DASAR-DASAR

ILMU TAJWID

Mohon Do‟a: “Semoga penyusun mendapatkan

Rahmat dan Ampunan Allah SUBHANAHU
WATA‟ALA ;Semoga Hidup dan Mati dalam
Islam dan Sunnah.Amiin” JAZAKUMULLAHU
KHAIR.

SILAHKAN DIPERBANYAK JIKA UNTUK DIINFAQKAN

SEMOGA MENJADI AMAL JARIYAH DAN ILMU BERMANFAAT

1
2
 PENGANTAR

3
4
 ‫‪MUQADDIMAH‬‬

‫بن خحمددً ح دمددًس عوٕددع٭نست ع وٕددعٱٵُس عوعددوذ بڀنددت م عو٭ددوٌ زدددح ڄدده ٘ددُعَ ؤوٵٕددسد عٔددنحدض‬

‫ؤ‪٬‬مدڀسد‪ .‬ڄه يهًس خح ٴد ڄ‪١‬دٿ ڀدت عڄده ي‪١‬دځٿ ٴد هدديو ڀدت ‪ .‬عؤ٘دهً ؤن ا بڀدت با خح علدًس ا‬

‫ُ٘يٻ ڀت عؤ٘هً ؤن حمًخ ‪٬‬سًس عَٔو ڀت ‪ .‬يْدچؤُيهْد خَڀ ٍٰيهْ ءْخڄْسُوخ خَظٹڇوخ خڀَځتْ لْٷً ڇظٹچدظٰدٰت عْڀچدد ظچمُدوڇظهً بڈڀَدد‬

‫ٕځٰمُونْ ‪  - ‬يْدچؤُيهْد خڀسًدُْ خَظٹڇوخ ًَْز ڇٽ ُڃ خڀَد ٍٰ ْوچځ چٹٽڇد ْڃ ڄٰد ْه چوٵڊدٓڅ عْخلٰد ًّْش ْع ْوځچد ْٷ ٰڄْسهْدد چِ ْع ْـهْدد‬
‫ْعچؤوڊڇعڃْ ُڄ ْ‬

‫ػ ڄْٰسهُمْد ڈَـْدڀڃد ټچٰؽرُخ ْعٰوْٕد ُء عْخَظٹڇوخ خڀَځتْ خَڀٍٰ ظچْٕدءْڀڇونْ زڈٰت ْعخڀڊإچ َْلْدڂْ بڈنً خڀَځتْ ټچدنْ ‪ْ٬‬ځچْن ڇٽ ْڃ َْٸٰنسُدد ‪- ‬‬
‫عْزْ ً‬

‫‪ ‬يْدچؤُيهْد خَڀ ٍٰيهْ ءْخڄْسُوخ خَظٹڇوخ خڀَځتْ عْ ڇٸوڀڇوخ ٸچ ْوڀڃد ْٔ ًٰيًُخ ‪ -‬يُ ْ‬
‫‪ٰٝ‬ځ ْك ڀچ ڇٽڃْ ؤچ‪ْ٬‬مْدڀچ ڇٽ ْڃ عيْ ڊٱٰٵ ُْ ڀچ ڇٽڃْ ٌڇووزْ ڇٽ ْڃ ْعڄْ ْه ُي‪ٰ٥‬د‪٫‬ڈ‬

‫ٔوڀچ ُت چٴٹچ ًْ ٴچدِچ ٴچ ْوِڃخ ‪ٰ٩ْ٬‬نمُد ‪ ‬ؤڄد ز٭ً ‪:‬ٴدةن ؤ‪ٜ‬دًٶ خحدًيػ ټعددذ خح عودر خددًو هدًو‬
‫خڀَځتْ عَْْ ُ‬

‫حمً‪ ‬عُ٘ خأڄوَ حًؼدهدٴةن ټٿ حًؼص زً‪٬‬ص عټٿ زً‪٬‬ص ‪ ٠‬ڀص عټٿ ‪ ٠‬ڀدص ٴدا خڀسددَ ‪.‬ٸددپ‬

‫ف ُْظڇدتُ بڈِ خحڈ عَُْْٔدوڀت‬ ‫َٔوپ خح ‪‬ڈبوَمْد خأچ‪ْ٬‬مْد ڇپ ڈزدڀسَنًدضٰم ْعڈبوَمْدٰڀ ڇٽٿِ خْڄُڈتڅ ڄْد وچدوْوم ٴچمْد ْه چټدوچد ْ‬
‫ط هٰ ْ‬

‫ف ُْظڇدتُ بڈِ ڄْدد هْددـُْْ‬

‫مهْددم چٴهڈ ْ‬
‫ف ُْڇظ ُتٰڀ ًُوڊنْد يُ‪ٰٝ‬نُْسهْدم ؤچع خڄْدُؤچش يْْسٽٰ ُ‬
‫ط هٰ ْ‬
‫ٔوڀتم ْعڄْ ْه چټدوچ ْ‬
‫ف ُْڇظ ُت بِ خحڈ عَْْ ُ‬
‫چٴهڈ ْ‬

‫بڈڀچْنٰت ‪ -‬عٸدپ َٔوپ خح ‪ ‬ڄْ ْه ‪ْٰ٬‬مٿچ ‪ْ٬‬مْځڃد ڀچْنْٓ ‪ْ٬‬ځچْنتٰ چؤْڄ ُُوچد چٴهُدوْ َْيِډ مڄعٵدٷ ‪٬‬ځندت( ‪ْ٬ -‬دهْ ؤچزڈدع ‪ْ٬‬سْد ًٰ‬

‫ح ‪ْ٬‬ځچْندٰت عْْٔدَځڃْ ْي ڇٹدوْ ڇپ ‪ :‬بڈ ًن‬

‫ٔدوْپچ خحڈ ‪ْٜ‬دځَا خ ڇ‬
‫ط َْ ُ‬
‫ح ‪ْْ٬‬سهُمْددد ٸچدددپچ ْٔدٰم٭ْ ُ‬
‫‪٠‬دعْ خ ڇ‬
‫‪ٙ‬دْنُڅ َْ ٰ‬
‫خحڈ خڀسُ٭ْمْدددنڈ ْزدهڈ زْ ٰ‬

‫ض چٴٹچ ًْ‬
‫‪ٙ‬عچڈسهْدضِ اچ يْ ْ٭ځچ ُمُه ًه ټچؽْٰنُِ ٰڄهْ خڀسًدْڈم ٴچمْهڈ خَظٹچا خڀ‪ُُٙ‬سهْد ٰ‬
‫م ْپچ زْنَهِ ْعبڈ ًن خڀڊمُْْخڂْ زْنَهِ عْزْنْْسهُمْد ڇؤ ُڄ ْوَِ ُڄ ْ‬
‫خڀڊ ْ‬

‫ض عْٸچ‪ ْ٫‬ٴٰع خڀڊمُْْخڂڈم ټچدڀًُخ‪ٰ٬‬ع يُْْ‪٬‬اْ لْوْپچ خڀڊمٰمْا ُي ْوٰ٘ٻُ ؤچ ْن‬

‫‪٠‬تٰم ْعڄْ ْه عْٸچ‪ ْ٫‬ٴٰع خڀ‪ُُٙ‬سهْد ٰ‬
‫ٔعچْس ُْؤچٰڀ ًٰيْٰسٰت عْ ٰ‪ٰ ُْ ٬‬‬
‫خْ‬

‫‪5‬‬
‫ط‬
‫يْ ُْظچ‪ ْ٫‬ٴْٰنتٰم چؤاچ ْعبڈ ًنٰڀ ڇٽٿِ ڄْځٰٻّ لٰمُا چؤاچ ْعبڈنً لٰمْا خحڈ ڄْمْد ڈَ ُڄتُ چؤاچ ْعبڈ ًن ٴٰع خڀڊفًْْٰٕ ڄُ‪١‬ڊٱچصڃ ڈبٌچخ ‪ْٜ‬ځچمْ ْ‬

‫ر [َعخس خڀسىدَ عڄٕځڃ(‬

‫ض ٴچًْْٕ خڀڊفْْٕ ًُ ڇټُځتُ چؤاچ عْهٰعْ خڊڀٹچځڊ ُ‬
‫ًْٕ ْ‬
‫‪ْٜ‬ځچكْ خڀڊفْْٕ ًُ ڇټُځ ُت ْعڈبٌچخ ٴچ ْ‬

‫‪B‬‬

‫‪6‬‬
 

7
8
DAFTAR ISI

9
10
 BAB.I.SIFAT HURUF
SIFAT-SIFAT HURUF YANG BERPASANGAN
HURUF SIFAT SIFAT HURUF

ِٛ‫ى‬
‫ٴچمَْؽ ُت ْ٘ ڊ‬ ْ ٌٰ ‫ڃْ عِْڊ ُن ٸچدَڈتڅ‬٩‫ْ ڇ‬٬

PASANGAN
AL HAMS AL JAHR

ْ‫ْٔٽچط‬ ْ‫چځچر‬٤ ًٍ‫ٍ ـڈ‬ٰٟ‫چ‬

SAMAR JELAS

PASANGAN
AR-

ٟ
ً ‫ ډٴ‬٧
َ ْ‫ُوٍڊ ٰچػً ل‬
ASY-SYIDDAH
RAKHAAWAH
KUAT

‫ط‬
ْ ‫ زْٽچ‬٣
َ ٰ‫چخـڈ ًُ ٸ‬
LEMAH/LUNAK

ATH THAWASSUT : PERTENGAHAN ‫څ ِچ ْ ْٔدسڅ‬ٚ‫٘ ْو‬

ُ
ُ‫م‬٬ ‫ڀه‬

‫ُّ ڄْ ْه يُفْوَ ُي‬٬ٰ ْ‫ؼسْط‬

PASANGAN

AL ISTI‟LAA‟
‫ڊ‬٧ٰ‫ ٸ‬٣
ّ ‫ٱڊ‬٠
‫ ډ‬ٛ
ً ‫ُو‬ AL ISTIFAL

‫لْ ُْٴچتُ ٰخ ْن ْٔ َٿ ْ٘ٽچد‬

TERANGKAT TURUN

‫ْڄ ْه خچوٍْچ عْـْ ًْ ْٔ٭ْصڃ چٴ ّْټچد‬

PASANGAN

‫چ‬٧‫چ‬٥١
‫ْ ڊ‬ٜ AL ITHBAAQ AL INFITAAH

‫ػ‬
ّ ‫ذ ٰچْن‬
ُ ُْ ٘
ُ ‫لْٷٌ چڀ ُت‬
TERTUTUP TERBUKA

SIFAT-SIFAT HURUF YANG TIDAK BERPASANGAN

1 SHOFIR BERDESIR/SIULAN ‫صزس‬ 6 AT-TAKRIR BERULANG ‫ر‬
‫قطْب جد‬ ‫ض‬
GONCANGAN/
2 QALQALAH 7 AL ISTITHAALAH MEMANJANG
MEMANTUL
3 AL LAYYIN LUNAK-LEMAH-LEMBUT ْ‫وْ _ ي‬ 8 AL GHUNNAH BERDENGUNG ‫من‬
4 INHIRAF CONDONG/MELENTUR ‫لر‬ 9 AL KHAFAA TERSEMBUNYI ‫هـ‬
5 AT-TAFASYI MENYEBAR ‫ش‬

11
A. MENGENAL SIFAT HURUF YANG BERPASANGAN
NO NAMA SIFAT-SIFAT HURUF YANG BERPASANGAN

“SAMAR”membunyi kan huruf dengan berdesis dan nafas

terlepas, sehingga bunyi huruf terdengar agak samar.

‫ همْس‬
Berhembus membunyikannya itu baik di waktu ia sedang
1 berbaris atau di waktu bertanda mati atau waqaf,
kecuali huruf “kaf” dan “ta” yang dibunyikan bernafas
hanya di waktu ia bertanda mati atau dibaca ketika
waqaf.

”JELAS” membunyikan huruf dengan tidak berdesis dan

2 ‫ ج ْر‬ nafas tertahan, sehingga bunyi terdengar lebih jelas dan
bersih

3 ‫ الش َذ‬ ”KUAT”membunyikan huruf dengan suara tertahan dan

lebih kuat tertahannya ketika mati atau waqaf

4 ‫ الرخا‬ “LUNAK” membu nyikan huruf dengan suara terlepas,

berlalu /berjalan beserta huruf itu

5
‫ الت سط‬ ”PERTENGAHAN”atau disebut juga dengan Bainiyah =
Pertengahan antara Syiddah dan Rakhawah. Membunyi
‫أ ال يني‬ kan huruf antara suara tertahan dengan datar.

6
‫ااستعا‬ ”TERANGKAT”membunyikan huruf dengan mengangkat
pangkal lidah ke langit-langit mulut, sehingga bunyi
‫ء‬ huruf menjadi lebih tinggi, tebal dan berat

”TURUN” membunyikan huruf dengan menurunkan

‫ااست ال‬
7 pangkal lidah ke dasar lidah, sehingga bunyi huruf
menjadi rendah, tipis dan ringan

”TERTUTUP”membunyikan huruf dengan melengkung

8 ٌ ‫ اطْ ا‬ kan keliling lidah ke langit-langit mulut, sehingga
bunyinya lebih besar dan berat

”TERBUKA” membunyikan huruf dengan pertengahan

9 ‫اان تاح‬ lidah terbuka (tidak melengkungkan keliling lidah ke
langit-langit), sehingga bunyi huruf lebih kecil dan ringan

10 ٌ ‫ اذْا‬ “LANCAR” ujung atau tajam. membunyikan huruf

dengan ringan dan lancar.

11 ٌ ‫ اصْما‬ “DIAM” atau menahan membunyikan huruf dengan berat

dan tertahan

12
B. MENGENAL SIFAT HURUF TIDAK BERPASANGAN
NO NAMA SIFAT-SIFAT HURUF TIDAK BERPASANGAN

(SHAFIR) = Siul atau seruit. Maksudnya ialah

membunyikan huruf dengan berdesir bagaikan suara
SHAFIR seruling. Perbedaan antara “Shafir” dengan “Hams”

1
adalah, di dalam desir nafas lebih kuat dibanding
dengan Hams yang sekedar membunyikan huruf
dengan “berhembus”.

(QALQALAH) = Goncang. Maksudnya ialah membunyi

QALQALAH kan huruf dengan concangan pada makhrajnya,

2
sehingga terdengar pantulan suara yang kuat pada sat
mati atau dimataikan karena berhenti (waqaf)

LAYYIN (LAYYIN) = Lunak. Maksudnya ialah membunyikan


3 huruf dengan lunak, lemah dan lembut, ketika huruf itu
mati dan jatuh sesudah harakat fathah

INHIRAF (INHIRAF) = Condong. Maksudnya ialah membunyi kan


4 huruf condong ke ujung lidah dengan sedikit
melenturkan (melengkungkan) lidah

TAFASY-SYI (TAFASY-SYI)=Menyebar. Maksudnya ialah membunyi


5
kan huruf dengan angin tersebar di mulut.

(TAKRIR) = Mengulang-ulang. Maksudnya ialah

TAKRIR membunyikan huruf dengan lidah bergetar tidak lebih

6 dari dua getaran. Apabila getarannya sampai tiga kali,
maka tercelalah. Dan apabila sampai empat getaran,
berarti huruf itu telah menjadi dua huruf.

(ISTITHALAH) = Memanjang. Maksudnya ialah

ISTITHALAH membunyikan huruf dengan memanjang di salah satu

7 tepi pangkal lidah sampai ke depan. Sifat Istithalah itu
berlaku ketika mati atau bertasydid. Dan juga ketika
diwaqafkan.

GHUNNAH (GHUNNAH) = Berdengung. Maksudnya ialah


8 membunyikan huruf dengan suara berdengung yang
keluar dari pangkal hidung.

AL KHAFA (AL-KHAFA)Lemah/(tersembunyi) : Suara tersembunyi


9 nya huruf dapat diketahui ketika huruf HA dalam
keadaan berbaris maupu dengan adanya MAD Silah

13
 BAB.II.MENGENAL MAKHAARIJUL HURUF
A. GAMBARAN UMUM A

14
B. GAMBARAN UMUM B

15
C. TA‟RIF HURUF
KHUSUS GAMBAR MAKHRAJ HURUF DIAMBIL DARI KITAB “AL MUSHAUWARU AT
TAJWID”KARYA DR.AYMAN RUSYDI SUWAYD

D. TEMPAT KELUAR HURUF

16
1. PEMBAGIAN TENGGOROKAN

2. LANGIT-LANGIT/TEKAK ATAS

17
3. LAIDAH

4. GIGI

18
E. LIMA MAKHARIJUL HURUF UTAMA

1. AL JAUF

19
 YANG KELUAR DARI MAKHRAJ AL JAUFY ADALAH
HURUF”MAD” = ALIF-WAW DAN YA

ْ‫ُياْٰڄسُون‬ ‫بڈ يْمأن‬ ‫ﮨ‬

2. AL KHALQU

20
4.1. AQSHAL KHALQI

2.1.1. HAMZAH
MAKHRAJ AL KHALQI TH PERTENGAHAN
Saat mengeluarkan huruf suara ditekan ke pangkal (paling
CARA bawah) tenggorokan yaitu di kawasan permukaan pita
suara(pangkal lidah).

SIFAT JAHR SYIDDAH ISTIFAL INFITAH ISMAT

‫ْ٘نْثڅ‬ ‫ْ٘نْحڃد‬ ُْ ٝ
ُ ‫ؤڇ وڊ‬ ْ‫بڈٌڊهْر‬ ‫چأټچٿچ‬

‫ڇؤ ْعؤڃ‬ ‫زْإڊ‬ ‫ڇؤ ْع‬ ْ ‫بڈ‬ ‫ءْخ‬

CONTOH

‫ؤچوٰحچد‬ ‫ڄْحٰنحڃد‬ ‫ٰڄهْ خمڇانڈ‬ ْ‫ؤچؤڊن‬ ‫ؤچنڈ‬

21
2.1.2. HA
MAKHRAJ AL KHALQI TH PALING LEMAH
Saat mengeluarkan huruf suara ditekan ke ujung tenggoro
CARA kan.yaitu di kawasan permukaan pita suara(akar lidah) yang
terletak dalam halkum.

SIFAT HAMS RAKHAWAH ISTIFAL INFITAH ISMAT ’KHAFA

‫ُه ْوهُد‬ ‫زْ ْت‬ ‫ُه ْو‬ ‫ع‬

ْ ‫ٰه‬ ‫هْد‬

‫ُه ْوهُد‬ ‫زْ ْت‬ ‫ُه ْو‬ ‫ع‬

ْ ‫ٰه‬ ‫هْد‬
CONTOH

‫هْٰسهْد‬ ‫ْڄهڈنهُد‬ ‫ٰڄهْ خ ڇمْههڈ‬ ْ‫ْهْهه‬ ‫ْههڈ‬

4.2. WASTHUL KHALQI („AIN DAN HA‟)

22
2.2.1. „AIN
MAKHRAJ AL KHALQI TH LEMAH
Saat mengeluarkan huruf suara ditekan ke tengah
CARA tenggorokan. yang dengannya dinding halkum tempat jalan
suara akan dipersempit.
SIFAT JAHR TAWASUT ISTIFAL INFITAH ISMAT

‫ُد‬٬‫ ْو‬٬ُ ٫ْ ْ‫ز‬ ‫ ْو‬٬ُ ‫ع‬

ْ ٬ٰ ‫ْد‬٬

‫ُد‬٬‫ ْو‬٬ُ ٫ْ ْ‫ز‬ ‫ ْو‬٬ُ ‫ع‬

ْ ٬ٰ ‫ْد‬٬
CONTOH

‫ْٰس٭ْد‬٬ ‫ْڄ٭ْٰن٭ُد‬ ‫ٰڄهْ خ ڇم ْ٭هڈ‬ ْ‫ ْ٭ه‬٬ْ ‫هڈ‬٬ْ

2.2.2. HA
MAKHRAJ AL KHALQI TH PALING LEMAH
Saat mengeluarkan huruf suara ditekan ke tengah
CARA tenggorokan. yang dengannya dinding halkum tempat jalan
suara akan dipersempit.
SIFAT JAHR SYIDDAH ISTIFAL INFITAH ISMAT

َْٛ‫عْچڀنُ ْمم‬ ْ‫ٰٕسْنه‬

ٰ‫م‬
ْ ‫ُڄ‬ ‫خڀ ًُ ٰلنْڃڈ‬ ‫ٕسُد‬
ْ ‫ُل‬ ‫ٕسْصڃ‬
ْ ‫ْل‬

‫ُلوْلُد‬ ‫زْ ْك‬ ‫ُل ْو‬ ‫ع‬

ْ ‫ٰل‬ ‫لْد‬
CONTOH

‫لْٰسمْد‬ ‫ْڄمْٰنمُد‬ ‫مهڈ‬

ْ ‫ٰڄهْ خ ڇم‬ ْ‫مه‬
ْ ْ‫ل‬ ‫ْلهڈ‬

23
4.3. ADNAL KHALQI (GHAIN DAN KHA)

2.3.1. GHAIN
MAKHRAJ AL KHALQI TH PERTENGAHAN
Saat mengeluarkan huruf suara ditekan ke pangkal
CARA tenggorokan yaitu di bagian yang hampir ke pangkal lidah
dan anak tekak.
SIFAT JAHR ISTI‟LA ISMAT INFITAH RAKHAWAH

‫ٰچدٰٴٿڄ‬ ‫ؤچٰڊسْع‬ ‫ﮭ‬ ‫خڀٱچْنرڈ‬

‫ڇٰ ْوٰڃد‬ ‫زْٯڊ‬ ‫ڇٰ ْو‬ ‫ع‬

ْٰ ‫ٰچد‬
CONTOH

‫ٰچٰسٱچد‬ ‫ْڄٱْٰنٱڃد‬ ‫ٰڄهْ خ ڇمٱڊهڈ‬ ْ‫چٰٱڊه‬ ‫چٰهڈ‬

24
2.3.2. KHA‟
MAKHRAJ AL KHALQI TH LEMAH
Saat mengeluarkan huruf suara ditekan ke pangkal
CARA tenggorokan yaitu bagian yang dekat dengan pangkal lidah
dan anak tekak.
SIFAT HAMS ISTI‟LA INFITAH ISMAT RAKHAWAH

‫ًأوٱ ڇص‬ٝ‫خڀ‬ ‫ٳ‬

ُ ‫چ‬٥‫ْيىڊ‬ ‫ىوْڇو ْوخڊ‬
‫اچ چظ ڇ‬ ‫ﭜ‬ ‫ﭢ‬

‫ُووْوُد‬ ‫زْ ْه‬ ‫ُو ْو‬ ‫ع‬

ْ ‫ٰو‬ ‫وْد‬
CONTOH

‫وْٰسىچد‬ ‫ْڄىْٰنىڃد‬ ‫ٰڄهْ خ ڇمىڊهڈ‬ ْ‫ىه‬

‫ْو ڊ‬ ‫ْوهڈ‬
3. AL LISAN
4.1. AQSHA LISAN/PANGKAL LIDAH

25
3.1.1. QAF
AQSHAL LISAN TH KUAT
Pangkal lidah menempel pada daging dari langit-langit
CARA (bagian yang lunak) dan dekat dengan anak tekak lebih jauh
dari makhraj ‫ﻚ‬
SIFAT JAHR SYIDDAH ISTI‟LA‟ INFITAH ISMAT QALQALAH

‫خحچأٸَ ُت‬ ‫ؤڇڊٸڇعځڇوآ ڊ‬ ْ‫يْٹڇ ْوڀڇون‬ ‫ٕعچٹٰن ُڃ‬

ْ ‫خ ڇم‬ ‫ﭙ‬

‫ڇٸوٸڃد‬ ‫ْز ْٷ‬ ‫ڇٸ ْو‬ ‫ع‬

ْ ‫ٰٸ‬ ‫ٸچد‬
CONTOH

‫ٸچسٰٹچد‬ ‫ڄْٰٹنْٹڃد‬ ‫ٰڄهْ خمڇ ڊٹهڈ‬ ْ‫ٸچ ڊٹه‬ ‫چٸهڈ‬

3.1.2. KAF

26
 AQSHAL LISAN TH LEMAH
Pangkal lisan menempel pada bagian dagin tulang(bagian
CARA yang keras) dari langit-langit secara bersamaan,berada
dibawah makhraj QAF sedikit.
SIFAT HAMS SYIDDAH ISTIFAL INFITAH ISMAT

‫ْ٘نْثڅ‬ ‫ْ٘نْحڃد‬ ُْ ٝ
ُ ‫ؤڇ وڊ‬ ْ‫بڈٌڊهْر‬ ‫چأټچٿچ‬

ْ‫ﮢ يْعچ چٵٽَ ُُ ْعن‬ ِ‫ْڄٽْٰنه‬

CONTOH

‫ﯩ‬ ْ‫ر‬٬ٰ ‫عْ چټوْخ‬

ْ‫ﮢ يْعچ چٵٽَ ُُ ْعن‬ ‫ﯩ‬ ِ‫ْڄٽْٰنه‬ ْ‫ر‬٬ٰ ‫عْ چټوْخ‬

4.2. WASTHUL LISAN (TENGAH LIDAH)

27
3.2.1. JIM

WASHTUL LISAN TH KUAT

Tengah lidah menempel ke langit-langit
CARA sehingga makhrajnya tertutup sempurna
SIFAT JAHR SYIDDAH ISTIFAL INFITAH ISMAT QALQALAH

‫ﰈ‬ ‫ؤچ ْـُُخ‬ ‫ﮱ‬ ‫ٔفَنْٿڅ‬

ٰ ْ‫ـْأء‬

‫ُـوْـُد‬ ‫زْ ْؿ‬ ‫ُـ ْو‬ ‫ع‬

ْ ‫ڈـ‬ ‫ـْد‬
CONTOH

‫ـْٰسفْد‬ ‫ْڄفڈْنفُد‬ ‫فهڈ‬

ْ ‫ٰڄهْ خ ڇم‬ ْ‫فه‬
ْ ‫ْـ‬ ‫ْـهڈ‬

28
3.2.2. SYIN

WASHTUL LISAN TH LEMAH

Tengah lidah tidak menempel ke langit-langit
CARA
sehingga makhrajnya terbuka.
SIFAT HAMS ISTIFAL INFITAH RAKHAWAH ISMAT TAFASYI

ْ‫فُْش‬
ًْٙ ‫خڀ‬ ْ‫هًُْ ْعن‬ٙ
ْ ْ‫ي‬ ‫٘هًْْآ ُء‬
ُ ‫ٰ٘حڊڇع ْڃ‬ ًْ‫٘هڈ‬
ْ

‫٘وُْ٘د‬
ُ ٗ
ْ ْ‫ز‬ ‫٘ ْو‬
ُ ‫ع‬
ْ٘
ٰ ‫ْ٘د‬
CONTOH

‫ْد‬ٙ‫ْٰ٘س‬ ‫ُد‬ٙ‫ْٰن‬ْٙ‫ڄ‬ ‫هڈ‬ٙ

ْ ‫ٰڄهْ خ ڇم‬ ْ‫ه‬ٙ
ْ ْ٘ ‫٘هڈ‬
ْ

29
3.2.3. YA

WASHTUL LISAN TH LEMAH

Sama makraj SIN hanya diiringi menurunnya
CARA pangkal lidah dan naiknya tengah lidah
SIFAT JAHR ISTIFAL INFITAH RAKHAWAH ISMAT LIN

‫ﭽ‬ ‫ﯛ‬ ‫ﮃ‬ ‫ﭯ‬ ‫ﮟ‬

‫ُي ْويُد‬ ‫ع‬

ْ ‫ْز‬ ‫ُي ْو‬ ‫ع‬
ْ ‫يڈ‬ ْ
CONTOH

‫يْسٰنْد‬ ‫ڄْنڈْننُد‬ ‫ٰڄهْ خمڇْنهڈ‬ ْ‫يْْنه‬ ‫يْهڈ‬

30
4.3. HAAFATUL LISAN/TEPI LIDAH

31
3.3.1. DHOT

HAAFATUL LISAN TH KUAT

Tepi lidah kiri /kanan/keduanya menempel
CARA pada dinding dalam gigi geraham atas.
SIFAT JAHR ISTI‟LA‟ ITBAQ ISMAT RAKHAWAH ISTITOLAH

ْ‫أڀِْنه‬١
َ ‫خڀ‬ ‫ﯠ‬ ‫ﭬ‬ ‫نْأ ُء‬٠
ٰ ‫چْسمُد‬٠

‫ڃد‬٠ْ‫و‬٠
‫ڇ‬ ٟ
ْ ‫ْز‬ ‫ ْو‬٠
‫ڇ‬ ‫ع‬
ْ٠
ٰ ‫چد‬٠
CONTOH

‫چد‬١‫چٰس‬٠ ‫ڃد‬١‫ْٰن‬١ْ‫ڄ‬ ‫ڊهڈ‬١‫ٰڄهْ خ ڇم‬ ْ‫ه‬١

‫چ ڊ‬٠ ‫هڈ‬٠
‫چ‬

32
4.4. THARAFUL LISAN/UJUNG LIDAH
3.4.1. NUN

THARAFUL LISAN TH PERTENGAHAN

Ujung lidah menempel pada gusi dua gigi seri
CARA atas
SIFAT JAHR TAWASUT ISTIFAL INFITAH IZLAQ GHUNNAH

ْ‫يْْسمٰعڇون‬ ‫ﭺ‬ ‫ﭱ‬

‫ڇووْوڃد‬ ‫ْز ْه‬ ‫ڇو ْو‬ ‫ع‬

ْ ‫ٰو‬ ‫وچد‬
CONTOH

‫وچسسْد‬ ‫ڄْسْٰنسُد‬ ‫ٰڄهْ خمڇْسهڈ‬ ْ‫وچْسه‬ ‫چوهڈ‬

33
3.4.2. LAM

THARAFUL LISAN TH PERTENGAHAN

Ujung lidah ditekan ke gusi depan sebelah atas
CARA kiri atau kanan.
SIFAT JAHR ISTIFAL INFITAH IZLAQ TAWASUT INHIRAF

‫ڇڀوْڀڃد‬ ‫ْزٿڊ‬ ‫ڇڀ ْو‬ ‫ع‬

ْ ‫ٰڀ‬ ‫ڀچد‬

‫ڇڀوْڀڃد‬ ‫ْزٿڊ‬ ‫ڇڀ ْو‬ ‫ع‬

ْ ‫ٰڀ‬ ‫ڀچد‬
CONTOH

‫ڀچٰسځچد‬ ‫ْڄځْٰنځڃد‬ ‫ٰڄهْ خ ڇمڊځهڈ‬ ْ‫چڀڊځه‬ ‫چڀهڈ‬

34
35
3.4.3. RA

36
 THARAFUL LISAN TH KUAT
Sama makhraj NUN sedikit lebih masuk ke
CARA punggung lidah. (belakang ujung lidah
dilengkungkan ke gusi atas agak kedepan).
SIFAT JAHR ISTIFAL INFITAH IZLAQ TAWASUT INHIRAF TAKRIR

‫ﮓ‬ ‫ﯴ‬ ‫ﮮ‬ ‫ﮊ‬ ‫ﯜ‬

‫َُ ْعَُخ‬ ُْ ْ‫ز‬ ‫َُ ْع‬ ْ ‫َڈ‬ ‫َْخ‬

CONTOH

‫َْوُْٰخ‬ ‫ڄْ ڈُيُُْخ‬ ‫ٰڄهْ خمڇ ُْنڈ‬ ْ‫ََْْن‬ ‫َْنڈ‬

HUBUNGAN RA TEBAL DAN TIPI“

37
4.5. THARAFUL LISAN “NATH‟IYAH”/UJUNG LANGIT-LANGIT

3.5.1. THO
THARAFUL LISAN NATHI‟IYAH TH PALING KUAT
Ujung lidah dari arah punggungnya menempel
pada pangkal dua gigi seri atas serta menekan
CARA kelangit-langit untuk menghasilkan suara tebal
atas
SIFAT JAHR SYIDDAH ISTI‟LA‟ ITBAQ ISMAT QALQALAH

‫ﮕ‬ ‫ﮯ‬ ‫ﭯ‬ ‫ﮟ‬ ‫ ْم٭ُد‬٤‫چ‬

‫ڃد‬٤ْ‫و‬٤‫ڇ‬ ‫ڊ‬٣ْ‫ز‬ ‫ ْو‬٤‫ڇ‬ ‫ع‬

ْ ٤ٰ ‫چد‬٤
CONTOH

‫چد‬٥ٰ‫چس‬٤ ‫ڃد‬٥ْ‫ن‬٥ٰ ْ‫ڄ‬ ‫ڊهڈ‬٥‫ٰڄهْ خمڇ‬ ْ‫ه‬٥‫چ ڊ‬٤ ‫هڈ‬٤‫چ‬

38
3.5.2. DAL
THARAFUL LISAN NATHI‟IYAH TH KUAT
Ujung lidah ditekan ke pangkal gigi depan
CARA bagian atas.
SIFAT JAHR SYIDDAH ISTIFAL INFITAH ISMAT QALQALAH

‫ُوخ‬٬ْ‫عْي‬ ‫ﮛ‬ ُِ‫ٸچًْٰي‬ ْ‫يَْْخ ٰهڃ‬

‫ُي ْعيُخ‬ ًْ ْ‫ز‬ ‫ُي ْع‬ ْ ‫ٰي‬ ‫يْخ‬

CONTOH

‫يْوًْٰخ‬ ‫ڄْ ًٰيًُْخ‬ ‫ٰڄهْ خمڇ ًْنڈ‬ ْ‫ْييْن‬ ‫يْنڈ‬

3.5.3. TA
THARAFUL LISAN NATHI‟IYAH TH LEMAH
Ujung lidah ditekan ke pangkal gigi seri atas
CARA bagian depan
SIFAT HAMS SYIDDAH ISTIFAL INFITAH ISMAT

‫ﮔ‬ ‫ﭥ‬ ‫ﮃ‬ ‫ﭓ‬

‫ڇظوْظڃد‬ ‫ط‬
ْ ‫ظچ‬ ‫ڇظ ْو‬ ‫ع‬
ْ ‫ٰظ‬ ‫ظچد‬
CONTOH

‫ظچسٰعچد‬ ‫ڄْعٰنْعڃد‬ ‫ٰڄهْ خمڇعڊهڈ‬ ْ‫ظچڊعه‬ ‫چظهڈ‬

39
4.6. THARAFUL LISAN ASALIYYAH/PALING UJUNG

3.6.1. SHOD
THARAFUL LISAN ASALIYYAH TH KUAT
Ketika melafaskan mendatarkan lidah dan
kemudian diletakkan ujung lidah di belakang
CARA gigi depan sebelah bawah. Pangkal lidah
ditekan ke lelangit untuk menghasilkan suara
yang tebal
SIFAT HAMS ISTI‟LA‟ ITBAQ ISMAT RAKHAWAH SOFIR

‫ﯤ‬ ‫ﮏ‬ ‫ﮯ‬ ‫ﭨ‬ ‫ﯩ‬

‫ُد‬ٜ‫ُو‬ٜ ٛ
ْ ‫ْز‬ ‫ ْو‬ٜ
ُ ‫ع‬
ْٜ
ٰ ‫ْد‬ٜ
CONTOH

‫ْد‬ٝ‫ْٰس‬ٜ ‫ُد‬ٝ‫ْٰن‬ْٝ‫ڄ‬ ‫هڈ‬ٝ

ْ ‫ٰڄهْ خ ڇم‬ ْ‫ه‬ٝ
ْ ْٜ ‫هڈ‬ٜ
ْ

40
3.6.2. SIN
THARAFUL LISAN ASALIYYAH TH LEMAH
Ketika melafaskan huruf mendatarkan lidah dan kemudian
CARA ujung lidah diletakkan dibelakang gigi depan bagian bawah
SIFAT HAMS ISTIFAL INFITAH RAKHAWAH ISMAT SOFIR

‫ﮰ‬ ‫ٔوْخ ڇٶ‬

ْ ‫خأچ‬ ‫ﯫ‬ ‫ﮕ‬ ‫ﭔ‬

‫ٔؤُْد‬
ُ ٓ
ْ ْ‫ز‬ ‫ٔ ْو‬
ُ ‫ع‬
ْٔ
ٰ ‫ْٔد‬
CONTOH

‫ْٰٔسْٕد‬ ‫ڄْْٰٕنُٕد‬ ‫ٕهڈ‬

ْ ‫ٰڄهْ خ ڇم‬ ْ‫ٕه‬
ْ ْٔ ‫ٔهڈ‬
ْ
3.6.3. DZAI
THARAFUL LISAN ASALIYYAH TH LEMAH
Ketika melafaskan huruf mendatarkan lidah dan kemudian
CARA ujung lidah diletakkan di belakang gigi depan sebelah
bawah.
SIFAT JAHR INFITAH ISMAT ISTIFAL RAKAWAH SOFIR

‫ﭪ‬ ‫ﯯ‬ ِ‫ؤچِڊعْخؾ‬ ُّ ‫خڀ ْ٭ّڈْي‬ ‫ﯞ‬

‫ڇِ ْعِڃخ‬ ّْ ْ‫ز‬ ‫ڇِ ْع‬ ْ ‫ِڈ‬ ‫ِچخ‬

CONTOH

‫ِچوّْٰخ‬ ‫ڄْ ڈّيُّْخ‬ ‫ٰڄهْ خمڇ ّْنڈ‬ ْ‫چِِڊن‬ ‫ِچنڈ‬

41
4.7. LITSAWIYYAH/DEKAT DENGAN GUSI

42
3.7.1. ZHO

LITSAWIYYAH TH KUAT
Ujung lidah dikeluarkan sedikit dan dipertemu
CARA kan dengan ujung gigi depan bagian atas dan
pangkal lidah ditekan sedikit ke langit-langit.
SIFAT JAHR ITBAQ ISTI‟LA RAKHAWAH ISMAT

‫ﰈ‬ ‫ځڇوڄُد‬٩‫ڄْ ڊ‬ ‫ﭯ‬ ‫ٰنمُد‬٩ْ٬ ْ‫چدٰڀٰمن‬٩‫خڀ‬

‫ڃد‬٨ْ‫و‬٨‫ڇ‬ ‫ڊ‬٧ْ‫ز‬ ‫ ْو‬٨‫ڇ‬ ‫ع‬

ْ ٨ٰ ‫چد‬٨
CONTOH

‫چد‬٩ٰ‫چس‬٨ ‫ڃد‬٩ْ‫ن‬٩ٰ ْ‫ڄ‬ ‫ڊهڈ‬٩‫ٰڄهْ خمڇ‬ ْ‫ه‬٩‫چ ڊ‬٨ ‫چ ڈه‬٨

3.7.2. ZAL

LITSAWIYYAH TH LEMAH
Ujung lidah dikeluarkan sedikit kemudian
CARA ditemukan dengan ujung gigi bagian atas.
SIFAT JAHR ISTIFAL INFITAH RAKHAWAH ISMAT

‫ﯪ‬ ‫ﯳ‬

‫ڇٌ ْعٌڃخ‬ ‫زٍْڊ‬ ‫ڇٌ ْع‬ ْ ٌٰ ‫ٌچخ‬

CONTOH

‫ٌچوٍٰچخ‬ ‫ڄْ ٍٰيٍْڃخ‬ ‫ٰڄهْ خمڇٍڊنڈ‬ ْ‫چٌٌڊن‬ ‫ٌچنڈ‬

43
3.7.3. TSA
LITSAWIYYAH TH PALING LEMAH
Ujung lidah dikeluarkan sedikit kemudian
CARA ditemukan dengan ujung gigi bagian atas.
SIFAT HAMS ISTIFAL INFITAH RAKHAWAH ISMAT

‫ﮭ‬ ‫ﭭ‬ ‫ﮛ‬ ‫ﭑ‬

‫ڇؼوْؼڃد‬ ‫ػ‬
ْ ْ‫ز‬ ‫ڇؼ ْو‬ ‫ع‬
ْ ‫ٰؼ‬ ‫ؼچد‬
CONTOH

‫ؼچسٰؽچد‬ ‫ڄْؽْٰنؽڃد‬ ‫ٰڄهْ خمڇؽڊهڈ‬ ْ‫ؼچڊؽه‬ ‫چؼهڈ‬

4. ASY SYAFATAANI/DUA BIBIR

44
4.1. FA

ASY SYAFATAANI TH PALING LEMAH

Bagian dalam (perut) bibir bawah dipertemu
CARA kan dengan ujung gigi seri atas .
SIFAT HAMS RAKHAWAH ISTIFAL INFITAH IZLAQ

‫ﯾ‬ ‫ﭦ‬ ‫ﮗ‬

‫ڇٴوْٴڃد‬ ‫ٳ‬
ْ ْ‫ز‬ ‫ڇٴ ْو‬ ‫ع‬
ْ ‫ٰٴ‬ ‫ٴچد‬
CONTOH

‫ٴچسٰٵچد‬ ‫ڄْٰٵنْٵڃد‬ ‫ٰڄهْ خمڇ ڊٵهڈ‬ ْ‫ٴچ ڊٵه‬ ‫چٴهڈ‬

45
4.2. WAW

ASY SYAFATAANI TH LEMAH

Dua bibir dimonyongkan sehingga ada celah
CARA untuk mengalirkan suara
SIFAT JAHR SYIDDAH ISTIFAL INFITAH ISMAT

‫ﯬ‬ ‫ﰄ‬ ‫ﰍ‬ ‫ﯝ‬ ‫ﯿ‬

‫ُع ْععُخ‬ ‫ْز ْو‬ ‫ُع ْع‬ ْ ‫عڈ‬ ‫عْخ‬

CONTOH

‫عْٰووْخ‬ ‫ْڄ ڈوْيوُخ‬ ‫ٰڄهْ خ ڇم ْونڈ‬ ْ‫ْععْن‬ ‫عْنڈ‬

46
4.3. BA

ASY SYAFATAANI TH KUAT

CARA Dua bibir dipertemukan dengan kuat.
SIFAT JAHR SYIDDAH ISTIFAL INFITAH IZLAQ QALQALAH

‫ﭽ‬ ‫ﭔ‬ ‫ﭦ‬

‫ُز ْوزُد‬ ‫ر‬

ْ ْ‫ز‬ ‫ُز ْو‬ ‫ع‬
ْ ‫ڈز‬ ‫زْد‬
CONTOH

‫زْسٰسْد‬ ‫ڄْسڈْنسُد‬ ‫ٰڄهْ خمڇْسهڈ‬ ْ‫زْْسه‬ ‫ْزهڈ‬

47
4.4. MIM

ASY SYAFATAANI TH PERTENGAHAN

Dua bibir ditemukan dengan ringan disertai
CARA sedikit ghunnah.
SIFAT JAHR ISTIFAL INFITAH IZLAQ TAWASUT GHUNNAH

‫ﭴ‬ ‫ﯶ‬

‫ُڄوْڄُد‬ ‫زْ ْڃ‬ ‫ُڄ ْو‬ ‫ع‬

ْ ‫ٰڄ‬ ‫ڄْد‬
CONTOH

‫ڄْسٰمْد‬ ‫ڄْٰمنْمُد‬ ‫ٰڄهْ خمڇ ْمهڈ‬ ْ‫ڄْ ْمه‬ ‫ْڄهڈ‬

48
5. AL KHAISYUM/PANGKAL HIDUNG BAGIAN DALAM

49
F. KAEDAH MELAFAZKAN HURUF

50
51
52
G. TABEL RINGKASAN SIFAT DAN MAKHRAJ HURUF

53
 BAB.III. LIMA KUNCI DASAR BELAJAR ALQUR’AN

A. BARIS SATU

Huruf atas bawah depan

ab + a + i + u
‫ذ‬ ْ‫ذ‬ ‫ذڈ‬ ‫ذ‬
ُ
ab ba bi bu
B. BARIS DUA

Huruf atas bawah depan

ab + an + in + un
‫ذ‬ ‫ذ‬
ُ ‫ذڅ‬ ِ‫ذ‬
ab ban bin bun
C. TANDA SUKUN (MATI)

Ba + Nun Bi + Nun Bu + Nun

SUKUN SUKUN SUKUN

‫زْ ْه‬ ‫زڈ ْه‬ ‫زُ ْه‬

BAN BIN BUN

Ta + Nun Ti + Nun Tu + Nun

SUKUN SUKUN SUKUN

‫ظچ ْه‬ ‫ٰظ ْه‬ ‫ظڇ ْه‬

TAN TIN TUN

Ta + Nun Ti + Nun Tu + Nun

SUKUN SUKUN SUKUN

‫ؼچ ْه‬ ‫ؼٰ ْه‬ ‫ؼڇ ْه‬

TSAN TSIN TSUN

55
D. TANDA TASYDID

BA + NUN
ARTINYA BAN + NA
TASYDID

‫زْ ْه‬ ‫ْزسْه‬ ‫زْ ًه‬

BAN BAN+ N BANNA

TSU + MIN
ARTINYA TSUM + MA
TASYDID

‫ؼڇ ٱڃ‬ ‫ڇؼمْڃ‬ ‫ؼڇ ًڃ‬

TSUM TSUM+ M TSUMMA

QU + LAM
ARTINYA QUL + LI
TASYDID

‫ٸڇٿڊ‬ ‫ٸڇځڊٿ‬ ِ‫ٸڇٿ‬

QUL QUL+ LAM QULLI

56
E. BACAAN MAD

‫ع‬
ْ ‫ٰج‬ ‫ئُ ْع‬ ‫جچد‬ PANJANG

ii uu aa

‫ئْ ْع‬ ‫ع‬

ْ ‫چج‬ ‫ؤچ ْء‬ PENDEK

aw ai a

‫ع‬
ْ ‫زڈ‬ ‫ُز ْو‬ ‫زْد‬ PANJANG
2 harakat
bii buu baa

‫زْ ْو‬ ‫ع‬

ْ ْ‫ز‬ ‫ذ‬
ْ ‫چخ‬ PENDEK

baw bai ab-be

ْ ‫َڈ‬ ‫َُ ْع‬ ‫َْخ‬ PANJANG

rii ruu raa

‫َْ ْع‬ ْ َْ َْ ‫خچ‬ PENDEK

raw rai ar

57
BAB.IV. KAEDAH AL BAGHDADYYAH

58
A. BARIS SATU

1. FATHAH

LATIHAN PERTAMA

59
LATIHAN KEDUA

LATIHAN KETIGA

60
2. KASRAH

LATIHAN PERTAMA

61
LATIHAN KEDUA

LATIHAN KETIGA

62
HURUF FATHAH DAN KASRAH

63
3. DHOMMAH

64
65
LATIHAN GABUNGAN

66
67
 B. KAEDAH MAD

1. MAD DENGAN ALIF

68
2. MAD DENGAN YA

69
70
3. MAD DENGAN WAW

71
72
 C. BARIS DUA

1. FATHAH

73
74
2. KASRAH

75
3. DHOMMAH

76
77
78
D. HURUF-HURUF YANG SUKUN

1. HURUF SUKUN SECARA UMUM

79
2. SUKUN HURUF ILLAT

80
3. SUKUN HURUF MAD DAN HURUF ILLAT

81
82
E. HURUF-HURUF BERTASYDID

1. TASYDID DENGAN FATHAH

83
2. TASYDID DENGAN KASRAH

84
85
3. TASYDID DENGAN DHOMMAH

86
87
 BAB.V.TAJWID MUSHAB
A. RINGKASAN TAJWID MUSHAB
HKM NO KODE DALAM MUSHAB UTSMANI
NUN/ MIM SUKUN DITULIS DENGAN JELAS.
1
DIBACA JELAS IZHAR

TANWIN FATHAH /KASRAH DITULIS SEJAJAR.

2

TANWIN DHOMMAH ENAM SEMBILAN

3

NUN/MIM BERTASYDID (IDGHAM KAMIL)

1

NUN/MIM TIDAK DIBERI TANDA SUKUN

2
MAD DUA HARAKAT
DENGAN DENGUNG

TANWIN FATHAH/KASRAH TIDAK SEJAJAR

3

TANWIN DHOMMAH YANG DITULIS DHOBLE (99)

4

DHOMMAH, FATHAH, KASRAH DISERTAI DENGAN HURUF MIM KECIL

5

BENDERA KECIL
2HRKT TANPA

1
DENGUN

HURUF MAD TANPA HAMZAH,TASYDID ATAU SUKUN

2

TANDA BENDERA ATAU HURUF MAD SETELAHNYA HAMZAH

4/5
HARAKAT ‫ﮱ‬
TANDA BENDERA BERTEMU TASYDID
1
HARAKAT
ENAM

TANDA BENDERA BERTEMU SUKUN

2

88
B. CATATAN KHUSUS
Mad Badal dituliskan dengan menggunakan Hamzah + Alif (‫)ءا‬
sebagai pengganti alif dengan tanda Fatkhah panjang ‫ ٰا‬.
1 HAMZAH + ALIF
‫ءَ َازَر =اٰ َزَر‬- ‫ءَ َامنُواْ =اٰ َمنُ ْوا‬- ‫ءَ َاد َم =اٰ َد َم‬
Bila Hamzah berada DITENGAH Lam Alif ( ‫) أ‬, maka Hamzah harus
HAMZAH dibaca panjang sebagai Mad Badal, beda dengan Hamzah DIUJUNG
2 DITENGAH Lam Alif ( ‫) ا‬
LAM-ALIF

Sedangkan pada kalimat- kalimat dibawah ini dimana Hamzah ditulis

HAMZAH DIUJUNG Lam Alif, maka Hamzah dibaca pendek, kecuali bila
3 DIUJUNG setelahnya ada Wawu dan hamzahnya berharakat dhommah
LAM-ALIF

ALIF,WAW Tanda Alif kecil ( ‫) ا‬, Ya‟ kecil ( ‫ ) ي‬dan Wawu kecil ( ‫ )و‬TANPA SYAKAL
DAN YA adalah tanda mad, harus dibaca panjang
4 KECIL
TANPA
BARIS
Begitu juga bila Wawu kecil atau Ya‟ kecil itu jatuh setelah Ha‟
WAW DAN YA Dhomir, maka Ha‟ nya dibaca panjang sebagai Mad Shilah
5 KECIL SETELAH
DHOMIR HA‟

Bila ada Wawu diatasnya ada Alif berdiri dan sebelumnya ada
huruf berharakat Fatkhah, maka Wawunya dianggap tidak ada
dan dianggap sebagai Alif (Mad)
WAW DAN YA SEBAGAI

َ‫صلَ ٰوة‬
ّ ‫ص ََةَ =ٱل‬ ّ َ‫الّزَكاَة‬- ‫احَيَا َة =ٱحَيَ ٰوَة‬- ‫الّربَا =ٱلّربَ ٰو‬
ّ ‫ال‬- ‫=ٱلزَك ٰوة‬
Huruf Ya‟ ( ‫ )ى‬tak bertitik bila diatasnya ada tanda alif kecil,
HURUF MAD

6 maka Ya‟ nya dianggap tidak ada dan dibaca sebagai Alif (Mad).

َ ٰ‫أ ََرى‬- ‫الت ّْوَرىٰةَ =الت ّْوَرا َة‬- ‫َهدى ِن = َه َد ِان‬

‫ك =اََر َاك‬
Bila ada huruf Ya‟ ( ‫ ) ى‬tak bertitik dan tak berharakat di AKHIR
KALIMAT, maka berarti ia adalah Ya‟ sukun sebagai tanda Mad

‫ْځچا ُهًُو ٰڄ ْه ََْزهڈ ْڃ‬٬ ْ‫ڇؤعڀچٰحٻ‬ ْ‫ذ ڀچد َْيرْ ٴٰنٰت ُهًُوٰڀڊځ ُمَعٰٹن‬
ُ ‫ٌچٰڀٻْ خڀڊ ٰٽعچد‬
Namun bila DIBAWAH Ya‟ ada Hamzah, maka Hamzah dibaca
HAMZAH pendek, Ya‟ bukan tanda Mad
7
DIBAWAH YA

Tanda bulat kecil ( ° ) diatas sebuah huruf, berarti huruf tersebut

dianggap tidak ada dan tidak usah dibaca. .
8 BULAT KECIL

89
C. TANDA-TANDA LAIN MISHAB UTSMANI
Huruf TAK BERHARAKAT APAPUN disusul dengan huruf
bertasydid menunjukkan bahwa huruf yang pertama “lebur”
BERHARAKAT +
HURUF TIDAK

BERTASYDID
HURUF

secara sempurna (Idghom Kamil)

Huruf TAK BERHARAKAT APAPUN disusul dengan huruf tak

HURUF TIDAK BERHARAKAT +

bertasydid menunjukkan bahwa huruf yang pertama:

HURUF TANPA TASYDID

“Lebur” secara tidak sempurna (Idghom Naqis) kedalam huruf berikutnya.

‫ڄٰه عْخپڅ‬- ‫ ڄْه ْيٹڇو ڇپ‬- ‫ؤچڀڃْ وچىڊځڇٹ ڇٽ ْڃ‬- ْ‫ط‬٥ْْٕ‫ ز‬- ‫ڇع ْڃ‬٤‫ٴچُْډ‬
1

”Samar” atau Ikhfa‟ bila huruf yang tak berharakat itu

ADALAH huruf NUN tatkala bertemu dengan huruf lima
belas, atau huruf MIM ketika ketemu BA‟. Lihat keterangan
tentang Ikhfa‟, baik Ikhfa‟ Haqiqy atau Ikhfa‟ Syafawi,
2

‫بڈنډْ َْډزْهُڃ ڈزهڈ ْڃ‬- ‫ڄٰه ؼچمُّْْش‬- ‫مٰعهْد‬

ْ ‫ڄٰه ظچ‬
Meletakkan huruf MIM kecil didepan harakat
Fatkhah, Dhommah atau Kasroh nya huruf NUN
HURUF MIM menunjukkan bahwa huruf NUN itu “berubah”/ Iqlab
KECIL + HARAKAT seperti membaca huruf MIM yang tersamar disertai
FATHAH/KASRAH dengung. Lihat kembali pelajaran IQLAB.

Bila ada tanda huruf Nun (‫ )ن‬kecil, berarti harus

TANDA NUN KECIL

dibaca disana ada Nun Sukun

DAN YA KECIL

Bila ada Ya‟ kecil diatas Ya‟, berarti sesungguhnya

ada dobel Ya‟ (Ya‟ ganda),
2

90
‫‪D.‬‬ ‫‪TABEL MAD ASHLI‬‬
‫‪CONTOH‬‬ ‫‪HURUF‬‬
‫‪MAD ASHLI‬‬
‫‪2 harakat‬‬ ‫ڄْداچ ‪ٰ٬‬نْٕاْ ڄُؤْا ڇٸ ْوڀڇوخ ٸچدڀڇوخ‬ ‫خع‬
‫‪PENGECUALIAN : BEBERAPA KALIMAT-SUKU KATA DALAM AL QURAN YANG PAKAI ALIF‬‬
‫!!!‪NAMUN TIDAK DILAKUKAN MAD .‬‬
‫‪NO‬‬ ‫‪KATA‬‬ ‫‪MISAL‬‬

‫‪01‬‬ ‫خچوچد‬ ‫ٕځٰٰمْنهْ‬

‫ُعڄُدخڃوڃد ٰڄ ْه خ ڇم‪ُْٙ‬ڈٰټْنهْ عْ خوچد چخ ًع ڇپ خ ڇم ْ‬

‫‪02‬‬ ‫خمچ ْ ُء‬ ‫خڀچ ْڃ ظچ ُْ خٰڀچا خمچ ْٰء ٰڄ ْه ْزسٰا ٰخُْٔآٰجْنٿچ‬

‫‪03‬‬ ‫چڀ ْه وچ ًْ ُ‪٬‬وْخ‬ ‫مخڀٽهٳ ‪)41:‬‬ ‫ض عْخڀڊإچ َْ‪ٞ‬ڈ چڀ ْه وچ ًْ ُ‪٬‬وْخ ٰڄ ْه يُعوٰٰت بڈچڀهُد‬
‫ذ خڀًٕ ْموْخ ٰ‬
‫َُْزسْد َْ ُ‬

‫‪04‬‬ ‫خچ ْن چظُس ْوءْخ‬ ‫بڈوِع ڇؤ ڈَي ًُ ؤچ ْن چظسُوءْخ مخمدجًْش ‪)29 :‬‬

‫‪05‬‬ ‫ڀچ ٰٽسًد‬ ‫ڀچ ٰٽسًد ُه ْو خڀځَ ُت َْزَع عْڀچد ڇؤُْ٘ڈ ڇٺ زڈُْزَع چؤلًُْخ مخڀٽهٳ ‪)88 :‬‬

‫‪06‬‬ ‫خڀ ُ‪ُ٩‬س ْونْ‬ ‫عْچظ ڇ‪٩‬سُونْ زڈدڀځَٰت خڀ ُ‪ُ٩‬سووچد مخألٍخذ ‪)41:‬‬

‫‪07‬‬ ‫ٔ ْواچ‬
‫خڀ ًُ ُ‬ ‫ٔوڀچدمخألٍخذ ‪)66:‬‬
‫يْدچڀْنعچسْد ؤچ چ‪ْ ٤‬٭سْد خڀځَتْ عْؤچ چ‪ْ ٤‬٭سْد خڀ ًُ ُ‬

‫‪08‬‬ ‫ٕسڈْن ْ‬
‫خڀ ً‬ ‫ٕسڈنځچدمخألٍخذ ‪)6741:‬‬
‫عْ ڇټسُْْخءْوچد ٴچإچ‪٠‬چُځووچد خڀ ً‬

‫‪09‬‬ ‫ْٔ‬
‫ْٔ ْ ٰ‬ ‫ٰٔ٭رُخمخإوٕدن ‪)1:‬‬
‫ٔ ْ عْچؤٰڊځچدڀڃد عْ ْ‬
‫بڈوَد چؤ ْ‪٬‬عچًْوچدٰڀځڊٽچدٴُٰڈيهْ ْٔځچد ٰ‬

‫‪10‬‬ ‫چٸوْخَڈيُْْخ‬ ‫چٸوْخ ڈَيُْ ٰڄ ْه ٰٴ‪َّ١‬ص ٸچ ًًَُعهْد ظچٹڊ ًٰيُُخ مخإوٕدن ‪)46 :‬‬

‫‪11‬‬ ‫ؼچ ُم ْويْخ‬ ‫‪Qs.hud : 68 , al Furqaan:38, al Ankabut:38 , an Najmi:51‬‬

‫‪91‬‬
E. TABEL MAD FAR‟I
CONTOH HRK PENGERTIAN NAMA MAD NO

‫ڍيْڂْ خْٰيمْدنِ آڄْهْ خڇ ْعظڇوخ‬ 2 Mad thabi'i yang terjadi pada

hamzah yang berbaris tegak
‫زًْْپڊ‬ 1

ْ‫ٔوۤء‬
ُ ْ‫ٔعۤء‬
ٰ ْ‫ـْأءْ ْٔمْأءْ ٰخْزٰعٱچأء‬ 5 Mad thabi'i disambut oleh
hamzah dalam satu kalimat
‫ٿڊ‬ٝ
ٰ ‫ر ُڄَع‬
ْ ‫عْخـڈ‬ 2

‫ٕ ڇٽ ْڃ‬
ٰ ‫ع چخوڊ ڇٵ‬
ْۤ ‫ٸڇ ْۤو چخوڊ ڇٵْٕ ڇٽ ْڃ ٸچدڇڀ ْۤو آ ْڄسًد ْعٰٴ‬ 2-5 Mad thabi'i disambut oleh
hamzah dikalimat lain
‫ٿڊ‬ٝ
ٰ ‫ـْدٰج ّْ ڄُسٵچ‬ 3

‫ٕچعٰ٭ْنۤه‬
ْ ‫عْخٰيًدٺچ وچ‬ ۤ‫ٻ ْي ْوڈڂ خڀًَيْه‬
ٰ ٰ‫ڄدڀ‬ ‫ ڀځُٕ ڇٽوْن‬ٞ
ْ ‫ْدَڈ‬٬ 4
Mad thabi'i diiringi satu huruf
2-6 hidup(yang dimatikan ketika
waqaf) disatu kalimat

‫َۤدوًص لْأ ًؾ ٰڄسًْْآزًص‬ٝ‫خڀًًآزًص عْخڀ‬ 6 Mad thabi'i diiringi huruf

bertasydid
‫ا‬
ْ ‫اچِڈْڂ ُڄؽچٹچٿڊ چټٰځٰم‬ 5

lihat QS.Yunus:51,91 ْ‫آ آن‬ 6 Mad Badal diiringi huruf yang

mati
‫ا‬
ْ ‫اچِڈْڂ مُخڄفَفْ چټٰځٰم‬ 6

ُ‫ڌ خڀۤدد‬
‫ڌ‬ ‫ڌت‬
٤ ۤٓ‫ڌ‬
‫ڌڃۤ ي‬
‫ل‬ ‫اچِڈْڂ مُخڄفَفْ لْ ُْٴٰا‬ 7
Huruf-huruf yang ada pada
2 permulaan Al Quran berjum lah 5
huruf ‫ح ي ط هـ ر‬

ۤٛۤ‫نۤ ٶۤ خڀۤدڃۤ خڀۤدُْ يْٓۤ ټۤهن٭‬ ٫ْ ْ‫س‬ٙ

ْ ‫اچِڈْڂ لْ ُْٴٰا ُڄ‬ 8
Huruf-huruf yang ada pada
6 permulaan Al Quran berjum lah 8
huruf ‫ن ق ص ع س ل ك م‬

ْ‫ذڊخڀ٭ْد ڀچٰمنْهْ – ڈب ْن ڇټْسڇع ْڃ ُڄوْء ٰڄٰسْنه‬

‫خچڀڊمْمًُْح َْ ڈ‬ ‫ٕ ڇٽوْن‬
ُ‫ڀٰځ ډ‬ٞ
ْ َٰ‫ْد‬٬ 9
MAD Thabi’i yang jatuh
6 senelum huruf yang
disukunkan

‫ْچځْنٰت ٰڄْستْ ٰخچڀْنٰت ٰخوَت‬٬ ‫ٰٴْنٰت‬ 2, Ha atau Hi yang didahului huruf

‫ْنُْش‬ٝ
ٰ ‫ٸچ‬
‫َځصڊ‬ٜ
ٰ 11
hidup

‫ځڊٰمٰۤت ؤچ َا‬٬ٰ ‫ْه ڈُٰۤس ٰخ ًن – ڄٰ ْه‬٨‫ځۤا چ‬٬ْ 2-5 Mad shillah pendek diiringi oleh
hamzah
‫وڈْيځچص‬٤‫چ‬

QS.Al An'am:143,144
‫ح‬
‫ڇٸٿ خچۤ ڇ‬ 6 Mad Badal yang diiringi oleh huruf
bertasydid
‫ٴچ ُْ ڇٶ‬ 11
Yunus:59 An Naml:59

‫لٍْچ َْ خ چموْض ْع خڌ ْڄْسُه ْڃ ڄٰ ْه ْووْٲ‬ 2-6 Waw atau Ya mati setelah huruf berbaris
fathah dan diiringi huruf hidup
‫چڀنَ ْه‬ 12

13
2,2-
ْ‫عْخڀًسڈسَننْهْ ًَْزدٰوَسنْهْ ُلَنْنڇع ْڃ خڇڄََنْنه‬ ‫ظچ ْم ٰٽْن ْه‬
Dua huruf ya yang bertemu dalam satu
kalimat. Pertama kasrah dan
6 bertasydid,kedua mati

‫ٰځْنمُد ٸچًْٰيُُخ‬٬ْ ‫َْ ٰلْنمُد لْ ٰٽْنمُد‬ 2 Mad saat berhenti diujung kali mat yang
berbaris fathatain
ٞ
ْ ْ‫و‬٬ٰ 14

92
 ‫‪BAB.VI.PENGANTAR TARTIL‬‬
‫‪A. IZHAR‬‬

‫‪1.‬‬ ‫‪IZHAR KHALQI‬‬

‫النون الساكنة‬ ‫التنوين‬ ‫احرف‬ ‫رقم‬

‫ْڄ ْه ؤ ْڄهْ‬ ‫ٔوْ ڄپ خچٰڄْنهِ‬

‫َْ ُ‬ ‫ء‬ ‫‪4‬‬

‫ٰڄهْ هْديّ‬ ‫ـُُُٲّ هْدَڅ‬ ‫ھ‬ ‫‪2‬‬

‫ٰڄهْ ‪ٰ٬‬ځڊڃڅ‬ ‫ّْٔمنْ‪ّْ٬ ِ٫‬ځنْڃِ‬ ‫‪٪‬‬ ‫‪8‬‬

‫ْ‪٬‬هْ لُْْخٰڄٻْ‬ ‫وچدَِ لْدّڄنْصڄ‬ ‫ق‬ ‫‪1‬‬

‫ٰڄهْ ٰٿڅډ‬ ‫چخـُِْ چٰنُُْ‬ ‫ٮ‬ ‫‪5‬‬

‫ْڄهْ ْو‪ٰٙ‬عْ‬ ‫ٌچَْډشّ ْوڅسنُِْ‬ ‫ن‬ ‫‪6‬‬

‫‪93‬‬
‫‪Contoh dalam Al Quran‬‬

‫اأ مثلة‬

‫احرف‬
‫التنوين‬ ‫النون الساكنة‬

‫ْعـْسًدضّ ؤچڊڀٵچدٴدڃ مخڀسسإ ‪)46‬‬ ‫م‪٤‬ت ‪)421‬‬ ‫ْعڄْهْ ؤچ‪ْ٬ ُْْْٞ٬‬ه ٌٰټڊُڈ‬ ‫ء‬

‫ْعڄٰدْسُهڃْ يُعنْ ٌچڀٰٻْ مخأ‪ُ٬‬خٲ ‪)468‬‬

‫عْڀٰٽڇٿِ ٸچ ْوڂڅ هْديّ مخڀُ‪)7 ً٬‬‬ ‫هد‬
‫عْ ُهڃْ يْْسهْوْنْ ‪ْ٬‬سْتُ عيْسْإچعْنْ ‪ْ٬‬سْتُ مخأو٭دڂ ‪)26‬‬

‫‪ٜ‬ڃڅ ميووٓ‬
‫ڄًد چڀهُڃ ڄَهْ خڀځډتٰ ڄٰهْ ‪ْ٬‬د ٰ‬
‫عْهُوْ زڈٽڇٿِ ْ٘عْءّ ‪ْ٬‬ځٰنڃِ مخڀسٹُش ‪)29‬‬ ‫‪٪‬‬
‫‪)27‬‬

‫عْ چټدوڇوخڊ يْسْمٰعڇونْ ڄٰهْ خڀڊفڈسْدپڈ زُنُوظدڃ آڄٰسٰنْ‬

‫بڈنً خڀځډتْ ‪ّْ٬‬ڈيِّ لْٽٰنڃِ مخڀسٹُش ‪)221‬‬ ‫ق‬
‫مخحفُ ‪)82‬‬

‫عْڀچد ‪٤‬چ٭ْدڂِ بڈڀَد ڄٰهْ ْٰٕځٰنّ مخحدٸص‬

‫بڈنً خڀځډتْ ټچدنْ ‪ْ٬‬ٵڇ ٱوخڃ چٰٵڇوَخڃ مخڀسٕدء ‪)18‬‬ ‫ٮ‬
‫‪)86‬‬

‫ٴچمْه يْ٭ْمْٿڊ ڄٰڊؽٹچدپچ ٌچًَشّ وْنُْخڃ يُْْسُ مخڀّڀّڀص‬ ‫ْعبڈنً ڄْٰسهْد ڀچمْد ْيهْسڈ‪٣‬ڇ ڄٰهْ وْ‪ْٙ‬نْصٰ خڀځډتٰ‬
‫ن‬
‫‪)7‬‬ ‫مخڀسٹُش ‪)71‬‬

‫‪94‬‬
‫‪2.‬‬ ‫‪IZHAR SYAFAWI‬‬
‫الكلمة‬ ‫رقم احرف‬ ‫الكلمة‬ ‫احرف‬ ‫رقم‬
‫عْخڄْ‪١‬ڇوخ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫‪41‬‬ ‫ٴچچځُهڃْ خچ ْـُِ‬ ‫خ‬ ‫‪4‬‬

‫چڀهُڃ ‪٤‬چ٭ْدڂِ‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪45‬‬ ‫فُڈو‬

‫ـْسطّ ظچ ْ‬ ‫ض‬ ‫‪2‬‬

‫‪٨‬چسْس ڇع ْڃ ‪٨‬چهً خڀًٕوٰء‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪46‬‬ ‫ڄْدءُ ؼچفًدـُد‬ ‫غ‬ ‫‪8‬‬

‫عْچڀُه ْڃ ‪ٍْ٬‬چخذِ‬ ‫‪٪‬‬ ‫‪47‬‬ ‫وْځڊٷڅ ـْ ًْٰي ًّ‬ ‫ؾ‬ ‫‪1‬‬
‫ڄْد ُء ڇټ ْڃ ٰچ ْوَُخ‬ ‫ٮ‬ ‫‪48‬‬ ‫‪ْ٬‬ځچْنڈهڃْ لْدٰٴ‪ْٰ٩‬نهْ‬ ‫ق‬ ‫‪5‬‬
‫چڀُه ْڃ ٴْٰنهْد‬ ‫ٲ‬ ‫‪49‬‬ ‫ُهڃْ وْْنُُ خڀڊسْ ڈًُيٰص‬ ‫ن‬ ‫‪6‬‬

‫َْؤچ ْع ُه ْڃ ٸچدڇڀوْخ‬ ‫ٶ‬ ‫‪21‬‬ ‫چڀُهڃْ يْخَخ چا ٰوُْٰش‬ ‫ي‬ ‫‪7‬‬

‫ٰخَوُه ْڃ چټدڇووخ‬ ‫ٺ‬ ‫‪24‬‬ ‫َْزُ ڇٽڃْ ٌڇعْخ َْلْمّْص‬ ‫ٌ‬ ‫‪8‬‬
‫ٴچمْد چڀُهڃْ اچ ُي ْاڄُٰس ْونْ‬ ‫پ‬ ‫‪22‬‬ ‫ٰخيْځٰٵڈه ْڃ ڈَ ْلځچصچ‬ ‫َ‬ ‫‪9‬‬
‫ف٭ْٿڊ‬
‫خچڀڃْ وچ ْ‬ ‫ن‬ ‫‪28‬‬ ‫چخْڂ چِيًسٱد خڀْٕمْدء‬ ‫ِ‬ ‫‪41‬‬
‫مّْوڇونْ‬
‫‪ْ٬‬ځچْنڈه ْڃ عْاچ ُه ْڃ يْ ْ‬ ‫ع‬ ‫‪21‬‬ ‫ٴچ ْوٸچ ڇٽ ْڃ ْْٔس٭ُد‬ ‫ْ‬ ‫‪44‬‬
‫چخْڄهڈڊځُه ْڃ َُعْيًُخ‬ ‫ھ‬ ‫‪25‬‬ ‫ُه ْڃ ْ٘ ُ خڀسُْڈًيٰص‬ ‫ٖ‬ ‫‪42‬‬

‫ڄْدڀچڃ يْ ْ٭ځچ ْڃ‬ ‫‪26‬‬ ‫ٰخ ْن ټڇْسڇع ْڃ ‪ْٜ‬دٰيٸْٰنهْ‬ ‫‪ٚ‬‬ ‫‪48‬‬

‫‪3.‬‬ ‫‪IZHAR SYAFAWI‬‬
‫‪NUN MATI bertemu dengan ya atau waw dalam satu kata.Dalam al‬‬
‫‪ Ash Shofaat :6‬الدُنْ اَ )‪Quran Izhar ini hanya terdapat pada empat tempat : (1‬‬
‫‪ , AL An.am :99‬ق اْواب )‪ , (4‬صْ اوان)‪ Ash Shoof:4 ; (3‬البْ اَ ن )‪;(2‬‬

‫‪95‬‬
‫‪B. IQLAB‬‬

‫‪‬‬ ‫ْن‬
‫ً‪ٌ ,ٍ ,‬‬ ‫ب‬

‫ْن‬
‫ً‪ٌ ,ٍ ,‬‬ ‫ْم‬
‫ب‬

‫م‬ ‫نْ‬
‫ــــ‪ ,‬ــــ‪ ,‬ــــ‬ ‫ب‬

‫‪ْٝ‬نُِ‬
‫ٰٔمْن‪ ِ٫‬زْ ٰ‬
‫ڄهْ ز٭ًْٰ ‪ ,‬يْسُسطُ ‪ْ ,‬‬

‫(البقرة‬ ‫ُْٔخجٰنٿچ ڄٰه زْد٭ًْٰ ڄُؤْا‬ ‫‪ -‬ؤڀچڃْ چظُْ ڈبڀچا خڊڀمْإڈ ڄٰه زْدسٰع ڈب ْ‬
‫‪)642‬‬
‫ت َس ْب َع َسنَابِ َل فِي ُك ِل ُسنـبُـلَ ٍة ِمئَةُ َحبَ ٍة‬ ‫‪َ -‬ك َمثَ ِل َحبَ ٍة أَنـبَـتَ ْ‬
‫(البقرة ‪)622‬‬
‫يك (آل عمران ‪)44‬‬ ‫ب نُ ِ‬
‫وح ِيه إِلَ َ‬ ‫ك ِم ْن أَنبَـاء الْغَْي ِ‬‫‪ -‬ذَلِ َ‬

‫‪96‬‬
‫‪C.‬‬ ‫‪IKHFA‬‬

‫‪1. IKHFA HAQIQI‬‬

‫النون الساكنة‬ ‫التنوين‬ ‫رقم احرف‬

‫چٴ ْم ْه ظچسڈ‪ْ٫‬‬ ‫فُڈو‬

‫ط چظ ْ‬
‫ـْٱس ّ‬ ‫ض‬ ‫‪4‬‬

‫ط‬
‫چٴ ْم ْه ؼچ ڇٹځچ ْ‬ ‫٘هْدذِ ؼچدٰٸرِ‬
‫ٰ‬ ‫غ‬ ‫‪2‬‬

‫ٰخنْ ـْدءْ ڇټ ْڃ‬ ‫ْوڊځٷڅ ـْ ًْٰي ًّ‬ ‫ؾ‬ ‫‪8‬‬

‫چخوڊًْخيُخ‬ ‫يْټٌد يْټٌد‬ ‫ي‬ ‫‪1‬‬

‫ٰڄ ْه ٌچهْرڅ‬ ‫ر‬

‫وچدَُخ ٌچخضْ چڀهْ څ‬ ‫ٌ‬ ‫‪5‬‬

‫عْچخڊو ّْڀڊسْد‬ ‫‪ٰٜ‬٭نْ ًُخ ِڀچٹڃد‬

‫ْ‬ ‫ِ‬ ‫‪6‬‬

‫ؤچ ڈإوڊْٕد ُن‬ ‫ْٔځمُد ْٔځمُد‬ ‫ْ‬ ‫‪7‬‬

‫َُ٘ ڄْد ْوځچٷْ‬

‫ٰڄهْ ْ‬ ‫‪ٍْ٬‬چخذڅ ًْْٰ٘ي ًّ‬ ‫ٖ‬ ‫‪8‬‬

‫ْ‪٬‬هْ ‪ْٰ ْٜ‬ظهڈ ْڃ‬ ‫ْ‪٬‬مْ ُ ‪ْٜ‬دٰڀمُد‬ ‫‪ٚ‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪97‬‬
‫‪Tabel Lanjutan‬‬
‫النون الساكنة‬ ‫التنوين‬ ‫رقم احرف‬
‫‪ْ ١‬وّي‬
‫ْڄْس ڇ‬ ‫ٕٵُْٰشِ ‪٠‬چد ٰلٽچصڄ‬
‫ُڄ ْ‬ ‫‪ٞ‬‬ ‫‪41‬‬

‫ض‬
‫ٰڄ ْه چ‪َ٤‬نسْد ّ‬ ‫زْځڊًْشِ ‪٤‬چٍنسْصڄ‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪44‬‬

‫ٰڄ ْه ڇ‪ُ٨‬ه ْوَڈ ٰه ْڃ‬ ‫لًُُخ ُء ‪٨‬چدهُُْٰش‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪42‬‬

‫ٕهڈ ْڃ‬
‫ؤچوڊ ڇٵ ٰ‬ ‫ى ْوَڅ‬
‫ىعچد څپ ٴچ ڇ‬
‫ُڄ ڊ‬ ‫ٲ‬ ‫‪48‬‬

‫ٰڄ ْه چٸْسٿڈ‬ ‫َڅِڊٸڃد ٸچدڀڇوخ‬ ‫ٶ‬ ‫‪41‬‬

‫ْڄ ْه ټچدنْ يْ ُْـُو‬ ‫وچدٰ‪ٜ‬نّْص ټچدٌٰزّْص‬ ‫ٺ‬ ‫‪45‬‬

‫‪TABEL HURUF‬‬

‫‪98‬‬
‫‪2. IKHFA SYAFAWI‬‬

‫ٔڊځهُڃ ؤچُيُهڃ زڈد چٍٰڀٻْ ِچ‪ٰ٬‬نڃِ م خڀٹځڃ ‪)11‬‬

‫ْ‬ ‫‪-‬‬
‫چٴةڈٌچخ ُهڃ زڈددڀًٕد ٰهُْٰش م خڀسدِ‪٬‬دض ‪)41‬‬ ‫‪-‬‬
‫فسُونڅ م خڀعٽويُ ‪)22‬‬
‫ْعڄْد ‪ْٜ‬د ٰلُس ڇٽڃ زڈد ْم ْ‬ ‫‪-‬‬
‫ؼڇ ًڃ ُيٹچد ڇپ هٍْچخ خڀَ ٍٰ ټڇسڇعڃ زڈدٰت ڇظٽچٍِزُونْ م خم‪٥‬ٵٵن ‪)47‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪ُ ُْٙ‬هڃ زٰد٭ٍْچخذڅ چؤڀٰنڃڅ م خاو‪ٙ‬ٹدٶ ‪)21‬‬
‫ٴچسْ َ‬ ‫‪-‬‬
‫ٕطْ ْ‪٬‬ځچْنهڈڃ زڈدمُ‪ْْٝ‬ن ٰ‪ ٥‬څُ م خڀٱد٘نص ‪ )22‬م‬
‫‪ -‬ڀَ ْ‬
‫ٕوًخهْد م خڀ‪ٙ‬مٓ ‪)41‬‬
‫ٴچ ًْڄًْْڂْ ْ‪٬‬ځچْنهڈڃْ َُْزُهڃ زڈد چٍوڈسهڈ ْڃ ٴچ ْ‬ ‫‪-‬‬
‫ؤڀچ ْڃ ْي ْ٭ځچڃ زڈد چإ ًن خڀَځتْ ْيُْو م خڀ٭ځٷ ‪)41‬‬ ‫‪-‬‬
‫ڈبنً ًَْزُهڃ زڈدهڈ ْڃ ْي ْوڄْحٍّٰ َڀىچسڈرِ م خڀ٭دييدض ‪)44‬‬ ‫‪-‬‬
‫ٔفَنٿڅ م خڀٵنٿ ‪)1‬‬
‫مفْدَّْش ڄَه ٰ‬
‫چظ ُْڄٰنهڈڃ زڈد ٰ‬ ‫‪-‬‬

‫‪99‬‬
‫‪D.‬‬ ‫‪IDGHAM GHUNNAH/DENGUNG‬‬

‫النون الساكنة‬ ‫التنوين‬ ‫رقم احرف‬

‫ٰڄهْ ڀچ ًُوڊٻْ‬ ‫هًُُوٰڀڊځمُعَٹْٰنهْ‬ ‫پ‬ ‫‪4‬‬

‫ٰڄهْ َْزَٻْ‬ ‫وْْنُِ َْخ ڈِٸْٰنهْ‬ ‫َ‬ ‫‪2‬‬

‫النون الساكنة‬ ‫التنوين‬ ‫احرف‬ ‫رقم‬

‫ٰڄهْٰو٭ْ ْمصٰ‬ ‫ٰل ڊٽ ْمصّ وچدٰٴ ْ٭صّ‬ ‫ن‬

‫‪DENGUNG YANG‬‬
‫‪SEMPURNA‬‬
‫ٰڄهْ ڄًّْْٕ‬ ‫‪ْ٬‬دزڈًِ ڄْد ‪ْ٬‬سًْْظڇڃْ‬ ‫ڂ‬

‫ٰڄهْ عَْْخءٰهٰڃْ‬ ‫وْْنُِ عْخچزْٹچا‬ ‫ع‬

‫‪DENGUNG‬‬
‫‪KURANG‬‬

‫ْڄهْ يْ ڇٹوْپڇ‬ ‫يْ ْوڄْحٍّٰ يْ‪ًَُُْٝ‬‬

‫تثجُذزسشصضطظفقك‬

‫‪100‬‬
F. QALQALAH
HURUF-HURUF QALQALAH
HURUF
WQF/TASYDID DHOMMAH KASRAH FATHAH

‫ڇؤٸڊڇعځڇوآ ڊ‬ ‫ٶ‬

‫ﰉ‬ ٢

‫ذ‬

‫ﯮ‬ ‫ؾ‬

‫ﭖ‬ ‫ﮑ‬ ‫ي‬

‫ﭑ‬ ‫ٶ‬

ƞƝ ‫ﭩ‬ ٢

‫ﮌ‬ ‫ﯝ‬ ‫ذ‬

ِ‫ُڄىڊُڈؾ‬ ‫ﯬ‬ ‫ؾ‬

‫ﭙ‬ ‫ﭖ‬ ‫ﭲ‬ ‫ي‬

101
 BAB.VII.RINGKASAN HUKUM TAJWID
A. RINGKASAN TAJWID

TABEL RINGKASAN HUKUM TAJWID HUKUM KHUSUS

HUKUM PENGERTIAN/CONTOH ‫ ن‬-‫م‬
CONTOH TANWIN ‫ن‬-‫م‬ ‫م‬
DUA HURUF SAMA MAKHRAJ
ba-ba ,ta-
MUTAMATSILAINI DAN SIFAT = 1 SUKUN + 2
ta;tsa-tsa
HIDUP
JENIS

SAMA MAKHRAJ BEDA Ta-Tha, Ta-Dal,

MUTAJANISAIN
SEFAT Tsa-Zal
PERTAMA

DUA HURUF YANG

IDGHAM

MUTAQARRIBAN lam-ra, ba-mim,

BERHAMPIRAN
NUN
MA'AL GHUNNAH DENGAN DENGUNG SUKUN/TANWIN
HUKUM

+ YaWMaN
NUN
BILA GHUNNAH TANPA DENGUNG SUKUN/TANWIN
+ Lam/Ra
NUN SUKUN/TANWIN
KHALQI JELAS BILA GHUNNAH
+ KHALQI
IZHAR

NUN SUKUN +
JENIS

2 MUTHLAQ JELAS BILA GHUNNAH

Ya/Wa (1klmt)
MIM SUKUN +
SYAFAWY JELAS BILA GHUNNAH
HURUF IZHAR
MEMBUNYIKAN NUN MATI/TANWIN TANPA
HAQIQI TASYDID +HURUF IKHFA = ANTARA IZHAR-
IDGHAM BILA GHUNNAH
JENIS

MELAPAZKAN HURUF DENGAN SIFAT ANTARA

SYAFAWI IZHAR-IDGHAM BIGHUNNAH TANPA TASYDID JIKA
BERTEMU HURU “ BA” DENGAN DENGUNG
KETIGA

IKHFA’

MENDEKATI IZHAR DENGAN DENGUNG SAMAR :

AQRAB
Ta- Tho dan Dal
DENGUNG
QADAR

JAUH DARI IZHAR DENGAUNG LEBIH JELAS : Qaf

4 IQLAB
5 QALQALAH
AB’AD
dan Kaf
AUSATH ANTARA AQRAB DAN AB’AD : FA
Menukar Bunyi NUN Sukun/Tanwin dengan bunyi MIM Mati
ketika bertemu “BA”
Huruf Qalqalah bertasydid disukunkan pada
QUBRA ‫ َ َت‬, ِ‫ب لحَ ق‬
akhir/Ujung Kalimah
Berhenti pada huruf Qalqalah
WUSTHA َ – ‫َخاَق – صِ رَ اط – عَ َذا – َب ِ يْج‬
‫ش ِديْد‬
Tidak Bertasydid
SUGHRA Huruf Qalqalah Sukun/Mati di tengah kata

102
B. WAQAF

MAKNA ARTI TANDA

WAJIB BERHENTI ‫وَلڄف اڄزچم‬ ‫م‬

TIDAK BOLEH BERHENTI ‫عَ َدُم الوَلڄف‬ ‫هـ‬

BERHENTI SEMPURNA ‫وَلڄفُمطْلڄك‬ ‫ط‬

BOLEH BERHENTI / BOLEH
TERUS
‫وَلڄف جَائِس‬ ‫ج‬
BOLEH BERHENTI ATAU
TIDAK
‫جوَز‬
َ ‫وَلڄفُم‬ ‫ز‬
WAQAF RINGAN BAGI YANG
PENDEK SUARA
‫وَلڄف مرخص‬ ‫ص‬

BERHENTI LEBIH BAIK ‫وَلڄفأڅولڄى‬ ‫لف‬

BERHENTI LEBIH BAIK َ‫لِيڄل وَلڄف]أڅوى‬ ‫للى‬

KHILAF BOLEH
BERHENTI/TIDAK
‫لِيلڄ عَلڄيِه الوَلڄف‬ ‫ق‬

TERUS LEBIH BAIK ‫وَصَڄلأڅولڄى‬ ‫صلى‬

MENGIKUTI HUKUM
SEBELUMNYA
ُ‫ُمطڄابَكَ عَلىَمَالڄبلڄه‬ ‫ن‬
PILIHAN BERHENTI PADA
SALAH SATU TITIK TIGA
‫وَلڄف معانمة‬ ‫غغ‬

103
 C. HUKUM “RA”

CONTOH WAKTU HUKUM

‫ٔ ْو ڇپ‬
ُ ًُ ‫ ٰچ ڇٵ ْوَُخ ڄْْسُُ ْعَِ ْعخڀ‬- ‫وْْسُُخ‬-‫ َُ ڈِٸڊسْد‬-‫ًَْزسْد‬ َِ ‫َْ َُخ‬
‫ظچ ڊٵىٰنْڃ‬
‫ڇظ ُْ ْل ُم ْونْ ُڄُْظڃ چٵٷْ ْي ُْلْ ُڃ‬-ْ‫ ْون‬ٝ
ُ ‫ ْي ُْٸڇ‬-ِ‫ ڇٸُْآ ن‬-ِ‫ْزُْي‬ ُْ ‫ددْد ُْ ددُد‬

ُْ‫س‬ٝ
ً ‫خڀ‬-‫ٴچد َْ ْلمُوخ‬-‫عْخ َْ چټ٭ُوخ‬-‫ ٴچدَْهُْسوْن‬-‫ٴچد َْ ڈـ ُ٭وْخ‬ َْ ‫دددد‬ DIBACA
TEBAL

ِ‫ ٰڄْسدڀَُـْدپڈ ټچ ڈُْيڃ‬-‫ُٕڅ‬
ْ ‫ ڀچٵٰا ُو‬- ْ‫ ڈَڄْد ُلٽڇڃ‬-‫ظچفُْڈ ْو‬ ‫َڈ َڅ‬

ُْ ‫ُْ چٴ چدوڊ ٍٰ َْ ُهوْ ټچدٰٴُْ چخوڊطْ ڄٍُچِټ‬ٜ

ٰ ‫ٰڄهْ وچد‬ ‫ددُٰ وقف‬

‫ظچُْٸٰنْٷ‬
ُِ‫ٰٔ٭ْن‬
ْ ُِ‫ْن‬ٝ
ٰ ْ‫ز‬- ُِ‫ټچسڈْن‬- ُِ‫وْڈسْن‬- ُِ‫ٸچًْٰي‬-ُْ‫ن‬ٝ
ٰ ْ‫ز‬ ‫يُْ وقف‬

‫ُْهُ ْڃ‬ٙ
ٰ ْ‫ ْونْ ٰڄ ُْٴچٹڃد ٰڄُْْيصڄ ٴچس‬٬ْ ُْ‫ٰٴ‬ ‫دٰد ُْ غر استغَء‬ DIBACA
TIPIS

"ra" sukun didahului oleh baris kasrah dan

disambut oleh huruf isti'la :
‫ ٶ‬٦ ٢ ‫ ٮ‬ٞ ٚ ‫ن‬
‫چظُْٸٰنْٷچڊٴىٰنْڃ‬

‫ْدّي‬ُْٜ ٰ‫چدء ڄ‬٠ُْ ٰ‫ٔع‬

ْ ‫چدِْ ٴُْٰٸچصڄ ٰخ‬٤ُْ ٰ‫ْدي ٸ‬ُْٜ ٰ‫چڀسڈدم‬ BOLEH TIPIS ATAU
TEBAL
Adapun hukum "Lam" senantiasa dibaca tipis kecuali pada lafazh ALLAH . Dan
lafazh ALLAH sendiri dibaca tebal jika didahului oleh baris atas atau depan; dan
dibaca tipis jika didahului baris bawah.

104
‫‪D. HUKUM-HUKUM NUN & TANWIN, MIM SUKUN‬‬
‫أأمثلة‬ ‫حرف‬ ‫حكم‬

‫ض خڀ‪ًُ ُٝ‬عَْ‬
‫‪ٝ‬نُِْ ‪ٰ -‬ڄ ْه ْز ْ٭ ًٰ‪ْٰ٬ -‬ځنْڃِ زڈٍچخ ٰ‬
‫ْٰٔمْن‪ ِ٫‬زْ ٰ‬ ‫ذ‬ ‫بٸ ذ‬

‫ڇٰؽچد ُء ؤچ ْلوْو‪ٰ -‬ڄ ْه لُْْؾڅ – ٰڄهْ وْ ُْيْپڅ‬ ‫ءق ن‬

‫ب‪٨‬هدَ‬
‫‪ ٪‬ٮ هد ؤچ ْن ‪ْ ْ٬‬مطْ – ‪ْ٬‬مْٿڄ چْٰن ُُ ‪ -‬ٴچإچڊوهْدَْ‬

‫فُڈو‪ , ,‬يْټٌد يْټٌد‬

‫‪ ٢‬ي ض ٰڄ ْه ٰ‪ْ٤‬ن څه ‪ًْ ْ٬ -‬نڅ چظ ْ‬

‫٘ڈهْنً‬
‫زڈ ْم ْه ‪٠‬چ َٿ ‪ْ ٬ْ ,‬ه ْٔڈسْنځٰٰت ‪ْٜ ,‬ٵٌد ‪ْٜ‬ٵٌد‪ ,‬ڇټٿِ ْ٘عّء ْ‬
‫ِْٖ‬
‫ْڄ ْه ِچټَدهْد‪,‬يْ ْو ْڄحٰ ٍّ ڇَِْٸڃد‪,‬ٴچمْ ْه ْ٘دءْ‪ ,‬چٸ ْوڄُد ‪٠‬چأِڀنْه‪ُ ,‬لسٍدـْمٍد‬

‫بوٵدء‬
‫‪ٞٚ‬‬
‫ٔ ْوّء‬
‫ط‪ ,‬يْ ْوڂڅ ٌٰو‪ ,‬ڄْ ْه ‪٨‬چځچڃْ ‪ٰ,‬ڀْس ْ٭‪ٟ‬څ چ‪٨‬ڈهنُُْخ‪ٰ,‬ڄ ْه چٴچعنْدٰظٽڇ ْڃ‪ُ ,‬‬
‫ٴچ ْم ْه ؼچ ڇٹچځ ْ‬ ‫غؾٌ‬
‫‪٦‬ٲ‬
‫ٴچةڈوِا‪ْٰٜ, ,‬٭نًُْخ چ‪٤‬نَسُد‪, ,‬‬

‫ڇٸڇعرِ چٸنَمْص‪ ,‬ٴچدـڈُُخ ټچٵَدَُخ‬ ‫ٶٺ‬

‫‪ ,٢‬ڄٰه ڊعْخ ّٶ ‪ٰ ,‬ڄ ْه ڄْدَڈؾڅ ‪ٰ ,‬ڄ ْه ڇو‪٥‬ڊٵچّص‬

‫ْڄ ْه يُو ٰ‬ ‫عڂن‬ ‫بغنة‬
‫بيٰدڂ‬

‫ٰڄ ْه ًََزهڈ ْڃ‪,‬ٴچچع ْ٭ُٕد چڀهُ ْڃ‪ٰ,‬ڄ ْه ڈَِڊ ّٶ ‪,‬ؤچ ْن چڀ ْه ُيىڊُْؾْ‬ ‫پَ‬ ‫باغنة‬

‫‪105‬‬
‫)‪E. HUKUM-HUKUM MIM SUKUN (MATI‬‬

‫أأمثلة‬ ‫حرف‬ ‫حكم‬

‫ؤچڊوعڇ ْڃ ڄُ ًْ ٰهُسوْنْ ‪ٰ ,‬ڄْس ڇٽ ْڃ ڄْ ْه ؤچوڊٵچٷْ ‪,‬عْچڀهُ ْڃ ٰڄ ْه وچد‪ُٰٜ‬ڈْيهْ‬ ‫م‬ ‫إدغام المتماثلين‬

‫ڂ ذ ڀچ ْڃ ُيىڊځچ ْٷ‪ ,‬چڀُه ْڃ َْ ُ‬

‫ٔ ْو ڇپ خح‪ ,‬ؤڀچ ْڃ چو‪ْ ُْ ْٙ‬ڈق ‪ ,‬هُ ْڃ ْ٘ ُ‬ ‫إظهار إلّ‬

‫ع‪ ,‬ٲ عْهُ ْڃ ٰٴْنهْد‪ْ٬ ,‬چځْنهڈ ْڃ عْ چا خڀ‪١‬أٰڀْنهْ ‪ ,‬عْچڀهُ ْڃ ٴٰا خآوُْٰٰش‬ ‫أإظهارالشفوي إلّ‬

‫مفْدَْش ‪ ,‬عْهُ ْڃ زڈأوُْٰ ٰڅش ْي ْ٭عچ‪ْ ٰٝ‬ڃ زڈدخحڈ‬

‫ظچ ُْٰڄْنهڈ ْڃ ڈز ٰ‬ ‫ذ‬ ‫أإخفاء الشفوي‬

‫‪106‬‬
107