x ) + c
9. wbY©q Ki| (09-10) 1 1 2
dx
2 2
x 2 + y2 x2 − y Soln: [C]
A. B.
x − y2 x − y2 18. hw` f(x) = (2x + 1)4 nq, Z‡e f(x) Gi x = 0 ‡Z PZy_© AšÍiK
mnM n‡e (09-10)
x 2 − y2 x − y2
C. D . Soln: [B] A. 0 B. 24
x + y2 x2 − y C. 48 D. 384
dy Soln: [D]
10. hw` x = cos Ges y = cos  + sin nq, Z‡e = KZ? (09-
dx 19. hw` f(x) = ln(ln x) nq, Z‡e f'(x) Gi gvb KZ? (09-10)
10) 1 1
A. 1-tan B. 1-cot C. 1+cot D. 1+ tan A. B.
x ln x
Soln: [B] ln x 1
11.  sin5 x cos xdx = f (x ) + c ; ‡hLv‡b c GKwU aªæeK, Z‡e C. D.
x x ln x
f(x) = KZ? (09-10) Soln: [D]
1 6 1 4 dy
A. sin x B. sin x 20. hw` x = t2 -1 Ges y = 2et nq, Z‡e Gi gvb KZ? (09-10)
4 6 dx
1 4 1 6 et 2e t
C. sin x D. sin x Soln: [D] A. B.
5 6 t t
d
(ln x ) = KZ? (09-10)
t
12. e 4e t
dx C. D. Soln: [A]
t2 2t − 1
1 dy
A. B. x 21. hw` y = cos2 3x nq, Z‡e Gi gvb KZ? (09-10)
x dx
1 A. −6sin3xcos3x B. −2 cos3x
C. x2 D. 2 Soln: [A]
x C. 2cos3x D. 6 cos3x Soln: [A]
dn y 22. GKwU dvsk‡bi AšÍiK f'(x) = −4x −7 n‡j dvskbwUi g¨vw·gv x
13. hw` y = enx nq, Z‡e = ? (09-10)
dx n Gi †Kvb gv‡bi Rb¨ n‡e? (09-10)
A. nnenx B. enx −7
A. 7 B.
C. ne nx
D. nnex Soln: [A] 4
1
4 7
14.hw` f (x ) = e x nq, Z‡e f (x ) Gi gvb KZ? (09-10) C. D. Soln: [B] f
1
7 4
ex 1 23. f(x) = 10 − 2x2 + 8x cive„‡Ëi ¯úk©‡Ki Xvj k~Y¨ n‡j, ¯úk©
A. − 2 B. − e x we›`yi fzR- (11-12)
x
1 A. 1 B. 2 C. 3 D. 4
ex 1 1x −1 Soln: [B]
C. D. e Soln: [A]
x x 24. f(x) =| x − 1 | n‡j, f'(1) Gi gvb
A. 1 B. −1 C. 0 D. AmsÁvwqZ
Soln: [D]

25. f'(a) = 0 Ges h > 0 AwZ¶z` ª gv‡bi Rb¨ f'(a + h) < 0 Ges
f'(a − h) > 0 n‡j, f(a) (11-12)
A. ¸iægvb B. jNygvb
C. AmsÁvwqZ D. †KvbwUB bq Soln: [A]
26. f(x) = 2x − 3x + 4 cive„‡Ëi x = 0 G ¯úk©‡Ki Xvj- (11-12)
2

A. 4 B. −3
C. 2 D. 3 Soln: [B]
27. f(x) = (x − 2) + 3 dvskbwUi ¶z`ªZg gv‡bi Rb¨ x Gi gvb-
2

(11-12)
A. 2 B. 3
C. 1 D. 5 Soln: [A]

You might also like